ISSN 1732-7954

INFORMACJA I ROZRYWKA DLA OSB Z CUKRZYC

WRZESIE 2004

NR 2

Biaka i tuszcze. Niewygodne wymiennikii na skadniki biakowo-tuszczowe. Suy do tego bolus posikowy skadajcy si z bolusa prostego programowanego na wglowodany i bolusa prostoktnego wyliczanego na biaka i tuszcze. Konieczne stao si opracowanie sposobu, ktry pozwoli liczy i uatwi liczenie jedzenia bogatego w tuszcze i biaka. Zaproponowano wprowadzenie terminu: wymiennik biakowo-tuszczowy. Jego definicja brzmi nastpujco: Jeden wymiennik biakowo-tuszczowy to 100 kilokalorii z jedzenia biakowo-tuszczowego lub tylko tuszczowego. 10 gramw masa (dwie yeczki) porcja masa na trzy kromki chleba cienko posmarowane, 1 yka oliwy, 20 gramw orzechw woskich, 20 gramw salami dwa cienkie plasterki. Aby nie pogubi si w gszczu wymiennikw, przede wszystkim naley pogrupowa jedzenie w trzy grupy: I jedzenie bogate w wglowodany, II jedzenie bogate w biaka i tuszcze/tylko tuszcze, III jedzenie zawierajce wglowodany, biaka i tuszcze. Pierwsza grupa jest ju dobrze znana i powszechnie stosowana w dawkowaniu insuliny. Druga grupa to wszelkiego rodzaju misa i wdliny, pasztety, produkty czysto tuszczowe, takie jak maso, margaryna, smalec, olej, ser ty, ser topiony, ser pleniowy, ryby. Grupa trzecia jest najtrudniejsza do oszacowania, dotyczy jedzenia zawierajcego i wglowodany, i biaka, i tuszcze (np. ser biay, mietana, orzechy, czekolada, ciasta, batony czekoladowe itp.). Trudno samemu zapamita, ile kalorii ma kady z tych produktw, dlatego te przy wyliczaniu wymiennikw biakowo-tuszczowych naley posugiwa si tabelami zawierajcymi warto kaloryczn jedzenia lub tabel wymiennikw biakowo-tuszczowych. atwo zauway, e prawie kady posiek zawiera co najmniej 1 WBT, a kierowanie si w dawkowaniu insuliny posikowej jedynie iloci kromek chleba czy ziemniakw bdzie przyczyn niepowodze w wyrwnaniu metabolicznym cukrzycy. Pojcie wymiennika biakowo-tuszczowego zostao opracowane na podstawie wieloletniego dowiadczenia w prowadzeniu pacjentw z cukrzyc typu 1 leczonych metod funkcjonalnej insulinoterapii (penowa wielokrotne iniekcje i pompowa cigy podskrny wlew insuliny). Klinika Diabetologii i Wad Wrodzonych w Warszawie ju od piciu lat prowadzi pacjentw leczonych pompami insulinowymi i obecnie okoo 300 dzieci na stae leczonych jest t metod. dr n. med. Ewa Pakowska Klinika Diabetologii i Wad Wrodzonych Akademii Medycznej w Warszawie

1 WBT = 100 kcal (biaka i tuszczu lub tuszczu)Dawka insuliny na 1 WW i 1 WBT ustalana jest indywidualnie dla kadego pacjenta przez lekarza. Wyznaczana jest na podstawie zapotrzebowania dobowego na insulin i na podstawie profilu glikemii. Przede wszystkim naley przyjrze si, jakie pokarmy zawieraj biaka i tuszcze lub same tuszcze. S to wszystkie tuszcze stosowane do gotowania, pieczenia, smaenia i do smarowania chleba. Miso zwierzce, drb, ryby. Nabia, jajka, sery te, sery pleniowe i sery topione, majonez. Wszelkiego rodzaju misa zawieraj biaka i zawsze wikszy lub mniejszy procent tuszczu. Prawie kady posiek zawiera wymienniki biakowo-tuszczowe, nawet takie dania, jak naleniki czy placki ziemniaczane, ze wzgldu na tuszcz stosowany do smaenia. Zobaczmy, co w praktyce oznacza jeden WBT: 100 gramw piersi z indyka maa porcja (p podwjnej piersi), 100 gramw cielciny, 100 gramw dorsza, 100 gramw poldwicy z biaego misa 6 plasterkw, 50 gramw woowiny, 50 gramw udka z kurczaka, 50 gramw szynki wieprzowej 3 plasterki, 50 gramw pasztetu drobiowego, 30 gramw sera tego plaster, 35 gramw sera topionego maa porcja, 30 gramw sera pleniowego, 7 gramw majonezu niecaa yka,

Jednym z gwnych elementw leczenia insulin jest obliczanie zawartoci podstawowych skadnikw w jedzeniu. Konieczne jest oszacowywanie zawartoci wglowodanw i kalorycznoci produktw biakowo-tuszczowych. Ilo wglowodanw mona wyrazi w gramach lub w wymiennikach wglowodanowych. Pojcie jednostki chlebowej lub systemu wymiennikw wglowodanowych jest powszechnie i chtnie stosowane zarwno przez lekarzy i dietetykw, jak i przez osoby z cukrzyc. Ilo wymiennikw wglowodanowych w posiku stanowi podstaw do wyliczenia dawki insuliny podawanej przed posikiem (jest to jeden z podstawowych elementw intensywnej insulinoterapii). Innymi sowy nie uzyska si normoglikemii poposikowej, jeeli bdnie bdzie oszacowana zawarto cukrw w posiku. Wynika to z mechanizmu dziaania insuliny i roli, jak peni w organizmie. Insulina, poza obnianiem stenia glukozy we krwi i wprowadzaniem jej do wntrza komrek, peni jeszcze inne zadania. Niezbdna jest do zagospodarowania biaek i tuszczw: wykorzystania biaek jako materiau budulcowego i tuszczu jako rezerwy energetycznej. Dlatego te ich zawartoci w spoywanym posiku powinny by uwzgldniane w dawkowaniu insuliny. Leczenie pomp insulinow daje moliwo dokadnego i oddzielnego programowania insuliny na skadniki wglowodanowe

Pielgnacja jak na doniWiadomo, e dzieci chore na cukrzyc musz bardzo czsto dokonywa pomiaru glukozy we krwi. W tym celu konieczne jest wykonywanie naku, aby uzyska kropl krwi do pomiaru. Poniewa takie nakucia robi si przecitnie 6-7 razy na dob, niezmiernie istotna jest odpowiednia pielgnacja doni, a w szczeglnoci opuszkw palcw. Zwrc uwag na kilka istotnych zagadnie z tym zwizanych.czci. Poza tym musimy wiedzie, e nie wszystkie palce nadaj si do wykonania pomiaru. Nie naley ku dwch palcw: wskazujcego i kciuka, poniewa s to palce chwytne, najbardziej wraliwe. 2. Trzeba zmienia miejsce ku. Nie wolno wykonywa pomiaru cigle w tym samym miejscu. Jeeli miejsca s czsto zmieniane, prawidowo pielgnowane, jeli uywamy dobrego nakuwacza z regulowan gbokoci wkucia, po ukuciu nie ma adnego ladu, a miejsce nie jest bolesne. 3. Zawsze przed ukuciem naley umy rce w ciepej wodzie. Nigdy w zimnej! Dlaczego to takie istotne? Ot jeli myjemy donie w ciepej wodzie, wwczas wystarczy may nacisk, aby uzyska kropl krwi potrzebn do badania. Cig dalszy na stronie 2 W RODKU PLAKAT O PRZELICZANIU BIAEK I TUSZCZW, KTRE WYUSZCZA ZEBR TUSZCZA

1. Bardzo wane jest, ktr cz opuszki palca poddajemy kuciu. Zalecam kucie zewntrznej

2

PIELGNACJA JAK NA DONICig dalszy ze strony 1 4. Przed ukuciem nie wolno przeciera palcw spirytusem ani adnymi rodkami odkaajcymi, poniewa bardzo wysuszaj naskrek. Wysuszona skra szybciej si niszczy, a ponadto dochodzi do zaburzenia wyniku wartoci glikemii. Dlatego przed wykonaniem nakucia wystarczy umy rce zwykym mydem, po czym osuszy je delikatnie rcznikiem. 5. Spraw ogromnego znaczenia jest bardzo dobry nakuwacz, z regulowan gbokoci kucia. Taki sprzt, pomimo e robi jedynie ladowe, pytkie wkucie, pozwala uzyska wystarczajc kropl krwi. Rwnie istotne jest to, e rnica gruboci kocwki igy w nakuwaczach jest ogromna. W dobrych nakuwaczach kocwki ostrzone s laserowo, a samo kucie nie jest gbsze ni 0,5 milimetra. Jeli mamy zy nakuwacz, z nieregulowan gbokoci wkucia, lub jeli wykonujemy pomiar ig albo lancetem jednorazowym, ktry dosy gboko in-

geruje w skr (nawet do 5 milimetrw!), wwczas po wkuciu zostaj lady, a sam zabieg jest bardziej bolesny. Skrka na palcach z czasem robi si twarda, zmieniona. Dlatego jeszcze raz pod-

W aptekach mona znale ca gam rodkw do p i e l g n a c j i d o n i rwnie dla diabetykwAlantan (ma) Producent: Zakady Farmaceutyczne Unia Cena: 5,76 z. A l a n t a n p l u s ( b a l s a m d o ciaa) Producent: Zakady Farmaceutyczne Unia Cena: 9 z. el aloesowy Producent: Floslek Cena: 7,97 z. Aloe Vera el Producent: Thursday Plantation Lab. Ltd., Australia Cena: 11,93 z. Epikrem Producent: Asa Sp. z o.o. Cena: 7,65 z. Xerialine 500 Producent: Laboratoires SVR Cena: 57 z.

wa, el z aloesu lub preparaty z mocznikiem. rodki te pozwalaj utrzyma prawidow wilgotno skry. 7. U maych dzieci mona rwnie ku patek ucha lub jeli nie ma w tym miejscu szczeglnej tkliwoci w dotyku paluszki u ng. Do wykonania pomiaru przy wykorzystaniu krwi z patka ucha dziecka musimy mie jednak odpowiedni glukometr, bo nie kady sprzt jest w stanie zassa krew. Do tego typu pomiarw nadaje si np. glukometr SmartScan firmy LifeScan. 8. Pamitajmy o edukacji! Brakuje jej szczeglnie u dorosych pacjentw. Bywa, e kuj si zwykymi igami, przez co zabieg jest bardzo gboki, wkucie dociera nawet do mini. U pacjentw, ktrzy przez lata postpuj w ten sposb, dochodzi do zmian na skrze. Poniewa kade kucie powoduje bl, pojawia si lk przed wykonaniem pomiaru. Dlatego korzystajmy z opracowa na temat cukrzycy, konsultujmy nasze postpowanie z lekarzem diabetologiem. W naszej przychodni suymy wszelk porad dotyczc terapii cukrzycy, w tym rwnie udzielamy wskazwek, jak prawidowo dba o donie. Maria Wierzchowska Starsza pielgniarka z Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego w Warszawie

krelam znaczenie odpowiedniego nakuwacza. To podstawa. 6. Po wykonaniu zabiegu powinnimy pomyle o nawileniu skry. Dobrymi rzeczami do smarowania opuszki s ma alantoino-

Sucha i wraliwa skraSkra skada si z trzech warstw: naskrka, skry waciwej i tkanki podskrnej. Zmiany chorobowe organw wewntrznych oraz szkodliwe wpywy rodowiska prowadz do widocznych zmian i zaburze w prawidowym funkcjonowaniu skry. Jeeli nie zareagujemy, naraamy skr na nieodwracalne uszkodzenia. Szczeglne znaczenie dla funkcji ochronnych i obronnych ma bariera naskrkowa skadajca si z mieszanki komponentw wodnych i tuszczowych. Zdrowa skraZdrowa i jdrna skra charakteryzuje si wysok zawartoci wody w komrkach naskrka. Skadniki tuszczowe natomiast znajduj si w przewaajcej czci substancji midzykomrkowej. Mona sobie wyobrazi warstw naskrka jako mur: cegami s komrki, a zapraw substancja midzykomrkowa. naturalny proces starzenia, objawiajcy si utrat tuszczu i wody w organizmie. Szkodliwy dla skry jest kontakt z chemikaliami, wilgoci, brudem i kurzem problem ten dotyczy w duym stopniu kobiet wykonujcych prace domowe. I wreszcie choroby wpywaj na wysuszanie: zmieniona chorobowo skra jest w stanie tylko w ograniczony sposb spenia swoj funkcj ochronn. Jej porowata powierzchnia nie stanowi bariery dla czynnikw chorobowych (grzyby, bakterie, wirusy). Sprzyja to powstawaniu stanw zapalnych i alergii. Prawd jest, e w przebiegu cukrzycy obserwowana jest oglna sucho skry. Zreszt samo nage wysuszanie si skry powinno skania do przeprowadzenia bada (poziom cukru).

Ratunek dla suchej skryU diabetykw moe doj do uszkodze maych naczy krwiononych i zaburze czynnoci fizjologicznych skry. Nastpuje zmniejszone wydzielanie potu, a tym samym przegrzanie i spadek zawartoci wody. Stosowanie maci zawierajcych tuszcze pogarsza sytuacj: zamykaj si pory, utrudniona zostaje wymiana cieplna. Zamknita skra prowadzi do zaczerwienie i widu. Najnowsze badania wykazuj, e pomc wtedy mog substancje powodujce wizanie czsteczek wody w skrze, takie jak mocznik. Jako przykad niech posuy krem w piance Allpresan 2 z 5% zawartoci mocznika. Tworzy on swego rodzaju sito na skrze, ktre ogranicza zupenie bezporedni kontakt naskrka z wod. Po jego uyciu nie dochodzi do zahamowania wymiany cieplnej i gazowej, skra oddycha, normalnie si poci, czyli zapobiegamy jej wysychaniu. Allpresan 2 czyni such skr gadsz, bardziej elastyczn i jdrn. Wchania si natychmiast i cakowicie, nie pozostawiajc lepkiego ciaa nadaje si do stosowania w pracy (nie pozostawia ladw na papierze i klawiaturze komputera). Dostpny w aptekach. Cena ok. 30 z.

Sucha skraW skrze zmienionej chorobowo dochodzi do zaburzenia produkcji lub zwikszonej utraty materiaw budulcowych. Cegy (komrki) staj si porowate, a zaprawa (substancja midzykomrkowa) krucha. Dla skry oznacza to zaburzenie funkcji ochronnej. Przyczyn suchej skry jest wiele. S osoby, u ktrych zauwaa si skonno do zmniejszonej produkcji tuszczu skrnego, przez co ich skra jest wraliwsza i wymaga intensywniejszej pielgnacji. Sucha skra pojawia si z wiekiem z bada wynika, e po czterdziestce zaczyna si

INFORMACJA I ROZRYWKA DLA OSB Z CUKRZYC

3

25 LAT POMPY INSULINOWEJ AWANTURA O REFUNDACJCukrzyca stanowi jedn z najczstszych chorb przewlekych pod wzgldem powszechnoci i kosztw leczenia konkuruje z chorobami ukadu krenia. Obecnie yje okoo 240 milionw ludzi z cukrzyc, z tego w Polsce ok. 2 milionw. Obserwowana od wielu lat tendencja wzrostowa pozwala mwi take w naszym kraju o endemicznym charakterze problemu. Wobec tak niepokojcych danych epidemicznych wci trwaj wysiki udoskonalenia dostpnych i opracowania nowych metod leczenia tej gronej jednostki chorobowej. Jedn z najbardziej obiecujcych jest cigy podskrny wlew insuliny z zastosowaniem osobistej pompy insulinowej, ktrego ide opisano po raz pierwszy w 1963 r. Niestety, postp techniczny, jaki si w tej dziedzinie dokonuje, nie zda si na nic, jeli nie uzyska wsparcia w postaci odpowiednich decyzji ministerialnych. A to wszystko na to wskazuje jest coraz mniej prawdopodobne. Nosi pomp? ADA to wypada!Dzi, wier wieku po tym, jak prof. Jacek Sieradzki uruchomi pierwsz w Polsce pomp insulinow, aplikujc j do celw klinicznych, o zaletach stosowania cigego podskrnego wlewu insuliny waciwie nie ma potrzeby przekonywa. Dowodem chociaby lawinowy w ostatnich latach wzrost liczby uytkownikw tych urzdze na pocztku lat dziewidziesitych na caym wiecie byo 6000 chorych stosujcych pompy, w roku 2000 doniesiono o 100 000 takich aparatw, za do poowy 2003 roku liczba ta podwoia si (w samych Niemczech jest ich ok. 35 000). Z pewnoci rosncej popularnoci urzdzenia przysuya si opinia Amerykaskiego Towarzystwa Diabetologicznego (ADA), ktre w roku 2002 ogosio, i waciwie nie ma osb, dla ktrych stae podawanie insuliny byoby przeciwwskazaniem, o ile oczywicie osoby te skonne s zastosowa si do regu takiego leczenia. A to jeszcze nie koniec. Prace nad unowoczenieniem pompy, by moga ona sama kontrolowa poziom glikemii oraz regulowa podawane dawki insuliny, trwaj, jej wprowadzenie do szerokiego uytku publicznego nastpi jednak nie wczeniej ni za 5 lat. Pompa insulinowa jest urzdzeniem wielkoci maego telefonu komrkowego, skadajcym si z silnika, ukadu zasilania, zewntrznego urzdzenia pomiarowego oraz zbiornika z insulin i drenu, ktrego kocwka zakadana jest do tkanki podskrnej. Przy kadym posiku programowana jest odpowiednia dawka insuliny. Dodatkowo dozownik stale podaje niewielkie iloci krtko dziaajcej insuliny, tzw. dawk bazow, take w trakcie snu. Insulina dawkowana jest z dokadnoci do 0,005 jednostki, co stanowi najlepszy wynik wrd wszystkich urzdze podajcych insulin. Pompa zawiera dodatkowe funkcje, ktre pomagaj szybko i skutecznie dopasowa ilo insuliny przy wzmoonej aktywnoci fizycznej czy w czasie dodatkowej choroby. Leczc t metod, wykonywane jest jedno ukucie na trzy dni zamiast dwunastu. nak i na to, przynajmniej czciowo, znalaza si rada. W roku 2001 Wielka Orkiestra witecznej Pomocy Jurka Owsiaka ruszya z programem zakadajcym wprowadzenie terapii pompowej u dzieci do 10. roku ycia, czyli u tych chorych, u ktrych zapobieganie ewentualnym powikaniom przynie moe najlepsze rezultaty. Pompy od Fundacji otrzymuj bezpatnie dzieci, ktre najbardziej ich potrzebuj: z rodzin w trudnej sytuacji ekonomicznej, majce przewleke choroby towarzyszce lub te wyjtkowo chwiejny przebieg cukrzycy. W efekcie w cigu 3 lat dziaalnoci programu WOP przekazaa do indywidualnego leczenia ponad 850 pomp insulinowych. To jednak nie koniec dobrych wiadomoci. W sukurs Wielkiej Orkiestrze przyszy poszczeglne oddziay Narodowego Funduszu Zdrowia: oto osprzt do pomp dla dzieci do 7. roku ycia, ktre otrzymay je od Owsiaka, ale take innych dzieci niechlubnym wyjtkiem byy tu wojewdztwa dolnolskie i lubelskie objty zosta refundacj do kwoty 550 z miesicznie. W praktyce oznaczao to, e dzieci otrzymuj opiek, ktrej w normalnej sytuacji, a wic bez pomocy pastwa, rodzice nigdy nie mogliby im zapewni. sta na drosze zestawy. Jeli dzieci te odstawi pompy z przyczyn ekonomicznych, jedynym efektem ustawy bdzie... brak efektu: w sytuacji gdy WOP czyni starania, by pomc jak najwikszej grupie potrzebujcych, Ministerstwo Zdrowia, wydajc obecne rozporzdzenie, tylko torpeduje te wysiki. Pne powikania w grupie maych diabetykw, wic i wiksza liczba inwalidw w przyszoci bd tego oczywist konsekwencj. Pozostaje nam zapyta: czy pastwu, ewidentnie od pewnego czasu niedomagajcemu, aby rzeczywicie zaley na zdrowiu jego obywateli? A moe tylko na tym, by zaoszczdzi jak najwicej, nie liczc si z konsekwencjami, nie biorc pod uwag, e przecie w przyszoci zyska mona w dwjnasb: wydajc mniej na leczenie powika cukrzycy i, co duo waniejsze, zyskujc zdrowie tych, bez ktrych pastwo to nie ma racji bytu: nas wszystkich? W istocie, pytania to czysto retoryczne. Marcin Mruwczyski

Uytkownicy pomp i ich rodziny! Chcecie zaprotestowa przeciwko niejasnym i niekorzystnym zasadom refundacji pomp i zestaww infuzyjnych? Czekamy na Wasze listy (skierujemy je wszystkie do Ministerstwa Zdrowia) pod adresem: MI Polska ul. Powsiska 28 02-903 Warszawa fax: +22 858 30 50

Pastwo daje i odbieraNiestety, tak komfortowa sytuacja, jak uczy ycie, nie moga trwa wiecznie. Niekoczce si w tym roku zawirowania wok suby zdrowia, si rzeczy, zaowocoway rwnie brakiem jasnych regu refundowania osprztu (wnioski o refundacj kierowane do NFZ rozpatrywane byy dotychczas indywidualnie). NFZ oraz Ministerstwo Zdrowia odbijay pieczk, a obiecanych Jerzemu Owsiakowi przez Mariusza apiskiego wyrazistych zasad przyznawania dotacji, w postaci odpowiedniej procedury, w dalszym cigu nie byo: w pierwszej poowie roku w katalogu wiadcze finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia drenw po prostu nie uwzgldniono. Pojawiay si co prawda gosy, e sytuacja ta lada dzie ulegnie zmianie. Ju na pocztku roku Gazeta Wyborcza informowaa, e dzieci chore na cukrzyc bd jednak miay refundowany osprzt do indywidualnych pomp insulinowych; gwarantowa to miaa nowelizacja rozporzdzenia o rodkach pomocniczych i materiaach. Oczywicie, w obecnej, patowej sytuacji suby zdrowia nikt chyba tak naprawd nie wierzy w realno owego lada dzie, z nowelizacj wci zwlekano, a rodzice i opiekunowie musieli radzi sobie sami. Gdy wydawao si, e ci z nich, dla ktrych comiesiczny wydatek rzdu 500 z w ogle nie wchodzi w rachub, bd musieli zrezygnowa z pomp, nadesza wreszcie upragniona wiadomo: jest nowelizacja! Zgodnie z Rozporzdzeniem Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia w wykazie refundowanych rodkw pomocniczych uwzgldniono zestawy infuzyjne, cho niestety cieszy si z nich bd mogli wycznie uytkownicy do 18. roku ycia. Jak si okazuje, nie jest to jedyny mankament noweli. Refundacja obejmuje tylko zestawy infuzyjne (w niektrych pompach wymienne s rwnie rezerwuary do napeniania insulin), i to do kwoty 300 z miesicznie, czyli do prawie poowy wysokoci ubiegorocznych dotacji. Oznacza to, e maluchom pozostaje wybr najtaszych wku, z kaniul dugoci 17 mm, wobec 6 lub 9 mm w dotychczas stosowanych. Wkucia takie z oczywistych wzgldw nie s wskazane u maych dzieci, stratne wic bd szczeglnie te, ktre pochodz z ubogich rodzin (a wic Owsiakowe), ktrych rodzicw nie

Pompy od Owsiaka, osprzt od pastwaPompy zewntrzne do podskrnej infuzji insuliny, w ktrych uywane s tylko preparaty insuliny krtko dziaajcej lub szybko dziaajcych analogw insuliny, znajduj zastosowanie u chorych na cukrzyc szczeglnie trudn do wyrwnania, jak rwnie u niemowlt. W chwili obecnej na rodzimym rynku dostpne s m.in. pompy insulinowe amerykaskiej firmy Medtronic: Paradigm 712 oraz MiniMed 508 (ta ostatnia w dwch wariantach: 508 z 4-letni gwarancj, bezterminow na silnik, z pilotem 14 860 z oraz 508R z pilotem i 3-letni gwarancj, bezterminow na silnik 7670 z). Urzdzenia te, zaawansowane technologicznie, zapewniaj bezpieczestwo i wysoki komfort uytkowania (najnowsze z nich, Paradigm 712, wyposaone zostao w precyzyjny i bezpieczny system podawania BioPULSE oraz kalkulator bolusa; dziki niemu rola pacjenta przy podawaniu waciwej iloci insuliny na posiek ogranicza si do wstukania do pompy iloci spoywanych wymiennikw i poziomu cukru pompa sama oblicza ilo potrzebnej insuliny), niemniej wci stanowi pewien luksus, na ktry nie kady chory moe sobie pozwoli. Powiedzmy sobie szczerze: zakup samej pompy plus comiesiczny koszt eksploatacji, zamykajcy si obecnie kwot ok. 350-600 z (zmiana wku co trzy dni firmy MiniMed Quick-set, Sof-set, Silhouette), zniechciy wielu potencjalnych nabywcw. Jed-

PRODUKTY ORZECHY Dynia pestki Mak niebieski Migday Makar Orzechy arachidowe Orzechy laskowe Orzechy pistacjowe Orzechy woskie Sonecznik nasiona Wirki kokosowe MISO Baranina, opatka Baranina, udziec Cielcina, opatka Cielcina, sznyclwka Cielcina, udziec Krlik, tusza Wieprzowina, miso tuste Wieprzowina, boczek bez koci Wieprzowina, golonka ze skr Wieprzowina, karkwka Wieprzowina, opatka Wieprzowina, schab surowy z koci Wieprzowina, szynka surowa Woowina, piecze chuda Woowina, piecze tusta Woowina, poldwica Woowina, rostbef Woowina, rozbratel Woowina, szponder WDLINY Baleron gotowany Baton szynkowy z indyka Baton z kurczaka Golonka dbicka (konserwa) Kabanosy Kabanosy z kurczaka Kaszanka z kurczaka Kiebasa jaowcowa z kurczt Kiebasa mazurska z indyka Kiebasa podlaska z kurczt Kiebasa podsuszana z kurczt Kiebasa podwawelska Kiebasa szynkowa z indyka Kiebasa szynkowa z kurczt Kiebasa lska Kiebasa toruska Kiebasa zwyczajna Kiebasa ywiecka Kiszka krwista Kiszka z kaszy jczmiennej Krakowska sucha Kurczak faszerowany pieczony Mielonka (Luncheon) Mortadela Mortadela delikatesowa

ILO GRAMW PRODUKTU SPOYWCZEGO RWNA 1 WBT

LICZBA KALORII (KCAL)

WIELKO PORCJI KUCHENNEJ W PRZYBLIENIU

Jak przelicza biaka i tuszcze? Ju zebraa si zebr tuszcza i Wam to wyuszcza!

20 21 23 19 16 19 16 20 17

109 102 132 108 102 114 106 114 102

1 yka stoowa = 10 g 1 szklanka = 150 g 6 sztuk = 10 g 10 sztuk = 10 g 25 sztuk = 50 g 10 sztuk = 8 g 1 sztuka = 15 g 1 yka stoowa = 10 g 1 paska yka = 15 g

35 43 95 96 93 63 30 19 34 37 39 57 38 86 46 86 66 63 46

99 99 101 101 100 98 100 99 99 99 99 100 99 101 100 97 100 100 99

Kawaek misa wieprzowego, woowego cielcego surowego o dugoci 6 cm, szerokoci 5 cm i gruboci 1,5 cm = 50 g Kawaek misa chudego gotowanego lub pieczonego o dugoci 6 cm, szerokoci 3,5 cm i gruboci 1,3 cm = 40 g

41 70 69 62 30 40 69 42 78 42 62 41 115 91 47 38 47 31 27 68 31 53 64 48 36

51 100 100 107 99 100 141 99 100 98 100 101 101 100 99 99 99 99 109 132 99 105 109 99 106

plaster gruboci 0,2 cm = 25 g plaster = 25 g 1 sztuka = 45 g

kawaek o dugoci 5 cm = 50 g

plasterek gruboci 0,2 cm = 10 g plaster = 30 g plaster 0,2 cm = 15 g

Mortadela z papryk Mortadela z pieczarkami Myliwska sucha Parwkowa Pasztet mazowiecki (konserwa) Pasztet pieczony Pasztet podlaski z kurczaka Pasztet z kurczt pieczony Pasztetowa Poldwica myliwska Poldwica sopocka Poldwica wdzona ekstra Poldwica z indyka Poldwica z piersi kurczaka Przysmak niadaniowy (konserwa) Salami kolskie Salami popularne Salceson czarny Salceson wiejski Salceson woski Schab wdzony Szynka delikatesowa z kurczt Szynka kasztelaska Szynka konserwowa (konserwa) Szynka tyrolska Szynka wiejska Szynka wieprzowa gotowana Szynka woowa gotowana Szynka z indyka Szynka z piersi kurczaka Szynka z udca kurczaka Szynkwka wieprzowa Wdzonka krotoszyska, wdzona Wdzonka woowa, gotowana TUSZCZE Margaryna Bona Margaryna Flora Margaryna Kama Margaryna Kasia Margaryna mleczna Margaryna o obnionej zawartoci tuszczu Margaryna Palma Margaryna Rama Margaryna Soneczna Margaryna Tina Margaryna zwyka Maso extra Maso Mlemix (z olejem) Maso orzechowe Maso rolinne kubkowe Maso rolinne Nova Maso stoowe Maso mietankowe Maso wiejskie Mlemix zambrowski Olej kukurydziany Olej rzepakowy Olej rzepakowy toczony na zimno Olej rzepakowy uniwersalny Olej sonecznikowy Olej sojowy Olej z oliwek Planta Sonina Smalec

47 38 34 30 29 29 46 54 27 36 62 69 96 108 39 19 18 30 48 31 73 81 99 115 38 40 43 98 121 105 86 54 42 98

110 106 100 99 100 112 105 115 103 103 102 103 100 101 103 101 100 99 100 99 100 100 104 114 112 101 101 105 103 102 100 102 102 106

Parwka cienka, 1 sztuka = 60 g

mae opakowanie 50 g, due 155 g 1 yka stoowa = 25 g

plaster = 10 g

Szynka Dionizego: plaster gruboci 0,2 cm, szerokoci i dugoci 6 cm = 10 g plaster gruboci 0,2 cm= ok. 75 g plaster = 50 g plaster = 50 g Szynki, poldwice, kiebasy szynkowe: plasterki o gruboci 0,1 cm, rednicy 9,5 cm lub dugoci ok. 8 cm i szerokoci ok. 7 cm = 10 g plaster = 12 g

zaprasza do nastpnego numeru na dalsz cz biakowo-tuszczowego przeliczania. Do zobaczenia!

22 18 25 15 14 22 14 16 14 25 14 13 17 17 14 22 17 15 15 17 11 11 11 11 11 11 11 11 12 11

98 98 98 100 98 100 98 98 98 109 98 99 100 108 99 98 102 99 101 99 98 98 98 98 98 98 98 98 98 98

Paska yeczka masa, margaryny lub smalcu = 5 g

Paska yka masa lub margaryny = 10 g

Paska yka kadego rodzaju oleju = 10 g

Paska yeczka oleju = 5 g

1 yka smalcu = 20 g

Dane wprowadzono na podstawie: Liczymy kalorie Hanna Kunachowicz, Irena Nadolna, Beata Przygoda, Krystyna Iwanow; Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Pasy modne w kratkXymena Zaniewska-Chwedczuk autorka scenografii do spektakli dramatycznych i operowych, projektw urbanistycznych i architektury wntrz; ceniona projektantka modyCzy ubrania w paski s teraz w modzie? Xymena Zaniewska - C h w e d c z u k : S w modzie i to bardzo. Ju w zeszym sezonie pokazao si mnstwo paskowych wzorw. Paski maj to do siebie, e byy, s i bd chtnie noszone. Czasami w danym sezonie preferuje si je w mniejszym lub wikszym stopniu, ale nigdy nie ma takiej sytuacji, eby byy dmod. Niedawno przegldaam najnowsze wzory tkanin konfekcyjnych, wrd ktrych znalazam mnstwo paskw. Zawsze modne bd niemiertelny tenis, paskowane mskie koszule. W kocu paski s jednym z najstarszych motyww tkackich. To wieczny wzr. A czy paski mona ze sob miesza, na przykad pasiast bluzk i tak samo rozpasane spodnie? Czy to si aby nie gryzie? Xymena Zaniewska -Chwed czuk: Wspczesna moda bardzo chtnie posuguje si pewnym umylnym zgrzytem. To w tak trudny do zdefiniowania postmodernizm. Wszdzie mona go zauway: w sztuce i nie tylko. To prba zwrcenia uwagi poprzez wszelkie dopuszczalne, a nawet niekonwencjonalne rodki. W zwizku z tym w modzie nosi si rzeczy, ktre z klasycznego punktu widzenia w ogle do siebie nie pasuj. Na przykad paski z paskami, paski w kwiatki z paskami gadkimi, paski w kwiatki z paskami w kropki, itede itepe... Czyli wszystko jest dozwolone? Xymena Zaniewska -Chwedczuk: Mona i nawet naley czy ze sob rne, z pozoru niepasujce do siebie rzeczy. Utalentowani projektanci potrafi znale w tym niekonwencjonalnym zestawieniu pewien rodzaj harmonii, ktry w zwykym, ludzkim rozumieniu cieszy nasze oko. Na tym polega tajemnica sukcesu, czyli dobrego wygldu. Czy kademu czowiekowi do twarzy w paskach? Czy paski pasuj do otyych albo chudych? Czy paski s dozwolone tylko do lat osiemnastu? Xymena Zaniewska - Chwedczuk: Nie ma czego takiego jak kategoryczne przeciwwskazanie, eby nie chodzi w paskowanych rzeczach. Nie ma te ogranicze wiekowych ani wagowych. Paski mog nosi wszyscy: kobiety i mczyni, niemowlta i staruszkowie, grubi i chudzi, y s i i blondyni. Wszystko zaley od tego, jakie to paski. Paski mog mie przecie od milimetra do kilku centymetrw szerokoci. Jeli mj m kupuje sobie koszul w paski cieniutkie, w ciemnej tonacji takie, ktrych prawie nie wida to wszystko w porzdku. Ale gdy tga pani funduje sobie dzianinow sukni w bardzo szerokie pasy, do tego w kontrastowych kolorach, to one niechybnie podkrel obwd. Dlatego trzeba troszk pomyle, jak si tych paskw uywa. A Pani chtnie nosi ubrania w paski? Xymena Zaniewska -Chwedczuk: Jak najbardziej, chocia w tej chwili nie mam wielu rzeczy w paski. Musz powiedzie, e swego czasu zaprojektowaam pikne wzory lnw tkanych w paski. Powstaa z nich bardzo efektowna kolekcja, pikne kostiumy dla pa. Rozmawiaa Joanna Zygado Sklepowi Smyk dzikujemy za wypoyczenie ubra do sesji zdjciowej.

Zebra radzi

Ko by si umiaU modego lekarza dzwoni telefon. Telefonuje jego kolega i zaprasza go na partyjk bryda. Lekarz odkada suchawk i mwi do ony: Kochanie, mam nage wezwanie. Musz jecha do szpitala. Co powanego? Tak, ju trzech innych lekarzy tam jest.

Dowcip numeruOto, co usyszaa zebra w Familiadzie Karol Strasburger: Wymie zwierz w paski... Uczestnik: Biedronka!

Na drug stron jezdni przechod zawsze na zebrze.

INFORMACJA I ROZRYWKA DLA OSB Z CUKRZYC

7

Zebra w sieciNie, to nie jest tytu ekologicznego thrillera, po prostu chcemy zobaczy, jak leci zebrze w Internecie. Leci ot jak si patrzy. Ale eby popatrze, trzeba najpierw wrzuci. Wrzucamy wic haso zebra do jednej z bardziej znanych internetowych wyszukiwarek i ju po 0,14 sekundy wyskakuje nam cakiem pokane stadko pasiastych adresw. Tylko polskich stron jest okoo 27 000, z czego wyszukiwarka selekcjonuje 1500. Ze wiatowego Internetu wyszukiwarka zaproponuje nam okoo 1700 adresw spord uwaga! 3 540 000 dostpnych. Waciwie nie ma si czemu dziwi. Przecie i po angielsku, i po niemiecku zebra jest tak samo jak po polsku!Dzisiaj odkryjemy Ameryk i poogldamy strony Doktora Zebry (www.doctorzebra.com). Doktor Zebra to pseudonim realnej osoby amerykaskiego lekarza, autora ksiki Zebra Cards. Karty Zebry to co pomidzy Z Archiwum X a dowcipami z serii przychodzi dojrzaa kobieta susznej postury do lekarza (mniej wicej tak sownik jzyka polskiego definiuje sowo baba). Ksika ta (w czci dostpna take w formie internetowej) analizuje szczeglnie dziwne, zagadkowe lub rzadko spotykane choroby i stany chorobowe. Poszczeglne karty maj awers i rewers. Na awersie opisany jest jaki zagadkowy przypadek, na rewersie moliwoci diagnozy. Ale dlaczego akurat karty zebry mgby kto zapyta a nie np. kozy czy yrafy? Wie si to z pewnym powiedzeniem, autorstwa niejakiego Theodora E. Woodwarda, powiedzeniem popularnym chyba tylko w Ameryce i tylko wrd lekarzy: When you hear hoofbeats behind you, dont expect to see zebra. Co mona przetumaczy: Kiedy syszysz odgos kopyt za plecami, nie spodziewaj si zebry. (Autor powinien chyba zaznaczy, e powiedzenie to nie ma zastosowania w niektrych rejonach Afryki). W medycznym slangu haso zebra stao si synonimem niezwykego przypadku. Autor wyjania we wstpie ksiki, e lekarze w Ameryce maj tendencj do diagnozowania nietypowych, rzadkich chorb. Na przykad chocia objawem malarii rzeczywicie s podniesiona gorczka i dreszcze, to przecie trzeba wyjtkowo wybujaej wyobrani, aby na podstawie takich symptomw u pacjenta, ktry od lat nie opuszcza Nowego Jorku, zaraz diagnozowa malari! To oczywicie przykad przejaskrawiony, ale w mniej ekstremalnych wypadkach niedowiadczonemu lekarzowi moe by po prostu na rk uczepi si jakiej dramatycznej, niezwykej diagnozy, zwaszcza kiedy przypadek nie jest podrcznikowy i nie bardzo wiadomo, jak go zaklasyfikowa. Na stronach Doktora Zebry znale mona znacznie wicej ciekawych rzeczy. Niektre mog wyglda dla nas troch egzotycznie. Na przykad taki Mad Cow Calculator (Kalkulator szalonej krowy). Mwic najkrcej, jest to program komputerowy, ktry pozwala oceni (po wprowadzeniu do niego niezbdnych danych na temat naszego trybu ycia, wieku i zwyczajw ywieniowych), jakie ryzyko jest w naszym wypadku wiksze: zapadnicia na BSE (chorob szalonych krw) czy te zawau serca jako konsekwencji spoywania woowiny. Mnie na stronach szalonego doktora najbardziej zainteresowaa Medyczna historia amerykaskich prezydentw. Dzieo to zaiste wiekopomne. Ot moemy si z niego dowiedzie, na jakie choroby i dolegliwoci uskarali si wszyscy prezydenci USA od Georgea Washingtona do Georgea W. Busha. Dodatkowy bonus to historia chorb wszystkich wiceprezydentw, angielskiej rodziny krlewskiej i wielu innych znanych postaci ze wiata polityki, kultury i nauki. Stron mona oglda wedug chorb (np. piszemy oczy i za chwil dowiadujemy si, kto z wielkich cierpia na schorzenia tego organu, z dokadn specyfikacj, jakie to byy schorzenia, i szczegowym przebiegiem ich leczenia) lub wedug osb (gdy chcemy, dajmy na to, przejrze szczegow histori wszystkich chorb i przypadoci, ktre nkay Eisenhowera). Z zamieszczonych materiaw moemy na przykad wyczyta, e obecny prezydent zosta jako mody chopak (w 1972 roku) zatrzymany przez policj za jazd pod wpywem alkoholu, kiedy wracajc do domu, wjecha samochodem w nalece do ssiada kontenery na mieci. W Medycznej historii amerykaskich prezydentw jest znacznie wicej nawet bardziej smakowitych kawakw choby te dotyczce wybujaego libido Johna Kennedyego czy modzieczych eksperymentw Williama Clintona z zakazanymi prawem uywkami. Zostawi Wam jednak przyjemno odkrywania. Wielu zainteresuj zapewne materiay zamieszczone w dziale Astronauci i kosmonauci. Obok historii chorb, ktre przechodzili midzygwiezdni podrnicy, mona tam znale porady, jak wstpi do tego elitarnego grona, oraz opis niektrych problemw, ktre napotykaj ludzie przebywajcy na statku kosmicznym np. jak zrobi siusiu w stanie niewakoci wskazwki techniczne. Pod hasem Dumb Flight Surgeon Tricks kryj si z kolei Szczeglnie gupie zalecenia medyczne dla pilotw. Czy wiecie na przykad, e przed jedn z misji Apolla kazano zgoli uczestniczcym w niej astronautom wosy z caej powierzchni ciaa? I bynajmniej nie chodzio o uatwienie pilotom zachowania higieny, jak mogoby si wydawa. Nie, nie zgadniecie! Wosy potraktowano jako materia atwopalny chodzio wic o zminimalizowanie ryzyka poaru na statku... Poniewa jestemy szalenie ambitni, bdziemy kontynuowali nasze poszukiwania najciekawszych stron z zebr w Internecie. By moe bdzie to nawet nasz stay kcik. Jeeli natknlicie si kiedy na jakie szczeglnie intrygujce strony z zebr w roli gwnej napiszcie do nas. Bdziemy wdziczni za pomoc w redagowaniu tej rubryki. Do zobaczenia wNET! Pan. Wojtek

N A S Z K S I G O - ZBIRZebra nie chce paskw? adne kwiatki!Chcecie wiedzie, co si dziao, kiedy pewna rozpasana zebra nie chciaa nosi paskw? Przeczytajcie ksik Anny Onichimowskiej i Joanny Sedlaczek O zebrze, ktra chciaa by w kwiatki. Mona j kupi w ksigarni za ok. 15 z.Ksika jest fajna. Najbardziej podobaa mi si ta gumka. Te kwiatki, co mi si nie podobaj, to ona je wymazuje. Zebra chciaa by w kwiatki, bo chciaa by pikna i eby jej lew nie rozpozna. Ona chyba czua si jak w wizieniu. Zebra te mi si podobaa. Bya kolorowa. Nie chciabym, eby inne zwierzta byy kolorowe. Zebra mi wystarczy. Nie podobao mi si, jak zwierzta si z niej miay. Moe dlatego, e ona bya dla nich troch niemia? Chciabym mie zaczarowane kredki. Namalowabym k, a sobie skrzyda. Jak bym mia takie kredki, to narysowabym zebrze czapk wizienn, kajdanki i wz policyjny. Chciabym zrobi tak maszyn, ktra robi zaczarowane kredki.

KCIK KULINARNY

MNIAMMM

Sernik z ananasem 2 galaretki rozpuszczone w 2 szklankach gorcej wody 2 serki homogenizowane (ok. 200 gramw) puszka ananasa (565 gramw) Galaretk studzimy, dodajemy serek i miksujemy. Naczynie, w ktrym mieszalimy skadniki, wkadamy do lodwki i czekamy, a lekko (!) steje. Do gstej masy dodajemy odsczone i pokrojone w kostk ananasy i cao wlewamy do formy (np. w ksztacie ananasa). Czekamy, a zgstnieje. Kiedy to ju nastpi, wykadamy z formy i umieszczamy na paskim pmisku. Sernik dekorujemy owocami. Zimny sernik niezrwnany deser na ocieplenie atmosfery. Nie wymaga wiele zachodu: wystarczy troch mieszania, niezbyt dugie oczekiwanie na ozibnicie i... danie gotowe. Daje wiele moliwoci zwolennikom efektw specjalnych: moe by na przykad ananasem, innym razem jabkiem wszystko zaley od tego, w jakie naczynie przypadnie mu by wlanym. Poza tym samo zdrowie, wic niech nikt nie unika sernika. Przepis na 10 porcji. Pamitajcie tylko o tym, e takie danie ma wysoki indeks glikemiczny i szybko si wchania!

Ksik recenzuje Jdru Czerepko specjalista ds. zebrologii, lat 6.

Jedna porcja zawiera: kcal 142 kJ 593 biako 14 g tuszcz 1,9 g wglowodany przyswajalne 20,2 2 WW; 1 WB; 0,2 WT, czyli 1/5 WT

Co wNie ukrywam, e do warszawskiego zoo poszam z jednym zamiarem: zobaczenia zebr, czyli najbardziej pasiastych zwierzt na wiecie. Przybyam, zobaczyam i zdjcia zrobiam. Caemu stadku i kadej zebrze z osobna. Co zobaczyam, ju Wam pokazuj. Oczywicie, z maym komentarzem do fenomenu zebry najdziwaczniejszego konia, jakiego kiedykolwiek widziaam.

baczylimyO warszawskich zebrach rozmawiam z panem Andrzejem Zieliskim kierownikiem Dziau Hodowlanego ZOO Warszawa. Ile zebr yje w warszawskim zoo? Obecnie mamy 8-osobow rodzink. Zebry przyjechay do nas z Izraela i od tego czasu rozmnoyo si cakiem spore stadko. Czy zebry maj imiona? Oczywicie, kade zwierz ma imi. Kadego roku imiona zaczynaj si od innej litery. Unikamy imion ludzkich, staramy si nazywa zwierzta od regionw, z ktrych pochodz, np. Sawanna, Serengeti. Co je zebra? Czy zebra jest wybredna? Zebry jedz granulat dla koniowatych, siano, zielonk. Raczej nie s wybredne. Czy zebra jest biaa w czarne paski czy czarna w paski biae? Chyba nie ma to wikszego znaczenia, chocia gdzie przeczytaem, e naprawd s czarne w biae paski. Istnieje wiele teorii dotyczcych umaszczenia zebr. Na przykad wspomniane przez pani muchy tse-tse. Dodam jeszcze jeden pogld, niewykluczajcy pozostaych, e czarne i biae paski maj waciwoci termoregulacyjne (inaczej nagrzewa si pas czarny, inaczej pas biay). Po prostu chodz zwierz. Czy zebra to miy konik? Mam szczeglny sentyment do zwierzt kopytnych, od lat si nimi zajmuj. Codziennie odwiedzam je z suchym chlebem, niektre nawet daj si pogaska. Ale tak naprawd s to osobniki pochliwe i nieufne, atwo wpadaj w panik. Taka zebra potrafi z impetem wpa na ogrodzenie i zrobi sobie krzywd. Dlatego przed podejciem do stada staram si z daleka do nich odzywa. Zebry to zwierzta stadne, wystpuj u nich przerne powizania spoeczne. Bywa, e ogier przepdza ze stada dorastajc modzie. Mielimy samca, ktry przeladowa swojego synka. Musielimy go odseparowa od reszty. Ale takie reakcje nie s waciwe wycznie zebrom. Wrd wszystkich zwierzt wystpujcych w zoo zebry zachowuj si cakiem przyzwoicie.

Zwierz w paski za kratkami Bo zebra tak naprawd jest koniem. Tak samo jak osio czy znany z literatury ysek z pokadu Idy. Ale pomimo e to jedna rodzina, jej przedstawiciele rni si od siebie tak bardzo, e czasami trudno podejrzewa ich o pokrewiestwo. Zarwno jeli chodzi o wygld, jak i odgosy paszczowe. Na przykad dzikie osy piszcz jak nie przymierzajc stara pompa, zebry Grevyego z Etiopii rycz jak jele, zebry grskie gwid jak policjanci kierujcy ruchem, a zebry rwnikowe szczekaj jak ratlerki. Niez rodzink ma nasza zebra!

kuje si caym zebrowiskiem, poznaje swych podopiecznych po paskach na zadzie. Paski to takie niepowtarzalne linie papilarne. Nawet nowo narodzone rebi ju pierwszego dnia ycia odrnia swoj matk od innych zebr po wzorze paskw.

Mucha nie siada!Angielscy entomolodzy (specjalici od owadw) odkryli, e paski na zebrze pozwalaj zwierzciu na zmylenie nastpnego gronego przeciwnika: muchy tse-tse. Ten latajcy morderca, roznosiciel piczki afrykaskiej jest w stanie zobaczy tylko Okazuje si, e nie tylko zebry maj pasy

Po co zebrom paski?Kiedy zebra ma ochot pobyczy si w czasie poudniowej sjesty, paski su jej za czapk niewidk. Drgajce od upau powietrze zatrze ich kontury, a zebra zniknie z pola widzenia wszystkim drapienikom, ktrzy mieliby ochot upolowa dla siebie smaczny obiadek. Rwnie w nocy, kiedy ciemnoci otul afrykask sawann, wizienny strj zebry stanie si prawie niewidoczny. Tak jak w nieco przeredagowanym przeze mnie przysowiu, e w nocy wszystkie zebry s bure. Teraz nic nie zdradzi zebry przed lwami, lampartami czy hienami, ktre lubi polowa na zebry po nastaniu zmierzchu. Ale to nie wszystko, jeli chodzi o paski na zebrze. Herszt zebrowego stada, czyli ogier, ktry opie-

Redaguj: Redaktor prowadzcy Magorzata Pachecka, redaktorzy Joanna Zygado, Monika Witkowska, Wojciech Panasiuk, grafik Katarzyna Stawska, korektor Marcin Mruwczyski, skad i amanie Radosaw Siwek. Wydawca: MI Polska Sp. z o.o., tel. (0 prefiks 22) 858 30 54, fax (0 prefiks 22) 858 30 50. Dzia reklamy: tel. 0 501 024 425.

due schematy, z ktrych rejestruje obraz swojej ofiary. Dla latajcego krwiopijcy zebra wyglda jak pk ustawionych gazi, a stado zebr jak cay las. Paski zatem to nie tylko efektowne futerko, ale i funkcjonalna odzie ochronna. Ta natura jest niegupia! Joanna Zygado A moe i Wy chcielibycie dorzuci co od siebie na temat zebr? Jeli w Waszym zoo rwnie yj zebry, zrbcie im zdjcie i wylijcie je do nas!

Zebranie zebr

KOKURSUwaga! Rusza z kopyta konkurs dla wszystkich nosicieli pomp! O co w nim biega? Ano o to, e jestemy ciekawi, mie Pomponki i Pompony, czym zajmujecie si w wolnych chwilach, czy macie szczeglnego bzika na punkcie jakiego konika, czyli swoje ulubione hobby. Moe ktre z Was lubi piewa albo komponuje piosenki? A moe wrd tych, ktrym zebra nastpia na ucho, jest kto, kto wykazuje talent w pracach rcznych? adnie pisze? Pasjami robi zdjcia? Jest zapalonym sportsmenem/sportsmenk? Robi wiele innych rzeczy, ktrymi chciaby si pochwali? Jeli chcecie wzi udzia w Kokursie Jaki jest Twj konik, opiszcie/namalujcie/sfotografujcie/narysujcie/wypiewajcie/nagrajcie/nakrcie/wyklejcie/ulepcie (niepotrzebne skreli) Wasze hobby. Jedyne, co Was obowizuje, to pena dowolno. Warunek jest taki, eby Wasze prace mona byo wysa w kopercie na adres Klubu Zebra. Prrr... To nie koniec! Nadesane przez Was prace oceni specjalne jury, a zwycizcy otrzyma j wypasione nagrody: telefon komrkowy w zebrowy dese i cae zebrowisko (czytaj: zbio rowisko) innych, rwnie fajnych nagrd! Pytacie co, gdzie i kiedy? Ju wyjaniamy! Prace wysyajcie na adres: Klub Zebra, ul. Powsiska 28, 02-903 Warszawa do 31 listopada 2004 r. (liczy si data stempla pocztowego). Nie zapomnijcie o dopisku Mj konik na kopercie wtedy Wasze prace atwiej do nas trafi. Rozwizanie Kokursu pod koniec roku.

jaki jest Twj konik?