GODIŠNJI FINANSIJSKI IZVEŠTAJ

BILANCIO D’ESERCIZIO

1. Opšte karakteristike godišnjeg finansijskog izveštaja u Srbiji i Italiji

U ekonomiji se razlikuje više tipova bilansa ili finansijskih izveštaja u zavisnosi od toga kada se satavljaju, cilja i zakonske osnove na bazi koje se sastavljaju. U skladu sa tim, bilans može biti sastavljen u odnosu na sledeće kriterijume:

- prema vezi sa knjigovodstvenim dokumentima: bilans stanja i bilans uspeha- prema svrsi iskazivanja bilansa- imovinski bilans, bilans utvrđivanja uspeha i

bilans kretanja- prema merodavnosti primene pravnih normi pri bilansiranju- poslovni bilans,

poreski bilans- prema području informisanja uz pomoć bilansa- interni bilans, eksterni bilans- prema podacima na osnovu kojih je određen- knigovodstveni bilans, inventarni

bilans, planski bilans- prema dužini bilansnog perioda- početni bilans, međubilans, krajnji bilans- prema tehnici sastavljanja bilansa- bruto bilans, neto bilans- prema odnosu sredstava i obaveza- aktivni i pasivni bilans- prema broju uključenih bilansa- individualni bilans, zbirni bilans, konsolidovani

bilans- prema odnosu prihoda i rashoda- uspešan i neuspešan bilans- prema redovnosti sastavljanja bilansa- redovni, specijalni1

Opšta svrha bilansiranja jeste upoznavanje uspeha i strukture imovine i kapitala. Zbog primene različitih formalnih i materijalnih pravila bilansiranja nastaju različite vrste bilansa koje se razlikuju prema formi i sadržini. Najvažniji kriterijumi prema kojima se razvrtavaju bilansi su: a) veza sa knjigovodstvenim računima i b) pravne norme koje čine osnovu bilansiranja.2 Dakle, bilasi se izrađuju da bi se imao uvid u finansijsko i imovinsko stanje datog društva.

Za kompletan prikaz stanja i rezultata društva iskazanog u novčanim jedinicama sastavlja se finansijski izveštaj. Finansijski izveštaj je namenjen kako internim, tako i eksternim korisnicima i na neki način predstvalja „ sumu“ nekoliko vrsta bilansa. Stoga se u računovodstvu većine društava koja posluju na teritoriji Republike Srbije sastavljaju 1 Rodić, J.,1991,str.52, Teorija i analiza bilansa, Ekonomika Beograd2 Rodić, J.nav.delo,str.49

1

finansijski izveštaji ili, kako se još nazivaju, obračuni, koji se međusobno razlikuju u odnosu na to na koliki se vremenski period odnose. Privredna društva imaju potrebu za izradom sledećih finansijskih izveštaja: bilancio mensile( mesečni obračun), bilancio semestrale( šestomesečni obračun)3, ili, kao što je to u našem primeru društva čijim ćemo se finansijskim izveštajom poslužiti, završni račun, to jest, godišnji finansijski izveštaj. U italijanskom jeziku za ovakvu vrstu finansijskog izveštaja koristi se fraza bilancio d’esercizio pod kojom se podrazumeva obračun za poslovanje tokom cele godine, a kojoj u prevodu na srpski jezik odgovara fraza godišnji finansijski izveštaj.

Pojedinačnom analizom reči koje čine datu frazu, bilancio d’esercizio, i poređenjem je zvaničnim nazivom istog dokumenta na srpskom jeziku, godišnji finansijski izveštaj, uočavamo izvesne razlike u samim nazivima istih:

* bilancio – u frazi bilancio d’esercizio ne prevodi se kao što bi se preveo u gorepomenutim frazama, odnosno kao bilans ( mesečni bilans, bilans proizvodnje, društveni bilans...).

* esercizio- ne uzima se u značenju vežba, uvežbanost, bavljenje, obavljanje,

već kao: - poslovanje, preduzeće, pogon4 posao, obrt, promet,obavljanje5

Vidimo, dakle, da spajanjem ova dva termina dobijamo frazu, bilancio d’esercizio, koja označava dokument sačinjen po utvrđenim propisima, odnosno, izvor svih podataka o uspehu, finansijskom i imovnom stanju u kom se dato pravno lice trenutno nalazi nakon određenog vremenskog perioda, to jest na kraju godine, i da, pritom, datu frazu ne prevodimo reč po reč, već treba da znamo unapred da moramo uzeti već ustaljen i propisan naziv ovog dokumenta, bilo da radimo prevod na srpski bilo na italijanski jezik. Iako se u svakodnevnom jeziku u Srbiji može čuti i fraza godišnji bilans, završni račun, Narodna banka Srbije i Zakon o računovodstvu i reviziji propisuju da se u Republici Srbiji u zvaničnom obraćanju i dokumentaciji koristi fraza godišnji finansijski izveštaj. Definicija godišnjeg finansijskog izveštaja u svim zemljama okvirno je ista. Predočićemo, u skladu sa našom temom, italijansku i srpsku verziju iste.

U Italiji:

Il bilancio d’esercizio- Insieme di atti e valutazioni che permettono di determinare il reddito d’esercizio e il capitale d’esercizio che comprendono l’assegnazione del valore alle rimanenze, la percentuale di svalutazione dei crediti, le quote di ammortamento.6

3 Mirjana Kosović, nav.delo, str.154 Ivan Klajn, Italijansko srpski rečnik, Nolit, Beograd, 2000, str.2825 Aldo Luppi, Anita Jernej, Talijansko-hrvatski poslovni rečnik, Školska knjiga, Zagreb, 2000, str.1506 Biblioteca Universale Rizzoli, Dizionario dei termini economici, BUR, Milano, 1996, str.91

2

U Srbiji:

Godišnji rezultat poslovanja i finasijski izveštaj pravnih lica i preduzetnika za 2008.godinu utvrđuje se i iskazuje na obrascima finansijsih izveštaja koji se sastavljaju u skladu sa Zakonom o računovodstvu i reviziji i propisima donesenim na osnovu tog zakona. Osnovni cilj finansijskih izveštaja je da pruže informacije o finansijskom položaju, uspešnosti i promenama u finansijskom položaju pravnog lica.7

Gorepomenuti zakon nalaže takođe da je sastavljanje godišnjeg finansijskog izveštaja obavezno za sva pravna lica, dok ostale vrste izveštavanja o finansijsko- imovinskom stanju lica po kratkoročnijim periodima nisu neophodne, to jest, Vlada Republike Srbije ih po zakonu ne zahteva. Zakon se u celosti može naći na internet stranici www.parlament.sr.gov.yu i služi kao smernica za sastavljanje i predaju godišnjih finansijskih izveštaja, koji se predaju lično ili putem pošte na adresu Narodne Banke Srbije koja se trenutno nalazi u Novom Sadu, kao što se i vidi u nastavku:

Prijem finansijskih izveštaja za 2008Finansijski izveštaji za 2008. godinu za sve vrste obveznika dostavljaju se u rokovima utvrđenim Zakonom o računovodstvu i reviziji ("Sl. glasnik RS", br. 46/2006),na obrascima (propisanim pravilnicima o sadržini i formi obrazaca finansijskih izveštaja za odgovarajuću grupu obveznika), na način propisan Odlukom o bližim uslovima i načinu prijema, kontrole i obrade finansijskih izveštaja i davanja podataka iz tih izveštaja ("Sl. glasnik RS", br. 129/2007, 120/2008 i 9/2009).

Na obrascima finansijskih izveštaja za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike, finansijski izveštaj za 2008. godinu dostavljaju sva privredna društva, zadruge, druga pravna lica, preduzetnici, ogranci i drugi organizacioni delovi stranih pravnih lica (ogranci stranih pravnih lica) i davaoci finansijskog lizinga.

Banke, berze i brokersko dilerska društva, društva za osiguranje, dobrovoljni penzijski fondovi i društva za upravljanje dobrovoljnim penzijskim fondovima, društva za upravljanje investicionim fondovima i investicioni fondovi dostavljaju finansijske izveštaje na obrascima posebno propisanim za te grupe obveznika.8

Dakle, podaci o godišnjem finansijskom poslovanju unose se u dati obrazac koji se razlikuje za mala, srednja i velika društva i može se ili preuzeti sa sajta Narodne banke Srbije, u kategoriji Bonitet i rejting, ili, pak, kupiti u knjižarama u celoj Srbiji. Sastoji od

7 Privredni savetnik br.1 i 2, časopis za računovodstvo i poslovne finansije, višečlani redakcioni odbor , Beograd 2009 8 Internet, http://www.nbs.yu/export/internet/latinica/65/65_1_3/prijem/index.html

3

kolona i redova koji se nazivaju pozicije, u koje se unose podaci za izradu završnog računa. Te pozicije su, dakle, centralni deo finansijskog izveštaja budući da su u okviru istih sadržani finansijski podaci o određenom pravnom licu. Na italijanskom jeziku, međutim, pozicije se ne zovu le posizioni, kako bi se to moglo očekivati, nego se nazivaju le voci. Na ovu specifičnost nam ukazuje Kjara Barbon, diplomirani ekonomista na Ekonomskom fakultetu u Trevizu, a potom isto nalazimo i u recniku:

* la voce – pozicija, koja takođe znači i - rubrika, glas, reč9

Ovaj termin u svakodnevnom govoru prevashodno znači glas, glasina, priča, reč, međutim, vidimo da se u jeziku računovodstva i finansija prevodi kao rubrika, stavka ili pozicija. U zvaničnom „računovodstvenom“ opštenju koristi se termin pozicija, a ponekad se u svakodnevnom govoru može čuti i termin stavka. 10

Za analizu prevoda godišnjeg finansijskog izveštaja sa srpskog na italijanski jezik poslužićemo se primerkom tog dokumenta jednog velikog pravnog lica, gde ćemo videti kako se prevode dati termini i izrazi u propisanom obrascu, sa srpskog na italijanski jezik, pri čemu ćemo naići na one reči koje mogu doslovno da se prevedu na italijanski jezik, kao i na „odstupanja“, koja će posebno biti naglašena i analizirana. Tako ćemo uvideti i u kojoj količini sam godišnji finansijski izveštaj ima i izvesne razlike u Srbiji i Italiji što se tiče računovodstvenog dela, kao i što se tiče samog načina sastavljanja istog, i kako te računovodstveno-pravne razlike utiču na sam postupak prevodjenja. Suočavamo se sa činjenicom da je za prevod godišnjeg finansijskog izveštaja neophodno razumeti njegovu pravnu i zakonsku osnovu, kao i porediti je sa istom u Italiji, uz pomoć iskusnih profesionalaca na tim poljima iz obe zemlje. Naziv društva čijim ćemo se izveštajem poslužiti u ovom radu neće biti naveden, budući da godišnji finansijski izveštaj sadrži podatke od velike važnosti za svako pravno lice, i kao takav se smatra prilično „ privatnim“ dokumentom, iako se svi finansijski izveštaji predati Narodnoj banci mogu naći na sajtu Agencije za privredne registre www.apr.gov.rs .

Kako u Italiji, tako i u Srbiji i u svim drugim zemljama, podaci koji se unose u propisani obrazac moraju biti uneti po utvrđenim normama i u skladu sa važećim propisima date zemlje. Što se Italije tiče, te norme u najvećoj meri propisuje pravilnik Codice civile, koji ćemo i mi koristiti, kao i mnogobrojni propisi i zakoni, kao što je na primer Legge sulle società commerciali. Ovaj priručnik bi se preveo kao „Građanski zakonik“, međutim, takva vrsta dokumenta- priručnika, koji objedinjuje podatke, upuststva i pravila vezana za pravno-ekonomska pitanja u Srbiji ne postoji. Codice civile izdaje Republika Italija, može se kupiti u knjižarama širom Italije, i mi ćemo se njime poslužiti radi upoznavanja sa osnovnim računovodstvenim pojavama i podacima. Nepostojanje „Građanskog zakonika“ u Srbiji računovođe najčešće nadoknađuju konsultovanjem „Privrednog savetnika“, računovodstvenog časopisa koji mesečno izlazi i sadrži sve finansijske, poreske, zakonske i druge informacije i izmene istih u Republici Srbiji kao što nam je to

9 Aldo Luppi, Josip Jernej, nav.delo, str. 52210 Ankica Katić, šef računovodstva u firmi I&C Partners Groups

4

predočila Ankica Katić, šef računovodstva u italijanskoj firmi za finansijski, ekonomski i pravni konsalting, I&C Partners Groups. Gospođa Katić nam takođe kaže da je računovođama neophodan i veoma koristan „Priručnik o primeni kontnog okvira u skladu sa MRS/MSFI- za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike“, treće, izmenjeno i dopunjeno izdanje , iz 2007.godine. Priručnik o kontom okviru pojašnjava i olakšava razumevanje svih pozicija u bilansu, te je stoga i nama koristan. Konsultovaćemo ga kada nam određene pozicije nisu jasne, kada moramo da prvo saznamo šta tačno označavaju, kakve podatke obuhvataju, koje mi potom poredimo sa eventualnim istim ili sličnim pozicijama u bilansu na italijanskom jeziku, tražeći tako osnovu za doslovan, „ reč po reč“ prevod, ili „ slobodniji“, opisni prevod pojednih pozicija.Osnova po kojoj stručnjaci daju svoja mišljenja i tumače zakone i propise u Srbiji i potom ih objavljuju u Privrednom savetniku i u ostalim priručnicima jeste, dakle, pre svega, Zakon o računovodstvu i reviziji. U „Službenom glasniku“ Republike Srbije objavljuju se i sami zakoni, propisi i izmene neophodni za sastavljanje izveštaja, ukoliko se, naravno, jave neke izmene u odnosu na prethodnu godinu. Prevodioci takođe treba da prate izmene u zakonima i propisima iz razloga što se može desiti da se jedan termin zameni drugim, a da se pritom i dalje odnosi na istu finanskijsko- ekonomsku „ pojavu“. Problem može nastati ukoliko se određeni prevod preda, na primer, Trgovinskom sudu, a sadrži termine koji zakonski više nisu u upotrebi, te se stoga dati prevod ne može prihvatiti kao validan. Na ovakve situacije nam je ukazala Jelena Spasić, dajući nam kao primer situaciju iz svog iskustva kada se desilo da se prevod sudskog tumača nije mogao prihvatiti zbog toga što se u prevodu koristio termin preduzeće, koji više zakonski nije u upotrebi, nego je validan termin društvo.

Budući da dokument koji mi analiziramo pripada kategoriji velikog pravnog lica, u skladu sa tim se sastavlja i njegov godišnji izveštaj. U vezi sa tim, Narodna banka Srbije propisuje sledeće:

Saglasno računovodstvenoj regulativi, finansijski izveštaj velikog i srednjeg pravnog lica i ogranaka stranog pravnog lica sadrži:

Bilans stanja,   Bilans uspeha,   Izveštaj o tokovima gotovine( ili Izveštaj o novčanim tokovima),   Izveštaj o promenama na kapitalu,   Statistički aneks, i   Napomene uz finansijske izveštaje.

Finansijski izveštaj malog pravnog lica, ogranaka stranog pravnog lica i preduzetnika, sadrži:

Bilans stanja,   Bilans uspeha, i  

5

Statistički aneks.11

U Italiji, međutim, nisu toliko strogo propisana pravila sastavljanja svih delova pojedinačno, odnosno ne postoje obrasci za sve delove godišnjeg finansijskog izveštaja, već samo za bilans stanja i bilans uspeha. Kako nam dalje pojašnjava Gabrijele Kopeti, direktor firme I&C Partners Groups, kada se radi o velikom pravnom licu, ostali podaci, koji su u Republici Srbiji sadržani u vidu gorepomenutih dokumenata, u Republici Italiji se grupišu u neku vrstu dodatnih informacija, odnosno, u deo koji se naziva nota integrativa. Ona je sačinjena u slobodnoj formi, to jest ne postoji zvaničan obrazac, međutim propisana su pravila sastavljanja iste kao i vrsta podataka koji čine njen sadržaj. Gabrijele Kopeti nam takođe objašnjava da poneka drustva koja imaju eventualno složenije novčane tokove, mogu izdvojiti kao poseban dokumenat izveštaj o novčanim tokovima, to jest rapporto su cash flow. Potvrdu za navedene tvrdnje nalazimo u priručniku Codice civile:

Gli amministratori devono redigere il bilancio di esercizio, costituito dallo:

1. Stato patrimoniale2. Conto economico3. Nota integrativa

Se le informazioni richieste da specifiche disposizioni di legge non sono sufficienti a dare una rappresentazione veritiera e corretta, si devono fornire le informazioni complementari necessarie allo scopo.12

Te dodatne informacije se mogu sastojati i od:

4. La relazione sulla gestione 5. Il rendiconto finanziario

Kao što vidimo, postoji znatna razlika u samom načinu sastavljanja godišnjeg finansijskog izveštaja u Srbiji i Italiji, kao i među ostalim zemljama iako je većina zemalja usvojila međunarodne računovođstvene standarde, što se vidi i u nastavku: L'Unione Europea, con il regolamento n. 1606 del 2002, ha tuttavia introdotto l'obbligo di utilizzare i principi contabili internazionali, noti come IFRS (International Financial Reporting Standards), evoluzione degli standard IAS (International Accounting Standards), con i quali tuttora coesistono, tanto che gli standard effettivamente in uso sono denominati IAS/IFRS.13

11 Internet, www.nbs.rs12 Codice civile e leggi complementari, Edizioni giuridiche Simone 2005, Napulj, str.242313 Wikipedia, http://it.wikipedia.org/wiki/Bilancio_d%27esercizio

6

Odluka koju je donela Evropska Unija o uvođenju međunarodnih normi za sastavljanje finansijskih izveštaja trebalo bi da olakša razumevanje i samim tim i prevođenje bilansa između raznih zemalja.

Kada se radi prevod godišnjeg finansijskog izveštaja sačinjenog na srpskom jeziku i u skladu sa ovdašnjim zakonom i normama, uočavamo da na samom početku moramo obratiti pažnju na to o kojoj vrsti društva se radi, to jest da li o velikom, srednjem ili malom društvu, i shodno tome, i na razliku u nazivima delova koji čine finansijski izveštaj, budući da postoji izvesna razlika u njihovim nazivima između Italije i Srbije. Prva dva dela, bilans stanja i bilans upeha su vrlo slična u datim zemljama, odnosno, sadrže sličnu vrstu podataka, što pomaže i pri prevođenju istih. Međutim, kada se radi o velikom društvu, moramo unapred znati tu razliku u nepostojanju šest delova izveštaja u Republici Italiji, kao i kako ćemo ih grupisati kao nota integrativa. Može se desiti i da nam sam klijent za kog se prevod radi traži objašnjenje kako to da “ nedostaju” delovi izveštaja, ili, pak, da mu neke pozicije nisu jasne na sta se odnose, budući da kao takve ne postoje u bilansu jedne od zemalja.

Prikazaćemo, dakle, analizu prevoda obrasca godišnjeg finansijskog izveštaja velikog pravnog lica, ukazujući na mnogobrojne prepreke i nedoumice pri prevodu istog sa srpskog na italijanski jezik. Biće dat prevod svih stavki iz obrasca.

7

Prvi deo godišnjeg finansijskog izveštaja koji sastavljaju i velika i srednja i mala društva jeste bilans uspeha, odnosno conto economico.

BILANS USPEHA

CONTO ECONOMICO

Bilans uspeha predstavlja pregled prihoda, rashoda i rezultata ostvarenih u određenom vremenskom periodu.14

Tokom prevođenja ovog, kao i ostalih delova finansijskog izveštaja sa srpskog na italijanski jezik, već unapred zamo da ćemo nailaziti i na doslovne prevode frazi i termina, ali i na izvesne probleme u tumačenju i analizi, a potom i u prevodu istih. Analizu i pomoć nam pri tome pružaće nam već pomenuti računovođa, Ankica Katić, zatim Jelena Spasić, business promoter ali i vrstan prevodilac u firmi I&C Partners Groups koja ima višegodišnje iskustvo u prevođenju ovakvih i sličnih dokumenata, kao i Chiara Barbon, italijanski student Ekonomskog fakulteta u Trevizu, a istovremeno i student srpskog jezika i bivši stažista u već pomentuoj firmi.

Na samom početku prevoda, moramo znati da ovaj kao i ostali delovi finansijskog izveštaja ne smeju se nikako prevoditi reč po reč na italijanski jezik, kao što to neki prevodioci čine, i pritom greše, već se trebamo unapred upoznati sa utvrđenim i propisanim nazivima istih na italijanskom. Ovaj podatak dobijamo od Jelene Spasić i Kjare Barbon, već iskusnih prevodilaca na ovom polju. Tako vidimo da se u srpskom jeziku u datom nazivu, bilans uspeha, upotrebljava termin bilans zbog toga što se i u ovom delu godišnjeg finansijskog izveštaja radi o preračunima porasta ili smanjenja neto kapitala kojim raspolaže određena firma, znači o nekoj vrsti bilansiranja. Međutim, u italijanskom nazivu ne postoji reč bilancio. Time uočavamo razliku koja postoji između italijanske fraze, conto economico, i srpskog naziva istog dokumenta, bilans uspeha, odnosno, jasno je da je neophodno prethodno teoretski proučiti godišnji finansijski izveštaj, te potom preći na njegov prevod da se ne bi pravile greške i dovelo do eventualnog nerazumevanja o kom delu finansijskog izveštaja se radi.

Analiziraćemo termine od kojih se sastoji conto economico:

conto - osnovno značenje jeste račun, kao u primerima: - conto bancario( bankovni račun)

14Privredni savetnik, nav.delo, str.17

8

- conto annuale( godišnji račun) - conto bloccato(blokirani račun)

economico - jefitin, ekonomičan

Međutim, uzete u frazi conto economico, ove reči nemaju više svoje osnovno značenje, već konstruišu novu značenjsku celinu, bilans uspeha. Iz objašenjenja Kjare Barbon koje sledi vidimo zašto se u italijanskom jeziku koriste baš ovi termini, a ne kao u srpskom- bilancio( bilans) i successo( uspeh), kako bi se, recimo, doslovno moglo prevesti:

Conto economico nel senso che da tale documento si trova l’utile d’esercizio. Nel conto economico sono iscritte tutte le voci “economiche” in senso contabile. La contabilità è fatta di scritture contabili;ogni scrittura è fatta usando almeno due conti. I conti sono di due tipi:conti economici e conti finanziari. I conti economici sono conti che riguardano costi e ricavi d’esercizio o pluriennali. Il conto economico analizza i conti economici che riguardano l’esercizio in corso e da questi calcola l’utile.15

Kao što smo već prethodno naveli, za izradu finansijskog izveštaja u Italiji služimo se priručnikom Codice civile, gde nalazimo informacije i o tome kakvi podaci čine bilans uspeha.

Conto economico u Italiji prikazuje:

A.Valore della produzione B.Costi della produzione C.Proventi e oneri finanziari D.Rettifiche di valore di attivita finanziarie E.Proventi e oneri straordinari16

Iz razgovora sa Gabrijelom Kopetijem ustanovljujemo da su gotovo isti podaci sadržani u bilansu uspeha u Srbiji i Italiji. Pošto smo se upoznali sa osnovama izrade dokumenta kao i vrstama podataka koji su prisutni, prelazimo na sam obrazac.

Prilog 1. Obrazac bilansa uspeha u Republici Srbiji

Sledeće su pozicije u bilansu uspeha:

prihodi i rashodi iz redovnog poslovanja- costi e ricavi ordinari

15 Chiara Barbon, diplomirani ekonomista iz Italije i student srpskog jezika16 Codice civile, nav.delo, str. 2425

9

- vidimo da se ne prevodi cela sintagma, redovno poslovanje, pošto je jasno da su costi e ricavi ordinari vezani za neku vrstu tekućeg poslovanja, kao i u primeru koji nalazimo u ostaloj dokumentaciji firme I&C Partners Groups: amministrazione ordinaria- tekuća administracija

poslovni prihodi- ricavi dall’attività di gestione prihodi od prodaje- ricavi di vendita prihodi od aktiviranja učinaka i robe- valore delle lavorazioni in corso

- učinak- effetto, risultato, rendimento17 kao u primerima: godišnji učinak proizvodnje- rendimento annuo di produzione nadnica prema učinku- salario a rendimento plaćanje po učinku- pagamento in base al risultato18

Međutim, kada je bilans u pitanju, učinak nećemo prevesti kao što smo gore naveli iz sledećeg razloga koji moramo znati da bismo tačno preveli ovaj termin:

Kako nam Jelena Spasić objašnjava, reč učinak u jeziku finansija jeste da označava rezultat, to jest, aktivirati učinak znači ostvariti nešto nečim, najčešće ubaciti u proizvodnju robu. Ona nam sugeriše da iz tog razloga fraza lavorazione in corso odgovara frazi na srpskom jeziku, aktiviranje, odnosno ubacivanje robe u proizvodnju. Ovaj prevod nam potvrđuje i Gabrijele Kopeti.

povećanje vrednosti zaliha učinaka- aumento di valore delle rimanenze di magazzino

- moglo bi se pogrešno protumačiti da je reč učinak prevedena kao magazzino( skladište, magacin). Međutim, konsultovanjem sa kolegama otkrivamo da se pod frazom zalihe učinaka podrazumevaju zalihe od rezultata rada, obavljenog posla koji nije delatnot firme, rezultat proizvodnje, koje se ostavljaju kao zalihe u magacinu, odnosno rimanenze di magazzino.

ostali poslovni prihodi- altri ricavi dall’attività operativa poslovni rashodi- oneri dall’attività

*rashod- spesa, spese, esborso di cassa, uscita finanziaria, onere, kao u primerima:

rashodi finansiranja- oneri finanziari rashodi organa uprave- spese dello Stato materijalni rashodi poslovanja- spese operative redovni rashodi- spese ordinarie

Budući da smo u nedoumici oko toga kako prevesti termin rashod, da li kao onere ili spesa, konsultujemo Jelenu Spasić koja nam objašnjava razliku između ovih termina.

17 Hrvatsko-talijanski poslovni rječnik,1.izdanje, Aldo Luppi, Anita Jernej, Školska knjiga, Zagreb 2007,str.51418

10

Jelena kaže da rashod prevodimo uvek kao onere iz razloga što u teoriji rashod nije nužno i trošak. Rashod može biti i neka vrsta troška koji još uvek nije realizovan, i isti u knjigovodstvu se vodi kao rashod. Znači, to nije realan, stvaran trošak, kao na primer, kupovina kancelarijskog materijala. To bi bio spesa. Po Jeleni, moramo upotrebiti termin onere, u ovoj poziciji, pošto smo na taj način ostavili „ prostora“ da taj rashod postane potom i trošak, buduci da nije jasno naglaseno da se radi o realizovanim troskovima.

nabavna vrednost prodate robe- costo delle merci

Razgovorom sa Ankicom Katić saznajemo da ova pozicija postoji i kao sam konto u finansijskom izveštaju, i samo tako formulisan, bez obzira da li se radi o robi koja je prodata ili nije. Što će reći da se ova pozija na srpskom jeziku ovako formuliše, dok u italijanskom može stajati i costo delle merci kao i costo delle merci vendute.

troškovi materijala- costo materie prime troškovi zarada, naknade zarada i ostali lični rashodi- costi per il personale

Kako nam pojašnjava Ankica Katić, tumačeći zajedno Priručnik o primeni kontnog okvira, fraza troškovi zarada odnosi se na celokupni novčani iznos plate, fraza naknada zarade odnosi se na naknadu plate za vreme porodiljskog odsustva, bolovanja, a ostali lični rashodi podrazumevaju naknadu zaposlenima na službenom putu, naknadu prevoza sa i na radno mesto i slicno. Uzeti zajedno, svi ovi troškovi predstavaljaju troškove koje firma snosi za svoje zaposlene, te odalte prevod costi per il personale.

troškovi amortizacije i rezervisanja- ammortamenti i accantonamenti per rischi

Prevod ove pozicije smo prvo morali protumačiti sa ekonomske strane da bismo potom uradili njen prevod. Termin amortizacija poznajemo vec iz iskustva:

*ammortamento- otplaćivanje, otplata, ammortizacija19 je imenica izvedena od glagola ammortare ( rimborsare, estinguere gradualmente un debito)20

*accantonamenti per i rischi- vidimo da se u srpskom jezku ova finansijska pojava definiše jednom rečju, rezervisanje, što se u Italiji iskazuje frazom. Accantonamento( rezervisanje, zadržavanje, pohrana)21 podrazumeva na neki način deponovanje novčanih sredstava koji bi se koristili u slučaju nepredvidivih gubitaka društva, to jest, čuvanje novca za rizične situacije. Jelena Spasić nam sugeriše da ovako formulisana fraza već postoji i koristi se u Italiji.

ostali poslovni rashodi- altri oneri dall’attività

poslovni dobitak- utile della gestione operativa- poslovni, operativan- operativo, kao u primeru:

19 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo, str.1620 Dizionario dei termini economici, Dizionario Rizzoli, Italia, 1996, str.3521 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo, str.3

11

costi di gestione operativa-troškovi operativnog poslovanja22

- dobitak - prevodimo kao utile

Konsultovanjem Hrvatsko-talijanskog rečnika Alda Lupija i Anite Jernej, uočavamo razliku između termina dobitak i dobit:

*dobitak- guadagno, profitto, utile, lucro, aggio, interesse, ricavo, censo, kao u primerima: dobitak od deonica- utile azionario bruto dobitak- utile lordo isključenje dobitka- eliminazione del guadagno, otvareni dobitak- utile realizzato smanjiti dobitke- diminuire i profitti tekući dobitak- censo corrente minuli dobitak- lucro cessante

*dobit- profitto, utile, guadagno, reddito, ricavo, kao u primerima: bruto dobit- utile lordo oporeziva dobit- utile tassabile stvariti dobit- ottenere utile, realizzare profitto udeo u dobiti- partecipazione nel profitto23

poslovni gubitak- perdita della gestione operativa finansijski prihodi- proventi finanziari

Kod ove stavke vidimo da termin prihodi ne prevodimo kao ricavi, kao kod gorenavedene pozicije: ostali poslovni prihodi- altri ricavi dall’attività operativa.

Prevodiocima koji nisu imali prethodnog iskustva sa finansijskim terminima mogli bi napraviti grešku pri tumačenju termina dobit i prihodi. Isti bi mogli čak delovati i kao sinonimi, te smo smatrali da bi se trebalo objasniti kakva je tačno razlika u značenju ovih termina, i shodno tome, biti oprezan pri njihovom prevođenju.

Pri izradi prevoda termina prihod, dobit, dobitak, bili smo u nedoumici kako ih tačno prevesti, budući da su, usled nemanja iskustva u prevođenju ove vrste dokumenata, delovali i kao sinonimi. Stoga smo prikazali kako se navedeni termine koriste i šta tačno označavaju. Služeći se i finanskijskim izveštajem na italijanskom jeziku, uočili smo u istom termine provento, utile i ricavo u značenju upravo prihod ili dobit:

*provento - dohodak, prihod, kao što možemo naći u primerima: -proventi decrescenti- opadujući prihodi -proventi doganali- carinski prihodi

22 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo, str.29923

12

-provento da interessi- prihod od kamata24

Dodatno objašnjenje nam daje Kjara Barbon:

* proventi - sono i risultati positivi generati dagli investimenti che fa una società. Per quanto riguarda, per esempio, gli investimenti in titoli rientrano in questa categoria i dividendi, cedole, capital gain, premi di opzioni.25

Budući da smo napomenuli da termini prihod i dobit u srpskom jeziku mogu delovati kao sinonimi i da je potputno svejedno kako će biti prevedeni( pošto se oba odnose na vrstu priliva novca u dato društvo), pogledaćemo kako su ova tri diskutabilna termina upotrebljavana u Srbiji:

Dohodak je povećanje ekonomskih beneficija tokom računovodstvenog perioda u formi priliva ili povećanja imovine ili smanjenja obaveza koja rezultuju povećanjem sredstava, osim onih koji se odnose na doprinose od učesnika u sredstvima.

Postoje dva tipa dohotka, prihodi i dobici.

Prihodi proizilaze iz uobičajenih aktivnosti preduzeća. Primeri opšteg prihoda su: prihod od prodaja robe, prihod od pruženih usluga i prihodi poput kamate, dividendi i renti koje dolaze od korišćenja drugih strana imovine preduzeća.

Dobici proizlaze iz aktivnosti koje su mimo uobičajenih aktivnosti preduzeća. Primeri opšteg tipa dobitaka su: dobici od prodaje osnovnih sredstava, dobici koji su rezultat promena u deviznim kursevima, i dobici od prodaje investicija koje drži preduzeće.

 

Zatim analiziramo i termin utile:

* utile- korist, profit, ali i dobit, zarada, kamata, kao u sledećim primerima:

dividere gli utili- deliti dobitutili correnti- tekući dobici26

prestare denaro con un utile del 4 per cento- zajmiti novac s kamatom od 4 odsto27

utile lordo- bruto dobit( kao u našem primeru)utile d’interesse- kamatni dobitakpartecipazione agli utili- učešće u dobiti

Potom dalje vidimo objašnjenje termina utile:

Utile=risultato finale che una società ottiene. Guadagno finale dopo aver tolto tutti i costi e i debiti. Insomma alla fine di tutto tutto quello che resta.

24 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo,str.35925 Chiara Barbon, student ekonomije u Italiji26 Aldo Luppi, Josip Jernej, nav.delo, str.50927 Ivan Klajn, nav. delo, str. 948

13

Utile= Ricavi – costi28

Takođe termin:

* ricavo- dobit, prihod 29 nalazimo da se u rečniku upotrebljava u istom značenju kao što smo naveli za termin utile, to jest, kao dobit. Iako iz rečnika vidimo da mogu biti sinonimi, u italijanskom, jasno su definisne i razgraničene upotrebe ovih termina:

ricavo d’esercizio- poslovni dobitakricavo da imposte- porezni prihodricavo netto- neto prihodricavo lordo- bruto prihod30

U Italiji, termin ricavo označava sledeće:

Ricavo (revenue) = Quantità venduta per prezzo. Con il termine ricavo si identifica quanto si ottiene vendendo i beni prodotti (senza tener conto dei costi).31

Dakle, vidimo, na primer, da u izrazima:

* ricavo da imposte i utile lordo, reči ricavo i utile prevode se kao dobit, međutim, svaka samo u okviru određenih fraza nosi to značenje i u okviru istih ne mogu biti zamenjene jedna drugom, kao što pokazuju data objašnjenja. I u nastavku rada susretaćemo se sa ovom vrstom nedoumica i svaka pozicija će biti rešena sa puno opreza i sugestija stručnih lica. Primećujemo da u srpskom jeziku nema dovoljno termina da bi se razgraničili ovakvi slični finansijski pojmovi i termini.

Problem poput ovog, koji se javlja usled nepostojanja dovoljno termina na srpskom jeziku da se označe dati ekonomski pojmovi rešili smo na najbolji mogući način, odnosno, konsultovanjem sa pomenutim stručnjacima na polju računovodstva i jezika u obe zemlje, Gabrijelom Kopetijem i Jelenom Spasić, koja se bavi višegodišnjim prevođenjem i vršenjem usluga prevoda dokumentata iz oblasti računovodstva i finansija.

finansijski rashodi- oneri finanziari *onere- teret, opterećenje, zaduženost32

Iako ne nalazimo u rečnicima prevod termina onere kao rashod, na takav prevod nas upućuje Jelena Spasić, a potvrđuje nam ga i Gabrijele Kopeti, koji pritom nalazimo i u bilansu na italijanskom jeziku u značenju upravo rashoda( novčanih)

28 Chiara Barbon29 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo, str.39330 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo, str.39331 Chiara Barbon32 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo, str.298

14

ostali prihodi- altri ricavi ostali rashodi- altri oneri dobitak iz redovnog poslovanja pre oporezivanja- utile dalla gestione ordinaria

prima dell’imposta gubitak pre oporezivanja- perdita prima dell’imposta

* imposta- porez, namet, danak33, kao u primerima imposta anticipata-anticipiran porez imposta sul capitale- porez na kapital imposte sulle esportazioni- porez na izvoz

Međutim, znači i - oporezivanje, kao u našem primeru: imposta arretrata- zaostalo oporezivanje

Termin tassa u nekim rečnicima italijanskog jezika, kao i kod Alda Lupija i Anite Jernej, može se naći preveden i kao porez34, te stoga moramo voditi računa da i tassa i imposta mogu biti upotrebljene samo u utvrđenim frazama, što se jezika u ekonomiji i finansijama tiče. Pa tako vidimo da je kod izrade pomentutih stavki u bilansu uspeha upotrebeljena reč imposta, kao u primeru imposta sull’utile i ne moze biti nikako biti zamenjena terminom tassa( npr. tassa sull’utile)

Istu pojavu nalazimo i u priručnicima u Italiji:

Nel linguaggio corrente i termini tassa, contributo e imposta vengono spesso utilizzati in modo equivalente, ma in realtà, in sede giuridica, tali espressioni individuano tributi tra loro molto diversi.

La tassa è un tributo che il singolo soggetto è tenuto a versare in relazione ad un'utilità che egli trae dallo svolgimento di un'attività statale e/o dalla prestazione di un servizio pubblico (attività giurisdizionale o amministrativa) resi a sua richiesta e caratterizzati dalla "divisibilità", cioè dalla possibilità di essere forniti a un singolo soggetto.

L'imposta si caratterizza per il fatto che il suo presupposto - evento valutabile economicamente - è realizzato dal soggetto passivo e non presenta alcuna relazione con lo svolgimento da parte dell'Ente pubblico di una particolare attività o di un servizio.35

33 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo,str.19534 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo,str.47835 Alessandro Balestrino - Maria Pierro, Scienza delle finanze e Diritto Tributario, Edizioni Simone 2002

15

neto dobitak poslovanja koje se zaustavlja- utile netto dall’ attività che sarà fermata

neto gubitak poslovanja koje se zaustavlja- perdita netto dalla attività che sarà fermata *attività- ne prevodimo kao aktivnost, već kao delovanje, delatnost, kao u primerima: attività commerciale- trgovačka delatnost attività contabile- računovodstvena delatnost36

Tokom rada u firmi I&C Partners, imali smo prilike da se susrećemo sa raznom vrstom dokumentacije kroz koju uviđamo kako se, na primer, termin attività veoma puno koristi kada se govori o poslovanju, obavljanju neke funkcije ili poslovanja. Iz tog razloga smo sigurni da bi i kod ove pozicije poslovanje prevelo kao attività.

dobitak pre oporezivanja- utile prima delle imposte gubitak pre oporezivanja- perdita prima delle imposte porez na dobitak- imposta sull’utile poreski rashod perioda- costi imposte del periodo

- ovde možemo primetiti da se u srpskom jeziku termini costo, imposta i mnogi drugi nalazi u jednini, a u italijanskom u množini, što je inače uobičajena jezička pojava u italijanskom jeziku.

odloženi poreski rashodi perioda- costi imposte del priodo differiti

- differire- razlikovati se, odgoditi, otezati

odloženi poreski prihodi perioda- ricavi imposte del periodo differenti isplaćena lična primanja poslodavcu- stipendi pagati al datore di lavoro neto dobitak- utile netto neto gubitak- perdita netta neto dobitak koji pripada manjinskim ulagačima- utile netto che appartiene ai

piccoli privati- piccoli privati- u rečniku Mirjane Kosović nalazimo da je prevod reči

ulagač: depositante. Međutim, pod frazom manjinski ulagači podrazumeva se sledeće: pri podeli akcija u nekom društvu, neki akcionari su vlasnici većeg broja akcija a neki manjeg broja akcija. Najčešće su vlasnici većeg broja akcija firme ili kompanije, dok su manjeg obično fizička lica, najčešće privatnici. Stoga se ova fraza može prevesti i kao piccoli privati.

neto dobitak koji pripada vlasnicima matičnog pravnog lica- utile netto che appartiene ai proprietari della società madre

zarada po akciji- reddito per azione

36 Aldo Luppi, Josip Jernej, nav.delo, str.28

16

- reč zarada obično se prevodi kao guadagno, profitto ili salario 37

Vidimo da u ovoj poziciji na srpskom jeziku stoji reč zarada, a mi je nećemo prevesti kao guadagno, nego kao reddito. Pogledaćemo kakvo značenje može da ima termin reddito u rečniku Alda Lupija i Anite Jernej:

*reddito- dohodak, prihod kao u primerima:

reddito su finanzamenti- prihodi od finansiranja, reddito fiscale- poreski prihod, reddito da dividendi- prihod od dividendi, ripartizione del reddito- raspodela dohodka

- na osnovu ovih primera nije jasno zašto se osnovna zarada prevodi kao reddito. Razlog tome jeste taj što se ovde radi o akcijama kojima se trguje, i svaka prodaja istih za izvesnu sumu novca predstavlja prihod, zaradu, to jest priliv novca za dato društvo.

osnovna zarada po akciji- reddito principale per azione umanjena( razvodnjena) zarada po akciji- reddito diminuito( diluito) per azione

- diluito- diluizione- rastvaranje, rastapanje, razređivanje kao u primerima: diluizione del capitale- rastvaranje kapitala, diluizione degli utili- rastvaranje dobiti

Sama fraza razvodnjena zarada nas može staviti u sumnju da li se zaista radi doslovnom prevodu glagola rastvoriti, rastvarati ili bismo trebali isti protumačiti i potražiti drugi termin, što je i učinjeno. Ankica Katić i Jelena Spasić nam pojašnjavaju šta u finansijskom izveštaju znači razvodnjena zarada po akciji: ukoliko dođe do raspodele zarade od akcija na više akcionara, ista se na neki način razvodnjava, rasplinjuje na više mesta, osnosno ista zarada se u novonastaloj situaciji umanjuje, razvodnjava pošto se deli na više članova.

Sledeći korak u sastavljanju godišnjeg finansijskog izveštaja jeste načiniti bilans stanja.

37 Mirjana Kosović, nav.delo, str. 301

17

BILANS STANJA STATO PATRIMONIALE

U Republici Srbiji, bilans stanja predstavlja pregled imovine, obaveza i kapitala na određeni dan.38 Sastoji se od dva dela i u Italiji i u Srbiji, a to su aktiva i pasiva( attivo i passivo).

Bilans vodi poreklo od italijanske reči bilancio- vaga sa dva tasa. Kao što tasovi vage stoje u ravnoteži, tako su i aktiva i pasiva u bilansu uvek u ravnoteži.Ravnoteža proističe od tuda što je i na jednoj i na drugoj strani bilansa dato stanje sredstava društva, i to na levoj strani po njegovoj nameni i funkciji, a na desnoj po njihovom poreklu. S obzirom na to da se sredstva posmatraju sa dva aspekta, prirodno je da zbir vrednosti dat sa dva aspekta bude jednak.39

Prilog 2.Primer obrasca bilansa stanja u Republici Srbiji

U Republici Italiji bilans stanja se naziva stato patrimoniale, i sadrzi gotovo identicnu vrstu podataka kao i bilans stanja u Republici Srbiji. Ovaj podatak saznajemo od Gabrijela Kopetija.

Kao što smo videli i objasnili u prethodnom poglavlju, i kod bilansa stanja uviđamo da se fraza na srpskom jeziku ne može doslovno prevesti na italijanski iz razloga što se u tom slučaju onda ne bi razumelo o kakvom dokumentu se radi, budući da bi eventualno zvučalo kao bilancio dello stato, što nije ispravno i nejasno je, već glasi stato patrimoniale. I do ovog zaključka smo došli poređenjem italijanske verzije finansijskog izveštaja kao i konsultovanjem sa gorepomenutim stručnjacima.

Analiziraćemo reči koje čine frazu stato patrimoniale da bismo videli koja je veza sa verzijom iste na srpskom jeziku:38 Privredni savetnik, nav.delo, str.1739 www.link-elearning.com

18

* stato- stanje, država * patrimoniale- nasledni, imovinski * patrimonio- imovina, bogatstvo, kapital40

Na osnovu ove analize možemo zaključiti da se koristi fraza stato patrimoniale, odnosno , slobodno prevedeno, stanje imovine i kapitala, zato što se, kao i u definiciji bilansa uspeha na srpskom, u ovom delu finansijskog izveštaja iznose podaci o imovinskom stanju, obavezama i kapitalu određenog pravnog lica.I bilans stanja mora da bude sačinjen po određenoj shemi, to jest podaci se unose u propisani obrazac kao i kod bilansa uspeha. Sastoji se od aktivnog i pasivnog dela: stato patrimoniale attivo i stato patrimoniale passivo. Međutim, u italijanskom jeziku se, kao i u srpskom, koriste skraćeni nazivi:

* ATTIVO- aktiva* PASSIVO- pasiva41

Analiziraćemo termine attivo i passivo da bismo videli koje stavke spadaju pod ove dve kategorije i u Italiji i u Srbiji: *attivo- aktiva, imovina , kao u primerima: - attivo della bilancia dei pagamenti- aktiva platnog bilansa -attivo fisso- fiksna aktiva -attivo liquido- liquidna aktiva *passivo- dugovanje, dugovi, pasiva kao u primerima: - passivo bancario- bankarska pasiva - passivo di un’azienda- dug društva - passivo a breve- kratkoročno dugovanje42

Ukoliko se ne poznaju termini aktive i pasive u srpskom jeziku, neiskusan prevodilac bi mogao prevesti ova prideva muškog roda kao aktivan i pasivan, što, naravno, nikako nije prevod prikladan za jezik finansija, odnosno, ne objašnjava dati pojam čiji se prevod ovde zahteva.

Potom ćemo da uporedimo kakvi podaci dolaze pod odeljak ATTIVO, a koji pod PASSIVO.Kako nalazimo u priručniku Codice civile, ATTIVO sadrži:

A) Crediti verso soci per versamenti ancora dovuti con separata indicazione della parte già richiamata.

B) Immobilizzazioni ( koje se potom mogu razdeliti u podkategorije)C) Attivo circolanteD) Ratei e risconti

40 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo,str.31641 Codice civile, nav.delo, str. 242442 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo, str.315

19

Analiziraćemo, dakle, aktivu i pasivu:

AKTIVA

ATTIVO

U Republici Srbiji stavke koje dolaze pod aktivu jesu svi podaci o imovini koju društvo poseduje. U aktivi imovina se grupiše prema funkciji i čine je:

1. fiksna ili stalna imovina (osnovna sredstva, nematerijalna ulaganja i dugoročna finansijska ulaganja - hartije od vrednosti);

2. obrtna imovina ili kapital (zalihe, materijal, gotovi proizvodi, nedovršena proizvodnja, kratkoročna potraživanja-kupci, kratkoročna finansijska ulaganja-hartije od vrednosti, menice, novčana sredstva - gotovina);

3. aktivna vremenska razgraničenja;4. gubitak iz ranijih godina i gubitak iz tekuće godine.

Stavke su sledeće:

stalna imovina- immobilizzazioni- Codice civile sadrži podatke o tome od kojih delova se sastoji stato

patrimoniale. Jedna od kategorija jesu i immobilizzazioni, za koje nam Gabrijele Kopeti potvrđuje da su identična pozicije. Daljom analizom nalazimo da immobilizzazione- dovođenje u stanje nepokretnosti, imobilizacija43 termin koji se iz tog razloga uzima za stalnu imovinu, to jest za sve što je imoblisano, odnosono dovedeno u neku vrstu konstante.

neuplaćeni upisani kapital- crediti vs soci per versamenti ancora dovuti- Nalazimo da termin neuplaćeni upisani prevodimo sa rečeničnom

konstrukcijom versamenti ancora dovuti. Razlog za ovakav prevod daje nam Jelena Spasić jednostavno objašnjavajući da se pod frazom upisani neuplaćeni kapital podrazumeva sledeće: zakonska je obaveza osnivača društva koji se ugovorom o osnivanju obavezuje da u određenom roku od dana osnivanja društva uplati polovinu propisane sume za osnivanje firme, odnosno 250 evra na ime osnivačkog kapitala društva. Ukoliko je isti upisao, odnosno registrovao u Agenciji za privredne registre po svojoj volji veću sumu od zakonski obaveznih 500 evra na ime osnivačkog kapitala ( koji može biti ili u novcu, stvarima ili pravima)44, obavezan je da u roku od godinu dana od dana osnivanja doplati tu razliku. Dok se ne izvrši ta doplata, ona se knjiži na ovoj poziciji, odnosno predstavlja sumu

43 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo, str.19244 Privredni savetnik, nav.delo, str.47

20

koja još nije uplaćena , ali je upisana. Te stoga predstavlja potraživanje ka osnivačima, odnosno credito.

Goodwill- goodwill- Ova stavka koja je po etimologiji anglicizam ostavlja se kao takva, bez

prevoda pošto je termin goodwill dobropoznat svim računovođama ne samo u Srbiji već i u ostalim zemljama. U objašnjenju nam pomaže Ankica Katić koja objašnjava da je goodwill ugled firme na tržištu, što i sama reč na engleskom upravo i znači.

nematerijalna ulaganja- immobilizzazioni immateriali- frazu nematerijalna ulaganja takođe ćemo naći u pravilniku Codice civile

kao jednu od kategorija u stato patrimoniale, pri čemu se konsultujemo sa ekonomistom Gabrijelom Kopetijem da se uverimo da se ove dve stavke odnose na iste podatke, na šta bi se moglo posumnjati ukoliko bi se nematerijalna ulaganja prevela doslovno, na primer kao investimenti immateriali. Nalazimo da ulaganje nećemo prevesti kao investimento već kao immoblizzazione.

nekretnine, postrojenja, oprema i biološka sredstva- fabbricati, impianti, macchinari, autovetture, mezzi biologici

- još jedna stavka za koju nalazimo odgovarajući „ par“ u Codice civile nekretnine, postrojenja i oprema- fabbricati, impianti, macchinari e autovetture Iako termin oprema može biti preveden i na drugi način, zbog težnje da se nađe „ zlatna sredina“ po pitanju pozicija u bilansu između dve zemlje, uzimamo već postojeću poziciju iz bilansa na italijanskom jeziku, iako ne odgovara u potpunosti srpskoj verziji iste. investicione nekretnine- fabbricati d’ investimento biološka sredstva- mezzi biologici dugoročni finansijski plasmani- immobilizzazioni finanziarie a lungo termine učešća u kapitalu- partecipazioni ostali dugoročni plasmani- altri immobilizzazioni finanziarie

* plasman- vendita, smercio, fin. investimento, credito, accreditamento, kao u primerima: dugoročni plasmani- investimenti a lungo termine45

Međutim, plasman nećemo prevesti nijednim od datih prevoda iz sledećeg objašnjenja. Plasman je vrsta deponovanih sredstava, u ovoj stavci dugoročni, odnosno novac deponovan na period od preko godinu dana. Plasman ćemo prevesti kao immobilizzazioni finanziarie pošto taj novac smo deponovanjem na neki način imobilisali, to jest nije više cirkulišući novac, već ostavljen,“ zamrznut“ u banci na određeni period.

obrtna imovina- attivo circolante- obrtna imovina je stavka koja postoji i u bilansu u Italiji, s tim što je mi

nalazimo i Hrvatsko talijanskom poslovnom rječniku Alda Lupija i Anite Jernej :

45 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo , str.271

21

obrtni- rotatorio( zanatski), u primerima: obrtna imovina- capitale d’esercizio, capitale liquido, attivo circolante, obrtna sredstva- mezzi d’esercizio, capitale circolante, capitale rotativo

Nedoumicu oko togo koju od ovih fraza prevesti kao obrtnu imovinu razjašnjavamo tako što konsultujemo i Codice civile gde nalazimo datu poziciju kao i Jelenu Spasić i Gabrijela Kopetija. Obrtna jeste pošto je kružna, ona cirkuliše, aktivna je, na raspolaganju, odnosno circolante. Imovinu ćemo prevesti kao attivo, aktiva, pod kojom se podrazumevaju aktivna sredstva( novac uglavnom) koja su u upotrebi.

zalihe- rimanenze stalna sredstva namenjena prodaji i sredstva poslovanja koje se obustavlja-

immobilizzazioni destinate a vendita e mezzi aziendali in cessazione kratkoročna potraživanja, plasmani i gotovina- crediti a breve termine, depositi

bancari e cassa potraživanja- crediti

potraživanje- domanda, richiesta,( fin.) debiti insoluti, credito, kao u primerima:

potraživanja i dugovanja- crediti e debiti, akcesorno potraživanje- domanda accessoria, knjigovodstveno potraživanje- credito contabile, naplatiti potraživanje- riscuotere un credito

Pri prevođenju termina potraživanje, prevodioci znaju napraviti grešku. Termin potraživanje može biti preveden i kao: domanda, richiesta, esigenza. Međutim, iz prevoda dokumenata kojima se svakodnevno susrećemo u jednom konsultantskom studiju, kao i uz potvrdu iskusnog prevodioca, uviđamo potrebu za jasnim razgraničavanjem među značenjima i time izbegavamo stvaranje greške pri prevodu. Naime, potraživanje se u finansijama prevodi kao credito, iako u rečniku Alda Lupija i Anite Jernej nalazimo da je credito- veredija, kredit, akreditiv, dug, dugovanje, potraživanje46. Koristimo ovaj termin pošto imati potraživanje prema nekome znači da je isti u kreditu prema vama, duguje vam nešto.Mogli bismo doći u nedoumicu kako onda prevesti termin kredit. Uz konsultacije, dolazimo do zaključka da se u bilansu reč kredit ne prevodi kao credito, kako bi se možda pomislilo, nego kao finanziamento, da bi se napravila jasna razlika na koju vrstu kredita se misli. Ono što je posebno interesantno jeste da u rečniku Alda Lupija i Anite Jernej, kao i kod Ivana Klajna, ne nalazimo da se termin finanziamento prevodi kao kredit, nego kao finansiranje.

potraživanja za više plaćen porez na dobitak- crediti per più pagata imposta sui redditi

46 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo, str.102

22

- u ovoj stavci dobitak prevodimo kao reddito jer porez na dobitak jeste porez na ostvrareni prihod u datoj poslovnoj godini

kratkoročni finansijski plasmani- altre attività finanziare a breve termine- prevodimo finansijski plasman kao attivita’ finanziaria a ne kao što smo

prethodno objasnili, kao immobilizzazione, pošto kratkoročni finansijski plasman nismo „ imobilisali“, deponovali na duži period, već je kratkoročan, aktivan, odmah upotrebljiv novac.

gotovinski ekvivalenti i gotovina- disponibilità liquide

*gotovina- denaro contanto, somma contante, fondi liquidi, liquido, kao u primerima: gotovina u banci- liquido in banca, namirenje gotovinom- regolamento per contanti, podizanje gotovine- prelevamento in contanti47

*ekvivalent- equivalente.

Termin disponibilità znači raspoloživost, raspoloživa likvidnost, raspoloživa sredstva48. U srpskom, gotovinski ekvivalenti i gotovina označava sledeće: Gotovinu čini novac na tekućem računu, u blagajni, deviznom računu i deviznoj blagajni kompanije. U gotovinske ekvivalente ubrajamo: komercijalne zapise, blagajničke zapise, menice, akcije i obveznice drugih kompanija koje menadžment drži sa namerom da ih proda u roku do 90 dana i druge kratkoročne hartije od vrednosti.49

Stoga zaključujemo da je su gotovina i gotovinski ekvivalenti tekući novac, liquido, koji je odmah na raspolaganju, odnosno isti je disponibile. Istu poziciju nalazimo i u bilansu na italijanskom jeziku i Kjara Barbon nam objašnjava da su u pitanju iste pozicije koje sadrže iste podatke

porez na dodatnu vrednost i aktivna vremenska razgraničenja- IVA, ratei e risconti attivi

- u Republici Italiji porez na dodatnu vrednost se najčešće predstavlja u kraćem obliku, kao IVA, odnosno akronim od rečenične konstrukcije imposta sul valore aggiunto, kom prevodu upravo odgovara porez na dodatnu vrednost.

Frazu aktivna vremenska razgraničenja prvo moramo razumeti na šta se odnosi i potom tragati za adekvatnim prevodom. Jelena Spasić nam objašnjava sledeće: ukoliko imamo neku obavezu prema nekome, obračunski period možemo vremenski razgraničiti na mesečne, godišnje rate, odnosno, izvršiti rateizaciju. U rečniku nalazimo termine:

* rateo: - dospelo a neuplaćeno potraživanje - obračun kratkoročnih kamata50

47 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo, str.8348 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo, str.12949 www.crnarupa.singidunum.ac.yu50 Ivan Klajn, nav. delo, str. 690

23

U priručniku Codice civile takođe nalazimo poziciju ratei e risconti. Jelena nam ukazuje da se upravo ovaj prevod uzima za frazu aktivna vremenska razgraničenja, budući da označava istu finasijsku „situaciju“ .

odložena poreska sredstva- mezzi/crediti per imposte differite poslovna imovna- totale attività

Ovu poziciju nećemo prevoditi reč po reč iz sledećeg razloga: fraza poslovna imovina odnosi se na svu imovinu koju društvo poseduje, ali se ista posmatra kroz činjenicu da se nalazi u okviru dela finansijskog izveštaja koji se naziva AKTIVA. To nam govori da se u okviru aktive sve ono čime društvo raspolaže, odnoso poslovanje kojim se stiče neka zarada, priliv novca, prevodi kao attività.

gubitak iznad visine kapitala- perdita superiore al valore del capitale ukupna aktiva- totale dell’attivo vanbilansna aktiva- attivo fuori bilancio

Drugi deo bilansa stanje jeste pasiva:

PASIVA

PASSIVO

Pasiva je drugi deo bilansa stanja u kom se pokazuje poreklo ili izvor imovine navedene po vrstama i iznosima u aktivi. Kao što smo već rekli pasivu čine izvori imovine ili kapitala i čine je:

1. osnovni kapital - akcionarski ili sopstveni kapital;2. dugoročne obaveze- krediti, hartije od vrednosti;

24

3. kratkoročne obaveze (dobavljači, čekovi, menice i ostale kratkoročnehartije od vrednosti, avansi, ostale kratkoročne obaveze iz poslovanja);

4. pasivna vremenska razgraničenja;5. neraspoređena dobit iz tekuće godine.

U Italiji, pasiva se sastoji od sledećih standardnih kategorija:

A) Patrimonio netto B) Fondi per rischi e oneri

C) Trattamento di fine rapporto di lavoro subordinato

D) Debiti

pasiva- passivo- uočavamo kako se termin passivo( pridev muškog roda) ne prevodi kao

pasivan, nego kao imenica: pasiva kapital- capitale sociale

Kapital se prevodi kao capitale sociale zato što capitale označava i glavnicu, kapital. Ovde možemo dodati i termin sociale budući da se radi o kapitalu društva, odnosno capitale della societa’. Dakle , capitale = patrimonio, kao što nalazimo i u teoriji:

„ Il capitale dell’azienda, detto anche patrimonio, e’ l’insieme dei beni economici, a disposizione di diritto e di fatto del soggetto aziendale in un dato momento“.

neuplaćeni upisani kapital- capitale iscritto non versato rezerve- riserve revalorizacione rezerve- riserve di rivalutazione nerealizovani dobici po osnovu hartija od vrednosti- utili non realizzati in base ai

titoli- titolo- natpis, naslov, naziv, efekt, vredonosni papir, menica51

nerelizovani gubici po osnovu hartija od vrednosti- perdite non realizzate in base ai titoli

neraspoređena dobit- utili non distribuiti- neraspoređen- ripartito, distribuito

gubitak- perdite otkupljene sopstvene akcije-acquisto di azioni proprie dugoročna rezervisanja i obaveze- fondi e passività

U rečniku nalazimo da je :

51 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo, str.491

25

* rezerva- riserva, fondi di riserva pri čemu nalazimo i primer zajedničke rezerve- fondo comune di riserva52

Poznato nam je da reč debito označava prevashodno dugovanje ili dug, zaduženost53 pa potom i obavezu. U jeziku finansije pod terminom obaveza podrazumeva se novac koji treba biti isplaćen određenom licu, firmi, kompaniji ili drugom vidu saradnika sa kojm se posluje, što i jeste neka vrsta obaveze- duga.

Kada radimo prevod sa srpskog na italijanski jezik, mogli bi se naći u nedoumici da li termin obaveza prevesti čak i kao obbligazione, budući da nalazimo u rečniku:

*obbligazione- obveznica, obaveza, zadužnica54

Međutim, iako se iz primera vidi da obaveza i obveznica mogu, sudeći po rečniku, biti prevedene na isti način, moramo biti pažljivi budući da se radi o dve različite pojave. Obveznica označava dužničku  hartiju od vrednosti koja emitenta obavezuje da investitoru isplati pozajmljeni iznos zajedno sa pripadajućom kamatom, u tačno utvrđenom vremenskom periodu.55. Dakle, ukoliko naiđemo nekad na termin obbligazione ili debito, prvo moramo razlučiti da li se radi o obavezama ili su u pitanju obveznice, pošto smo ukazali da ova dva termina označavaju drugačiju pojavu u finansijama. Kod bilansa ova dva termina ne mogu se koristiti nasumice već po utvrđenoj distinktivnoj normi.

Ustanovisli smo, dakle, da bi se termin obaveze mogao prevesti na nekoliko načina. Kao obblighi, debiti ili passività, što smo primetili tokom rada u firmi I&C Partners. Potom konsultujemo rečnik i nalazimo:

- passività- pasivnost, pasiva, dugovanje, dugovi, manjak56

Pošto smo prethodno objasnili da obaveza prema drugima znači vrstu dugovanja, a pasivnost je u bilansu sinonim za dugovanje, jasno je zbog čega možemo koristiti i tremin passività. Dodatno objašnjenje kako se termin passivita’ koristi u finansijskom izveštaju daje nam Jelena Spasić: passività jesu izvori iz kojih se novac uzima, odakle se novac „uzima za dugovanje’’( krediti, kapital). Debiti su dugovi, realni, dok su obblighi vrsta dugova koji još uvek nisu „ isplaćeni“ već samo „ zavedeni, registrovani“ kao takvi. Stoga zaključujemo da termin passivita’ predstavlja u neku ruku najopštiji naziv za pojavu dugovanja.

dugoročna rezervisanja- fondi

52 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo, str.40753 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo, str.10954 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo, str.29255 Internet, www.ekof.bg.ac.yu/nastava/trgovina_HOV/OBVEZNICA.ppt56 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo,str.315

26

Uzimamo termin fondo- zemljište, sredstvo, dobro, imanje, glavnica, fond57. Ukoliko čuvamo, „rezervišemo“ neka sredstva, to znači da ih formiramo kao vrstu fonda za eventualne nastupajuće rizične finansijske situacije

dugoročne obaveze- passività a lungo termine

Budući da imamo pridev dugoročni, pretpostavljamo da se radi o kreditu koji je najčešća vrsta dugoročne obaveze, ali ovde nije jasno naznačeno o kojoj vrsti obaveze se radi, pa ćemo termin obaveza prevesti sa passività

dugoročni krediti- debiti verso terzi a lungo termine- kod ove stavke primećujemo da termin kredit moramo sa oprezom

prevesti, vodeći pre svega računa u kom delu finansijskog izveštaja se nalazi. Nećemo ga stoga prevesti sa finanziamento, kao što smo prethodno objasnili. Razlog tome jeste upravo taj što se u ovom delu finansijskog izveštaja, u pasivi, radi o obavezama koje mi imamo prema trećim licima, odnosno mi smo ti koji smo u kreditu, u dugu prema nekome, te ga iz tog razloga prevodimo kao debito.

ostale dugoročne obaveze- altri debiti a lungo termine kratkoročne obaveze- passività a breve termine

- iz istog razloga kao što smo dugoročne obaveze definisali kao passivita, definišemo tako i kratkoročne obaveze, odnosno kao passività.

kratkoročne finansijske obaveze- passività finanziarie a breve termine obaveze po osnovu sredstava namenjenih prodaji i sredstava poslovanja koje se

obustavlja- obblighi per le immobilizzazioni destinate a vendita e mezzi aziendali per attivita cessata- kod ove pozicije takođe bismo morali razlučiti kako prevesti termin obaveza. Zaključujemo da se ovde radi o još nerealizovanim obavezama, o obavezama koje još uvek nisu postale dugovi( verovatno usled rokova plaćanja koji se poštuju ili ne), pa su i zato passività.

obaveze iz poslovanja- debiti derivanti dall’attivita di gestione- termin poslovanje možemo prevesti rečeničnom konstrukcijom attivita’ di

gestione iz razloga što u rečniku Aldo Lupija i Anite Jernej možemo videti da sam termin gestione znači poslovanje, upravljanje, uprava, kao u primerima:

gestione finanziaria- finansijsko poslovanje gestione di portfolio- poslovanje vredonosnim paprima gestione valutaria- devizno poslovanje58

Što se tiče opet termina obaveza, u ovom slučaju će biti preveden kao debiti, pošto su u pasivi obaveze iz poslovanja tumačene i podrazumevaju realna dugovanja koja su nastala kroz same aktivnosti iz poslovanja.

ostale kratkoročne obaveze- altre passività a breve

57 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo, str.16958 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo, str.178

27

obaveze po osnovu poreza na dodatnu vrednost i ostalih javnih prihoda i pasivna vremenska razgraničenja- debiti per IVA e per imposte sull’utile e ratei e risconti passivi

Takođe i kod ove pozicije saznajemo da se radi o zaostalim plaćanjima poreza i ostalih vrsta obaveza koja nisu ostvarena te stoga predstavljaju stvarna novčana dugovanja.

obaveze po osnovu poreza na dobit- obblighi per le imposte sui redditi- iako nam je fraza porez na dobit već poznata kao ustaljena, kod ove

pozicije moramo obratiti paznju na jedan detalj. Ovde se ne radi o c odložene poreske obaveze- debiti per imposte differite ukupna pasiva- totale passivo vanbilansna pasiva- passivo fuori bilancio

Treći obavezan deo finansijskog izveštaja za sva pravna lica, bez obzira na veličinu, jeste statistički aneks.

STATISTIČKI ANEKS

ANNESSO STATISTICO

Statistički aneks sadrži određene statističke i statusne podatke.59

Analizom prevoda ove fraze uočavamo da propisani naziv, annesso statistico, odgovara doslovnom prevodu iste sa srpskog na italijanski jezik.

59 Privredni savetnik,1 i 2, nav.delo, str.17

28

Sledeće su stavke:

broj meseci poslovanja- numero mesi di attività oznaka za veličinu- dimensioni sociali-piccola, media o grande impresa

- ova stavka se može i prevesti slobodnije davanjem dodatnog objašnjenja na šta se te dimenzije tačno odnose, to jest na razvrstavanje društva po veličini( mala, velika ili srednja)

oznaka za vlasništvo- tipo proprietà broj stranih( pravnih ili fizičkih) lica koja imaju učešća u kapitalu-numero

persone straniere( fisiche i giuridiche) con partecipazioni nel capitale prosečan broj zaposlenih na ostnovu stanja krajem svakog meseca( ceo broj)-

numero medio dipendenti in base allo stato fine ogni mese( numero arrotondato)

bruto promene nematerijalnih ulaganja i nekretnina, postrojenja, opreme i bioloških sredstava- cambiamenti lordi di investimenti immateriali, di fabbricati, di attrezzature, di impianti e di mezzi biologici

nematerijalna ulaganja- investimenti immateriali stanje na početku godine- stato all’inizio di esercizio povećanja( nabavke) u toku godine- aumento( acquisti) durante l’esercizio smanjenja u toku godine- riduzione durante l’esercizo revalorizacija- rivalutazione stanje na kraju godine- stato alla fine d’esercizio nekretnine, postrojenja, oprema i biološka sredstva- fabbricati,

attrezzature,impianti e mezzi biologici zalihe materijala- rimanenze di materiale nedovršena proizvodnja- produzione non finita gotovi proizvodi-prodotti finiti roba- merce stalna sredstva namenjena prodaji- immobilizzazioni destinate alla vendita dati avansi- acconti versati struktura osnovnog kapitala- struttura del capitale sociale akcijski kapital- capitale azionario u tome: strani kapital- di cui: capitale straniero udeli društva sa ograničenom odgovornošću- quote di partecipazione in

societa a responsabilità limitata u tome: strani kapital- di cui: capitale straniero ulozi članova ortačkog i komanditnog društva- quote di partecipazione in

società in accomandita o s.n.c. * komanditno- in accomandita, * komanditno društvo- la società in accomandita(S.acc)60

državni kapital- capitale statale društveni kapital- capitale pubblico

60 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo,str.137

29

Kod prevoda ove pozicije možemo doći u sumnju da li se sintagma društveni kapital odnosi na društvo, odnosno firmu, preduzeće, ili se pak misli na termin vezan sa socijalistički period kada je imovina, odnosno kapital, pripadao društvu. Razgovorom sa Ankicom Katić saznajemo da se data pozicija odnosi upravo na „ zastarelu pojavu“, odnosno na društveni kapital, budući da još uvek postoje neka društva koja su u vlasništvu naroda.

zadružni udeli- capitale di cooperative ostali osnovni kapital- altro capitale sociale

- osnovni kapital je kapital koje društvo pri svom osnivanju mora da uplati na ime osnivačkog kapitala. Stoga isti predstavlja i osnovni kapital. U računovodstvu, dakle, fraza osnovni kapital podrazumeva osnovni, početni kapital, te je iz tog razloga tako prevodima.

svega- totale struktura akcijskog kapitale- struttura di capitale azionario obične akcije- azioni ordinarie broj običnih akcija- numero di azioni ordinarie nominalna vredost običnih akcija- ukupno- valore nominale delle azioni

prioritarie- totale svega-nominalna vrednost akcija- totale- valore nominale di azioni potraživanja po osnovu prodaje( stanje na kraju godine)- crediti in base alla

vendita( stato alla fine d’esercizio) obaveze iz poslovanja- obblighi derivanti dall’attività sociale potraživanja u toku godine od društva za osigurnje za naknadu štete( dugovni

promet bez pocetnog stanja)- crediti durante esercizio verso le societa di assicurazione per recupero danni( dare senza stato iniziale)

PDV- prethodni porez- IVA imposta precedente godišnji porez po poreskim prijavama- imposta annuale in base alle

dichiarazioni presentate obaveze iz poslovanja- obblighi derivanti dall’attività obaveze za neto zarade i naknade zarada- obblighi per gli stipendi netti e per

le retribuzioni potražni promet bez početnog stanja- avere senza stato iniziale obaveze za porez na zarade i naknade zarade- obblighi per le imposte sugli

stipendi netti e per le retribuzioni

Oko ove stavke ponovo konsultujemo Jelenu Spasić, pošto nismo sigurni oko prevoda fraze naknade zarada. Jelena nam ukazuje na termin retribuzione, gde mi dalje analiziramo:

*retribuzione- nagrada, plata kao u primerima: retribuzione a giornata- dnevna plata, retribuzione forfettaria- paušalna plata, retribuzione in denaro- plaćanje u novcu,

međutim, označava i naknadu, kao u primerima:

30

con retribuzione, dietro retribuzione, verso retribuzione- uz naknadu

obaveze za doprinose na zarade i naknade zarade na teret zaposlenog- obblighi per le imposte sugli stipendi e sulle retribuzioni a carico del dipendente- doprinos na zarade označava porez koji poslodavac mora da uplaćuje

svojim zaposlenima, i na tu sumu se plaća i porez. Iz tog razloga, ukoliko prevedemo doprinos na zarade kao imposte sugli stipendi, jasno je da se radi o uplati poreza na novac koji poslodavac uplaćuje na račun penzionog, zdravstvenog i osiguranja protiv nezaposlenosti.

obaveze za dividende, učešće u dobiti i lična primanja poslodavca- obblighi per i dividendi, partecipazioni e redditi personali del Datore di lavoro

obavaza prema fizičkim licima za naknade prema ugovorima- obblighi contrattuali per le retribuzioni delle persone fisiche

obaveze za PDV- obblighi per IVA controlni zbir- totale controllo drugi troškovi i rashodi- altre spese ed oneri

troškovi goriva i energije- spese di energia e di carburanti troškovi zarada i naknada zarada- spese di stipendi e di retribuzioni troškovi poreza i doprinosa na zarade i naknada zarada na teret poslodavca-

spese per l’imposta e gli oneri previdenziali sugli stipendi e sulle retribuzioni a carico della societa’

Kod ove pozicije smo konsultovali dott. Gabrijela Kopetija, diplomiranog ekonomistu, koji nam je pojasnio kako je u Italiji konstituisan sistem socijalnog i zdravstvenog osiguranja. Između ostalog nam i objašnjava prevode termina, to jest, termin previdenza. Potom u rečniku Alda Lupija i Anite Jernej pronalazimo dati termin: previdenza- predviđanje, briga, skrb, socijalno osiguranje, kao u primerima: previdenza aziendale- osiguranje u preduzeću contributi di previdenza- doprinos za socijalno osiguranje

Zatim zajedno dolazimo do rešenja, to jest, definišemo troškove doprinosa na zarade kao oneri previdenziali sugli stipendi.

troškovi naknada fizičkim licima( bruto) po osnovu ugovora- spese di retribuzioni alle persone fisiche( lordo) in base ai contratti

troškovi naknade članovima upravnog i nadzornog odbora- spese di retribuzioni ai membri del CdA e del Colleggio sindacale

31

- članovi upravnog odbora je fraza koju možemo prevesti skraćeno, kao CdA odnosno kao Colleggio dell’amministrazione i tako formulisanu frazu nam saopštava i Jelena Spasić.

ostali lični rashodi i naknade- altre spese e retribuzioni personali troškovi proizvodnih usluga- spese di servizi produttivi troškovi zakupnina- spese per affitti troškovi zakupnine zemljišta- spese affitti e terreni troškovi istraživanja i razvoja- spese per la ricerca e sviluppo troškovi amortizacije- ammortamenti troškovi premije osiguranja- spese di premi di assicurazione troškovi platnog prometa- spese di movimenti bancari troškovi članarina- spese di membership troškovi poreza- imposte troškovi doprinosa- spese per i contributi rashodi kamata- interessi rashodi kamata i deo finansijskog rashoda- oneri per interessi e parte di spese

finanziarie rashodi kamata po kreditima od banaka i dfo- spese per interessi ed altre spese

finanziarie- kod prevoda ove pozicije smo konsultovali Ankicu Katic da bi nam

objasnila sta predstavlja skracenica dfo i saznajemo da su to druge finansijske obaveze. Posto se ova pozicija tice finansijskih rashoda koji su najcesce bankovni krediti, te stoga i kamate, uzevsi uopste ovakve pojave, mozemo ih definisati kao ostale finansijske troskove, odnosno altre spese finanziarie.

rashodi za humanitarne, kulturne, zdravstvene, obrazovne, naučne i verske namene, za zaštitu čovekove sredine i za sportske namene- spese per le destinazioni umanistarie, culturali, sanitarie, di formazione, di scienza, religiosa, ambientali e sportive

kontrolni zbir- totale controllo drugi prihodi- altri ricavi prihodi od prodaje robe- ricavi dalle vendite prihodi od premija, subvencija, dotacija, regresa, kompenzacija i provraćaja

poreskih dažbina- ricavi dai premi, sovvenzioni, donazioni, indennita’, compensazioni e rimborso imposte

*indennità- odšteta, naknada ( štete, troškova)61

*regres- regresso, rifusione, rimborso, rivalsa, dotazione integrativa, kao u primerima: regres za godišnji odmor- sovvenzione di cassa per ferie, regresso feriale regres za naplatu-regresso per pagamento

Dakle, svaka vrsta naknade, uglavnom u novcu, prevodimo terminom indennità kom dodajemo reči koje se na datu naknadu odnose. Ovo nam

61 Ivan Klajn, nav.delo, str.403

32

sugeriše Jelena Spasić, koja pojašnjava da u svom bogatom iskustvu u radu sa italijanskim firmama i da se kroz razgovor sa poslovođama nije često upotrebljavamo termin regresso, već su joj isti ukazali na upotrebu termina indennita u pomenutim frazama.Pa tako u rečniku Alda Lupija i Anite Jernej nalazimo: indennità di vacanze- naknada za godišnji odmor indennità di vitto- naknada za hranu.

Tako zaključujemo da bi se termin regres, koji u Srbiji upravo označava izvesnu vrstu novčane naknade, pre preveo kao indennità nego kao regresso.

prihodi po osnovu uslovljenih donacija- ricavi dalle donazioni condizionate prihodi od zakupnine za zemljište- ricavi dall’affitto di terreni prihodi od kamata- ricavi dagli interessi prhodi od članarina- ricavi dai membership prihodi od kamata po računima i depozitima u bankama i ostalim finansijskim

organizacijama- ricavi dagli interessi sui depositi bancari o presso gli altri istituti di credito

prihodi po osnovu dividendi i učešća u dobitku- ricavi dai dividendi e dalle partecipazioni in capitale

- pri prevodu ove stavke prvo smo ustanovili šta tačno označava učešće u kapitalu

obaveze za akcize- obblighi per le accise prema godišnjem obračunu akciza- in base al calcolo annuale obračunate carine i druge uvozne dažbine( ukupan godišnji iznos prema

obračunu) – dazi doganali ed altri dazi di importazione calcolati( importo annuale)

kapitalne subvencije i druga državna dodeljivanja za izgradnju i nabavku osnovnih sredstava i nematerijalnih ulaganja- sovvenzioni capitali ed altre dazioni statali per la fornitura di immobilizzazioni e investimenti immateriali

državna dodeljivanja za premije, regres i pokriće tekućih troškova poslovanja- altre dazioni statale

primljene donacije iz inostranstva i druga bezpovratna sredstva u novcu ili naturi od inostranih pravnih i fizičkih lica- donazioni dall’estero ricevute ed altre dazioni pecuniarie o non pecuniarie e fondo perduto dall’estero

- fraza bespovratna sredstva može nas navesti na ideju da pri prevodu iste koristimo već poznati pridev irrecuperabile( nepovratan). Međutim, konsultovanjem sa prethodno pomenutim stručnjacima, kao i proverom datih termina i fraza na internetu, ne nalazimo da bi doslovan prevod ove fraze bio dobar. Ukoliko je nešto a fondo perduto, a polazeći od toga da reč fondo-zemljište, sredstvo, dobro, imanje, glavnica, fond62, a pridev

62 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo, str.169

33

perduto- izgubljen, znači da upravo i jeste nepovratno( to jest, „izgubljeno“, nepovratno sredstvo, odnosno, novac). Primer nalazimo kod Ivana Klajna, fondo perduto- bespovratno, bez naknade63

lična primanja preduzetnika iz neto dobitaka- dividendi dell’imprenditore dall’utile netto( solo per imprenditori)

- pri prevođenju ove stavke bilo bi poželjno znati kakve vrste ličnih primanja mogu postojati, odnosno kakva su to primanja iz neto dobitaka u jednom društvu. Saznajemo da su dividende(deo čiste dobiti koji se isplaćuje po svakoj akciji, najčešće izražen u procentu od nominalne vrednosti akcije (5%, 7% i sl.), u skladu sa zaključkom godišnje skupštine akcionara) upravo jedna od vrsta pomenutih primanja. Pritom dividende jesu primanja iz neto dobitaka buduci da su neto dobici cist, neto priliv novac, odnosno novac od akcija, sto se u jeziku finansija naziva dividenda.

kontrolni zbir- totale controllo

Četvrti deo finansijskog izveštaja za velika društva jeste napomene uz finansijski izveštaj.

NAPOMENE UZ FINANSIJSKI IZVEŠTAJ

NOTA INTEGRATIVA

U Srbiji, napomene uz finansijske izveštaje sadrže osnovu za prikazivanje finansijskih izveštajai usvojene računovodstvene politike, kao i druga obelodanjivanja u skladu sa MRS odnosno MSFI.64

Napomene uz finansijski izveštaj jesu dodatne informacije i objašnjenja o specifičnostima određenih pozicija u finansijskom izveštaju Obrazac za ovaj deo bilansa ne postoji već se nalazi ili u obliku kolone sa rednim brojem u svakom od prethodono pomenutih delova finansijskog izveštaja ili se, ukoliko sadrži duža pojašnjenja, izdvaja posebno, u slobodnoj formi, kao poseban dokument.

63 Ivan Klajn, nav.delo, str.60264 Privredni savetnik, nav.delo, str.17

34

U Republici Italiji, šta obuhvata nota integrativa pojašnjava nam Chiara Barbon:

E’ un documento che integra lo stato patrimoniale e il bilancio economico e li spiega. Nella nota integrativa deve essere spiegato quali principi contabili sono stati usati per redarre il bilancio, come sono stati calcolati certi valori, e che cosa contengono invece certe altre voci. Contiene spiegazioni anche sulle merci vendute, e sulle altre voci che trovi nello stato patrimoniale e nel conto economico.65

Ukoliko uradimo analizu reči koje čine frazu nota integrativa možemo videti jasnu vezu između definicije o sadržaju datog dokumenta u Srbiji i Italiji, što nas upućuje na to da se radi o istom tipu dokumenta:

nota- znak, obeležje, zapis, zabeležje integrativo-dopunski,integrativan66

Dakle, iz prevoda ovih termina vidimo da se i u Italiji u ovom delu finansijskog izveštaja radi o dodatnim podacima, napomenama koje nisu sadržane ili posebno naznačene u prethodnim.

Budući da obrazac ne postoji, vec se podaci ticu konkretnih cifara u vezi sa odredjenim bilansom, njegovu analizu necemo prikazati zbog poverljivosti finansijskih podataka.

65 Chiara Barbon, diplomirani ekonomista?????????66 Ivan Klajn, nav. delo, str.423

35

Peti deo godišnjeg finansijskog izveštaja jeste izveštaj o tokovima gotovine.

IZVEŠTAJ O TOKOVIMA GOTOVINE RAPPORTO SU CASH- FLOW

Izveštaj o tokovima gotovine pruža informacije o primanjima i izdavanjima gotovine i gotovinskih ekvivalenata tokom određenog obračunskog perioda.67

Na italjanski jezik ovaj deo finansijskog izvestaja prevodimo doslovno, s tim da uzimamo engleski termin cash- flow. Konsultujemo Ankicu Katic od koje saznajemo da je cash-flow ustaljen naziv koji oznacava preglded priliva i odliava gotovine kompanije i kao takav se koristi i u Republici Srbiji.

tokovi gotovine iz poslovne aktivnosti- cash flow dall’attività sociale prilivi gotovine iz poslovne aktivnosti- incassi dall’attività sociale

67 Privredni savetnik, nav.delo,str.17

36

Radeći u firmi I&C Partners susretali smo se sa mnogobrojnim italijanskim državljanima koji su vrlo često za termin naplata, priliv koristili termin incasso. Na osnovu toga, konsultovanjem rečnika takođe nalazimo sledeće:

- incasso- unovčenje, naplata, naplaćena suma, priliv, utržak68

Takođe konsultujemo ostale izvore informacije ne bi li smo sto preciznije definisali termin priliv. Pa tako vidimo:

- incasso: riscossione di un credito, per esempio incasso di una cambiale69

Stoga zaključujemo da incasso predstavlja vrstu naplate, dobijanja novca od trećih, odnosno vrstu priliva novca u društvo.

prodaja i primljeni avansi- vendite ed acconti ricevuti primljene kamate iz poslovnih aktivnosti- interessi ricevuti dall’attività sociale ostali prilivi iz redovnog poslovanja- altri incassi dall’attività ordinaria odlivi gotovine iz poslovne aktivnosti- pagamenti dall’attività sociale

- termin odliv takođe iako višeznačan treba najpre razumeti u finansijskom smislu, te potom prevesti. Dakle, nećemo ga prevesti kao deflusso. Odlivi u finansijskoj sferi jesu vrste troskova, isplata, plaćanja ka trećima. Te ga prevodimo kao pagamento.

isplate dobavljačima i dati avansi- pagamenti ai fornitori ed acconti versati Analizom sa Jelenom Spasić, uviđamo da se u srpskom jeziku termini odlivi i isplate odnose na istu finansijsku pojavu, odnosno, banalno rečeno, na davanje novca za određenu uslugu, robu ili slično. Stoga su u neku ruku i sinonimi, pa za prevod istih korisitmo imenicu pagamento.

zarade, naknade zarada i ostali lični rashodi- stipendi, retribuzioni ed altre spese personali

plaćene kamate- interessi pagati porez na dobitak- imposta sugli utili

Iz iskustva u radu već nam je poznato da je porez na dobitak jasno definisan kao imposta sugli utili, buduci da je:

*utile- proft, korist, zarada, dobitak70

Pronaći ćemo u rečniku Alda Lupija Anite Jernej da je porez na dobitak takođe i imposta sui profitti, ali kroz prevode dokumenata u firmi I&C Partners ustanovljujemo da je fraza imposta sugli utili odgovarajući.

plaćanje po osnovu ostalih javnih prihoda- pagamenti ed altre imposte Rečenična konstrukcija po osnovu javnih prihoda odnosi se na razne vrste taksi i poreza koje jedno društvo snosi. Stoga ne moramo doslovno prevesti celu frazu, nego

68 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo, str.20169 Dizionari Rizzoli, nav.delo, str.33570 Aldo Luppi, Anita Jernej, nav.delo, str.509

37

je dovoljno jasno ukoliko je definišemo samo kao altre imposte, što već podrazumeva da iste moraju biti plaćene.

neto priliv gotovine iz poslovnih aktivnosti- incasso netto dall’attività sociale neto odliv gotovine iz poslovnih aktivnosti-pagamenti netti dall’attività sociale tokovi gotovine iz aktivnosti investiranja- cash-flow di investimenti prilivi gotovine iz aktivnosti investiranja- incassi dalle attività d’investimento prodaja akcija i udela- vendita di azioni e di partecipazioni neto prilivi- incassi netti prodaja nematerijalnih ulaganja, nekretnina, postrojenja, opreme i bioloških

sredstava- vendita degli investimenti immateriali, fabbricati, attrezzature, impianti e mezzi biologici

ostali finansijski plasmani- altre immobilizzazioni finanziarie primljene kamate iz aktivnosti investiranja- interessi ricevuti dall’attivita

d’investimento primljene dividende- dividendi ricevuti odlivi gotovine iz aktivnosti investiranja- pagamenti dall’attività d’investimento kupovina akcija i udela- acquisto azioni e partecipazioni kupovina nematerijalnih ulaganja, nekretnina, postrojenja, opreme i bioloških

sredstava- acquisto degli investimenti immateriali, fabbricati, attrezzature, impianti e mezzi biologici

ostali finansijski plasmani- altre immobilizzazioni finanziarie neto priliv gotovine iz aktivnosti investiranja- incassi netti dall’attività

d’investimento neto odliv gotovine iz aktivnosti investiranja- pagamenti netti dall’attività

d’investimento- termin odliv prevodimo kao pagamento( što osnovno znači plaćanje,

isplata, isplaćivanje). Nalazimo da je svaki odliv gotovine ustvari vrsta plaćanja nekog troška, odnosno da se novac „ odliva“, „odlazi“ iz društva

tokovi gotovine iz aktvnosti finansiranja- cash-flow dall’attivita finanziaria prilivi gotovine iz aktivnosti finansiranja- incassi dall’ attivita’ finanziaria uvećanje osnovnog kapitala- aumento del capitale sociale

- osnovni kapital jest skup svih uloga u društvu. Predstavlja sumu novca oja se pri osnivanju društva uplaćuje kao osnova poslovanja i do koje dato društvo odgovara.

dugoročni i kratkoročni krediti-finanziamenti a breve ed a lungo termine ostale dugoročnei kratkoročne obaveze- altri obblighi a breve ad lungo termine odlivi gotovine iz aktivnosti finansiranja- pagamenti dall’attività finanziaria otkup sopsvenih akcija i udela- acquisto delle proprie azioni o partecipazioni dugoročni i kratkoročni krediti i ostale obaveze- finanziamenti a breve ed a lungo

termine ed altre passivita finansijski lizing- leasing finanziario isplaćene dividende- dividendi pagati neto priliv gotovine iz aktivnosti finansiranja- incassi netti dall’attività finanziara neto odliv gotovine iz aktivnosti finansiranja- pagamenti netti dall’attività

finanziaria

38

svega priliv gotovine- incassi totali svega odliv gotovine- pagamenti totali neto priliv gotovine- incassi netti neto odliv gotovine- pagamenti netti gotovina na početku obračunskog perioda- contanti all’inizio del periodo di

calcolo pozitivne kursne razlike po osnovu preračuna gotovine- differenze positive di

cambio negativne kursne razlike po osnovu preračuna gotovine- differenze negative di

cambio- iste rečenične konstrukcije nam nisu bile jasne u obe ove stavke, to jest- po osnovu preračuna gotovine. Konsultovali smo Ankicu Katić i Jelenu Spasić koje su nam objasnile sa finansijske strane šta iste označavaju. Saznajemo da se radi o sledećoj pojavi: firma u toku svog poslovanja kupuje devize od Narodne banke, po kursu na taj dan otkupa. Pri izradi završnog računa, vrši se preračun istih deviza po kursu na 31.12. tekuće godine kada se sastavlja godišnji finansijski izveštaj i pritom se upoređuje sa cifrom na dan kada je prethodno otkup izvršen. Ta razlika, odnosno, da li je kurs na 31.12. viši ili niži, predstavlja pozitivne ili negativne kursne razlike, to jest, prevešćemo celu konstrukciju kao cambio.

gotovina na kraju obračunskog perioda- contanti alla fine del periodo di calcolo

39

Poslednji, šesti deo godišnjeg finansijskog izveštaja jeste izveštaj o promenama na kapitalu.

IZVEŠTAJ O PROMENAMA NA KAPITALU

RAPPORTO SUI CAMBIAMENTI SUL CAPITALE

Izveštaj o promenama na kapitalu pruža informacije o primanjima i izdavanjima gotovine i gotovinskih ekvivalenata tokom određenog obračunskog perioda.71

Pri prevodu ovog dela finansijskog izveštaja nismo nailazili na posebne poteškoće i nejasne termine i pojave, budući da smo eventualne nedoumice oko razumevanja samih pozicija i termina već prethodno razjasnili.

Sledeće su stavke:

opis- descrizione osnovni kapital- capitale sociale ostali kapital- altro capitale neuplaćeni upisani kapital- capitale sottoscritto non versato emisiona premija- premio d’emissione

71 Privredni savetnik 1i 2, nav.delo, str17

40

rezerve- riserve revalizacione rezerve- riserve di rivalutazione nerealizovani dobici po osnovu hartija od vrednosti- utili non effettuati in base ai

titoli- kod prevoda ove pozicije takodje je bilo neophodno da prvo razumemo

njeno značenje na srpskom jeziku. Ista se odnosi na neunovčen novac dobijen prodajom, odnosno još uvek neizvršenom prodajom akcija, to jest hartija od vrednosti. Problem nam se javio oko termina nerealizovan, budući da nismo naišli na već postojeću poziciju u bilansu na italijanskom jeziku gde bismo se mogli uveriti u ispravnost našeg prevoda.

neraspoređeni dobitak- utile non distribuito gubitak do visine kapitala- perdita fino al valore del capitale otkupljene sopstvene akcije i udeli- azioni e partecipazioni proprie acquistate ukupno- totale gubitak iznad visine kapitala- perdita oltre al valore del capitale

- ova pozija jeste jednostavna i jasna za prevod, medjutim, saznajemo jos jednu informaciju koja se tice cinjenice kakav je to, ustvari, gubitak koji prelazi sumu osnivackog kapitala. Ukoliko firma na kraju godine ostvari neki gubitak, isti se posmatra u odnosu na osnivacki kapital. Ukoliko je tak gubitak veci od iznosa osnivackog kapitala, tada predstavlja gubitak u imovini koje drustvo poseduje, odnosno gubitak se nadoknadjuje oduzimanjem dela imovine u vrednosti koliki je dug. Iz tog razloga se ova pozicija moze prevesti i kao perdita patrimoniale, na sta nam ukazuje Jelena Spasic.

stanje na dan1.01.prethodne godine- stato all’1 gennaio dell’anno precedente ispravka materijalno značajnih grešaka i promena računovodstvenih politika u

prethodnoj godini- povećanje- correzioni di errori materialmente importanti e cambiamento delle politiche contabili in anno precedente

ispravka materijalno značajnih grešaka i promena računovodstvenih politika u prethodnoj godini- smanjenje- correzioni di errori materialmente importanti e cambiamento delle politiche contabili in anno precedente- riduzioni

korigovano početno stanje na dan 1.01.prethodne godine- correggiato stato al giorno 1.01 dell’anno precedente

ukupna povećanja u prethodnoj godini- aumenti totali nell’anno precedente ukupna smanjenja u prethodnoj godini- riduzioni totali nell’anno precedente stanje na dan 31.12 prethodne godine- stato al 31.12 dell’anno precedente ispravka materijalno značajnih grešaka i promena računovodstvenih politika u

tekućoj godini- povećanje- correzioni di errori materialmente importanti e cambiamento delle politiche contabili in anno corrente- aumenti

korigovano početno stanje na dan 1.01.tekuce godine- stato iniziale corretto all’ 1 gennaio dell’anno corrente

ukupna povećanja u tekucoj godini- aumenti totali nell’anno corrente ukupna smanjenja u tekućoj godini- riduzioni totali nell’anno corrente stanje na dan 31.12.tekuce godine- stato al 31.12 dell’anno corrente

41

42