Magtindog batuk sa tiraniya, Lutuson ang rehimeng US-Duterte!€¦ · Si Duterte mismo may dugang nga poder sa EO #34 nga makaaprobar asta P500 milyon nga transaksyon nga wala na

Kaundan

Editoryal:Magtindog batuk sa tiraniya, Lutuson ang rehimeng US-Duterte . . . . . . . . . . p. 1

Septyembre 21 nga mobilisasyon . . . . . . . . . . . p. 3

Mamumugon kag Empleyado, padayon sa ila paghimakas. . . . . . . . . . . . . . . . p. 4

Demanda sang mga driver-operator . . . . . . . . . p. 6

Pagpalubha sang pagpang-agaw duta kag dislokasyon sang mga mangunguma . . . . . . . . p. 7

Kampanya sa pagkomemorar sang ika-100 tuig nga pagsukat sang Dungganon nga Sosyalistang Rebolusyon Oktubre . . . . . . . . . p. 9

Mga aksyon militar sang NPA-Panay . . . . . . . . p.11

Mga balita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.12

Medikal: Leptospirosis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .p.14

Alipalok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.15

Dagli / Caduy .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . p.16

Tuig 40, Numero 9 Hiligaynon nga Edisyon Septyembre 2017

Editoryal

Magtindog batuk sa tiraniya,

Lutuson ang rehimeng US-Duterte!

inpakita sang Septyembre 21 sa pungsodnon

nga adlaw sang pagprotesta sang pumuluyo

ang padayon nga mabaskog nga pagpamatuk

sa layi militar. Pinulo-pulo ka libo ang nagdagsa sa

mga dalanon sa nagkalain-lain nga syudad sang

kapuluan, kag ginbuylugan man sang mga pumuluyo

diri sa Panay.

Signus ini para sa rehimeng US-Duterte.

Pursigido ang pumuluyo sa pagbato sa ano man nga

tikang niya agud banhawon ang tiranya nga paghari

pareho kay Marcos agud ipatuman ang neoliberal nga

mga sosyo-ekonomiko nga mga polisiya pabor sa mga

dalagku nga mga dumuluong nga kapitalista kag lokal

nga mga kakunsabo sini.

Sa paglala pa gid subong sang krisis sa

pangabuhian, pagsingki sang mga pagpanggyera sang

rehimen, kag dalagkuan nga korapsyon sa gubyerno,

ipursiger sang mga pumuluyo ang pungsodnon-

demokratiko nga demanda kag padayon nga hakson

ang banas sang rebolusyonaryo nga pagbag-o paagi sa

armadong paghimakas.

Ambisyon nga magdiktador

Ginahingamo ni Duterte ang lubos nga

pagkontrol sang poder. Ginapurga kag ginapahug niya

ang mga elemento nga indi niya masweto sa nagka-

lain-lain nga sanga sang iya gubyerno. Ginhatagan na

niya sang ispesyal kag sobra nga pabor ang militar

kag PNP para makuha ang suporta sang mga ini.

Luwas pa diri, ginpwesto ni Duterte sa gabinete kag

yabe nga pusisyon sa gubyerno sang masobra 65 ka

mga sadto anay mga upisyal sa AFP kag PNP.

Paagi sa Executive Order (EO) #3 ginmandu

ni Duterte ang pagpataas sang “combat pay” sang

militar kag PNP. Paagi sa EO #7, gindugangan ang

G

2 Daba-Daba, Sepyembre 2017

poder ni Lorenzana sang Department of National

Defense (DND) bilang pinuno sang Security, Justice

and Peace Cluster. Wala pa gani nakaretiro si Hen.

Año sa pagkapinuno sang AFP, ginapaboran na niya

nga mangin sekretaryo sang Department of Interior

and Local Government (DILG) kag ipaidalom sa iya

ang Participative Governance Cluster. Ang EO #18

nagahatag poder kay Hen. Año nga aprubahan ang

mga kontrata sa pagpamakal sang ano man nga

kagamitan nga wala na sang bidding. Si Duterte

mismo may dugang nga poder sa EO #34 nga

makaaprobar asta P500 milyon nga transaksyon nga

wala na sang bidding.

Ang senado kag konggreso naman kontrolado

ni Duterte. Paagi sa mga bayaran kag tandu-tando nga

supermajority sa konggreso, madasig ini mag-aprobar

sang nga pagbag-o kag paghimo layi. Halimbawa,

pagpatuman kag pagpalawig sang layi militar sa

Mindanao, pag-abswelto sa mga kaso nga imbolbado

ang iya pamilya, pagpaiway sang barangay eleksyon,

kag iban pa nga santo sa kagustuhan niya. Subong

ginapadalian ni Duterte ang pag-aprobar sang layi sa

pagpamuhis, pag-aprobar sang badyet, mag madamo

pa, lakip ang kaangut sa pagbag-o sang konstitusyon.

Sige man ang pagdaug-daug kag pamahug ni

Duterte nga hawanan sang indi niya masweto nga mga

elemento pareho sa Commission on Human Rights

(CHR), Korte Suprema, upisina sang Ombudsman kag

Comelec. Ginpahalin na ang mga progresibo nga

elemento sa gabinete, sanday Judy Taguiwalo kag

Rafael Mariano. Hungod naman nga naggwa na sa

supermajority sa konggreso ang bloke sang

Makabayan nga ginabug-os sang mga representante

sang progresibo nga mga partylist.

Nagatinguha sa pagkonsolida si Duterte sang

iya poder nga nagapadulong sa pagka-tiraniya nga

paghari sang iya paksyon. Ginakumpleto niya ang

kontrol sa mga makinarya sa burukrasya kag militar

para sa talunsay nga pagdeklarar sang layi militar.

Kon matabo ang layi militar sa bug-os nga pungsod,

makumpleto na ni Duterte ang kontrol sa makinarya

para sa pasista nga diktadurya nga paghari.

Sa diri, palawigon naman niya ang paggahum,

agud manghugakum sang dugang nga manggad sa

kurapsyon kag paghamham sa dalagku nga mga

neoliberal nga mga proyekto sosyo-ekonomiko nga

may binilyon-bilyon nga inutangan nga pondo. Sining

nagligad nga Agosto, P6.43 trilyon na ang kautangan

sang gubyerno nasyunal, ukon 7.6 porsyento nga pag-

taas ini ikumparar sa amo man nga bulan sang

nagligad nga tuig. Padayon pa si Duterte sa pag-

pangutang kag ang China nagpangako na sang nag-

ligad nga Oktubre 2016 nga magpautang sang $24 ka

bilyon.

Pagpalala sang krisis sa agresibo

nga liberalisasyon sa ekonomiya

Ginahingamo ni Duterte nga mangin diktador.

Ini agud makahugakum siya sang manggad halin sa

higante nga hamham kag kurapsyon sa pagpatuman

sang lubos nga liberalisasyon sang ekonomiya sang

pungsod. Ini man ang ginhimo ni Marcos nga

pagkawat sang US$30 ka bilyon kag naglubong sang

pungsod sa komunoy sang kautanagan. Ginakopya

lang ini ni Digong kag labi nga magapalubha pa gid sa

krisis ang plano nga lubos nga pagliberalisa sang

ekonomiya.

Ang liberalisasyon sa ekonomiya nga ginaduso

sang rehimeng US-Duterte nagakahulugan sa pagpa-

sulod sang dumuluong nga kompanya ukon indibi-

dwal nga kapital sa 100 porsyento nga pagpanag-iya

sang kompanya ukon negosyo sa mga bangko,

edukasyon, telekomunikasyon, masmidya, kons-

truksyon, pagnegosyo sa dunang manggad sang

katalunan, kabukiran kag pagkambyo-gamit diri sang

kadutaan, kag negosyo sa serbisyo sosyal pareho sa

ikaayong lawas.

Ang pagbag-o sang konstitusyon nakaalinyar

sa pagdula na sang tanan nga nagaupang sa

pagpatuman sini. Sa padihut nga ini, ginasurender

sang rehimeng US-Duterte sa dumuluong nga kapital

ang soberanya sang pungsod kag magapabilin nga

himuslan kag piguson ang mga pumuluyo.

Sa subong pa lang, ang mga kontrata sa

rekonstruksyon sa Marawi kag ang pag-angkon sang

mga kadutaan ang nagahulag na pabor sa dalagku nga

lokal kag dumuluong nga kapitalista. Ang World

Bank mismo ang tagapanguna nga ahensya sa “pagpa-

tukod” liwat samtang wala na sang balikan didto ang

mga imol kag mga pumuluyong Moro sa padayon nga

pagpatuman sang pagkambyo gamit sang kadutaan.

Sa bug-os nga pungsod, lapnagon ang pag-

pang-agaw duta kag dislokasyon sa mga mangungu-

ma kag mamumugon sa uma. Ginapahalin ang mga

mamumugon sa ila trabaho, kawawad-on sang estable

kag may-kalidad nga trabaho. Nagakupos ang balor

sang kinitaan sang pumuluyo bisan pa ang sa nahanu-

nga nga sahi. Wala untat ang pagtinaas sang gatong,


mga presyo sang basehan nga mga kinahanglanon kag

iban pa nga balayran sa serbisyo. Sa tunga sini,

padayon ang pagpuga sang pumuluyo sa panibag-o

nga nagkalain-lain nga padihut sang pagpamuhis.

Batuan kag lutuson ang rehimeng US-Duterte

Indi gusto sang pumuluyo nga matabo ang

pagbalik sang madulom nga layi militar sa bug-os nga

pungsod kag lapnagon nga pasismo sang estado. Kag

kadungan sini maghugakum sang higante nga

manggad ang paksyon ni Duterte paagi sa korapsyon

kag plunder. Indi man nila gusto nga kadungan sini,

piguson ang pagpamatuk sang pumuluyo, dugang nga

himuslan sila sa liberalisasyon sang ekonomiya, kag

labi nga ilubong ang pungsod sa kumunoy sang

kaimulon bangud sa kautangan sa luwas, pagka-

atrasado kag walay kauswagan.

Ginpakita sang malapad nga pumuluyo ang ila

mabaskog nga pagpamatuk sa ika-45 anyos nga

pagsukat sang layi militar ni Marcos. Sa pihak sang

kontra-maniobra sang rehimen nga maghiwat man

sang rali pabor sa iya kag sa iya pederalismo sa

Manila, pagpagwa sang mga senaryo sang “kagamo”,

wala sini natambingan kag napaslawan nga lumuson

ang tingog sang pumuluyo kontra sa iya.

Sa idalom sang Movement Against Tyranny

(MAT) kag iban nga kaalyado nga organisasyon kag

alyansa, 30,000 ang nagrali sa Luneta, luwas sa

linibo-libo pa nga mga paghulag protesta sang pumu-

luyo sa Luzon sa gwa sang Metro-Manila, sa Kabisay-

an kag sa Mindanao.

“Never Again to Martial Law!” Ini ang mabas-

kog kag nagalanog nga singgitan sang pumuluyo. Indi

tubtub san-o man maliwat ang layi militar! Ginsu-

malang na sang malaparan kag dramatiko nga mga

protesta ang paggamit ni Duterte sang kamot-nga-

salsalon kontra sa mga pumuluyo kag demanda sang

pagpauntat na sang mga pagpamatay.

Mabaskog ini nga warning kay Digong. Indi

niya madala sa pamahug, pamuyayaw, paghampang

sang agaw-bawi kag pagbinutig ang mga pumuluyo.

Indi man sini basta lang gamiton ang “kamot-nga-sal-

salon” sa nagabato nga pumuluyo nga may armadong

kusog sang New People‟s Army nga mas mabaskog

ikumparar sang pagdeklarar ni Marcos sang layi

militar. Ang pasismo sang estado magatulod lang sa

mas madamo nga masa nga magpartisipar sa

armadong paghimakas para batuan kag lutuson ang

rehimen.

Ang pasista nga paghari ni Digong magapa-

lubha sang kabilugan nga krisis sa katilingban. Ining

krisis mangin kondisyon sa iya lubos nga paghamulag

sa pumuluyo. Ang liksyon sa kasaysayan napagkit nga

ang mga diktador kaangay kay Marcos, ginabagsak

sang pumuluyo. Ini man ang dangtan ni Digong kon

magapadayon siya sa pasista nga banas.#

Sa ika-45 anyos nga layi militar ni Marcos kag nagahana nga layi militar sang US-Duterte

Mabaskog ang aksyon protesta sang masa

agtubong ang pumuluyong Panayanon sa

idalum sang Movement Against Tyranny

(MAT) kag Bayan-Panay sa pungsodnon nga

adlaw sang pagprotesta sadtong Septyembre 21.

Adlaw ini sang ika-45 anyos nga layi militar ni Mar-

cos. Ining rali-demonstrasyon sang pumuluyo

pagpakita sang pagpamatuk sa malaparan nga

kalakasan sang mga gyera sang rehimeng US-Duterte

kag batuk sa nagahana nga pagpatuman sini sang layi

militar sa bug-os nga pungsod.

Sa Panay, mga 5,000 ang nagpasakup nga mga

pumuluyo sa aksyon protesta nga ginlunsar sa mga

mayor nga syudad sang Iloilo, Roxas City sa Capiz;

kag sa kapitolyo sang Kalibo sa Aklan. Sa mga

pamulong-pulong sa programa nga ginlunsar sa ini

nga mga aksyon, sa mga istrimer, islogan, effigy, mga

kanta kag chanting-- gindemanda nila ang hustisya sa

mga biktima sang paglapas sang mga kinamatarung

kag pagtapos na sang kalakasan nga ginahimo sang

N


militar kag PNP sa tatlo ka gyera nga ginalunsar sini

sa kontra-druga, kontra-insureksyon, kag kontra-

Moro. Ginapamatukan man nila ang pagpamigos

pang-pulitika kag ginsinggit ang “Never Again” sa

pagpatuman sang layi militar. Sa pagbuyagyag sa nagahana nga pagdeklarar

ni Duterte sang layi-militar bug-os nga pungsod, ang

Provincial Chairperson sang Pagtililibyog it mga

Mangunguma sa Aklan (PANGUMA) nagpahayag:

“ang rehimeng US-Duterte lubos na nga nagkakas

sang maskara sa desperado nga ambisyon nga mangin

diktador sang pungsod...” Mga ordinaryo nga

pumuluyo ang ginabiktima sang kalakasan sang

estado.

Suno sa PANGUMA, ginahingabot ni Duterte

nga lusawon ang Commission on Human Rights sa

P1,000 nga badyet nga gin-aprobahan sang mayorya

nga mga alipures niya sa konggreso, kag ang iya pag-

hingabot man sa Korte Suprema kag Ombudsman.

Sa Roxas City, sa pahayag sang Bayan-Capiz,

sa kampanya kontra-insureksyon sa idalum sang tudo

gyera sa “Oplan Kapayapaan”, madata na ang

paglapas sa tawhanon nga kinamatarung. Ini lakip na

ang pagpatay sa duha ka mangunguma sa Brgy.

Jebaca, Maayon Capiz.

Sa bilog nga Kabisay-an, ginreport nga indi

magnubo sa 7,600 ang nagpasakup sa paghulag pro-

testa sa amo nga adlaw sa nagkalain-lain nga isla sa

Nasidlangan nga Kabisay-an, Cebu, Negros kag

Panay. Masobra man 30,000 ang nagtipon sa Luneta

sa Manila nga gin-updan sang mga Lumad halin sa

Mindanao nga nauna na nakaabot sa ginlunsar nila

nga lakbayan. Gin-updan man sila sang iban nga

minorya halin sa Cordillera sa Luzon. Linibo-libo man

ang nagprotesta sa iban nga kasyudaran sa Luzon kag

Mindanao.

Antes sining mobilisasyong masa sang Sep-

tyembre 21, sunod-sunod na ang mga aktibidad sang

mga nagkalain-lain nga organisasyon sang pumuluyo

sa ila kampanya kontra-pasista kag demanda sa hus-

tisya kag kinamatarung. Sa pagpamatuk sang pagpa-

numbalik sang layi militar, gindumdum sang mga

pumuluyo ang mga biktima sang mga pagpamatay kag

masaker sang diktadurang US-Marcos.#

Mga mamumugon kag empleyado, padayon sa ila paghimakas

agpiket-protesta sa atubang sang Department

of Labor and Employment (DOLE) Region-6

ang mga mamumugon sa idalum sang

Kilusang Mayo Uno (KMU)-Panay sadtong katapusan

nga inadlaw sang Agosto. Ini sa pagpakamalaut sa

pagpalawig sang inoras sang pagtrabaho lampas sa 8

ka oras sa ngalan Compressed Work Week Scheme

ukon House Bill (HB) 6152.

Sa sini nga layi, palawigon sang mga kapi-

talista ang pagpatrabaho sang mga mamumugon sa 10

asta sa 12 oras kada adlaw nga wala sang bayad sa

overtime kag pagpalip-ot sang pagtabaho halin sa 5

asta 6 pakadto sa 4 asta 5 ka adlaw na lang sa isa ka

simana. Gin-aprobahan ini sang Konggreso sang

Agosto 24 sini nga tuig.

Suno sa KMU-Panay, ini nga padihut nagapa-

lubha pa gid sang daan na nga malala nga sitwasyon

sang mga mamumugon. Ang nga pagpalawig sang

inoras sa pagtrabaho sang mga mamumugon

magatuga sang madasig nga pagdugang sa ganansya

sang mga kapitalista. Samtang padayon sa gihapon

ang pagkahimtang sang mga mamumugon nga

manubo ang sweldo, wala benepisyo kag wala kasi-

guruhan sa trabaho.

Ang pagpalawig sang inoras sa pagtrabaho isa

ka pagbawi sang rehimeng US-Duterte kag sang mga

dalagku nga kapitalista sang madugay na ginhi-

makasan sang mga mamumugon sa bug-os nga

kalibutan nga ginpangunahan sang Oktubre 1917 nga

rebolusyon sa Rusya nga mapalip-ot sa 8 ka oras nga

pagtrabaho kada adlaw halin sa 12 oras.

N


Ang paghimakas para sa 8-oras nga pagtrabaho

Sadtong 1800s, nagaabot sa 12 asta 18 oras ang pagtrabaho sa isa ka adlaw.

1856- naghiliusa ang mga mamumugon sa Australia nga mag-untat sang isa ka adlaw sa pagtrabaho para ipanawagan ang 8-oras nga pagtrabaho.

1886- masobra 200,000 ka mga mamumugon ang nagbiya sa ila trabaho, nagtipon sila sa Haymarket Square Chicago (US) agud ipanawagan ang pang-kabilugan nga welga para sa 8-oras nga pagtrabaho.

1889- gintib-ong nanday Marx kag Engels ang Inter-national Workingmen’s Association. Ginkasugtan sa konggreso sini ang 8-oras nga trabaho kada adlaw bilang nagapanguna nga demanda.

1917- sa nahauna nga kahigayunan, gindeklarar bilang pungsodnon nga polisiya ang 8-oras nga pag-trabaho kag pista-upisyal ang Mayo 1 sa Rusya matapos nagdaog kag napundar sang mga mamu-mugon ang iya gubyerno sa Sosyalistang Rebolusyon Oktubre.

Sa isa ka tuig nga pagpwesto sang rehimeng

US-Duterte, labi nga ginpakita sini ang kontra-

mamumugon nga kinaiya. Ini indi lang sa pag-

padayon sang kontraktwalisayson kag manubo nga

sweldo kag benepisyo. Kundi, ang pagpuga pa gid sa

mga mamumugon paagi sining HB 6152 nga

nagapabor sa interes sang mga kapitalista.

Protesta sa iligal nga pagpahalin

Samtang, nagpiket ang mga mamumugon sang

Marlusa Construction Supply sa Ungka I, Pavia Iloilo,

sadtong katapusan nga simana sang Agosto. Ini agud

pakamalauton ang iligal nga pagpahalin sa ila kag indi

tawhanon nga kondisyon sang ila pagtrabaho.

Ining mga mamumugon ang katapu sang

Panay Truck Drivers Association ukon PATDRA kag

napaupod man sa KMU-Panay. Ginabatyag nila ang

tuman ka mapanghimulos nga mga pagsulundan sang

nasambit nga kompanya.

Ginpahayag sang isa ka mamumugon nga 10

anyos na siya sa pagtrabaho apang wala sila sang naa-

gum nga benepisyo. Nagatrabaho sila sa maksimum

nga 24 oras. Apang daw kaangay lang sila sang mga

basura nga wala bili sa ila employer nga si Mr.

Samuel “Boy” So, Jr.

Suno sa presidente sang PATDRA, natabo ang

pagpahalin sa ila sang gindeklarar ni Duterte nga du-

laon ang kontraktwalisasyon. Ginpapirma sila sang

kontrata nga nagadeklarar sa ila bilang on-call drivers

apang ginpamatukan nila ini kag wala na sila gin-

pabalik sa trabaho.

Ginapanawagan sang PATDRA ang hustisya

para sa tanan nga mga mamumugon sa kompanya. Ini

ilabi na ang iban nga nanigulang na sa pagserbisyo sa

kompanya apang wala gid sang may nakuha nga

benepisyo ilabi na subong nga nagmalasakit na ang

iban sa ila.

Suno naman sa KMU-Panay, ini nga kaso kla-

ro nga pamatuod sang pagpabaya sang DOLE kag

sang rehimen nga proteksyunan ang mga mamu-

mugon. Dugang pa sang KMU-Panay, wala pa man

mapatuman ang compressed work week, madugay na

nga gawi sang mga kapitalista nga patrabahuon ang

mamumugon sa sobra sa 8 ka oras. Gani mas nagalala

ang ila kahimtangan.

Ginkondena sang KMU-Panay ang iligal nga

pagpahalin nga ini kag ginsuportahan ang nasambit

nga paghulag. Samtang nagpasaka naman sang kaso

ang mga mamumugon sa National Labor Relations

Commission.

Protesta sang Unyon sang sa Iloilo Doctors

Hospital

Naghiwat man sang protesta ang unyon sang

mga mamumugon kag empleyado sang Iloilo Doctors

Hospital sa Iloilo City sadtong katapusan nga simana

sang Agosto. Nagsuksok sang itom nga laso ang mga

empleyado sang ospital agud protestahan ang padayon

nga pagpakatig-a sang hospital management nga

ipatuman ang P25 nga saka sa ila sweldo.

Suno sa mga upisyales sang unyon, ining

pagpataas sang ila sweldo bunga sang pagpakigbato

sang ila unyon paagi sa collective bargaining agree-

ment (CBA). Matarung lang nga ila maangkon ang

amo nga pagtaas sang sweldo.

Sadtong Marso 16 pa sini nga tuig nangin

epektibo ang Wage Order #23, kon sa diin ginamandu

sang DOLE ang P25 nga pagpasaka sa sweldo sang

mga mamumugon. Apang wala sang management

ginpatuman ini nga mandu. Dugang pa sang unyon,

ang pagpakatig-a sang management ang nagtulod sa

ila nga maglunsar sang paghulag.

Unyon sa CPU, nag-agum sang kadalag-an

Nag-agum naman sang kadalag-an ang unyon

sang mga empleyado kag mamumugon sang Central


Philippine University (CPU) sa pagpirmahanay sang

ila Collective Bargaining Agreement (CBA) sadtong

Hulyo.

Nakaagum sila sang mga ganar pulitikal kag

pang-ekonomiya. Una, ginapaggwa sang CPU admi-

nistration nga indi sila makahatag sang saka sa swel-

do. Rason ini nga naghiwat sang mga paghulag-

protesta ang CPU Faculty Association. Sang ulihi,

napresyur ang administrasyon kag nagdangat sa pag-

pirmahanay sa CBA. Makabaton ang mga empleyado

sang pagsaka sang ila sweldo nga P200 kada bulan

subong nga 2017 kag P500 sa masunod nga tuig 2018.

Suno sa presidente sang unyon, naangkon nila

ang mga kadalag-an nga ini paagi sa ululupod nga

paghulag kag pagpakigbato sang mga upisyales kag

katapuan sang unyon. Dugang pa niya, ang ila mga

kadalag-an magaserbi nga hangkat sa madamo pa nga

mga mamumugon sa ululupod nga paghulag kag pag-

unyon agud ipakigbato ang ila sweldo, trabaho kag

kinamatarung. #

Demanda sang mga drayber:

Ibasura ang Oil Deregulation

Law, pamatukan ang

panibag-o nga pagpamuhis

syu sa sektor sang transportasyon ang pagpataas

sang pletehan. Nagaabot na subong sa P34 ang

litro sang krudo sa wala untat nga pagpataas sini.

Kulang na gid ang ginakita sang mga drayber sang

mga round trip nga dyipney kada adlaw nga maayo na

kon makalimpyo sila sa P500. Samtang kinahanglan

sang P1,320 kada adlaw ang kinahanglan sang isa ka

pamilya nga may anom ka tawo. Amo gani nga P750

man ang ginademanda sang mga mamumugon nga

minimum nga suhol.

Ginhiwat sining karon lang ang konsultasyon

sa tunga sang Panay Consumers Alliance (PCA) kag

sang mga organisasyon sang mga drayber, lakip na

ang PISTON-Panay. Ang proposal sang PCA nga pa-

sakaan sang P1.50 ang pletehan, halin sa P6.50 pakad-

to sa P8.00. Ginkonsiderar na diri nga indi tuman

mahuol ang pasahero kag mapasaka man ang kita sang

mga drayber.

Suno sa PISTON-Panay, ginsuportahan sila

nga mga drayber sang publiko kon sila maglunsar

sang transport strike, pareho sadtong nagligad nga

Hunyo batuk sa padihut nga jeepney phase-out. Gani,

nagakaangay man nga makakonsulta sila sa publiko

paagi sa PCA nga ginabug-os sang nagkalain-lain nga

grupo sang mga kunsumedor. Demokratiko ini nga

pamaagi sangsa ginahimo sang mga kumpanya sang

langis nga wala nagakonsulta sa gubyerno kag pumu-

luyo sa ila pagpadaku sang ganansya paagi sa pag-

pataas sa presyo sang langis.

Ang mga progresibo nga mga drayber kag

opereytor nakahangup nga ang pagpataas sang ple-

tehan indi solusyon agud masabat ang kinahanglan

sang ila pamilya sa tunga sang wala untat nga pag-

pataas sa presyo sang langis. Sa pihak nga bahin,

kinahanglan man nila nga mapiyan-piyanan ang ila

ginakita para makapadayon sila sa paghimakas upod

sa malapad nga pumuluyo sa pag-ugat kag malawigan

nga solusyunan ang problema sa pagtaas sang presyo

sa langis.

Kon indi lang malawig ang pamensaron tuhoy

diri, magaaway lang ang mga drayber kag mga suma-

lakay nga publiko sa isyu sang pagpataas sang ple-

tehan kag daw wala iya labot ang gubyerno kag ang

monopolyo sang langis. Pero, daku kuntani ang

katungdanan sang gubyerno angut diri agud mapa-

ngapinan ang interes sang pumuluyo.

Nagkunsabo ang gubyerno kag ang monopol-

yo sa langis. Ginbuy-an sang gubyerno ang katung-

danan sini sa pumuluyo paagi sa pagpatuman sang

neoliberal nga Oil Deregulation Law nga gindeklarar

sang 1995. Sa ini nga layi makapagusto na sa pag-

pataas presyo ang mga monopolyo sa langis ano man

oras nga gusto nila kay wala na kontrol ang gubyerno.

Pumuluyo ang apektado sini nga nagaresulta sa pag-

taas indi lang sa pletehan kundi sa iban pa nga presyo

sang balaklon.

Dugang pa diri, ang gubyerno nagasukot sang

Value Added Tax (VAT) bilang buhis nga 12 pors-

I


yento. Katumbas ini sa P3.50 asta P4 kada litro nga

ginapatong sa presyo sang krudo. Pumuluyo man

gihapon ang ginabalbal sini. Ang malain pa gid, kay

ang rehimeng US-Duterte magapatuman sang excise

tax sa iya Tax Reform Acceleration and Inclusion

(TRAIN) nga ipatuman sa sunod nga tuig. Katumbas

ini sa dugang pa gid nga P5-6 kada litro nga buhis nga

ipatong sa presyo sang produktong langis. Gani, pat-

ud nga wala untat ang pagtinaas sa presyo sang mga

ini nga magasipa man sang pagtinaas sang presyo sa

iban nga produkto kag balayran sa serbisyo.

Demanda sang ordinaryo nga drayber-operator

sa gubyerno ang pagkontrol sang industriya sa langis

kag ibasura na ang Oil Deregulation Law, untatan ang

panibag-o nga pagpamuhis, kag debeloparon nga

makatindog ang ekonomiya sa kaugalingon paagi sa

pagkontrol sang dunang manggad sa pungsodnon nga

industriyalisasyon. Ini upod man sa demanda sang

mga mangunguma sa tunay nga reporma sa duta. #

Paglubha sang pagpang-agaw duta

kag dislokasyon sang mga mangunguma

on ginapaigting paagi sa HB 5162 ang pag-

himulos sa mga mamumugon, ang ginapadali

subong ni Digong nga mapasar nga National

Land Use Act (NLUA) sa konggreso, ang magaresulta

sa labi nga paglubha sang pagpang-agaw duta sa mga

mangunguma.

Sa NLUA, liwat naman nga kategorisahon

sang gubyerno kon ano ang gamit sang mga kadutaan

sa bug-os nga pungsod. Ini magalakip sang kadutaan

agrikultural kag pangpubliko. Hugton kag dumilian

paagi sa NLUA ang pagtalauma sang mga mangu-

nguma kag mamumugon sa uma sa mga parsela sang

duta nga pangpubliko nga deklararado nga forestal

ukon katalunan.

Bag-uhon sang gubyerno ang gamit sang duta

para mangin paborable sa madali nga pagsulod sang

dumuluong nga kapital kag mga proyekto. Ini pareho

sang malaparan nga kapitalista nga plantasyon, pro-

yekto pang-imprastruktura pareho sa mga kalsada kag

dam, kag pagbukas sa malaparan nga pagmina.

Halin pa sang nagligad, ara na ang kompanya

sang Century Peak sa Igcabugao, Igbaras, Iloilo.

Nagapakuno-kuno ini nga nagatukod lang sang simple

nga magagmay nga mga dam kag kalsada. Apang ang

adyenda sini amo ang paglatag sang imprastruktura

para sa mas dalagku nga proyekto kag pagmina asta sa

nabagatnan nga Antique.

Ginaduso man ang pagpatukod sang duha ka

megadam sa Panay nga ginapamatukan mismo sang

mga Tumanduk kag mangunguma sa Sentral Panay.

Magluwas sa P11 bilyunes nga megadam sa Jalaur,

Calinog, mas daku pa ang tukuron sa suba sang Pa-

nay sa Brgy. Tacayan, Tapaz, Capiz sa 2018. Naga-

balor ini sang P19 bilyunes nga pondohan sang utang

sa China. Madamo pa sang mga proyekto pang-im-

prastruktura nga ginaduso ang rehimeng US-Duterte

sa iya “Build, Build, Build” nga programa.

Sa pag-aprobar sang NLUA paagi sa tandu-

tando nga supermayorya sa konggreso, ang pagdumili

sang NLUA sa pagpanguma sa pangpubliko nga kadu-

taan magaresulta sang dugang nga pagpang-agaw

duta, dislokasyon sa mga mangunguma, kag kawa-

wad-on sang palangabuhian. Dunganan pa sang dislo-

kasyon sa iban pa nga maki-dumuluong nga proyekto,

magatulod ini sa mga mangunguma sa pagpursiger sa

pagpangapin sa ila ginatalauma nga kadutaan kag

K


paglapad pa gid sang kalayo sang armado nga pagbato

sa kaumhan.

Bangud man gani sang kawawad-on sang

kaugalingon nga duta kon ngaa nagatalauma sang

parsela nga kadutaan pangpubliko ang mga imol nga

mangunguma. Ginakontrol sang dalagku nga agalon

nga mayduta ang malagpad nga kadutaan kag wala

sang tunay nga reporma sa duta.

Bisan pa gani ang nakatiwangwang nga

kadutaan sa mga asyenda, ginapangahasan sang mga

mangunguma nga bungkalon para mabuhi. Sining

nagligad, ginasulong man ini sang mga mangunguma

sa Panay ang hublag bungkalan pareho sa natabo sa

Sanson Estate sa Sara, Iloilo.

Ang pagkultibar sang mga mangunguma kag

paghimakas para sa kasiguruhan sa pagtalauma sa

kadutaan pangpubliko ilabi na sa kabukiran nga

ginasakup sang sonang gerilya, isa sa mga ginasulong

nga kahublagan sang mga mangunguma kag

mamumugon sa uma sa ila mga kampanya sa

rebolusyong agraryo.

Halin pa sang una, ginasulong na ini sang mga

mangunguma kag mga mamumugon sa uma nga ku-

lang ukon wala sang duta. Nagapakig-gitgitan sila sa

pagduso sang ila kinamatarung batuk sa mga nagaako-

ako bilang mga tag-iya nga agalon. Nagpursiger sila

batuk sa mga tag-iya sa mga pastuhan asta sa DENR.

Ginbatuan nila ang nagalanggab sang ila nadebelopar

nga kadutaan para sa paltik nga reforestration kag

batuk sa mga makahalalit nga proyekto sang gub-

yerno kag pagpagmatuk sa makahalalit nga pagmina

pabor sa mga dumuluong. May mga kadalag-an na

nga naangkon ang mga mangunguma sa paghimakas

diri.

Sa subong, ang proyekto nga National Gree-

ning Program ginagamit para pundaron ang malagpad

nga plantasyon sang komersyal nga kahoy sa mga

pangpubliko nga kadutaan. Nagalimite ini sang lugar

palangumhan kag pagpang-agaw sang mga ginata-

lauma kag nadebelopar na sang mga mangunguma

nga puna sang duta.

Sa Panay, nagalaksam pa ini asta sa kadutaan

sang mga katigulangan sang mga Tumanduk nga ila

ginapakig-awayan. Ang National Greening Program

wala man sang kinatuhay sa “Greening Panay” prog-

ram sang 3rdID/PA sadtong dekada 90. Ginpama-

tukan ini sang mga Tumanduk bangud pagpang-agaw

ini sang ila kadutaan.

Bisan sa kapatagan kon sa diin makita ang

primera klase kag irigado nga agrikultural nga kadu-

taan. Wala pa man naaprobahan sa konggreso ang

NLUA, ang National Economic Development Autho-

rity (NEDA) naggamit na sini nga hagna agud kon-

trahon ang ginaduso sadto ni anay Sekretaryo sang

DAR, Rafael Mariano, nga temporaryo nga pag-

pauntat sang pagkambyo-gamit sang kadutaan nga

agrikultural. Sa idalom sang NLUA, wala sang mora-

torium sa pagkambyo-gamit sa mga indi primera-klase

nga agrikultural nga kadutaan. Ini para kuno sa

proyekto nga pabalay, proyekto pang-enerhiya,

imprastuktura kag iban pa.

Wala pa man ang NLUA, ara na ang land-use

conversion (LUC) bilang buho nga lutsan sang mga

agalon nga mayduta agud indi masakup ang ila kadu-

taan sa reporma sa duta. Mainit nga isyu kaangut sa

LUC asta sa primera klase nga agrikultural nga mga

kadutaan ang makita sa palibot sang Mandurriao,

Oton, Pavia, Santa Barbara, Leganes, San Miguel,

asta sa Zarraga. Ang malagpad nga parayan bisan

nasakup na sang CLOA, ang iligal nga ginkambyo-

gamit nga mangin subdibisyon kag iban nga proyekto

pang-imprastruktra. Gani, naagawan man sang kadu-

taan ang mga mangunguma.

Madasig ang konstruksyon sang mga sub-

dibisyon pareho sang DECA Homes sa Balabag, Santa

Barbara, sa Iloilo nga nagasakup sang indi magnubo

sa 174 ektaryas nga primera klase kag irigado nga

kadutaan nga nagdislokar sang mga mangunguma. Sa

kilid mismo sang suba sang Aganan, mga 10,000 ka

ektaryas sang kadutaan nga primera klase kag irigado

ang apektado sang LUC nga ginhimo sang Savannah

sang Vista Land, Amaia sang Ayala Development

Corporation, kag DECA Homes.


Nag-organisa ang mga mangunguma sa apek-

tado nga lugar, nga mismo mga benepisyaryo man

sang reporma sa duta. Sa ila hayag nga paghimakas,

ila ginbuyagyag kag pamatukan ining padihut nga

pagkambyo-gamit sang kadutaan sa ila mga aksyon-

protesta.

Nagpalapit man sila sa upisina sang DAR sa

pagreklamo. Sining nagligad nga Agosto, ang DAR

nagpaggwa sang Cease and Desist Order (CDO) ukon

pagpauntat sang aktibibidad sa konstruksyon batuk sa

DECA Homes. Ini sa rason nga wala sang balido nga

pahanugot halin sa sentral nga upisina sang DAR.

Labi nga magaigting ang paghimakas sang

mga mangunguma sa duta. Bisan ang mga asyenda

nga deklarado na sang nasakup sang reporma sa duta

kag naaward na sa mga mangunguma-benepisyaryo

ang CLOA ang indi basta nga maangkon nila. Ini

pareho sang kaso sang Tan Estate sa Culilang, sa Pres.

Roxas, Capiz nga ginhinguyangan na sang dugo kag

kabuhi sang mga mangunguma. May mga mangu-

nguma man nga lihetimo nga nagabungkalan sa San-

son Estate sa Sara, Iloilo, ang ginreyd kag gindakup

sang kapulisan.#

Kampanya sa pagkomemorar sang Ika-100 tuig

nga pagsukat sang Dungganon nga Sosyalistang

Rebolusyon Oktubre

a nagkalain-lain nga lugar sa kalibutan, gina-

saulog bilang isa ka kampanya sang mga rebo-

lusyonaryo kag progresibo upod sa mga

pumuluyo, ang Ika-100 ka Tuig nga Pagkomemorar

sang Dungganon nga Sosyalista nga Rebolusyon

Oktubre sadto sa Rusya.

Ini nga okasyon ang ginaundan sang serye

sang mga aktibidad. Mayormente, isa ini ka pagtuon

kag pagkuha liksyon sa mga positibo kag negatibo nga

mga inagihan sang pagpundar sang pinaka-una nga

sosyalista nga pungsod sa kalibutan-- ang Russia sa

pagpamuno sang Partidong Bolshevik paagi kay

Lenin.

Ang kalibutanon nga pagsaulog sini ginapa-

ngunahan sang International League of Peoples‟

Struggles (ILPS), sa kooperasyon sang Bagong Al-

yansang Makabayan (BAYAN) kag People‟s Re-

source for International Solidarity and Mass Mobili-

zation (PRISM) para sa pagsaulog diri sa pungsod.

Pagbukas sang kampanya sa Pilipinas

Sa Pilipinas ginhiwat ang pormal nga pag-

bukas sining kalibutanon nga selebrasyon sadtong

nagligad pa nga Mayo 5. Ginsundan ini sang mga ak-

tibidad sa US, Canada kag iban pa nga pungsod.

Sining Septyembre 23-24, 2017, isa sa mga pang-

takup nga aktibidad amo ang paghiwat sang kumpe-

rensya sa Amsterdam nga gintambungan sang mga

delegasyon halin sa 23 ka kapungsuran. Sa pagbukas sang kampanya sa pagkome-

morar diri sa pungsod, isa ka programa ang ginhiwat

sa University of the Philippines (UP) Film Center sa

Diliman nga gintambungan sang masobra 1,000 ka

mga aktibista. Ginlakipan ini sang mga paghatag

mensahe, pamulong-pulong kag mga kultural nga

presentasyon.

Importansya sang pagsaulog. Sa mga inter-

byu, ginpaathag sang Bayan, paagi kay Renato Reyes

ang importansya sang pagsaulog sa pagdumdom sang

amo nga okasyon. Hambal ni Reyes:

“Kinahanglan saulugon ang 100 ka tuig nga

pagsukat sang rebolusyong Oktubre bangud ini ang

nagbun-ag sang una nga sosyalistang pungsod.

Importante man nga dumdumon nga sang magtukod

sang sosyalista nga estado ang Russia, gahum sang

mayorya nga pumuluyo amo ang nagpangibabaw.

“Ang mga mamumugon kag imol nga mga

mangunguma ang nagbuligay sa pagpadalagan sang

gubyerno. Sila ang nagakaput sang gahum pang-

pulitika kag nagakontrol sang pangunahon nga mga

kagamitan sa produksyon.

“Ang Oktubre nga Sosyalistang Rebolusyon

amo ang nagbuka sang idea nga burgesya kag agalon

nga mayduta lang ang may kapasidad nga magkaput

sang gubyerno. Nasarangan sang mga mamumugon

kag mangunguma nga kaptan kag padalaganon ini

para sa interes sang mayorya sang populasyon.”

Madumduman nga sadtong Pebrero 1917,

ginbagsak sang rebolusyon sang pumuluyong Ruso

ang Tsar (hari) sang Russia sa tunga sang malubha

nga krisis kag nagaluntad nga Una nga Inaway Kali-

butanon. Ginbuslan ini sang gubyerno nga ginapamu-

S


nuan ni Kerensky nga ginagamhan sang mga Liberal

kag Rebolusyonaryong Sosyal.

Pinakadaku nga sala ni Kerensky amo nga

nagdisisyon ang iya gubyerno nga padayunon ang

pag-upod sang Russia sa Una nga Inaway Kali-

butanon. Indi sugot kag ginprotestahan ini sang mga

pumuluyo kag mga suldadong Ruso nga nagaantus na

sang gutom.

Nakaptan nanday Lenin kag sang Partidong

Bolshevik ang husto nga pagpamuno sa pumuluyo.

Sang Oktubre 25, 1917, ang armado nga pwersa sang

pumuluyo kag sang Bolshevik ang naglusob sang

Winter Palace sa Saint Petersburg kag gin-agaw nila

ang gahum pangpulitika halin sa burgesya kag gin-

pundar ang gahum Sobyet (ukon gahum pulitikal sang

pumuluyo).

Ginapanubli nga mga prinsipyo. Sa sini man

nga okasyon sang pagsaulog sang Ika-100 Tuig nga

Sosyalistang Rebolusyon Oktubre, ginpakita ang

naka-video nga mensahe ni Prof. Sison, Chairperson

sang ILPS, kag founding Chai-

rman sang Communist Party of

the Philippines (CPP):

“Ang Dungganon nga Sos-

yalistang Rebolusyon Oktubre

naghatag sang kabilinggan sa

tanan nga mga dungganon man

nga hinimuan sang Partidong Bol-

shevik nanday Lenin kag Stalin sa

isa ka sosyalista nga rebolusyon

kag konstruksyon,” pahayag ni

Prof. Sison.

Ginpunto man ni Prof.

Sison nga ang Oktubre nga Rebo-

lusyon nagberipika sang rebo-

lusyonaryo nga prinsipyo nga amo

ang mga masunod:

ang prolertayado nga makasahi nga diktadura isa ka rekisito sa paglutos

sa burgesya kag paggarantiya sang sosyalista nga

rebolusyon,

pagpangibabaw sa gyera sibil kag dumuluong nga interbensyon,

pagpapagsik sang ekonomiya paagi sa transisyunaryo nga mga tikang,

pagtukod sang sosyalista nga ekonomiya,

pagdebelopar sang sistema pang-edukasyon kag pangkultura sang mga anakbalhas,

pagtib-ong sang internasyunal nga kahublagan komunista,

pagbato kag paglutos sa pasismo kag dugang nga pagpursiger sa sosyalista nga rebolusyon kag

konstruksyon sa atubang sang mga pamahug kag

katalagman sang imperyalismong US pagkatapos

sang Ikaduha nga Inaway Kalibutanon.

Dugang pa ni Prof. Sison, “Ang dungganon

nga mga hinimuan sa sosyalista nga rebolusyon kag

konstruksyon ang may kusog sa paghalimbawa agud

mainspirar ang mga pigos kag mga ginahimuslan nga

masa sa pagpakig-away para sa masanag kag mas ma-

uswagon nga kalibutan sa idalom sang sosyalismo.”

Sa isa ka mensahe nga ginbasa sang NDFP

consultant nga si Adelberto Silva, sanday NDFP

peace panel kag consultant Benito kag Wilma Tiam-

zon nagtum-ok sang punto nga ang Oktubre nga rebo-

lusyon nag-ubay sa mga Pilipino nga proletaryo sa

paglunsar sang ila kaugalingon nga paghimakas.

“Ang kadalag-an sang demokratikong rebo-

lusyon sang banwa batuk sa

imperyalismo, pyudalismo kag

burukruta kapitalismo, kag ang

pagpadayon sang sosyalista nga

rebolusyon, amo ang aton

pinakadaku nga maamot sa

kahublagan rebolusyonaryo sa

Pilipinas kag sa kalibutanon nga

rebolusyong proletaryo.” Ini ang

ginkonkludar sang mga

Tiamzon.

Ang mga tumalambong

sa UP-Diliman sa amo nga okas-

yon ang nagbayaw sang ila kuom

nga mga kamot kag nagkanta

sang Internationale bilang pang-

tapos sang programa.

Kumperensya sa Amsterdam

Sining Septyembre 23-24, 2017, isa sa mga

pangtakup nga aktibidad sang kampanya amo ang

paghiwat sang isa ka kumperensya sa Amsterdam sa

Europa. Gintambungan ini sang 81 ka delegado nga

nagarepresentar sang 27 ka mga organisasyon kag

iban nga indibidwal nga mga partisipante, halin sa 23

ka mga pungsod. Ini amo ang mga pungsod sang

Nepal, Belgium, Canada, People's Republic of China,

Denmark, Ecuador, France, Germany, Indonesia, Ire-

land, Italy, Kurdistan, Molucca, Luxembourg,


Netherlands, Norway, Peru, The Philippines, Turkey,

UK, US, Venezuela kag Zambia.

Ang mayor nga nag-organisa sini nga aktibi-

dad amo ang International League of People's Strug-

gle (ILPS), People's Resource for International Soli-

darity and Mobilization (PRISM), kag ang National

Democratic Front of the Philippines (NDF).

Mayor nga mensahe sini nga kumperensya

amo ang pag-apirmar sang kahustuhan kag pagka-

balido sa gihapon sang sosyalista nga rebolusyon sa

subong nga ika-21 nga siglo kag nagadala sang mala-

halon nga mga liksyon sa mga paghimakas sang mga

pumuluyo batuk sa imperyalismo kag iban nga porma

sang pagpamigos kag pagpanghimulos

Ginsabat man sang kumperensya ang mga

pamangkot angut sa rebisyunismo kag pag-atras sa

kapitalismo, ang papel kag mga liksyon halin sa

Dungganon nga Proletaryo nga Kultural nga Rebo-

lusyon, kag mga pamangkot nahanungod sa proletaryo

nga pagpamuno sa subong nga kahimtangan.

Si Prof. Jose Maria Sison, naghatag sang punto

nga masunod:

“Ang pinakapursigido kag militante nga

rebolusyonaryo nga mga partido kag binhi pa lang nga

grupo sang partido amo yadtong ginaubayan sang

teorya sang Marxismo-Leninismo-Maoismo. Ara sila

sa nagkalain-lain nga industriyal nga kapitalista kag

indi-debelopado nga mga pungsod. Sila ang pina-

kamaayo nga may motibasyon kag pinakamaayo nga

nasangkapan sa ideolohiya sa pagpasulong sang

kalibutanon nga proletaryo nga rebolusyon, pagkom-

bat sang kontra-rebolusyonaryo kag anti-sosyalista

nga mga kampanya sang imperyalismo, rebisyunismo

kag iban pa nga kontra-rebolusyonaryo nga mga

kaisipan subong. Kaangut man sini, maangkon nila

ang teorya sang nagapadayon nga rebolusyon sa

idalom sang diktadura sang proletaryo paagi sa kultu-

ral nga rebolusyon sa sosyalista nga katilingban. Ara

sila sa nagkalain-lain nga mga halintang sang pag-

uswag sa pagpukaw, pag-organisa kag pagpahulag

sang proletaryado kag sang malapad nga masa sang

pumuluyo.”

Madamo pa sang nagpahayag nga mga

delegado angut sa importante nga mga mensahe kag

isyu sa kahimtangan internasyunal kag sa ila parti-

kular nga pungsod.

Nagtapos ang kumperenya sa isa ka mainit nga

kultural nga palaggwaon sang mga pamatan-on halin

sa The Netherlands. Gintakpan ang kumperensya sa

kolektibo nga pagkanta sang “Internationale”, ang

kalibutanon nga ambahanon sang rebolusyonaryo nga

proletaryado. #

Mga aksyon militar sang NPA-Panay batuk sa militar kag CAFGU

unod-sunod nga harasment sa mga detatsment

sang militar kag naga-operasyon nga tropa

militar ang ginlunsar sang nagkalain-lain nga

yunit sang NPA sa Panay tubong sa pungsodnon nga

pagbatu sa all out war nga polisiya sang US-Duterte

nga rehimen.

Ginharas sang NPA ang nagapabalik sa

detatsment halin sa pag-recon nga

pwersa sang CAFGU kag army nga

nagadetatsment sa Brgy. Maliao,

Leon, Iloilo mga alas 11:30 sang aga

sining Septyembre 30.

Bistado sang Pulang Hukbo

ang gayo sang hulag sang kaaway.

Gani ginbantayan nila ang pag-

maniobra sang ila kaaway agud i-

clear ang ila palibot. Gilayon man gin-negar sang

301st Brigade Commander Dinoso nga opensiba ini

nga tikang sang NPA.

Ginpalukpan man sang isa ka yunit sang NPA

ang platun minus nga naga-operasyon nga tropa sang

33rd

Division Reconnaisance Company sa Brgy.

Canawilian, Janiuay, Iloilo sadtong Septyembre 8.

Sadtong Agosto 30 sang kaagahon ginharas pa

gid sang NPA ang ditatsment sang militar sa Brgy

Tubudan, San Remegio, Antique.

Ginpukaw sang mga lupok gikan sa NPA ang

tropa sang 61st IB PA nga nagagwardya sang Century

Peak mga alas 10:00 sang gab-i sang

Agosto 27, sa Brgy. Bagacay, Igba-

ras, Iloilo.

Ginasagod sang nasambit nga

kumpanya sa konstruksyon ang AFP

agud imilitarisa ang binukid sang Ig-

baras kag Tubungan kabaylo man sa

pagpangapin sang reaksyunaryong

soldado sa interes sang kumpanya.#

S


Mga Balita

PFA, ganar sa 4-tuig nga demanda sang masa

Halin sang katapusan nga simana sang Hulyo

asta Septyembre 2017, napadayon ang pagpanagtag

sang pinansyal nga bulig sa mga biktima sang Yo-

landa sa Capiz nga wala nakabaton sang pondo halin

sa nauna panagtag nga ESA (Emergency Shelter

Assistance). Ini nga ayuda nga ginatawag presidential

financial assistance (PFA) kadalag-an sang pursigido

nga pagpanikasog sang mga biktima sang bagyo nga

makuha sang ayuda sa sulod sang apat ka tuig nga

pagprotesta.

Madumduman nga sang Pebrero sini nga tuig,

ginpagwa sang DSWD ang Memorandum Circular #3

nga nagasaad sang pagpatuman sang PFA sa mga

wala nakabaton sang ESA. Ang MC #3 pagkilala nga

indi patas ang pagpanagtag sang ESA kag madamo

ang nabiktima sang pamulitika nga ginpangdagdag

ang ila mga ngalan sa lehitimo nga listahan bilang

mga benepisyaryo.

Bisan pa gani ang pagpanagtag sang ESA.

Kon wala ginsikaran sang kahublagang masa, wala ini

nagtupa sa mga biktima bangud sang kurapsyon kag

pagkauyaya sa nagkalain-lain nga lebel sang gub-

yerno. Asta sa subong madamo sang mga wala pa

natapos nga mga proyekto angut sa rehabilitasyon

halin sa kalamidad. Ini pareho sa proyekto sa

pabalay sa mga biktima sang Yolanda, Zam-

boanga Siege sadtong 2013.

Suno mismo kay anay Sec. Judy

Taguiwalo sang DSWD, madamo sang lokal nga

mga yunit sang gubyerno ang wala pa nakahatag

sang report sa mga ginhatag nga ayuda pinansyal

nga dapat nagtupa sa pumuluyo. Madamo sang

mga wala na-liquidate (tampad nga pagpakita

sang record kon diin nagkadto) nga sa pinakaulihi,

nga datus niya, nagaabot sa P15.6 bilyon halin pa sang

2011 nga bagyo Sendong.

Sa pagpanikasog sang mga pumuluyo, halin

sang Disyembre 8, 2013 asta Nobyembre 8, 2016, gin-

sustenir nila ang kahublagan sa pagbangon,

nagprotesta kag nagdemanda. Isa lang sa mga isyu

amo ang ayuda sa kalamidad. Nag-abot sa 10,000 ang

naghulag sa Capiz. Asta nga naglab-ot ini sa pag-upod

sa Manilakbayan sadtong Disyembre 10 2016.

Sa ini nga mga paghulag, ganar sang paghi-

makas sang masa ang paghatag sang ESA sa diin

matapos ang 20 ka bulan amo pa lang naumpisahan

ang pagpanagtag sa Pontevedra kag Tapaz. Sa probin-

sya sang Capiz, nagaabot sa 139,555 ka pamilya ang

nakabaton sang 30,000 kag 10,000 nga bulig

pinansyal.

Ang tayuyon nga paghulag sang pumuluyo kag

ang maki-pumuluyo nga papel sang progresibo nga

elemento sa DSWD nakabulig sa pagtulod sa pag-

hatag sang PFA para sa mga wala makabaton sang

ESA. Antes magtakop ang tuig 2016 nag-alokar ang

gubyerno sang P1 bilyon para sa wala makabaton sang

ESA. Ini sa panahon pa nga nagapakuno-kuno si

Duterte nga maki-pumuluyo kag wala pa si Sec.

Taguiwalo napahalin sa gubyerno.#

Protesta ginlunsar,

sa adlaw sang Disaparecidos Naghiwat naman sang protesta ang nagkalain-

lain nga organisasyon sa pagpanguna sang Panay

Alliance Karapatan sa Iloilo City, sa adlaw sang

Desaparicidos sadtong Agosto 30. Ini sa paghanduraw

sang mga ginpangdukot kag nagkaladula nila nga mga

himata kag kaupod nga mga aktibista.

Suno sa KARAPATAN, napulo na ka tuig ang

nagligad apang wala sa gihapon makita ang mga

ginpangdukot nga mga aktibista nga sanday Luisa

Posa-Dominado kag Nilo Arado. Wala gihapon sang

hustisya para sa mga biktima kag sa ila mga himata.

Tigaylo, padayon kag mas malala pa nga

paglapas sang tawhanon nga kinamatarung ang sabat

sang rehimeng US-Duterte sa pumuluyo subong sa

ginalunsar sini nga mga gyera.#


Joe Tangente, ginpasidunggan sa Tigbauan

Ginkilala kag ginpasidunggan bilang baga-

nihan sang munisipalidad sang Tigbauan, Iloilo si Jose

Aquilino Tronco Tangente, alyas “Ka Jess” kag

“Brando”. Sa mismo Adlaw sang mga Baganihan sad-

tong Lunes, Agosto 28, ginhiwat ang programa sang

pagpasidungog.

Si Tangente isa ka

seminarista nga nangin ko-

munista. Nangin katapu sang

New People‟s Army (NPA)

kag maisog nga nagbato sa

Martial Law sang diktador

Marcos. Nag-alagad siya sa

pumuluyo tubtub nga ginpatay

siya sadtong Agosto 28, 1987

sang 47th IB/PA sa Pandan,

Antique.

Ginpangunahan ni Tigbauan Mayor Suzette

Alquisada ang pagpasidungog sa iya tiyo nga si

Tangente sa atubang sa iya mga kabataan, kaupod kag

mga himata kag empleyado sang munisipyo.#

Mga lider-pamatan-on nagtipon, layi militar ginpamatukan

Masobra 300 nga mga lider-pamatan-on halin

sa 58 nga mga grupo sa bilog nga Western Visayas

ang nagtipon sa Iloilo City sa paghinun-anon sa

maayo nga pangginubyerno, tawhanon nga kinama-

tarung, kag Edukasyon. Nahiwat ini sadtong ikaduha

nga simana sang Septyembre. Nangin isyu nga ginta-

lakay ang sektor sang pamatan-on nga nangin target

man sang mga gyera nga ginalunsar sang rehimeng

US-Duterte -- gyera kontra-druga, kontra-Moro sa

kampanya kontra-terorismo, kag tudo gyera sa kontra-

insurhensya.

Isa sa mga lider-pamatan-on ang nagpahayag

nga nagalubha ang pagpamatay sang

mga pamatan-on. Wala man gina-

himo sang gubyerno ang paghatag

sang matuod-tuod nga libre nga

edukasyon kag iban pa nga serbisyo.

Dugang pa sang lider-pamatan-on,

ang pagpadayon sang layi militar sa

Mindanao kag ang plano nga

pagpatuman sini sa bilog nga

pungsod isa ka pagtraidor sang

rehimeng US-Duterte sa mga

pamatan-on.

Sa sini nga pagtipon, ginplano nila ang

koordinado nga mga hublag protesta nga madinalag-

on nga ginlunsar sadtong Setyembre 21 sa rehiyon.

Madumduman nga sining nagligad,

nagprotesta man ang mga pamatan-on kag istudyante

batuk sa ekstrahudisyal nga pagpamatay kag kontra sa

obligado nga drug testing. Ginpangunahan sang

University of the Philippines -Visayas University Stu-

dent Council kag SAMASA-UPV ang protesta kag

candle lighting sa mga campus sang UP sa Iloilo City,

Miagao, kag Tacloban sadtong Agosto 31 para kon-

denahon ang pagdamu sang pagpamatay sa gyera

kontra-druga sang rehimen.

Ginpahayag man sang mga istudyante- bumulutho ang ila pagpamatuk sa mandatory drug

testing sa mga buluthuan. Para sa ila, ini nga padihut

pagpahanugot sang Oplan Tokhang sa sulod sang mga

eskwelahan nga magabiktima sang mga inosente nga

pamatan-on parehas kay Kian Delos Santos.#

Mga Tumanduk,

liwat nagprotesta Nagprotesta ang grupo sang Tumandok nga

Mangunguma nga Nagapangapin sa Duta kag Kabuhi

ukon TUMANDUK, sa Iloilo City. Ini agud ipakita ang

ila pagkadisgusto sa pagdata sang mga paglapas sa

tawhanon nga kinamatarung sa ila mga komunidad,

padayon nga militarisasyon sa lugar sang mga

tumandok, kag ang mga makahalalit nga programa

sang gobyerno.

Ginlunsar ini nga aksyon-protesta upod ang

mga kaalyado nila nga organisasyon, kaangut man sa

pagsaulog sang National Indigenous People's Week

para sa mga tumanduk nga ginasaulog sa bilog nga

pungsod sadtong katapusan sang Agosto.

Suno kay Roy Giganto, katapu sang konseho

sang TUMANDUK, kuntani, ulikdon man sang rehimen

ang mga Tumandok paagi sa pagpauntat sang mga


proyektong makahalalit kaangay sang National

Greening Program, pagtukod sang Jalaur River kag

Panay River mega-dam, kag tapuson ang padayon nga

okupasyon sang mga katapu sang Philippine Army sa

mga komunidad.

Dugang pa niya, ang mga paglapas sang

tawhanon nga kinamatarung kaangay sa pagpamatay,

tortyur, kag bounty-hunting ukon pagpatong sang

padya sa ulo sang gubyerno sa ginakabig sini nga

panguntra, natabu man sa panahon sang martial law ni

Marcos. Ginsaysay sang grupo ang ila kasaysayan

sang pagbato para maangkon ang ila kinamatarung sa

kabuhi kag kadutaan.#

Medikal: Ang Leptospirosis

ng masakit nga Leptospirosis ginakabig nga

isa sa pinaka-komon nga masakit sang tawo

nga makuha sa mga sapat. Nagaluntad ini sa

bilog nga kalibutan apang permi makita sa tropikal

nga mga pungsod lakip na ang Pilipinas.

Makuha ini nga balatian paagi sa masunod:

una, sa pagka-expose sang pilas ukon samad sa lawas

sang tawo sa kontaminado nga tubig. Ikaduha, paagi

sa direkta nga kontak sa mga nagamasakit nga sapat

Ikatlo, halin sa kagat sang ilaga. Ang leptospirosis

gindulot sang kagaw nga spirochete sa genus nga

Leptospira.

Simtomas ukon mga palatandaan

Ginadudahan nga may leptospirosis ang tawo kon:

duha na ka adlaw nagahilanat kag nagaistar sa nabahaan nga lugar;

exposure pareho sa pag-ubog sa baha ukon konta-minado nga tubig, halimbawa sa talamnan; kontak

sa fluids sang sapat;

pag-inom sang kontaminado nga tubig, may pilas man siya ukon wala.

Dapat may ara man siya ginabatyag nga sa mini-mum duha ka sintoma: palanakit sang mga mas-

kulo sa bilog nga lawas, sakit sa pusug-pusugan sa

pagpisil, palamula sang mga mata, pagpangudog,

sakit sang tiyan, pagsakit sang ulo, nagapangdalag

kag paggamay sang ihi.

Pwede man nga ang tawo nga nagamasakit na

gali sang leptospirosis daw simple lang nga trangkaso

ang ginabatyag.

Kon hagan-hagan ang atake sang masakit, ang

pasyente pwede mabulong sa ila balay nga nagainom

sang nagakasanto nga antibiotics. Mahimo lang ini

kon istable ang vital signs--wala nagapangdalag, tayu-

yon kag insakto ang pag-ihi, wala nabudlayan mag-

ginhawa kag kon makasarang magtomar sang bulong

sang antibiotics.

Doxycycline ang masami ginahatag nga bulong

sa mga pasyente nga sarang magtumar sini. Pero wala

ini ginahatag sa mga pasyente nga nagabusong, naga-

patiti, kag sa mga bata nga wala pa nagaedad sang

walo ka tuig.

Ang leptospirosis nga malala ang atake dapat

gid matatapan sa ospital. Ini ang ginadudahan nga

kaso sang leptospirosis nga may hilanat kag indi

istable ang vital signs: nagapangdalag ang mga mata

kag bilog nga lawas, nagasakit ang tiyan, nagasinuka,

nagalupot, nagagamay ukon wala na gid nagapangihi,

nabudlayan magginhawa, nagaubo kag nagatupra sang

dugo, wala na sa insakto nga pamensaron.

Ang masakit nga ini may mortality rate nga 15

porsyento. Gani, dapat gid magbantay sa mga

nasambit nga simtoma kapin pa kon may mga kaso na

nga nagluntad sa aton lugar para madali ini matapna

antes pa maglala ang ginabatyag.

Paano maglikaw sa balatian

Pinakaepektibo nga pamaagi para indi

makakuha sang leptospirosis amo ang:

paglikaw sa pag-ubog sa baha ukon kontaminado nga tubig, halimbawa, sa talamnan, kag kontak sa

dugo ukon laway sang mga sapat.

kon indi makikawan, kinahanglan magsuksok sang proteksyon pareho sang boots, goggles, overall,

kag de-goma nga gloves.

A


Ang doxycycline pwede man mahatag bilang

prophylaxis para malikawan ang pagmasakit kapin pa

kon nagaduging ini sa isa ka lokalidad.

Sa kasyudaran, ang rason sa pagbaha pareho

sang mga barado nga drainage dapat gid maso-

lusyonan para maghagan-hagan ang mga kaso sang

leptospirosis.

Ang leptospirosis isa lang sa madamo nga mga

masakit nga pwede mapahagan-hagan kon indi gid

man lubos matapna. Agud mahimo ini, kinahanglan

pauswagon ang kahimtangan sang pumuluyo pareho

sang maayo nga irigasyon, dalanon kag drainage,

puluy-an, kag iban pa para sa pangkabilugan nga

kaayuhan sang pumuluyo kag serbisyo sosyal.

Ang pagpauswag sang ikaayong lawas sang

mga pamilya, komunidad kag bilog nga pumuluyo,

indi mahamulag sa pagbag-o sang katilingban sa pag-

sulong sang rebolusyonaryong paghimakas.#

Alipalok

ng mabaskog nga suspetso sang publiko nga

si Paulo, “Polong” Duterte isa sa mga

imbolbado sa P6.4 bilyon nga balor sang

shabu nga natukiban sa bodega sa Valenzuela.

Sang gin-imbestiga siya sa senado, ginadepen-

sahan man siya ni Dick Gordon kag ni Sotto nga

lunsay tsuwawap man ni Digong.

“Kon mapamatud-an nga si Polong imbolbado,

ipapatay ko siya sa pulis!” T‟yabaw ni Digong sa kaso

sang iya anak. Kuno abi, wala siya pinilian sa iya

gyera kontra-druga.

Siling ni Tibo sa kilid-kalye: “Man ngaa, atong

menor de edad nga si Kian, napamatud-an bala nga

nagadruga? Ngaa pinatay siya?”

* * *

Digong: bukas ako sa pagpadayon sang peacetalks!

CPP: wala kami nagasira…. Ikaw man ang nagtalikod

sadtong ikalima nga hugnat.

Digong: bukas ako sa pagpadayon sang peacetalks!

CPP: indi n‟yo paghimuon nga prekondisyon ang

bilateral ceasefire, istoryahan ta una anay, CASER.

Digong: bukas ako sa pagpadayon peacetalks!

CPP: ara man sa imo ang bola! Ano na?

Digong: bukas ako sa peacetalks! Bukas ako sa

peacetalks!

Wala pulos ang ginangasal ni Digong sa peace

talks. Hambal lang niya ina kay siya ang ginabasol

sang kadam-an sa pagtalikod sa peacetalks agud sun-

don ang mandu sang iya agalon nga imperyalismong

US.

* * *

Otro pa gid ining si Silvestre Bello III nga

chief negotiator sang GRP peace panel.

Bello: matigayon lang liwat ang peacetalks kon

hagan-haganon sang NPA ang pag-atake sa militar.

Baharan nila ang mga kalakasan!

Fidel Agcaoili (Chief negotiator, NDFP peace panel):

Ay, ano? Ang AFP-PNP amo ang nagasabwag sang

mga kalakasan. Aregluhon ninyo ang inyo armado nga

pwersa kon gusto ninyo nga magbahar ang kalakasan

sa pungsod. Dapat tani, ihambal ini ni Sec. Bello sa

mga pwersa sang AFP-PNP!

Kon usisaon, subong, ang AFP nagalunsar

sang aerial bombing sa Batangas kontra sa mga NPA.

Ginatos na ang nagbakwet bangud sini, kag may

nagkalamatay na nga inosente nga sibilyan.

Si Duterte mismo nagmandu sang nagligad:

“Tapanon ang kabukiran sa pagpamomba!”

Luwas sa Batangas, ginalunsar man sang AFP

ang aerial bombing sa Agusan del Norte, North

Cotabato; kag nagpamatay sang mga Lumad kag mga

sibilyan sa Davao Sur, Negros Occidental kag Sultan

Kudarat.#

Dagli (vignette)

Kwentong Kusina Ni Ria Sidla

(Mga tinagpi nga istorya nga makahalam-ot apang

tunay nga inagihan sang mga Kaupod kag Masa sa

sonang gerilya.)

a isa ka semana nga hilikuton sa ekspansyon erya,

halos wala sang adlaw nga wala nagtalang ang

amon iskwad. Isa ka aga siling sang CO: “Indi na „ta

anay magkontak sang bag-o nga masa. Mapinaligo

kita anay kay daw isa na lang ka sangkap nga kahoy

kag mahimo nga hilu na sa sapat-sapat sa taramnan

ang mga baho „ta!”

Gani, paligo session the whole morning. Pag-

kahapon nagsaka na sa puno sang kahoy ang CO kag

nagpatudlo sa masa sang ruta sa mangin direksyon

pagkagab-i. Sang dali na magsirom namangkot ang

politikal opisyal: “„Ti bal-an „ta na ruta „ta? Indi na „ta

magtalang?”

A

S


“Ako pa!” Sabat sang kumander.

Pagkasirom, naghanda na sa paglakat ang

yunit. Damu ang ginpabalon sang tagbalay. May bitbit

pa nga mga sinipi sang luto nga saging ang tagsa ka

kaupod bangud malapit man lang ang target nga

sayluhan.

Sa idalom sang masanag nga bulan nagmartsa

sila. “Balik… balik!” Mandu sang CO nga amo man

ang temporaryo nga naggiya sa amo nga tion.

“Nagtalang „ta!”

“Ako pa!” Maabtik nga pagsulit sang isa ka

soldado sa pasalig sang CO antes maglakat. Kag

nagkinadlaw naman samtang nagaliso sang pormas-

yon bangud wala pa gani 10 minutos ang lakat

nagtalang na.

Pag-abot sa balay sunluganay naman ang mga

kaupod. Imbes sang 20 minutos nga tantya sa

kalawigon sang paglakat naabtan na ini malapit isa ka

oras kag makaabot sa kaladtuan.

Ang makahalam-ot pa gid kay nagka-

lamudmod na ang sinipi ang balon nga saging. Kag

may nagkaladunot pa!„Ti one week expansion, one

week talang gid eh!

* * *

adtong isa ka mabagyuhon nga kaagahon, nagsa-

par-sapar ang hukbo nga makapasilong sa isa ka

balay sang masa. Indi pa gid tuman ka basa sa ulan

pero bangud nakita sang tagbalay nga nalamigan sila

gilayon ini nga nagtanyag sang kape.

Lawig na gawa nga mga minutos, wala pa

gihapon nakasaka ang rear guard sang iskwad Ang

pagdumdom sang mga kaupod nga gintinlo gid niya

tudo ang iya lunang kag magsaka kay basa na ang

bilog niya nga parachute pants.

“Dugay gid sa imo haw? Nag-ano ka pa?“

Pamangkot sang CO

“Ginlamon ako sang kasilyas!” Hutik nga

sabat sang Kaupod. Nahulog gali siya sa kasilyas sang

masa kay namuhin pa antes magsaka. Daw maano ang

tanan sa paghimugong sang ila kaladlawon. Indi man

nila gusto mahibal-an sang tagbalay kay basi mapa-

hiya siya.#

S

Documents

Magtindog batuk sa tiraniya, Lutuson ang rehimeng US-Duterte!€¦ · Si Duterte mismo may dugang nga poder sa EO #34 nga makaaprobar asta P500 milyon nga transaksyon nga wala na