SPIS TRECI:. 1. POLITYKA OCHRONY RODOWISKA: - Polityka regionalna. - Cele Funduszy Strukturalnych - Unia gospodarczo-walutowa. - Polityka budetowa. 2.PROCESY INTEGRACYJNE W EUROPIE: - Formy integracji europejskiej: - Historia powstania UE - Filary tworzenia UE: - Zasady na ktrych opiera si integracja europejska: - Etapy przystpowania do UE - Ukad stowarzyszeniowy z UE: - Prawo i procesy decyzyjne UE: - Organy UE: - Rada europejska - Parlament europejski - Rada Unii Europejskiej - Komisja Europejska 3.GENEZA I ROZWJ KONCEPCJI INTEGRACYJNYCH W EUROPIE ZACHODNIEJ: - Istota, warunki i mechanizmy integracji - Rodzaje ugrupowa integracyjnych i ich charakterystyka - Fazy integracji: 4. Powstanie i rozwj Wsplnot Europejskich. Unia Europejska - podstawowe cele -Traktat paryski (1951) -Traktaty rzymskie (1957) -Traktat z Maastricht - ukad o Unii Europejskiej (1992) -Traktat amsterdamski (1997) 5.STRUKTURA INSTYTUCJONALNA UNII EUROPEJSKIEJ - Podstawowe instytucje Unii Europejskiej i ich zadania - Rada Unii Europejskiej (Bruksela): - Komisja Europejska (Bruksela): - Parlament Europejski (Strasburg): - Trybuna Sprawiedliwoci (Luksemburg): - Trybuna Rewidentw Ksigowych (Luksemburg): 6. Organy o charakterze doradczym i konsultacyjnym - Komitet Spoeczno-Ekonomiczny (Bruksela): - Komitet Regionw (Bruksela): - Komitet Ekonomiczno-Finansowy: 7. Europejski Bank Inwestycyjny, cele i zasady dziaania - Europejski Bank Inwestycyjny (Luksemburg): 8. PROCES PODEJMOWANIA DECYZJI W UNII EUROPEJSKIEJ

rda prawa Unii Europejskiej Procedura wsppracy Procedura wspdecydowania Procedura zatwierdzania Zasada subsydiarnoci 9. Przyczyny integracji midzynarodowej: - ekonomiczne - polityczne - militarne 10.POWSTANIE UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ - jednostka rozrachunkowa ECU (koszyk walut) -mechanizm kursw walutowych (w walutowy) -mechanizm interwencyjny (kredytowy) 11.ETAPY DOCHODZENIA DO UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ -Harmonogram wprowadzania EURO -Polityka spoeczna i zatrudnienia -Zdrowie publiczne -Ochrona konsumentw -Ochrona rodowiska naturalnego -Edukacja i ksztacenie zawodowe -Kultura 12. Integracja Polski z Uni - nawizanie stosunkw midzy Polsk a Wsplnotami Europejskimi (UE) 13. Szczyt Unii w Kopenhadze (1993) 14. INTEGRACJA GOSPODARCZA - Pojecie miedzynarodowej integracji gospodarczej - Pojecie modelu i mechanizmu integracji - Modele i mechanizmy integracji w gospodarce rynkowej - Unia walutowa - Unia ekonomiczna - Unia polityczna - Prby integracji regionalnej w gospodarce centralnie planowanej 15. ORGANY UNII EUROPEJSKIEJ - Rada Europejska - Rada Unii Europejskiej - Parlament Europejski - Komisja Europejska - Trybuna Sprawiedliwoci - Trybuna Obrachunkowy - Komitet Regionw - Komitet Staych Przedstawicieli - Komitet Ekonomiczno-Spoeczny - Cztery wolnoci rynku UE - Proces decyzyjny - filary Unii - Orzecznictwo Trybunau Sprawiedliwoci i Sdu Pierwszej Instancji.-

2

16. WSPLNA POLITYKA ROLNA UNII EUROPEJSKIEJ - Podstawowe cele i zasady Wsplnej Polityki Rolnej - Cele Wsplnej Polityki Rolnej - Zasady Wsplnej Polityki Rolnej - Organizacja rynkw rolnych - Polityka strukturalna w rolnictwie 17. Finansowanie wsplnej polityki rolnej - Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnictwa 18. Ewolucja Wsplnej Polityki Rolnej -1968 r. - Plan Mansholta -Lata 1985 1990 -1992 r. - Plan McSharry'ego 19. Agenda 2000 - Reforma Wsplnej Polityki Rolnej - Cele reformy Wsplnej Polityki Rolnej - Najwaniejsze zmiany Wsplnej Polityki Rolnej zawarte w Agendzie 2000 - Budet Unii Europejskiej na lata 2000 2006 20. Budet Unii Europejskiej 21. Cele Unii Europejskiej: 22. Historia powstania Unii Europejskiej 22. Pastwa czonkowskie i stowarzyszone z Uni Europejsk 23. Prawo i procesy decyzyjne w Unii Europejskiej 24. Organa Unii Europejskiej 25. Rada Europejska 26. Parlament Europejski 27. Komisja Europejska 28. Trybuna Sprawiedliwoci 29. Trybuna Rewidentw Ksigowych 30. Komitet Ekonomiczno-Spoeczny 31. Komitet Regionw 32. Europejski Bank Centralny 33. Europejski Bank Inwestycyjny 34. Jednolity rynek finansowy Unii Europejskiej 36. Powstanie unii gospodarczej i walutowej 37. Wsplna polityka rolna Unii Europejskiej (Common Agricultural Policy CAP) 38. Jako ycia w Unii Europejskiej -polityka spoeczna i zatrudnienia -zdrowie publiczne -ochrona konsumentw -ochrona rodowiska naturalnego

3

1.Polityka ochrony rodowiska.Do podstawowych zada UE w zakresie ochrony rodowiska nale zachowanie, ochrona i poprawa jakoci rodowiska i zdrowia ludzkiego, racjonalne wykorzystanie zasobw naturalnych. UE realizuje te zadania poprzez: - regulacje dotyczce produktw: kontrola haasu emitowanego przez sprzt budowlany, kontrola emisji z pojazdw samochodowych, kontrola zawartoci niektrych substancji chemicznych w towarach konsumpcyjnych, opracowanie warunkw importu i eksportu gatunkw zagroonych, transport odpadw. - normy dotyczce procesw wywierajcych wpyw na rodowisko dziaalno zakadw przemysowych, chemicznych, budownictwo, skadanie odpadw - normy chronice jako rodowiska np. zapobiegajce obecnoci substancji niebezpiecznych w powietrzu, glebie i wodzie, itd. - tzw. prawo formalne obejmujce np. ocen oddziaywania na rodowisko, przeprowadzenie konsultacji spoecznych, dostp do informacji o rodowisku. Zostay okrelone rwnie podstawowe zasady przyjte przez UE w postpowaniu ze rodowiskiem, s to: - zanieczyszczajcy paci - zasada zapobiegania zanieczyszczeniom (ochrona u rda, podejcie emisyjne) - wysoki poziom ochrony - zasada subsydiarnoci (zakada optymalny poziom dziaania na kadym szczeblu lokalnym, krajowym, regionalnym, midzynarodowym) - zasada integracji Polityka ta realizuje swoje cele gownie w takich sektorach jak przemys (wdraanie standardw UE w dziedzinie produkcji i produktw), energia (lepsze wykorzystanie energii, wykorzystanie innych rde energii), transport ( lepsze wykorzystanie infrastruktury, rozwj transportu publicznego), rolnictwo (rozszerzenie handlu produktami rolnymi, rozwj obszarw rolnych i wykorzystanie naturalnych zasobw), turystyka ( rnicowanie dziaalnoci turystycznej, podniesienie jakoci usug turystycznych). Do narzdzi polityki ochrony rodowiska nale: - europejskie prawo ochrony rodowiska - instrumenty rynkowe (podatki i opaty, zachty podatkowe np. podatek od benzyny oowiowej i bezoowiowej, system porednich i bezporednich subwencji, przegldy ekologiczne majce ksztatowa odpowiedzialno cywiln - instrumenty wspomagajce( lepsze systemy zbierania i gromadzenia danych statystycznych o rodowisku, badania naukowe, postp techniczny - finansowe mechanizmy wspomagajce programy LIFE, Fundusze Strukturalne, ktre finansuj dziaania na rzecz polepszenia rodowiska Najbardziej restrykcyjn polityk w zakresie ochrony rodowiska prowadz Niemcy i Austria.

4

Polityka regionalna.Polityka regionalna UE oparta jest na zasadzie subsydiarnoci, co oznacza, e dziaania UE powinny jedynie uzupenia, wzbogaca i wspiera, a nie zastpowa dziaania prowadzone na szczeblu krajowym i regionalnym przez pastwa czonkowskie. Zadania wsplnej polityki regionalnej to przede wszystkim zmniejszenie rnic pomidzy regionami, koordynacja polityk regionalnych pastw czonkowskich, dostarczanie szerokiej pomocy finansowej na rozwj najbiedniejszych regionw (np. Fundusze Strukturalne). W skad Funduszy Strukturalnych wchodz obecnie: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Socjalny, Europejski Fundusz Gwarancji i Orientacji Rolnej oraz Finansowy Instrument Orientacji Rybowstwa. Specjalnym instrumentem polityki strukturalnej jest rwnie Fundusz Spjnoci, ktry finansuje takie zadania, dziki ktrym mona przyspieszy wyrwnywanie standardw ycia w UE, realizuje zadania konieczne z punktu widzenia wdraania unii gospodarczej i walutowej, obj kraje, w ktrych dochd na 1 mieszkaca by poniej 90% redniej w UE.

Cele Funduszy Strukturalnych to:pomoc regionom najuboszym pomoc regionom wymagajcym rnego rodzaju restrukturyzacji walka z bezrobociem Europejski fundusz Socjalny ma spenia rol instrumentu finansowego, wspierajcego Narodowe Programy Dziaa dla Wzrostu Zatrudnienia opracowane przez kraje czonkowskie. M.in. pomoc w adaptacji zawodowej, szkoleniu, przekwalifikowaniu, tworzeniu nowych miejsc pracy, pobudzaniu mobilnoci zawodowej

Unia gospodarczo-walutowa.Do unii tej mogy przystpi kraje, ktre speniay tzw. kryteria spjnoci przyjte na konferencji w Maastricht, a nale do nich: dug publiczny, deficyt budetowy (ktry nie mg przewysza o 3% PKB rocznego budetu lub zaduenie pastwowe nie powinno przekracza 60% PKB), inflacja (utrzymanie stabilnoci cen, tzn. minimalnego poziomu inflacji), kurs walutowy (powinien utrzymywa si w wskim przedziale zmiennoci przez co najmniej ostatnie dwa lata). Kryteriom sprostay Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Holandia, Hiszpania, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Szwecja, Wochy i Wielk. Brytania (z tyme Dania, Szwecja i Wlk. Brytania na wasn prob odstpiy od unii). Realizacj polityki unii gospodarczo-walutowej zajmuje si Europejski Bank Centralny, ktry to jest jedyn instytucj upowanion do emisji euro. Najwaniejszymi funkcjami EBC s: dbanie o stabilno cen, zwalczanie inflacji, utrzymywanie i zarzdzanie rezerwami dewizowymi pastw czonkowskich, nadzr nad funkcjonowanie systemu patniczego, dbao o silny pienidz euro, poniewa jest on wyznacznikiem trwaego wzrostu gospodarczego, EBC to instytucja autentycznie niezalena. Pozytywne skutki powstania UGiW to: - likwidacja kosztw wymiany walut, co dao due oszczdnoci - eliminacja ryzyka kursowego w operacjach przedsibiorstw i bankw - lepsze planowanie produkcji, rozwinicie produkcji na skal caego rynku europejskiego

5

- wiksza przejrzysto cen, a co za tym idzie wzrost konkurencji - wiksze wyspecjalizowanie si gospodarek poszczeglnych krajw - powstanie jednego europejskiego rynku kapitaowego - szybszy wzrost gospodarczy w pastwach czonkowskich Negatywne skutki: - utrata moliwoci spowolnienia wzrostu gospodarczego - trudnoci w wypracowaniu polityki gospodarczej i monetarnej odpowiadajcej wszystkim krajom - brak moliwoci wsparcia z budetu UE regionw przeywajcych trudnoci - moliwo porwnywania i wyrwnania si stawek wynagrodzenia za prac w poszczeglnych krajach, ktre przystpiy do UGiW.

Polityka budetowa.Budet UE jest kluczowym instrumentem wzmacniania spjnoci gospodarczej i spoecznej, jest on bardzo niewielki w porwnaniu z budetami poszczeglnych pastw czonkowskich. Do gwnych rde dochodw budetu zaliczamy: - ca i opaty rolne - ca na artukuy przemysowe - wpywy z podatku VAT krajw czonkowskich - skadki pastw czonkowskich Wpaty do budetu UE s proporcjonalne do moliwoci i zdolnoci poszczeglnych pastw, mierzonej nominalnym PKB liczonym wedug aktualnych kursw walutowych. Tak wic najwikszymi patnikami netto budetu s Niemcy, Francja, Wochy i Wlk. Brytania. Wydatki z budetu Wsplnoty moemy podzieli na: - obligatoryjne, ktre wynikaj z postanowie traktatowych i zobowiza midzynarodowych i s okrelane przez Rad Europejsk - nie obligatoryjne, s to wydatki z Funduszy Strukturalnych, okrelane przez Parlament Europejski. Najwiksz cz wydatkw z budetu oglnego UE pochania rolnictwo i rybowstwo. Drugie miejsce w oglnych wydatkach z budetu zajmuj wydatki na polityk regionaln, a wic na Fundusze Strukturalne. Nastpnie wydatki na polityk rozwojow, a wic na EF Socjalny, ktry wspfinansuje ksztacenie zawodowe itd., na energetyk, badania naukowe, przemys, transport i rodowisko, na wspprac w dziedzinie rozwoju, inne wydatki i administracj. Budet jest formowany przez Parlament i Rad Ministrw oraz nie moe zosta zatwierdzony bez zgody Parlamentu. Budet jest formowany w piciu etapach: 1. przygotowanie projektu wstpnego przez Komisj Europejsk i przedoenie go Radzie Ministrw do 1 wrzenie roku poprzedzajcego 2. naniesienie poprawek do projektu wstpnego przez Rad, redukcja proponowanych wydatkw, a nastpnie uchwaa projektu budetu i przedoenie go Parlamentowi do 5 padziernika roku poprzedzajcego 3. Parlament ma 45 dni aby zaj swoje stanowisko, moe wnie zmiany do obowizkowej czci budetu lub wnie poprawki do czci nieobowizkowej 4. Rada podejmuje ostateczn decyzj w sprawie zmian wysunitych przez Parlament w odniesieniu do wydatkw obowizkowych, ktre moe odrzuci

6

5. Parlament moe przyj zmiany i zatwierdzi budet.

2.Procesy integracyjne w EuropieRwnolegle do procesw integracyjnych tocz si procesy dezintegracyjne. Cao jest czym wicej ni suma czci i na tym oparty jest proces integracji. Efektywniejsza jest grupa pastw ni pojedyncze pastwa. Trzy poziomy integracji przed powstaniem UE: A. Integracje polityczne Rada Europy 1949r. B. Integracje militarne Nato 1949r. C. Integracja gospodarcza A. Europejska Organizacja Wsppracy Ekonomicznej 1947r., powstaa po to, eby rozdzieli rodki finansowe z planu Marschala (pienidze dla Europy zniszczonej po wojnie) do 1967r. Integracja ekonomiczna i gospodarcza jest najprostsz i najlepsz form. Najprostsz forma jest tutaj handel. POKJ POPRZEZ HANDEL.

FORMY INTEGRCJI EKONOMICZNEJ:1. Klub handlu preferencyjnego, jest to porozumienie dwch lub wicej pastw redukujcych ca midzy sob. 2. Obszar wolnego handlu (EFTA-Europejska Strefa Wolnego Handlu) pastwa znosz ca i podatki importowe. 3. Unia celna znosz wzajemnie ca dla siebie a ustalaj ca dla pastw trzecich. 4. Wsplny rynek swobodny przepyw wszystkich czynnikw produkcji (osb, kapitau, usug). 5. Unia ekonomiczna wsplna polityka fiskalna, spoeczno-ekonomiczna i walutowa.

Historia powstania UERobert Schuman (francuski minister spraw zagranicznych) przedstawi propozycj wsppracy francusko-niemieckiej w zakresie wgla i stali (grnictwo i hutnictwo). a) Europejska Wsplnota Wgla i stali (6 pastw): Francja, Niemcy, Wochy, Belgia, Holandia, Luksemburg. Zniesienie ce w wymianie wgla i stali. b) Europejska Wsplnota Gospodarcza (EWG) Traktat rzymski 1957r. c) Europejska Wsplnota Energii Atomowej (EUROATOM) 1957r. a + b + c powysze organizacje utworzyy w 1965 r. Wsplnoty Europejskie 1973 kryzys naftowy spowolnienie procesu integracji 1985 biaa ksiga oceniajca poziom wsppracy 1989 raport Delorsa proponowa utworzenie Unii Ekonomicznej i Walutowej 1992 traktat z Mastricht, na skutek raportu Delorsa powstaa UE , ratyfikacja traktatu 1993r.

Trzy filary tworzenia UE:unia gospodarczo-walutowa wsplna polityka zagraniczna i bezpieczestwa wymiar sprawiedliwoci spraw wewntrznych.7

UE tworzy si za pomoc traktatw. 1997 spotkanie na szczycie w Amsterdamie traktat amsterdamski po raz pierwszy porusza problemy rozszerzenia Unii, zaproponowano projekt budetu 2000-2006, s w nim uwzgldnione rodki dla pastw majcych wej do UE. 2000 Traktat Nicejski dotyczy reformy instytucji unijnych oraz zajto si sprawami rozszerzenia.

Zasady na ktrych opiera si integracja europejska:- swoboda przepywu towarw - swoboda przepywu osb - swoboda przepywu kapitau - swoboda przepywu usug Zasady powysze w traktacie z Mastricht byy okrelone jako te, ktrych nie mona zatrzyma lub przerwa.

Etapy przystpowania do UE1952 Niemcy, Francja, Wochy, Belgia, Holandia, Luksemburg 1973 + Wielka Brytania, Dania, Irlandia, referendum w Norwegii nie 1981 + Grecja 1986 + Hiszpania, Portugalia 1990 + Landy Wschodnie Niemiec 1995 + Austria, Finlandia, Szwecja, referendum w Norwegii nie W 15 nie ma : Islandii, Szwajcarii, Norwegii.

Ukad stowarzyszeniowy z UE:1964 podpis z Turcj 1970 Malta 1972 Cypr 1992 Polska, Wgry, Czechy, Sowacja 1993 Rumunia, Bugaria 1995 Litwa, otwa, Estonia 1996 Sowenia

Prawo i procesy decyzyjne UE:1. 2. Prawo pierwotne tworzone przez traktaty zaoycielskie i doczone do nich protokoy i aneksy modyfikacje traktatw z protokoami i aneksami umowy midzynarodowe UE wymagajce ratyfikacji przez pastwa czonkowskie Prawo wtrne tworzone przez organa UE Rada UE Parlament Europejski Komisja Europejska.

ORAGANA UE:Najwyszy organ RADA EUROPEJSKA Dwa organy ustawodawcze PARLAMENT EUROPEJSKI, RADA UE Organ wykonawczy (rzd UE) KOMISJA EUROPEJSKA Organ sdowniczy TRYBUNA SPRAWIEDLIWOCI Organ kontrolny TRYBUNA REWIDENDW KSIGOWYCH Organy doradcze KOMITET EKONOMICZNO-SPOECZNY, REGIONW

KOMITET

8

BankiEUROPEJSKI INWESTYCYJNY.

BANK

CENTRALNY,

EUROPEJSKI

BANK

RADA EUROPEJSKAS to regulowane (2x w roku) spotkania szefw pastw i rzdw krajw czonkowskich. Istnieje od 1974r. Peni rol nadrzdn wobec pozostaych organizacji. W skad Rady wchodz szefowie rzdw, 1 przewodniczcy Komisji Europejskiej. Przewodniczy radzie szef pastwa, ktre obejmuje przewodnictwo w UE (co 6 m-cy). Zadania: - wytycza gwne kierunki polityki UE - ustala priorytety tej polityki - rozwizuje problemy sporne - definiuje zasady dotyczce wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa - nadaje UE impuls niezbdny do rozwoju. Rada Europejska podejmuje decyzje jednomylnie, po kadym posiedzeniu skada sprawozdanie o postp w integracji i roczne pisemne sprawozdania. Obszary dziaalnoci: - polityka zagraniczna i bezpieczestwo - rozszerzanie UE - reformy instytucjonalne UE

PARLAMENT EUROPEJSKINajwikszy wielonarodowociowy parlament na wiecie. 626 deputowanych reprezentuje 370mln mieszkacw UE. Kadencja parlamentu trwa 5 lat. Parlamentarzyci wybierani s w powszechnych wyborach w swoich krajach. Przewodniczcy parlamentu wybierany jest co 2,5 roku (obecnie Nicol Fontaine). 30% miejsc w parlamencie zarezerwowane jest dla kobiet. Funkcje: 1) Ustawodawcza (legislacyjna) tworzenie prawa. Wypenia ja wraz z Rad Europejsk. Najsilniejsz role ma w procedurze kodecyzyjnej, najsabsz w konsultacyjnej. 2) Budetowa ma prawo zgaszania poprawek do budetu i odrzucania budetu. Sprawuje nadzr nad wydatkami nieobligatoryjnymi budetu. Przewodniczcy parlamentu podpisuje budet nadajc mu moc wic. Prowadzi biecy monitoring wydatkw i dochodw budetowych. 3) Kontrolna (nadzorcza) zatwierdza kandydata na przewodniczcego komisji jak i pozostaych jej czonkw. Ma prawo dymisji komisji. 4) Parlament mianuje Rzecznika Praw Obywatelskich Praca Parlamentu kieruje prezydium skadajce si z przewodniczcego i 14 wiceprezesw. Deputowani pracuj w 20 komisjach parlamentarnych. Siedziby P. E. Strasbusrg spotkania plenarne Luksemburg sekretariat generalny Bruksela praca 20 komisji Ilo mandatw (gwne): Wochy, Wielka Brytania, Francja 87 Niemcy 99 Hiszpania 649

RADA UNII EUROPEJSKIEJRada rady ministrw. Najwaniejszy organ decyzyjny i ustawodawczy UE. Skada si z 15 czonkw, ktrymi s ministrowie spraw zagranicznych UE. Rada generalna (15) (raz na miesic) ministrowie spraw zagranicznych (delegowani przez pastwa unijne). Rada specjalistyczna (15) (2-4 razy w roku) ministrowie branowi, ministrowie spraw wewntrznych, rolnictwa i zdrowia. Gosy w radzie rozdzielane s proporcjami (87 gosw w radzie). Podejmuje decyzj zwyk lub kwalifikowan (min. 62 za / do 87). Niektre decyzje podejmowane s jednomylnie np. przyjcie nowych czonkw. Zadania: - tworzy prawodawstwo UE - ustala cele polityczne UE - koordynuje polityk gospodarcz pastw czonkowskich - zawiera porozumienia midzynarodowe w imieniu UE - podejmuje decyzje w kwestiach wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa. Radzie przewodnicz kolejno wszystkie pastwa UE co 6 m-cy. Przewodniczy jej minister kraju, ktry przewodniczy Unii. Rada odbywa do 100 sesji rocznie i wydaje do 300 rozporzdze. Organy pomocnicze Rady: 1) Sekretariat Generalny 2) Komitet Staych Przedstawicieli CORPER Siedziby Rady: Bruksela i Luksemburg

KOMISJA EUROPEJSKAKomisja Skada

si z 20 komisarzy desygnowanych przez pastwa czonkowskie Wochy, Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Hiszpania po 2, pozostae po 1. Organ wykonawczy UE: Rzd UE wciela w ycie decyzje organu wyszego rzdu. Zadania: - proponuje akty ustawodawcze - wydaje samodzielne akty prawne - czuwa nad przestrzeganiem prawa UE - przygotowuje projekt budetu i zarzdza wykonaniem tego budetu. Kadencja: 5 lat. Teraz komisji przewodniczy Romano Prodi. Zatwierdza premiera rzdu, pniej musi go zatwierdzi Parlament. Komisja europejska ma 26 Dyrekcji Generalnych. Jest najwiksz instytucj europejsk zatrudnia 16000 ludzi, poowa wszystkich zatrudnionych w administracji UE. Komisja zbiera si raz w tygodniu (roda). Decyzje podejmuje zwyk wikszoci gosw. odpowiada przed Parlamentem Europejskim.

10

3. GENEZA I ROZWJ KONCEPCJI INTEGRACYJNYCH W EUROPIE ZACHODNIEJIstota, warunki i mechanizmy integracji integracja ekonomiczna - stan, ktry umoliwia kontakty handlowe pomidzy rnymi gospodarkami w taki sposb, jak w ramach jednej gospodarki integracja negatywna - proces znoszenia ogranicze w wymianie handlowej integracja pozytywna - wprowadzanie nowych form integracji i stosowanie nowych instrumentw politycznych Istota integracji: - wsplny rynek, - wsplna polityka (oddawanie wadzy). Proces integracji jest procesem dynamicznym, ale integracj mona rozpatrywa rwnie jako pewien stan. W praktyce procesy integracyjne powoduj powstanie mozaiki rnych wsplnot i rnych rodzajw integracji. Integracja nie moe by celem samym w sobie. Musi zapewni dobrobyt ekonomiczny i stabilno polityczn. Aspekt spoeczny integracji: nie da si integrowa bez poparcia spoeczestwa. Zasada elastycznoci (traktat amsterdamski) - kraje czonkowskie mog si wcza do bardziej zaawansowanych procesw i form integracji ale nie maj takiego obowizku

Rodzaje ugrupowa integracyjnych i ich charakterystykaKoncepcje integracji:a. funkcjonalizm - funkcje organizacji integracyjnych powinny ogranicza si do

likwidacji barier w obrocie midzynarodowym i zapewnienie swobodnego przepywu towarw i czynnikw produkcji, a waciwy proces integracji naley pozostawi mechanizmowi rynkowemu b. instytucjonalizm (federalizm) - proces integracji powinien polega na centralizacji pewnych funkcji ekonomicznych i politycznych na szczeblu midzynarodowym oraz decentralizacji uprawnie na poziomie regionalnym w celu stworzenia odpowiednich warunkw do wczenia spoeczestw w proces integracji

11

Fazy integracji:I. II. III. IV.

V.

strefa wolnego handlu - zniesienie ogranicze w obrocie towarowym, ale brak obowizku realizacji wsplnej polityki celnej wobec krajw spoza ugrupowania unia celna - strefa wolnego handlu plus wsplna polityka celna wobec krajw trzecich wsplny rynek - unia celna plus liberalizacja przepywu rodkw produkcji (kapita i ludzie) z moliwoci harmonizacji polityki podatkowej i walutowej unia ekonomiczna i walutowa - wsplny rynek plus integracja polityki ekonomicznej (ujednolicenie instrumentw) oraz wsplna waluta (przekazanie kompetencji monetarnych organom ponadnarodowym) pena integracja ekonomiczna i polityczna - na szczebel midzynarodowy przekazane s wszystkie kompetencje krajw czonkowskich 3. Powstanie i rozwj Wsplnot Europejskich. Unia Europejska - podstawowe cele

12

4. Powstanie i rozwj Wsplnot Europejskich. Unia Europejska podstawowe cele

Traktat paryski (1951)a. utworzenie Europejskiej Wsplnoty Wgla i Stali (pena dziaalno w 1958), w ktrej skad weszy: Niemcy, Francja, Belgia, Holandia, Luxemburg, Wochy b. cel polityczny: poddanie midzynarodowej kontroli sektora hutniczego i grniczego (strategiczne dziedziny dla zbroje) c. cele gospodarcze: wsplny rynek surowcw oraz produktw wglowych i stalowych oddziaywanie na ksztatowanie si cen produktw wglowych i stalowych oddziaywanie na popraw warunkw pracy i bytu w tych gaziach modernizacja przemysu przeciwdziaanie protekcjonizmowi narodowemu

Traktaty rzymskie (1957)a. utworzenie Europejskiej Wsplnoty Gospodarczej

przesanki gospodarcze: - zwikszenie konkurencyjnoci ugrupowania w otoczeniu zewntrznym (likwidacja luki technologicznej po-midzy Europ i USA) - korzystne warunki dla zmniejszenie deficytu bilansu patniczego w ramach ugrupowania przesanki polityczne: - zabezpieczenie przed ideami socjalistycznymi - stworzenie wsplnej "platformy" politycznej do kontaktw z innymi krajami - mocniejsze oddziaywanie na stosunki midzynarodowe cele: - rozwijanie cele: - stopniowe doprowadzenie do unii celnej i wsplnego rynku oraz stworzenie pewnych elementw koordynacji polityki ekonomicznej - stworzenie trzech wsplnych polityk: rolnej, handlowej i transportowej b. utworzenie Europejskiej Wsplnoty Energii Atomowej (Euratom) bada w dziedzinie atomistyki - upowszechnianie wynikw bada - nawizywanie wsppracy w dziedzinie atomistyki - wsplny rynek materiaw rozszczepialnych oraz kapitau i siy roboczej z tym zwizanej

Na mocy decyzji Parlamentu Europejskiego (1978) przyjto nazw Wsplnoty Europejskie, okrelajc cznie EWWiS, EWG i Euratom.13

Jednolity Akt Europejski (1986)-> wprowadzenie jednolitego rynku europejskiego

Traktat z Maastricht - ukad o Unii Europejskiej (1992)a. ustanawia Uni Europejsk (jednak nie jako now organizacj o podmiotowoci prawnej: ma by utworzona w oparciu o Wsplnoty Europejskie), ktra ma zapewni dalszy intensywny rozwj integracji europejskiej w kierunku stworzenia unii gospodarczej i walutowej b. trzy filary UE Filar I: formy integracji i dziedziny polityki gospodarczej uregulowane przez traktaty zaoycielskie, Jedno-lity Akt Europejski oraz traktat z Maastricht Filar II: wsplna polityka zagraniczna i bezpieczestwa Filar III: wsppraca w dziedzinie spraw wewntrznych i wymiaru sprawiedliwoci c. cele UE: zrwnowaony i trway postp ekonomiczny oraz spoeczny (zapewni go ma utworzenie obszaru bez gra-nic, wzmocnienie spjnoci ekonomicznej i spoecznej oraz utworzenie unii ekonomicznej i monetarnej) zapewnienie tosamoci na arenie midzynarodowej (wsplna polityka zagraniczna i bezpieczestwa z ewentualnoci wsplnej polityki obronnej) wprowadzenie obywatelstwa europejskiego (wzmocnienie obrony praw i interesw obywateli krajw czonkowskich) utrzymanie dotychczasowego dorobku prawnego Wsplnot i rozbudowywanie go

Traktat amsterdamski (1997)

wprowadzenie do traktatw dziau dotyczcego zatrudnienia i uznania walki z bezrobociem za priorytet UE wczenie do traktatw "Paktu stabilizacji i wzrostu" wczenie do traktatw postanowie dotyczcych polityki socjalnej pogbienie wsppracy w dziedzinie polityki zagranicznej i spraw wewntrznych (wymiar sprawiedliwoci, bezpieczestwo) umocnienie zasady subsydiarnoci wprowadzenie zasady elastycznoci

5. STRUKTURA INSTYTUCJONALNA UNII EUROPEJSKIEJ14

Podstawowe instytucje Unii Europejskiej i ich zadania Rada Europejska - pozastatutowy organ Wsplnot Europejskich; w jej skadwchodz: gowy pastwa lub szefowie rzdw pastw czonkowskich oraz przewodniczcy Komisji (w towarzystwie ministrw spraw zagranicznych i jednego z czonkw Komisji; obecnie odgrywa ona rol inspiratora politycznego (jej spotkania dotycz okrelania kierunkw rozwoju integracji, okrelania wiodcych kierunkw polityki UE i stanowiska wobec krajw trzecich); Rada Europejska zostaa uznana za organ Wsplnot Europejskich na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego (1986), a traktat z Maastricht nada jej funkcje w dziedzinie polityki zagranicznej UE, polityki bezpieczestwa i tworzenia unii ekonomicznej i walutowej Statutowe instytucje Wsplnot Europejskich: a. b. c. d. e. Rada Unii Europejskiej Komisja Europejska Parlament Europejski Trybuna Sprawiedliwoci Trybuna Rewidentw Ksigowych

Rada Unii Europejskiej (Bruksela):a. zajmuje naczelne miejsce w strukturze instytucjonalnej Wsplnot Europejskich;

ma charakter midzyrzdowy (jest reprezentacj rzdw krajw czonkowskich: kady ma jednego przedstawiciela i kady przewodniczy przez 6 miesicy) i jest gwnym organem decyzyjnym Wsplnot; b. uchway podejmowane s na zasadzie jednomylnoci, zwykej wikszoci i wikszoci kwalifikowanej; obecna liczba gosw wynosi 87 (Francja, RFN, Wielka Brytania i Wochy maj po 10); wikszo kwalifikowana wynosi 62 gosy (pochodzce co najmniej od 10 pastw, jeli decyzja podejmowana jest bez wniosku Komisji) c. kompetencje: koordynacja polityki ekonomicznej pastw czonkowskich, decyzje dotyczce polityki Wsplnot (razem z Parlamentem Europejskim), uchwalanie budetu (wraz z Parlamentem Europejskim), prowadzenie wsplnej polityki zagranicznej, organizowanie wsppracy w zakresie wymiaru sprawiedliwoci i spraw wewntrznych. d. za przygotowanie prac Rady odpowiada Komitet Staych Przedstawicieli (ambasadorzy pastw czonkowskich akredytowani przy Wsplnotach)

Komisja Europejska (Bruksela):

15

a. organ o charakterze ponadnarodowym reprezentujcy interes UE (czonkowie Komisji maj prowadzi dziaalno na zasadzie niezalenoci od rzdw krajw czonkowskich) b. w jej skad wchodzi przewodniczcy, 2 wiceprzewodniczcych i 20 komisarzy (po 2 z Francji, Hiszpanii, RFN, Wielkiej Brytanii i Woch; po 1 z reszty pastw); kadencja wynosi 5 lat; skad osobowy musi zaakceptowa Parlament Europejski, ktry moe go rwnie w caoci odwoa c. zakres obowizkw: inicjuje i przygotowuje projekty aktw prawnych i decyzji dotyczcych Wsplnot kontroluje wykonanie postanowie traktatowych na wszystkich szczeblach: Wsplnoty i pastwa czonkowskie zarzdza funduszami Wsplnot reprezentuje Wsplnoty na zewntrz d. funkcje sprawowane s przy pomocy personelu administracyjnego (20000 osb) skupionego w 24 Dyrekcjach Generalnych

Parlament Europejski (Strasburg):a. czonkowie parlamentu s wybierani w wyborach powszechnych i

bezporednich (pierwsze: 7-10.06.1979); obecnie jest ich 626 (99 z Niemiec, po 87 z Francji, Wielkiej Brytanii i Woch); skupieni s w ugrupowaniach i komisjach parlamentarnych b. kompetencje (rozszerzone przez Jednolity Akt Europejski i traktat z Maastricht): kontrola polityczna dziaalnoci Komisji i Rady, uczestnictwo w przygotowaniu i uchwaleniu budetu (decyduje o wydatkach nieobligatoryjnych) uczestnictwo w procesie decyzyjnym Komisji i Rady, ratyfikacja ukadw o stowarzyszeniu z krajami trzecimi, ratyfikacja decyzji o przyjciu do Wsplnot nowych czonkw (traktaty akcesyjne) c. sesje odbywaj si raz w miesicu i trwaj tydzie; maj charakter publiczny d. za dziaalno Parlamentu odpowiada Biuro (prezydent i 14 wiceprezydentw wybierani na 2,5 roku)

Trybuna Sprawiedliwoci (Luksemburg):a. skada si z 15 sdziw z Prezydentem Trybunau na czele zgrupowanych w 6

izbach; powoywani s oni na 6 lat przez kraje czonkowskie na zasadzie penej zgodnoci; powouje si rwnie 6 obrocw generalnych b. jest to midzynarodowy sd administracyjny i apelacyjny; rozstrzyga spory: dotyczce nieprzestrzegania przez kraje czonkowskie postanowie zawartych w traktatach (na wniosek Komisji) dotyczce dziaalnoci Wsplnoty (na wniosek krajw czonkowskich) dotyczce zaniechania dziaa przez Komisj lub Rad

16

dotyczce interpretacji prawa (wykadnia, stwierdzenia prawomocnoci legislacji) dotyczce rekompensaty dla krajw czonkowskich za szkody poniesione w wyniku dziaania instytucji UE i ich personelu c. jednostk wspomagajc jest Trybuna Pierwszej Instancji (15 sdziw), ktrego zadaniem jest rozstrzyganie spraw dotyczcych: skarg osb prawnych lub fizycznych przeciw instytucjom UE dotyczcych wolnej konkurencji skarg osb prawnych przeciw Komisji z tytuu jej dziaalnoci sporw pomidzy Wsplnotami a ich osobami oficjalnymi i personelem

Trybuna Rewidentw Ksigowych (Luksemburg):a. skada si z 15 czonkw mianowanych na 6 lat przez Rad w porozumieniu z Parlamentem b. sprawuje kontrol ksigow nad dochodami i wydatkami Wsplnot (pod koniec kadego roku finansowego sporzdza raport zawierajcy opini o wydatkach UE i zalecenia dotyczce przyszego okresu)

17

6.Organy o charakterze doradczym i konsultacyjnymKomitet Spoeczno-Ekonomiczny (Bruksela):

ma charakter doradczy i skada si z 222 reprezentantw rnych grup spoecznych wybieranych przez Rad UE na okres 4 lat przedstawia opinie na wniosek Rady, Komisji lub z wasnej inicjatywy

Komitet Regionw (Bruksela):

jest ciaem doradczym Rady UE w sprawach zwizanych z polityk regionaln i rozwojem regionalnym w jego skad wchodzi 222 czonkw reprezentujcych wadze regionalne i lokalne i spord nich wybieranych na okres 4 lat

Komitet Ekonomiczno-Finansowy:

wspomaga Rad i Komisj w zakresie opiniowania i doradzania w sprawach unii walutowej i gospodarczej

18

7. Europejski Bank Inwestycyjny, cele i zasady dziaaniaEuropejski Bank Inwestycyjny (Luksemburg):rda prawa Unii Europejskiej System prawny UE obejmuje:a. rda prawa pierwotnego: traktaty zaoycielskie, Jednolity Akt Europejski,

traktaty z Maastricht i Amsterdamub. rda prawa wtrnego (uregulowania instytucji UE wydane w oparciu o

rda prawa pierwotnego): rozporzdzenia: maj charakter wsplnotowy i nie trzeba ich przeksztaca w prawo krajowe (maj bezporedni moc obowizujc) dyrektywy: adresowane do konkretnych pastw czonkowskich nakadaj na nie obowizek podjcia dziaa w celu osignicia wskazanego celu (adresat ma swobod doboru rodkw i sposobu realizacji) decyzje: maj charakter wicy tylko dla wyranie okrelonych adresatw c. porozumienia midzynarodowe d. porozumienia czonkowskie e. prawo niepisane, podstawowe zasadyf. orzecznictwo Trybunau Sprawiedliwoci (take I Instancji)

Jeli istnieje konflikt midzy prawem wsplnotowym i normami prawnymi poszczeglnych krajw, prawo wsplnotowe ma nadrzdno w stosunku do prawa krajw czonkowskich. 8.Procedura podejmowania decyzji w Unii Europejskiej Procedura konsultacji: I. II. III. IV. Projekt przygotowuje jednostka administracyjna Komisji zajmujca si dan dziedzin (nadzr sprawuje komisarz, ktry jest osobicie odpowiedzialny za tre, form i terminowo) Komisja przyjmuje projekt zwyk wikszoci gosw Projekt zostaje przesany do Rady, ktra moe zasign opinii Parlamentu i Komitetw Akt prawny zostaje przyjty przez Rad UE i opublikowany w 11 oficjalnych jzykach

Procedura wsppracy (traktat amsterdamski ograniczy j tylko do spraw zwizanych z uni walutow): I. II.III.

Komisja przygotowuje projekt i przesya go do Parlamentu Parlament opiniuje projekt i przesya do Rady Projekt zatwierdzony przez Rad wraca do Parlamentu na drugie czytanie:

19

a. b. c.

akceptacja stanowiska Rady lub brak dziaania.Rada przyjmuje akt wikszoci kwalifikowan propozycja wprowadzenia poprawek,projekt wraca do Komisji, ktra go poprawia lub nie i przekazuje Radzie odrzucenie stanowiska Rady, Rada moe przyj akt tylko na zasadzie jednomylnoci

Procedura wspdecydowania (dotyczy takich spraw jak: przepyw siy roboczej, jednolity rynek europejski, ochrona konsumenta, edukacja): I.II.

Pierwsze trzy etapy tak jak w procedurze wsppracy Gdy Rada odrzuca poprawki Parlamentu lub Parlament odrzuca stanowisko Rady nastpuje zwoanie Komitetu Pojednawczego (Rada + reprezentanci Parlamentu): a. Porozumienie,Rada i Parlament przyjmuj akt prawny jednomylnie lub na zasadzie wikszoci kwalifikowanej b. brak porozumienia,Parlament moe odrzuci akt na zasadzie absolutnej wikszoci

Procedura zatwierdzania (zgody) umoliwia podjcie przez Parlament decyzji dotyczcych ratyfikacji traktatw akcesyjnych, ukadw stowarzyszeniowych, organizacji i celw funduszy strukturalnych, Funduszu Spjnoci oraz Europejskiego Banku Centralnego. Zasada subsydiarnoci Zasada subsydiarnoci mwi o tym, e do kompetencji instytucji ponadnarodowych przekazywane mog by tylko te sprawy, ktrych nie mona uregulowa skuteczniej (z uwagi na skal lub skutek) na niszych szczeblach (wadza krajowa, regionalna, lokalna).

20

9.Przyczyny integracji midzynarodowej:- ekonomiczne - polityczne - militarne Integracj midzynarodow nazywamy proces czenia si poszczeglnych krajw w jednolity organizm gospodarczy i polityczny ze wsplnymi ponadczasowymi organami decyzyjnymi poprzez zawizanie trwaych wizi ekonomicznych i politycznych midzy tymi krajami w celu stworzenia optymalnych warunkw rozwoju gospodarczego. Ad.1 Ekonomiczne moemy uj w 3 grupy: - pierwsza dotyczy rozwoju czynnikw produkcji po II wojnie w. Ogromny rozwj techniki i technologii spowodowa wzrost skali produkcji i koniecznoci zmiany organizacji procesu produkcyjnego. Nowa kosztowna technika moga si okaza opacalna jedynie w produkcji na wielk skal. Wiksza skala produkcji stwarzaa dogodne warunki dla dalszego rozwoju technik wytwarzania i dla kosztownych bada naukowo-technicznych. Zjawiska te spowodoway konieczno dostosowania si przedsibiorstw do zwikszonej skali produkcji poprzez wiksz koncentracj produkcji. - druga jest zwizana ze zmian typu konkurencji. Konkurencja cenowa midzy przedsibiorstwami odgrywa coraz mniejsz rol. W gospodarce zmonopolizowanej niestanowi ona zagroenia dla przedsibiorstw, poniewa wszystkie one znaj technologi wytwarzania w tym samym zatrudniaj si robocz o tych samych pacach i nabywaj rodki produkcji po tych samych cenach, a wic wszystkie koszty s podobne. Ponad to musiayby ponosi dodatkowe koszty zwizane z dostaniem si na rynek ju opanowany przez konkurencj. Przedsibiorstwa mog konkurowa ze sob jedynie poprzez wprowadzenie

nowych rozwiza technicznych i podsuwanie konsumentom nowych dbr rodzcych now potrzeb. Wymaga to znacznego rozszerzenia bada rynkowych i ich finansowania, ponoszenia ogromnych kosztw, zwizanych z uruchomieniem nowych mocy produkcyjnych. Przyczynia si znowu do wzrostu koncentracji produkcji w skali narodowej i wychodzenia poza granice w poszukiwaniu moliwoci finansowania nowych przedsiwzi i rozszerzenia rynku dla masowej produkcji nowych wyrobw. - trzecia grupa przyczyn jest zwizana ze wzrostem koncentracji kapitau w skali midzynarodowej i w zwizku z tym z nowym midzynarodowym podziaem pracy. Wszystkie wyej omwione zjawiska, a wic rozwj czynnikw produkcji, rozszerzenie skali produkcji, rozwj bada naukowych i konkurencja wyszy poza granice poszczeglnych krajw i skoniy te kraje do nawizania wsppracy. Po II wojnie w. mamy do czynienia ze wzrostem eksportu czynnikw produkcji, szczeglnie kapitau i tworzeniem przedsibiorstw midzynarodowych. Rynki narodowe stay si wic zbyt wskie dla cigle rosncej skali produkcji, a maa skala produkcji nie przynosi dochodw wystarczajco wysokich aby przedsibiorstwa mogy sobie pozwoli na finansowanie dalszego postpu techniki i technologii, drogich eksperymentw i bada oraz zastosowania nowych rozwiza. Takie warunki moe stworzy tylko ogromny rynek poczonych gospodarek poszczeglnych krajw. Std denie do integracji poszczeglnych krajw, ktra stwarzaaby szeroki rynek zbytu i wiksze moliwoci rozwoju bada zwikszenia produkcji.

21

Ad.2 Polityczne: a) dominujca rola Stanw po II wojnie w. b) powstanie bloku pastw socjalistycznych c) rozpad systemu kolonialnego i w zwizku z tym nowy podzia polityczny wiata i zmiana stosunkw midzynarodowych. d) denie Europy Zachodniej do zjednoczenia w jeden organizm polityczny a) Stany Zjednoczone stay si po II wojnie w. przywdc wiata zachodniego. Rozporzdzay one ogromnymi zasobami kapitaw, materiaw i surowcw oraz olbrzymim potencjaem technologicznym rozwinitym dla celw wojny a po wojnie przestawionym na produkcj cywiln. Pozycja USA kontrastowaa z sytuacj innych krajw zach., zniszczonych w czasie wojny. Dostarczajc zniszczonej Europie rodkw finansowych na odbudow i dalszy rozwj poprzez plan Marshalla i inwestycje bezporednie Stany podporzdkoway sobie w pewnym stopniu kraje Europy Zach. b) powstanie bloku zmienio zasig wpyww krajw zachodnich w wiecie. Konieczno wspistnienia 2 systemw i wspzawodnictwa wzmagaa tendencje integracyjne. c) podobnie rozpad systemu kolonialnego spowodowa zmian strefy wpyww krajw zachodnich. Nowo powstae kraje nie zawsze byy dogodnym rdem tanich surowcw i siy roboczej. Zmuszao to kraje wysoko rozwinite do poszukiwania innych rde surowcw i do ich wzajemnej eksploatacji czego dowodem s wzajemne inwestycje bezporednie w krajach wysokorozwinitych szczeglnie w tych dziedzinach gospodarki ktre, zapewniaj dopyw surowcw. Ponadto utrata szerokich rynkw zbytu na wyroby gotowe wzmoga denie do tworzenia nowych rynkw std znowu wzrost tendencji integracyjnych. Te przesanki polityczne spowodoway denie Europu Zach. Do zjednoczenia i stworzenia jednolitego, silnego organizmu politycznego, ktry miaby by rwnorzdnym partnerem Stanw Zjednoczonych i wspzawodniczy z krajami socjalistycznymi. By to wsplny cel krajw zachodnioeuropejskich, jednak kady z tych krajw mia inn koncepcj jego realizacji zgodnie ze swoim interesem narodowym, dlatego cel ten zosta osignity dopiero po 35 latach, a zasadniczy akcent pooono najpierw na integracj gospodarcz co znalazo wyraz w utworzeniu Europejskiej Wsplnoty Gospodarczej. d) z politycznymi przyczynami wi si te militarne. Ich wyrazem byo denie Europy Zach. do utworzenia Europejskiej Wsplnoty Obronnej, ktra jednak nie przyja si w praktyce. Wczeniej kraje Europy Zach. podpisay wraz ze Stanami pakt pnocno-atlantycki czyli ukad NATO. Omwione przyczyny integracji odnosz si do krajw o gospodarce rynkowej, a te omwione dotycz szczeglnie integracji europejskiej. W poszczeglnych regionach wspczesnego wiata procesy integracyjne odznaczaj si swoj wasn regionaln specyfik. Wynika to z wielu cech charakterystycznych dla tych regionw tj: warunki naturalne (klimatyczne te), oglny podzia rozwoju i struktura gospodarki, stopie wzajemnej komplementarnoci, stopie powiza gospodarczych wewntrz regionu i poza nim. Wystpujce we wspczesnej gospodarce w. Tendencje integracyjne charakteryzuj si tym, e do integracji d kraje ssiadujce ze sob o zblionej strukturze gospodarczej i podobnym poziomie rozwoju.

22

Wynika to ze wspczesnych warunkw rozwoju przemysu i postpu technicznego. W grupie krajw wysokorozwinitych do gwnych przyczyn integracji gospodarczej zaliczamy wanie takie tendencje. Sprowadzaj si one do tego, ze rozwj licznych wspczesnych gazi przemysu wytwarzajcych surowce, paliwa, energi, niezbdne pfabrykaty maszyny i urzdzenia jest uwarunkowany rozwojem wielkich przemysw tj. maszynowy, elektroniczny, lotniczy, chemiczny i motoryzacyjny. Rwnolege rozwijanie wszystkich tych przemysw w kadym kraju jest nieopacalne, lepiej jest prowadzi podzia pracy midzy tymi krajami. Proces ten jest znacznie uatwiony na terenie zintegrowanym. Natomiast w krajach sabo rozwinitych przyczyny integracji s inne. Jest to przede wszystkim ch uatwienia i przypieszenia rozwoju gospodarczego poprzez integracj. Integracja umoliwia podejmowanie wsplnych inwestycji w infrastrukturze dajcych pniej podstaw do skoordynowanego rozwoju przemysowego i wzajemnej wymiany handlowej. Integracje przeciwdziaa rozpraszaniu szczupych rodkw kapitaowych posiadanych przez te kraje koncentruj je w gaziach produkcji najbardziej efektywnych z pktu widzenia oglnego rozwoju. Ze wzgldu jednak na niski poziom rozwoju tych krajw oraz may stopie komplementarnoci gospodarczej, rzeczywiste procesy integracyjne dokonuj si bardzo wolno i napotykaj wiele trudnoci mimo odpowiedniej polityki pro integracyjnej pastwa, form instytucjonalnych w postaci podpisanych traktatw czy umw midzynarodowych. Istot integracji gospodarczej jest proces szerokich przeobrae i dostosowa w strukturze ekonomicznej integrujcych si krajw zachodzcych zarwno wewntrz tych krajw jak i midzy nimi. Midzynarodowa integracja gospodarcza dokonuje si wic poprzez wewntrzne i wzajemne dostosowanie si struktur gospodarczych poszczeglnych krajw, spajanie si ich w cao stanowic jednolity organizm gospodarczy. Integracja powinna wic by pojmowana dynamicznie tzn. jako pewien proces. Aby tak rozumiany proces integracji mg nastpi powinny by spenione pewne warunki: - komplementarno struktury gospodarcze integrujcych si krajw powinny by w stosunku do siebie rzeczywicie lub potencjalnie komplementarne, brak komplementarnoci a nawet konkurencyjnoci w danym momencie nie oznacza e nie moe ona wystpi w przyszoci. Zaley to od dziedzin gospodarki, w ktrych wystpuje brak komplementarnoci. Jeeli s to dziedziny, w ktrych podzia pracy i specjalizacje s trudne tj: rolnictwo, to komplementarno moe nie wystpi. Istotn rol odgrywa te oglny poziom gospodarczy i przemysowy poszczeglnych krajw. Im jest on wyszy oraz im wikszy jest udzia przemysu w integrujcych si krajach tym wiksza jest potencjalna komplementarno gospodarek. Dlatego atwiej si zintegrowa krajom uprzemysowionym. Opornie w krajach sabo rozwinitych, w rolnictwie. - infrastruktura integrujce si kraje musz dysponowa niezbdnymi warunkami technicznymi, ktre umoliwiaj im wzajemne obroty gospodarcze, a szczeglnie przepyw towarw. Chodzi o istnienie odpowiedniej infrastruktury, a szczeglnie sieci powiza komunikacyjnych. Brak powiza komunikacyjnych lub ich niedorozwj mog w powanym stopniu utrudni lub nawet uniemoliwi przepyw masy towarowej i wzajemne dostosowanie si struktur gospodarczych poszczeglnych krajw.

23

Spenienie tego warunku jest znacznie uatwione przy integracji regionalnej, zwaszcza krajw ssiadujcych ze sob. - pro integracyjna polityka ekonomiczna pastwa- uatwia ona integracj i wspomaga 2 pierwsze warunki ale sama jest niewystarczajca, natomiast pierwsze dwa warunki tzn. komplementarno i infrastruktura s niezbdne aby zaistnia proces integracji. Etapy integracji (stopnie) : - strefa wolnego handlu - unia celna - wsplny rynek - integracja gospodarcza ( w tym monetarna) - unia polityczna

24

10.POWSTANIE UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJWczeniejszym etapem byo powstanie Europejskiego Systemu Walutowego. Powsta decyzj Rady Europejskiej i wszed w ycie 0w marcu 1979 r. (uchwalono go w 1978r.). Celem powstania ESW byo osignicie stabilizacji walutowej i zredukowanie fluktuacji kursw pomidzy walutami krajowymi. ESW opiera si na trzech elementach: 1) jednostka rozrachunkowa ECU (koszyk walut) 2) mechanizm kursw walutowych (w walutowy) 3) mechanizm interwencyjny (kredytowy) ad. 1) W 1979 r. do koszyka walut wchodzio 8 walut. Udzia poszczeglnych walut w koszyku by zwizany z gospodark danego kraju, z produktem krajowym brutto. Udziay te ksztatoway si nastpujco : 33% - marka niemiecka, 13% - funt, 20% frank francuski, 9,8% - lir, 10,4% - gulden holenderski, 10,5% - frank belgijski i luksemburski, 3% - korona duska, 0,1% - funt irlandzki. W 1989 r. dosza jeszcze peseta hiszpaska i escudo portugalskie. Europejski Fundusz Wsppracy przeksztaci si w Europejski Bank Centralny. EFWW powsta poprzez przekazanie przez pastwa czonkowskie 20% oficjalnych rezerw zota i 20% dolarw amerykaskich. Te pienidze suyy do utrzymania rwnowagi w systemie walutowym. EFWW 34 mld. USD. ad. 2) Mechanizm kursw walutowych zakada, e kursy zostan ustabilizowane. W pierwszym roku zaoono, e kursy bd si waha +/- 2,25% od ustalonej ceny. Pniej zmieniono te wideki na +/- 6%. W roku 1992 +/- 15% ad. 3) Mechanizm inwestycyjny polega na tym e EFWW moe udziela pastwom kredytw na stabilizowanie kursw walut (kredyty krtkoterminowe (3-6 m-cy)) - interwencja na rynku walut. Kredyty rednioterminowe (2-5 lat) przeznaczone byy na stabilizacj w bilansie patniczym. Kredyty dugoterminowe (>5 lat ) miay suy zmianie infrastruktury gospodarki. ESW stworzy stref walutow o stabilnym kursie i zbliy polityki gospodarcze pastw czonkowskich. ESW funkcjonowa od 1996 roku, ale jeszcze wczeniej rozpoczto przygotowania do powstania Unii Gospodarczej i Walutowej. Decyzj o tym podjto w 1992 roku, w Maastricht (wszed w ycie w 1993 r.) i okrelono, e potrzeba na to 10 lat.

25

11.ETAPY DOCHODZENIA DO UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJETAP I : rozpocz si 1 lipca 1990 r. i trwa do koca 1993 roku. O tym, czy dane pastwo wejdzie do Unii Gospodarczej i Walutowej, decyduj kryteria: - wskanik inflacji - deficyt budetowy < 3% PKB - dug publiczny < 60% PKB - poziom stp procentowych - udzia w ESW Tab. Realizacja kryteriw konwergencji w Maastricht Harmonogram wprowadzania EURO Koszty i korzyci wprowadzenia EURO : - korzyci dla podmiotw gospodarczych - brak ryzyka kursw walut niech spoeczestw do przyjcia nowej waluty (problem psychologiczny) utrata tosamoci

WSPLNA POLITYKA ROLNA UNII (WPR) COMM.AGRICUL.POLICY(CAP) Wsplnie prowadzona polityka unijna, ktra zostaa wprowadzona w traktacie rzymskim pod naciskiem Francji, do dzi jest jedyn polityk prowadzon na szczeblu Unii (centralnie). Klasyczny przykad polityki, interwencjonalistyczny sterowany z gry. 3 zasady: 1. wsplny rynek rolny 2. wsplnotowe preferencje (prod. Unii maj pierwszestwo) 3. finansowa solidarno W 1962 zosta powoany Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnictwa. Dzieli si na dwie sekcje: - orientacji ok. 9% funduszu - zmiany strukturalne - gwarancji ok. 91% funduszu - fundusz rolny, polityka rolna Cele wsplnej polityki rolnej : 1. podnoszenie produktywnoci (lub produkcyjnoci) rolnictwa : lepsze maszyny, urzdzenia, kwalifikacje, nawozy itp. 2. zapewnienie ludnoci rolniczej godziwego poziomu ycia 3. stabilizacja rynkw rolnych (podzia na rynki produktw np. woowiny, mleka) 4. zapewnienie zaopatrzenia w produkty rolne26

5. zapewnienie rozsdnych cen dla konsumentw Sposb realizacji wsplny rynek rolny; a ten przez : zniesienie ogranicze w handlu produktami gleby, lasu i morza wsplne ceny wsplne reguy konkurencji zblienie przepisw administracyjnych, weterynaryjnych i sanitarnych uprzywilejowanie produktw krajw czonkowskich ograniczenie importu taszych produktw rolnych z krajw trzecich (ca i opaty wyrwnawcze) dotacje do artykuw rolnych eksportowanych za granic Jak byy organizowane poszczeglne rynki produktw. 4 typy organizacji rynkw rolnych : 1. wewntrznej interwencji i zewntrznej ochrony (pastwo skupuje i magazynuje wszelkie nadwyki + ca i opaty wyrwnawcze; dotyczyo to 70% rynkw np. zb, masa, mleka, cukru, woowiny, win stoowych) 2. zewntrzna ochrona bez interwencji wewntrznej: produkty chronione cami i opatami wyrwnawczymi; okoo 25% - rynek jaj, drobiu, win markowych, kwiatw, owocw i warzyw ochrona przez importem (bez gwarancji cenowych) 3. dopaty do cen produktw przetworzonych (dla producentw) rynek rzepaku, sonecznika, baweny, grochu, orzeszkw ziemnych 4. inne formy pomocy : okresowe bezporednie wsparcie dla rynkw : lnu, konopi, chmielu i jedwabnikw Wprowadzono wsplnorynkowy system cen: 1. odgrnie ustalane byy ceny wskanikowe (bazowe, orientacyjne) potem okrelano realne ceny 2. cena interwencyjna: cena skupu, cena gwarantowana ok. 70% ceny wskanikowej (pastwo gwarantowao to rolnikom) 3. ceny importowe (prg opacalnoci) - z opaty wyrwnawczej 4. ceny eksportowe (obnione, ju z dopat) W Unii jest 10 mln. gospodarstw w 15 krajach. Polityka rolna (polityka centralna, polityka interwencyjna; duo konfliktw) doprowadzia do olbrzymiej nadprodukcji ywnoci i spadku jakoci ywnoci produkcja rolna rosa rocznie o 2% a konsumpcja o 0,5%; magazynowane byy ogromne iloci woowiny, masa - ogromne koszty skupu i magazynowania nadwyek. Reforma wsplnej polityki rolnej : obniono ceny skupu na mleko, miso, zboa wprowadzono wspodpowiedzialno rolnikw za przechowywanie nadwyek ywnoci27

-

-

-

zaproponowano rolnikom zostawienie odogiem 20% ziem na 5 lat w zamian premia i przejcie na emerytur w wieku 55 lat ustalono limity ziemi uprawnej i iloci zwierzt hodowlanych na jedno gospodarstwo dodatkow produkcj wysoko opodatkowanozachcano rolnikw do mniejszej produkcji z ha, ni rednia w regionie, otrzymywali za to premi za zmniejszenie produktywnoci

28

12.Integracja Polski z Uni - nawizanie stosunkw midzy Polsk a Wsplnotami Europejskimi (UE)W latach 80-tych Polska nie bya w adnych zwizkach ze Wsplnotami, w 1986 Gorbaczow zezwoli m.in. Polsce na podpisywanie porozumie z WE - jednak nie doszo do podpisania adnej umowy. 1988 - nawizanie stosunkw dyplomatycznych midzy Polsk a WE (take Wgry, Czechy). Umowa o handlu i wsppracy (wesza w ycie 1989 r.) Od 1989 (przygotowania do powstania Unii) utworzenie przedstawicielstwa Polski przy WE w Brukseli (Jan Kuakowski - pierwszy przedstawiciel). Pomys stowarzyszenia z Uni powsta w roku 1989 mimo e jeszcze nie byo Unii jako takiej. 1990 rozpoczcie negocjacji stowarzyszeniowych. Ukad Europejski (16.12.1991) - stowarzyszenie Polski, Wgier, Czech ze Wsplnotami Europejskimi (u nas Balcerowicz) - wszed w ycie w 1994 roku. cele ukadu: nakreli ramy dialogu politycznego midzy Wsplnotami a Polsk tworzy regulacje dotyczce swobodnego przepywu towarw, osb, patnoci i kapitau (jednostronnie - z Unii do tych krajw) reguluje wspprac gospodarcz, kulturow i finansow ukad uatwi dostp do szerszej pomocy ze strony WE krajom stowarzyszonym

29

13.Szczyt Unii w Kopenhadze (1993) ustalono i czonkami Unii zostan pastwa speniajce kryteria polityczne (kryteria kopenhadzkie) tj.: posiadanie stabilnych instytucji gwarantujcych demokracj zbudowanie pastwa prawa przestrzeganie praw czowieka i mniejszoci narodowych istnienie gospodarki rynkowej zdolno do podejmowania zobowiza wynikajcych z czonkostwa w Unii politycznej, gospodarczej i walutowej 1994 - wejcie w ycie Ukadu Europejskiego 1995 - Szczyt Unii w Madrycie (posiedzenie Rady Europejskiej) - orientacyjny kalendarz rozszerzenia; ustalono e negocjacje mona rozpocz na przeomie 1997/98, faktyczne negocjacje rozpoczto w marcu 1998 roku (midzy Uni a Polsk, Wgrami, Czechami, Soweni, Estoni, Cyprem) 1996 - Komitet Integracji Europejskiej - na jego czele stan Buzek (nadanie wikszej rangi) marzec 1998 - powoanie polskiego zespou negocjacyjnego (na jego czele stan Kuakowski jako przewodniczcy tego zespou) 1998 - pierwsze midzyrzdowe spotkanie konferencji akcesyjnej (jest to gwne forum instytucjonalne prowadzce negocjacje z Polsk) listopad 1998 - pierwszy raport Komisji Europejskiej o przygotowaniu Polski do czonkostwa, o postpach w przygotowaniu do wejcia (by on najbardziejkorzystny ze wszystkich jakie si pojawiay) wg. niego Polska speniaa kryteria polityczne; gospodarka rynkowa

1999 - drugi raport Komisji Europejskiej o postpach Polski w drodze do Unii dostosowania prawne s zbyt wolne (Polska na kocu), ochrona rodowiska, rolnictwo grudzie 2000 - Traktat z Nicei - powicony reformie Unii pod ktem rozszerzenia (reformy instytucji unijnych aby mogo wej 12 nowych pastw); jeli uda si skoczy negocjacje do 2002 to w 2003 bdzie ratyfikacja 2004 penoprawne

30

14.INTEGRACJA GOSPODARCZAPojecie miedzynarodowej integracji gospodarczej Definicje integracji Midzynarodowa integracja gospodarcza jest rozumiana jako proces scalania (zespalania) gospodarek narodowych. Scalanie to nie oznacza jednak dodawania potencjaw ekonomicznych, lecz tworzenie nowych organizmw gospodarczych o odmiennych waciwociach. Sprawa pierwsza - to integracja rozumiana jako stan i jako proces. Zdaniem Z. Kameckiego, przez integracj naley rozumie wytworzenie si, na podstawie wyksztaconej jednolitej struktury ekonomicznej, pewnego organizmu gospodarczego obejmujcego grup krajw. Organizm ten - ze wzgldu na wysoki stopie wewntrznych powiza ekonomicznych i osignit w wyniku tego wewntrzn spoisto ekonomiczn - wyodrbnia si w widoczny sposb z caoksztatu gospodarki wiatowej. Zdaniem B. Balassy, "midzynarodowa integracja gospodarcza to proces obejmujcy odpowiednie zmiany w strukturze ekonomicznej danej grupy krajw w kierunku wytworzenia si jednolitej struktury ekonomicznej i w oparciu o ni jednolitego organizmu gospodarczego";. Sprawa druga - to integracja rozumiana jako proces regulowany przez mechanizm wolnego rynku lub te ksztatowany przez pastwo. Wedug cytowanego ju B. Balassy integracja jest procesem likwidacji barier w obrocie midzynarodowym towarw, pracy, kapitau i usug w celu stworzenia warunkw do niezakconego funkcjonowania mechanizmu wolnego rynku. Tymczasem J. Tinbergen przez pojcie integracji rozumie proces koordynacji, a nastpnie unifikacji polityki ekonomicznej w obrbie grupy pastw. Sprawa trzecia - to korzyci z integracji; czy jedne kraje mog na niej zarabia, a inne traci? Zdaniem P. Boyka i M. Guzka, przez pojcie midzynarodowej integracji gospodarczej naley rozumie rozwijanie takich powiza, ktre wszystkim krajom nalecym do ugrupowania integracyjnego przynosz korzyci wiksze od moliwych do osignicia w przypadku braku integracji. Z tego punktu widzenia powizania typu kolonialnego nie mog by traktowane jako integracyjne. Nie brakuje jednak pogldw, i powizania typu imperialnego (np. midzy Wielk Brytani czy Francj a ich koloniami) s rwnie powizaniami o charakterze integracyjnym. Przesanki i warunki integracji Wspczesna midzynarodowa integracja gospodarcza jest procesem obiektywnym. U jej podstaw znajduj si wymagania wspczesnego etapu rozwoju gospodarczego, w tym zwaszcza konieczno zapewnienia wielkiej skali produkcji, szybkiego postpu technicznego, rozwoju specjalizacji i kooperacji zarwno w samej produkcji, jak i w badaniach naukowych oraz - w zwizku z tym - konieczno dysponowania szerokimi rynkami zbytu. Podstawowym celem midzynarodowej integracji gospodarczej jest wzrost efektywnoci gospodarowania, ktrego syntetycznym wyrazem jest przyrost dochodu narodowego.

31

Suy temu przede wszystkim moliwo unowoczenienia gospodarki przez strukturalne zmiany w produkcji (zaniechanie bd ograniczenie dziaa o relatywnie niskiej efektywnoci oraz zwikszenie znaczenia dziedzin uznanych za specjalizacyjne). Jest to moliwe dziki powstaniu rynku zbytu wykraczajcego poza granice pastwowe. Uatwienia w przepywie towarw i usug stwarzaj zarazem poszczeglnym krajom moliwoci koncentracji nakadw w dziedzinach najbardziej efektywnych. Jednoczenie midzynarodowa integracja gospodarcza uatwia krajom dostp do zewntrznych zasobw produkcyjnych. Dotyczy to gwnie surowcw oraz wiedzy technicznej. Dziki temu mog by ograniczone lub eliminowane narodowe bariery wzrostu gospodarczego. Przesanki midzynarodowej integracji gospodarczej mona podzieli na: polityczne, spoeczno-gospodarcze i inne. Do politycznych przesanek integracji naley zaliczy jednolity ustrj, zbieno celw polityki zagranicznej itp. Rnice polityczne mog uniemoliwi lub utrudni narodow integracj gospodarcz, ale ich brak nie oznacza, e ta integracja bdzie si rozwija. Jest to wic przesanka konieczna, ale niewystarczajca. W grupie przesanek spoeczno-ekonomicznych na szczegln uwag zasuguje pozytywny wpyw integracji na przyspieszenie tempa wzrostu dochodu narodowego i na wzrost poziomu dobrobytu. Wpyw ten nastpuje przede wszystkim w wyniku rozwoju handlu: korzystniejszych cen, wikszych moliwoci zakupu oraz zbytu towarw itp. W efekcie wzrasta dochd z handlu zagranicznego. Integracja wpywa jednoczenie na popraw efektywnoci gospodarowania za porednictwem rozwoju produkcji. Wyrazem tego jest wzrost korzyci z tytuu zwikszenia skali produkcji; wiksze moliwoci zbytu towarw pozwalaj na wyduenie serii produkcyjnej, a wiksze moliwoci zakupu towarw sprzyjaj koncentracji nakadw na produkty najbardziej opacalne. Suy temu m.in. rozwj specjalizacji i kooperacji produkcji, a take inne formy wsppracy. Integracja wpywa ponadto na popraw efektywnoci gospodarowania dziki rozwojowi techniki. Wyrazem tego jest :z jednej strony midzynarodowy podzia pracy w zakresie bada nad postpem technicznym, z drugiej za - rozwj wsplnych bada w zakresie techniki. W efekcie nastpuje przyspieszenie postpu technicznego oraz obnika jego kosztw. Wpyw integracji na popraw efektywnoci gospodarowania dokonuje si wreszcie w wyniku rozwoju nauki. Wyrazem tego jest koordynacja rozwoju nauki, wsppraca w dziedzinie bada oraz wsplne ich prowadzenie. Wszystko to sprzyja poprawie efektywnoci bada naukowych. Z tych wzgldw integracja ma szczeglnie due znaczenie dla krajw maych i rednich, ktre pojedynczo nie s w stanie sprosta wymaganiom wspczesnego rozwoju ekonomicznego i technologicznego. W grupie innych przesanek midzynarodowej integracji gospodarczej na szczegln uwag zasuguje:

32

potrzeba wsplnego ksztatowania infrastruktury (ldowej, wodnej, powietrznej) cznoci informatyki itp. Potrzeba standaryzacji urzdze oraz unifikacji systemw funkcjonowania odgrywa w tej dziedzinie rol szczegln. Podobne wymagania stawia ochrona rodowiska przyrodniczego; nie jest ona moliwa bez skoordynowania dziaa grupy krajw w dziedzinie konstrukcji i wykorzystania narzdzi przemysowych, a take w zakresie przeciwdziaania zanieczyszczeniu rodowiska innymi sposobami. Rozwj midzynarodowej integracji gospodarczej ma jednak swoje warunki, co oznacza, e nie wszystkie kraje mog si ze sob integrowa. Podstawowym warunkiem jest komplementarno, czyli wzajemne dopasowanie struktur gospodarczych. Jednoczenie pogbianie komplementarnoci struktur jest efektem integracji. Komplementarno moe mie przy tym charakter midzygaziowy lub wewntrz gaziowy. Podstaw komplementarnoci midzygaziowej s rnice w zasobach czynnikw produkcji. S one na og wynikiem rnic w zasobnoci z surowcw, pooeniu geograficznym i warunkach klimatycznych, eksploatacji z surowcw, co jest spowodowane warunkami naturalnymi, itp. Przykadem komplementarnoci midzygaziowej jest tradycyjny midzynarodowy podzia pracy, w ramach ktrego jedne kraje specjalizoway si w produkcji surowcw i ywnoci, pozostae za w produkcji wyrobw przemysowych. Podstaw komplementarnoci wewntrz gaziowej stanowi rnice w wydajnoci czynnikw produkcji. W ujciu rzeczowym, a wic z punktu widzenia wewntrz gaziowych struktur produkcji, integrujce si mog konkurowa ze sob. W miar rozwoju gospodarczego przesanki naturalne i historyczne ustpuj miejsca przesankom wynikajcym z postpu naukowo-technicznego. Warunkiem integracji midzynarodowej jest jednoczenie odpowiednia infrastruktura, w tym zwaszcza rozwinite poczenia kolejowe, drogowe, morskie, telekomunikacyjne, informatyczne itp. Z tego wanie wzgldu w najkorzystniejszej sytuacji s kraje ssiedzkie, tradycyjnie rozwijajce ze sob handel zagraniczny, kooperacj produkcji czy te inne formy wsppracy midzynarodowej. Warunkiem integracji midzynarodowej jest wreszcie sprzyjajca polityka ekonomiczna, wyraajca si we wzajemnym udzielaniu sobie preferencji celnych, parataryfowych i pozataryfowych, wprowadzaniu swobody przepywu kapitau, pracy i innych czynnikw produkcji, koordynacji polityki gospodarczej lub te w prowadzeniu wsplnej polityki ekonomicznej. Warunek ten ma charakter instytucjonalny w odrnieniu od dwu poprzednich, ktre trzeba zaliczy do grupy warunkw strukturalnych. Integracja midzynarodowa i ponadnarodowa a suwerenno pastw W przypadku integracji midzynarodowej nie ma formalnego zagroenia dla suwerennoci pastw czonkowskich; tworzone organy - instytucje integracyjne -

33

koncentruj bowiem swoj uwag na koordynacji wewntrznej i zagranicznej polityki poszczeglnych pastw. Mog one wydawa zalecenia nie majce jednak mocy wicej wobec swych adresatw, ktrzy powinni - ale nie musz - podporzdkowa si tym zaleceniom. Zalecenia midzynarodowych organw integracyjnych s swego rodzaju propozycjami, sugestiami, czy te yczeniami wobec krajw czonkowskich. Nabieraj one mocy prawnej dopiero po zatwierdzeniu przez rzdy poszczeglnych pastw i przeksztaceniu ich w uchway, zarzdzenia bd te innego rodzaju akty prawne. W przypadku integracji ponadnarodowej organy - instytucje integracyjne - wydaj rozporzdzenia i dyrektywy oraz podejmuj decyzje obligatoryjne dla pastw czonkowskich. Mog one dotyczy rzdw, osb prawnych i fizycznych, a wic mie charakter powszechny bd te wycinkowy. Dyrektywy wi pastwa, do ktrych s skierowane, w zakresie wynikw, jakie powinny by osignite, pozostawiajc wadzom pastwowym swobod wyboru form oraz rodkw. Decyzje obowizuj w caoci strony, do ktrych s skierowane. Rozporzdzenia natomiast maj zasig oglny, obowizuj w caoci i s bezporednio stosowane we wszystkich pastwach. W dotychczasowej praktyce prbuje si stosowa rwnoczenie midzynarodow i ponadnarodow form integracji. Przyczyn jest z jednej strony - ch zapewnienia wysokiej skutecznoci dziaania instytucjom integracyjnym (czemu dobrze su uprawnienia ponadpastwowe), z drugiej za strony - potrzeba nie ograniczania zbytnio suwerennoci. W zakres stosowanego w prawie midzynarodowym pojcia suwerennoci wchodzi tzw. zwierzchnictwo terytorialne i zwierzchnictwo osobowe. Pojcie zwierzchnictwo terytorialne oznacza wyczno wadzy pastwa na jego terytorium, pojcie za zwierzchnictwo osobowe - wyczno wadzy pastwa wobec jego obywateli. Pojcie suwerennoci jest rwnie traktowane jako prawo do wycznego decydowania przez pastwo o jego sprawach wewntrznych i stosunkach zewntrznych. Dopki organy utworzone przez pastwa nalece do ugrupowania integracyjnego nie maj charakteru ponadnarodowego, dopty integracja i suwerenno zgodnie wspdziaaj. Inaczej jest natomiast w przypadku nadania ugrupowaniu integracyjnemu funkcji ponadnarodowych ; nastpuje wwczas ograniczenie wykonywania suwerennoci. O ograniczeniu wykonywania suwerennoci mona mwi wtedy, gdy w umowie o utworzeniu organizacji ponadnarodowej znajduje si wyrane postanowienie, i kade pastwo czonkowskie moe na wasne danie ,wystpi z tej organizacji, bd te jest umieszczona klauzula o obowizywaniu umowy w okrelonym czasie, po upywie ktrego jest wymagana ponowna jej ratyfikacja przez pastwa czonkowskie. Podobne skutki rodzi przypadek, gdy faktycznie jest moliwe odstpienie od umowy przez podjcie jednostronnej decyzji przez pastwo czonkowskie, mimo e w umowie taka okoliczno nie jest przewidywana. Dobrowolne ograniczenie suwerennoci wystpuje natomiast wtedy, gdy z postanowie umowy o utworzeniu organizacji ponadnarodowej wynika, e adne

34

pastwo nie moe z tej organizacji wystpi na mocy jednostronnej decyzji. aden z traktatw wspczesnych organizacji integracyjnych nie zawiera jednak tego typu klauzuli. Modele i mechanizmy integracji gospodarczej Pojecie modelu i mechanizmu integracji Przez pojcie modelu integracji bdziemy rozumieli caociowy obraz ukadu integracyjnego obejmujcy zesp jego gwnych waciwoci, w tym zwaszcza podzia kompetencji midzy organami midzynarodowymi lub ponadnarodowymi a rzdami pastw czonkowskich oraz midzy centralnymi orodkami wadzy gospodarczej w poszczeglnych krajach a przedsibiorstwami. Zgodnie z t definicj model integracji obejmuje przede wszystkim zasady podejmowania decyzji dotyczcych powiza midzynarodowych. Mechanizm integracji jest pojciem wszym od modelu i obejmuje zasady funkcjonowania rynku midzynarodowego oraz jego zwizki z rynkami poszczeglnych pastw czonkowskich. W takim rozumieniu w zakres pojcia mechanizmu integracji wchodzi przede wszystkim funkcjonowanie pienidza, cen, kursw walut, rozlicze midzynarodowych itp. zarwno w obrbie ugrupowania integracyjnego jako caoci, jak i w obrbie poszczeglnych pastw czonkowskich. Modele i mechanizmy integracji w gospodarce rynkowej W literaturze przedmiotu s rozpatrywane dwa modele integracji w gospodarce rynkowej: model integracji midzynarodowej oraz model integracji Zwolennicy modelu integracji midzynarodowej (nazywanego te modelem integracji nie regulowanej lub liberalnej) uwaaj, e wszystkie decyzje integracyjne, a wic zarwno te, ktre dotycz ustanowienia midzynarodowych wizi o podstawowym znaczeniu dla przebiegu caego procesu integracji, jak i te, od ktrych w sposb bezporedni zaley realizacja biecych operacji gospodarczych w skali midzynarodowej, powinny by podejmowane wycznie przez przedsibiorstwa w krajach czonkowskich. W takim rozumieniu zarwno rola midzynarodowych orodkw integracyjnych, jak i rola pastw czonkowskich jest bardzo ograniczona. Pastwo jest przede wszystkim strem porzdku w skali poszczeglnych krajw; utrzymuje ono praworzdno i porzdek publiczny, stosuje rodki przymusu dla ochrony zgodnych z prawem umw i kontraktw prywatnych oraz pielgnuje wolny rynek i woln konkurencj. Orodki midzynarodowe czyni to sarno w skali ugrupowania integracyjnego. Z modelem tym koresponduje mechanizm wolnego rynku i wolnego handlu, opierajcy si na zaoeniu, e podstawowymi podmiotami gospodarczymi s producenci i konsumenci, samodzielni, niezaleni od nikogo, nie krpowani ograniczeniami pastwowymi, a ceny krajowe i midzynarodowe, kursy walut, stopa procentowa itp. s ustalane na rynku w wyniku wolnej gry si rynkowych. Tylko rynek powinien w tym rozumieniu informowa i pobudza przedsibiorstwa do takiej produkcji, jakiej wymagaj konsumenci. Tego typu model integracji i mechanizm z nim zwizany s konstrukcj teoretyczn, postulatywn, celem, do ktrego - zdaniem jego zwolennikw - powinna zmierza integracja w gospodarce rynkowej.

35

Alternatywnym rozwizaniem jest model integracji ponadnarodowej (nazywany te modelem integracji regulowanej lub instytucjonalnej), w ktrym zarwno orodek ponadnarodowy, jak i orodki narodowe uzyskuj uprawnienia do oddziaywania na procesy integracyjne w obrbie ugrupowania. W tym modelu rwnie wszystkie decyzje dotyczce powiza midzy-; narodowych s podejmowane przez przedsibiorstwa, ale rola pastw czonkowskich i orodka ponadnarodowego daleko wykracza poza funkcje stra porzdku: Mog one porednio oddziaywa na decyzje przedsibiorstw za pomoc subwencji, ce, ogranicze parataryfowych i pozataryfowych polityki kursu walutowego, stopy procentowej, polityki budetowej itp. Modelowi temu odpowiada mechanizm rynkowy sprzony z interwencjonizmem pastwowym. Tego typu model i mechanizm z nim zwizany koresponduj z rozwizaniami stosowanymi w praktyce w gospodarce rynkowej, zwaszcza w Unii Europejskiej. Najprostszym rozwizaniem jest strefa wolnego handlu. Oznacza ona likwidacj ce i ogranicze ilociowych w handlu midzy okrelon grup krajw. Kraje te zachowuj jednoczenie autonomiczn zewntrzn taryf celn i prowadz wasn niezalen polityk handlow wobec krajw trzecich. Przykadem strefy wolnego handlu jest EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu), utworzona na podstawie ukadu, ktry wszed w ycie w maju 1960 r. W przypadku gdy kraje tworzce stref wolnego handlu wprowadzaj ujednolicone ca zewntrzne (wobec krajw trzecich), mamy do czynienia z uni celn. Unia celna sprzyja rozwojowi handlu wzajemnego krajw czonkowskich i ogranicza rozwj handlu z krajami trzecimi. Mona tu zatem mwi o preferencyjnym i dyskryminacyjnym dziaaniu ca w unii celnej, tzn. preferowaniu importu z krajw unii i dyskryminowaniu importu w stosunku do handlu wzajemnego z krajw trzecich. Preferencja polega w tym przypadku na zniesieniu i niestosowaniu ce oraz ogranicze w obrotach handlowych midzy krajami unii (preferencja taka ma miejsce rwnie w strefie wolnego handlu), dyskryminacja za - na wprowadzeniu i stosowaniu wsplnej dla krajw unii zewntrznej taryfy celnej. Unia celna wywiera dwojaki wpyw na handel zagraniczny krajw unii: wywouje efekt przesunicia i efekt kreacji handlu. Oba te efekty mog zreszt wystpi take w strefie wolnego handlu lub - na skutek wprowadzenia jakichkolwiek preferencji celnych - nawet bez tworzenia unii celnej albo strefy wolnego handlu. Efekt przesunicia handlu (trade diversion effect) wyraa si w zwikszeniu udziau krajw nalecych do unii celnej w handlu krajw-czonkw unii oraz w zmniejszeniu udziau krajw trzecich, w wyniku przesunicia si rde zakupu okrelonych towarw z krajw nawet o niszych kosztach produkcji, lecz pozostajcych na zewntrz unii, do krajw wchodzcych w skad unii celnej. U podstaw efektu przesunicia znajduje si zrnicowanie stawek celnych; wewntrz unii pozostaj one zniesione, natomiast w stosunkach z krajami trzecimi s nadal stosowane.

36

Efekt kreacji handlu (trade creation effect) wyraa si we wzrocie wolumenu wzajemnych obrotw handlowych krajw tworzcych uni celn -w wyniku usunicia ce i innych barier w handlu midzy krajami unii oraz wprowadzenia wsplnej zewntrznej taryfy celnej. Zniesienie ce wewntrz unii powoduje, i pewne rodzaje towarw wytwarzane w poszczeglnych krajach unii mog by, odwrotnie ni poprzednio, oferowane na rynkach innych krajw unii po cenach konkurencyjnych w stosunku do towarw miejscowych. Efekt kreacji handlu mona jednoczenie rozpatrywa znacznie szerzej, przy zaoeniu, e unia celna ma wpyw nie tylko na handel krajw do niej nalecych, lecz take na handel midzynarodowy w ogle. W takim znaczeniu efekt kreacji handlu wywoany utworzeniem unii celnej wyraa oglny wzrost popytu na import w krajach unii, jak rwnie zmiany popytu na import w krajach trzecich. Wsplny rynek jest wysz od strefy wolnego handlu i unii celnej form integracji; oznacza on bowiem nie tylko zniesienie ce we wzajemnych obrotach i wprowadzenie wsplnej taryfy celnej wobec krajw trzecich, lecz, take swobod przepywu kapitau i siy roboczej w obrbie ugrupowania integracyjnego. Stwarza to lepsze warunki do niezakconego funkcjonowania mechanizmu wolnej konkurencji, a w konsekwencji lepsze moliwoci dostosowawcze ni w przypadku strefy wolnego handlu i unii celnej -prze optymaln alokacj siy roboczej, rozwj produkcji na wielk skal, szybsze wprowadzanie postpu technicznego itp. Utworzenie wsplnego rynku wymaga zwaszcza ujednolicenia polityki cenowej w obrbie ugrupowania Przykadem tego typu rozwizania, cho nie do koca zgodnym z zaoeniami, jest wsplny rynek produktw rolnych Unii Europejskiej. Unia walutowa obejmuje, poza stref wolnego handlu, uni celn i wsplnym rynkiem, koordynacj (lub unifikacj) polityki walutowej prowadzonej przez kraje wchodzce w skad ugrupowania integracyjnego W zakres tej koordynacji wchodzi ograniczanie (do z gry okrelone przedziau) waha kursw walutowych, tworzenie wsplnych rezerw walutowych, wprowadzenie jednolitej waluty midzynarodowej, bezwarunkowa pomoc kredytowa itp. Unia ekonomiczna obejmuje, poza stref wolnego handlu, uni celn wsplnym rynkiem i uni walutow, koordynacj (lub unifikacj) szczeglnych dziedzin polityki ekonomicznej, i to zarwno oglnej, i w poszczeglnych dziaach gospodarki. O penej unii ekonomicznej mona by mwi wwczas, gdy na obszarze integrujcych si pastw wszystkie waniejsze z punktu widzenia funkcjonowania wsplnego rynku dziedziny polityki gospodarczej zostayby objte wspln lub skoordynowan polityk, wprowadzono by wspln walut, a wadz ekonomiczn w najwaniejszych dziedzinach sprawowayby organy ponadnatrodowe. Unia polityczna oznacza koordynacj (lub unifikacj) zarwno polityki wewntrznej, jak i zagranicznej krajw wchodzcych w skad ugrupowania integracyjnego. W praktyce ta wanie sfera napotyka szczeglnie due kopoty w procesie integracji regionalnej i jest traktowana jako ukoronowanie de integracyjnych krajw czonkowskich. Prby integracji regionalnej w gospodarce centralnie planowanej

37

Zupenie odmienny model integracji midzynarodowej i mechanizm z nim zwizany prboway zastosowa kraje Europy rodkowej i Wschodniej, powoujc w 1949 r. Rad Wzajemnej Pomocy Gospodarczej". W modelu tym (nazywanym policentrycznym) zarwno decyzje dotyczce ustanawiania midzynarodowych wizi o podstawowym znaczeniu dla przebiegu caego procesu integracyjnego, jak i decyzje, od ktrych w sposb bezporedni zaley realizacja biecych operacji gospodarczych w skali midzynarodowej, skupiono w wielu rwnorzdnych orodkach narodowych. Orodek midzynarodowy pozbawiono natomiast jakiegokolwiek prawa do podejmowania decyzji; peni on tylko funkcje koordynacyjne, ktrych wyniki byy przekazywane krajom czonkowskim w formie zalece. Cech tego modelu by jednoczenie brak mechanizmu rynku midzynarodowego, ktrego uczestnikami byyby przedsibiorstwa z krajw czonkowskich, uprawnione do podejmowania samodzielnych decyzji. Wszelkie kontakty na szczeblu wykonawczym midzy przedsibiorstwami - miay jedynie charakter wykonawczy. W modelu tym prbowano zbudowa powizania integracyjne midzy krajami czonkowskimi wycznie za pomoc narzdzi administracyjnych, takich jak: umowy midzynarodowe, koordynacja planw gospodarczych, procedura konsultacyjna na rnych szczeblach centralnej administracji pastw czonkowskich itp. Takie narzdzia mechanizmu ekonomicznego, jak ceny, kursy walut, pienidz, rozliczenia, nie odgryway aktywnej roli w tym procesie. Funkcje orodka midzynarodowego koordynujcego dziaalno gospodarcz krajw Europy rodkowej i Wschodniej penia Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej i jej organy. Koordynacj caoci zajmowaa si Sesja - najwyszy organ RWPG. Okrelaa ona formy i metody wspdziaania krajw czonkowskich. Koordynacj odcinkowego wspdziaania tych krajw zajmoway si komitety i komisje. Ich liczba bya zmienna. Komisje przygotowyway projekty uchwa podejmowanych nastpnie prze komitety bd Sesj RWPG. Funkcje koordynacyjne peniy ponadto midzynarodowe organizacje gospodarcze, majce charakter zrzesze poziomych. Byy one tworzone na podstawie specjalnych porozumie midzynarodowych. Funkcje koordynacyjne peniy take midzynarodowe zjednoczenia gospodarcze; oprcz koordynacji prowadziy one wasn dziaalno gospodarcz. Rozwizanie to nie doprowadzio jednak do rozwoju powiza integracyjnych w obrbie pastw czonkowskich. Wrcz odwrotnie, w je ramach utrzymyway si tendencje do autarkii. Poszczeglne kraje czonkowskie rozbudowyway nadal wszystkie rodzaje produkcji, widzc w i porcie jedynie moliwo dostpu do towarw niezbdnych, ktry u siebie nie mogy (jeszcze) produkowa, w eksporcie za - rdo de niezbdnych do kompensowania wydatkw importowych. Z oporem postpowa rozwj specjalizacji i kooperacji produkcji. W szcztkowej formie dokonywano przepyww czynnikw produkcji (pracy, kapitau) W 1990 r. RWPG zostaa formalnie rozwizana, udzia handlu wzajemnego wielokrotnie si obniy, a wizi specjalizacyjne i kooperacyjne (nawet te szcztkowe) przerwano. Integracja regionalna w krajach rozwijajcych si W krajach rozwijajcych si rwnie wystpuj tendencje do polityki regionalnej. Wrd wielu ugrupowa integracyjnych, jakie tu pokazano na uwag zasuguj:

38

Wsplny Rynek Ameryki rodkowej (CACM), Stowarzyszenie Wolnego Handlu Ameryki aciskiej (LAFTA), przeksztacone nastpnie w Stowarzyszenie Integracyjne Ameryki rodkowej (LAIA), Wsplnota Karaibska (CARICOM), Andyjski Wsplny Rynek (AMC), Stowarzyszenie Narodw Azji Poudniowo-Wschodniej (ASEAN), Wsplnota Gospodarcza Pastw Afryki Zachodniej (ECOWAS), Wsplnota Gospodarcza Afryki Zachodniej (CEAO). Zainteresowanie krajw rozwijajcych si integracj regionaln wynika z odmiennych przyczyn ni krajw rozwinitych gospodarczo; kraje rozwijajce si szukaj w integracji moliwoci rozwizania problemw gospodarczych, jakie przeywaj, w tym zwaszcza trudnoci w uprzemysowieniu. Tworzc ugrupowania integracyjne, poszukuj one sposobw poczenia skromnych na og moliwoci kapitaowych, surowcowych itp., eliminacji struktur konkurencyjnych, rozszerzenia rynkw zbytu. Postp w integracji regionalnej krajw rozwijajcych si jest jednak niewielki. Przyczyny tego s rnorakie. Wrd nich szczeglnie wane znaczenie ma brak odpowiedniej infrastruktury wicej zainteresowane kraje, co w niektrych regionach sprowadza t integracj do zera. Wan przyczyn jest take brak komplementarnych struktur gospodarczych; w przewaajcej czci przypadkw struktury te nawet s konkurencyjne i, co waniejsze, maj charakter surowcowo-rolniczy. Nie bez znaczenia jest te fakt, e prbujce si integrowa kraje rozwijajce si s wysoce zrnicowane pod wzgldem poziomu rozwoju, potencjau ekonomicznego itp. Rwnie brak stabilnoci politycznej w tych krajach rodzi konflikty hamujce rozwj wsppracy. Integracja regionalna w krajach rozwijajcych si w duym stopniu jest prb naladowania procesw zachodzcych w krajach wysoko uprzemysowionych. Ze wzgldu jednak na wspomniane trudnoci postpuje ona nieporwnanie wolniej, a w niektrych przypadkach w ogle jej nie ma mimo formalnie istniejcych organizacji integracyjnych.

15.Organy Unii EuropejskiejZgodnie z traktatami zaoycielskimi organami (instytucjami) Wsplnot Europejskich s:39

Rada Europejska Parlament Europejski Rada Unii Europejskiej Komisja Europejska Trybuna Sprawiedliwoci Trybuna Obrachunkowy Rad i Komisj wspieraj: Komitet Ekonomiczno-Spoeczny, Komitet Staych Przedstawicieli, Komitet Regionw Instytucje Unii maj siedziby w trzech miastach: Strasburgu (Parlament Europejski) Luksemburgu (Europejski Trybuna Sprawiedliwoci i Trybuna Obrachunkowy) Brukseli (Komisja Europejska i Rada Unii Europejskiej).

Rada EuropejskaRada Europejska (nie naley jej myli z Rad Europy i Rad Unii Europejskiej) wytycza strategiczne cele rozwoju Unii. Pozostaje ona poza systemem instytucjonalnym traktatw wsplnotowych. Pocztki Rady Europejskiej wia si ze szczytami przywdcw pastw czonkowskich Wsplnot (od 1961), natomiast swoj obecn form (systematycznych spotka szefw rzdw pastw czonkowskich Wsplnot Europejskich) posiada od 1974 roku. Obrady odbywaj si co najmniej dwa razy w roku, pod przewodnictwem gowy pastwa lub szefa rzdu pastwa czonkowskiego, ktremu przypada przewodnictwo w Unii Europejskiej. Przewodnictwo trwa p roku i zmienia si rotacyjnie. Miejsce Rady Europejskiej w strukturze Wsplnot Europejskich zostao potwierdzone w Jednolitym Akcie Europejskim oraz Traktacie o Unii Europejskiej. Ma ona inspirowa polityk Unii Europejskiej, stwarza warunki dla rozwizania najtrudniejszych kwestii i podejmowa kierunkowe decyzje. Obecnie w jej skad wchodzi przewodniczcy Komisji Europejskiej. Rada Unii Europejskiej Rada Unii Europejskiej skada si z przedstawicieli szczebla ministerialnego wszystkich pastw czonkowskich, reprezentujcych interesy swoich pastw. Moe wystpowa w kilku postaciach: jako Rada do Spraw Oglnych (ministrowie spraw zagranicznych pastw czonkowskich ) lub Rada Specjalna - tzw. branowa (ministrowie rolnictwa, przemysu, spraw wewntrznych itd.). Najwanieszym zadaniem Rady jest koordynowanie oglnej polityki gospodarczej, rozpatrywanie i uchwalanie wszelkiego rodzaju wsplnotowych aktw prawnych, a take zawieranie umoww midzynarodowych na podstawie uprawnie udzielonych jej przez Komisj po porozumieniu z Parlamentem Europejskim. Bierze ona take udzia w tworzeniu wsplnej polityki zagranicznej i zapewnianiu bezpieczestwa. Wsppracuje z innymi organami w dziedzinie wymiaru sprawiedliwoci i spraw wewntrznych. Posiedzenia Rady Unii Europejskiej zwouje zasadniczo i kieruje nimi jej przewodniczcy, mog by take zwoywane z inicjatywy jednego z jej czonkw lub

40

Komisji Europejskiej. Urzd przewodniczcego peni kolejno przedstawiciele wszystkich pastw (po 6 miesicy).

Parlament EuropejskiParlament Europejski nie stanowi prawa w Unii Europejskiej, ale uczestniczy w procesie decyzyjnym. Ma te uprawnienia dotyczce uchwalania budetu oraz zatwierdzania ukadw stowarzyszeniowych. Kontroluje prac Komisji Europejskiej udzielajc jej absolutorium, ma wpyw na przyjmowanie do Unii Europejskiej nowych czonkw, mianuje rzecznika praw obywatelskich. Moe take ustanawia tymczasowe Komitety Dochodzeniowe, badajce ewentualne wykroczenia lub nieprawidowoci w stosowaniu prawa wsplnotowego (europejskiego). Wybiera Rzecznika Praw Obywatelskich.Parlament skada si z przedstawicieli pastw czonkowskich Unii, wybieranych w wyborach

powszechnych i bezporednich (na okres 5 lat). Obecnie liczy 626 deputowanych. Od 1962 by organem EWG, a powsta w 1958 jako Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne wywodzce si z Europejskiej Wsplnoty Wgla i Stali. Posowie nie tworz grup reprezentujcych poszczeglne pastwa, lecz politycznie zorientowane frakcje. Parlament Europejski obraduje w Strasburgu, a komisje parlamentarne i poszczeglne frakcje - w Brukseli.

Komisja EuropejskaNazywana jest "stranikiem traktatw" do chwili Traktatu o Unii Europejskiej - Komisja Wsplnot Europejskich. Jeden z najwaniejszych elementw wsplnotowego systemu instytucjonalnego. Od poczenia w 1967 cia wykonawczych trzech Wsplnot, pozostaje organem Europejskiej Wsplnoty Wgla i Stali, Europejskiej Wsplnoty Gospodarczej i Europejskiej Wsplnoty Energii Atomowej. Jej kompetence to: prawo inicjatywy prawodawczej, reprezentacja interesw i koordynacja dziaa Wsplnot (wewntrz i na zewntrz Unii Europejskiej), kontrola stosowania prawa wsplnotowego (europejskiego) oraz realizacja postanowie zawartych w traktatach i aktach prawnych przyjtych przez Wsplnoty. W realizacji przyznanych jej uprawnie posiada du samodzielno. O jej rozwizaniu decyduje Parlament Europejski. Obecnie liczy 20 komisarzy wybieranych na 5 lat (jeden lub dwch komisarzy z kadego pastwa czonkowskiego, w tym przewodniczcy i jego dwch zastpcw).

Trybuna SprawiedliwociTrybuna Sprawiedliwoci zapewnia przestrzeganie prawa wsplnotowego, peni funkcj sdu midzynarodowego, konstytucyjnego, administracyjnego. Orzeka o zgodnoci aktw prawnych wydawanych przez instytucje Wsplnot z traktatami Wsplnot. Rozpoznaje spory midzy pastwami lub midzy Komisj Europejsk i pastwami, wynikajce ze stosowania prawa europejskiego. Trybuna jest take instancj odwoawcz od decyzji Komisji. Skada si z 15 sdziw, ktrymi s obywatele pastw czonkowskich Unii. Ich kadencja trwa 6 lat i moe by odnawiana. Przewodniczcego wybieraj sdziowie spord siebie. Trybuna Sprawiedliwoci obraduje na sesjach plenarnych i w sprawach szczeglnych moe tworzy 3-5-osobowe izby.

Trybuna ObrachunkowyTrybuna Obrachunkowy (nazywany te Europejskim Trybunaem Rewidentw41

Ksigowych lub Trybunaem Rewizyjnym) sprawuje kontrol nad dochodami i wydatkami Wsplnot oraz bada, czy finansami wsplnotowymi zarzdzano waciwie i zgodnie z prawem. Funkcje swe spenia wraz z Parlamentem Europejskim i Rad Unii Europejskiej, organami odpowiedzialnymi za kwestie budetowe. W jego skad wchodzi 15 czonkw (rewidentw)mianowanych na 6 lat. Dziaa w Luksemburgu od 1975 na mocy ukadu, ktry wszed w ycie od 1 VI 1977.

Komitet RegionwKomitet Regionw jest organem doradczym, z ktrym Rada Unii Europejskiej i Komisja Europejska konsultuj si w sprawach regionalnych i lokalnych (na obszarze Unii istnieje ok. 200 regionw). Komitet skada si z 222 przedstawicieli regionalnych i lokalnych jednostek samorzdowych.

Komitet Staych PrzedstawicieliKomitet Staych Przedstawicieli jest instytucj pomocnicz trzech Wsplnot Europejskich. Odpowiada za przygotowanie prac Rady Unii Europejskiej. Zajmuje si wypracowywaniem zgodnego stanowiska pastw czonkowskich w sprawie propozycji Komisji Europejskiej, jeszcze zanim zostan one wpisane do porzdku obrad Rady Unii. Komitet skada si z ambasadorw pastw czonkowskich Unii, akredytowanych przy Wsplnotach Europejskich. W ramach COREPER'u dziaa 200 grup roboczych.

Komitet Ekonomiczno-SpoecznyKES jest wsplnym organem Europejskiej Wsplnoty Energii Atomowej i Wsplnoty Europejskiej. Wypracowuje stanowiska w sprawach gospodarczych i spoecznych. W jego skad wchodzi 222 reprezentantw rodowisk gospodarczych i spoecznych producentw, rolnikw, przewonikw, pracownikw najemnych, kupcw, rzemielnikw i przedstawicieli wolnych zawodw.

Cztery wolnoci rynku UEWolno przepywu towarw - opiera si m.in. na: dostosowaniu lub wzajemnej akceptacji norm i przepisw, zniesieniu kontroli granicznych oraz harmonizacji podatkw. Wolno przepywu usug - sprowadza si przede wszystkim do liberalizacji usug finansowych, otwarcia rynku usug transportowych i telekomunikacyjnych oraz harmonizacji metod kontroli bankw i ubezpiecze. We wszystkich pastwach Unii Europejskiej sektor usug dysponuje najwieksz iloci miejsc pracy. Udzia usug w produkcie krajowym brutto Unii wynosi a 62 proc. (dla porwnania 35 proc. -przemys). Wolno przepywu kapitau - opiera si m.in. na deniu do wsplnego rynku usug finansowych i liberalizacji obrotu papierami wartociowymi. Obywatele Unii mog np. swobodnie wykonywa operacje bankowe we wszystkich krajach czonkowskich Unii. Wolno ruchu osobowego - to prawo do pracy, ycia, osiedlania si i korzystania ze wszystkich dbr socjalnych w miejscu pobytu na terytorium caej Unii Europejskiej, bez wzgldu na przynaleno pastwow.42

Proces decyzyjnyProces decyzyjny we Wsplnotach Europejskich, sposb podejmowania decyzji w ramach Unii Europejskiej. Ksztatowa si w cigu rozwoju integracji europejskiej. Obejmuje 3 etapy - inicjatyw, opini i decyzj. Bior w nim udzia instytucje UE: Komisja Europejska jako organ inicjujcy, Parlament Europejski w wyznaczonych przez Traktat z Maastricht granicach i Rada Unii Europejskiej, ktra podejmuje ostateczn decyzj jako organ prawodawczy. 4 gwne procedury procesu: konsultacja, zgoda, wsppraca i wspdecydowanie. Od chwili Jednolitego Aktu Europejskiego (1987) i po modyfikacjach wprowadzonych przez Traktat z Maastricht zacz obowizywa nastpujcy mechanizm: Komisja wysuwa projekt z wasnej inicjatywy, na wniosek Parlamentu lub Rady UE, ktra jednak nie moe podj decyzji bez formalnego wniosku Komisji; wnioski trafiaj do Rady UE, potem do doradczych komitetw oraz Parlamentu. Opinie Parlamentu oraz Komitetu Ekonomiczno-Spoecznego s przekazywane Komisji, ktra moe je uwzgldni. Projekty wracaj do drugiego czytania do Rady UE i parlamentu, nastpnie trafiaj do Rady, ktra podejmuje decyzje. Parlament moe odrzuci projekt legislacyjny w zakresie: swobody przenoszenia si pracownikw, wzajemnego uznawania dyplomw, ochrony rodowiska, harmonizacji prawa niezbdnej do funkcjonowania wsplnego rynku sieci transeuropejskiej, edukacji, kultury i zdrowia publicznego. Jeli Rada nie godzi si z decyzj Parlamentu, moe jedynie doprowadzi do zwoania Komitetu Pojednawczego, ale w przypadku braku kompromisu - projekt upada. Osobn rol peni Rada Europejska, jako inspirator procesw integracyjnych, na podstawie jej dyrektyw Rada UE ma podejmowa decyzje w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczestwa. Dalsze modyfikacje procesu decyzyjnego byy rozwaane w trakcie Konferencji Midzyrzdowej, zakoczonej podpisaniem Traktatu w Amsterdamie (1997). Jednak nie zdobyto si na przeprowadzenie zapowiadanych reform instytucjonalnych. Spr toczy si m.in. o cakowite lub bardzo szerokie odstpienie od zasady jednomylnoci na rzecz gosowania wikszociowego (biorc pod uwag liczb ludnoci w krajach). Reforma procesu decyzyjnego w kierunku wikszej przejrzystoci i efektywnoci dziaania jest niezbdna szczeglnie w kontekcie moliwego poszerzenia UE o nowych czonkw.

Trzy filary UniiUnia wspiera si na trzech filarach. Pierwszy - o charakterze gospodarczym - to Wsplnoty Europejskie: Wsplnota Europejska (WE), Europejska Wsplnota Wgla i Stali (EWWiS) oraz Europejska Wsplnota Energii Atomowej (Euratom). Drugim filarem jest wsplna polityka zagraniczna i bezpieczestwa. Trzeci obejmuje zadania z zakresu wymiaru sprawiedliwoci i spraw wewntrznych. Wsplnota Europejska (dawna nazwa: Europejska Wsplnota Gospodarcza - EWG), powstaa w 1957 r. na mocy Traktatu Rzymskiego zawartego przez sze pastw: Belgi, Francj, Holandi, Luksemburg, Wochy i Niemcy. Gwne osignicie

43

Wsplnoty Europejskiej to ustanowienie rynku wewntrznego, opartego na wolnym przepywie towarw, usug, osb i kapitau midzy pastwami czonkowskimi. Uwieczeniem integracji gospodarczej bdzie utworzenie unii gospodarczej i walutowej, ktra doprowadzi ma m.in. do zastpienia walut narodowych wspln walut - euro. Europejska Wsplnota Wgla i Stali (EWWiS) - powstaa w 1951 r. na mocy Traktatu Paryskiego, ktry podpisano na 50 lat (termin ten upywa 23 lipca 2002 r.). Istot dziaania EWWiS jest wsplny rynek pastw czonkowskich na surowce i produkty przemysu wglowego i stalowego. Europejska Wsplnota Energii Atomowej (Euratom) powstaa, podobnie jak EWG, na mocy Traktatu Rzymskiego z 1957 r. Jej gwnym celem jest pokojowe wykorzystanie energii jdrowej. Na mocy tzw. traktatu fuzyjnego, od 1967 r. wszystkie trzy Wsplnoty (Europejska Wsplnota W