Part C

ทกษะชวต ทชวยสรางภมคมกน เพอปองกนตวเองได

บทท13 : การพดออกมาโดยตรง (ทกษะการสอสาร)13วตถประสงค ผเขารวมกจกรรมจะจ�าแนกความแตกตางของการสอสารแบบแบบกลาแสดงออก แบบกาวราว และแบบออนนอมถอมตน ผเขารวมกจกรรมจะไดเรยนรทกษะการสอสารแบบกลาแสดงออก เพอการไมปฏเสธและรกษาสทธของตวเอง

อปกรณทใช• ส�าเนาเอกสารแผนขอมล IS 13a: ตวอยางประโยคขอความเกยวกบการสอสาร 1 ชดกระดาษกาว

• ถง

• ลกกวาดส�าหรบผเขารวมกจกรรมทกคน

• กระดาษฟลปชารท

เวลาทใช75 นาท

การเตรยมการตดแบงประโยคขอความลงกระดาษ 1 แผนตอ 1 ขอความ และใสไวในถง ทางเลอกส�ารอง: ตดประโยคขอความ ตดลงบนลกบอลแตละลกทคณสามารถหยบแยกขนมาได

บทน�าตอนรบ: ตอนรบดวยการเรยกชอ เวยนกระดาษเซนชอใหผเขารวมกจกรรมลงนาม

อนเครอง: ใหผด�าเนนกจกรรมรนเยาวชนเปนผน�าการด�าเนนกจกรรมเลนเกมสสอนเครองจากรายการ

ทบทวน: ไมม

บทน�าสทกษะชวตอธบายวาบทเรยนตอไปนเปนบทเรยนเกยวกนทกษะชวตทสามารถชวยปกปองผคนจากการคามนษย

การอภปรายอธบายวาในเนอหาบทเรยนตงแตนเปนตนไปคอจะเปนการเรยนเรองของทกษะชวต กอนทน�าเขาสเรองทกษะอนๆ นน เราจะมาเรยนรเกยวกบทกษะการพด ซงเปนทกษะการสอสารกนกอน

120

ในประเทศของเรา ผใหญคาดหวงวาเดกมการพดอยางทควรจะเปน ใหถามผเขารวมกจกรรมดงน

• ครไดมการถามความเหนของคณหรอไม (ไมใชเพอหาความจรงหรอค�าตอบทถกตอง แตส�าหรบความเหน

ของคณ)

• พอแมผปกครองไดมการขอความคดเหนของคณเกยวเรองทมผลกระทบตอครอบครวหรอไม

• มใครใหตวอยางวาผใหญคาดหวงใหเดกจะพดกบพวกเขาดวยในลกษณะใดไดบาง

• คณมการพดคยกบพอแมผปกครองเรองอะไรบาง

• คณมการพดคยกบเพอนเรองอะไรบาง มเรองทคณไมสามารถคยกบผใหญไดแตคณสามารถพดคยกบ

เพอนไดหรอไม

• มประเดนทคณตองการพดคยกบพอแมผปกครองแตผใหญคดวาเปนเรองไมสภาพทคณพดถงหรอไม

ประเดนนนคออะไร

สงเสรมใหผเขารวมกจกรรมพดคยค�าถามตางๆ และส�ารวจความคดเหนทแตกตางกน เมอเสรจแลว ดวากลมสามารถใชตวอยางมาสรปรายละเอยดถงวธทเดกในหมบานนถกคาดหวงวาจะสอสารอยางไร

อธบายวาในชมรมเยาวชนฯ “สมารทเนวเกเตอร” (SNYC) ผเขารวมกจกรรมจะไดฝกการพดออกมาโดยตรง การพดออกมาตรงโดยตรงเปนการใหความคดเหน การตอบค�าถามและพดคยในประเดนทส�าคญ ในวฒนธรรมของเราตามปกตแลวเดกจะไมพดออกมาตรงๆ (เพราะวาประเทศตางๆ ในภมภาคนจะมทศนคตตอเยาวชนในเรองการพดทแตกตางกน ซงเปนโอกาสดทผด�าเนนกจกรรมจะไดอภปรายกบเยาวชนโดยเฉพาะเจาะจงแตละประเทศ) อธบายวาในปจจบนเพอเปนการปกปองคมครองตวเองจากการคามนษยและภยอนตรายอนๆ และเพอใหไดสงทตองการในชวต คณจ�าเปนจะตองสามารถแสดงความคดของคณออกมาได

การสอสารรปแบบตาง ๆ วาดเสนยาวๆ บนกระดาษฟลปชารท ทปลายเสนขางหนง ใหเขยน การสอสารแบบกาวราว ตรงกลางเสน เขยน การสอสารแบบกลาแสดงออก และทปลายเสนอกขาง ใหเขยน การสอสารแบบออนนอมถอมตน

การสอสารแบบกลาแสดงออก ถามผเขารวมกจกรรมวาคดวาการ สอสารแบบกลาแสดงออก หมายความวาอะไร

การสอสารแบบกลาแสดงออก หมายถง การสอสารแบบกลาแสดงออกเกดขนเมอคนๆ หนงกลาววาจากบบคคลอนในลกษณะทแสดงความเคารพตอบคคลทเขาพดดวยนน แตขณะเดยวกนกไมยอมเสยสทธทตนเองพงม

อธบายวา การสอสารแบบกลาแสดงออก หมายถง:

การยนยนดวยความสภาพในเรองการใหความยตธรรมตอการถกปฏบต (ยกตวอยางเชน การอธบายอยางสภาพวาเดกผหญงมสทธในการศกศกเทาเทยมกบเดกผชาย)

การพดอยางตรงไปตรงมา (ยกตวอยางเชน ถาคนแปลกหนาบนรถโดยสารเสนองานใหแกคณ คณตอบกลบไปวา “ไม ฉนไมรจกคณ ฉนไมสามารถรบงานจากคนแปลกหนาได”)

พดคยอยางเฉพาะเจาะจง (ยกตวอยาง ถานายจางบอกวาคณจะไดรบรายไดด คณถามกลบไปอยางสภาพถงอตราเงนทจะไดรบ จะไดเงนเดอนเมอไหร และมการจายเงนเดอนอยางไร)

121

พดคยอยางเฉพาะเจาะจง (ยกตวอยาง ถานายจางบอกวาคณจะไดรบรายไดด คณถามกลบไปอยางสภาพถงอตราเงนทจะไดรบ จะไดเงนเดอนเมอไหร และมการจายเงนเดอนอยางไร)

มองหนาคนทคณพดคยดวย (ในบางวฒนธรรมถอเปนการไมเหมาะสมถาเดกมองตาผใหญโดยตรง อยางไรกตาม ถาคณโตพอทจะเดนทางและท�างานโดยล�าพง นนคอคณมวฒภาวะพอในการมองหรอจองหนาคนทคณพดคยดวย ยกตวอยางเชน ถามผชายทปายรถประจ�าทางพยายามกดดนใหคณไปกบเขา เขาจะเลอกทจะปลอยคณไปมากกวา ถาคณมการมองจองหนาเขาแลวพดปฏเสธ)

การไมกาวกายความเปนสวนตว (ยกตวอยางเชน ถาเจานายของคณพยามยามบงคบใหท�างานลวงเวลา อยาใชถอยค�าหยาบคายตอบโต เพยงใชการอธบายโดยน�าเสยงสภาพบอกวาตามหลกกฎหมายมไดมการขอใหคณท�างานลวงเวลา)

การสอสารแบบกาวราว อธบายวาการสอสารแบบกาวราว หมายถง การทบคคลหนงใชค�าพดทไมใหความเคารพผอน และใชถอยค�าหยาบคายหรอพดดวยความโกรธ

ยกตวอยางเชน ถามใครมาขอยมปากกา และถามดวยวาจาสภาพ แตคณใชการตะคอกกลบไปยงบคคลนน

การสอสารแบบออนนอมถอมตน อธบายวาการสอสารแบบออนนอมถอมตน หมายถง การทบคคลหนงสงทเขาหรอเธอคด แตเปนในทางทออนโยนและสภาพเพอปฏเสธสทธของตน ในการสอสารแบบออนนอมถอมตน คนจะใสใจเรองสทธของผอนมากกวาสทธหรอความตองการของตนเอง

ยกตวอยางการสอสารแบบออนนอมถอมตน เชน ถามคนในชนเรยนขอลอกการบานคณ และคณตอบวาไดถงแมวาคณจะไมอยากใหกตาม

เกมสประโยคขอความการสอสาร ขอใหกลมปรบมอขน ในขณะทปรบมอ ใหสงประโยคขอความการสอสารไปรอบกลม อธบายวาเมอคณยกมอ กลมจะตองหยดปรบมอ ใครทมถงจะตองหลบตา หยบประโยคขอความสอสารออกมาจากถงและอานออกเสยงดง จากนนใหบอกวาประโยคทไดเปนประโยคสอสารแบบออนนอมถอมตน การสอสารแบบกลาแสดงออก หรอการสอสารแบบกาวราว

ทางเลอก: ใชลกบอลกบค�าประโยคขอความสอสารทตดบนลงบนลบอล โยนลกบอลไปรอบๆหองตามเสยงเพลง เมอเพลงหยด คนทถอลกบอลไวเปดประโยคขอความสอสารออกและอานใหเพอนฟง (ผด�าเนนกจกรรมสามารถออกแบบวธการไดตามความพอใจ)

หลงจากอานค�าชแจงแลว ใหผ เข ารวมกจกรรมน�าไปตดบนกระดาษฟลปชารทเรยงตามความเหมาะสม (เชน ประโยคสอสารทกาวราวมากไปทขางขวาสด ขณะทถอยแถลงคอนขางหยาบคายอยระหวางแบบกลาแสดงออกและแบบกาวราว)

122

เกมสลกกวาด จากนน ใหแบงผเขารวมกจกรรมออกเปน 2 กลม ใหลกกวาดกบทกคนและบอกวาอยากนจนกวาจะจบชวงการอบรม ใหกลมแรกออกไปนอกหองกอน และบอกกลมแรกวาไมตองสนใจค�าสงแรกทบอกไป จากนนใหกลบเขาหอง และใหกนลกกวาดไดทนท ใหพวกเขาพยายามจงใจใหผเขารวมกจกรรมคนอนกนลกกวาดทนท

หลงจากผานไป 2-3 นาท อธบายใหทงกลมฟงวาสงทเกดขนทงหมดไดถกกเตรยมการไวแลว และกลาวขอโทษกลมทเหลอทโดนหลอก

อธบายวาเราท�าเชนนเพอใหมการคดเกยวกบอทธพลจากคนรอบขางหรอความกดดนจากเพอน อทธพลจากคนรอบขางเกดขนเมอเราท�าบางอยางเพราะคนในวยเดยวกบเราท�า และเราตองการจะเปนสวนหนงของคนเหลานน สนทนากบกลมดงน

• กลมนถกสงไมใหกนลกกวาด คณรสกอยางไรเมอมเพอนคนอนพยายามชกชวนใหคณกนลกกวาด

• มใครรสกหวขนทนทหรอไม

• มใครรสกโกรธหรอสงสยหรอไม

• คณรวาถกชกจงหรอไม

• มใครคดถงในชวตจรงบางตอนทคณรสกถกกดดนหรอไดรบอทธพลเวลาคนอนจะใหท�าสงทไมตองการท�า

อานบทละครตอไปนใหกลมฟง:เอส ก�าลงรบประทานกวยเตยวรานขางถนนในเมองหลวง ชายคนหนงนงลงขางเธอและเรมพดคยกบเธอ เอสถกสอนมาใหพดจากสภาพกบคนทโตกวา เธอจงตอบค�าถามชายคนนนไป เธอไมรมนเปนสงไมปลอดภยส�าหรบผยายถนฐานในการพดคยกบคนแปลกหนา ชายคนนเปนนกคามนษย และถามเอสวา:

• คณท�างานทนหรอ

• คณอยทนนานเทาไหรแลว

• คณมเพอนในเมองหลวงหรอไม

• คณอยากใหผมชวยหางานทมรายไดดใหคณมย

• ขอดเอกสารการเดนทางของคณไดหรอไม

จากนน ใหผเขารวมกจกรรมอภปรายค�าถามเหลาน โดยใหบทสนทนาด�าเนนไปอยางตอเนองเทาทตองการ

• เอสควรใหค�าตอบแบบกลาแสดงออกแบบใดเพอใหเขาไปจากเธอ

• ควรตอบอยางไรใหดทสด และท�าไม

• เปนเรองยากหรอไมในการตอตานสถานการณกดดนน และท�าไม

• สงไหนทเลวรายกวา กระท�าหยาบคายตอคนแปลกหนา หรอถกคามนษย

• คณคดวาคนทเพงรจกกนถามคณหลายขอหลงจากเจอคณไดไมนานหรอไม

บทเรยนนไมมการท�าสมดบนทกหรอบทบาทสมมตตอนทายของกจกรรม

123

ปดกจกรรมขอใหผเขารวมกจกรรมเขยนความเหน ถามค�าถาม และ/หรอใหความคดเหนสะทอนกลบทพวกเขาม และสงใหแกผด�าเนนกจกรรมโดยไมตองเปดเผยชอ

กลาวขอบคณทกคนทมารวมกจกรรมในวนน ยนยนวนและเวลานดประชมครงถดไปของชมรม และบอกแกทกคนวาพวกเขาเพงไดรบดาวอกหนงดวงจากการเขารวมกจกรรมครงน

ใหผเขารวมกจกรรมใชการสอสารแบบกลาแสดงออกในชวตจรงตงแตอาทตยถดไป

สรปเนอหากจกรรม• ในวฒนธรรมของเรา เดกมกไมคาดหวงทจะแบงปนความคดเหนหรอมมมองกบผใหญ

• ในยคปจจบน เราตองการพดกบผใหญตรงๆไดเพอการปกปองตวเราเอง เราสามารถใชการสอสาร

แบบกลาแสดงออกเพอพดกบผใหญได

• การสอสารแบบกลาแสดงออก หมายถง การสอสารแบบกลาแสดงออกเกดขนเมอคนๆ หนงกลาว

วาจากบบคคลอนในลกษณะทแสดงความเคารพตอบคคลทเขาพดดวยนน แตขณะเดยวกนกไม

ยอมเสยสทธทตนเองพงม

124

1. เธอควรเลกเรยนหนงสอและไปท�างานทโรงงานท�าอฐ จรงๆ แลว ฉนชอบเรยนหนงสอ และตองการเรยนตอไป

2. ฉนตองการลอกการบานของเธอ ตกลง ไดเลย

3.เธอชวยฉนหวถงนไดไหม ไมมทาง

4.ฉนจะไมหางานทดงานการท�านา เพราะวาเธอโงยงไงละ

5.(จากหญงชราทคณพบบนรถโดยสาร) เธอจะไมปลอดภยในการอยคนเดยวในเมองน มาพกกบฉนเถดเสยใจดวยแตฉนไมไปได ฉนเพงพบคณเอง

6.เธอตองการเบยรเพมไหม ไมละ ขอบใจ ฉนมแลว

7.ขนรถมาส จะไปสงในตวเมอง ไมละ ขอบคณ ฉนเดนไปดกวา

8.ยายไปอยในเมองกบฉนเถด ชวตทนมนแยเสยใจดวยฉนไปไมได ฉนตองเรยนในจบกอน

9.(จากเพอนทดมมามากเกนไป) ถาเธอเปนเพอนแท เธอจะขนรถกลบบานไปกบฉน ฉนเปนเพอนของเธอ แตฉนรสกไมสบายใจทจะนงรถของเธอในขณะทเธอยงเมามาก

แผนขอมล IS 13a : ประโยคขอความการสอสาร 13

125

10.ไปเดนเลนทแมน�ากบฉนไหม ไมละ ขอบใจ ฉนตองการอยทนกบเพอนๆ ของฉน

11. เสยเงนเปลาทตองสงเธอเรยนหนงสอ เพราะเธอเปนผหญง ฉนเสยใจ

12. เธอไมสามารถเพยงแคขนรถไปเมองหลวงเพอหางานโดยไมมการวางแผนฉนไมสนใจ ฉนมแผนอยเสมอ ฉนท�าในสงทตองการ

13. กนยานส มนจะท�าใหเธอรสกดมากๆ ตกลง

14. เดกคนนนเปนคนจน ฉนคดวาเราไมควรจะไปเลนกบเขาอกตอไป ตกลง ฉนจะไมพดกบเขา

15.เธอจะหาเงนไดมากถาเธอไปท�างานในเมองฉนไมรจกเมองมากนกและฉนกลววาจะไมปลอดภย ฉนอยากเรยนหนงสอใหมากและคอยไปในเมองตอนทโตมากกวาน

126

บทท13 : การพดออกมาโดยตรง (ทกษะการสอสาร)

วตถประสงค ผเขารวมกจกรรมเรยนรเกยวกบทกษะการรบฟงทด เพอทพวกเขาสามารถหลกเลยงการเขาใจผดในบทละครการคามนษยทอาจเกดขน

อปกรณทใช• เอกสารแผนขอมล IS 14a: การรบฟงทด

• กระดาษฟลปชารท

เวลาทใช75 นาท

บทน�าตอนรบ: กลาวตอนรบโดยขานชอผเขารวมกจกรรมแตละคน และสงกระดาษเวยนไปทวหองเพอใหผเขารวม

กจกรรมไดลงชอ

อนเครอง: ใหเยาวชนทเปนผด�าเนนกจกรรมน�าสนทนาการทน�ามาจากรายการกจกรรมส�าหรบอนเครอง

ทบทวน: ถามวาหลงจากชวงการอบรมครงทแลว มใครใชการสอสารแบบกลาแสดงออกบาง ถาม รสกอยางไร มการตอบสนองอยางไรจากคนอน

ทกษะการรบฟงทดอธบายวาบทเรยนทแลวเปนเรองเกยวกบประเภทการสอสารตางๆ รวมถงทกษะการสอสารแบบกลาแสดงออก การสอสารแบบออนนอมถอมตน และการสอสารแบบกาวราว ทกษะการพดทดมสวนส�าคญส�าหรบความความสมพนธ แตทกษะการรบฟงทดกมความส�าคญดวยเชนกน กลาวซ�าตอผเขารวมกจกรรมวาพวกเขาไมจ�าเปนตองตอบโตถามคนแปลกหนาเขามาพดคยดวย พวกเขาสามารถเลอกทจะเงยบได แตถาตองพดกบคนแปลกหนา ใหอธบายวาพวกเขาควรใชทกษะการรบฟงทด

การรบฟงทไมด อธบายวาถาคนเราไมมการรบฟงทด จะมลกษณะดงน

• คดถงแตสงทตวเองจะพดตอ แทนทการใหความสนใจกบสงทคนอนก�าลงพดอย

• ขามขอมลส�าคญในสงทไดยนไป

• จ�าแตรายละเอยดทไมส�าคญ

• ถาเนอเรองมความสบสน พวกเขาจะแตงบางสวนขนมาเองเพอพยายามท�าใหเนอเรองชดเจนมากขน แมวา

สวนนนๆ จะไมมอยในเนอเรองกตาม

• ท�าใหตวเองเสยสมาธดวยการท�าสงอนในเวลาเดยวกน

บทท 14: การรบฟงทด (ทกษะการสอสาร) 14

127

การรบฟงทด อธบายวาถาคนเรามการรบฟงอยางด จะมลกษณะดงน

• คดในสงทผพดก�าลงพด

• ถามค�าถามทชดเจนเมอเกดความไมเขาใจ

• พดซ�าในสงทไดกลาวไปแลวดวยค�าพดของตวเอง

• คดเกยวกบสงทตองการรเพมเตม และตงค�าถามจากสงนน

เกมสการการฟงทดวางภาพประกอบจากแผนขอมล IS 14a: ทกษะการฟงทด ในทททงกลมสามารถมองเหนได ใหผเขารวมกจกรรมจบคกน แลวผลดกนเลาเรองของตนเอง ถาไมรวาจะเลาอะไร กใหเลาเรองทดมาจากโทรทศนกได หรอสงทเกดขนในโรงเรยน หรอสงทท�าในชวงการอบรมครงทแลวในกลมเยาวชน

เมอคนแรกเรมเลาเรอง อกคนควรฝกทกษะการรบฟงทด มองภาพประกอบเปนระยะ ๆ จากแผนขอมล IS 14a: ทกษะการฟงทด เพอใหมนใจวาก�าลงฝกฝนทกษะทงหมดนน

การฟงทดสามารถชวยปกปองคมครองคณอธบายวาทกษะการฟงทดสามารถชวยผเขารวมกจกรรมในการปกปองตวเองจากสถานการณอนตรายได อานเรองดงตอไปนใหผเขารวมกจกรรมฟง:

เกก�าลงเดนทางบนรถโดยสารไปยงเมองหลวงเพอหางานท�า คนแปลกหนาทนงขางๆ เธอไดเรมบทสนทนา ดงน

คนแปลกหนา: เธอดเปนเดกด นารกและสภาพเรยบรอย ฉนมญาตคนนงทก�าลงหาคนงานทดและ

ดสภาพเรยบรอยอย เขาเปนเจาของโรงงานเสอผานอกเมอง

เก: ฉนเยบผาไมเปน ฉนคงท�างานทนไมได

คนแปลกหนา: เธอไมจ�าเปนตองมฝมอ พวกเขาจะสอนเธอ และมรายไดใหอยางด

เก: ฉนอยากปรกษาพอแมเกยวกบเรองนกอน

เกดความเงยบขนชวขณะหนง จากนน 10 นาทใหหลง คนแปลกหนาไดเรมบทสนทนาอกครง

คนแปลกหนา: มนเปนงานทดมากนะ ไดเงนเดอนมากกวาทเธอจะไดรบจากโรงงานธรรมดาเสยอก

แตเธอตองตดสนใจตอนนเลย เขาอยากไดคนงานทนทเพราะมค�าสงซอเขามาลอตใหญ จงใหเงน

เดอนสง รถโดยสารเลกจะพาเธอเขาเมองจะออกจากสถานรถประจ�าทางทนททรถโดยสารไปถง เธอ

ไมมเวลาโทรหาใครแลว

เกใชทกษะการเปนผฟงทดคดถงเรองทหญงคนนก�าลงพด

128

ใหผเขารวมกจกรรมคดวางานทเสนอมาสวนไหนดเหมอนมความขดแยงกน ถาขอตอไปนไมไดกลาว ควรแนใจวาไดยกประเดนเหลานขนมา:

• ท�าไมผหญงคนนพดถงโรงงานนอกเมอง แตจากนนเธอพดวาเธอตองนงรถโดยสารเลกเขาเมอง ทงทตอนน

ก�าลงใกลเขตนอกเมอง

• ท�าไมนายจางจะจายเงนเดอนสงใหกบคนทไมมฝมอ

• นายจางจะฝกงานใหเธอไดอยางไร ถามค�าสงซอลอตใหญเขามาและตองท�างานทนท

• ท�าไมเธอตองใชเวลาตดสนใจแคภายใน 1 วน

• เธอไมเคยไดยนวามคนถกวาจางในโรงงานเสอผาโดยไมผานการสอบการตดเยบ

อธบายกบผเขารวมกจกรรมวา เก คดเกยวกบ สงทผหญงคนนนก�าลงพด เก ถามผหญงคนนนดวย ค�าถามทชดเจน เกยวกบสงทเธอไมเขาใจ ค�าตอบของผหญงคนนนยงกลบกลายเปนสงทขดแยงกน

อธบายวาคนทมความขดแยงในตวเองมกจะพดโกหก เพราะวาเขาเหลานนลมสงทเคยพดไปแลว เก พดซ�า ในสงทผหญงพดไปกอนหนานนซงไมตรงกบสงทผหญงกลาวในภายหลง ผหญงคนนเปนนกคามนษย และเธอเลาเรองโกหกเพอพยายามหลอกลวงเกแต ค�าถามของเก ท�าใหผหญงเกดความสบสน และเขาใจวาเธอไมสามารถหลอกเกได ผหญงคนนจงลงรถทปายรถโดยสารถดไป

แนะน�าบทบาทสมมต บทบาทสมมตคอการแสดงตามสถานการณเพอส�ารวจและคดตามสถานการณนน

ขออาสาสมคร 2 คน มาแสดงบทบาทสมมตเปนนายจางและผยายถนฐานทก�าลงมองหางาน ก�าลงเจรจากนถงงานทสามารถท�าได ผเขารวมกจกรรมอกคนสามารถมาจากผฟง

อธบายวาในครงแรกใหอาสาสมครแสดงบทบาทนายจางควรใช การสอสารแบบกาวราว และผยายถนฐานควรใชการสอสารแบบไมกลาแสดงออกและทกษะการรบฟงทไมด

ใหเวลาอาสาสมคร 2-3 นาท เพอพดคยในรายละเอยดวาบทบาทสมมตจะเปนอยางไร แลวใหออกมาแสดงเมอแสดงจบ ขอใหกลมแสดงความคดเหนตอการสอสารแบบกาวราว การสอสารแบบไมกลาแสดงออกและการรบฟงทไมดท�าใหสถานการณเลวรายลงอยางไร

จากนนใหอาสาสมครคนใหมมาแสดงเปนนายจางแบบคนเดมทใชทกษะการสอสารแบบกลาแสดงออก และผอพยพใชการสอสารแบบกลาแสดงออก และทกษะการรบฟงทด

อกครงหนง ใหกลมแสดงความคดเหนตอการสอสารแบบกลาแสดงออกและการรบฟงทดท�าใหสถานการณดขนอยางไร

129

ปดกจกรรมขอใหผเขารวมกจกรรมเขยนความเหน ถามค�าถาม และ/หรอใหความคดเหนสะทอนกลบทพวกเขาม และสงใหแกผด�าเนนกจกรรมโดยไมตองเปดเผยชอ

กลาวขอบคณทกคนทมารวมกจกรรมในวนน ยนยนวนและเวลานดประชมครงถดไปของชมรม และบอกแกทกคนวาพวกเขาเพงไดรบดาวอกหนงดวงจากการเขารวมกจกรรมครงน

ใหผเขารวมกจกรรมมองดคนในชมชนของเขา และตอบค�าถามตอไปน:

• คณสามารถพยายามใชการสอสารแบบกลาแสดงออกในชวตประจ�าวนไดหรอไม

• คณสามารถยามยามใชทกษะการฟงทดในชวตประจ�าวนไดหรอไม

ผด�าเนนกจกจกรรมสามารถใหผเขารวมกจกรรมเขยนค�าถามเหลานลงบนกระดาษและน�ากลบบานเพอเตอน ความจ�า

สรปเนอหากจกรรมคนทมการรบฟงทด พวกเขาจะมลกษณะดงน:

• คดในสงทผพดก�าลงพด

• ถามค�าถามทชดเจนเมอเกดความไมเขาใจ

• พดซ�าในสงทไดกลาวไปแลวดวยค�าพดของตวเอง

• คดเกยวกบสงทตองการรเพมเตม และตงค�าถามจากสงนน

ทกษะการรบฟงทดสามารถชวยปกปองตวคณเองจากสถานการณอนตราย รวมถงในขณะทมการอพยพยายถน

130

แผนขอมล IS 14a: การรบฟงทด

(1) ค

ดเกย

วกบ

สงท

คนอน

ก�าลง

พด

131

ผฟงท

ด: (2

) ถาม

ค�าถา

มท

ชดเจ

นใน

สงท

ไมเข

าใจ

132

ผฟงท

ด: (3

) พดซ

�าใน

สงท

เพงก

ลาวอ

อกไป

ดวยค

�าพดข

องตว

เอง

133

ผฟงท

ด: (4

) คดถ

งสงท

อยาก

รเพ

มเต

ม แ

ละตง

ค�าถา

มเก

ยวกบ

สงน

น

134

บทท13 : การพดออกมาโดยตรง (ทกษะการสอสาร)

วตถประสงค ผเขารวมกจกรรมทราบถงวธจดการอารมณของรปแบบความคดเชงลบทจะท�าลายพฤตกรรมความเปนอยของผเขารวมกจกรรม

อปกรณทใช• ถายเอกสารแผนขอมล IS 15a: กรณศกษาความคดเชงลบ และแผนขอมล IS 15b: บทบาทความคด

เชงลบ (ใหเพยงพอส�าหรบแจกใหกบครงหนงในกลม – ผเขารวมกจกรรมจะจบคในการอานแผนขอมลน)

เวลาทใช75 นาท

บทน�าตอนรบ: กลาวตอนรบโดยขานชอผเขารวมกจกรรมแตละคน และสงกระดาษเวยนไปทวหองเพอใหผเขารวม

กจกรรมไดลงชอ

อนเครอง: ใหเยาวชนทเปนผด�าเนนกจกรรมน�าสนทนาการทน�ามาจากรายการกจกรรมส�าหรบอนเครอง

ทบทวน: ถามค�าถามตอไปนกบผเขารวมกจกรรม: ในอาทตยทผานมามผเขารวมกจกรรมคนไหนไดใชทกษะการสอสารแบบไหนบาง ใชแลวมประโยชนอยางไร และมความยากอยางไรบาง ในอาทตยทผานมามผเขารวมกจกรรมคนไหนไดใชทกษะการฟงบาง ใชแลวมประโยชนอยางไร และมความยากอยางไรบาง

การอภปรายผด�าเนนกจกรรมอธบายถงกจกรรมวนนวา จะเปนกจกรรมเกยวกบการจดการอารมณ ซงผเขารวมกจกรรมทกคนจะมวนทประสบปญหาในชวตและปญหาเหลานจะท�าใหเกดปญหาทางดานอารมณ ซงผเขารวมกจกรรมจะไมสามารถเปลยนชวตเพอหลกเลยงปญหานได แตผเขารวมกจกรรมสามารถเปลยนวธทจะตอบสนองกบปญหาได

บทท 15: อารมณและความคด (ทกษะการจดการอารมณ) 15

135

ถามในกลมใหอธบายถงการกระท�าในเชงลบทคนเราจะท�าเมอประสบกบเหตการณทยงยาก ดงตอไปน

• เศรา • โกรธเปนไฟ

• โวยวาย • หอเหยว

• โกรธ • หมดหวง

• ถกหกหลง • ขาดความรก

อธบายเพมวา ผเขารวมกจกรรมอาจจะประสบปญหามากมายในชวตและปญหาเหลาน ซงผเขารวมกจกรรมจะไมสามารถเปลยนชวตเพอหลกเลยงปญหานได แตผเขารวมกจกรรมสามารถเปลยนวธทจะตอบสนองกบปญหาได

อธบายวาการทคนเราคดเกยวกบปญหานนจะน�ามาซงผลลพธทมประสทธภาพ

บอกผเขารวมกจกรรมวาผด�าเนนกจกรรมจะอานรายการรปแบบความคดเชงลบ 4 อยางทสามารถท�าใหปญหาเลวรายลง ใหผเขารวมกจกรรมปดตาในขณะทผด�าเนนกจกรรมอานใหฟง ซงในแตละตวอยางใหผเขารวมกจกรรมคดจากชวตจรงของผเขารวมกจกรรม

คดสดขว • บางครงคนเราจะเรมตนคดแบบสดขว

• ตวอยางเชน นกเรยนคนหนง ซงจกรยานของเขาเสยระหวางทางไปโรงเรยน พดวา “วนนทกอยางไมมดเลย”

ในขณะทมสงทไมดเกดขนเพยงอยางเดยว หรอ นกเรยนคนหนงไดคะแนนสอบไมด พดวา “นเปนเรองทแย

ทสดทเกดขนกบฉน”

โทษตวเอง • บางครงคนเราชอบโทษตวเองถามอะไรทควบคมไมได

• ตวอยางเชน เดกผหญงคนหนงคดวาเปนความผดของเธอทครอบครวของเธอยากจน

มองแตในแงราย • บางครงคนเราจะมงไปแตดานรายๆ ของปญหา

• ตวอยางเชน เดกผชายไปชอบเดกผหญงคนหนง เขากคดแตเพยงวาเธอไมสนใจเขา และลมเวลาทเธอเคย

ยมให

คาดเดาถงแตอนาคตทไมด • บางครงเมอคนเราพบปญหาและคดวาจะสงผลรายไปตลอด โดยไมไดมองถงความเปนจรงและหลกฐานใด

• ตวอยางเชน เดกผหญงคนหนงคดวาทงชวตของตวเองพงทลายลงแลวเมอเธอสอบตกแคครงเดยว

136

จบคกรณศกษาใหผเขารวมกจกรรมเปดตาและจบคกน แจกส�าเนาเอกสารแผนขอมล IS 15a: กรณศกษาความคดเชงลบ ใหกบผเขารวมกจกรรมทกค ใหผเขารวมกจกรรมทกคนอานกรณศกษาและจบคเขากบรปแบบความคดเชงลบทไดอธบายมา (เสนจบคจะขามทบกนไปทงหนากระดาษ ค�าตอบคอ 1.c, 2.b, 3.a, 4.d)

บทพดในเชงบวก อธบายวา อกวธหนงทจะระบปญหาได คอการใชรปแบบความคดเชงบวกแทนความคดเชงลบ อธบายตอวา บางปญหานนเปนกเปนปญหาทใหญจรงๆ เชน คนทคณรกตาย ค�าพดในเชงบวกอาจจะไมไดแกปญหานได แตถาเปนปญหาเลกๆ ค�าพดในเชงบวกจะชวยไดจรง ใหผด�าเนนกจกรรมอานออกเสยงขอความดงตอไปน

คดสดขวและมองดเฉพาะในแงราย • ถาคณไมสามารถคดถงสงทดได ใหเรมตนจากความจรงทวาคณยงมชวตอย

• พยายามอยาใชค�าวา “ทกสง เสมอ ไมเคย” เมออธบายถงปญหา จ�าไววาปญหาในวนนจะถกแกไขในวน

พรงน

• พยายามอยาท�าในสงทผด จะเปนการท�าปญหาใหใหญขน ใหท�าสงทดในชวตแทน

โทษตวเอง

• การกลาวโทษตวเองไมไดชวยแกปญหา

• พยายามคดวาปญหากเปนผลลพธส�าหรบคนอนหรอเหตการณอน ปญหาไมไดเปนความผดของใครบาง

คนเสมอไป บางครงมนกเกดขนของมนเอง

• พยายามมงหาทางแกปญหามากกวาจะกลาวโทษกน

คาดเดาถงแตอนาคตทไมด• จ�าไววา ไมมใครท�านายอนาคตได หายใจลกๆ และจ�าไววาพรงนเปนอกวนหนงทคณอาจจะตนมาไดรบ

ขาวดกได

รปแบบความคดเชงลบและพฤตกรรมเสยง อธบายวา รปแบบความคดเชงลบสามารถเพมพฤตกรรมเสยงไดอยางไร ใหผด�าเนนกจกรรมอานออกเสยงเรองราวดงตอไปน

เรองท 1: บคดแบบสดขวเสมอ เมอบตองออกจากโรงเรยนเปนเวลา 2 เดอนเพอทไปจะเกบเกยวขาว เขาคดวาชวตทงชวตของเขาจะถกท�าลาย เขาคดวาคงไมไดกลบไปทโรงเรยนอกและคดวาจะไดรบงานโดยการยายถนฐานเทานน

โชคดทพสาวของเขาชวยใหเขามองเหนความคดเชงบวก เธอบอกเขาวามเยาวชนหลายคนทไมไดไปโรงเรยนเปนเดอนแลวกยงกลบไปไดอก เธอจงชวยใหเขาฝกฝนการอานเพอทเขาจะไดเตรยมตวกลบไปเรยนใหมได

137

เรองท 2:

พต�าหนตวเองเสมอส�าหรบปญหาครอบครวของเธอ เมอนองสาวของเธอถกชนรถมอเตอรไซคชน จนตองเขาโรงพยาบาล เธอรสกวาเธอตองรบผดชอบกบการทเธอไมไดเตอนนองสาวของเธอ ปาของเธอจงบอกใหเธอไปท�างานในซอง เพอทจะหาเงนมาจายคารกษาพยาบาลของนองสาว

โชคดทนองสาวของเธอไดยนเรองกอน นองสาวของเธอบอกวาเธอไมตองรบผดชอบ และจะเปนการตดสนใจทผดพลาดมากหากเธอตดสนใจทจะไปท�างานในซอง

บทบาทสมมต ขอใหผเขารวมกจกรรมอานเรองราวในแผนขอมล IS 15b: บทบาทความคดเชงลบ ขอใหผเขารวมกจกรรมจบคกน คนหนงจะเลนเปนเอมอกคนเปนเลนพชายของเอม คนทเลนเปนพชายของเอมตองพยายามทจะชใหเหนความคดเชงบวกในการมองปญหาและขอใหพชายของเอมพยายามทจะชกจงเอมใหได

เมอผเขารวมกจกรรมไดเลนบทบาทสมมตเสรจประมาณ10 นาท ขอใหผเขารวมกจกรรมแบงปนตวอยางวธการทดในการมองปญหาดวยกน

สมดบนทกใหในกลมของผเขารวมกจกรรมเขยนหรอวาดภาพลงในสมดบนทกเปนเวลา 10 นาท ใหพยายามคดถงเวลาทอยในสถานการณทล�าบาก ท�าใหรสกไมดอยางมาก และเขยนวธทจดการความรสกใหรสกดขนมาได ขอใหผเขารวมกจกรรมพจารณาวาเคยใชรปแบบความคดเชงลบในอดตทผานมาหรอไม และจะใชบทพดในเชงบวกในอนาคตไดหรอไม

สรปเนอหากจกรรม• ความคดเชงลบจะท�าใหปญหาแยลง

• รปแบบของความคดเชงลบ:

- คดสดขว

- โทษตวเอง

- มองแตในแงราย

- คาดเดาแตอนาคตทไมด

• ความคดเชงบวกจะชวยใหคณจดการกบปญหาได

138

ปดกจกรรมขอใหผเขารวมกจกรรมพยายามใชบทพดในเชงบวกตลอดสปดาหหนาทจะถงน และกลบมาแจงวาจะชวยไดหรอไมในการเขารวมกจกรรมครงตอไป

กลาวขอบคณทกคนทมารวมกจกรรมในครงน ยนยนวนและเวลานดเขารวมกจกรรมครงตอไป และบอกแกผเขารวมกจกรรมวา ผเขารวมกจกรรมไดรบดาวอกคนละหนงดวงจากการเขารวมกจกรรมในครงน

ขอใหผเขารวมกจกรรม:

• ระวงรปแบบความคดเชงลบจนกวาจะมการเขารวมกจกรรมครงตอไป พยายามทจะใชความคดเชงบวก

และเมอกลบมาเขารวมกจกรรมครงตอไป มาแจงใหทราบวาไดผลอยางไรบาง

ผด�าเนนกจกรรมอาจขอใหผเขารวมกจกรรมจดสงตอไปนลงบนแผนกระดาษและน�าตดตวกลบบานดวย เพอเตอนความจ�า

139

15จบคเรองกบรปแบบความคดเชงลบ เสนทคณลากจะทบกนไปทวหนากระดาษ

1. มบางคนในโรงเรยนแกลงเอม ตอนนเขาจงคดวาทกคนในโรงเรยนเกลยดเขา

3. แอลเชอวาเขาจะไมมอนาคตทด

2. อารเลอกทจะจ�าเฉพาะสงทครวพากษวจารณแตไมเคยจ�าในสงทครชนชม

4. บเชอวาพอปวยเพราะเธอเปนลกไมด

a. การคาดเดาถงแตอนาคตทไมด

c. คดสดขว คดในสงทแยทสด

b. การมองเหนดานไมดเพยงดานเดยว

d. โทษตวเองในสงทไมสามารถควบคมได

แผนขอมล IS 15a: กรณศกษาความคดเชงลบ

140

เอมยายงานไปอยในเมองใหญ และท�างานในโรงงานแหงหนง เขาท�างาน 18 ชวโมงตอวน และใชชวตอยในโรงงาน เขาท�างานอย 3 เดอนโดยทไมไดรบคาจาง อกทงเจานายยงบอกอกวา เขาตองจายคาทพก ไมอยางงน เขาจะไมไดรบคาจางเปนเวลา 1 ป เอมจงโทรหาพชายในหมบาน แลวพดวา

“เปนความผดของผมเอง เพราะผมไมเคยมประสบการณในเรองการท�างานโดยการเปนลกจางคนอน”

“เนยเลยเปนงานแรกทผมไดรบ จะไมมใครจางผมไดอกแลว”

“เพอนผมสมยเรยนทท�างานงานอยอกโรงงานหนง เขาบอกวา พวกเขาไดรบคาจางอยเสมอ เขาบอกวาโรงงานนเปนโรงงานทถกกฏหมาย จดทะเบยนตามระบบรฐบาล แตพวกเขากไมเคยจางคนแบบผม”

“ไมมประโยชนทจะหางานอกงาน คนอนจะรวาผมท�างานทนและดถกผม”

แผนขอมล IS 15b: บทบาทความคดเชงลบ 15

141

บทท 16: การจดการกบอารมณของเรา (ทกษะการจดการอารมณ)16

วตถประสงค ผเขารวมกจกรรมจะสรางทกษะการจดการอารมณเพอตอบสนองในเชงบวกตออารมณทยากล�าบากโดยทจะไมท�ารายตนเองและผอน

อปกรณทใช• กระดาษฟลปชารท

• ปากกาสแดงและสน�าเงน

• แผนขอมล IS 16a: ตวอยางของอารมณ ส�าหรบกจกรรม

เวลาทใช75 นาท

บทน�าตอนรบ: กลาวตอนรบโดยขานชอผเขารวมกจกรรมแตละคน และสงกระดาษเวยนไปทวหองเพอใหผเขารวม

กจกรรมไดลงชอ

อนเครอง: ใหเยาวชนทเปนผด�าเนนกจกรรมน�าสนทนาการทน�ามาจากรายการกจกรรมส�าหรบอนเครอง

ทบทวน: ถามค�าถามตอไปนกบผเขารวมกจกรรม มผเขารวมกจกรรมคนไหนใชรปแบบความคดเชงลบในขวตประจ�าวนบาง มผเขารวมกจกรรมคนไหนพยายามทจะใชความคดเชงบวกบาง แลวชวยไดอยางไร

การอภปรายผด�าเนนกจกรรมอธบายวา จากบททแลวเปนกจกรรมเกยวกบวธการททกคนในชวตประสบปญหา ซงในวนนจะกลาวถงในเรองของการจดการอารมณของเรา โดยทกคนในโลกนตางมวนทรสกแยๆ ซงผเขารวมกจกรรมจะไมสามารถเปลยนชวตเพอหลกเลยงปญหานได แตผเขารวมกจกรรมสามารถเปลยนวธทจะตอบสนองกบปญหาได

เตอนความทรงจ�า ใหผเขารวมกจกรรมคดเรองอารมณเชงลบ เขยนลงบนดานหนงของกระดาษฟลปชารท ตามอารมณดงตอไปน

• เศรา

• โวยวาย

• โกรธ

• ถกหกหลง

• โกรธเปนไฟ

• หอเหยว

142

• หมดหวง

• ขาดความรก

คราวน ใหถามถงการกระท�าทไมดทบางครงเยาวชนท�าไปตามความรสก ซงอาจจะไดเหมอนตวอยางดงตอไปน

• ตอสกน

• การตดสนใจ

• ตคนอน

• ไมออกไปไหน

• รองไหและไมยอมพดกบคนอน

• ใชมดกรดตวเอง

• หยดรบประทาน

• โทษคนอน

• ฆาตวตาย

• แกลงคนอน

• หนออกจากบาน

• ดมจด

• ใชยาเสพตด

• ใชความเสยง

ใหผเขารวมกจกรรมเขยนการกระท�าเหลานลงบนกระดาษฟลปชารทใหทกคนเหน

ใหปากกาผเขารวมกจกรรม 2 ดาม เพอใหวงกลมการกระท�าทไดจากการระดมสมอง ถาเปนการท�ารายตนเองใหใชสแดง หรอเปนการท�ารายผอนใหใชสน�าเงน โดยบางอยางอาจจะเปนทงสแดงและสน�าเงนกได

ดตวอยางจากแผนขอมล IS 16a: ตวอยางของอารมณ

ใหผเขารวมกจกรรมแบงกลม กลมละ 6-8 คน แจกกระดาษฟลปชารทและปากกาใหกบทกกลม และใหเขยนตวอยางเหตการณในชวตวยรนทท�าใหรสกไมด ผด�าเนนกจกรรมจะกระตนไดดวยการขอใหผเขารวมกจกรรมคดถงปญหาทโรงเรยน ทท�างาน ทบาน หรอปญหากบเพอน เมอเสรจแลว ใหแบงปนตวอยางนนกบผเขารวมกจกรรมคนอนๆ

ขนตอนในการจดการกบอารมณทยากล�าบากอธบายเกยวกบการกระท�าทไดกระท�าเมอมอารมณในเชงลบ การกระท�าทจะกลาวตอไปนจะเปนทางเลอกทไมท�ารายตนเองและไมท�ารายผอน ซงอารมณในเชงลบนนเปนเรองทซบซอน จงไมมสตรส�าเรจทจะท�าใหรสกดขนไดทกครง แตมรายการแนะน�าทจะชวยคณไดดงตอไปน

143

ขนตอนท 1 ตระหนกวาคณรสกอยางไร บางครงเมอเรารสกเศราหรอโวยวาย เราจะรสกผดหรอรสกไมดทเราตองรสกอยางน ดงนนเราจงท�าเปนวาเราไมรสกอะไรเลย ซงวธนจะไมไดชวยเราใหจดการกบอารมณเลย

อานออกเสยง:

ใหลองคดถงเพอนทโรงเรยนซงไมไดท�าการบานมา และมาขอลอกการบานของคณ คณไมอยากให แตคณไมใชการสอสารแบบกลาแสดงออก และคณกลบใหการบานเขาไปลอก คณรสกโกรธ แตคณไมอยากจะยอมรบ แตในวนตอมา ในขณะทคยกบเพอนๆ คณบอกเพอนวาเพอนคนนนขโกง คราวนเพอนคนนนโกรธคณ และคณกมปญหากบเพอนคนน ถาเพยงแตคณจ�าความรสกโกรธในตอนแรกได คณอาจจะไมมปญหาทเกนเลยอยางนกได

ถามวามใครคดถงเหตการณทคลายคลงกนน ซงจะพยายามปฏเสธความรสกทท�าใหปญหาเลยเถดมาในภายหลงบาง

ขนตอนท 2 เขาใจวาท�าไมคณจงรสกเชนน บางครงเราอาจจะมอารมณ และไมรวาท�าไมเราจงรสกเชนน ตวอยางเชน เอกซ รสกสนหวงทตองออกจากโรงเรยนไปท�างาน เพราะเธอยากจนและเพอนทโรงเรยนกชอบแกลงเธอ

ขอใหผเขารวมกจกรรมคดเกยวกบสงทท�าใหพวกเขารสก ขอใหผเขารวมกจกรรมคดถงในตอนแรกทรสกถงอารมณแบบนจะเปนผลของเหตการณทยากล�าบาก (เชน การตอส) หรอวามนเปนผลมาจากการเปลยนแปลงในชวต

อธบายและท�าความเขาใจวาท�าไมถงรสกแบบน และวธนเปนขนตอนท 2 ในการจดการกบอารมณและความรสกทยากล�าบาก

ขนตอนท 3 เลอกการกระท�าทท�าใหคณรสกดขนและไมท�ารายผอน ถามผเขารวมกจกรรมวาจะคดหาวธทเยาวชนจะท�าไดอยางนหรอไม เขยนค�าแนะน�านน และถาไมมค�าแนะน�าดงตอไปนจากผเขารวมกจกรรม ขอใหเพมเตมเขาไปในรายการ

• คดเกยวกบสงนน

• ไปเดนเลน

• ไปเลนกฬา

• ไปออกก�าลงกาย

• เขยนลงในสมดบนทก

• คยกบเพอน

• ปลกตวจากปญหาสกพก

• ชวยคนอนแกปญหา

• พยายามแกไขสถานการณอยางสงบ

144

การอภปรายถามผเขารวมกจกรรมวาคดอยางไรกบขนตอนทง 3 ในการจดการกบอารมณยากล�าบาก

• คณคดวาเปนจรงหรอไม ท�าไมเปนจรงหรอท�าไมไมเปนจรง

• คณน�าไปใชในชวตของคณไดหรอไม ท�าไมไดหรอท�าไมไมได

• คดวาน�าไปใชเมอไรจงจะเปนประโยชน

อารมณความรสกทยากล�าบากและความเสยงการคามนษยอธบายวาอารมณทยากล�าบากท�าใหคนเราตดสนใจผด ซงจะเปนการเพมพฤตกรรมเสยง ใหผด�าเนนกจกรรมอานออกเสยงค�าอธบายของสถานการณดงตอไปน:

เอกซรสกสนหวงเพราะเธอถกแกลงทมาจากครอบครวทยากจน การทเธอออกจากโรงเรยนหมายถงการท

เธอจะมโอกาสทจะไดรบงานทดในอนาคตนอยลง ซงหมายถงเธอกจะใชชวตทล�าบากมากขนและตกอยใน

ความเสยงมากขน และไดรบงานทไมใชความสามารถมากนก อนเปนผลไปสการตกเปนเหยอการคามนษย

ซงตวอยางเหลานเปนตวอยางของอารมณความรสกทยากล�าบากทสามารถเพมความเสยงการคามนษยได

เอสรสกสนหวงเพราะเขาท�างานในสถานทกอสรางซงเขาไมชอบ ผจดการของเขาชกชวนใหเขาใชยาเสพตด

โดยบอกวาจะท�าใหเขารสกดขน วธการใชยาเสพตดเปนความเสยงของเอสในอนาคตหรอไม

แอลโกรธพอแมเพราะพอแมของเธอไมไดอยากใหเธอเจอแฟนคนใหมของเธอ แฟนของเธอจงเสนอใหเธอ

ไปท�างานทอนเพอทเธอจะเปนอสระ วธนจะท�าใหแอลเพมความเสยงของการคามนษยหรอไม

โปรดจ�าไววาทกคนรสกถงอารมณความรสกทยากล�าบากในบางครง เราไมไดตดสน เอม, เอกซ, เอส หรอ แอล ส�าหรบความรสกโกรธหรอสนหวงหรอหดหนน สงทส�าคญคอการตอบสนองตอความยากล�าบากเหลานน ซงจะอารมณในเชงบวกทไมไดท�ารายตนเองหรอผอน

บทบาทสมมตใหผเขารวมกจกรรมคดเรองทจะแสดงในบทบาทสมมต ใหคดเรองจากประสบการณตนเอง ซงคนในวยเดยวกบผเขารวมกจกรรมจะประสบปญหาทท�าใหรสกยากล�าบาก พดคยเรองราวกนในกลมเปนเวลา 2-3 นาท ใหกลมพดคยเรองตวละครตางๆ จากนนขออาสาสมครมาแสดงตามเรองราว (อาจจะมผแสดงมากมายในบทบาทสมมตน) ตอไป ขอใหคดถงสงทคนหนมสาวจะท�าใหสถานการณเลวรายลง คณอาจจะน�ารายการทเพงท�าเสรจมาใชกได

หลงจากนนอก 1 นาท ขอใหอาสาสมครเขาเรองและแสดงบทบาทสมมตทท�าใหสถานการณเลวรายลง ตอจากนนไมกนาท เพมนกแสดงมาท�าใหสถานการณเลวรายลงไปอก

หยดการแสดงบทบาทสมมตและใหผเขารวมกจกรรมอธบายการกระท�าในเชงลบทงหมดทแสดงในบทบาทสมมต

ในตอนนใหแสดงบทบาทสมมตใหม แตคราวนใหอาสาสมครแสดงโดยท�าใหสถานการณดขน

145

ปดกจกรรมขอใหผเขารวมกจกรรมเขยนความเหน ถามค�าถาม และ/หรอใหความคดเหน และสงใหแกผด�าเนนกจกรรมโดยไมตองเปดเผยชอ

กลาวขอบคณทกคนทมารวมกจกรรมในครงน ยนยนวนและเวลานดเขารวมกจกรรมครงตอไป และบอกแกผเขารวมกจกรรมวา ผเขารวมกจกรรมไดรบดาวอกคนละหนงดวงจากการเขารวมกจกรรมในครงน

ขอใหผเขารวมกจกรรม:

• พยายามใช 3 ขนตอนทไดกลาวมาในการจดการกบการอารมณความรสกทยากล�าบากในชวตประจ�าวน

กอนทจะเขารวมกจกรรมครงตอไป

สรปเนอหากจกรรม• ทกคนมอารมณความรสกยากล�าบากในชวต

• มขนตอนทดทจะใชเมอตองรบมอกบอารมณความรสกทยากล�าบาก

• ขนตอนเหลานคอ:

- ขนตอนท 1 ตระหนกวาคณรสกอยางไร

- ขนตอนท 2 เขาใจวาท�าไมคณจงรสกเชนน

- ขนตอนท 3 เลอกการกระท�าทท�าใหคณรสกดขนและไมท�ารายผอน

• การกระท�าทดทจะจดการกบอารมณความรสกทยากล�าบาก โดยอาจท�าใหคณมความอดทนตอการ

คามนษยมากขน

146

ความรสกทไมด – สาเหต

• เหนความรนแรงจากเพอน

• พอแมทะเลาะกน

• ครอบครวยากจน

• ท�างานมากเกนไป

• บงคบใหท�า

• ต�าหนและกลาวโทษ

• ไมไดในสงทตองการ

• การกดขขมเหง

• ความรนแรงในครอบครว

• อกหก

การตดสนใจทผดพลาด

• รองไห

• อยคนเดยวในหอง

• เงยบ

• กระแทกประต

• หนออกจากบาน

• สมดบนทก

• ตะโกนใสคนอน

• เรมตอส

• ใชยาเสพตด / ของมนเมา

• หยดท�าการบาน

• นอนมากเกนไป

• ฆาตวตาย

• ท�ารายตวเอง

แผนขอมล IS 16a: ตวอยางสาเหตของอารมณเสยเกดจากอะไร และสงผลอยางไรไดบาง 16

147

บทท17: เพอนทแทจรงหรอนกคามนษย 17วตถประสงค เพอใหผเขารวมกจกรรมทราบวานกคามนษยทแสรงท�าตวเปนเพอนเพอหลอกใหผทตกเปนเปาหมายของพวกเขาตายใจ เพอใหผเขากจกรรมรวมเรยนรวธส�าหรบใชทดสอบเพอนของตนวาเปนเพอนทแทจรงหรอไม และเรยนรทจะใหความส�าคญของความปลอดภยกอนมตรภาพ

อปกรณทใช• ปากกาสหลายดามและกระดาษ 1 แผนส�าหรบผเขารวมกจกรรมแตละคน

• ถายเอกสารแผนขอมล IS 17a: เพอนทแทจรงหรอนกคามนษย เตรยมไว 3 ชด ส�าหรบแจกใหผเขา

รวมกจกรรมเพอท�ากจกรรมกลม กลมละ 10-14 คน

เวลาทใช75 นาท

บทน�าตอนรบ: กลาวตอนรบโดยขานชอผเขารวมกจกรรมแตละคน และสงกระดาษเวยนไปทวหองเพอใหผเขารวม

กจกรรมไดลงชอ

อนเครอง: ใหผด�าเนนกจกรรมทเปนเยาวชนน�ากจกรรมสนทนาการตามรายการทเตรยม

ทบทวน: ถามค�าถามตอไปนกบผเขารวมกจกรรม มผเขารวมกจกรรมคนไหนในนจ�าไดบางวา 3 ขนตอนในการจดการกบอารมณทเปนปญหามขนตอนใดบาง มผเขารวมกจกรรมคนไหนในนน�าวธเหลานนไปใชในชวตประจ�าวนบาง วธเหลานนใชไดผลหรอไม

การระบตวตนของนกคามนษยอธบายวา กจกรรมในวนนเกยวของกบมตรภาพ และวธทจะรวาใครเปนเพอนทดของเราจรงหรอไม

อธบายวาผยายถนฐานมกพบเจอกบปญหานอยบอยๆ

บอกใหผเขารวมกจกรรมทราบวาผยายถนฐานเดนทางไปยงสถานททพวกเขาไมรจกอยเสมอๆ ท�าใหพวกเขาตองผกมตรกบผคนหนาใหมๆ เพอทจะมเพอนพดคย และคนทคอยชวยเหลอพวกเขาในการใชชวตแตนกคามนษยกมกพยายามแสรงท�าตวเปนเพอนกบผยายถนฐานเพอหลอกใหพวกเขาตายใจ ดงนน:

• ค�าถามคอ ผยายถนฐานจะแยกแยะความแตกตางระหวางเพอนทแทจรงกบนกคามนษยไดอยางไร

148

ทส�าคญคอคณตองบอกกบพวกเขาวา ไมมค�าตอบทสมบรณแบบส�าหรบค�าถามขอน พวกเขาจงตองไมคาดหวงวาจะมวธทงายและสมบรณแบบใดๆ ทจะใชแยกแยะความแตกตางระหวางเพอนทแทจรงกบนกคามนษยได

อธบายแกพวกเขาดวยวา สงนหมายความวา “เมอใดกตามทเพอนคนหนงชวนเขาหรอเธอไปยงสถานทใหมทไมเคยไปมากอน หรอชวนไปสมครงานใหม สงทเขาหรอเธอควรคดเสมอคอ: “การท�าเชนนอาจเปนอนตรายแกตวฉนไดอยางไรบาง”

อธบายใหพวกเขาฟงวา ถงแมจะไมมวธใดทบอกไดอยางสมบรณแบบวาใครคอเพอนคณและใครคอนกคามนษย แตบททจะท�าตอไปนจะสอนใหพวกเขารจก “สญญาณเตอนภย” ทจะชวยพวกเขาตงค�าถามกบเจตนาของคนทเขามาคบหาเปนเพอนได และใหวธส�าหรบทดสอบวาคนเหลานนเปนเพอนเขาจรงหรอไม

กจกรรมวาดภาพแจกกระดาษและปากกาสใหแกผเขารวมกจกรรม

ขอใหผเขารวมกจกรรมคดถงเพอนแทคนหนงของเขาหรอเธอ ซงอาจเปนเพอนสนททสดในสมยทเขาหรอเธอเตบโตขนมาในชมชนหรอเปนเพอนทคบอยในตอนนกได ทส�าคญคอ เพอนคนนควรเปนเพอนทรจกมานานแลวและรสกไววางใจไมใชใครสกคนทเพงรจกเมอไมนานมาน

ขอใหผเขารวมกจกรรมวาดภาพเพอนคนนของเขาหรอเธอ และเขยนตวหนงสอหรอวาดรปประกอบ เพออธบายวาอะไรคอเหตผลทท�าใหเขาหรอเธอชอบเพอนคนน และลกษณะอะไรทเพอนคนนมทท�าใหคดวาเปนเพอนทด

ถามผเขารวมกจกรรมวากวาทเขาหรอเธอจะรจกเพอนคนนดพอนนใชเวลานานเทาใด และบอกแกพวกเขาวา เราจะกลบมาดภาพทพวกเขาวาดนอกครงในตอนทายกจกรรม

นกคามนษยเสแสรงวาเปนเพอนอธบายใหผเขารวมกจกรรมทราบวา เปนเรองยากทจะแยกแยะความแตกตางระหวางเพอนทแทจรงกบนกคามนษย เรองเลาของผยายถนฐานคนอนๆ ทเคยประสบมาแลว เพอชใหพวกเขาทราบวาสงใดบางทจดเปนสญญาณเตอนภยทบอกแกพวกเขาวา “เพอน” ทคบหาอยนนแทจรงแลวอาจเปนนกคามนษย

สญญาณเตอนภยเหลานไดแก ระยะเวลา: นกคามนษยใชเวลาผกมตรกบคนอยางรวดเรวมาก

บอกใหผเขารวมกจกรรมทราบวา นกคามนษยจะพยายามผกมตรกบโดยใชเวลานอยทสด เชน พวกเขาอาจเพงรจกกบบคคลทวาน (ซงแทจรงแลวเปนนกคามนษย) เปนครงแรกบนรถไฟ และเมอรถไฟไปถงจดหมายปลายทาง บคคลทวานกขอใหเขาซงเปนผยายถนฐานไววางใจ และตดตามตนไปหางานท�า

อธบายแกผเขารวมกจกรรมวา นกคามนษยจะตองการใหเขาตดสนใจโดยเรว เพอทพวกเขาจะไมมเวลาคดทบทวนอยางรอบคอบเกยวกบขอเสนอทนกคามนษยให หรอน�าขอเสนอนไปพดคยปรกษาหารอกบคนอนๆ

บอกใหผเขารวมคดถงคนทเปนเพอนแทของเขาหรอเธอ: คณจะยอมตามเพอนแทของคณไปยงสถานทบางแหงทคณไมเคยไปมากอนหลงจากทเพงรจกกบเพอนคนนนแคไมกชวโมงหรอไม

149

ค�าถาม: นกคามนษยอาจถามค�าถามสวนตวหลายขอ

บอกใหผเขารวมกจกรรมทราบวา นกคามนษยอาจอยากรวาตนจะสามารถหลอกลวงคนทเพงพบเจอใหมนเพอไปคามนษยไดอยางงายดายเพยงใด และอาจอยากรวาคนเหลานมครอบครวทจะพยายามตามหาพวกเขาหากพวกเขาหายตวไปหรอไม และเพอทจะรถงขอมลเหลาน นกคามนษยมแนวโนมจะถามค�าถามมากมายจากพวกเขา เกยวกบสถานททพวกเขาอาศยอย รวมทงใครบางทพวกเขารจกในททพวกเขาอาศยอยนน

อธบายแกผเขารวมกจกรรมวา นกคามนษยยงอาจตองการรจกคนทเปนเปาหมายของตนใหดขน เพอทจะแสรงท�าเปนพวกเดยวกบเขาหรอเธอไดงายขน เชน นกคามนษยอาจกลาววา พวกเขากเปนคนจนเหมอนกน หรอมาจากจงหวดเดยวกนเพอจะท�าใหผทเปนเปาหมายเขาใจวาพวกเขามภมหลงคลายๆ กน

บอกใหผเขารวมกจกรรมคดเกยวกบคนทเปนเพอนแทของตน: เพอนแทถามค�าถามสวนตวพวกเขามากมายเชนนหรอไม หลงจากทเพงรจกกนไดไมนาน

ค�าโกหก: นกคามนษยพดโกหก

บอกใหผเขารวมกจกรรมทราบวา นกคามนษยไมสามารถพดความจรงได เพราะไมเชนนนคนกจะไมยอมตามพวกเขาไปหางานท�า ดงนน พวกเขาจงโกหก จงเปนสงส�าคญมากทตองตงใจฟงสงทพวกเขาพด เพอจะมองเหนวาพวกเขาพดในสงทขดแยงกนเองอยางไร

บอกใหผเขารวมกจกรรมคดดงน: สงทพวกเขาพดนขดแยงกบสงทพวกเขากลาวไปกอนหนานหรอไม สงทพวกเขาพดนฟงดจรงส�าหรบฉนหรอไม งานทเสนอใหนฟงดเหมอนงานปกตสามญหรอไม หรอ “เพอน” ของฉนก�าลงขอใหฉนท�าในสงทอาจเปนอนตรายตอตวฉนเองหรอไม

ค�าสญญา: ค�าสญญาของนกคามนษยดเหมอนสวยหรเกนกวาจะเปนจรงได

อธบายใหผเขารวมกจกรรมทราบวา นกคามนษยมกตองการหลอกลวงผเปนเปาหมายใหตามไปกบพวกเขา ดงนน พวกเขาจงเสนอทจะใหบางสงบางอยางทดเกนกวาจะเปนจรงได เชน งานทใหเงนเดอนสงมาก กรณทเพงเกดขนลาสดคอ เดกสาว 2 คนถกหญงผหนงหลอกไปคามนษยโดยเสนอทจะพาพวกเธอเดนทางขามชายแดนไปเทยวในประเทศเพอนบานเปนเวลา 1 วน

บอกใหผเขารวมกจกรรมคดดงน: มเหตผลอะไรทคนๆ นจะใหสงทวานแกฉน ท�าไมงานทใหเงนเดอนสงถงขนาดนจงยงวางอย (โดยเฉพาะอยางยงถาตวฉนเองกไมไดมคณสมบตทจะท�างานนไดดนก)ท�าไมคนแปลกหนาจงเสนอจะจายเงนพาฉนเดนทางขามชายแดนไปเทยวถง 1 วนเตมๆ

การเดนทาง: นกคามนษยอาจตองการใหคณตามพวกเขาไปบอกใหผเขารวมกจกรรมทราบวา นกคามนษยอาจตองการใหคณตามพวกเขาไปยงสถานทบางแหงบอกใหผเขารวมกจกรรมคดดงน: ถามงานทวาอยจรง ฉนกควรจะสามารถเดนทางไปสมครงานนนดวยตนเองได ถามงานทวาอยจรง ฉนกควรจะสามารถเดนทางไปเยยมดมนกอนโดยไปกบเพอนเปนกลมได

การอภปรายขอใหกลมคดยอนกลบไปถงกจกรรมการสอสารทกลายนยนตนเอง และขอใหพวกเขาอธบายความหมายของค�าๆ นอกครง

การสอสารแบบกลาแสดงออกเกดขนเมอคนๆ หนงกลาววาจากบบคคลอนในลกษณะทแสดงความเคารพตอบคคลทเขาพดดวยนน แตขณะเดยวกนกไมยอมเสยสทธทตนเองพงม

150

ขอใหผเขารวมกจกรรมคดถงขอความทแสดงถงความกลาแสดงออกทพวกเขาอาจน�ามาใช หากพบวาตนก�าลงเผชญหนากบบคคลประเภททวาน:

ตวอยางของขอความชนดนไดแก:

• “ฉนรสกไมสะดวกใจทจะตอบค�าถามทเปนสวนตวเชนนน”

• “ไมละ ฉนไมรจกคณ ฉนรบงานจากคนแปลกหนาไมไดหรอก”

• “ใหเงนเดอนเทาไหรหรอครบ(คะ) แลวจะจายเงนเดอนเมอไหร และจายดวยวธใด”

บททดสอบวาคนนใชเพอนของคณจรงหรอไมอธบายใหผเขารวมกจกรรมฟงวา มหลายวธทคณอาจน�ามาใชเพอปกปองตวคณเอง โดยทดสอบวา “เพอนใหม” ของคณนนเปนเพอนของคณจรงหรอไม หากพวกเขาเปนเพอนทแทจรงของคณ พวกเขากจะไมมปญหากบบททดสอบนเลย เพราะพวกเขาจะคดวามนคอสวนหนงของมตรภาพทแทจรงอยแลว แตหากผทคณคดวาเปน “เพอน” ของคณนนแทจรงแลวคอนกคามนษย บททดสอบนจะชวยใหคณตระหนกไดวามตรภาพของคนผนมบางสงบางอยางทไมชอบมาพากล

ถวงเวลาอธบายใหผเขารวมกจกรรมฟงวา ถาเพอนของเขาหรอเธอคนหนงเสนองานทมรายไดสงให พวกเขาควรพยายามยดเวลาการตดสนใจใหชาออกไป พวกเขาอาจขอหมายเลขโทรศพทของบคคลนนไว และสอบถามรายละเอยดเพมเตมเกยวกบงานทเสนอใหนน การท�าเชนนจะท�าใหผเขารวมกจกรรมมเวลาทจะเรยนรมากขนเกยวกบสถานทท�างาน บรษท และมเวลาโทรศพทแจงใหผปกครองของตนทราบวาตนก�าลงจะเดนทางไปทใด แตหากเพอนของคณทนความลาชานไมได สงนเปนสญญาเตอนภยอยางหนงวา “เพอน” คนนของคณอาจเปนนกคามนษย

เปนคนถามค�าถามบางอธบายใหผเขารวมกจกรรมเขาใจถงความส�าคญของการถามค�าถาม พวกเขาสามารถสอบถามเกยวกบนายจาง สญญาจางและเมองทตนถกชวนไปท�างาน เพอนทแทจรงทก�าลงแนะน�างานทมอยจรงๆ ใหคณจะไมหวนเกรงเลยทจะตอบค�าถามคณถงสงทอยากร

เปนฝายถามค�าถามเกยวกบชวตของ “เพอน” ของคณดบาง ถามวาชวตของพวกเขาเปนอยางไร เขาเรยนโรงเรยนชออะไร และครอบครวของเขานามสกลอะไร อธบายใหผเขารวมกจกรรมทราบถงความส�าคญทเขาตองจดจ�าค�าตอบทไดรบไว และยอนกลบมาถามค�าถามเดมซ�าอกเมอไดพบกบเพอนคนนของคณอกในครงหนา ทงนเพอจะทดสอบวาพวกเขายงจ�าค�าตอบเดมของตนไดหรอไม ถาเปนเพอนทแทจรง พวกเขาจะจดจ�าสงทพวกเขาเคยบอกแกคณไวได เพราะมนคอความจรง แตนกคามนษยอาจจ�าค�าโกหกของพวกเขาเองไมได

อธบายใหผเขารวมกจกรรมฟงวา หาก “เพอน” คนหนงเลาสงทขดแยงกบเรองเดมทเขาเคยเลาใหพวกคณฟงกอนหนานน หรอแสดงอาการโกรธเคองทถกถามค�าถามเหลาน สงนเปนสญญาณเตอนภยอยางหนงวา “เพอน” คนนนอาจเปนนกคามนษย

เมอตองเดนทางไปสมครงาน จงเดนทางโดยใชรถโดยสารสาธารณะอธบายใหผเขารวมกจกรรมฟงวา เมอพวกเขาจะเดนทางไปยงสถานทจางงาน ควรเตรยมการเดนทางโดยใชรถโดยสารสาธารณะ เนองจากเปนวธทปลอดภยกวาการโดยสารรถมนบสหรอนงรถยนตไปกบ “เพอน” คนหนง หากพวกเขานงรถไปกบ “เพอน” พวกเขาอาจหาทางลงจากรถไดยากถาถกพาออกนอกเสนทาง และไมสามารถหาทางกลบบานได ถาพบวางานนนดทาไมด แตหากพวกเขาเดนทางโดยใชรถโดยสารสาธารณะ พวกเขาสามารถชวนคนรจกบางคนใหรวมเดนทางไปดวยได และหากไปถงแลว สถานทดมอนตรายหรออยในทเปลยวมาก คณควรเตอนพวกเขาดวยวาอยาลงจากรถโดยสารสาธารณะเปนอนขาด

151

ท�าความรจก “เพอน” ของคณใหดกอนทจะเดนทางไปไหนมาไหนกบพวกเขาอธบายใหผเขารวมกจกรรมฟงวาการจะรวาใครเปนเพอนทแทจรงหรอไมนนตองอาศยเวลา เมอผยายถนฐานพบผคนหนาใหมๆ พวกเขาควรปลอยใหเวลาผานไปสกพกหนงกอน จงคอยไววางใจคนเหลานน เตอนผเขารวมกจกรรมวาพวกเขาควรพยายามท�าสงตอไปน:

• เรยนรเกยวกบครอบครวของ “เพอนๆ” ของคณ นกคามนษยอาจไมอยากเลาถงครอบครวของตนนก หรอถา

เลาเรองทเลากมกขดแยงกน

• แนะน�าใหพวกเขารจกกบเพอนคนอนๆ ของคณ (หรอครอบครวของคณหากพวกเขาอาศยอยใกลกน) หาก

“เพอนๆ” เหลานไมอยากรจกกบเพอนคนอนของคณ นนถอเปนสญญาณเตอนภยเชนกน นกคามนษยอาจ

ไมตองการรจกกบคนจ�านวนมาก

• บอกเขาวาคณโทรศพทหาครอบครวของคณเปนประจ�าเพอเลาเรองชวตของคณใหพวกเขาฟง และบอก

ดวยวาคณไดเลาใหครอบครวคณเกยวกบเพอนใหมของคณคนนอยางละเอยดดวย เพอนทแทจรงของคณ

จะรสกดถารวาคณพดถงเขา แตนกคามนษยอาจรสกวาตนถกคกคาม

• เลาเรองเพอนใหมของคณใหคนอนๆ ฟง ถามคนอนวาพวกเขาเคยพบกบเพอนคนนของคณหรอไม หรอร

ขอมลเกยวกบเขาหรอไม หากไมมใครรจกเพอนใหมของคณคนนเลย หรอไมมใครเคยไดยนเรองราวดๆ

เกยวกบ “เพอนคนน” เลย นถอเปนสญญาณเตอนภยเชนกน เพอนทแทจรงจะตองพอมคนรจกอยในชมชน

บาง แตนกคามนษยอาจไมรจกใครเลย

นดพบกนในสถานทสาธารณะทมผคนพลกพลานบอกผเขารวมกจกรรมวา หากพวกเขานดพบกบ “เพอน” คนหนง ใหนดกนในสถานทสาธารณะทเตมไปดวยความวนวาย เพอทวาจะมผคนรายลอมอยมากมายทสามารถใหความชวยเหลอพวกเขาไดทนการณหากเกดเรองไมดขน และหากพวกเขารสกกลวหรอถกคกคาม พวกเขาควรสงเสยงรองขอความชวยเหลอดงๆ เพอนทแทจรงจะยนดนดพบกบคณในสถานทสาธารณะแมจะคอนขางวนวายอยบาง แตนกคามนษยอาจไมรสกเชนนนอธบายแกผเขารวมกจกรรมวาในยคสมยใหมเชนในปจจบน พวกเขาไมควรไววางใจคนทนบเปนเพอนมากนก หากเพอนคนหนงขอนดพบพวกเขา หรอชวนเดนทางไปทไหนดวยกนหรอไปหางานท�า พวกเขาควรรสกระแวงและถามค�าถามตอไปนกบตวเอง

“การท�าเชนนอาจเปนอนตรายแกตวฉนไดอยางไรบาง”

บททดสอบวาคนๆ นใชเพอนทแทจรงของคณหรอไมใหผเขารวมกจกรรมจบกลมเปนกลมยอยๆ กลมละ 10-14คน

ขออาสาสมคร 2 คนจากแตละกลมเพอรบบทตวแสดงในเรองสมมต 2 เรองทจะแจกให

แจกสครปทจากเรองเลาท 1 ใหตวแสดงคนแรก และสครปทจากเรองเลาท 2 ใหตวแสดงคนท2 (เรองเลานน�ามาจากแผนขอมล IS 17a: เพอนทแทจรงหรอนกคามนษย) ระวงอยาใหสมาชกคนอนในกลมเหนวาใครไดสครปทจากเรองเลาเรองใด

จากนน ขอใหแตละกลมนงลอมวงเปนวงกลม และขอใหพวกเขาอานเรองเลาทง 2 เรองอยางตงใจ และตอบค�าถามทายเรองราวกบพวกเขาเปนคนทอยในเรองเลานนจรงๆ

152

อธบายใหผเขารวมกจกรรมในแตละกลมฟงวา ตวแสดง 2 คนน มคนหนงทรบบทเปนนกคามนษย และอกคนหนงเปนเพอนทแทจรง ใหสมมตวาพวกเขาพบคน 2 คนนในสวนสาธารณะ และพวกเขาตองลองเดาดวาคนใดทเปนเพอนทแทจรง และคนใดทเปนนกคามนษย

สมาชกคนทเหลอของกลมไดรบอนญาตใหตงค�าถามกบตวแสดง 2 คนนไดคนละหนงค�าถาม และตวแสดงแตละคนกจะตอบค�าถามไปตามสครปททไดรบ ดใหแนใจวาทกคนในกลมไดถามค�าถามของตน (หากถามค�าถามจนครบทกคนทนงเรยงกนเปนวงกลมนนแลว แตยงไมไดค�าตอบวาคนไหนใน 2 คนนคอ เพอนทแทจรง และคนไหนคอนกคามนษย คณสามารถอนญาตใหพวกเขาถามค�าถามเพมไดอกจนกวาจะไดค�าตอบทแนใจ)

จากนน ในตอนสดทายใหผเขารวมกจกรรมลองตอบวาใครคอเพอนทแทจรง และใครคอนกคามนษย

การอภปรายขอใหผเขารวมกจกรรมในกลมยอยทงหมดกลบมารวมกนเปนกลมใหญอกครง และขอใหผเขารวมกจกรรมคดถงบททดสอบทเพงเรยนรไป

• คณจะบอกความแตกตางระหวางเพอนทแทจรงกบนกคามนษยไดอยางไร

ทน ขอใหผเขารวมกจกรรมน�าภาพของผทตนคดวาเปนเพอนแททไดวาดไวเมอตอนตนกจกรรมนออกมา และถามค�าถามตอไปนกบพวกเขา:

• คณรจกกบเพอนคนในภาพมานานเทาใด

• คณรหรอไมวาเพอนของคณคนนอาศยอยทใด คณรจกครอบครวของเขา และรหรอไมวาวนๆ เขาท�าอะไร

บาง

• คณรจกบคคลอน ทรจกเพอนของคณคนนหรอไม เชน เพอนรวมชนเรยน หรอคนในชมชนเดยวกบเขา

• เพอนคนนถามถงเรองสวนตวของคณมากมายเมอครงแรกทรจกกนหรอไม

• เพอนคนนเสนอจะใหเงนคณตงแตครงแรกทรจกกนหรอไม

จากนน ขอใหผเขารวมกจกรรมแตละกลมยกตวอยางสงทพวกเขาเหนวาเปนความแตกตางระหวางเพอนทแทจรงกบนกคามนษยผเสแสรงท�าตวเปนวาเพอน

ค�าเตอนอธบายใหผเขารวมกจกรรมฟงถงวธการตางๆ ทนกคามนษยชอบใชเพอหลอกลวงผคน และวธตางๆ ทอาจน�ามาใชทดสอบมตรภาพวาเปนของจรงหรอไม แตสงส�าคญขอหนงทตองบอกแกพวกเขาดวยคอ คนทสามารถผานบททดสอบเหลานกยงอาจเปนนกคามนษยไดเชนกน

ยกตวอยางเชน เหยอบางรายถกคามนษยโดยสมาชกในครอบครวของตน หรอโดยเพอนบานทรจกกนมานานหลายป

อธบายใหพวกเขาเขาใจวา นกคามนษยบางรายอาจแสรงตวท�าวาเปนเพอนของเขา หรอเปนแฟนหนมหรอแฟนสาวของเขาอยนานพอสมควร กอนจะเรมออกปากบอกเขาถงงานทจะแนะน�าใหไปท�า

ดงนน กอนทจะรบขอเสนอหรอเดนทางไปทใดกตาม คดกอนวา:

“การท�าเชนนอาจเปนอนตรายแกตวฉนไดอยางไรบาง”

153

สมดบนทก• ขอใหกลมเขยนหรอวาดภาพลงในสมดบนทกของพวกเขาในหวขอใดกไดทพวกเขาตองการ โดยใหเวลา

เขยน 10 นาท

สรปเนอหากจกรรม• ไมมวธทสามารถใชแยกแยะความแตกตางระหวางเพอนทแทจรงกบนกคามนษยไดอยางสมบรณ

แบบ คณจงควรพจารณาทกครงวาการรบขอเสนอใหเดนทางไปกบคนๆ หนง หรอรบทจะท�างานกบ

คนๆ หนงอาจน�าคณไปสอนตรายอยางใดบาง

• จ�าไววา นกคามนษยอาจเปนเพอน ครอบครวหรอเพอนบานของคณเอง

• มสญญาณเตอนภยอยบางขอทถาพบเหนในเพอนของคณ คณควรระแวงสงสยวาเขาอาจไมใชเพอน

ทแทจรง:

- นกคามนษยมกผกมตรกบคนในเวลาอนรวดเรว

- นกคามนษยมกถามค�าถามสวนตวหลายขอ

- นกคามนษยพดโกหก

- นกคามนษยใหสญญาทดสวยหรเกนจรง

- นกคามนษยมกตองการใหทานตามพวกเขาไป

• คณสามารถทดสอบมตรภาพททานมอยวาเปนของจรงแทหรอไม โดยท�าสงตอไปน

- ถวงเวลา

- เปนฝายถามค�าถามบาง

- เมอตองเดนทางไปสมครงาน จงเดนทางโดยใชรถโดยสารสาธารณะ

- ท�าความรจก “เพอน” ของคณใหดกอนทจะเดนทางไปไหนมาไหนกบพวกเขา

- นดพบกนในทสาธารณะทคนพลกพลาน

• ค�านงถงความปลอดภยของตวคณเองกอนมตรภาพเสมอ ถาเพอนของคณเสนอวาควรนดพบกน หรอ

เดนทางไปยงสถานทบางแหงดวยกน หรอตามเขาหรอเธอไปหางานท�า ขอใหถามตวคณเองวา “การ

ท�าเชนนอาจเปนอนตรายแกตวฉนไดอยางไรบาง”

154

เรองท 1 คณคอนกคามนษย

คณจะแสรงท�าเปนวามาจากจงหวดเดยวกนกบคนทถามค�าถามคณวาคณมาจากทแหงใด

คณจะแสรงท�าเปนวาคณมนองชาย 2 คนและนองสาว 1 คน

คณอาศยอยในใจกลางเมองใหญแหงหนง คณมกตสนทกบผยายถนฐานอายนอยทพบตามสวนสาธารณะ

คณจะพาพวกเขาขนรถประจ�าทางไปสงยงโรงงานทนอกตวเมอง

โรงงานแหงนจายเงนจางคณใหหาคนไปให

คณไมรแนชดวาคนงานถกใหท�างานอะไรบางทโรงงาน คณคดวานาจะเปนงานบรรจปลากระปอง แตตว

คณเองไมเคยเขาไปในโรงงานแหงน

คณรวางานนเปนงานทแย และคนงานไมไดรบอนญาตใหออกนอกโรงงาน

คณบอกผยายถนฐานคนอนๆ วานองสาวของคณเองกท�างานทโรงงานแหงน

คณไมตองการพบกบเพอนคนใดทงสนของผยายถนทคณเขาไปตสนท เพราะคณไมตองการใหพวกเขาจ�า

หนาตาของคณได

คณอยากนดพบกบผยายถนฐานในททเงยบและสงบ เพราะคณไมตองการใหคนจ�านวนมากเหนคณ

คณมเบอรโทรศพทของโรงงานแหงน

คณไมตองการบอกใหใครรชอหรอสถานทตงของโรงงานแหงน

คณตองการพาผยายถนฐานนงรถประจ�าทางไปยงโรงงานแหงนดวยกนเพอทเขาหรอเธอจะไมสามารถหลบ

หนได

เรองท 2 คณคอเพอน

คณเพงมายงเมองแหงน และอยากพบปะกบเพอนใหมๆ

คณไมคอยมเงน

คณไดยนมาวามทะเลสาบอยแหงหนงใกลๆ นทเหมาะส�าหรบการเดนเลนและพดคยกน

คณท�างานในโรงงานผลตเสอผา และคณจะยนดถาเพอนใหมของคณจะมาท�างานทนนดวยกนกบคณ

คณยนดทจะใหเบอรโทรศพทของเจาหนาทฝายวาจางของโรงงานแหงนกบเพอนใหมของคณ

คณยนดทจะแนะน�าเพอนใหมของคณใหรจกกบเพอนคนอนๆ ของคณดวย

แผนขอมล IS 17a: เพอนทแทจรงหรอนกคามนษย 17

155

บทท18: ความปลอดภยในการใชอนเตอรเนต 18วตถประสงค เพอใหผเขารวมกจกรรมตระหนกรถงอนตรายตางๆ ทอาจตามมาจากการใชอนเตอรเนต และเรยนรวธหลกเลยงจากอนตรายเหลานเพอปกปองตนเองใหปลอดภย

อปกรณทใช• บตรค�าเรองอนตรายจากอนเตอรเนต ชดบตรค�าทตดจากแผนขอมล IS 18a: บตรค�าเรองอนตรายจาก

อนเตอรเนต โดยตดแบงเปนบตร 6 ใบ ดานหนงของบตรเขยนค�าวา “ชนดของอนตราย” ทน�ามาจากหนา

แรกของแผนขอมล และอกดานหนงเขยนค�าวา “วธปกปองตนเอง” ทน�ามาจากหนาหลงของแผนขอมล

• ถงหนงถง

• ถายเอกสารแผนขอมล IS I8b: เรองของหมง ไวจ�านวนพอสมควร

• กระดาษฟลปชารท

เวลาทใช75 นาท

บทน�าตอนรบ: กลาวตอนรบโดยขานชอผเขารวมกจกรรมแตละคน และสงกระดาษเวยนไปทวหองเพอใหผเขารวม

กจกรรมไดลงชอ

อนเครอง: ใหเยาวชนทเปนผด�าเนนกจกรรมน�าสนทนาการทน�ามาจากรายการกจกรรมส�าหรบอนเครอง

ทบทวน: ถามค�าถามตอไปนกบผเขารวมกจกรรม มผเขารวมกจกรรมคนไหนในทนสามารถใหค�าจ�ากดความค�าวา “การคามนษย” ไดบาง (กระตนใหผเขารวมกจกรรมเปดดหนงสอเพอนน�าทางปญญาไวฉบบพกพา ของตน หากพวกเขาสบสนหรอนกค�าตอบไมออก)

การอภปรายการใชอนเตอรเนตอาจเปนสงทด เพราะชวยใหคณสามารถสรางและรกษาความสมพนธกบผอน ไดเรยนรมากขนเกยวกบโลกใบน และเชอมตอกบเพอนๆ ของคณ และระหวางทเราศกษาขอมลเรองน เรากยงสามารถใชอนเตอรเนตเพอคนควาขอมลเพมเตมเกยวกบการคามนษย รวมทงชวยเราในการจดกจกรรมชนดนขนในชมชนอกดวย แตถงอยางนน อนเตอรเนตกอาจเปนอนตรายส�าหรบผใชไดเชนกน ดงนน ในวนน เราจะคยกนเกยวกบวธทจะปกปองตวคณใหปลอดภยจากอนตรายทอาจมากบอนเตอรเนต

บนทกส�าหรบผด�าเนนกจกรรม: ทานอาจขามกจกรรมนไปได ถาผเขารวมกจกรรมไมมอนเตอรเนตใชส�าหรบท�ากจกรรม

156

สงถงทมบตรค�าทเขยนถงอนตรายจากอนเตอรเนตใหแกผเขารวมกจกรรม ขอใหกลมสงถงนตอๆ กนไป พรอมปรบมอไปดวย และเมอผด�าเนนกจกรรมสงใหหยด ใหทกคนหยดสงถง และใหคนทถอถงอยในมอในเวลานนหยบบตรค�าออกมาใบหนง และอานค�าทเขยนไวทดานหนา (ดาน a) (ทบอกถงชนดของอนตราย) ดวยเสยงอนดงเพอใหทกคนไดยน จากนนจงพลกอานค�าทเขยนไวทดานหลง (ดาน b) (ทบอกถงวธททานจะปกปองตนเองจากอนตรายชนดน) ดวยเสยงอนดงเชนกน

เมออานค�าทเขยนบนบตรค�าครบทง 2 ดานแลว ใหผด�าเนนกจกรรมถามผเขารวมกจกรรมทกคนวาพวกเขาเขาใจสงทเพงไดยนไปหรอไม ซงผด�าเนนกจกรรมอาจตองใหค�าอธบายแกผเขารวมกจกรรมเพม

ค�าสงเรองวธปองก นภยลวงหนาเมอผด�าเนนกจกรรมอานออกเสยงบตรค�าทกใบจนครบแลว อธบายใหผเขารวมกจกรรมฟงวา วธปองกนภยลวงหนาทจะกลาวถงตอไปนสามารถชวยปกปองคนหนมสาวจากอนตรายทมากบอนเตอรเนตได ขณะทอธบายใหผเขารวมกจกรรมเขยนวธปองกนภยลวงหนาตอไปนลงในฟลปชารทแผนใหญแผนหนงไปพรอมกนดวย

• อยาแชรขอมลสวนตวของคณทางอนเตอรเนต

• ถาเครอขายสงคมทางอนเตอรเนตเชน ยะฮ (Yahoo) หรอทวตเตอร (Twitter) สอบถามขอมลสวนตวของ

คณเพอน�าไปใสในโปรไฟลของคณในเครอขายเหลาน คณควรใหขอมลแบบกวางๆ มากทสดเทาทจะเปน

ไปได เชน บอกชอเมองทคณอาศยอย แตอยาบอกชอถนน อยาใหทอย เบอรโทรศพท ชอหรอทอยของ

โรงเรยนเกาหรอโรงเรยนปจจบนของคณ อยาใสบญชอเมลของคณไวในโปรไฟล ลบค�าสง “geo tag” ทระบ

ต�าแหนงทางภมศาสตรของคณออกจาก เฟสบก (Facebook) และทวตเตอร (Twitter) เพราะขอมลนจะ

บอกใหคนอนรวาคณอยทใดในเวลาตางๆ

• ตงคาความเปนสวนตวของคณไวอยางรดกม เครอขายเชน มค�าสงใหตงคาความเปนสวนตวได คณควรเปด

เขาไปยงค�าสงเหลานเสมอๆ และเลอกก�าหนดใหเฉพาะเพอนทคณรจกเทานนทสามารถตดตอกบคณได

อยาตงคาใหคนทวไปสามารถตดตอกบคณได

• อยาใหใครรพาสเวรดของคณ อยาใหใครรขอมลนโดยเดดขาดแมแตเพอนทดทสด หรอเพอนชายหรอเพอน

หญงทคณคบอย เพอนชายทคณคบอยในวนนอาจกลายเปนอดตเพอนชายของคณในอนาคต และเขาอาจ

ใชพาสเวรดของคณเพอเขา เฟสบก (Facebook) ของคณ ปลอมตวเปนคณ และเขยนสงทอาจท�าใหคณ

เสยใจหรอสรางความอบอายใหแกคณตามมาได

• อยใหหางจากหองแชท/หองสนทนา คนในหองแชท/หองสนทนาสวนใหญคอคนแปลกหนา และอาจเปน

โจรหรอคนทคอยตามสะกดรอยและเกบขอมลของคณอย พดคยแตเฉพาะกบคนทคณรจกเปนการสวนตว

เทานน

• ใหสงสยไวกอนเสมอเมอมผเสนองานใหคณท�าทางอนเตอรเนต ผคนอาจโกหกคณทางอนเตอรเนตเพอ

ชกน�าคณเขาสงานทจะเปนอนตรายแกตวคณเองได

• หากคณคดวาตนเองก�าลงตกอยในสถานการณทเปนอนตรายอยางใดอยางหนงทางอนเตอรเนต คณควรรบ

ปดคอมพวเตอรของคณทนท และแจงใหผปกครองของคณ และผประสานงานชมรมเยาวชนฯ “สมารทเนว

เกเตอร” (SNYC) ทราบ หากคณมความสมพนธกบคนบางคนทางอนเตอรเนตและคนนนชกน�าใหคณท�าสง

ทเสยง หรอท�าใหคณรสกอดอดใจ หรอถาใครทคณพบทางอนเตอรเนตขอนดพบคณขางนอก คณควรแจง

ใหผปกครองของคณ และผประสานงานชมรมเยาวชนฯ “สมารทเนวเกเตอร (SNYC) ทราบเชนกน

งานกลมแจกส�าเนาเอกสารแผนขอมลIS 18b: เรองของหมง

ขอใหผเขารวมกจกรรมแบงกลม กลมละ 4-8 คน ใหแตละกลมอานเรองของหมง และเขยนลงบนกระดาษวามสงใดบางทหมงอาจท�าไดเพอปกปองตวเธอเองจากนกคามนษย

เมอเขยนเสรจแลว หากมเวลา ใหแตละกลมสงตวแทนเพอน�าเสนอผลทไดใหกลมอนๆ รบฟงดวย

157

แบบทดสอบส�าหรบท�าเปนคขนสดทาย ขอใหผเขารวมกจกรรมจบค 2 คน จากนนใหผลดกนถามค�าถามคของตนเพอเชคดวาทง 2 คนยงจ�าวธปองกนภยลวงหนาทอธบายไปกอนหนานไดหรอไม

ปดกจกรรมขอใหผเขารวมกจกรรมเขยนความเหน ถามค�าถาม และ/หรอใหความคดเหน และสงใหแกผด�าเนนกจกรรมโดยไมตองเปดเผยชอ

กลาวขอบคณทกคนทมารวมกจกรรมในครงน ยนยนวนและเวลานดเขารวมกจกรรมครงตอไป และบอกแกผเขารวมกจกรรมวา ผเขารวมกจกรรมไดรบดาวอกคนละหนงดวงจากการเขารวมกจกรรมในครงน

สรปเนอหากจกรรม• อยาแชรขอมลสวนตว (เชนทอย เบอรโทรศพท และวนเกดของคณ) ทางอนเตอรเนต

• อยารบคนแปลกหนาเปนเพอนของคณตามเครอขายสอสารทางสงคม เชน เฟสบก (Facebook) หรอ

ทวตเตอร (Twitter)

• ตงคาความเปนสวนตวของคณไวท “เฉพาะเพอนเทานน” ส�าหรบเครอขาย เฟสบก (Facebook)

• อยาเปดไฟลแนบทสงมาถาคณไมรวาขางในคออะไร

• อยานดพบกนขางนอกกบผทคณรจกครงแรกทางอนเตอรเนต

• ถาคณจะนดพบกบคนเหลาน ควรพาเพอนไปดวย และนดพบกนในเวลากลางวนในทสาธารณะทม

คนพลกพลาน

• อยาใหใครรพาสเวรดของคณ

• อยาแชรขอมลสวนตวของคณในหองแชททางอนเตอรเนต

• อยาแชรภาพถายเซกซของคณทางอนเตอรเนต

• จ�าไววา ขอมลทางอนเตอรเปนสงทไมสามารถลบทงได

158

วธปกป

องตนเอง

ถาคณเปนคนหนงทเลนเกมสคอมพวเตอรทางอนเตอรเนต:

อยาพดคยกบคนทคณไมรจก

อยาตอบรบค�าเชญชวนใหพดคยดวยจากคนแปลกหนาทตดตอคณ

ผานทางโปรแกรมแชทตางๆ

อยาเปดเผยขอมลสวนตวของคณ เชน ขอมลเกยวกบทอย โรงเรยน สถานทท�างาน

หรออายของคณแกคนทคณ

ไมรจก

จ�ากดเวลาทคณใชเลนเกมส

วธปกป

องตนเอง

ถาคณไดรบอเมลจากเพอนคนหนง สงลงกและสงทแนบมาดวยมาใหแกคณ

(แตไมมค�าทกทายหรอค�าอธบายใดๆ สงมาดวยกนจากเพอนคนนของคณ

เกยวกบลงกและสงทแนบมาดวยน) อเมลนอาจเปนไวรส และคณ

ไมควรเปดมน

วธปกป

องตนเอง

อยาชมภาพหรอวดโอลามกทางอนเตอรเนต

อยาแบงปนภาพทมเนอหาทางเพ

ศผานทางโทรศพท คอมพ

วเตอรหรอสอทางสงคมทกรปแบบ

คดใหรอบคอบกอนจะยนยอมใหใครบางคนถายภาพของคณ

อยาน�าภาพตวคณเองหรอภาพบตรของคณ

ลงชงชยในการแขงขนภาพถายทางอนเตอรเนตใดๆ

อยาใหใครถายภาพเซกซของตวคณ คณ

ไมมทางรเลยวาภาพเหลานนจะไปลงเอยทใด

ชนดข

องอน

ตราย

: นกเ

ลงอน

ธพาล

นกเล

งอนธ

พาลส

ามาร

ถใชอ

นเตอ

รเนต

เพอท

�าราย

ผคน

พวกเ

ขาอา

จกลา

วถอย

ค�าทโ

หดรา

ยถงบ

คคลอ

นในส

อสาธ

ารณ

ะเชน

เฟสบ

ก (F

aceb

ook)

หรอ

พวกเ

ขาอา

จน�า

ภาพถ

ายจร

งหรอ

ภาพถ

ายทต

ดตอด

วยโฟ

โตชอ

ป (ภ

าพตด

ตอโด

ยใชค

อมพว

เตอร

เพอใ

หดเห

มอนจ

รง)

ของค

นอนม

าแสด

งทาง

อนเต

อรเน

ต ภา

พถาย

เหลา

นอาจ

สราง

ความ

อบอา

ยหรอ

ความ

เสยใ

จใหแ

กบคค

ลในภ

าพได

ชนดข

องอน

ตราย

: นกส

ะกดร

อยผค

นอาจ

ใชอน

เตอร

เนตเ

พอท�า

ความ

รจกก

บคนใ

หมๆ

โดยห

วงวา

สกวน

หนงพ

วกเข

าจะน

ดพบก

บคนเ

หลาน

นในส

ถานท

จรง แ

ละเม

อไดพ

บกนแ

ลว ก

จะท�า

อนตร

ายตอ

คนเห

ลานน

ผคน

ยงอา

จใชอ

นเตอ

รเนต

เพอห

าวธห

วานล

อมให

ผใชอ

นเตอ

รเนต

คนอน

ๆ แบ

งปนภ

าพถา

ยในอ

รยาบ

ถทลอ

แหลม

ของต

นแกพ

วกเข

า ทน

กสะก

ดรอ

ยเหล

านจะ

น�าไป

ใชแล

ะเผย

แพรใ

นรปข

องภา

พลาม

กอนา

จารต

อไป

และผ

คนยง

อาจใ

หขอเ

สนอง

านทไ

มมอย

จรงเ

พอหล

วงลว

งคณ

ใหไป

พบกบ

พวก

เขาต

วตอต

ว หร

อหลอ

กคณ

ใหไป

ตกอย

ในสถ

านกา

รณทเ

ปนอน

ตราย

ตางๆ

ชนดข

องอน

ตราย

: “โจ

ร”ผค

นสาม

ารถต

ดตอค

ณผา

นทาง

อนเต

อรเน

ตเพอ

พยาย

ามขอ

ใหคณ

สงเง

นใหพ

วกเข

า หร

อพวก

เขาอ

าจขโ

มยขอ

มลสว

นตวข

องคณ

เพอห

าทาง

เขาถ

งเบอ

รบญ

ชธน

าคาร

ของค

ณทา

งอนเ

ตอรเ

นต โด

ยกลอ

บายท

พวกเ

ขาใช

ทวไป

คอ บ

อกวา

คณได

รบรา

งวลส

กอยา

งหนง

หรอ

หลอก

วาเป

นเพอ

นคนห

นงขอ

งคณ

ทก�าล

งล�าบ

าก

แผน

ขอม

ล IS

18a

: บตร

ค�าเร

องอน

ตราย

จากอ

นเต

อรเน

ต

วธปกป

องตนเอง

อยาใหใครรพาสเวรดของคณโดยเดดขาด ไมเวนแมแตเพอนสนททสดของคณ

หรอเพอนชาย/เพอนหญ

งทคณคบอย เพอนชายทคณ

คบอยตอนนวนหนงอาจกลายเปนอดตเพอนชายของคณ

และเขาอาจใชพาสเวรดของคณเพอเขาไปใน

บญชผใช เฟสบก (Facebook) ของคณ

ปลอมตวเปนคณ และเขยนสงทอาจสราง

ความอบอายหรอความเสยใจใหแกคณได

จ�าไววา ภาพใดกตามของคณ

ทคณเคยโพ

สทไวทางอนเตอรเนตจะคงอยในอนเตอรเนตตลอดไป ภาพเหลานไมสามารถลบทงได ดงนน จงอยาโพสทภาพทจะสรางความอบอายแกตวคณ

เองใหผใดเหนทงสน

วธปกป

องตนเอง

อยาตอบรบค�าขอเปนเพอนทางอนเตอรเนตจากคนแปลกหนาตงคาความเปนสวนตวของคณ

ไวในระดบสงทสดเมอใชเครอขายทางสงคม เชน เฟสบก (Facebook) (ยกตวอยางเชน ตงคาบญ

ชผใช เฟสบก (Facebook) ของคณ

ใหเปน “เฉพาะเพอนเทานน” ทสามารถมองเหนสงทคณโพสท การด�าเนน

ชวต และภาพถายของคณ)

อยานดพบกนแบบตวตอตวกบคนทคณพบในอนเตอรเนต ถาคณ

ตดสนใจทจะไมฟงค�าแนะน�าขอน และยนยนทจะนดพบกบคนเหลานน ใหคณ

พาเพอนหลายคนไปดวย และนดพบกนในเวลากลางวนในทสาธารณ

ะทมคนพลกพลานคณ

ควรระแวงสงสยไวใหมากเมอมผเสนองานใหคณท�าทางอนเตอรเนต การ

โกหกผานทางอนเตอรเนตเปนเรองทท�าไดงาย

วธปกป

องตนเอง

อยาตอบอเมลหรอขอความทคณไดรบจากคนแปลกหนา อยาสงเงนใหแกคน

แปลกหนาทตดตอคณผานทางอนเตอรเนต

ชนดข

องอน

ตราย

: การ

เลน

เกม

สทาง

อนเต

อรเน

ตบา

งครง

ผคนใ

ชอนเ

ตอรเ

นตเพ

อเลน

เกมส

คอมพ

วเตอ

รหา

กคณ

เปนค

นหนง

ทเลอ

กจะท

�าเชน

น สง

ส�าคญ

คอคณ

ตองร

วาเก

มสทา

งอนเ

ตอรเน

ตอา

จเปน

อนตร

ายได

คนแ

ปลกห

นาอา

จใชเ

กมสเ

พอเข

าถงค

นหนม

สาว แ

ละหล

อกลว

งใหพ

วกเข

าไปต

กอยใ

นสถา

นการ

ณทเ

ปนอน

ตราย

ได

คนยง

อาจเ

สพตด

การเ

ลนเก

มสคอ

มพวเ

ตอร จ

นกระ

ทงท�า

ลายช

วต ม

ตรภา

พและ

อาชพ

การง

านขอ

งพวก

เขาด

วย แ

ละเน

อหาข

องเก

มสคอ

มพวเ

ตอรย

งอาจ

แสดง

ในสง

ทเหย

ยบย�า

ศกดศ

รควา

มเปน

มนษ

ย หร

อสรา

งควา

มเจบ

ปวดใ

หแกต

วละค

รใน

เกมส

ชนดข

องอน

ตราย

: ลงก

ทตอ

งสงส

ยลง

ก (L

ink)

ลงก

หมาย

ถงทอ

ยทาง

อนเต

อรเน

ต ลง

กจะข

นตนด

วยตว

อกษ

ร w

ww

. แล

ะถาค

ณคล

กไปท

ลงกเ

หลาน

มนจ

ะพาค

ณไป

ยงทอ

ยแหง

หนงท

างอน

เตอร

เนต

สงทแ

นบมา

ดวย

(Atta

chm

ent)

สงทแ

นบมา

ดวยค

อไฟล

ทคณ

สามา

รถดา

วนโห

ลดลง

มาเก

บไวใ

นคอม

พวเต

อรขอ

งคณ

ในย

ะฮ (Y

ahoo

) สงท

แนบม

าดวย

จะแส

ดงดว

ยสญ

ลกษ

ณรป

ทหนบ

กระด

าษทว

างอย

ขางอ

เมลท

คณได

รบ แ

ละสง

ทแนบ

มาดว

ยมกข

นตนด

วยตว

อกษ

ร “.d

oc” ห

รอ “.

docx

” ลง

กและ

สงทแ

นบมา

ดวยน

เปนส

งทคน

ใชกน

ตลอด

เวลา

ในกา

รสอส

ารแบ

บฉนท

มต

ร เม

อพวก

เขาต

องกา

รชวย

เหลอ

คนอน

โดยก

ารสง

ขอมล

หรอช

วยคน

หาขอ

มลทา

งอนเ

ตอรเ

นต แ

ตลงก

และส

งทแน

บมาด

วยนก

อาจเ

ปนอน

ตราย

ไดเช

นกน

หาก

มไวร

สซอน

อยภา

ยใน

ไวรส

คอ

โปรแ

กรมค

อมพว

เตอร

ทถกอ

อกแบ

บมาเ

พอท�า

อนตร

าย ไว

รสบา

งชนด

ท�าลา

ยโปร

แกรม

ตางๆ

ในเ

ครอง

คอมพ

วเตอ

รของ

คณ แ

ละบา

งครง

ไวรส

เหลา

นอา

จขโม

ยขอม

ลสวน

ตวทง

หมดท

คณเก

บไวใ

นเคร

องคอ

มพวเ

ตอรไ

ปใชป

ระโย

ชน

ชนดข

องอน

ตราย

: ภาพ

หรอ

วดโอ

ลาม

กยท

ป (Y

outu

be) แ

ละกเ

กล (G

oogl

e) ส

ามาร

ถพาค

ณไป

พบกบ

วดโอ

หรอเ

วบไซ

ตทแ

สดงภ

าพหร

อวดโ

อลาม

ก หร

อภาพ

คนถก

ท�ารา

ยได

ผคนส

ามาร

ถใชโ

ทรศพ

ทเพ

อสงว

ดโอห

รอขอ

ความ

ทมเน

อหาส

อไปใ

นทาง

เพศถ

งกนไ

ดดวย

เชนก

น วด

โอเห

ลานอ

าจแส

ดงภา

พของ

คนทม

ตวตน

จรงๆ

ทก�า

ลงถก

ท�ารา

ยหรอ

ถกเห

ยยบย

�าคว

ามเป

นมนษ

ยในแ

บบใด

แบบห

นงอย

คนเ

หลาน

อาจถ

กบงค

บใหต

องรว

มแสด

งใน

วดโอ

นนโด

ยคนอ

กคนห

นงทค

วบคม

เขา/

เธออ

ย หร

อพวก

เขาอ

าจตอ

งท�าเ

ชนนน

เพรา

ะควา

มยาก

จนบง

คบ ห

รอพว

กเขา

อาจถ

กถาย

วดโอ

ไวแบ

บลบๆ

โดยไ

มร

ตวแล

ะไมไ

ดใหค

วามย

นยอม

เมอค

ณดภ

าพหร

อวดโ

อลาม

กอนา

จารเ

หลาน

คณ

ก�าลง

สนบส

นนอต

สาหก

รรมท

เหยย

บย�าศ

กดศร

ความ

เปนม

นษยแ

ละท�า

รายเ

พอน

มนษ

ยคนอ

น

หมงมบญชผใช เฟสบก (Facebook) อยบญชหนง เธอตงคาความปลอดภยทกดานไวอยางคอนขางเปดกวาง มนกคามนษยคนหนงทท�างานอยในเมองเดยวกนกบเธอ และเขาใช เฟสบก (Facebook) เพอหลอกคนไปคามนษย วธการของเขาคอ:

เรมแรก เขาขอเปนเพอนกบหมงทาง เฟสบก (Facebook) หมงตอบรบทกคนท “ขอเปนเพอนกบเธอ” ดงนนเธอจงรบเขาเปนเพอนอกคนหนง จากนนเขาเรมศกษาขอมลของเธอทางหนา เฟสบก (Facebook) ของเธอ และขอมลทเขาไดไปคอ

• ทอยของเธอ

• นกรองทเธอชอบคอไทเลอร สวฟต (Taylor Swift)

• วนเกดของเธอ

• โรงเรยนของเธอ

• อายของเธอ

• จากภาพถายของเธอ รวาเธอเปนเดกสาวทหนาตาสวยคนหนง และรวาเธอเคยมลกสนขสขาวตวหนง และ

เธอมกไปเดนเลนทสวนสาธารณะแถวบาน

เรองราวตอไปนแสดงใหเหนวาชายผนใชขอมลทไดมานอยางไรจนหลอกหมงไปคามนษยไดส�าเรจ เขาเรมตนจากสงขอความเหลานไปยงบญชผใช เฟสบก (Facebook) ของเธอนกคามนษย: “หวดดหมง ผมไมรวาคณจ�าผมไดรเปลา ผมเรยนโรงเรยนประถมทเดยวกนกบคณ แตผมมกจะ

เขนอายจนไมกลาทกคณ ผมชอเฉนนะ”หมง: “ออคะ สวสด ฉนจ�าคณไมได ขอโทษนะคะ”นกคามนษย: “ไมเปนไร ผมจ�าไดวาคณเคยชอบไทเลอร สวฟต (Taylor Swift) ไมรวาคณชอบเพลงใหมของเธอ

รเปลา”หมง: “ฉนชอบเพลงของเธอ เรามรสนยมการฟงเพลงคลายกนนะคะ”นกคามนษย: “คณสวยมากเลยนะ แลวเสยงของคณกคลายกบไทเลอร สวฟท (Taylor Swift) ดวย”หมง: “คณสงรปคณมาใหฉนหนอยไดมยคะ” (เขาสงรปเดกหนมหนาตาดคนหนงมาใหเธอ)นกคามนษย: “เฮ หมง วนนวนเกดคณน ผมขอใหเปนวนทมความสขของคณนะ (แลวเขากแนบรปถายของลก

สนขตวหนงทหนาเหมอนลกสนขตวเกาของเธอสงมาให) คณชอบลกสนขตวใหมของผมมย”หมง: “นารกจงคะ ฉนอยากเจอลกสนขของคณแลวส”

บทสนทนาด�าเนนไปเชนนอยหลายสปดาห เขาคอยตดตามดวาหมงเดนทางไปไหนมาไหนบางโดยดจากภาพถายและแทกทบอกถงทอยทางภมศาสตรของเธอ เขาไดรวาหมงพกอยทหอพกแหงหนง และเธอไมมเพอนในหอพกแหงนเลย ครอบครวของเธอกอาศยอยในเมองทหางไกล เขายงรดวยวาเธอไมชอบงานทเธอท�าอย และรวาเธอไมมโทรศพทมอถอทจะใชโทรขอความชวยเหลอในยามฉกเฉนได หมงคดวาชายผนเปนเพอนของเธอ และคดวาเธอกบเขาตางชอบพอกนและกนอยนดๆ (แตอยาลมวา ภาพถายทเขาสงใหเธอนนเปนภาพของชายคนอน ไมใชตวเขา)

แผนขอมล IS 18b: เรองของหมง 18

161

นกคามนษย: “เฮ หมง ทายซวาผมมขาวอะไรมาบอก ลกพลกนองของผมคนหนงเพงเปดรานอาหารแหงใหมในเมองใกลๆ น พวกเขาอยากไดคนเสรฟผหญง และเขาใหคาจางดมากเลยนะ ผมคดวาคณนาจะไปลองสมครนะ”

หมง: “เหรอคะ แตฉนไมรวาตองท�าอยางไรบาง”นกคามนษย: “ไมตองหวง ผมกจะไปท�างานทรานนนดวย เดยวผมจะบอกคณเองวาตองท�าอยางไร ลกพลกนอง

ของผมคนนเปนคนดมากๆ วนไหนทคณไดหยดงาน ผมจะพาคณไปพบกบเขา ถาคณตองการนะ”

พวกเขานดพบกนทสวนสาธารณะแหงหนงในวนหยดของหมง เมอหมงไปถง นกคามนษยอยทนนแลว เขาบอกหมงวาเฉนเพอนของเธอปวย แตเขาจะเปนคนพาเธอไปยงทสมภาษณงานแทน หมงไปกบชายอายมากกวาผน และเมอเธอไปถงจดหมายปลายทาง เธอกถกบงคบเขาสการคามนษย

ใหคณชวยกนคดในกลมของคณวา มขนตอนใดบางทหมงอาจท�าไดเพอปกปองตวเธอเองใหรอดพนจากอนตรายใน ครงน

162

กรณาใชหนานเพอเขยนบนทกความจ�าเมอคณกลบสชมชน

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

บนทก

163