PLAN WYNIKOWY „CIEKAWA CHEMIA” KL. 1-3sp3.zory.pl/wp/wp-content/uploads/2017/11/chemia-1-3-gimnazjum.pdfZ czego jest zbudowany otaczający nas świat? 1h Substancje stałe, ciekłe

1

PLAN WYNIKOWY „CIEKAWA CHEMIA” KL. 1-3

Klasa 1 – zrealizowane na kolor czerwony

Klasa 2 – zrealizowane na kolor niebieski

Dział 1: ŚWIAT SUBSTANCJI

Temat lekcji Zagadnienia programowe

Wymagania: Przykłady metod

i form pracy podstawowe (P) ponadpodstawowe (PP)

Uczeń: Uczeń:

1 2 3 4 5

Zajęcia wprowadzające 1h Zapoznanie się z zespołem

klasowym

Integracja grupy

Omówienie wymagań

i przedmiotowego systemu

oceniania

Gry i zabawy integrujące

grupę

Pokaz ciekawych kspert-

mentów chemicznych

Omówienie podstawowych

zasad bezpieczeństwa

i higieny pracy

2

1 2 3 4 5

Czym się zajmuje chemia? 1h Chemia w naszym otoczeniu

Podstawowe zastosowania

chemii

Znani chemicy

podaje przykłady obecności

chemii w swoim życiu;

wymienia gałęzie przemysłu

związane z chemią;

podaje przykłady produktów

wytwarzanych przez zakłady

przemysłowe związane

z chemią.

wskazuje zawody,

w których wykonywaniu

niezbędna jest znajomość

zagadnień chemicznych;

wyszukuje w dostępnych

źródłach informacje na

temat historii i rozwoju

chemii na przestrzeni

dziejów;

przedstawia zarys historii

rozwoju chemii;

wskazuje chemię wśród

innych nauk przyrodniczych;

wskazuje związki chemii

z innymi dziedzinami nauki.

Analiza rysunków

z podręcznika

Praca z tekstem

(materiałami źródłowymi)

Praca w grupach (mapa

mentalna)

Jak pracuje chemik? 1h Szkolna pracownia

chemiczna

Podstawowy sprzęt

laboratoryjny

Zasady bezpieczeństwa

w pracowni chemicznej

zna szkolną pracownię

chemiczną;

wymienia podstawowe narzę-

dzia pracy chemika;

zna i stosuje zasady bezpiecz-

nej pracy w pracowni chemicz-

nej;

rozpoznaje i nazywa podsta-

wowy sprzęt laboratoryjny;

rozpoznaje i nazywa naczynia

laboratoryjne;

wie, w jakim celu stosuje się

oznaczenia na etykietach

opakowań odczynników che-

micznych i środków czystości

stosowanych w gospodar-

stwie domowym.

potrafi udzielić pierwszej

pomocy w pracowni

chemicznej;

określa zastosowanie

podstawowego sprzętu

laboratoryjnego;

bezbłędnie posługuje się

podstawowym sprzętem

laboratoryjnym.

Zapoznanie się ze sprzętem

laboratoryjnym

Opracowanie (na podstawie

ćwiczeń) regulaminu

pracowni chemicznej

Praktyczne ćwiczenia

w udzielaniu pierwszej

pomocy

3

1 2 3 4 5

Z czego jest zbudowany

otaczający nas świat? 1h

Substancje stałe, ciekłe

i gazowe

Badanie właściwości

substancji

Fizyczne i chemiczne

właściwości substancji

dzieli substancje na stałe,

ciekłe i gazowe;

wskazuje przykłady substan-

cji stałych, ciekłych i gazo-

wych w swoim otoczeniu;

wymienia podstawowe właś-

ciwości substancji;

zna wzór na gęstość

substancji;

zna jednostki gęstości;

podstawia dane do wzoru

na gęstość substancji;

bada właściwości substancji;

korzysta z danych zawartych

w tabelach (odczytuje warto-

ści gęstości oraz temperatury

wrzenia i temperatury top-

nienia substancji).

identyfikuje substancje

na podstawie przeprowadzo-

nych badań;

wyjaśnia, na podstawie budo-

wy wewnętrznej substancji,

dlaczego ciała stałe mają

na ogół największą gęstość,

a gazy najmniejszą;

wskazuje na związek

zastosowania substancji z jej

właściwościami.


substancji stałych, ciekłych

i gazowych (doświadczenia)

4

1 2 3 4 5

Co można zrobić z metalu? 1h Metale wokół nas

Znaczenie metali w rozwoju

cywilizacji

Badanie właściwości metali

Stopy metali

Zastosowanie metali i ich

stopów

zna podział substancji

na metale i niemetale;

wskazuje przedmioty

wykonane z metali;

odróżnia metale od innych

substancji i wymienia ich

właściwości;

wie, co to są stopy metali;

podaje zastosowanie

wybranych metali i ich

stopów;

odczytuje dane tabelaryczne,

dotyczące wartości

temperatury wrzenia

i temperatury topnienia

metali.

bada właściwości wybranych

metali (w tym przewodzenie

ciepła i prądu elektrycznego

przez metale);

porównuje właściwości stopu

(mieszaniny metali) z właści-

wościami jego składników;

interpretuje informacje

z tabel chemicznych

dotyczące właściwości metali;

zna skład wybranych stopów

metali;

wyjaśnia rolę metali

w rozwoju cywilizacji

i gospodarce człowieka;

tłumaczy, dlaczego metale

stapia się ze sobą;

bada właściwości innych (niż

podanych na lekcji) metali

oraz wyciąga prawidłowe

wnioski na podstawie ber-

wacji z badań.

Doświadczalne badanie

właściwości wybranych

metali


przewodzenia ciepła i prądu

elektrycznego przez metale

Doświadczalne porównanie

właściwości stopu

z właściwościami jego

składników

Odróżnianie metali

od niemetali

Wskazywanie praktycznych

zastosowań metali i ich

stopów

Dlaczego niektóre metale

ulegają niszczeniu? 1h Czynniki powodujące

niszczenie metali

Sposoby zapobiegania

korozji

wymienia czynniki powodu-

jące niszczenie metali;

wymienia sposoby zabezpie-

czania metali przed korozją.

podaje definicję korozji;

proponuje metody ochrony

przed korozją różnych metali

i przedmiotów w zależności

od ich przeznaczenia.


wpływu różnych czynników

na metale

5

1 2 3 4 5

Czy niemetale są użyteczne? 1h Badanie właściwości

wybranych niemetali

Zastosowanie niemetali

podaje przykłady niemetali;

podaje właściwości

wybranych niemetali;

omawia zastosowania

wybranych niemetali;

wie, w jakich stanach

skupienia niemetale

występują w przyrodzie.

wyjaśnia różnice we właści-

wościach metali i niemetali;

zna pojęcia: sublimacja

i resublimacja;

wykazuje szkodliwe działa-

nie substancji zawierających

chlor na rośliny;

wyjaśnia pojęcia: sublimacja

i resublimacja na przykładzie

jodu.

Badanie właściwości siarki

Badanie właściwości fosforu

czerwonego

Badanie właściwości jodu

Rozpoznawanie wybranych

niemetali na podstawie

wyglądu lub opisu substancji

Wskazywanie zastosowań

niemetali

Czy substancje można

mieszać? 1h

Otrzymywanie mieszanin

substancji

Podział mieszanin substancji

Rozdzielanie mieszanin

niejednorodnych

Rozdzielanie mieszanin

jednorodnych

sporządza mieszaninę sub-

stancji;

podaje przykłady mieszanin

znanych z życia codziennego;

wymienia przykładowe meto-

dy rozdzielania mieszanin;

sporządza mieszaniny jedno-

rodne i niejednorodne;

wskazuje przykłady miesza-

nin jednorodnych

i niejednorodnych;

odróżnia mieszaniny jedno-

rodne i niejednorodne;

odróżnia substancję

od mieszaniny substancji;

wie, co to jest: dekantacja,

sedymentacja, filtracja, odpa-

rowanie rozpuszczalnika

i krystalizacja.

planuje i przeprowadza pro-

ste doświadczenia dotyczące

rozdzielania mieszanin jedno-

rodnych i niejednorodnych;

montuje zestaw do sączenia;

wyjaśnia, na czym polega

metoda destylacji;

opisuje rysunek przedstawia-

jący aparaturę do destylacji;

wskazuje różnice między

właściwościami substancji,

a następnie stosuje je do

rozdzielania mieszanin;

projektuje proste zestawy

doświadczalne do rozdziela-

nia wskazanych mieszanin;

sporządza kilkuskładnikowe

mieszaniny i rozdziela je

poznanymi metodami.

Sporządzanie mieszanin

Analiza grafu

przedstawiającego podział

substancji

Doświadczalne rozdzielanie

mieszanin sporządzonych

na poprzedniej lekcji

Nazywanie poszczególnych

elementów zestawu

do destylacji

Korzystanie ze źródeł

informacji chemicznej

6

1 2 3 4 5

Czy substancje można

przetwarzać? 1h

Przykłady przemian

chemicznych

Pojęcie reakcji chemicznej

Substraty i produkty reakcji

Związek chemiczny jako

produkt lub substrat reakcji

chemicznych

wie, co to jest reakcja

chemiczna;

podaje objawy reakcji

chemicznej;

dzieli poznane substancje

na proste i złożone;

wykazuje na dowolnym

przykładzie różnice między

zjawiskiem fizycznym a reak-

cją chemiczną;

przedstawia podane przemia-

ny w schematycznej formie

zapisu równania reakcji che-

micznej;

wskazuje substraty i produk-

ty reakcji chemicznej;

podaje przykłady przemian

chemicznych znanych z życia

codziennego.

wskazuje w podanych przy-

kładach przemianę chemicz-

ną i zjawisko fizyczne;

wyjaśnia, co to jest związek

chemiczny;

wykazuje różnice między

mieszaniną a związkiem che-

micznym;

przeprowadza reakcję żelaza

z siarką;

przeprowadza reakcję ter-

micznego rozkładu cukru

i na podstawie produktów

rozkładu cukru określa typ

reakcji chemicznej;

formułuje poprawne wnioski

na podstawie obserwacji.

Przeprowadzenie reakcji

żelaza z siarką

Identyfikacja produktów

termicznego rozkładu cukru

Odróżnianie przemian che-

micznych od zjawisk fizycz-

nych na podstawie przykła-

dów z życia codziennego

Powtórzenie wiadomości - 1h

Sprawdzian – 1h

7

Dział 2: BUDOWA ATOMU A UKŁAD OKRESOWY PIERWIASTKÓW CHEMICZNYCH




Uczeń: Uczeń:

1 2 3 4 5

Od kiedy są znane

pierwiastki?

Od alchemii do chemii

Pierwiastki znane już

w starożytności

Symbole chemiczne

pierwiastków chemicznych

Nazewnictwo pierwiastków

chemicznych

definiuje pierwiastek

chemiczny;

wie, że symbole pierwiastków

chemicznych mogą być

jedno- lub dwuliterowe;

wie, że w dwuliterowym

symbolu pierwsza litera jest

wielka, a druga – mała;

przyporządkowuje nazwom


ich symbole i odwrotnie.

wymienia pierwiastki

chemiczne znane

w starożytności;

podaje kilka przykładów

pochodzenia nazw

pierwiastków chemicznych,

podaje, jakie znaczenie

miało pojęcie pierwiastka

w starożytności;

tłumaczy, w jaki sposób

tworzy się symbole

pierwiastków chemicznych;

omawia historię odkryć

wybranych pierwiastków

chemicznych.

Ćwiczenia w rozpoznawaniu

symboli wybranych


Korzystanie ze źródeł

informacji chemicznej

Układanie z podanego

wyrazu możliwych

kombinacji literowych

– symboli pierwiastków

Z czego są zbudowane

substancje?

Dowody na ziarnistość

materii – dyfuzja

Modelowe wyjaśnienie

budowy materii

Atom jako drobina budująca

materię

wie, że substancje są

zbudowane z atomów;

definiuje atom;

wie i tłumaczy, na czym

polega zjawisko dyfuzji;

podaje dowody ziarnistości

materii;

definiuje pierwiastek

chemiczny jako zbiór prawie

jednakowych atomów.

odróżnia modele

przedstawiające drobiny

różnych pierwiastków

chemicznych;

planuje i przeprowadza

doświadczenia

potwierdzające dyfuzję

zachodzącą w ciałach

o różnych stanach skupienia;

zna historię rozwoju pojęcia:

atom.

Badanie ziarnistości

materii na przykładach:

rozchodzenia się zapachów

w pomieszczeniu,

rozpuszczania się

ciała stałego w cieczy

i rozchodzenia się cieczy

w ciele stałym

Modelowa prezentacja

budowy materii

8

1 2 3 4 5

Jak jest zbudowany atom?

Rozmiary i masy atomów

Jądro atomowe i elektrony

Liczba atomowa i liczba

masowa

Rozmieszczenie elektronów

w atomie

Elektrony walencyjne

zna pojęcia: proton,

neutron, elektron, elektron

walencyjny, konfiguracja

elektronowa;

podaje symbole, masy i ładun-

ki cząstek elementarnych;

wie, co to jest powłoka

elektronowa;

oblicza liczby protonów,

elektronów i neutronów

znajdujących się w atomach

danego pierwiastka chemicz-

nego, korzystając z liczby

atomowej i masowej;

określa rozmieszczenie

elektronów w poszcze-

gólnych powłokach

elektronowych i wskazuje

elektrony walencyjne.

wyjaśnia budowę atomu,

wskazując miejsce protonów,

neutronów i elektronów;

rysuje modele atomów


chemicznych;

tłumaczy, dlaczego

wprowadzono jednostkę

masy atomowej u;

wyjaśnia, jakie znaczenie

mają elektrony walencyjne.

Wyjaśnianie budowy

wewnętrznej atomu

Obliczanie liczby protonów,

elektronów i neutronów

znajdujących się w atomach

danego pierwiastka

chemicznego

Określanie rozmieszczenia

elektronów i wskazywanie

elektronów walencyjnych

Rysowanie modeli atomów


chemicznych

9

1 2 3 4 5

W jaki sposób porządkuje

się pierwiastki?

Prace Mendelejewa

Prawo okresowości

Układ okresowy


Miejsce metali i niemetali

w układzie okresowym

kojarzy nazwisko Mendele-

jewa z układem okresowym


zna treść prawa okresowości;

wie, że pionowe kolumny

w układzie okresowym pier-

wiastków chemicznych

to grupy, a poziome rzędy

to okresy;

posługuje się układem okre-

sowym pierwiastków che-

micznych w celu odczytania

symboli pierwiastków i ich

charakteru chemicznego;

wie, jaki był wkład D. Men-

delejewa w prace nad upo-

rządkowaniem pierwiastków

chemicznych;

rozumie prawo okresowości;

wskazuje w układzie

okresowym pierwiastków

chemicznych grupy i okresy;

porządkuje podane pierwiastki

według wzrastającej liczby

atomowej;

wyszukuje w dostępnych

źródłach informacje o

właściwościach i aktywności

chemicznej podanych

pierwiastków chemicznych.

opowiada, jakie były pierw-

sze próby uporządkowania


wie, jak tworzy się nazwy

grup;

wskazuje w układzie


chemicznych miejsce metali

i niemetali;

omawia, jak zmienia się

aktywność metali i niemetali

w grupach i okresach.

Porządkowanie pierwiastków

chemicznych (gra dydak-

tyczna – ćwiczenie

z podręcznika)

Poznawanie układu

okresowego pierwiastków

chemicznych i korzystanie

z niego

10

1 2 3 4 5

Dlaczego masa atomowa

pierwiastka ma wartość

ułamkową?

Pojęcie izotopu

Rodzaje i przykłady izotopów

wie, co to są izotopy;

wymienia przykłady izotopów;

wyjaśnia, co to są izotopy

trwałe i izotopy

promieniotwórcze;

nazywa i zapisuje

symbolicznie izotopy

pierwiastków chemicznych.

tłumaczy, dlaczego masa

atomowa pierwiastka

chemicznego ma wartość

ułamkową;

oblicza liczbę neutronów

w podanych izotopach


projektuje i buduje modele

jąder atomowych wybranych

izotopów;

oblicza średnią masę atomową

pierwiastka chemicznego na

podstawie mas atomowych

poszczególnych izotopów i

ich zawartości procentowej.

Wyjaśnienie pojęcia izotopu

Przykłady izotopów

występujących w przyrodzie –

referaty uczniów

Dlaczego boimy się

promieniotwórczości?

Rodzaje promieniowania

jądrowego

Zastosowanie izotopów

promieniotwórczych

Energetyka jądrowa

wie, jaki był wkład Marii

Skłodowskiej-Curie w badania

nad promieniotwórczością;

wymienia przykłady

zastosowań izotopów

promieniotwórczych;

wyjaśnia, na czym polegają

przemiany promieniotwórcze;

charakteryzuje przemiany:

α, β i γ;

omawia wpływ

promieniowania jądrowego na

organizmy.

wskazuje zagrożenia

wynikające ze stosowania

izotopów

promieniotwórczych;

bierze udział w dyskusji na

temat wad i zalet energetyki

jądrowej;

szuka rozwiązań dotyczących

składowania odpadów

promieniotwórczych.

Wyjaśnianie, na czym polega

przemiana promieniotwórcza

Charakterystyka przemian

α, β i γ

Omawianie wpływu

promieniowania jądrowego na

organizmy

Szukanie rozwiązań

dotyczących składowania

odpadów promieniotwórczych

11

1 2 3 4 5

Czy budowa atomu

pierwiastka ma związek z jego

położeniem w układzie

okresowym?

Numer grupy a liczba

elektronów walencyjnych

Numer okresu a liczba

powłok elektronowych

Określanie budowy atomu

pierwiastka na podstawie

jego położenia w układzie


chemicznych

odczytuje z układu


chemicznych podstawowe

informacje niezbędne do

określenia budowy atomu

pierwiastka: numer grupy

i numer okresu oraz liczbę

atomową i liczbę masową;

określa na podstawie

położenia w układzie


chemicznych budowę atomu

danego pierwiastka i jego

charakter chemiczny.

wskazuje położenie

pierwiastka w układzie


chemicznych na podstawie

budowy jego atomu;

tłumaczy, dlaczego

pierwiastki znajdujące się

w tej samej grupie układu


chemicznych mają podobne

właściwości;

tłumaczy, dlaczego gazy

szlachetne są pierwiastkami

mało aktywnymi chemicznie.

Wskazywanie położenia

pierwiastków w układzie



budowy ich atomów

Określanie na podstawie

położenia w układzie


chemicznych budowy atomu

danego pierwiastka i jego

charakteru chemicznego

(czy jest metalem, czy

niemetalem)

12

Dział 3: ŁĄCZENIE SIĘ ATOMÓW




Uczeń: Uczeń:

1 2 3 4 5

W jaki sposób mogą się łączyć

atomy?

Wiązania jonowe

Kationy i aniony

zapisuje w sposób

symboliczny aniony i kationy;

wie, na czym polega wiązanie

jonowe;

rysuje modele wiązania

jonowego na prostych

przykładach;

rozumie pojęcia oktetu

i dubletu elektronowego.

tłumaczy mechanizm

tworzenia jonów i wiązania

jonowego;

wyjaśnia, od czego zależy

trwałość konfiguracji

elektronowej;

przedstawia w sposób

modelowy schemat

powstawania wiązania

jonowego.

Wyjaśnianie, od czego

zależy trwałość konfiguracji

elektronowej

Tłumaczenie mechanizmu

tworzenia jonów i wiązania

jonowego

Zapisywanie w sposób

symboliczny anionów

i kationów

Rysowanie modeli wiązania

jonowego na prostych

przykładach

W jaki sposób mogą się łączyć

atomy niemetali?

Wiązania atomowe

(kowalencyjne)

Powstawanie cząsteczek

Wiązanie atomowe

spolaryzowane

wie, na czym polega wiązanie

atomowe (kowalencyjne);

rozróżnia typy wiązań

przedstawione w sposób

modelowy na rysunku;

rysuje modele wiązania ato-

mowego (kowalencyjnego)

na prostych przykładach.

wyjaśnia mechanizm

tworzenia się

wiązania atomowego

(kowalencyjnego);

podaje przykład cząsteczek

chlorowodoru i wody jako

cząsteczek z wiązaniem

atomowym (kowalencyjnym)

spolaryzowanym;

przedstawia w sposób

modelowy schematy

powstawania wiązań:

atomowych, atomowych

spolaryzowanych i jonowych.

Wyjaśnianie mechanizmu

tworzenia się wiązania

atomowego

Rozróżnianie typów wiązań

przedstawionych w sposób

modelowy na rysunkach

Rysowanie modeli wiązania

atomowego na prostych

przykładach

13

1 2 3 4 5

W jaki sposób można opisać

budowę cząsteczki?

Wartościowość pierwiastka

chemicznego

Wzory strukturalne

i sumaryczne

Układanie wzorów tlenków

Odczytywanie

wartościowości pierwiastka

chemicznego

odczytuje wartościowość

pierwiastka z układu


chemicznych;

nazywa tlenki zapisane

za pomocą wzoru

sumarycznego;

wyjaśnia sens pojęcia: war-

tościowość;

oblicza liczby atomów po-

szczególnych pierwiastków


zapisów typu: 3 H2O.

określa wartościowość pier-

wiastka chemicznego na pod-

stawie wzoru jego tlenku;

ustala wzór sumaryczny

i strukturalny tlenków nie-

metali oraz wzór sumaryczny

tlenków metali na podstawie

wartościowości pierwiastków

chemicznych;

oblicza wartościowość pier-


w tlenkach.

Wyjaśnianie sensu pojęcia:

wartościowość

Odczytuje wartościowości

z układu okresowego pier-


Ustalanie wzorów sumarycz-

nych i strukturalnych tlen-

ków niemetali oraz wzorów

sumarycznych tlenków metali

na podstawie wartościowości


Nazywanie tlenków zapisa-

nych za pomocą wzoru suma-

rycznego

Określanie wartościowości

pierwiastka chemicznego na

podstawie wzoru jego tlenku

Obliczanie liczby atomów po-

szczególnych pierwiastków na

podstawie zapisów typu: 3 H2O

14

1 2 3 4 5

Jaką masę ma cząsteczka? Masa cząsteczkowa

Obliczanie masy cząsteczko-

wej

Mol i masa molowa F

Obliczanie masy molowej F

odczytuje masy atomowe

pierwiastków z układu


chemicznych;

definiuje i oblicza masy

cząsteczkowe pierwiastków

i związków chemicznych.

podaje sens stosowania

jednostki masy atomowej;

wykonuje obliczenia liczby

atomów i ustala rodzaj

atomów na podstawie

znajomości masy

cząsteczkowej.

Wyjaśnianie sensu stosowa-

nia jednostki masy atomowej

Odczytywanie masy atomo-

wej pierwiastków z układu


chemicznych

Rozwiązywanie zadań z wy-

korzystaniem znajomości

masy cząsteczkowej

Obliczanie masy cząsteczko-

wej pierwiastków i związków

chemicznych

Wyjaśnianie definicji mola F

Obliczanie masy molowej

pierwiastków i związków

chemicznych na prostych

przykładach F

Jak zapisać przebieg reakcji

chemicznej?

Zapis przebiegu reakcji

chemicznej

Współczynniki

stechiometryczne

Typy reakcji chemicznych:

reakcje łączenia (syntezy),

reakcje rozkładu (analizy)

i reakcje wymiany

zna trzy typy reakcji che-

micznych: łączenie (syntezę),

rozkład (analizę) i wymianę;


reakcja łączenia (syntezy),

rozkładu (analizy) i wymiany;

podaje przykłady reakcji

łączenia (syntezy), rozkładu

(analizy) i wymiany;

zapisuje przemiany chemiczne

w formie równań

reakcji chemicznych;

dobiera współczynniki ste-

chiometryczne w równaniach

reakcji chemicznych.

układa równania reakcji

chemicznych zapisanych

słownie;

układa równania

reakcji chemicznych

przedstawionych w zapisach

modelowych;

uzupełnia podane równania

reakcji;

układa równania reakcji

przedstawionych w formie

prostych chemografów;

rozumie istotę przemian

chemicznych w ujęciu teorii

atomistyczno-cząsteczkowej..

Wyjaśnianie, na czym polega

reakcja łączenia (syntezy),

rozkładu (analizy) i wymiany

Wskazywanie przykładów

reakcji łączenia rozkładu

i wymiany

Zapisywanie przemian

chemicznych w formie

równań reakcji chemicznych

Dobieranie współczynników

stechiometrycznych

w równaniach reakcji

chemicznych

Układanie równań reakcji

przedstawionych modelowo

i w formie chemografów

15

1 2 3 4 5

Jakie prawa rządzą reakcjami

chemicznymi?

Prawo zachowania masy

Obliczenia uwzględniające

prawo zachowania masy

Prawo stałości składu

Obliczenia uwzględniające

prawo stałości składu

podaje treść prawa

zachowania masy;

podaje treść prawa stałości

składu;

wykonuje proste obliczenia

oparte na prawie zachowania

masy;

wykonuje proste obliczenia

oparte na prawie stałości

składu.

wykonuje obliczenia oparte

na prawach zachowania masy

i stałości składu w zadaniach

różnego typu;

rozumie znaczenie obu praw

w codziennym życiu

i procesach przemysłowych;

analizuje reakcję żelaza z tle-

nem w zamkniętym naczyniu

z kontrolą zmiany masy.


łączenia żelaza z siarką

w zamkniętym naczyniu

z kontrolą zmiany masy

Rozwiązywanie

przykładowych zadań

opartych na prawie

zachowania masy

Rozwiązywanie przykłado-

wych zadań opartych na pra-

wie stałości składu

16

Dział 4: GAZY I ICH MIESZANINY




Uczeń: Uczeń:

1 2 3 4 5

Powietrze – substancja czy

mieszanina?

Badanie składu powietrza

Składniki powietrza

przedstawia dowody

na istnienie powietrza;

wie, z jakich substancji

składa się powietrze;

bada skład oraz podstawowe

właściwości powietrza.

oblicza objętość poszczegól-

nych składników powietrza

w pomieszczeniu o podanych

wymiarach;

rozumie, dlaczego zmienia się

naturalny skład powietrza;

oblicza, na ile czasu wystar-

czy tlenu osobom znajdu-

jącym się w pomieszczeniu

(przy założeniu, że jest to

pomieszczenie hermetyczne

i jest mu znane zużycie tlenu

na godzinę);

konstruuje proste przyrządy

do badania następujących zja-

wisk atmosferycznych i właści-

wości powietrza: wykrywanie

powietrza w „pustym" naczy-

niu, badanie składu powie-

trza, badanie udziału powie

trza w paleniu się świecy.

Szukanie dowodów

na istnienie powietrza

Badanie udziału powietrza

w paleniu się świecy

Badanie składu powietrza

Analiza tabel i wykresów

dotyczących składu powie-

trza i różnic w powietrzu

wdychanym i wydychanym

przez człowieka

17

1 2 3 4 5

Dlaczego bez tlenu nie byłoby

życia na Ziemi?

Znaczenie tlenu

dla organizmów

Otrzymywanie i właściwości

tlenu

Obieg tlenu i dwutlenku

węgla w przyrodzie

opisuje na schemacie obieg

tlenu w przyrodzie;

podaje, jakie są zastosowania

tlenu;

tłumaczy, dlaczego bez tlenu

nie byłoby życia na Ziemi;

ustala na podstawie układu

okresowego pierwiastków che-

micznych podstawowe infor-

macje o budowie atomu tlenu;

wskazuje źródła pochodzenia

ozonu oraz określa jego

znaczenie dla organizmów.

otrzymuje pod nadzorem

nauczyciela tlen podczas

reakcji termicznego rozkładu

manganianu(VII) potasu;

określa na podstawie obser-

wacji zebranego gazu podsta-

wowe właściwości tlenu (stan

skupienia, barwę, zapach,

rozpuszczalność w wodzie).

Doświadczalne otrzymywa-

nie tlenu

Poznanie metod zbierania

tlenu

Badanie właściwości tlenu

Przygotowywanie notatki

o tlenie cząsteczkowym

i ozonie na podstawie infor-

macji zawartych w podręcz-

niku i literaturze fachowej

Co to są tlenki?

Otrzymywanie tlenków

Reakcje endoenergetyczne

i egzoenergetyczne

Właściwości i zastosowania

tlenków

definiuje tlenek;

podaje podstawowe

zastosowania praktyczne

kilku wybranych tlenków;

proponuje sposób

otrzymywania tlenków

na drodze spalania;

ustala nazwy tlenków

na podstawie wzorów

i odwrotnie;

oblicza masy cząsteczkowe

wybranych tlenków;

uzupełnia współczynniki

stechiometryczne

w równaniach reakcji

otrzymywania tlenków

na drodze utleniania

pierwiastków.

otrzymuje tlenki w wyniku

spalania, np. tlenek

węgla(IV);

ustala wzory tlenków na pod-

stawie modeli i odwrotnie;

zapisuje równania reakcji

otrzymywania kilku tlenków;

odróżnia na podstawie

opisu słownego reakcję

egzotermiczną od endo-

termicznej;

wie, kiedy reakcję łączenia

się tlenu z innymi pierwiast-

kami nazywa się spalaniem;

przedstawia podział tlenków

na tlenki metali i tlenki nie-

metali oraz podaje przykłady

takich tlenków.

Spalanie magnezu, węgla

i siarki w tlenie

Ustalanie wzorów i nazw

tlenków na podstawie modeli

i odwrotnie

Wyjaśnianie, czym różni się

reakcja spalania od reakcji

utleniania

Odróżnianie na podstawie

opisu słownego reakcji

egzotermicznej od reakcji

endotermicznej

Przedstawienie podziału

tlenków

18

1 2 3 4 5

Co wiemy o innych

składnikach powietrza?

Właściwości azotu i jego

znaczenie dla organizmów

Obieg azotu w przyrodzie

Charakterystyka

i zastosowanie gazów

szlachetnych

wyjaśnia znaczenie azotu dla

organizmów;

podaje podstawowe zastoso-

wania azotu;

odczytuje z układu okreso-

wego pierwiastków chemicz-

nych nazwy pierwiastków

należących do 18. grupy;

omawia właściwości azotu

(barwę, zapach, smak,

palność).

tłumaczy, na czym polega

obieg azotu w przyrodzie;

omawia właściwości

i zastosowanie gazów

szlachetnych;

podaje skład jąder atomo-

wych i rozmieszczenie elek-

tronów na poszczególnych

powłokach dla czterech

helowców (He, Ne, Ar, Kr).

Wykrywanie zawartości

azotu w powietrzu

Analiza rysunku

przedstawiającego obieg

azotu w powietrzu

Zbieranie informacji

na temat właściwości

i zastosowań azotu i gazów

szlachetnych

Dwutlenek węgla – pożyteczny

czy szkodliwy?

Otrzymywanie tlenku

węgla(IV)

Badanie właściwości tlenku

węgla(IV)

Zastosowanie dwutlenku

węgla

zna wzór sumaryczny

i strukturalny tlenku

węgla(IV) [dwutlenku węgla]

wymienia podstawowe

zastosowania tlenku

węgla(IV);

przeprowadza identyfikację

otrzymanego gazu przy

użyciu wody wapiennej;

wymienia źródła tlenku

węgla(IV);

wyjaśnia znaczenie tlenku

węgla(IV) dla organizmów;

rysuje na podstawie wzoru

sumarycznego i informacji

zawartych w układzie

okresowym wzór sumaryczny

i model cząsteczki tlenku

węgla(IV);

podaje, jakie właściwości

tlenku węgla(IV)

zadecydowały o jego

zastosowaniu.

zalicza tlenek węgla(IV)

do gazów cieplarnianych;

tłumaczy na schemacie obieg

tlenku węgla(IV) w przyrodzie;

przeprowadza i opisuje do-

świadczenie otrzymywania

tlenku węgla(IV) w szkolnych

warunkach laboratoryjnych;

bada doświadczalnie właś-

ciwości fizyczne tlenku

węgla(IV);

uzasadnia konieczność wypo-

sażenia pojazdów i budynków

użyteczności publicznej w gaś-

nice pianowe lub proszkowe;

podaje przyczynę, dla której

wzrost tlenku węgla(IV)

w atmosferze jest niekorzystny,

uzasadnia, przedstawiając

odpowiednie obliczenia,

kiedy istnieje zagrożenie

zdrowia i życia ludzi przeby-

wających w niewietrzonych

pomieszczeniach.

Otrzymywanie tlenku

węgla(IV) i jego identyfi-

kacja

Badanie właściwości tlenku

węgla(IV

Sporządzanie wykresów

dotyczących zużycia paliw

kopalnych

Opracowywanie zasad

bezpieczeństwa na wypadek

pożaru

19

1 2 3 4 5

Który gaz ma najmniejszą

gęstość?


wodoru

Mieszanina piorunująca

Zastosowania wodoru

omawia podstawowe właści-

wości wodoru;

wymienia praktyczne zasto-

sowania wodoru;

przedstawia budowę atomu

wodoru;

bezpiecznie obchodzi się

z substancjami i mieszanina-

mi wybuchowymi;

podaje, we wskazanych przy-

kładach, jakie właściwości

wodoru zdecydowały o jego

zastosowaniu.

otrzymuje wodór w reakcji

octu z magnezem;

opisuje doświadczenie, za po-

mocą którego można zbadać

właściwości wybuchowe mie-

szaniny wodoru i powietrza;

wyjaśnia, jak może dojść

do wybuchu mieszanin

wybuchowych, jakie są jego

skutki i jak można się zabez-

pieczyć przed wybuchem;

porównuje gęstość wodoru

z gęstością powietrza.

Otrzymywanie wodoru

i badanie jego właściwości

Porównanie gęstości wodoru

z gęstością powietrza


wybuchowych mieszaniny

wodoru i powietrza

Omówienie zastosowań

wodoru

Czy powietrze, którym

oddychamy, jest czyste?

Przyczyny zanieczysz-

czeń powietrza

Skutki zanieczyszczenia

powietrza (smog, wzrost

efektu cieplarnianego,

dziura ozonowa i inne)

Ochrona powietrza przed

zanieczyszczeniami

wymienia źródła

zanieczyszczeń powietrza;

wyjaśnia skutki

zanieczyszczeń powietrza

dla przyrody i człowieka;

podaje przyczyny i skutki

smogu;

wyjaśnia powstawanie

efektu cieplarnianego

i konsekwencje jego wzrostu

na życie mieszkańców Ziemi;

wymienia przyczyny i skutki

dziury ozonowej.

podaje znaczenie warstwy

ozonowej dla życia na Ziemi;

sprawdza doświadczalnie,

jaki jest wpływ zanieczysz-

czeń gazowych na rozwój

roślin;

bada stopień zapylenia

powietrza w swojej okolicy;

przeprowadza doświadczenie

udowadniające, że dwutlenek

węgla jest gazem cieplarnia-

nym;

proponuje działania mające

na celu ochronę powietrza

przed zanieczyszczeniami.

Szukanie przyczyn

zanieczyszczenia powietrza

Omówienie skutków


Badanie zjawiska efektu

cieplarnianego

Badanie wpływu


na rozwój roślin

Omawianie działań zmierza-

jących do ochrony powietrza

przed zanieczyszczeniami

26

Dział 5: WODA I ROZTWORY WODNE




Uczeń: Uczeń:

1 2 3 4 5

Czy można żyć bez wody?

Obieg wody w przyrodzie

Właściwości wody

Woda w organizmach•

Znaczenie wody w gospodarce

człowieka

wymienia rodzaje wód;

wyjaśnia, jaką funkcję

pełni woda w budowie

organizmów;

tłumaczy obieg wody

w przyrodzie;

tłumaczy znaczenie wody

w funkcjonowaniu

organizmów;

wyjaśnia znaczenie wody

w gospodarce człowieka.

wyjaśnia, jakie znaczenie

dla przyrody ma nietypowa

gęstość wody;

wykrywa wodę w produktach

pochodzenia roślinnego

i w niektórych minerałach;

uzasadnia potrzebę oszczęd-

nego gospodarowania wodą

i proponuje sposoby jej

oszczędzania;

oblicza procentową zawartość

wody w produktach spożyw-

czych na podstawie przeprowa-

dzonych samodzielnie badań.

Badanie gęstości wody i lodu

Analiza rysunku przedsta-

wiającego ułożenie cząste-

czek wody w zależności od

jej stanu skupienia

Odwadnianie i uwadnianie

siarczanu(VI) miedzi(II)

Analiza diagramów

przedstawiających zużycie

wody

27

1 2 3 4 5

Czy wszystkie substancje

można rozpuścić w wodzie?

Woda jako rozpuszczalnik

Zawiesiny i roztwory

Budowa cząsteczki wody

podaje przykłady roztworów

i zawiesin spotykanych

w życiu codziennym;

przygotowuje roztwory:

nasycony i nienasycony;


proces rozpuszczania

substancji w wodzie.

tłumaczy, jaki wpływ na roz-

puszczanie substancji stałych

ma polarna budowa wody;

wskazuje różnice we właściwoś-

ciach roztworów i zawiesin;


różnica między roztworem

właściwym a roztworem

koloidalnym;

wyjaśnia, co to koloid;

podaje przykłady roztworów

koloidalnych spotykanych


wyjaśnia, co to jest emulsja;

otrzymuje emulsję i podaje

przykłady emulsji spotyka-

nych w życiu codziennym.

Badanie rozpuszczalności

ciał stałych w wodzie

Badanie rozpuszczalności

cieczy w wodzie

Wykrywanie gazu zawartego

w wodzie gazowanej

Jakie czynniki wpływają

na rozpuszczanie się substancji

w wodzie?

Szybkość rozpuszczania

się ciał stałych

Roztwory nasycone

i nienasycone

Wykresy rozpuszczalności

Obliczenia na podstawie

wykresów rozpuszczalności

Rozpuszczanie się gazów

w wodzie

wymienia czynniki

przyspieszające

rozpuszczanie ciał stałych;

doświadczalnie bada

szybkość rozpuszczania się

substancji w wodzie;

wyjaśnia różnicę między

roztworem nasyconym

i nienasyconym;

przygotowuje roztwór

nasycony.

tłumaczy, co to jest

rozpuszczalność substancji;

odczytuje wartość rozpusz-

czalności substancji z wykre-

su rozpuszczalności;

korzystając z wykresu

rozpuszczalności, oblicza

rozpuszczalność substancji

w określonej masie wody;

wyjaśnia, od czego zależy

rozpuszczalność gazów

w wodzie;

omawia znaczenie rozpusz-

czania się gazów w wodzie

dla organizmów.

Badanie szybkości

rozpuszczania się substancji

w zależności od różnych

czynników

Wyjaśnienie różnic między

roztworem nasyconym

a nienasyconym

Przygotowanie roztworu

nasyconego

Odczytywanie wartości

rozpuszczalności substancji

z wykresu rozpuszczalności

Określenie liczby gramów

substancji rozpuszczonej

w danej ilości wody

w określonej temperaturze

28

1 2 3 4 5

Jak można określić zawartość


w roztworze?

Roztwory rozcieńczone

i stężone

Stężenie procentowe

roztworu

Obliczenia związane

ze stężeniem procentowym

roztworu

tłumaczy, co to jest stężenie

procentowe roztworu

zna wzór na stężenie

procentowe roztworu;

wskazuje znane z życia

codziennego przykłady

roztworów o określonych

stężeniach procentowych;


różnica między roztworem

rozcieńczonym a stężonym;

potrafi stosować wzór

na stężenie procentowe

roztworu do prostych

obliczeń;

przygotowuje roztwory

o określonym stężeniu

procentowym.

oblicza stężenie procentowe

roztworu, znając masę


i rozpuszczalnika (lub masę

roztworu);

oblicza masę substancji

rozpuszczonej w określonej

masie roztworu o znanym

stężeniu procentowym;

oblicza masę rozpuszczalnika

potrzebną do przygotowania

roztworu określonym

stężeniu procentowym

oblicza stężenie procentowe

roztworu, znając masę

lub objętość i gęstość


i rozpuszczalnika (lub

roztworu);

oblicza masę lub objętość


w określonej masie lub

objętości roztworu o znanym

stężeniu procentowym

oblicza objętość

rozpuszczalnika potrzebną

do przygotowania roztworu

określonym stężeniu

procentowym.

Przyrządzanie roztworów


Obliczanie stężenia

procentowego roztworu

Obliczanie masy substancji

rozpuszczonej w określonej

masie lub objętości roztworu

o znanym stężeniu

procentowym

Obliczanie masy lub

objętości rozpuszczalnika

potrzebnego do

przygotowania roztworu

określonym stężeniu

procentowym

Wskazywanie znanych

z życia codziennego

przykładów roztworów

o określonych stężeniach

procentowych

29

1 2 3 4 5

Jak można zmieniać stężenie

procentowe roztworu?

Rozcieńczanie roztworu

Zatężanie roztworu

wie, co to jest rozcieńczanie

roztworu;

wyjaśnia, co to jest zateżanie

roztworu;

podaje sposoby rozcieńcza-

nia roztworu;

podaje sposoby zatężania

roztworów.

oblicza, ile wody należy

dodać do danego roztworu

w celu rozcieńczenia go

do wymaganego stężenia;

oblicza masę substancji,

którą należy dodać do

danego roztworu w celu

zatężenia go do określonego

stężenia procentowego;

oblicza, ile wody należy

odparować z danego

roztworu w celu zatężenia

go do wymaganego stężenia

procentowego;

przygotowuje roztwór


procentowym w wyniku

zmieszania dwóch roztworów

o danych stężeniach;

oblicza masy lub objętości

roztworów o znanych

stężeniach procentowych

potrzebne do przygotowania

określonej masy roztworu

o wymaganym stężeniu.

Obliczanie stężenia

procentowego roztworów

otrzymanych przez

rozcieńczanie i zateżanie

roztworów o znanych

stężeniach

30

1 2 3 4 5

Czy wody rzek, jezior i mórz

są czyste?

Źródła zanieczyszczeń wód

Wpływ zanieczyszczeń wód

na środowisko

Usuwanie zanieczyszczeń:

oczyszczalnie ścieków, stacje

uzdatniania wody

Zapobieganie zanieczyszcze-

niom wód

podaje źródła zanieczyszczeń

wody;

zna skutki zanieczyszczeń

wód;


można poznać, że woda jest

zanieczyszczona.

omawia zagrożenia środowi-

ska spowodowane skażeniem

wód;

omawia sposoby zapobiega-

nia zanieczyszczeniom wód;

wyjaśnia, jak działa

oczyszczalnia ścieków;


uzdatnia się wodę.

Szukanie przyczyn zanie-

czyszczeń wód

Analiza skutków zanieczysz-

czeń wód

Szukanie rozwiązań mają-

cych na celu poprawę stanu

czystości wód

Zapoznanie się z metodami

usuwania zanieczyszczeń

na przykładzie oczyszczalni

ścieków i stacji uzdatniania

wody pitnej

31

Dział 6: WODOROTLENKI A ZASADY




Uczeń: Uczeń:

1 2 3 4 5

W jaki sposób woda działa na

tlenki metali?

Działanie wody na

tlenki wybranych metali

Wskaźniki i ich rodzaje

Budowa i ogólny wzór

wodorotlenków

definiuje wskaźnik;

wyjaśnia pojęcie:

wodorotlenek;

wymienia rodzaje

wskaźników;

podaje przykłady tlenków

metali reagujących z wodą;

pisze ogólny wzór

wodorotlenku oraz wzory

wodorotlenków metali;

nazywa wodorotlenki

na podstawie wzoru.

sprawdza doświadczalnie

działanie wody na tlenki

metali;

zna zabarwienie wskaźników

w wodzie i zasadach;

pisze równania reakcji

tlenków metali z wodą;

przedstawia za pomocą

modeli reakcję tlenków

metali z wodą.

Doświadczalne sprawdzenie

działania wody na tlenki

metali

Zapoznanie się z rodzajami

wskaźników kwasowo-

-zasadowych

Modelowanie reakcji

tlenków metali z wodą

Pisanie równań reakcji

tlenków metali z wodą

Pisanie wzoru ogólnego

wodorotlenków

Nazywanie wodorotlenków

na podstawie wzoru

chemicznego

Czy metale mogą reagować

z wodą?

Działanie wody

na wybrane metale

Podział metali na aktywne

i mniej aktywne

wskazuje metale aktywne

i mniej aktywne;

wymienia dwie metody otrzy-

mywania wodorotlenków

podaje zasady bezpiecznego

obchodzenia się z aktywnymi

metalami i zachowuje

ostrożność w pracy z nimi;

pisze schematy słowne

równań reakcji otrzymywania

wodorotlenków.


działanie wody na metale;

pisze równania reakcji metali

z wodą;

potrafi zidentyfikować

produkty reakcji aktywnych

metali z wodą.

Sprawdzenie działania wody

na metale

Zapoznanie się z zasadami

bezpiecznego obchodzenia

się z aktywnymi metalami

i zachowania ostrożności

w pracy z nimi

Identyfikacja produktów

reakcji aktywnych metali

z wodą

Wskazywanie metali aktyw-

nych i mniej aktywnych


metali z wodą

32

1 2 3 4 5

Jakie właściwości

i zastosowanie mają

wodorotlenki?

Właściwości wodorotlenków:

sodu, potasu i wapnia

Rozpuszczalność

wodorotlenków w wodzie

Najważniejsze zastosowania

wodorotlenków

stosuje zasady bezpiecznego

obchodzenia się ze stężonymi

zasadami (ługami);

wymienia przykłady zastoso-

wania wodorotlenków sodu

i potasu;

opisuje właściwości

wodorotlenków sodu, potasu,

wapnia i magnezu;

tłumaczy, czym różni się

wodorotlenek od zasady.

bada właściwości wybranych

wodorotlenków;

tłumaczy, w jakich

postaciach można spotkać

wodorotlenek wapnia i jakie

ma on zastosowanie.

Opisywanie właściwości

wodorotlenków sodu, potasu,

wapnia i magnezu

Stosowanie zasad

bezpiecznego obchodzenia

się ze stężonymi zasadami

(ługami)

Wskazywanie wodorotlen-

ków będących zasadami

Szukanie przykładów

zastosowań poznanych

wodorotlenków

Dlaczego zasady powodują

zmianę barwy wskaźników?

Barwienie się wskaźników

w zasadach

Przewodzenie prądu

elektrycznego przez zasady

Dysocjacja elektrolityczna

(jonowa) zasad

definiuje zasadę na podsta-

wie dysocjacji elektrolitycz-

nej (jonowej);

tłumaczy dysocjację elektro-

lityczną (jonową) zasad.

interpretuje przewodzenie

prądu elektrycznego przez

zasady;

pisze równania dysocjacji

elektrolitycznej (jonowej)

przykładowych zasad i ogól-

ne równanie dysocjacji elek-

trolitycznej (jonowej) zasad;


modeli przebieg dysocjacji


przykładowych zasad.

Rysowanie schematu proste-

go obwodu elektrycznego

i budowanie go

Interpretacja przewodzenia

prądu elektrycznego przez

zasady

Pisanie równań dysocjacji


zasad

Definiowanie zasady

na podstawie dysocjacji


33

Dział 7: KWASY




Uczeń: Uczeń:

1 2 3 4 5

Czy woda reaguje z tlenkami

niemetali?

Otrzymywanie kwasów

tlenowych

Nazewnictwo kwasów

tlenowych

Tlenki kwasowe

podaje przykłady tlenków

niemetali reagujących

z wodą;

zna wzory sumaryczne trzech

poznanych kwasów;

definiuje kwasy jako

produkty reakcji tlenków

kwasowych z wodą;

nazywa kwasy tlenowe

na podstawie ich wzoru;


otrzymywania trzech dowol-

nych kwasów tlenowych w re-

akcji odpowiednich tlenków

kwasowych z wodą.


otrzymywania pięciu

kwasów (siarkowego(IV),

siarkowego(VI),

fosforowego(V),

azotowego(V) i węglowego

w reakcji odpowiednich

tlenków kwasowych z wodą;

podaje, jakie barwy przyjmu-

ją wskaźniki w roztworach

kwasów;

przeprowadza pod kontrolą

nauczyciela reakcje wody

z tlenkami kwasowymi: SO2,

SO3, P4O10, N2O5, CO2.

Przeprowadzenie pod

kontrolą nauczyciela reakcji

wody z tlenkami niemetali

Badanie zachowania się

wskaźników w roztworach

otrzymanych w wyniku

reakcji tlenków niemetali

z wodą

Zapisywanie równań reakcji

otrzymywania kwasów

Nazywanie kwasów

tlenowych

Jak są zbudowane cząsteczki

kwasów tlenowych?

Ogólny wzór kwasów

Reszta kwasowa i jej

wartościowość

Wzory i modele kwasów

tlenowych

podaje definicję kwasów

jako związków chemicznych

zbudowanych z atomu

(atomów) wodoru i reszty

kwasowej;

wskazuje we wzorze kwasu

resztę kwasową oraz ustala

jej wartościowość;

zapisuje wzory strukturalne

poznanych kwasów.

rysuje modele cząsteczek

poznanych kwasów

(lub wykonuje ich modele

przestrzenne);

ustala wzory kwasów

(sumaryczne i strukturalne)

na podstawie ich modeli;

oblicza na podstawie wzoru

sumarycznego kwasu wartoś-

ciowość niemetalu, od które-

go kwas bierze nazwę.

Wskazywanie we wzorze

kwasu reszty kwasowej oraz

ustalanie jej wartościowości

Obliczanie na podstawie

wzoru sumarycznego kwasu

wartościowości niemetalu,

od którego kwas bierze

nazwę

Pisanie wzorów struktural-

nych poznanych kwasów

Rysowanie modeli cząste-

czek poznanych kwasów (lub

wykonywanie ich modeli

przestrzennych)

34

1 2 3 4 5

Czy istnieją kwasy

beztlenowe?

Budowa cząsteczek

i nazewnictwo kwasów

beztlenowych

Chlorowodór i siarkowodór

– trujące gazy

podaje przykłady

kwasów beztlenowych:

chlorowodorowego (solnego)

i siarkowodorowego;

zapisuje wzory sumaryczne,

poznanych kwasów

beztlenowych;

zna nazwę zwyczajową kwasu

chlorowodorowego;

podaje metody unikania

zagrożeń ze strony kwasów

beztlenowych;

zapisuje wzory sumaryczne,

strukturalne kwasów

beztlenowych oraz podaje

nazwy tych kwasów;

zapisuje równania


beztlenowych.

zna trujące właściwości

chlorowodoru, siarkowodoru

i otrzymanych (w wyniku

ich rozpuszczenia w wodzie)

kwasów;


zachowanie się wskaźników

w rozcieńczonym roztworze

kwasu solnego;

zna i stosuje zasady

bezpiecznej pracy z kwasami:

solnym i siarkowodorowym;

tworzy modele kwasów

beztlenowych;

wyjaśnia metody


beztlenowych.

Pisanie wzorów

sumarycznych

i strukturalnych kwasów

beztlenowych

Tworzenie modeli cząsteczek

kwasów beztlenowych

Wyjaśnianie metod


beztlenowych

Badanie właściwości kwasu

chlorowodorowego

Sprawdzanie zachowania

się wskaźników

w rozcieńczonym roztworze

kwasu solnego

Wyjaśnianie konieczności

przestrzegania zasad

bezpiecznej pracy z kwasami:

solnym i siarkowodorowym

35

1 2 3 4 5

Jakie właściwości mają

kwasy?


wybranych kwasów

Reguły postępowania

ze stężonymi kwasami

Działanie kwasów na metale

Przewodzenie prądu

elektrycznego przez roztwory

kwasów


(jonowa) kwasów

wymienia właściwości

wybranych kwasów;

zapisuje równania dysocjacji


poznanych kwasów;

definiuje kwas na podstawie

dysocjacji elektrolitycznej

(jonowej);

wyjaśnia zasady bezpiecznej

pracy z kwasami, zwłaszcza

stężonymi, oraz zachowuje

ostrożność w pracy

z kwasami.

bada pod kontrolą nauczy-

ciela niektóre właściwości

wybranego kwasu;

bada działanie kwasu

siarkowego(VI) na żelazo;

bada przewodzenie prądu


wybranych kwasów;

układa wzory kwasów

z podanych jonów;


modeli przebieg dysocjacji


wybranego kwasu;

opisuje wspólne właściwości

poznanych kwasów.

Badanie właściwości wybra-

nych kwasów

Wyjaśnianie i zachowanie re-

guł bezpiecznej pracy z kwa-

sami, zwłaszcza stężonymi

Badanie działania kwasu

siarkowego(VI) na żelazo

Badanie przewodzenia prądu


wybranych kwasów



poznanych kwasów

Modelowanie przebiegu


(jonowej) wybranego kwasu

Opisywanie wspólnych właś-

ciwości kwasów

pH – co to oznacza?

Odczyn roztworu, skala pH

Określanie pH substancji

wie, do czego służy skala pH;

wie, jakie wartości pH

oznaczają, że rozwór ma

odczyn kwasowy, obojętny

lub zasadowy.

bada odczyn (lub określa

pH) roztworów różnych

substancji stosowanych


wyjaśnia, co oznacza pojęcie:

odczyn roztworu;

tłumaczy sens i zastosowanie

skali pH.

Wyjaśnianie, co oznacza

termin: odczyn roztworu

Tłumaczenie sensu

i zastosowania skali pH

Badanie odczynu (lub okre-

ślanie pH) roztworów róż-

nych substancji stosowanych

w życiu codziennym

36

1 2 3 4 5

Jakie zastosowania mają

kwasy?

Przykłady zastosowań

kwasów

Kwasy w naszym otoczeniu

podaje przykłady zastosowań

wybranych kwasów;

wskazuje kwasy obecne

w produktach spożywczych

i środkach czystości w swoim

domu;

rozumie potrzebę spożywa-

nia naturalnych produktów

zawierających kwasy o właś-

ciwościach zdrowotnych

(kwasy: jabłkowy, mlekowy

i askorbinowy).

wymienia nazwy zwyczajowe

kńku kwasów organicznych,

które może znaleźć w kuchni

i w domowej apteczce;

bada zachowanie się


kwasów ze swojego

otoczenia;

rozumie podział kwasów

na kwasy nieorganiczne

(mineralne) i kwasy

organiczne;

sporządza listę produktów

spożywczych będących

naturalnym źródłem

witaminy C.

Podawanie przykładów za-

stosowań wybranych kwasów

Szukanie kwasów obecnych


i środkach czystości

Wymienianie nazw zwyczajo-

wych kwasów organicznych,

które można znaleźć w kuch-

ni i w domowej apteczce

Badanie zachowania się


kwasów pochodzących

z otoczenia ucznia

Zaznaczanie na mapie

Polski ważnych ośrodków

przemysłowych zajmujących

się produkcją kwasów

Skąd się biorą kwaśne opady? Powstawanie kwaśnych

opadów

Skutki kwaśnych opadów dla

środowiska

rozumie pojęcie: kwaśne

opady;

wymienia skutki kwaśnych

opadów;

wyjaśnia pochodzenie

kwaśnych opadów;

wie, w jaki sposób można

zapobiegać kwaśnym

opadom;

bada odczyn opadów

w swojej okolicy.

omawia, czym różnią się

od siebie formy kwaśnych

opadów: sucha i mokra;

bada oddziaływanie

kwaśnych opadów na rośliny;

przygotowuje raport z badań

odczynu opadów w swojej

okolicy;

wskazuje działania

zmierzające do ograniczenia

kwaśnych opadów.

Wyjaśnianie pochodzenia

kwaśnych opadów

Omawianie, czym różnią

się od siebie formy kwaśnych

opadów: sucha i mokra

Wymienianie skutków

kwaśnych opadów

Badanie oddziaływania

kwaśnych opadów na rośliny

Badanie odczynu opadów

Przygotowanie raportu

z przeprowadzonych badań

odczynu opadów

40

Dział 8: SOLE




Uczeń: Uczeń:

1 2 3 4 5

Czy kwasy można zobojętnić? Reakcja kwasu z zasadą

Definicja i ogólny wzór soli

przeprowadza reakcję kwasu

z zasadą wobec wskaźnika;

definiuje sól;


otrzymywania soli

w reakcjach kwasów

z zasadami.

planuje doświadczalne

otrzymywanie soli

z wybranych substratów;

przewiduje wynik

doświadczenia.


kwasu solnego z zasadą so-

dową w obecności wskaźnika


chemicznych otrzymywania

soli w reakcji zobojętniania

kwasu zasadą

Obserwacja różnych

kryształów soli

Jak są zbudowane sole i jak się

tworzy ich nazwy?

Wzory sumaryczne soli

Nazewnictwo soli

podaje budowę soli;

podaje nazwę soli, znając jej

wzór;

wie, jak tworzy się nazwy

soli;

wie, że sole występują

w postaci kryształów.

ustala wzór soli na podstawie

nazwy;

ustala wzór soli, znając jej

nazwę;

wykazuje związek między

budową soli a jej nazwą;

zapisuje ogólny wzór soli.

Ustalanie wzorów soli

na podstawie nazwy

Nazywanie soli o podanym

wzorze sumarycznym

41

1 2 3 4 5

Co się dzieje z solami

w wodzie?

Przewodzenie prądu elek-

trycznego przez roztwory soli


(jonowa) soli

Cząsteczkowy i jonowy zapis

reakcji zobojętniania

Elektroliza soli F

podaje definicję dysocjacji

elektrolitycznej (jonowej);

rozumie definicję dysocjacji

elektrolitycznej (jonowej);

wie, jak przebiega dysocjacja

elektrolityczna (jonowa) soli;

podaje nazwy jonów powsta-

łych w wyniku dysocjacji ele-

ktrolitycznej (jonowej) soli;

pisze w formie cząsteczko-

wej równania reakcji zobo-

jętniania.

bada, czy wodne roztwory

soli przewodzą prąd;

pisze równania dysocjacji

elektrolitycznej (jonowej) soli;

interpretuje równania


(jonowej) soli;

pisze i odczytuje równania

reakcji otrzymywania soli

wybranymi metodami zapi-

sane w formie cząsteczkowej,

jonowej i jonowej skróconej;

wie, na czym polegają: elek-

troliza oraz procesy zacho-

dzące na elektrodach; F

określa produkty elektrolizy

chlorku miedzi(II). F

Przeprowadzenie doświad-

czenia sprawdzającego, czy

wodne roztwory soli przewo-

dzą prąd

Interpretacja wyników

doświadczenia



wybranych soli

Ustalanie nazw jonów po-

wstałych w wyniku dysocjacji


soli

Pisanie i odczytywanie reak-

cji zobojętniania zapisanych

w formie cząsteczkowej,

jonowej i jonowej skróconej

Przeprowadzenie elektrolizy

chlorku miedzi(II) F

Czy tlenki reagują z kwasami

i z zasadami?

Reakcje tlenków metali

z kwasami

Reakcje tlenków niemetali

z zasadami

Reakcje tlenków niemetali

z tlenkami metali


tlenków zasadowych

z kwasami;


tlenków kwasowych

z zasadami;


tlenków kwasowych

z tlenkami zasadowymi.

przeprowadza w obecności

nauczyciela reakcje tlenków

zasadowych z kwasami, tlen-

ków kwasowych z zasadami

oraz tlenków kwasowych

z tlenkami zasadowymi;

przewiduje wynik doświad-

czeń;

weryfikuje założone hipotezy

otrzymania soli wybraną

metodą.


tlenku zasadowego z kwasem


tlenku kwasowego z zasadą


tlenku kwasowego z zasadą


chemicznych do przepro-

wadzonych reakcji

Projektowanie otrzymywania

soli poznanymi metodami

42

1 2 3 4 5

Czy są znane inne metody

otrzymywania soli?

Działanie kwasów na metale

Reakcje metali z niemeta-

lami


kwasu z metalem w formie

cząsteczkowej i jonowej;


metalu z niemetalem.

przeprowadza w obecności

nauczyciela reakcje metali

z kwasami;

przewiduje wynik reakcji

metalu z niemetalem.


kwasu z metalem


metalu z niemetalem

Pisanie równań reakcji che-

micznych do przeprowadzo-

nych doświadczeń

Czy wszystkie sole są

rozpuszczalne w wodzie?

Strącanie wybranych soli

Tabela rozpuszczalności

sprawdza doświadczalnie,

czy sole są rozpuszczalne

w wodzie;

na podstawie przeprowadzo-

nego doświadczenia dzieli

sole na dobrze, słabo i trud-

no rozpuszczalne;

korzysta z tabeli rozpusz-

czalności soli oraz wskazuje

sole dobrze, słabo i trudno

rozpuszczalne.

ustala na podstawie tabeli

rozpuszczalności wzory

i nazwy soli dobrze, słabo

i trudno rozpuszczalnych;

przeprowadza i omawia

przebieg reakcji strącania;

doświadczalnie wytrąca sól

z roztworu wodnego,

dobierając odpowiednie

substraty.

Doświadczalne sprawdze-

nie rozpuszczalności soli

z wodzie


strąceniowej i jej interpreta-

cja w ujęciu jakościowym

Pisanie równań reakcji strą-

ceniowych

Korzystanie z tabeli rozpusz-

czalności wodorotlenków

i soli

Jak przebiegają reakcje soli

z zasadami i z kwasami?

Reakcje soli z zasadami

Reakcje soli z kwasami

Działanie kwasów na

węglany

pisze w formie cząsteczkowej

równania reakcji: soli

z kwasami oraz soli

z zasadami;

przeprowadza reakcję

kwasów z węglanami.

wyjaśnia, w jakich warunkach

zachodzą reakcje: soli

z zasadami i soli z kwasami;

pisze w formie jonowej rów-

nania reakcji: soli z kwasami

oraz soli z zasadami;

doświadczalnie wykrywa

węglany w produktach

pochodzenia zwierzęcego

(muszlach i kościach

zwierzęcych);

tłumaczy, na czym polega

reakcja kwasów z węglanami

i identyfikuje produkt tej

reakcji.

Przeprowadzenie reakcji soli

z zasadami

Przeprowadzenie reakcji soli

z kwasami


działania kwasu na węglany

i identyfikacja produktów

reakcji

Pisanie równań reakcji: soli

z zasadami i soli z kwasami

43

1 2 3 4 5

Jakie funkcje pełnią sole

w życiu człowieka?

Sole jako budulec

organizmów

Wpływ nawożenia na rośliny

(nawozy mineralne)

Przykłady zastosowań soli

podaje nazwy soli obecnych

w organizmie człowieka;

wskazuje mikro-

i makroelementy;

podaje przykłady soli

obecnych i przydatnych

w życiu codziennym

(w kuchni i łazience);

wie, w jakim celu stosuje się

sole jako nawozy mineralne.

omawia rolę soli w organi-

zmach

tłumaczy rolę mikro- i ma-

kroelementów (pierwiastków

biogennych);

wyjaśnia rolę nawozów mine-

ralnych;

podaje skutki nadużywania

nawozów mineralnych;

podaje przykłady zastosowa-

nia soli do wytwarzania pro-

duktów codziennego użytku.

Praca z tekstem źródłowym

(lub podręcznikiem)

Obserwacja soli obecnych

i przydatnych w życiu

codziennym

Które sole mają zastosowanie

w budownictwie?

Skały wapienne

Zaprawa murarska

Gips i gips palony

wie, co to jest skała wapienna;

wie, z czego sporządza się

zaprawę wapienną;

wie, co to gips i gips palony.

identyfikuje skałę wapienną.

podaje wzory i właściwości

wapna palonego i gaszonego.

podaje wzory i właściwości

gipsu i gipsu palonego.

wyjaśnia różnicę w twardnie-

niu zaprawy wapiennej i gip-

sowej.

Sporządzanie zaprawy

wapiennej

Palenie gipsu uwodnionego

44

Dział 9: WĘGLOWODORY




Uczeń: Uczeń:

1 2 3 4 5

Jaka jest przyczyna dużej

różnorodności związków

organicznych?

Występowanie węgla

w przyrodzie

Łączenie się atomów węgla

w długie łańcuchy

Węglowodory nasycone

– alkany

Nazewnictwo związków

organicznych

Szereg homologiczny

wskazuje, w jakiej postaci

występuje węgiel w przy-

rodzie;

wyjaśnia, które związki

chemiczne nazywa się

związkami organicznymi;

pisze wzory sumaryczne,

strukturalne i półstruktural-

ne oraz zna nazwy dziesięciu

początkowych węglowodo-

rów nasyconych;

wyjaśnia pojęcie: szereg

homologiczny;

pisze ogólny wzór alkanów.

podaje przykład doświadcze-

nia wykazującego obecność

węgla w związkach organicz-

nych;

tłumaczy, dlaczego węgiel

tworzy dużo związków

chemicznych.

Omówienie występowania

węgla w przyrodzie;

Wyjaśnienie pojęć: chemia

organiczna, węglowodory,

alkany – węglowodory nasy-

cone, szereg homologiczny,

F izomeria

Wykrywanie węgla w pro-

duktach pochodzenia orga-

nicznego

Pisanie wzorów sumarycz-

nych, półstrukturalnych

i strukturalnych dziesięciu

początkowych alkanów

Modelowanie cząsteczek

alkanów

45

1 2 3 4 5


węglowodory nasycone?

Właściwości fizyczne

węglowodorów nasyconych

Właściwości chemiczne


wie, jakie niebezpieczeństwo

stwarza brak wystarczającej

ilości powietrza podczas

spalania węglowodorów

nasyconych;

wie, jakie właściwości

fizyczne mają cztery

początkowe węglowodory

nasycone.

wyjaśnia, w jaki sposób

właściwości fizyczne alkanów

zależą od liczby atomów

węgla w ich cząsteczkach;



nasyconych przy pełnym

i ograniczonym dostępie

tlenu;

bada właściwości chemiczne

alkanów;

uzasadnia nazwę:

węglowodory nasycone.

Wyjaśnienie, w jaki sposób

właściwości fizyczne alkanów

zależą od liczby atomów

węgla w ich cząsteczkach


chemicznych alkanów


całkowitego i niecałkowitego


nasyconych

Pogadanka na temat, jakie

niebezpieczeństwo stwarza

brak wystarczającej ilości

powietrza podczas spalania


46

1 2 3 4 5

Czy istnieją węglowodory

nienasycone?

Węglowodory nienasycone

– alkeny

Właściwości węglowodorów

nienasyconych

Szereg homologiczny

alkenów

Polimeryzacja etenu

wskazuje źródło

występowania etenu

w przyrodzie;

pisze ogólny wzór alkenów

i zna zasady ich nazewnictwa;

pisze wzór sumaryczny

etenu;

opisuje właściwości fizyczne

i bada właściwości chemiczne

etenu;

podaje przykłady przedmio-

tów wykonanych z polietyle-

nu i innych tworzyw sztucz-

nych.

buduje model cząsteczki

i pisze wzór sumaryczny

i strukturalny etenu;

podaje przykład doświad-

czenia, w którym można

w warunkach laboratoryjnych

otrzymać eten;

wykazuje różnice we właś-

ciwościach węglowodorów

nasyconych i nienasyconych;

pisze równania reakcji spala-

nia alkenów oraz reakcji przy-

łączania wodoru i bromu;


reakcja polimeryzacji i potra-

fi zapisać jej przebieg

na przykładzie tworzenia się

polietylenu;

uzasadnia potrzebę zagospo-

darowania odpadów tworzyw

sztucznych;

omawia znaczenie tworzyw

sztucznych dla gospodarki

człowieka.

Poznanie szeregu homolo-

gicznego alkenów

Opisywanie właściwości

fizycznych i badanie

właściwości chemicznych

etenu

Budowanie modelu

cząsteczki etenu

Wskazywanie różnic

we właściwościach


i nienasyconych


spalania alkenów oraz

reakcji przyłączania wodoru

i bromu

Wyjaśnienie, na czym

polega reakcja polimeryzacji

i zapisanie jej przebiegu

na przykładzie tworzenia

się polietylenu

47

1 2 3 4 5

Czy między dwoma atomami

węgla mogą się tworzyć więcej

niż dwa wiązania chemiczne?


etynu (acetylenu)

Szereg homologiczny

alkinów

pisze ogólny wzór alkinów

i zna zasady ich nazewnictwa;


acetylenu;

pisze wzór sumaryczny etynu

(acetylenu);

zna zastosowanie acetylenu;

wskazuje źródła węglowodo-

rów w przyrodzie;

zna pochodzenie ropy

naftowej i gazu ziemnego.

buduje model cząsteczki

i pisze wzór sumaryczny

i strukturalny acetylenu;

opisuje metodę otrzymywa-

nia acetylenu z karbidu;

bada właściwości chemiczne

acetylenu;


spalania alkinów oraz

reakcji przyłączania wodoru

i bromu;

wskazuje podobieństwa

we właściwościach alkenów

i alkinów;

zna właściwości gazu

ziemnego i ropy naftowej;

wyjaśnia rolę ropy naftowej

i gazu ziemnego we współ-

czesnym świecie.

Otrzymywanie i badanie

właściwości etynu

(acetylenu)

Poznanie szeregu

homologicznego etynu

Opisywanie metody

otrzymywania acetylenu

z karbidu


acetylenu

Budowanie modelu

cząsteczki acetylenu


przyłączania wodoru

i bromu

Wskazywanie podobieństwa

we właściwościach alkenów

i alkinów

Wskazywanie źródeł węglo-

wodorów w przyrodzie

48

Dział 10: POCHODNE WĘGLOWODORÓW




Uczeń: Uczeń:

1 2 3 4 5

Jaki związek chemiczny

tworzy się podczas fermentacji

soków owocowych?

Alkohole – pochodne

węglowodorów

Budowa cząsteczki alkoholi

(grupa funkcyjna)

Fermentacja alkoholowa

Szereg homologiczny

alkoholi

Właściwości alkoholu

metylowego i alkoholu

etylowego

Alkohole wielowodorotleno-

we (wielohydroksylowe) F

definiuje alkohol i podaje

ogólny wzór alkoholi

jednowodorotlenowych;

pisze wzory sumaryczne

i strukturalne alkoholi

o krótkich łańcuchach;


alkoholu metylowego

i alkoholu etylowego.

wyjaśnia pojęcie: grupa

funkcyjna;

wyjaśnia proces fermentacji

alkoholowej;

omawia właściwości alkoholu

metylowego i etylowego;

pisze równania reakcji spala-

nia alkoholi;

omawia trujące działanie

alkoholu metylowego i szkod-

liwe działanie alkoholu etylo-

wego na organizm człowieka;

podaje przykłady alkoholi

wielowodorotlenowych

– glicerolu (gliceryny, propa-

notriolu) oraz glikolu etyle-

nowego (etanodiolu) F;

pisze wzory sumaryczne

i strukturalne alkoholi wielo-

wodorotlenowych;

omawia właściwości fizyczne

alkoholi wielowodorotleno-

wych i podaje przykłady ich

zastosowania.

Wprowadzenie pojęcia:

pochodne węglowodorów

Przedstawienie i modelowa-

nie cząsteczek alkoholi

Sprawdzenie, na czym polega

fermentacja alkoholowa

Badanie właściwości alko-

holu metylowego i alkoholu

etylowego


spalania alkoholi

Poznanie szeregu homolo-

gicznego alkoholi

Zapoznanie się z budową

i właściwościami alkoholi

wielowodorotlenowych:

glicerolu i glikolu etyleno-

wego F

49

1 2 3 4 5

W jaki sposób powstaje kwas

octowy?

Fermentacja octowa

Kwas karboksylowy i grupa

karboksylowa

Szereg homologiczny

kwasów karboksylowych

Właściwości kwasów:

octowego i mrówkowego

zapisuje wzór grupy

karboksylowej;

wyjaśnia pojęcia: grupa

karboksylowa i kwas

karboksylowy;

pisze wzory i omawia właści-

wości kwasu octowego

i kwasu mrówkowego;

pisze wzory wybranych

kwasów karboksylowych.

omawia właściwości

kwasu octowego i kwasu

mrówkowego;

bada właściwości rozcieńczone-

go roztworu kwasu octowego;

pisze równania reakcji spa-

lania i dysocjacji elektroli-

tycznej (jonowej) kwasów:

mrówkowego i octowego;

pisze w formie cząsteczkowej

równania reakcji kwasów

karboksylowych (mrówko-

wego i octowego) z metala-

mi, tlenkami metali i z zasa-

dami;

wyprowadza ogólny wzór

kwasów karboksylowych.

Przeprowadzenie fermentacji

octowej

Omówienie właściwości kwa-

su octowego i kwasu mrów-

kowego

Badanie właściwości rozcień-

czonego kwasu octowego

Pisanie równań reakcji spa-

lania i dysocjacji elektroli-

tycznej (jonowej) kwasów:

mrówkowego i octowego

Pisanie w formie cząsteczko-

wej równania reakcji kwasów

karboksylowych (mrówkowe-

go i octowego) z metalami,

tlenkami metali i z zasadami

Wyprowadzenie ogólnego wzo-

ru kwasów karboksylowych

Czy wszystkie kwasy

karboksylowe są cieczami?

Znane nasycone kwasy

tłuszczow

Budowa i właściwości

nasyconych kwasów

tłuszczowych

Przykład nienasyconego

kwasu tłuszczowego

Właściwości nienasyconych

kwasów tłuszczowych

podaje przykłady nasyconych

i nienasyconych kwasów

tłuszczowych i pisze ich

wzory;


kwasów tłuszczowych.

bada właściwości kwasów

tłuszczowych;


spalania kwasów

tłuszczowych;

wyjaśnia, czym różnią się

tłuszczowe kwasy nasycone

od nienasyconych;

pisze równania reakcji kwasu

oleinowego z wodorem

i z bromem.

Badanie właściwości kwasów

tłuszczowych


spalania kwasów tłuszczowych

Wyjaśnienie, czym różnią się

nasycone kwasy tłuszczowe

od nienasyconych kwasów

tłuszczowych

Pisanie równań reakcji kwasu

oleinowego z wodorem

i z bromem

50

1 2 3 4 5

Jakie zastosowanie mają sole

kwasów karboksylowych?

Zastosowanie soli kwasów

karboksylowych

Zastosowanie soli kwasów

tłuszczowych

wymienia zastosowanie

soli niższych kwasów

karboksylowych;

wie, że sole kwasów

tłuszczowych to mydła.

wymienia zastosowanie soli

kwasów tłuszczowych.

omawia warunki reakcji

kwasów tłuszczowych

z wodorotlenkami i pisze

równania tych reakcji;

omawia przyczyny i skutki

twardości wody.

Omówienie zastosowania

soli niższych kwasów

karboksylowych

Omówienie warunków

reakcji kwasów tłuszczowych

z wodorotlenkami i pisanie

równań tych reakcji

Omówienie zastosowania

soli kwasów tłuszczowych,

w tym mydeł

Omówienie zjawiska

twardości wody

Co tak ładnie pachnie?

Otrzymywanie estrów

Budowa cząsteczek estrów

i ich nazwy

Właściwości estrów

Przykłady estrów i ich

zastosowanie

definiuje ester jako produkt

reakcji kwasu z alkoholem;

wie, jaką grupę funkcyjną

mają estry;


estrów.

opisuje doświadczenie

otrzymywania estrów

w warunkach szkolnej

pracowni chemicznej;

wskazuje występowanie

estrów;


estrów;

pisze wzory, równania reak-

cji otrzymywania i stosuje

prawidłowe nazewnictwo

estrów;


hydrolizy estrów;

wymienia przykłady zastoso-

wania wybranych estrów.

Otrzymywanie estru

Badanie właściwości estru

Omówienie właściwości

estrów


otrzymywania oraz hydrolizy

estrów

Wymienianie przykładów

zastosowania wybranych

estrów

51

1 2 3 4 5

Czy znane są inne pochodne

węglowodorów?

Budowa i właściwości amin

Budowa i właściwości

aminokwasów

zna wzór grupy aminowej;

wie, co to są aminy;

wie, co to są aminokwasy;

opisuje budowę cząsteczek

aminokwasów.


i chemiczne metyloaminy;


i chemiczne glicyny;

wyjaśnia, w jaki sposób

obecność grup funkcyjnych

wpływa na właściwości

związku.

Wyjaśnienie budowy

cząsteczek amin

Omówienie właściwości

amin

Omówienie budowy cząste-

czek aminokwasów

Badanie właściwości glicyny

Omówienie zależności

miedzy budową cząsteczki

(obecnością grup funkcyj-

nych) a właściwościami

związku.

© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 2006 52

Dział 11: SUBSTANCJE O ZNACZENIU BIOLOGICZNYM




Uczeń: Uczeń:

1 2 3 4 5

Dlaczego zimą jemy więcej

tłuszczów?

Budowa cząsteczki i właści-

wości chemiczne tłuszczów

Pochodzenie i właściwości

fizyczne tłuszczów

Rola tłuszczów w odżywianiu

Próba akroleinowa

definiuje tłuszcze;

podaje przykłady występo-

wania tłuszczów w przyro-

dzie;

omawia pochodzenie

tłuszczów i ich właściwości

fizyczne;

odróżnia tłuszcze roślinne

od zwierzęcych oraz tłuszcze

stałe od ciekłych;

pisze wzór cząsteczki tłusz-

czu i omawia jego budowę.

wykazuje doświadczalnie

nienasycony charakter oleju

roślinnego;

wyjaśnia rolę tłuszczów

w żywieniu.

Prezentacja różnych tłusz-

czów: roślinnych i zwierzę-

cych oraz stałych i ciekłych

Badanie nienasyconego

charakteru tłuszczu

roślinnego


tłuszczów

Pokaz – próba akr oleinowa

Wyjaśnienie roli tłuszczów

w żywieniu

W jaki sposób przerabia się

tłuszcze?

Utwardzanie tłuszczów

i produkcja margaryny

zna proces produkcji

margaryny;

wie, jak odróżnić tłuszcz

od oleju mineralnego.

tłumaczy proces utwardzania

tłuszczu;


próba akroleinowa;

tłumaczy pojęcie: reakcja

charakterystyczna

(rozpoznawcza).

Wyjaśnienie procesu utwar-

dzania tłuszczu i pisanie

równania reakcji tłuszczu

ciekłego z wordem

Zapoznanie z procesem pro-

dukcji margaryny

Jakie związki chemiczne są

budulcem naszego organizmu?

Występowanie i rola

biologiczna białek

Skład pierwiastkowy

i budowa cząsteczek białek

Normy spożycia białek

wie, że aminokwasy są

podstawowymi jednostkami

budulcowymi białek;

omawia rolę białek w budo-

waniu organizmów;

podaje skład pierwiastkowy

białek;

zna normy spożycia białka.

doświadczalnie sprawdza

skład pierwiastkowy białek;

wyjaśnia rolę aminokwasów

w budowaniu białka;


wiązanie peptydowe;

wyjaśnia przemiany, jakim

ulega spożyte białko w orga-

nizmach.

Zapoznanie z budową białek

Badanie składu pierwiastko-

wego białek

Wyjaśnienie, na czym polega

wiązanie peptydowe

Wyjaśnienie przemian, jakim

ulega spożyte białko

w organizmach


1 2 3 4 5


białka?


fizycznych i chemicznych

białek

Denaturacja białka

Reakcja charakterystyczna

białek

Wykrywanie białek

w różnych pokarmach


białek;

omawia reakcję ksantopro-

teinową jako reakcję charak-

terystyczną dla białek.

bada działanie temperatury

i różnych substancji chemicz-

nych na białka;

wyjaśnia pojęcia: koagulacja i

denaturacja białka;

wykrywa białko w produk-

tach spożywczych, stosując

reakcje charakterystyczne

(ksantoproteinową i biu-

retową);

Badanie właściwości białek

Wyjaśnienie pojęć: koagula-

cja i denaturacja białka

Wykrywanie białek w produk-

tach spożywczych za pomocą

reakcji ksantoproteinowej

i biuretowej

Zebranie informacji

o białkach

Dlaczego owoce są słodkie? Glukoza jako produkt

fotosyntezy

Właściwości glukozy

Glukoza jako surowiec

energetyczny


glukozy

Wykrywanie glukozy


zna i pisze ogólny wzór

cukrów;

pisze równanie reakcji

otrzymywania glukozy

w procesie fotosyntezy;

wyjaśnia pojęcia: cukier

i węglowodany;

podaje przykłady cukrów

prostych i pisze ich wzory

sumaryczne.

bada właściwości glukozy;

pisze równanie reakcji

spalania glukozy i omawia

znaczenie tego procesu

w życiu organizmów;

wykrywa glukozę w owocach

i warzywach za pomocą

reakcji charakterystycznej

(rozpoznawczej) – próby

Trommera.

Omówienie procesu fotosyn-

tezy

Badanie właściwości glukozy

i omówienie jej znaczenia dla

organizmów

Wyjaśnienie podstawowych

pojęć związanych z cukrami

Wykrywanie glukozy w owo-

cach i warzywach za pomocą

reakcji charakterystycznej

(rozpoznawczej) – próby

Trommera

Jakim cukrem słodzimy

herbatę?

Dwucukier sacharoza

Występowanie i otrzymywa-

nie sacharozy

Właściwości i znaczenie

sacharozy

wyjaśnia, z jakich surowców

roślinnych otrzymuje się

sacharozę;


sacharozy.

bada właściwości sacharozy;

pisze równanie hydrolizy sa-

charozy i omawia znaczenie

tej reakcji dla organizmów.


sacharozy

Omówienie znaczenia reakcji

hydrolizy dla organizmów


1 2 3 4 5

Czy wszystkie cukry są

słodkie?

Cukier zapasowy roślin

– skrobia

Występowanie i właściwości

skrobi

Znaczenie skrobi dla organi-

zmów


skrobi

Wykrywanie skrobi w pro-

duktach spożywczych

omawia występowanie i rolę

skrobi w organizmach roślin-

nych;


skrobi.

bada właściwości skrobi;

przeprowadza reakcję

charakterystyczną

(rozpoznawczą) dla skrobi

i wykrywa skrobię

w produktach spożywczych.

Badanie właściwości skrobi

Przeprowadzanie reakcji

charakterystycznej

(rozpoznawczej) dla skrobi

Wykrywanie skrobi


Czy drewno może zawierać

cukier?

Celuloza to też cukie

Występowanie celulozy

Właściwości celuloz

Zastosowanie celulozy

omawia rolę celulozy

w organizmach roślinnych;

wyjaśnia budowę cząsteczki

celulozy;

omawia właściwości celulozy;

omawia zastosowania

celulozy.

proponuje doświadczenie

pozwalające zbadać właści-

wości celulozy;

porównuje właściwości

skrobi i celulozy

wymienia zastosowania

celulozy.

Wyjaśnienie budowy

cząsteczki celulozy

Badanie właściwości celulozy

Wyjaśnienie roli celulozy

w produkcji papieru

Dyskusja na temat oszczęd-

nego gospodarowania

papierem

Czym różnią się włókna

białkowe

od celulozowych?

Występowanie, wady i zalety

włókien celulozowych

Identyfikacja włókien

celulozowych

Występowanie, wady i zalety

włókien białkowych


białkowych

wymienia rośliny

będące źródłem włókien

celulozowych;

wskazuje zastosowanie

włókien celulozowych;

omawia pochodzenie

i rodzaje włókien

białkowych;

omawia wady i zalety

włókien białkowych.

identyfikuje włókna

celulozowe;

identyfikuje włókna

białkowe;

tłumaczy wady i zalety

włókien naturalnych

na podstawie ich składu

chemicznego.

Prezentacja roślin

będących źródłem włókien

celulozowych


celulozowych

Omówienie pochodzenia

włókien białkowych


białkowych

Wskazanie wad i zalet

włókien naturalnych


1 2 3 4 5

Jakie substancje dodatkowe

znajdują się w żywności? F

Barwniki spożywcze

Substancje zapachowe

Przeciwutleniacze

Środki zagęszczające

Konserwowanie żywności

podaje przykładowe barwniki

stosowane w przemyśle

spożywczym; F

podaje przykłady substancji

zapachowych stosowanych

w produkcji żywności; F

podaje przykłady środków

zagęszczających i ich ozna-

czenia, wymienia produkty

spożywcze; w których są sto-

sowane; F

wymienia sposoby konserwo-

wania żywności; F

podaje przykłady środków

konserwujących żywność. F

analizuje etykiety artykułów

spożywczych i wskazuje

zawarte w nich barwniki,

przeciwutleniacze, środki

zapachowe, zagęszczające

konserwujące; F

wie, jaka jest pierwsza

litera oznaczeń barwników,

przeciwutleniaczy, środków

zagęszczających

i konserwantów. F

Wskazanie przykładów

barwników stosowanych

w przemyśle spożywczym

Analiza etykiet artykułów

spożywczych i wskazywanie

zawartych w nich barwników,

przeciwutleniaczy,

środków zapachowych,

zagęszczających

i konserwujących

Wymienianie sposobów

konserwowania żywności

Jak działają niektóre

substancje na organizm

człowieka? F

Leki

Nikotyna i alkohol

Narkotyki

Działanie substancji

uzależniających na organizm

człowieka

wymienia co najmniej

trzy przykłady substancji

uzależniających; F

wskazuje miejsce występowa-

nia substancji uzależniających;

wymienia podstawowe skutki

użycia substancji uzależniają-

cych; F

zna przyczyny, dla których

ludzie sięgają po substancje

uzależniające. F

wymienia kilka przykładów

substancji uzależniających,

wskazując ich miejsce wystę-

powania i skutki po zażyciu; F

zna społeczne, kulturowe

i psychologiczne źródła sięga-

nia po środki uzależniające; F


niektóre substancje wpływają

na organizm człowieka

i co powoduje, że człowiek

sięga po nie kolejny raz. F

Analiza tabeli dotyczącej

środków uzależniających

Wskazywanie przyczyn

sięgania po substancje

uzależniające

Wyjaśnienie biochemicznego

mechanizmu sięgania po

substancje uzależniające

Dyskusja na temat, w jaki

sposób uniknąć sięgania

po substancje uzależniające

Documents

PLAN WYNIKOWY „CIEKAWA CHEMIA” KL. 1-3sp3.zory.pl/wp/wp-content/uploads/2017/11/chemia-1-3-gimnazjum.pdfZ czego jest zbudowany otaczający nas świat? 1h Substancje stałe, ciekłe