OD NARRATOLOGII DO

NARRATYWIZMU

Narratywizm w historiografii

„Nie istnieje nic takiego, jak pole czystych faktów” – istnieją jedynie

fakty-w-dyskursie

Wniosek

Studiujmy literaturoznawstwo!

Literaturoznawstwo

Świat – tekst – człowiek

Wprowadzenie do Metahistory (1973)1. Tropologia, czyli teoria tropów:

Metafora, Metonimia, Synekdocha, Ironia.

2. Teoria wyjaśniania historycznego.3. Teoria stylów historiograficznych.

Trop Fabularyzacja Argumentacja Implikacja ideologiczna

Metafora Romans Formistyczna AnarchicznaMetonimia Tragedia Mechanistyczna RadykalnaSynekdocha Komedia Organicystyczna KonserwatywnaIronia Satyra Kontekstualna Liberalna

Trop

W tradycyjnej retoryce trop to odchylenie od języka dosłownego, od

konwencjonalnego i „właściwego” użycia języka.

Trop u White’aPrzed-logiczny, przed-fabularny, przed-argumentacyjny „sposób”, „maniera” ujmowania przedmiotu wypowiedzi.

Konstruktywizm White’a

Ujmowanie przedmiotu = ustanawianie go

Nietzscheańska teoria „poznania metaforycznego”

Poznanie to ustalanie relacji tożsamości między nieznanym i znanym

Nietzsche – teoria poznania antropomorficznego„filozof szuka nie prawdy, lecz metamorfozy świata w człowieku” (PP, za MPM 91), tzn. filozof nie jest w stanie poznać świata w jego obcości, zawsze go uczłowiecza np. poprzez nadawanie mu sensu.

Tradycje tropologii Vico; Rousseau, Hegel; Nietzsche; Semiotyka strukturalistyczna: Louis

Hjemslev przyrównuje język do foremek, w które ujmujemy „piach” rzeczywistości;

Paul de Man, Allegories of Reading (1979).

Nietzsche – fundator tropologii

1. „Czymże więc jest prawda? Ruchliwą armią metafor, metonimii, antropomorfizmów”.2. Całość ludzkiego poznania określa pięć tropów: metafora, metonimia, synekdocha, personifikacja, hypallag

Tropologia White’aCztery tropy rządzą poznaniem historycznym: Metafora; Metonimia; Synekdocha; Ironia.

Metafora – definicja

„traktowanie jako tożsamych rzeczy rozpoznanych pod jakimś względem jako

podobne” (Nietzsche)

Tropics of Discourse

Każde poznanie zawiera w sobie myślenie metaforyczne, metonimiczne,

synekdochiczne i ironiczne jako etapy

MetahistoryIstnieją paradygmaty poznawcze, każdy rządzone przez poszczególny trop.

Wyjaśnianie historyczne Formizm, Organicyzm, Mechanicyzm, Kontekstualizm.

Formizm Skupienie się na „cechach

charakterystycznych (lub wyróżniających) przedmiotów, jakimi odznaczać się mają przedmioty znajdujące się w polu badania

Wyjaśnienie można uznać za pełne, jeśli przedmioty owe zostaną wyodrębnione i opisane

Odpowiada metaforze

Formizm – przykład „Nigdy wcześniej ani później nie było takiego wydarzenia, jak Wielka Rewolucja Francuska”

Organicyzm Badane zjawisko traktuje się jako

element pewnej większej całości, pojętej dynamicznie – „uwaga badacza skupia się przede wszystkim na pojęciu celu, końca, oraz na ideach i zasadach formujących, rozumianych […] kształtotwórczo”;

Odpowiada synekdosze.

Organicyzm – przykład„Wielka Rewolucja Francuska byłą początkiem nowej formacji kulturowej w dziejach Europy – nowoczesności”.

Mechanicyzm Skupianie się na badanym przedmiocie

jako odmianie czegoś ogólniejszego. „Indywidualność podporządkowana jest tutaj klasie, klasa – prawu. Mechanicyzm uznaje wyjaśnienie za kompletne, jeśli odkryje prawa, które rządzą historią w ten sam sposób, w jaki prawa fizyki rządzą naturą”;

Odpowiada metonimii

Mechanicyzm – przykład Wielka Rewolucja Francuska jako przykład Rewolucji jako takiej

Kontekstualizm Badacz skupia się na związkach

badanego zjawiska z innymi faktami danego czasu. „Zmierza raczej do opisywania aktualnych i jednokrotnych związków niż do odkrywania praw w mocnym ich rozumieniu. Posługuje się takimi kategoriami jak prąd, tendencja, mówi chętnie o profilu epoki”

Odpowiada ironii

Stosunek narracji historycznej do rzeczywistości

Historiografia tradycyjna Historiografia narratywistyczna

Utożsamienie narracji i rzeczywistości

Ustanowienie rozdziału między narracją i rzeczywistością

Rodzaje historiografii Rocznik – brak komponenty narracyjnej Kronika – komponenta narracyjna

obecna; brak zakończenia Historia właściwa – komponenta

narracyjna obecna, kompozycja: początek – środek - zakończenie

Rocznik z Sankt Gallen„709. Ciężka zima. Zmarł książę Gotfryd.710. Ciężki rok i kiepski urodzaj.711. 712. Wszędzie powódź713.714. Zmarł Pippin, majordom pałacu.715, 716, 717.718. Karol spustoszył Saksonię, szerząc zniszczenie”

Rocznik z Sankt Gallen – cechy Brak głównego podmiotu, Brak fabuły (?) Brak kategorialnej różnorodności

zdarzeniowej Brak narratora, Brak usensownienia podanych faktów

(?)

FabułaUkład zdarzeń, który skupia się wokół pewnego centrum – historii – nadającego im jedność.

„Fabularność” Rocznika Odnoszenie się do całości – rejestru dat

rocznych; Pewna jedność zdarzeń: zdarzenia

ekstremalne

Mit obiektywności rocznika

Rocznik, podobnie jak historiografia właściwa, przedstawia zdarzenia, które są rezultatem selekcji dokonanej na podstawie pewnego światopoglądu.

721. Teodor wyparł Saracenów z Akwitanii; 722. Doskonałe plony.

NarracyjnośćRegularność i kompletność zdarzeń osiągana poprzez: 1. pewne ich umiejscowienie i 2. nadanie im znaczenia3. Odniesienie do pewnej koncepcji tego.,

o czym się opowiada

Umiejscowienie zdarzeń =

usytuowanie ich w pewnym porządku

wobec siebie

Nadanie znaczenia zdarzeniom

= odniesienie ich do pewnej koncepcji

pojmowania

Nienarracyjność rocznika Brak jedności zdarzeń, ustanowionej

przez odsyłanie zdarzeń do podmiotu obdarzonego pewnymi intencjami;

Brak historyczności – zdarzeń ważnych z punktu widzenia państwa i prawa;

Brak interpretatywności.

Historiografia wg Hegla Jedność obiektywnego i subiektywnego

- problem perspektywy państwo i prawa, na którym się ono

opiera, jako punkt odniesienia historiografii

Świadomość państwa i prawa rodzi świadomość przeszłości i napięć charakterystycznych dla świata stricte ludzkiego