Upload
vocong
View
218
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Organizacja i zarządzanie
Przedmiot, metoda i rozwój wiedzy
o organizacji i zarządzaniu
(wykład 01ns)
©dr Adam SALOMON, KTiL AM w Gdyni
2
Plan wykładu
• Rozwój organizacji jako funkcja rozwoju
otoczenia
• Nurty i szkoły OiZ
• Systematyka OiZ
• Podstawowe prawa organizacji
• Zasady naukowego zarządzania
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
3
Macierz rozwoju otoczenia organizacji
„BURZLIWE
POLE” DYWERSYFIKACJA
WYCOFANIE
SIĘ
SPOKOJNE -
PRZYPADKOWE
SPOKOJNE -
ZESTRUKTURALI-
ZOWANE
Dynamika zmian otoczenia
Stopień zestrukturalizowania relacji organizacja-otoczenie
duża
niski wysoki
mała
PRZESZKADZAJĄCO -
ODDZIAŁUJĄCE
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
4
Otoczenie spokojne-przypadkowe ( lata 1820–1880)
1. orientacja przedsiębiorcza
2. bardzo duża autonomia przedsiębiorstwa
uważanego za główny instrument postępu
społecznego
3. zarządzanie przez intuicję i doświadczenie
4. przedsiębiorca-właściciel
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
5
Otoczenie spokojne-
zestrukturalizowane (lata 1880–1930 )
1. orientacja produkcyjna
2. duża autonomia przedsiębiorstwa ograniczana
głównie przez konkurencję cenową
3. zarządzanie funkcjonalne
4. kierownik-specjalista
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
6
Otoczenie przeszkadzająco-
oddziałujące (lata 1930–1970)
1. orientacja rynkowa
2. malejąca autonomia przedsiębiorstwa
ograniczana przez dywersyfikację rynków
krajowych i zagranicznych
3. zarządzanie marketingowe
4. kierownik-generalista
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
7
Otoczenie „BURZLIWE POLE” (lata 1970–...)
1. orientacja globalna
2. ograniczona autonomia przedsiębiorstwa
wyznaczona przez globalną konkurencję,
ingerencję państwa i rynek konsumenta
3. zarządzanie strategiczne
4. kierownik-superboss
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
8
Determinanty współczesnego otoczenia
„BURZLIWE POLE”
1. stale rosnąca dynamika zmian
2. upolitycznienie zarządzania
3. nasilenie zjawisk kryzysowych
4. postęp naukowo-techniczny
5. zaktywizowanie społeczeństw
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
9
Nurty i szkoły OiZ
• nurt klasyczny
• nurt psycho-socjologiczny
• szkoła ilościowa (matematyczno-cybernetyczna)
– badania operacyjne
– ujęcie systemowe
– ujęcie sytuacyjne
• „nowa fala”
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
10
Nurt klasyczny
• Robert OWEN (1771-1858)
– zarządca przędzalni w Szkocji (praktyk)
– zmodernizował ówczesne kanony pracy:
• skrócenie czasu pracy 13 10 h
• zakaz zatrudniania dzieci poniżej 10 roku
• efekt - wzrost wydajności
– zastosował zasadę codziennej jawnej
oceny:
• wykrywanie obszarów problemowych
• atmosfera współzawodnictwa
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
11
Nurt klasyczny
• Charles BABBAGE (1792-1871)
– prof. matematyki w Cambridge
– prowadził badania w przedsiębiorstwach
w oparciu o narzędzia statystyki
– zdefiniował i uzasadnił zasadę podziału pracy
(jako jedno z kluczowych praw organizacji):
• specjalizacja
• narzędzia specjalistyczne
• pojedyncze stanowisko pracy
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
12
Nurt klasyczny
• Frederick Winslow TAYLOR (1856-1915)
– praktyk (zarządzał przedsiębiorstwami) i teoretyk
– twórca pojęcia naukowe zarządzanie (scientific
management)
– zwolennik harmonijnych stosunków kierownik-
pracownik opartych o zaufanie i poszanowanie
– autor pierwotnych - fundamentalnych zasad
naukowego zarządzania:
– przekształcenie wiedzy praktycznej w naukę
– naukowy dobór pracowników
– utrwalenie naukowych metod pracy
– utrzymywanie właściwych relacji kierownik-pracownik
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
13
Nurt klasyczny
• Henry Laurence GANTT (1861-1919)
– rozwijał „tayloryzm” na gruncie amerykańskim
– twórca zadaniowego systemu motywacyjnego
– po raz pierwszy przedstawił graficzny system
planowania pracy
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
14
Nurt klasyczny
• Henry Le CHATELIER (1850-1936) – rozwijał „tayloryzm” we Francji
– twórca tzw. cyklu organizacyjnego - modelu
podejmowania decyzji organizacyjnych:
• wybór celu
• zbadanie środków i warunków niezbędnych
do osiągnięcia celu i obmyślenie planu
• przygotowanie środków i warunków
potrzebnych w działaniu
• wykonanie planu
• kontrola wyników
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
15
Nurt klasyczny
• Henri FAYOL (1841-1925)
– praktyk i teoretyk OiZ „fayolizm”
– zdefiniował zarządzanie jako
kompleks funkcji:
1. planowania
2. organizowania
3. rozkazywania
4. koordynowania
5. kontrolowania
– opracował zasady naukowego
zarządzania organizacjami (14 zasad)
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
16
Nurt klasyczny dorobek
1. wprowadzenie pojęcia naukowe zarządzanie
2. sformułowanie podstawowych praw
organizacji
3. opracowanie cyklu organizacyjnego jako
modelu podejmowania decyzji zarządczych w
organizacji
4. opracowanie zasad naukowego zarządzania
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
17
Nurt psycho-socjologiczny
• Hugo MÜNSTERBERG (1863-1916)
– prekursor zastosowania psychologii w
badaniu efektywności pracy człowieka i
organizacji
– proponował wykorzystanie narzędzi
psychologii w doborze pracowników
– wydajność zależy od:
– doboru pracownika wg jego cech umysłowych
– atmosfera w miejscu pracy
– właściwe relacje kierownik-pracownik/wykonawca
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
18
Nurt psycho-socjologiczny
• Abraham MASLOV (1908-1970)
– twierdził, że człowiek działa w celu
zaspokojenia potrzeb zgrupowanych
według określonej hierarchii
– twórca tzw. piramidy potrzeb człowieka
– ustalił zależność: przystąpienie do
działania w celu zaspokojenia potrzeb
wyższego rzędu musi zostać poprzedzone
spełnieniem potrzeby niższego rzędu
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
19
Piram
ida p
otrzeb
Maslo
va
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
20
Piram
ida p
otrzeb
Maslo
va
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
21
Nurt psycho-socjologiczny
• Elton MAYO (1880-1949)
– kierował zespołem z Harvardu i 10-
letnimi badaniami nad zachowaniem
ludzi w środowisku pracy
– „odkrył” istnienie grup
nieformalnych
– wprowadził pojęcie stosunków
międzyludzkich human relations
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
22
Nurt psycho-socjologiczny dorobek
1. wprowadzenie czynnika behawioralnego do
teorii OiZ
2. uznanie roli human relations
3. zbudowanie rozwiniętej teorii motywacji,
komunikowania się, podejmowania decyzji,
rozwiązywania konfliktów, negocjacji,
kształtowania się grup formalnych i
nieformalnych dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
23
Szkoła ilościowa
(matematyczno-cybernetyczna)
• Badania operacyjne
– grupa metod rozwiązywania problemów decyzyjnych kwantyfikowanych ilościowo
– procedura operacyjna:
1. rozpoznanie sytuacji problemowej, sformułowanie problemu decyzyjnego
2. opracowanie modelu sytuacji decyzyjnej
3. rozwiązanie zadania dostępną metodą
4. sprawdzenie poprawności rozwiązania i ocena ich realności 5. wdrożenie modelu
6. kontrola funkcjonowania rozwiązań
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
24
Szkoła ilościowa
(matematyczno-cybernetyczna)
• Ujęcie systemowe
– organizacja jako model cybernetyczny układu o
sprzężeniu zwrotnym
– organizacja jako system składający się z
podsystemów (możliwość dekompozycji
systemu)
– ustalenie względnie trwałych cech systemu
organizacji warunkujących jej prawidłowe
funkcjonowanie
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
25
Cybernetyczny model organizacji (wg Young’a)
UKŁAD REALNY
UKŁAD REGULACJI
BLOK
STEROWANIA
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
26
Szkoła ilościowa
(matematyczno-cybernetyczna)
• Podejście sytuacyjne
– przejęcie niektórych metod i narzędzi systemowych
do analizy wyodrębnionego, pojedynczego
przypadku
– decydująca rola kierownika uzależniona od
konkretnej sytuacji
– rozwinięcie badań nad stylami kierowania, udziałem
pracowników w procesach decyzyjnych (delegacja
uprawnień) i podziałem zadań w organizacji
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
27
„Nowa fala” w OiZ
• odejście od systemu normatywno-nakazowego w
zarządzaniu
• wskazanie na przedsiębiorczość, inicjatywę i
kreatywność pracowników oraz na tzw. „kulturę
organizacyjną”
• wyznacznikami nowego podejścia w zarządzaniu jest
grupa czynników (7S):
– twarde: (strategia, systemy, struktura organizacyjna)
– miękkie: (kadry, umiejętności, styl zarządzania, podzielane wartości)
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
28
Interdyscyplinarność OiZ
OGÓLNA
TEORIA
SYSTEMÓW
MATEMATYKA
NAUKI
WOJSKOWE
CYBERNETYKA
ORGANIZACJA
I
ZARZĄDZANIE
NAUKI
TECHNICZNE
EKONOMIA PRAWO SOCJOLOGIA ERGONOMIA
FIZJOLOGIA
PSYCHOLOGIA
PRAKSEOLOGIA
STATYSTYKA
INFORMATYKA
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
29
Podstawowe prawa organizacji
1. prawo podziału pracy;
2. prawo koncentracji;
3. prawo optymalizacji;
4. prawo harmonii (w działaniu systemu).
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
30
Podstawowe prawa organizacji:
prawo podziału pracy
• Jeżeli powtarzająca się praca jakiejś
jednostki lub zespołu zostanie podzielona w
ten sposób, że każdą czynność składową
oddzielimy i wykonywać będziemy seriami
na określonym poziomie specjalizacji, to
ogólny nakład pracy i środków
wytwórczych zmniejszy się.
(autor: Adam Smith)
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
31
Podstawowe prawa organizacji: prawo podziału pracy (interpretacja)
• Konsekwencją tego prawa jest specjalizacja pracy,
która powoduje wzrost wydajności pracy ogólnej.
• Jednak niewłaściwy podział może spowodować
wzrost kosztów produkcji i zmniejszenie efektu
użytecznego.
• Może również doprowadzić do zmęczenia
pracownika, braku zadowolenia i satysfakcji z
wykonywanej pracy.
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
32
Podstawowe prawa organizacji:
prawo koncentracji
• Jeżeli kilka elementów wykonujących czynności
jednakowe (podobne) połączymy w jeden zespół
działający razem lub zastąpimy jednym
większym organem wykonującym tę samą
czynność w ilości równej produkcji wszystkich
elementów, to ogólny nakład pracy i środków
wytwórczych zmniejszy się.
(autor: Frederik Taylor)
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
33
Podstawowe prawa organizacji: prawo koncentracji (interpretacja)
• Przy tym prawie ważne są takie czynniki jak
rodzaj wykonywanej pracy i miejsce działalności,
czas, energia.
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
34
Podstawowe prawa organizacji:
prawo optymalizacji
• Optymalizacja – metoda wyznaczania
najlepszego (optymalnego) rozwiązania
(poszukiwanie ekstremum funkcji) z punktu
widzenia określonego kryterium (wskaźnika)
jakości (np. kosztu, drogi, wydajności).
(autor: Henri Fayol)
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
35
Podstawowe prawa organizacji: prawo optymalizacji (interpretacja)
• Stosuje się optymalizacje jedno i wielokryterialne.
• Optymalizacja wielokryterialna występuje w wielu
różnych dziedzinach: w projektowania produktu i
procesu produkcji, finansów, projektowaniu
samolotów, w przemyśle chemicznym,
projektowanie samochodu, wszędzie tam gdzie
optymalne decyzje muszą być podjęte w
obecności kompromisów pomiędzy dwoma lub
więcej sprzecznymi celami.
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
36
Podstawowe prawa organizacji:
prawo harmonii (w działaniu systemu)
• Aby osiągnąć sprawność wzorcową pod
względem ekonomicznym trzeba dobierać
organy z ich charakterystycznymi wykresami i
następnie trzeba aby te organy działały w
ścisłym ze sobą związku, tak aby każda
czynność odbyła się w swoim czasie.
(autor: Karol Adamiecki)
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
37
Podstawowe prawa organizacji: prawo harmonii w działaniu systemu
(interpretacja)
• Harmonia działań oznacza że czynniki
pracy będą lepsze im lepiej będą
dobrane i ze sobą skoordynowane
uczestniczące w niej elementy (ludzie,
środki działania).
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
38
Zasady naukowego zarządzania
Henri FAYOL, Administration Industriele et Generale, 1916
• podział pracy
• autorytet
• dyscyplina
• jedność rozkazodawstwa
• jedność kierownictwa
• podporządkowanie interesu osobistego interesowi ogółu
• wynagrodzenie - motywacja
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
39
Zasady naukowego zarządzania
• centralizacja - koncentracja
• hierarchia - struktura
• ład - harmonia systemu
• „ludzkie” traktowanie podwładnych -
harmonia stosunków międzyludzkich
• inicjatywa
• stabilność personelu
• zgranie personelu
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
40
Podsumowanie
1. Przedmiotem nauki OiZ są organizacje i zachodzące w nich procesy, ze szczególnym uwzględnieniem procesów kierowania.
2. Złożone z ludzi i zasobów materialnych organizacje rozpatrywane są z punktu widzenia ich celowości, sprawności i efektywności, na które decydujący wpływ mają funkcje i techniki kierowania.
3. OiZ umożliwia rozpatrywanie organizacji w aspekcie rzeczowym i podmiotowym
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
41
Pytania (1)
1. Wymień elementy macierzy rozwoju
organizacji i krótko je scharakteryzuj.
2. Wykaż osiągnięcia poszczególnych szkół i
nurtów w ogólnym dorobku OiZ.
3. Na bazie jakich dziedzin nauki zbudowana
jest OiZ?
4. Wymień podstawowe prawa organizacji.
5. Wymień zasady naukowego zarządzania.
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
42
Pytania (2)
1. Jakie zastosowanie w praktyce mają zasady
zarządzania Taylora?
2. Czy cykl organizacyjny Le Chateliera może być
przydatny w przygotowaniu się do egzaminów?
3. Opisz hierarchię potrzeb człowieka według
Maslova i wyjaśnij, które z nich wpływają na
chęć zdobywania wiedzy?
4. Jakie wnioski praktyczne dla kierownika
wypływają z badan socjologicznych Mayo?
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
43
Pytania (3)
1. Przedstaw istotę badań operacyjnych.
2. Scharakteryzuj ujęcie systemowe w analizie
organizacji.
3. Na czym polega podejście sytuacyjne w
rozwiązywaniu problemów organizacyjnych?
4. Jaka jest przydatność prakseologii w kierowaniu?
5. Jakie style zarządzania preferowane są przez
menedżerów z obszaru europejskiego?
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
44
Pytania (4)
1. Scharakteryzuj przedmiot nauki OiZ.
2. Wyjaśnij rzeczowe, czynnościowe i atrybutowe
ujęcie organizacji.
3. Zdefiniuj zarządzanie instytucjonalne i
funkcjonalne.
4. Scharakteryzuj relacje zachodzące między
zarządzaniem, administrowaniem i
kierowaniem a rzeczywistymi relacjami między
ludźmi w rzeczywistych organizacjach.
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
45
Pytania (5)
1. Przedstaw prawa organizacji i ich zastosowanie
w zarządzaniu.
2. Wymień zasady naukowego zarządzania i ich
przydatność w kierowaniu.
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
46
Literatura
• Czermiński A., Grzybowski M., Ficoń K.,
Podstawy organizacji i zarządzania, Wyższa
Szkoła Administracji i Biznesu w Gdyni,
Gdynia 1999, s.9-41 (on-line:
http://www.wsaib.pl/files/biblioteka/zasob
y_cyfrowe/Podstawy_organizacji_i_zarza
dzania.pdf), [5,45 MB].
dr Adam Salomon, KTiL OiZns_wykład01
dr Adam Salomon, KTiL 47 OiZns_wykład01
Dziękuję za uwagę. Zapraszam na kolejne zajęcia.