NATURA 2000 i zaštićena područja11.-12. oktobar 2010.godine, Podgorica

Pojam ekoloških mreža i NATURA 2000

Duška Dimović,WWF

Ova prezentacija će pokušati da objasni sledeće pojmove...

• Pristupi zaštiti prirode

• Ekološke mreže i njihov značaj

• Natura 2000 u svetlu ekoloških mreža

Pristup zaštiti prirode nekad...

• Usmerenje je na područja divljine i zaštitu vrsta

• Uloga ljudi kao i socio-ekonomski aspekti su zanemareni

• Nedovoljno uključivanje zainteresovanih učesnika

• Funkcionalnost ekosistema se retko sagledava

• Vrednosti i usluge ekosistema se ne razmatraju

...i danas

• Usmerenje je na staništa, ekosisteme, njihovu funkcionalnost i povezanost – ustanovljavaju se ekološke mreže

• Uloga ljudi kao i socio-ekonomski aspekti su integralni deo planiranja

• Zainteresovani učesnici su sastavni deo procesa zaštite prirode

• Vrednosti i usluge ekosistema se sve češće analiziraju i stavljaju u kontekst ukupnog značaja zaštićenih i drugih prirodno vrednih područja

OBA PRISTUPA SU KOMPLEMENTARNA I DEO ISTOG PROCESA!

Prva zaštićena područja:• nacionalni parkovi • strogi rezervati prirode

Deo ekološke mreže u Hrvatskoj (uredba!)

Pojam ekoloških mreža može biti definisan kao sistem područja izmeñu kojih postoji fizička i ekološko-funkcionalna veza.

Uobičajeno je da se jedan ovakav sistem sastoji od: centralnih podru čja,koridora,prelaznih pojaseva,i po potrebipodru čjima za revitalizaciju .

U osnovi, ekološke mreže služeostvarivanju sledećih ciljeva:

• ublažavaju negativne posledicefragmentacije staništa;

• omogućavaju kretanje vrsta;

• uspostavljaju funkcionalnu vezu izmeñu zaštićenih područja i na taj način obezbedjuju zadovoljavajuće stanje vrsta i staništa u skladu sa EU direktivama o pticama i staništima.

Ekološka mreža

Područja čija je osnovna funkcija zaštita biodiverziteta. To su najčešće područja u kojima je uspostavljena formalna zaštita na nacionalnom nivou (pr. Natura 2000). Obezbeñuju dovoljnu zastupljenost ključnih prirodnih i poluprirodnih ekosistema kao i vitalnost populacija najznačajnijih vrsta

Centralna područja

Područja pogodnih staništa kojima se ostvaruje funkcionalna veza izmeñu centralnih područja. Omogućavaju kretanje vrsta izmeñu područja. Mogu se formirati u vidu fizički nedeljivih područja ili u vidu prelaznih područja, fizički odvojenih, ali takvih da predstavljaju odgovarajuće stanišne celine (tzv. stepping stones).

Koridori

Prelazni pojasevi omogućavaju postepeniji prelaz izmeñu centralnih područja (zaštićenih dobara) i okolnih područja (područja održivog korišćenja ili koridora). Područja biodiverziteta nisu izolovana ostrva, nedeljiva od uticaja okolnih područja i spoljne sredine. Upotreba zemljišta izvan zaštićenih dobara može imati presudan uticaj na vrste i ekosisteme u zaštićenom dobru (pr. zagañenje voda, upotreba pesticida i dr.).

Podru čja održivog koriš ćenja su područja u kojima se nastavlja sa intenzivnijom upotrebom zemljišta i resursa. Ipak, i na ovim područjima se mora voditi računa da se u punoj meri obezbeñuju funkcije i usluge ekosistema.

Biodiverzitet Evrope je u velikoj meri vezan za ekosisteme koji su u pod direktnim ili indirektnim uticajem čovekom .

Naročito u prošlom veku je primetno intenziviranje koriš ćenja prirodnih resursa sa negativnim posledicama na diverzitet vrsta i staništa.

Trend se nastavlja, danas je sigurno da ciljevi očuvanja biodiverziteta do 2010. godine neće biti postignuti. Više aktivnosti na svim nivoima je neophodno.

Staništa su postala sve fragmentisanija , dovodeći uporedo do smanjenja broja vrsta, njihovog rasrostiranja, ali i vrednosti dobara i usluga koje nam prirodna dobra pružaju.

Stanje biodiverziteta u Evropi

Natura 2000 - prva formalna primena koncepta ekoloških mreža u Evropi (1992. godine), kao deo EU direktive o staništima i pticama.

Ideja ekoloških mreža se razvija 1995. godine kada su 53 evropske zemljeodlučile da uspostave Pan-evropsku ekološku mrežu (PEEN) u okviru Pan-evropske strategije o zaštiti biološke i predeone raznovrsnosti (PEBLDS).

Novina PEEN je da se tzv. centralna područja, najčešće zaštićena dobra na nacionalnom ili meñunarodnom nivou, fizički povežu putem mudrog upravljanja ili zaštite koridora koji ih spajaju ili revitalizacijom pojedinih podru čja.

Razvoj ekoloških mreža u Evropi

Direktiva o pticama - 1979 (79/409/EEC)

Direktiva o staništima - 1992 (92/43/EEC):Cilj je zaštita tipova stanšta i vrstaZemlje članice treba da identifikuju područja na kojima se nalaze staništa i vrste sa lista (aneksa)

Natura 2000 je najzna čajniji EU instrument za zaštitu prirodeLegalni istrument kao prekretnica zaštite prirode u Evropi (EU)Staništa i vrste sa lista Direktiva o pticama i staništima čine okosnicu zaštite prirode (naučna osnova)Cij je postizanje i očuvanje povoljnog stanje očuvanja u EU

Natura 2000

Primeri sporazuma na medjunarodnom nivou

Primeri sporazuma na regionalnom nivou

Odnosi sa EU

Nivo prakti čnih politika

Medjunarodni

Država članica

Zakonski instumenti

Konvencije + Sporazumi

Zakoni + nacionalni sudovi & administracija

Nivo prakti čnih politika

Medjunarodni

I

EU

Država članica

Zakonski instumentiKonvencije + Sporazumi

EU zakoni + EU sud

Zakoni + nacionalni sudovi & administracija

Odnosi sa EU

Evropski sud pravde- European Court of Justice

Sedište: Luksemburg• 27 sudija (jedan iz svake države članice)• 3 glavna tipa procedura

© EuGH/EuG

EU zaštita & remedijacija- primer: ptice ili golf teren

• Relevantno: Birds & Habitats Directives (79/409, 92/43)

• Inter alia Special Protection Area for a Bird Species (Corncrake – Latin name: Crex crex)

• Konstrukcija infrastrukture za golf teren na SPA

(ECJ-Case C-209/02 Wörschacher Moos)

© Volker Mauerhofer

© RSPB

Remedijacija golf terena

© Volker Mauerhofer

Hvala!

Duška Dimovićddimovic@wwfdcp.org