Spoljašnja kanalizaciona mreža

ODVODJENJE OTPADNIH VODA

Latinska reč´´canalisatio´´-prokopavanje podzemnih

kanala

Pod KANALIZACIJOM se podrazumeva kompleks

inženjerskih objekata ,uključujući i sve tehničke i

sanitarne mere, koje obezbeĎuju sistematsko, brzo i

neposredno sakupljanje i transportovanje otpadnih

voda iz naselja i njihovo prečišćavanje na

postrojenjima za prečišćavanje otpadnih voda.

Zajedno sa vodovodom svrstava se u KOMUNALNU

HIDROTEHNIKU

Kanalizacioni sistem čini sledeća

grupa objekata:

Kanalizaciona ili kanalska mreža, odnosno

sporedna (sekundarna) i glavna (primarna)

kanalska ili kolektorska mreža kojom se

upotrebljene vode sakupljaju i odvode do ureĎaja

za prečišćavanje otpadnih voda.

GraĎevine kanalizacione mreže (crpne stanice,

prelivne graĎevine...) kojima se omogućuje

ispravno funkcionisanje, upravljanje i održavanje

mreže.

UreĎaj za prečišćavanje upotrebljenih voda

pomoću kog se upotrebljena voda prečišćava do

stepena koji je u skladu sa propisanim

standardima.

Ispusti, kojim se prečišćene (ili neprečišćene)

upotrebljene vode ispuštaju u vodoprijemnik

(recipijent).

recipijent - “recipiens” – primalac, tj. objekat u

koji se vrši odlaganje zagaĎene neprečišćene ili

prečišćene vode

OTPADNE VODE

Pod otpadnim vodama podrazumevamo mešavinu

raznih voda, gde svaka komponenta ima svoj sastav

odnosno izmenjen prvobitni hemijski sastav i fizička

svojstva

U zavisnosti od porekla i svojstva, otpadne vode smo

podelili na četiri kategorije:

1) Upotrebljene vode iz domaćinstava (sanitarne)

2) Upotrebljene vode iz industrije

3) Atmosferske-meteorske vode

4) Komunalne upotrebljene vode

KVANTITET (KOLIČINA OTPADNIH

VODA)

Osnovni elemenat za dimenzionisanje odvodnih kanala i postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda je KOLIČINA OTPADNIH VODA koja se evakuiše iz naselja.

Pojam SREDNJE SPECIFIČNO OTICANJE-srednja dnevna količina otpadne vode po jednom stanovniku. (njome nije obuhvaćena industrija i javna potrošnja,kao i ´´tuĎe vode´´).

Srednje specifično oticanje zavisi od niza faktora kao što su:klimatske karakteristike područja,standard življenja i cena vode,izgraĎenost sistema za odvodnju...

Ispitivanjima je utvrĎeno da specifični dotok otpadnih

voda u proseku iznosi 85-90% specifične dnevne

potrošnje vode (deo pitke vode se troši na namene

koje ne podležu odvodnji).

Računski broj stanovnika na kraju planskog perioda:

Sn=So(1+p/100)n

Sn– budući broj stanovnika na kraju planskog perioda od n godina,

So– postojeći broj stanovnika u naselju,

p– prosečna godišnja stopa prirasta stanovnika

Srednji dnevni dotok otpadne vode:Qsr,dn=qsp*Sn

Maksimalni dnevni dotok otpadne vode:Qmax,dn=kdn*Qsr,dn

Maksimalni časovni dotok otpadne vode:Qmax,h=kh*Qmax,dn

Maksimalni časovni dotok otpadne vode je merodavan za

dimenzionisanje kanalizacionih kolektora SEPARACIONE

kanalizacije.Kod dimenzionisanja cevovoda OPŠTEG

kanalizacionog sistema,ovu količinu otpadne vode iz

domaćinstava treba sabrati sa merodavnom količinom

atmosferskih voda.

Osnovni elementi koji odreĎuju podelu

kanalizacionog sistema su:

način prihvatanja i odvoĎenja upotrebljenih voda: a) Opšti (zajednički) sistem kanalisanja

b) Odvojeni (separacioni) sistem kanalisanja

c) Kombinovani sistem kanalisanja

Pod sistemom kanalisanja podrazumevamo način

evakuacije (odvodjenja) različitih vrsta otpadnih voda.

pogonske osobine sistema:

a. Gravitacioni

b. Кombinovani (gravitaciono-potisni)

a) Opšti kanalizacioni sistem

Sistem kod koga se sve vrste upotrebljenih voda odvode istim (zajedničkim) kanalima, ili kolektorima

a) Pogonska šema; b) Šema tehničkog rešenja A, B, C – industrijski pogoni; 1-sporedni kolektori; 2-glavni kolektor, 4-uređaj

za prečišćavanje; 5-ispust; 6-prijemnik, 7-granica područja odvođenja

Kod prethodne šeme za opšti kanalizacioni sistem je predpostavljeno da industrijske upotrebljene vode ne sadrže agresivne i štetne sastojke koji bi negativno uticali na izgraĎenu ili planiranu kanalizaciju i na predviĎeni proces zajedničkog prečišćavanja upotrebljenih voda.

U suprotnom, pre ispuštanja industrijskih upotrebljenih voda u zajednički kolektor potrebno ih je prečistiti do stepena zagaĎenosti komunalnih upotrebljenih voda.

Osnovno količinsko opterećenje opštih kanalizacionih sistema uzrokuju atmosferske vode, pa funkcionalne dimenzije kanala proizilaze kao rezultat potrebnog prihvatanja atmosferske vode.

Zbog uvažavanja ekonomičnosti i činjenice da su atmosferske vode manje zagaĎene od voda iz domaćinstva, kod opštih kanalizacionih sistema se grade prelivne graĎevine (kišni prelivi) pomoću kojih se za vreme jakih kiša rasterećuje kanalski sadržaj sa direktnim ispuštanjem kanalizacionih voda u recipijent

Osnovne mane opšteg kanalizacionog sistema sadržane su u činjenicama da je u sušnom razdoblju brzina vode obično mala, što uzrokuje taloženje na dnu kolektora, te da u vreme jakih pljuskova kanalizaciona mreža ne može da prihvati svu palu kišu, pa može doći do poplavljivanja nižih područja gradskih aglomeracija (podruma, garaža).Veliki prečnici kolektora i mali padovi su takodje mana opšteg sistema kanalisanja.Prednosti opšteg sistema kanalisanja su jeftinije održavanje i jednostavniji je sistem.

b) Separacioni (odvojeni) kanalizacioni

sistem Separacionim sistemom kanalisanja nazivamo takav

sistem kanalizacije, gde se atmosferske i čiste industrijske vode odvode jednom mrežom kanala,a domaće i industrijske upotrebljene vode odvode se drugom mrežom kanala.

Separacioni sistem kanalisanja može biti: 1) Potpuno razdvojen

2) Nepotpuno razdvojen

Potpuno razdvojen kanalizacioni sistem se izvodi sa dve odvojene, potpuno izvedene kanalizacione mreže, od kojih jedna služi za odvoĎenje atmosferskih voda, a druga za odvoĎenje upotrebljenih vode iz domaćinstava i industrije.

Šema potpuno razdvojenog

kanalizacionog sistema

A, B i C –industrijski pogoni; I-kanali za upotrebljenu vodi u domaćinstvu i industriji; II-kanali atmosferske vode; 1-sporedni kolektori; 2-glavni kolektor; 3-glavni odvodni

kolektor; 4-ispust atmosferske vode; 5-uređaj za prečišćavanje; 6-ispust prečišćene vode; 7-prijemnik; 8-granica područja odvodnje

Potpuno razdvojeni kanalizacioni sistem je načelno

skuplji od opšteg kanalizacionig sistema, jer se koriste

dve odvojene kanalske (kolektorske) mreže.

U sanitarnom pogledu potpuno razdvojeni sistem je

povoljniji,jer se sve upotrebljene vode iz

domaćinstava odvode na ureĎaj za prečišćavanje.

Nepotpuno razdvojen kanalizacioni sistem je

karakterističan za manja naselja i namenjen je za

odvoĎenje samo upotrebljenih voda iz domaćinstva i

zagaĎenih industrijskih upotrebljenih voda.

Atmosferske i uslovno čiste industrijske upotrebljene

vode se odvode direktno u prijemnik na

najjednostavniji način putem jaraka i otvorenih kanala.

Sistem je jeftiniji od opšteg sistema,jer je izbegnuta

izgradnja atmosferske kanalizacije.

c) Kombinovani kanalizacioni sistem

Kombinovani kanalizacioni sistem najčešće nastaje

kao rezultat širenja gradova, kada se u starijem delu

grada zadrži opšti kanalizacioni sistem, dok se u

novijem delu grada izvodi odvojeni (separacioni)

kanalizacioni sistem.Primer kombinovanog

kanalizacionog sistema nalazimo u

Beogradu,Sarajevu,Cetinju,Londonu,itd.

Šema kombinovanog kanalizacionog

sistema

A-područje sa opštim kanalizacionim sistemom; B-područje sa odvojenim kanalizacionim sistemom

I – kanal opšte kanalizacije; II-kanali za upotrebljene vode iz domaćinstva i industrije; III-kanali za atmosferske vode;

Primena kombinovanog kanalizacionog sistema zasniva se na

činjenici da su u sušnom razdoblju kolektori opšte kanalizacije

delimično ispunjeni upotrebljenom vodom, tako da je na njih

moguće priključiti upotrebljene vode domaćinstva i industrije

novih aglomeracija, dok se za atmosferske vode koje se ne

mogu prihvatiti u postojeće kolektore, izgraĎuje se separatno

odvoĎenje atmosferskih voda i njihovo direktno ispuštanje u

prijemnik .

Izbor izmeĎu opisanih sistema odvoĎenja upotrebljenih

voda treba izvesti na osnovu analize: 1. Lokalnih uslova (topografije terena, gustine

i stepena izgraĎenosti naselja, broja stanovnika, položaja prijemnika prema slivnom području i njegov karakter)

2. Sanitarnih zahteva

3. Tehničko-ekonomskih proračuna

Najvažniji zadatak svakog kanalizacionog sistema je

BRZA EVAKUACIJA OTPADNIH VODA.Za velike i

formirane gradove broj i mesto cronih stanica i UPOV-

a su primarni za izbor dispozicije sistema.Prvi

element koji se odreĎuje je IZLIVNA TAČKA (ISPUST)

u recipijent.

Dispozicija kanalizacije jednog naseljenog mesta

zavisi od topografskih uslova terena,stepena

zagaĎenosti otpadnih voda,lokacije UPOV-a itd.

U praksi se mogu sresti dve osnovne dispozicije

kanalizacije jednog naseljenog mesta:

1) Gravitaciona

2) Zonska

Dispozicija kanalizacije takodje može biti

centralizovana i decentralizovana.

Tipovi poprečnih preseka kanala:

Poprečni preseci kanala mogu biti:kružni, jajasti,

potkovičasti, nadvišeni itd.Najviše su u upotrebi kanali

kružnog poprečnog preseka-cevni kanali.To su

najekonomičniji profili, a takodje imaju i najbolje

hidrauličke i eksploatacione karakteristike.

Izbor poprečnog profila kanala zavisi od:hidrauličkih

karakteristika, potreba eksploatacije,mesnih prilika

(mogućnosit priključenja kućnih priključaka, nivoa

podzemnih voda,saobraćajnog opterečenja itd).

Minimalni prečnici cevi (kanala):

U svetskoj i domaćoj literaturi može se naći širok

dijapazon propisanih minimalnih prečnika kanala.

U praksi se za minimalni prečnik cevi, za separacionu

kanalizaciju, usvaja prečnik Ø200-300mm. Za

kanalizaciju mešovitih otpadnih voda i atmosferskih

voda, za minimalni prečnik cevi usvajaju se prečnici

Ø300-400mm.

Pošto se u sastavu otpadnih voda nalaze i krupne

otpadne materije, koje mogu uzrokovati začepljenje

cevovoda i smanjenje poprečnog profila kanala,

propisuju se minimalni prečnici kanalizacionih cevi.

Dozvoljene brzine i nagibi cevovoda:

Minimalni podužni pad cevovoda predstavlja onaj

nagib cevi koji, pri gravitacionom tečenju obezbeĎuje

potrebnu energiju za vučenje nanosa odnosno, koji

sprečava istaložavanje materija.Ovaj minimalni nagib

cevi omogućava ostvarivanje minimalne brzine

tečenja otpadne vode.

U sistemima za odvodnju otpadnih voda nisu poželjne

ni male ni velike brzine. Male brzine tečenja pogoduju

taloženju i mogućnosti začepljenja, a usled velikih

brzina dolazi do abrazije cevi (delovanjem suspenzija

u vodi). Iz tog se razloga sprovodi ograničenje

minimalnih i maksimalnih brzina.

U našim uslovima eksploatacije,mnogo više pažnje se

obraća na minimalno dopuštene brzine,jer se

maksimalne brzine veoma retko dostižu.

Minimalna brzina predstavlja onu brzinu pri kojoj u

kanalizacionoj mreži neće doći do istaložavanja

suspendovanih materija.

Vrste kanalizacionih cevi:

Za gradnju kanalizacije , načelno, mogu se upotrebiti

cevi od različitog materijala: azbest cementa, tvrdog

polivinilhlorida (PVC-a), poliestera, polietilena, livenog

gvožĎa, armiranog betona i betona, keramike itd.

Kod opredeljenja za materijal kanalizacionih cevi bitne

su sledeće karakteristike:

1. raspoloživost na tržištu,

2. način ugradnje,

3. vodonepropusnost,

4. cena,itd.

o KERAMIČKE CEVI:

Prednosti:otpornost na habanje i hemijske uticaje

otpadnih voda i izrazita vodonepropustljivost.

Mane:mala temena nosivost, nerešeno u potpunosti

spajanje cevi i male dužine.

o AZBEST CEMENTNE CEVI:

Prednosti:odlično je rešeno spajanje ovih cevi i imaju

mali broj spojeva i veliku temenu nosivost.

Mane:mala otpornost na habanje i agresivno dejstvo

otpadnih voda.

o CEVI OD BETONA I ARMIRANOG BETONA:

Prednosti:mogu da prime sve moguće uticaje koji se javljaju u toku eksploatacije.

Mane:nerešeno spajanje cevi,velika sopstvena težina i otežano izvodjenje, kao i slaba otpornost na hemijske uticaje otpadnih voda.

o CEVI OD TERMOPLASTA : (POLIETILENA,POLIVINIL-HLORIDA, ITD...)

Prednosti:elastičnost i mogućnost razvlačenja pod dejstvom stalnog opterećenja,dobre hidrauličke karakteristike,mala sopstvena težina,lako se ugraĎuju,otporne su na hemijske uticaje otpadnih voda,vodonepropustljive itd.

Mane:neotporne su na dejstvo organskih rastvarače i

visokih temperatura, imaju malu temenu nosivost i

podložne su deformacijama.

o U današnjim uslovima izvodjenja i eksploatacije i

našoj zemlji,najčešće se primenjuju cevi od

termoplasta zbog niza prednosti i zastupljenosti na

domaćem tržištu.