LOKALNI ENERGETSKI PLAN...2020/02/14 · TNG – Tečni naftni gas TS – Trafostanica 4 UVOD Lokalni energetski plan opštine Ulcinj nastao je kroz inicijativu Predsjednika opštine,

1

LOKALNI ENERGETSKI PLAN

OPŠTINE ULCINJ

2020 – 2030

Ulcinj, februar 2020

Eko Ekvilibrijum d.o.o. Polimska 42, Berane Crna Gora [email protected] PIB: 03124614 PDV: 60/31-01152-1 ŽR: 540-8561-70

mailto:[email protected]

2

SADRŽAJ

Skraćenice/definicija pojmova

Uvod

Profil opštine – geografske i socio-ekonomske karakteristike

Proizvodnja, prenos i distribucija energije

Analiza potrošnje energije

Analiza emisija štetnih gasova

Procjena buduće potrošnje energije

Analiza energetskih potencijala

Definisanje energetskih ciljeva i mjera

Finansijska sredstava za realizaciju Plana

Rezime

Literatura

3

SKRAĆENICE/DEFINICIJA POJMOVA

CEDIS – Crnogorski elektrodistributivni system

CGES – Crnogorski elektroprenosni sistem

DHS - Sistem daljinskog grijanja

DV – Dalekovod

EE – Energetska efikasnost

EES – Elektroenergetski sistem

EPCG – Elektroprivreda Crne Gore

FC – Funkcionalna cjelina

FN – Foto-naponski

kWh – Kilovat sat

LEP – Lokalni energetski plan

OIE – Obnovljivi izvori energije

TA – Termoakumulaciona peć

TNG – Tečni naftni gas

TS – Trafostanica

4

UVOD

Lokalni energetski plan opštine Ulcinj nastao je kroz inicijativu Predsjednika opštine, a u

skladu sa preporukama i obavezama koje su date u Zakonu o energetici („Službeni list Crne

Gore“, broj 5/2016 i 51/2017"), Energetskoj politici Crne Gore do 2030. godine i Strategiji

razvoja energetike Crne Gore do 2025. godine. Izrada Plana je u potpunosti finansirana

sredstvima Opštine.

Predsjednik opštine Ulcinj je posao izrade Lokalnog energetskog plana povjerio preduzeću

„Eko ekvilibrijum“ d.o.o. iz Berana, koje je formiralo Radni tim za izradu Plana, u sljedećem

sastavu:

1 dipl.ing. Marinko Barjaktarović, predsjednik

2 dipl.ing Miloš Guberinić, član

3 mr Rita Barjaktarović, dipl. biol. član

Radni tim je započeo sa radom u avgustu 2019. godine. Kroz participativan pristup i

uključivanjem zainteresovanih strana u proces javne rasprave, članovi Tima su uspješno

završili dokument koji je usvojen na XX sjednici Skupštine opštine Ulcinj, održanoj XX XX

XXXX godine.

Značaj energetskog planiranja na lokalnom nivou

Organi lokalne samouprave imaju dovoljno alata na raspolaganju da utiču na proces stvaranja

i trošenja energetskih usluga na svojoj teritoriji. Svojim aktivnim učestvovanjem lokalna

samouprava može da obezbijedi da se energetske usluge na njenoj teritoriji kreiraju i troše na

efikasniji način i uz veće korišćenje obnovljivih resursa.

Planiranje u energetskom sektoru je neophodno da bi se to obezbijedilo.

Efikasnost u lancu kreiranja i trošenja energetskih usluga može da omogući:

- Smanjenu potrošnju stanovništva za energetske usluge (grijanje, kućni aparati, privatni prevoz...) čime bi se popravio standard građana i omogućila povećana tražnja za drugim

lokalno proizvedenim dobrima i uslugama. Ovaj proces može značajno da doprinese

stvaranju prilika za zapošljavanje, uzevši u obzir da domaćinstva izdvajaju značajna

sredstva za korišćenje energetskih usluga. Troškovi grijanja za jednu grejnu sezonu u

prosječnoj jedinici lokalne samouprave su uglavnom istog reda veličine kao i opštinski

budžet. Slično važi i za troškove individualnog prevoza.

- Unapređene energetske usluge omogućavaju bolje zdravlje stanovništva, što takođe omogućava povećanu produktivnost i smanjenje zdravstvenih troškova.

- Povećanu sigurnost i smanjene troškove snabdijevanja za lokalne privredne subjekte.

- Smanjene budžetske izdatke i povećan kvalitet lokalnih usluga kao što su javna rasvjeta, vodosnabdijevanje, prečišćavanje otpadnih voda i javni prevoz.

5

- Smanjenje negativnih uticaja na lokalnu i globalnu životnu sredinu kroz smanjenje emisije štetnih gasova i korišćenje otpadne toplote gdje je to moguće.

Svrha i cilj izrade lokalnog energetskog plana

Lokalni energetski plan (LEP) jedne lokalne samouprave, kroz sveobuhvatan pregled trenutne

potrošnje i proizvodnje energije i energenata, kao i sagledavanje mogućnosti za efikasnijim

snabdijevanjem energije, njenom distribucijom i korišćenjem, definiše aktivnosti za

unapređenje lokalne energetike.

Pravni osnov za donošenje Lokalnog energetskog plana opštine Ulcinj sadržan je u članu 12

Zakona o energetici. Istim članom Zakona definisan je i sadržaj Plana.

Međutim, pri izradi LEP-a je veoma važno korišćenje načela razvoja energetike definisanih

Energetskom politikom Crne Gore do 2030. godine i Strategijom razvoja energetike Crne Gore

do 2025. godine, koji prepoznaju konkretne aktivnosti koje je moguće realizovati na nivou

svake od lokalnih samouprava.

Lokalni energetski plan pripremljen je za period od deset godina, a odnosi se na cjelokupno

područje opštine Ulcinj.

Lokalni energetski plan naročito sadrži:

1) prikaz stanja u snabdijevanju energentima na području jedinice lokalne samouprave, kao

i prikaz svih vrsta proizvodnje energije na području lokalne samouprave (proizvodnja

električne energije, sistemi za daljinsko grijanje i/ili hlađenje i druge vrste proizvodnje

energije);

2) podatke o potrošnji energije na području lokalne samouprave, po tipu energenta i

sektorima djelatnosti i domaćinstvima;

3) podatke o emisiji gasova sa efektom staklene bašte, koji nastaju na području lokalne

samouprave;

4) procjenu planirane potrošnje energije, po tipu energenta i sektorima djelatnosti i

domaćinstvima, na području lokalne samouprave;

5) procjenu mogućnosti proizvodnje energije na području lokalne samouprave;

6) procjenu mogućnosti korišćenja mjera energetske efikasnosti u svim sektorima djelatnosti

i domaćinstvima, a naročito u javnom sektoru;

7) procjenu potencijala i mogućnosti povećanja korišćenja energije iz obnovljivih izvora;

8) procjenu mogućnosti uvođenja sistema daljinskog grijanja i/ili hlađenja;

9) energetske ciljeve u jedinici lokalne samouprave i indikatore za njihovo praćenje;

10) mjere za ostvarivanje postavljenih ciljeva;

11) procjenu finansijskih sredstava potrebnih za realizaciju lokalnog energetskog plana i

moguće izvore finansiranja.

Lokalnim energetskim planom se na nivo lokalnih samouprava prenose tri prioriteta razvoja

energetike Crne Gore definisanih Energetskom politikom, i to: sigurnost snabdijevanja

energijom, održivi energetski razvoj i razvoj konkurentnog tržišta energije.

Lokalni energetski plan predstavlja vezu između prioriteta i strateških ciljeva definisanih na

nacionalnom nivou i realizacije konkretnih aktivnosti koje doprinose dostizanju istih na

lokalnom nivou.

6

Lokalnim energetskim planom jedinica lokalne samouprave definiše potrebe i način

snabdijevanja energijom, mjere za efikasno korišćenje energije, kao i korišćenje obnovljivih

izvora energije i kogeneracije, a u skladu sa Strategijom razvoja energetike, Akcionim planom

korišćenja energije iz obnovljivih izvora i Akcionim planom za energetsku efikasnost.

Predlog lokalnog energetskog plana se dostavlja organu državne uprave nadležnom za kontrolu

državne pomoći, radi davanja mišljenja.

Metodologija izrade Plana

Proces izrade, implementacije i praćenja LEP-a je složen zadatak koji se generalno može

podijeliti na sledeće glavne korake:

1. Pripremne radnje za pokretanje procesa izrade (politička volja, koordinacija, stručni

resursi, učesnici i dr.);

2. Prikupljanje podataka;

3. Izrada LEP-a;

4. Usvajanje LEP-a kao zvaničnog dokumenta lokalne samouprave;

5. Sprovođenje mjera i aktivnosti prema LEP-u i aktivnosti u skladu s definisanim

rasporedom u vremenskom okviru;

6. Praćenje i kontrola sprovođenja mjera prema LEP-u;

7. Priprema izvještaja o realizovanim projektima ili mjerama i aktivnosti u unaprijed

utvrđenim periodima.

Ovaj dokument biće osnova za dalji rad zaposlenima u svim organima i strukturama lokalne

samouprave, a građanima će poslužiti kao neka vrsta vodiča koji ukazuje na mogućnosti koje

održivo upravljanje energentima pruža.

Strateški okvir

Energetska politika Crne Gore

Vlada Crne Gore donijela je niz strateških dokumenata i zakonskih rješenja kojima je definisala

buduće pravce djelovanja u oblasti energetike. Energetska politika usvojena je 2011. godine.

Navedenom politikom definisani su ciljevi i instrumenti kojima Vlada Crne Gore treba da

razvija energetski sektor u pogledu: bezbjednog i pouzdanog snabdijevanja energijom, zaštite

životne sredine, vlasništva, tržišnog poslovanja, investicija, energetske efikasnosti, novih

obnovljivih izvora, povezivanja sa regionom i šire, mjera socijalne zaštite i dr. U skladu sa

privredno-ekonomskim razvojem Crne Gore i sa energetskom praksom i standardima za zemlje

kandidate za pristupanje EU, ovom Energetskom politikom posebno se naglašava potreba za

uspostavljanjem odgovarajućeg pravnog, institucionalnog, finansijskog i regulatornog okvira,

potrebnog za održivi razvoj energetskog sektora.

Kao prioritet prepoznati su sigurnost snabdijevanja energijom, razvoj konkurentnog tržišta

energije, održiv energetski razvoj etike, koji se temelji na ubrzanom, ali racionalnom

korišćenju vlastitih energetskih resursa, uz uvažavanje principa zaštite životne sredine,

7

povećanje energetske efikasnosti (EE) i veće korišćenje obnovljivih izvora energije (OIE), kao

i potreba za socio-ekonomskim razvojem Crne Gore.

Strategija razvoja energetike Crne Gore do 2030. godine

Strategija razvoja energetike do 2030. godine usvojena je maja 2014. godine. Strategija ima

energetsku, ekološku, ekonomsku, zakonodavnu, organizacionu, institucionalnu i obrazovnu

dimenziju. Obuhvata period do 2030. godine u kojem će se smjenjivati, kako sadašnje i buduće

tehnologije, tako i promjene u diversifikaciji i načinu upravljanja resursima i energijom,

predviđa zakonodavne, ekonomske, organizacione, institucionalne, informacione, obrazovne,

savjetodavne i promotivne mjere za njenu realizaciju.

Strategija predstavlja polazni osnov za evropski model održivog i strateškog razvoja njenog

energetskog sektora, za donošenje ostale zakonske regulative i institucionalne podrške

uspješnom sprovođenju sopstvene energetske politike prilikom integracija države u evropski i

širi međunarodni okvir. Strategija, kao jedan od najviših državnih akata, unutar Crne Gore, ima

ključnu razvojnu dimenziju, kako u procesu definisanja prostornog razvoja i obezbjeđenja

uslova za održivi razvoj ekološke države, tako i u domenu energetske i ekonomske dimenzije

kao značajne komponente doprinosa rastu bruto društvenog proizvoda.

Osnovna strateška opredjeljenja baziraju se na postojećim međunarodnim obavezama Crne

Gore i smjernicama energetske politike EU; prihvatanju obaveza iz Sporazuma o Energetskoj

zajednici kao ključnog dokumenta za realizaciju reformi u energetici - o pravcima, pravilima i

mjerama (re)organizacije elektroenergetskog sektora i sektora gasa u budućnosti, kao i razvoja

regionalnog tržišta ovih energenata; ispunjenju svih potrebnih mjera za uspješnu realizaciju

Acquis Communautaire za energetiku, životnu sredinu, konkurenciju i obnovljive izvore

energije, prema zahtjevima i dinamici iz Sporazuma o Energetskoj zajednici; prepoznavanju

energetike kao stuba sveukupnog, održivog i dugoročno-stabilnog razvoja države Crne Gore;

poboljšanju energetske efikasnosti u proizvodnji i potrošnji energije do nivoa srednje

razvijenih zemalja EU; sigurnom, bezbjednom, pouzdanom i kvalitetnom snabdijevanju

potrošača energijom po realnim cijenama; preduzimanju odlučnih mjera da se održi određeni

udio obnovljivih izvora energije u ukupnoj potrošnji primarne energije u Crnoj Gori;

racionalnom i mudrom korišćenju hidroenergetskog potencijala; razvoju i ubrzanom

uključivanju obnovljivih izvora energije, korišćenju energije sunca za dobijanje toplotne

energije; i dr.

Akcioni plan za sprovođenje Strategije razvoja energetike Crne Gore do 2030. godine, za

period 2016 – 2020. godine

Vlada Crne Gore je na sjednici održanoj 21. januara 2016. godine, usvojila Akcioni plan za

sprovođenje Strategije razvoja energetike Crne Gore do 2030. godine, za period 2016 – 2020.

godine.

Plan se satoji iz više segmenata koji pokrivaju ovu kompletnu oblast, od kojih su najvažniji

sljedeći:

- Povećanje energetske efikasnosti postojećih proizvodnih, prenosnih i distributivnih objekata i to: revitalizacija HE Piva, revitalizacija HE Perućica, revitalizacija TE Pljevlja,

revitalizacija malih hidroelektrana, projekat podmorskog kabla za povezivanje sa Italijom

8

i sa njim vezani projekti izgradnje novih trafostanica i dalekovoda, nove interkonekcije sa

susjednim EES, izgradnja novih TS 110/x kV i 110 kV dalekovoda, unapređenje

upravljanja prenosnom i distributivnom mrežom;

- Obnovljivi izvori energije i to: evaluacija pojedinih OIE, te preporuke za uvođenje prema prirodnim mogućnostima i ekonomskoj procjeni, istraživanja i studije za moguću

realizaciju of-šor vjetroelektrana, fotonaponskih elektrana, projekti korišćenja biomase (za

proizvodnju električne energije i/ili toplote) i još ubrzanije dinamike realizacije on-šor

vjetroelektrana, program izgradnje malih hidroelektrana, projekat hidroelektrana na rijeci

Morači, projekat hidroelektrane na Komarnici;

- Čistija i efikasnija proizvodnja energije iz fosilnih goriva i to: Projekat izgradnje nove TE Pljevlja II, Projekat rehabilitacije i proširenje rudnika uglja u Pljevljima za potrebe rada

postojeće TE Pljevlja I i novog bloka TE Pljevlja II, udruživanje poslovnih subjekata RUP-

a i TE Pljevlja I (i kasnije TE Pljevlja II) u jedinstveni pravni subjekat, izgradnja deponije

pepela i šljake za potrebe rada bloka I i II TE Pljevlja, Program razvoja daljinskog

grijanja/hlađenja po lokacijama – biomasa, gas, toplotne pumpe, komunalni otpad,

visokoefikasna kogeneracijska postrojenja, Program izrade studija uvođenja sistema

daljinskog grijanja u lokalnim zajednicama u opštinama na sjeveru Crne Gore (Kolašin,

Berane, Žabljak i Plužine), kao i u drugim gradovima Crne Gore (Nikšić, Bijelo Polje,

Cetinje, Podgorica) za korišćenje biomase ili otpadne toplote iz industrijskih procesa.

Projekte realizovati ukoliko studije pokažu njihovu opravdanost: Projekat toplifikacije

Pljevalja, program gasifikacije Crne Gore i uvođenja TNG kao zamjene za naftne derivate

i ugalj kao i električnu energiju u uslugama (turizmu) i domaćinstvima u područjima koji

neće biti obuhvaćeni gasifikacijom;

- Segmenti povećanja energetske efikasnosti, razvoja tržišta energije, zaštite životne sredine i smanjenje klimatskih promjena, razvoj regulatornog okvira itd.

Strategija energetske efikasnosti Crne Gore

Strategija energetske efikasnosti usvojena je 2006. godine. Navedena Strategija predstavlja

okvirne inicijative, potrebne za promovisanje energetske efikasnosti u svim sektorima

energetike Crne Gore, posebno u domenu finalne energetske potrošnje, uključujući i inicijative

za povećano korišćenje alternativnih i obnovljivih izvora. Osnovni cilj Strategije energetske

efikasnosti Crne Gore jeste da istakne doprinos racionalnog korišćenja energije obezbjeđenju

odgovarajućeg snabdijevanja, ukaže na značaj tržišne konkurentnosti i zaštite životne sredine

i da potvrdi značajnu ulogu energetske efikasnosti oko kreiranja novih poslovnih mogućnosti,

povećanja zaposlenosti i poboljšanja životnog standarda, kao i da ukaže na ostale koristi na

regionalnom i globalnom nivou.

Strategija obuhvata aktivnosti koje je potrebno da preduzmu Vlada i energetski subjekti –

proizvođači, snabdjevači i potrošači energije, kako bi se promovisalo i razvilo efikasno

korišćenje energije, energija obnovljivih izvora i odgovarajuće tehnologije.

9

Nacionalni akcioni plan korišćenja energije iz obnovljivih izvora do 2020. godine

Crna Gora, kao jedna od potpisnica Sporazuma o formiranju Energetske zajednice jugoistočne

Evrope, ima obaveze harmonizacije zakonodavstva sa EU direktivama iz oblasti energetike. Za

oblast obnovljivih izvora energije najznačajnija je direktiva 2009/28/EC o promociji energije

iz obnovljivih izvora. Direktivom se definišu individualni nacionalni ciljevi koji će za

posledicu imati da EU kao cjelina postigne 20% energije iz obnovljivih izvora u bruto finalnoj

potrošnji energije. Nacionalni cilj korišćenja energije iz obnovljivih izvora, koji predstavlja

udio energije iz obnovljivih izvora u ukupnoj bruto finalnoj potrošnji energije, određen je za

Crnu Goru na nivou od 33 % u skladu sa Odlukom (2012/04/MC-EnC od 18. oktobra 2012.

godine) donešenom na 10. sastanku Ministarskog savjeta Energetske zajednice. Ova Odluka

obavezuje Crnu Goru da implementira Direktivu 2009/28/EC o promociji korišćenja energije

iz obnovljivih izvora u svoj zakonodavni sistem.

Direktiva predviđa izradu Nacionalnog akcionog plana za obnovljive izvore energije u skladu

sa usvojenim obrascem za izradu ovog dokumenta (obrazac definisan Odlukom2009/548/EC).

Akcioni plan energetske efikasnosti za 2016 – 2018

Novi Akcioni plan energetske efikasnosti za 2016 - 2018. obuhvata set konkretnih mjera koje

treba preduzeti u vezi sa energetskom efikasnošću, zajedno sa identifikacijom EE ciljeva u

velikom broju sektora potrošnje energije (javni i privatni sektor, zgrade, domaćinstva itd).

Akcioni planovi energetske efikasnosti se donose na period od tri godine.

Relevantni izvještaji o energetici u Crnoj Gori

Osim navedenih strateških dokumenata postoji niz izvještaja koji su nedavno pripremljeni u

Crnoj Gori i koji pokrivaju područja važna za pripremu LEP-a. Ovi dokumenti (kao i prethodno

navedena strateška dokumenta) dostupni su na web stranicama Ministarstva ekonomije,

Direktorata za energetiku i Direktorata za energetsku efikasnost (www.mek.gov.me, www.oie-

res.me, www.energetska-efikasnost.me).

U cilju pripreme LEP-a najvažniji izvještaji za opštine su: Potrošnja energije u sektoru usluga

u Crnoj Gori 2014. god, Potrošnja drvnih goriva u 2011. godini u Crnoj Gori i Prva

nacionalna inventura šuma Crne Gore 2013.

Primjetno je, međutim, da su pojedini od tih izvještaja već prilično stari i ne mogu predstavljati

dovoljno pouzdanu osnovu za planiranje daljeg energetskog razvoja, pa je stoga neophodno

njihovo ažuriranje, kako sa aspekta sadržaja, tako i prikupljenih podataka.

Stručni tim koji radio na ovom Planu se suočio sa tim problemom, te su se u tokom rada

primjenjivali najracionalniji postupci za prevazilaženje nedostatka podataka.

Zakonodavni okvir

Zakonska regulativa u ovoj oblasti obuhvata sljedeće zakone: Zakon o energetici; Zakon o

efikasnom korišćenju energije; Zakon o životnoj sredini.

http://www.energetska-efikasnost.me/

10

Zakon o energetici ("Službeni list Crne Gore", br. 5/2016 i 51/2017 )

Zakonom o energetici definišu se energetske djelatnosti i uređuju uslovi i način njihovog

obavljanja, radi kvalitetnog i sigurnog snabdijevanja krajnjih kupaca energijom; javne usluge

u oblasti energetike od interesa za Crnu Goru; podsticanje proizvodnje energije iz obnovljivih

izvora i visekoefikasne kogeneracije, način organizovanja i upravljanja tržištem električne

energije i gasa; način organizovanja i funkcionisanja tržišta električne energije i gasa; način i

uslovi korišćenja obnovljivih izvora energije i kogeneracije; energetska efikasnost u sektoru

proizvodnje, prenosa i distribucije energije, kao i druga pitanja od značaja za energetiku.

Odredbama pojedinih članova ovog Zakona preciziraju se prava i obaveze i jedinica lokalne

samouprave, koje su dužne da potrebe i način snabdijevanja energijom, kao i mjere za efikasno

korišćenje energije, obnovljivih izvora energije i kogeneracije planiraju lokalnim energetskim

planom u skladu sa Strategijom razvoja energetike, Akcionim planom korišćenja energije iz

obnovljivih izvora i Akcionim planom za energetsku efikasnost.

Lokalni energetski plan donosi se na period od 10 godina. Jedinica lokalne samouprave podnosi

Ministarstvu do 31. januara tekuće za prethodnu godinu izvještaj o sprovođenju lokalnog

energetskog plana.

Energetski objekti se grade u skladu sa zakonom kojim je uređena izgradnja objekata i uređenje

prostora, tehničkim i drugim propisima i na osnovu pribavljene energetske dozvole, koja se

izdaje u skladu sa Zakonom o energetici.

Član 78 stav (2) Zakona propisuje da se energetska dozvola se pribavlja za izgradnju objekata

za proizvodnju električne energije snage do 1 MW, kao i za izgradnju objekata za proizvodnju

toplotne energije za daljinsko grijanje i/ili hlađenje ili industrijsku upotrebu i objekata za

distribuciju toplotne energije za daljinsko grijanje i/ili hlađenje ili industrijsku upotrebu.

Izuzetno, energetska dozvola može se izdati i za rekonstrukciju objekta za proizvodnju

električne energije snage do 10 MW, koji je na dan stupanja na snagu ovog zakona stariji od

20 godina.

Energetsku dozvolu za izgradnju objekata za proizvodnju električne energije snage do 1 MW

izdaje Ministrstvo, a za izgradnju objekata za proizvodnju toplotne energije za daljinsko

grijanje i/ili hlađenje ili industrijsku upotrebu i objekata za distribuciju toplotne energije za

daljinsko grijanje i/ili hlađenje ili industrijsku upotrebu nadležni organ lokalne uprave.

Odredbama Zakona precizirano je da organ lokalne uprave priprema godišnji bilans potreba

količina proizvedene i isporučene toplote za daljinsko grijanje i/ili hlađenje ili industrijsku

upotrebu na osnovu potreba krajnjih kupaca. Isto tako organ jedinice lokalne uprave vodi

registar proizvođača toplote za daljinsko grijanje i/ili hlađenje ili industrijsku upotrebu, koji

sadrži naročito podatke o: postrojenjima za proizvodnju toplote, lokaciji na kojoj se nalaze,

instalisanoj snazi toplane, vremenu predviđenom za eksploataciju, uslovima izgradnje i

eksploatacije za to postrojenje, vrsti primarnog izvora koji koristi i subjektima koji obavljaju

energetsku djelatnost proizvodnje toplote za daljinsko grijanje i/ili hlađenje ili industrijsku

upotrebu u tim objektima.

11

Pored navedenog organ jedinice lokalne uprave u obavezi je da donese propis, u skladu sa

Zakonom, u vezi sa snabdijevanjem toplotom za daljinsko grijanje i/ili hlađenje ili industrijsku

upotrebu kojim se utvrđuju:

1) Uslovi i način obezbjeđivanja kontinuiteta u snabdijevanju toplotom kupaca na

određenom području;

2) Prava i obaveze proizvođača i distributera toplote;

3) Prava i obaveze kupaca toplote;

4) Tarifni sistemi i daje saglasnost na cijene toplote; i

5) Drugi uslovi kojima se obezbjeđuje redovno i sigurno snabdijevanje kupaca toplotom.

Zakon o efikasnom korišćenju energije ("Službeni list Crne Gore", br. 57/14, 3/15)

Zakon o efikasnom korišćenju energije uređuje način efikasnog korišćenja energije, mjere za

poboljšanje energetske efikasnosti i druga pitanja od značaja za energetsku efikasnost u

finalnoj potrošnji.

Mjere energetske efikasnosti, u okviru ovog Zakona su:

- Radnje i aktivnosti kojima se postiče poboljšanje energetske efikasnosti, a koje se mogu provjeriti, izmjeriti ili procijeniti;

- Proizvodnja električne, odnosno toplotne energije korišćenjem obnovljivih izvora energije, pod uslovom da se proizvedena električna, odnosno toplotna energija koristi za sopstvene

potrebe;

- Edukativne ili informativne aktivnosti u cilju jačanja svijesti pravnih i fizičkih lica o značaju, efektima i mogućnostima za unapređenje energetske efikasnosti.

Odredbama Zakona precizirano je da jedinice lokalne samouprave sačinjavaju Program

poboljšanja energetske efikasnosti u skladu sa Strategijom i akcionim planom za period od tri

godine. Program sadrži:

- Predlog mjera energetske efikasnosti na području jedinice lokalne samouprave

- Dinamiku i način sprovođenja mjera energetske efikasnosti; i

- Sredstva potrebna za sprovođenje programa, izvore i način njihovog obezbjeđivanja.

Jedinica lokalne samouprave dostavlja Program Ministarstvu radi davanja mišljenja o

usklađenosti sa Akcionim planom.

Jedinice lokalne samouprave mogu iz budžeta Crne Gore obezbijediti finansiranje mjera

energetske efikasnosti i to iz posebnih sredstava namijenjenih za mjere iz programa poboljšanja

energetske efikasnosti. Takođe, pojedine mjere energetske efikasnosti jedinica lokalne

samouprave može finansirati iz sopstvenih izvora iako nijesu utvrđene Programom, pod

uslovom da nijesu u suprotnosti sa Akcionim planom. Radi sprovođenja Programa, jedinica

lokalne samouprave donosi godišnji plan poboljšanja energetske efikasnosti kojim se naročito

utvrđuju: mjere energetske efikasnosti čije sprovođenje se planira; dinamika i način

sprovođenja mjera i sredstva potrebna za sprovođenje mjera i način njihovog obezbjeđivanja.

12

Plan poboljšanja energetske efikasnosti jedinica lokalne samouprave donosi najkasnije do 31.

marta tekuće godine. Izvještaj o sprovođenju plana poboljšanja energetske efikasnosti, jedinica

lokalne samouprave podnosi Ministarstvu najkasnije do 1. marta tekuće, za prethodnu godinu.

Zakon o životnoj sredini ("Službeni list Crne Gore", br. 52/16)

Ovim Zakonom uređuju se principi očuvanja životne sredine i održivog razvoja, subjekti i

instrumenti zaštite životne sredine, učešće javnosti oko pitanja životne sredine i drugo. Kao

jedan od ciljeva zaštite životne sredine precizirana je i zaštita ozonskog omotača i ublažavanje

klimatskih promjena, kao i racionalno korišćenje energije i podsticanje upotrebe obnovljivih

izvora energije.

Crna Gora je ratifikovala Kyoto protokol pod Okvirnom Konvencijom Ujedinjenih nacija o

klimatskim promjenama (UNFCCC) (Zakon o ratifikaciji, „Službeni list Crne Gore“, 17/2007).

Bitno je istaći da Crna Gora nije na listi razvijenih zemalja i/ili onih u tranziciji ka tržišnoj

ekonomiji (Aneks 1), pa stoga po osnovu ovog ugovora nema direktnih obaveza u pogledu

smanjenje emisija gasova sa efektom staklene bašte.

Pored navedenih, pitanjem energetike se u nešto manjoj mjeri bave i sljedeći zakoni:

- Zakon o planiranju prostora i izgradnji objekata (Službeni list Crne Gore, br. 64/17);

- Zakon o lokalnoj samoupravi (Službeni list Crne Gore, br. 88/09, 38/12. 10/14, 57/14, 3/16);

- Zakon o regionalnom razvoju (Službeni list Crne Gore, br. 51/08, 34/11. 35/15)

Strateški dokumenti opštine Ulcinj

Prostorno urbanistički plan (PUP) za period do 2020. godine

PUP Ulcinj predstavlja planski osnov za korišćenje potencijala, održivi razvoj, očuvanje,

zaštitu i unapređivanje područja opštine Ulcinj.

Osnovno usmjerenje PUP-a odnosi se na usvajanje i primjenu principa održivosti u svim

sferama razvoja.

Prioriteti razvoja su izgradnja turističkih objekata na području Velike plaže sa njenim dubokim

zaleđem, Valdanosa i specifične turističke ponude na Adi Bojani, izgradnja marine, intenzivna

poljoprivreda, morsko ribarstvo i proizvodnja i prerada soli, aerodrom.

Ograničenja su lociranje bilo kakve teške i/ili štetne industrije, otvaranje kamenoloma i

deponija otpada na eksponiranim padinama okolnih brda, stambena izgradnja u

poljoprivrednim kompleksima, izuzev za potrebe poljoprivrednih proizvođača i prekomjerna

izgradnja stambenih i turističkih objekata u priobalju.

13

Ograničeni kapacitet postojećih sistema komunalne infrastrukture, posebno sistema

vodosnabdijevanja i sistema za odvođenje i prečišćavanje otpadnih voda predstavlja izazov za

razvoj ovog područja.

Kao jedan od značajnijih resursa i potencijala prepoznat je i vjetroenergetski potencijal, kao i

potencijal sunčeve energije. Korišćenje vjetroenergetskog potencijala u PUP-u je naznačeno

kao prioritet razvoja opštine Ulcinj.

U sklopu aktivnosti na izradi PUP-a pripremljen je i Izvještaj o strateškoj procjeni uticaja na

životnu sredinu (avgust 2016. godine).

Prostorni plan područja posebne namjene za morsko dobro

Drugi, ključni dokument koji treba koristiti kao osnovnu plansku pretpostavku je Prostorni plan

područja posebne namjene za morsko dobro, koji kao strateški državni dokument pokriva 13%

teritorije Opštine Ulcinj.

Opština Ulcinj nije usvojila Lokalni plan zaštite životne sredine, ali se očekuje njegovo

usvajanje tokom 2020. godine.

14

PROFIL OPŠTINE –

GEOGRAFSKE I SOCIO-EKONOMSKE

KARAKTERISTIKE

Geografski položaj i klimatske karakteristike

Opština Ulcinj se nalazi na istočnoj obali Jadranskog mora i najjužnija je opština u Crnoj

Gori. Zahvata površinu od 255 km² i spada među manje opštine u državi po veličini.

Slika br. 1 Administrativna karta Crne Gore

Govoreći o granicama opštine, Ulcinj, južnom granicom, u dužini od 32 kilometara, izlazi na

Jadransko more, istočno se nalazi rijeka Bojana, odnosno Republika Albanija, najzapadnija

tačka je ostrvo Stari Ulcinj, a na sjeveru se nalazi masiv planine Rumije.

Za Ulcinj je karakteristična mediteranska klima, sa veoma toplim i suvim ljetima, umjerenim

jesenjim i proljećnim periodima, sa relativno malim količinama padavina i blagim zimama.

Rasponi srednjih mjesečnih temperatura kreću se u granicama od 6,9°C u januaru do 24,3°C u

julu i avgustu, sa srednjom godišnjom temperaturom od 15,8°C.

Godišnji nivo sijanja sunca na prostoru Ulcinja iznosi oko 2.700 časova (7,4 sati dnevno) i po

tome je Ulcinj na prvom mjestu u Crnoj Gori. Zato ga često nazivaju „grad sunca“.

Ovo je opština sa najmanjom količinom padavina (srednja godišnja količina padavina u Ulcinju

iznosi 1.247 l/m²). Vjetrovi na području Ulcinja su takoreći svakodnevni i tišinama pripada

15

samo 3,9% ili 14,23 dana u godini. Stoga je područje Ulcinja pogodno za izgradnju

vjetroelektrana. Najkarakterističniji vjetrovi su maestral, istočnjak, jugo i bura.

Demografija

Na osnovu Popisa iz 2011. godine, na teritoriji opštine Ulcinj živi 20.265 stanovnika (3,21%

ukupnog stanovništva Crne Gore) i 5.812 domaćinstava.

Od navedenog broja stanovništva u gradskom dijelu živi 10.828 stanovnika, dok je na seoskom

području 9.437 mještana.

Prema poslednjem Popisu, gustina naseljenosti u Ulcinju je 78,1 st/km², što je nešto manje u

odnosu na prethodni Popis (80 st/km²). Međutim, i dalje je iznad prosjeka u Crnoj Gori (44,9

st/km²).

Migracije stanovništva su problem sa kojim se suočava ova opština. Naime, od 2003. godine

do 2011. godine, broj stanovnika se smanjio za 369. Procjena stanovništva za opštinu Ulcinj je

predviđala veći broj stanovnika nego što je registrovano po posljednjem popisu.

Stanovništvo Domaćinstva Stanovi

ULCINJ 20265 5812 15845

gradska 10828 3245 6669

ostala 9437 2567 9176

Ambula 34 8 12

Bijela Gora 54 28 55

Bojke 161 37 50

Brajše 730 174 193

Bratica 241 75 113

Briska Gora 50 16 26

Ćurke 33 13 18

Darza 135 35 41

Donja Klezna 126 33 57

Donji Štoj 1176 434 4690

Draginje 72 23 36

Fraskanjel 57 12 18

Gornja Klezna 173 37 46

Gornji Štoj 111 24 547

Kaliman z z z

Kodre 1039 277 538

Kolonza 232 60 81

Kosići 301 76 91

Kravari 551 130 151

Kruče 133 52 1073

Kruta 194 66 90

Krute 534 136 208

Leskovac 78 25 25

Lisna Bore 175 41 45

Međreč z z z

Mide 234 55 71

16

Možura - - z

Pistula 393 103 127

Rastiš 365 91 129

Rec 63 23 24

Salč - - z

Šas 239 63 74

Štodra 111 27 33

Sukobin 382 88 97

Sutjel 20 z 8

Sveti Ðorde 69 14 24

Ulcinj (g) 10828 3245 6669

Vladimir 767 188 236

Zoganj 397 95 138

Opšte ekonomske karakteristike

Privreda u opštini Ulcinj je i dalje manje razvijena nego u drugim opštinama primorskog

regiona. Iako lokalna samouprava radi na kreiranju povoljne investicione klime, sistem

podrške i konkretni vidovi stimulisanja nijesu još uvijek u potpunosti realizovani.

Turizam, kao najveći ekonomski potencijal opštine Ulcinj, u velikoj mjeri je odredio i

ekonomski profil ove opštine. Naime, ekonomska aktivnost u opštini je zavisna od trajanja

sezone, obzirom da je 17,5 % populacije zaposleno u oblasti turizma, a oko 90%

domaćinstava nude smještaj u privatnom aranžmanu.

Tabela br. 1 Demografsko-ekonomski parametri za opštinu Ulcinj

Upravo iz tog razloga, gotovo cjelokupna privreda ovog grada se oslanja na turizam i uglavnom

su zastupljena preduzeća čija su djelatnost turizam i trgovina na veliko i malo.

Na osnovu podataka iz 2011, na teritoriji opštine Ulcinj je registrovano 911 preduzeća, među

kojima su najviše zastupljene trgovine na veliko i malo, popravke motornih vozila i motocikala

(44%), preduzeća za pružanje usluga smještaja i hrane (18%) i saobraćaj i skladištenje (11%).

Tabela br. 2 Broj poslovnih subjekata po sektorima djelatnosti i po opštinama

17

Poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo 4

Vađenje ruda i kamena 1

Prerađivačka industrija 68

Snabdijevanje vodom 1

Građevinarstvo 55

Trgovina na veliko i malo, popravka mot.

voz. i motocikala

397

Saobraćaj i skladištenje 102

Usluge pružanja smještaja i hrane 165

Informisanje i komunikacije 14

Poslovanje nekretninama 21

Stručne, naučne i tehničke djelatnosti 33

Administrativne i pomoćne uslužne djaltnosti 23

Državna uprava i odbrana i

obavezno socijalno osiguranje

2

Umjetničke, zabavne i rekreativne djelatnosti 4

Ostale uslužne djelatnosti 21

UKUPNO 911

(izvor: Zavod za statistiku Crne Gore, Nosioci vlasništva nad poslovnim subjektima u Crnoj Gori u 2011.

godini, po polu)

Ulcinj je prema broju preduzeća (pravnih subjekata) u samom vrhu u Crnoj Gori. Najveći dio

preduzeća su mikro, a manji dio su mala preduzeća. Od ukupnog broja pravnih subjekata

u opštini Ulcinj, žene su vlasnici njih 52 (što predstavlja 5,7% od ukupnog broja).

Pored turizma, značajan potencijal Ulcinja čini poljoprivreda. S tim u vezi, značajna je

proizvodnja subtropskog bilja, kao što su masline, mandarine, limun, ljekovito bilje, cvijeće.

Prema podacima Poreske uprave, struktura prihoda po djelatnostima u opštini Ulcinj

pokazuje da je najvećio udio pripao trgovini na veliko i malo (59%), pa onda hotelima i

restoranima (14%). Ostale privredne djelatnosti su daleko slabije zastupljene.

Tabela br. 3 Preduzetnici, mikro, mala i srednja preduzeća

2011.godina 2012.godina 2013.godina

MMSP Br.zap. Pred

uz.

Br.

zap.

MMSP Br.zap. Pre

duz.

Br.

zap.

MMSP Br.zap. Pre

duz.

Br.

zap.

671 3237 655 411 734 3571 725 561 788 4564 832 859

Takođe, značajno je istaći da opština Ulcinj radi na uspostavljanju privrednih zona i to:

Kodre, Briska Gora, Vladimir, Šas, Sv. Đorđe, Bjela Gora, Solana, Zoganje, Servisna zona-

Ulcinjsko polje.

18

Turizam

Oko 32 kilometra jadranske obale predstavljaju najvažniji ekonomski i privredni resurs

ove opštine. Turizam je najznačajnija privredna grana, od koje čitav region živi. Turisti

posjećuju ovaj predio najviše radi ljetnje rekreacije na plažama. U Ulcinju su još

zastupljeni: sportski, zdravstveni, seoski turizam...

Ostale vrste turizma kao kulturni, ekološki i agro-turizam, iako imaju odličnu perspektivu, ali

su i dalje manje razvijeni i zastupljeni. To za posljedicu ima ograničavanje sezone na samo tri

mjeseca (od juna do avgusta).

Glavna atrakcija za turiste je više od 15 kilometara dug pješčani dio Velike plaže, Ade, kao i

Mala plaža koja se nalazi u samom gradu.

Uvala Valdanos (380m) smještena je zapadno od Ulcinja.

Zaleđe plaže još uvijek nema udjela u benefitima razvoja plažnog turizma, ali posjeduje

interesantne kulturne i prirodne atrakcije.

Ulcinjska solana i Šasko jezero su izvanredno privlačni predjeli za posmatranje ptica. Uz to,

blizu Šaskog jezera se mogu naći ruševine grada Svač. Medutim, osim restorana i malog hotela,

gotovo da nema turističke infrastrukture na jezeru.

Pored primarne karakteristike Solane – proizvodnja, prerada i plasman soli - ovaj prostor

je pogodan za razvoj ekoturizma, i to veoma specifičnog vida turizma - posmatranje ptica -

koje je prema mišljenju eksperata, profitabilniji od nautičkog turizma. Ovaj prostor je

stjecište za 265 vrsta ptica, od kojih je 138 rijetkih i zaštićenih u svijetu, zbog čega je Solana

uvrštena u Međunarodno značajno područje za ptice (IBA).

Kada je riječ o smještajnim kapacitetima, raspoloživi kapaciteti na području opštine Ulcinj

učestvuju sa 7% u ukupnim smještajnim kapacitetima Crne Gore, prema podacima Zavoda

za statistiku Crne Gore (2011), kada su u pitanju objekti kolektivnog smještaja. Od

ukupnog broja ležajeva koji su na raspolaganju turistima u Crnoj Gori, u Ulcinju se

nalazi oko 12% (uključujući i individualni turistički smještaj).

Tabela br. 4 Struktura smještaja u Ulcinju

Broj poslovnih jedinica Broj soba Ukupno ležajevi

ULCINJ 22 11,121 26,876

Objekti kolektivnog smještaja 22 3,088 6,924

Hoteli 27 1,759 4,148

**** 6 234 494

*** 4 65 122

** 16 1,077 2,702

* 1 375 758

Turistička naselja 2 329 720

Kampovi 1 200 400

Individualni turistički smještaj 6,274 15,804

Izvor: Zavod za statistiku Crne Gore, Kapaciteti za smještaj po opštinama i vrstama objekata za smještaj-

mjesec avgust, 2011. godina

19

Grafikon br. 1 Uporedni pregled broja gostiju 1961-2013

Gore prikazani podaci se odnose samo na registrovane turiste. Oni se ne slažu u potpunosti sa

realnim stanjem. Isto se odnosi i na smještajne kapacitete u privatnom smještaju, za koje se

procjenjuje da iznose preko 80.000 kreveta.

Poljoprivreda i ribarstvo

Poljoprivreda, hortikultura i stočarstvo

Poljoprivreda predstavlja jednu od ključnih privrednih djelatnosti u opštini Ulcinj:

poljoprivredne površine čine ukupno 7,523 ha, a najveći njihov dio su obradive površine sa

5,424 ha (prema katastarskim podacima).

Tabela br. 5 Kategorija korišćenja zemljišta

Br. Kategorija korišćenja zemljišta Katastarski

podaci MONSTAT1

1 1. Oranice i bašte 2.719 3.481

2. Voćnjaci (ukupno) 534 700

3. Vinogradi (ukupno) 72 95

4. Livade 2.099 2.000

5. Obradive površine (1+2+3+4) 5.424 6276

6. Pašnjaci (ukupno) 1.857 2.019

7. Trstici i bare 242 242

8. Poljoprivredne površine 7.523 8.537

9. Šumska zemljišta 6.322 5.900

10. Neplodno 690 600

11. Ukupno (5+7+10) 14.535 15.037

20

Poljoprivrednom djelatnošću, kao osnovnom i sekundarnom djelatnošću, se bavi oko 1.900

domaćinstava.

Primarne djelatnosti ruralnog stanovništva su:

• uzgoj ranog povrća (plasteničarska proizvodnja) na oko 50 ha, te uzgoj povrća na

otvorenom prostoru (uglavnom paradajz, paprika, krompir, lubenica i dr.) na oko 1000 ha;

• stočarstvo, sa oko 3.000 muznih grla goveda, oko 7.000 ovaca, 30.000 živine, koze,

svinje i dr. oko 1.200, pčela oko 3.000 košnica;

• voćarska proizvodnja, uglavnom uzgoj:

agruma 250.000 stabala (500 ha);

masline: stari zasad 80.000-86.000 stabala ili 300 ha i novi zasadi 40.000-50.000

stabala ili 150 ha;

ostalo voće (smokve, nar, kivi i dr.) na oko 250 ha;

• vinogradarska proizvodnja ukupno oko 95 ha;

• žitarice i krmno bilje se uzgaja na oko 1500 ha

Ribolov

Već stotinama godina, ribolov predstavlja dio života lokalnog stanovništva koje ima koristi od

mnoštva ribe i u delti Bojane i na otvorenom moru. Ribolov ostaje važna ekonomska aktivnost

bitna za turizam. Ribarski sektor se može podijeliti u tri tipa - riječni, jezerski i morski.

Saobraćaj

Opština Ulcinj ima konkurentske prednosti kada je riječ o infrastrukturnoj dostupnosti. Ulcinj

se nalazi na dvije od nekoliko dominantnih osovina u razvojnim koridorima.

Nalazi se na južnom longitudinalnom pravcu duž Primorja. Naime, teritorijom opštine Ulcinj

od granice sa opštinom Bar do Sukobina, graničnog prelaza prema Albaniji prolazi magistralni

putni pravac (E 851, E752, M 2.4) Bar – Ulcinj - Skadar (Albanija). Ovaj putni pravac povezuje

područje Ulcinja i sa ostalim djelovima crnogorskog primorja i dalje sa Hrvatskom, a preko

Bara (Đurmana) ostvaruje se veza Podgoricom, ostalim djelovima Crne Gore i sa Srednjom

Evropom.

Ulcinj je na istočnom transverzalnom pravcu povezan preko Bara, Podgorice i Bijelog Polja sa

Srbijom. Otvaranjem tunela kroz Sozinu rastojanje između Ulcinja i glavnog grada Podgorice

je smanjeno na samo 75 km.

Regionalni put R 16 vodi od naselja Vladimir u opštini Ulcinj, preko Ostrosa i drugih naselja

u priobalju Skadarskog jezera, do Virpazara u opštini Bar.

Ukupna dužina lokalnih puteva u opštini Ulcinj iznosi 211,7 km, od čega su 141,2 km

kategorisani, a 70,5 km nekategorisani. Lokalni putevi su uglavnom u dobrom stanju i redovno

se održavaju.

Saobraćaj u samom gradu Ulcinju je opterećen; većina raskrsnica u centru grada je opterećenija

od ostalih raskrsnica na magistralnom putu M-2.4 Petrovac-Bar-Ulcinj. U pogledu strukture

saobraćajnog toka, na svim raskrsnicama se uočava da je učešće putničkih automobila

dominantno (74 - 90% u ukupnom toku, prosječno u satu). Učešće bicikala na svim

21

posmatranim raskrsnicama je veoma malo (uglavnom ispod 1%), dok je učešće motocikala

nešto veće (do 3,15% u ukupnom toku).

Ulcinj ima autobusku stanicu iz koje ide veliki broj redovnih linija, a tokom sezone se broj

linija znatno povećava. U Ulcinju funkcioniše prigradski saobraćaj, kojim se obezbeđuje

povezanost sela i okoline sa gradskim jezgrom. Registrovani taksi prevoznici su deo

saobraćajne infrastrukture i podrške prevozu u Ulcinju.

Aerodrom - letilište Ulcinj ima travnatu stazu dužine 760 m i koristi se za sportske aktivnosti i

poljoprivrednu avijaciju. Ograničenje lokacije aerodroma je blizina državne granice.

Komunalna infrastruktura

Komunalne usluge u opštini Ulcinj, kao i u ostalim crnogorskim opštinama, obavljaju

preduzeća čiji su osnivači lokalne samouprave. Iako je infrastruktura zastarjela, nove

investicije koje preduzima lokalna samouprava, značajno doprinose razvoju komunalne

infrastrukture. Brz razvoj turizma predstavlja veliki pritisak na zalihe pijaće vode, na zemljište

i podzemne vode, zbog ispuštanja kanalizacionih voda i generisanja otpada.

Potrošnja vode je već velika, posebno u toku ljeta kad su rezerve vode na niskom nivou.

Rješenje za dugoročnu snadbjevenost vodom je jedan od uslova za razvoj održivog turizma,

koji se neodložno mora ispuniti.

Vodovodni sistem

Ukupni vodovodni sistem čine 3 izvorišta sa 6 prekidnih komora, te 3 crpne stanice na

izvorištima. Vodovodni sistemi su: a) vodovodni sistem “Ulcinj”: koji obuhvata

vodosnabdijevanje gradskog područja, turističkih naselja, te dijela seoskog područja, b)

vodovodni sistem “Krute” i c) vodovodni sistem “Vladimir” koji objezbjeđuje snabdijevanje

Vladimira i okolnih sela.

Dužina vodovodne mreže u Ulcinju je 280 km, odnosno 71 stanovnik na km cjevovoda, što

govori o velikoj razuđenosti sistema (u većim gradovima taj specifični pokazatelj je oko

500÷750 stanovnika na km).

Zastupljenost po vrsti materijala od kojih su sagrađene vodovodne cijevi je sljedeći: AC

71.23%, Č 23.16%, PE 4%. Primarni cjevovod je izgrađen u periodu od 1958. do 2004. godine.

Kapacitet sopstvenih izvora iznosi 280-500 l/s. Ovom vodovodnom mrežom je pokriveno 74%

domaćinstava i ukupan broj priključaka je 8.665, od čega je 5.700 na gradskom području.

Složenost ulcinjskog vodovodnog sistema je posljedica razuđenosti područja konzuma, kao i

poznate disproporcije u potražnji vode tokom godine. Ovo uzrokuje funkcionisanje

vodosnabdijevanja u dva izražena režima rada, ljetnjeg i zimskog. U toku zimskog režima rada,

potrebe u vodosnabdijevanju pokrivaju izvori koji se nalaze na području ulcinjske opštine:

Brajše, Mide, Kaliman, Klezna i Salč. Kapacitet ovih izvora potpuno zadovoljava potrebe

stanovništva u ovim mjesecima.

U ljetnjem periodu, zbog drastičnog smanjenja izdašnosti izvorišta u primorskom dijelu

opštine, kao i značajnog povećanja potrošnje vode, u sistem se uključuju dodatne količine vode

iz izvorišta u zaleđu: Lisna Bori i Fraskanjel. Vrijeme aktiviranja ovih izvorišta zavisi od

hidrološke godine i početka turističke sezone, ali je najčešće traje od juna do oktobra.

Dodatna količina vode zavisi od potreba i mogućnosti sistema i kreće se od 30 l/s do

maksimalnih 120 l/s. U ljetnjem režimu, ukupna količina vode u priobalnim izvorima iznosi

oko 220 l/s, pa je ukupno raspoloživa količina vode u vodovodnom sistemu oko 350 l/s.

22

S obzirom na izražene potrebe u vodi tokom ljeta, limitirane količine vode, stanja postrojenja

i distributivne mreže, najveći problemi u vodosnabdijevanju izraženi su tokom ljetnjih mjeseci.

Takođe, problemi su vezani i za kapacitet izvorišta, sigurnosti zahvata vode na njima, stanja

ispravnosti magistralnih i tranzitnih cijevovoda i opreme na njima, a posebno od razvoja i stanja

distributivne mreže.

Na kraju, važno je naglasiti da je odnedavno opština Ulcinj ušla u sistem Regionalnog

vodovoda za primorje.

Kanalizacioni sistem

Cjevovod fekalne kanalizacije čine: primarna kanalizaciona mreža (kolektori), sekundarna

kanalizaciona mreža i podmorski ispusti.

Fekalnu kanalizaciju Ulcinja čine dva sistema: a) kanalizacioni sistem Ulcinj Grad i b)

kanalizacioni sistem Ulcinj Velika plaža. Primarna i sekundarna mreža su izgrađene u periodu

od 1960. godine do 2005. godine. Izgrađene su od različitih materijala: azbest cementa, betona,

keramike i PVC. Ukupna dužina mreže je 36.077 m.

Izgrađena su dva podmorska ispusta: a) ispust ispod Hotela «Galeb», cijevi su PEHD 0350/3.14

dubine 1500m i b) ispust na Velikoj plaži, cijevi su PEHD0450/26,7 dužine 1165m.

Ukupne količine otpadnih voda su 23,55 l/s, od čega 85% proizvode domaćinstva, a ostalo

industrija. Instalisani kapaciteti pumpi su 270 l/s.13. Elementi sistema za prečišćavanje

otpadnih voda su: a) Crpna stanica Pristan: je kružne osnove prečnika 4.10 m i visine 6.80 m;

zidovi i dno su od armiranog betona. Objekat je sagrađen 1988. godine i zapremina mu je V=90

m3.; b) objekat uređaja za prečišćavanje Pinješ, koji je površine cca 60m2. Visina objekta je

3,3m, a u njemu su smještene grube i fine rešetke. Objekat je sagrađen 1988. godine, a

konstrukcija je zidana od blokova sa AB serklažima i ravnom betonskom pločom; c) Objekat

uređaja za prečišćavanje Đerani: površine 74m2, visine od 2.64 do 3.29 m. Sredinom objekta

je kanal za grubu i finu rešetku. Objekat je sagrađen 1991. godine, uglavnom od betonske ploče,

dok je krovna konstrukcija AB ploča i d) objekat crpne stanice Đerani: koji je bunarskog tipa

u osnovi 5,5x6,40m, sa zidovima od armiranog betona. Ovaj objekat ukupne zapremine 134m3

je sagrađen 1991. godine.

Trenutno je u izradi Glavni projekat za izgradnju 14,5 km kanalizacione mreže u naseljima

Kodre, Totoši, Bijela Gora i Donja Bratica. Finansiranje projekta je predviđeno tehničkim

opisom Finansijskog aranžmana „Otpadne vode i vodosnabdijevanje u Crnoj Gori“ potpisanog

između Evropske investicione banke i države Crne Gore u vrijednosti od 5,5 mil eura.

Izgradnja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i pojedinih segmenta kanalizacione

infrastrukture na teritoriji opštine je takođe planirana. Budući da se radi o osjetljivom području,

Studijom je razmatrana izgradnja uređaja sa tercijarnim sistemom prečišćavanja. Lokacija

postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda predviđena je na području Ulcinjskog polja. S

obzirom na visok nivo prečišćavnja koji se zahtijeva, izgradnja postrojenja u Ulcinju

predstavlja skupu investiciju zbog čega je predviđena fazna izgradnja postrojenja. Saglasno

Studiji, vrijednost investicije za fazu I je 19,8 miliona €. Početak Faze II je predviđen za 2021.

godinu.

23

PROIZVODNJA, PRENOS I DISTRIBUCIJA

ENERGIJE

Proizvodnja energije

Osim prepoznatog značajnog potencijala u obnovljivim izvorima energije, koji se još dovoljno

ne koriste, temelj elektroenergetskog sistema na teritoriji opštine Ulcinj predstavlja dalekovod

110 kV.

Prenos i distribucija električne energije na području Ulcinja su u nadležnosti Elektroprivrede

Crne Gore, AD Nikšić (naponski nivo do 35 kV i pripadajuće transformatorske stanice) i AD

Prenosa (Crnogorski Elektroprenosni Sistemi, CGES AD) ( TS 110/35 kV i dV 110 kV).

Proizvodnja električne energije

Konzum Ulcinja nema na svom području izvora elektrčine energije, već se isti napaja iz

prenosne mreže na naponu 110 kV. Kroz područje opštine Ulcinj prolazi 110 kV dalekovod Al

Fe 3x150/25 mm2 Bar - Ulcinj, koji napaja transformatorsku stanicu TS 110/35 kV Kodre.

Ovaj koridor se može koristiti za prenos električne struje jačine 75 MVA do trafostanice.

Postojeći kapacitet trafostanice iznosi 40 MVA, i on trenutno zadovoljava potrebe konzuma

(najveća zabilježena potražnja iznosila je 34 MVA), ali nema mogućnost rezervnog napajanja

na naponu 110 kV. Postoji mogućnost zamjene transformatora većim do krajnjeg kapaciteta

3x31,5 MVA.

Distributivna mreža područja koje se napaja iz TS 110/35 kV Ulcinj riješena je sa dva srednja

napona 35 kV i 10 kV.

Opština Ulcinj se napaja preko TS 110/35 kV Kodre koja snabdijeva četiri transformatorske

stanice 35/10 kV, koje se nalaze u gradu Ulcinju, Vladimiru i dvije na Velikoj plaži. Trenutno

trafostanice 35/10 kV nisu međusobno povezane i ne postoje rezervni kablovi za napajanje, što

za rezultat ima nesigurno snabdijevanje preko 35 kV mreže. Jedino postoji rezervna veza 35

kV dalekovod 35 kV Bjeliši-Stari Bar-Veliki Pijesak-Kodre i to presjeka Al 3x150/25 mm2

na potezu Bjeliši-Stari Bar u dužini od 4km i presjeka 3x106 mm2 na potezu Stari Bar - Veliki

Pijesak - Kodre u dužini od 19,82 km. Sa stuba br. 116 u visini postojeće benzinske pumpe

Ekopetrol (bivši Jugopetrol) sa pomenutog dalekovoda ima 35 kV otcjep Al 3x70/12 mm2 u

dužini od 1,31km sa podzemnim priključnim dijelom XHP 48, 3x(1x150) mm2, 35 kV u dužini

od 0,14km koji ulazi u TS 35/10 kV „Grad“ i služi kao rezervno napajanje.

TS 35/10 kV, 2x4(2x8) MVA „Velika Plaža 1“ se napaja vazdušnim vodom 35 kV presjeka

Al 3x95/15 mm2 sa TS 110/35 kV, 2x20(3x31,5) MVA „Kodre“. Sa TS 35/10 kV „Velika

plaža 1“ napaja se TS 35/10 kV, 2x4(2x8) MVA „Velika plaža 2“ vazdušnim dalekovodom

Al 3x95/15 mm2.

Napajanje TS 35/10 kV, 1x4 MVA „Vladimir“ se izvodi iz TS 110/35 kV, 2x20(3x31,5) MVA

„Kodre“ vazdušnim dalekovodom Al 3x50/8 mm2 u dužini 10,5km. Iz ove trafostanice dalje

se napaja TS 35/10kV „Ostros“ koja se nalazi u barskoj opštini preko vazdušnog dalekovoda

35kV.

24

TS 35/10kV, 2x8 MVA „Grad“ se napaja vazdušnim vodom 35kV presjeka 3x95/15 mm2 u

dužini 1,02 km sa kratkim kablovskim podzemnim ulascima iz TS 110/35 kV „Kodre“.

Kapacitet transformatorskih stanica Grad Ulcinj i Velika plaža I 35/10 kV treba povećati i u

okviru samih ovih objekata postoji dovoljno prostora da se ovo povećanje obavi. Isto tako,

moguće je postaviti još jednu transformatorsku stanicu 35/10 kV na području „Novog Ulcinja“.

Sve nulte tačke 10 kV na trafostanicama 35/10 kV su izolovane i iste prema zadnjim studijama

iznose:

- TS 35/10 kV, 2x8 MVA „Grad“ sa izolovanim zvjezdištem 10 kV i strujom zemljospoja 37,9

A.

- TS 35/10, 2x4(2x8) MVA „Velika Plaža 1“ sa izolovanim zvjezdištem 10 kV i strujom

zemljospoja 10 A.

- TS 35/10 kV, 2x4(2x8) MVA „Velika Plaža 2“ sa izolovanim zvjezdištem 10 kV i strujom

zemljospoja 1,1 A.

- TS 35/10 kV, 1x4 MVA „Vladimir“ sa izolovanim zvjezdištem 10 kV i strujom zemljospoja

6 A.

Ukupna primljena električna energija (Wpr), vršno opterećenje (Pv), vrijeme vršnog

opterećenja (Tvr), gubici u električnoj energiji (g) i faktor snage (cos) za područje opštine

Ulcinj, bez Ostrosa iznose:

- 2010.god. Wpr=82.087.248 kWh; Pv=29,5 MV; g=16,93%; cos=0,95; Tvr=2.782 h

- 2011.god. Wpr=87.554.515 kWh; Pv=29,8 MV; g=17,28%; cos=0,95; Tvr=2.938 h

Djelovi 35/10kV mreže su preopterećeni što uzrokuje značajne energetske gubitke.

Postojeći elektrodistributivni kapaciteti trenutno zadovoljavaju potrebe konzuma i uz moguća

proširenja kapaciteta za izvjesno vrijeme mogu obezbijediti povećanje potreba u električnoj

snazi i energiji postojećeg konzuma.

Vjetroelektrane ukupne snage od 46 MW, odnosno 23 vjetrogeneratora pojedinačne snage od

2 MW su stavljene u funkciju. Tačka priključka ove vjetroelektrane je dV110 kV Bar – Ulcinj.

Proizvodnja biomase

Prema podacima "Posebne šumsko-privredne osnove" za šume Ulcinja, ukupna površina šuma

i šumskog zemljišta na teritoriji opštine Ulcinj je 11.792,25 ha odnosno 46,24 % od površine

opštine.

Od toga su državne šume i šumsko zemljište 6.770,60 ha ili 57,4 %, a privatno vlasništvo

5.021,65 ha ili 42,6 %. Struktura državnih šuma i šumskog zemljišta prema uzgojnom obliku

je: visoke šume 4 %, kulture četinara 3 %, poplavne šume 7 %, šikare 23 %, barske šikare 5 %,

makija 20 % i šumsko zemljište 37 %.

Najveći dio predstavljaju šikare i makija, gdje je drveće grmolikog oblika, veoma male i

nekvalitetne drvne zapremine i prirasta. Na području Ulcinja nema značajnijeg korišćenja šuma

u smislu drvne mase, a njome se djelimično podmiruju potrebe lokalnog stanovništva za

ogrijevnim drvetom.

25

Šume nemaju veliku ekonomsku vrijednost, ali predstavljaju veliki potencijal sporednih

šumskih proizvoda (ljekovito bilje, šumski plodovi, divljač) i imaju neprocjenjivu funkciju u

zaštiti kraških predjela. One prevashodno imaju funkciju zaštite prostora i okoline.

U proteklom periodu, na smanjenje šumskog pokrivača znatno su uticali požari, naročito u

sjevernom dijelu opštine, gdje su određene površine obešumljene ili znatno degradirane, što je

u mnogome uticalo na zemljište, pretvarajući ga u krš. Prisutno je smanjenje šumskih površina

za potrebe izgradnje različitih građevinskih objekata.

Šumarstvo kao značajan sektor privrede nema veći značaj u opštini Ulcinj. Sječa šume u

komercijalne svrhe je u periodu 2007. – 2011. godina imala oscilacije, ali se kretala u rasponu

od 868 do 1080 m3.

Sječeni su samo lišćari. Oko 30 % je posječeno u državnim šumama. Od ukupno posječenog

drveta, u izveštajnom periodu nije bilo sječe trupaca i tehničkog drveta, dok se preostala sječa

odnosila na ogrijevno drvo, a 8% činio je otpadak. Iz prethodnog se vidi da šume na ovom

području nemaju komercijalni značaj.

Tabela br. 6 Sječa drveta u šumi i izvan šume (m3)

Sječa drveta Od ukupne sječe

god. bruto

masa

od toga državne

šume

trupci i

teh.

drvo

ogrevn

o

drvo

otpad lišcari cetinari

Ulcinj 2007

2008

2009

2010

2011

868

946

1462

690

1080

868

946

1462

690

1080

-

-

-

-

-

173

88

87

89

-

-

-

-

-

-

770

858

1329

634

1080

98

88

133

56

-

Izvor: Monstat

Sistem za daljinsko grijanje

Prostorni plan opštine Ulcinje ne predviđa uvođenje daljinskog grijanja.

Snabdijevanje energijom

Duboke socio-ekonomske promjene tokom posljednjih 20 godina, naročito u industrijskom

sektoru, prouzrokovale su i značajne promjene u energetskim potrebama. Energetski bilansi

80-tih godina prošlog vijeka značajno se razlikuju od današnjih bilansa. Bilans opštine Ulcinj

čine tri energenta: ogrijevno drvo, pogonska goriva i električna energija. Potrošnja uglja, prema

raspoloživim podacima, je zanemarljiva.

Ugalj

Ugalj se ne koristi za potrebe opštinskih objekata i drugih privrednih društava i pravnih

subjekata u kojima je opština osnivač ili jedan od osnivača, kao ni objekata u vlasništvu Države

koji su smješteni na teritoriji Ulcinja.

26

Jedan od razloga za neznatno korišćenje uglja u opštini Ulcinj je to što na teritoriji ove opštine

nema većih industrijskih objekata koji bi mogli biti potencijalni korisnici ovog energenta, a ne

koriste ga ni domaćinstva, prije svega zbog nepraktičnosti za korišćenje u individualnim

ložištima, kao i zbog dostupnosti drugog značajnog energenta (drva za ogrijev).

Drvo

Ogrijevno drvo je zastupljen energent u opštini Ulcinj. Drvna goriva podrazumijevaju nekoliko

vrsta tog energenta.

Sječa šume u komercijalne svrhe je u periodu 2007. – 2011. godina imala oscilacije, ali se

kretala u rasponu od 868 do 1080 m3. Sječeni su samo lišćari. Oko 30% je posječeno u

državnim šumama. Od ukupno posječenog drveta, u izveštajnom periodu nije bilo sječe trupaca

i tehničkog drveta, dok se preostala sječa odnosila na ogrijevno drvo, a 8% činio je otpadak.

Električna energija

Prenos i distribucija električne energije na području Ulcinja su u nadležnosti Elektroprivrede

Crne Gore, AD Nikšić (naponski nivo do 35 kV i pripadajuće transformatorske stanice) i AD

Prenosa (Crnogorski Elektroprenosni Sistemi, CGES AD) ( TS 110/35 kV i dV 110 kV).

Konzum Ulcinja nema na svom području izvora električne energije, već se isti napaja iz

prenosne mreže na naponu 110 kV. Kroz područje opštine Ulcinj prolazi 110 kV dalekovod Al

Fe 3x150/25 mm2 Bar - Ulcinj, koji napaja transformatorsku stanicu TS 110/35 kV Kodre.

Ovaj koridor se može koristiti za prenos električne struje jačine 75 MVA do trafostanice.

Postojeći kapacitet trafostanice iznosi 40 MVA, i on trenutno zadovoljava potrebe konzuma

(najveća zabilježena potražnja iznosila je 34 MVA), ali nema mogućnost rezervnog napajanja

na naponu 110 kV. Postoji mogućnost zamjene transformatora većim do krajnjeg kapaciteta

3x31,5 MVA.

Distributivna mreža područja koje se napaja iz TS 110/35 kV Ulcinj riješena je sa dva srednja

napona 35 kV i 10 kV.

Opština Ulcinj se napaja preko TS 110/35 kV Kodre koja snabdijeva četiri transformatorske

stanice 35/10 kV, koje se nalaze u gradu Ulcinju, Vladimiru i Velikoj plaži (2).

Tečna goriva

Zbog nepostojanja infrastrukturnih pretpostavki u Crnoj Gori se ne obavlja djelatnost nabavke,

skladištenja, prenosa, distribucije i snabdijevanja prirodnog gasa, transporta nafte naftovodima

i transporta naftnih derivata. Crna Gora, a samim tim i opština Ulcinj, se u potpunosti oslanjaju

na uvoz kad je taj energent u pitanju.

Crna Gora, za sada, nema svojih izvora nafte i gasa, te se stoga na njenoj teritoriji obavljaju

djelatnosti transporta, skladištenja, distribucije, trgovine na malo i na veliko, prodaja i

snabdijevanje krajnjih kupaca naftnim drivatima i tečnim naftnim gasom. Međutim,

istraživanja potencijalnih nalazišta su u toku.

Potrošači sa teritorije opštine Ulcinj se naftnim derivatima snabdijevaju sa nekoliko benzinskih

stanica na teritoriji ove opštine.

27

ANALIZA POTROŠNJE ENERGIJE

Potrošnja energije po tipu energenta i po sektorima

Energetski bilans je urađen na osnovu izmjerene potrošnje električne energije i konkretnih

podataka o potrošnji biomase na području opštine Ulcinj. U nastavku se izlaže energetski bilans

finalne energije.

Potrošnja električne energije

Električna energija je najzastupljeniji energent u Ulcinju.

Na osnovu podataka d.o.o „CEDIS“ ukupna potrošnja električne energije u opštini Ulcinj, u

navedene tri godine je bila:

2016 - 90.723.221 kWh

2017 - 97.402.901 kWh

2018 - 100.498.221 kWh

Potrošnja električne energije – domaćinstva

Na osnovu podataka EPCG AD Nikšić, ukupna potrošnja domaćinstava u opštini Ulcinj za

navedene godine je iznosila:

2017 - 50.508.379 kWh

2018 - 50.505.890 kWh

2019 - 51.448.774 kWh

Govoreći o mjesečnoj potrošnji električne energije po domaćinstvima, prosječan mjesečni

račun u letnjim i zimskim mjesecima je naveden u sljedećoj tabeli.

Tabela br. 7 Prosječni mjesečni račun za potrošnju el. energije u domaćinstvima

God

Prosječan mjesečni račun

EUR (letnji)

Prosječan mjesečni račun

EUR (zimski)

2017 49,26 32,26

2018 50,15 23,58

2019 52,06 34,00

28

Potrošnja električne energije – lokalna samouprava

Stepen energetske efikasnosti u većini javnih zgrada na teritoriji opštine Ulcinj nije na

zadovoljavajućem nivou, što je u najvećoj mjeri uslovljeno karakteristikama objekata koji su

izgrađeni od materijala koji ne doprinose smanjenoj potrošnji energije.

U svim objektima kojima upravlja lokalna samouprava kao energent se koristi električna

energija.

Objekat Opštine Ulcinj

Lokalna samouprava za zagrijavanje prostorija u zgradi Opštine koristi električnu energiju. Od

uređaja se najčešće koriste klime, male grijalice i radijatori koji predstavljaju najveće potrošače

električne energije.

Prema raspoloživim podacima opština raspolaže sa sljedećim uređajima:

Tabela br. 8 Broj i vrsta grejnih i rashladnih uređaja lokalne samouprave, 2019. godina

Vrsta grejnih i rashladnih uređaja Broj

1. Klima uređaji 95

2. Kvarcne grijalice 11

3.

Male grijalice

28

4.

Radijatori

19

5. TA peći 4

Ukupno 157

Dotrajale TA peći osim velike potrošnje električne energije dovode i do respiratornih problema

zbog izduvavanja i staklene vune koja se u njima nalazi. Navedeni uređaji uglavnom nijesu

energetski efikasni, a i tehničke karakteristike objekta nijesu u skladu sa principima i uštede

energije, što doprinosi i većoj potrošnji električne energije.

Zgrada Opštine nema urađenu termoizolacionu fasadu, stakla na prozorima su jednostruka, a

okvir je aluminijumski. Termoizolacija krova nije urađena.

Objekat Centra za kulturu

U objektu Centra za kulturu, u kom se nalaze zajednička služba, biblioteka, Galerija i Muzej,

se konstatno koristi 12 klima uređaja i 5 TA peći.

29

Tabela br. 9 Broj i vrsta grejnih i rashladnih uređaja

Cjelina Broj i vrsta uređaja

1. Biblioteka

7 klima

3 TA peći

2. Zajednička služba

2 klime

2 ta peći

3.

Galerija

2 klime

4.

Muzej

1 klima

UKUPNO

17

U objektu Centra se nalazi kotlarnica sa kompletnom radijatorskom instalacijom (200 kW, lož

ulje) i toplotna pumpa, ali taj sistem nije u funkciji. Potrebno je raditi na stavljanju u funkciju

tog sistema.

Objekat preduzeća Komunalne djelatnosti

U objektu preduzeća Komunalne djelatnosti se koriste klima uređaji i druga grejna tijela:


Vrsta grejnih i rashladnih uređaja Broj/snaga

1. Klima uređaji

1 (18 BTU)

15 (12BTU)

2. Grijalice

14 (2000 W)

6 (3000 W)

3. TA peći

1 (2500 W)

1 (4000 W)

Ukupno 38

30

Objekat Dnevnog centra za djecu i omladinu sa smetnjama i teškoćama u razvoju

“Sirena”

Kada je riječ o ovom objektu, isti koristi električnu energiju kao energent, i posjeduje sljedeće

uređaje:



1. Klima uređaji 3

2. Radijatori 8

3. Električni radijatori 9

Ukupno 20

Objekat preduzeća za uzgoj i zaštitu divljači


uređaje:



1. Klima uređaji 3

Ukupno 3

Zbog vremenskih uslova u ljetnjim mjesecima korišćenje klima uređaja za hlađenje prostorija

je neophodno, te su računi za utrošenu električnu energiju obično visoki i van sezone grijanja.

Tabela br. 13 Potrošnja električne energije u kWh, za tri godine (2015, 2016 i 2017) u

objektima lokalne uprave i njenih organa i preduzeća

Objekat 2015 2016 2017

Opština Ulcinj 202600 192592 250230

Agencija za razvoj i gradnju 18075 19893.77 18383.43

31

Služba zaštite i spašavanja 48548.39 48971.51 46141.11

JP Uzgoj i zaštita divljači 1734 1676 1684

Centar za kulturu 116384 178310 97124

Komunalne djelatnosti 4037 7069

Vodovod i kanalizacija 42111

Grafikon br. 2 Potrošnja električne energije u kWh, za tri godine (2015, 2016 i 2017) u

objektima lokalne uprave i njenih organa i preduzeća

Kada je riječ o potrošnji električne energije, nisu dobijeni kompletni podaci za sve

objekte, a za neke od njih nisu dobijeni podaci za sve tri godine posmatranog perioda.

Stoga je teško donijeti adekvatne zaključke. Na osnovu dostavljenih podataka uočava se

uvećana potrošnja u objektu koji koriste organi Opštine Ulcinj, dok je potrošnja

električne energije opala u objektu Centra za kulturu.

Javna rasvjeta

Opštin Ulcinj je obrađivačima Plana dostavila podatak da se ulična rasvjeta nalazi u dužini od

1500 m, tj, da ima 25 sijaličnih mjesta.

Potrošnja električne energije – državna uprava

Na području opštine Ulcinj radi više obrazovnih ustanova i to:

JPU „Solidarnost“

0

50000

100000

150000

200000

250000

300000

Chart Title

Series1 Series2 Series3

32

JU OŠ „Marko Nuculović“

JU OŠ „Boško Strugar“

JU OŠ „Bedri Elezaga“

JU SMŠ „Bratstvo jedinstvo“

Objekat JPU „Solidarnost“

Rad predškolske ustanove se odvija u četiri objekta, a opis objekata slijedi u tabelarnom

prikazu:

Slika br. 2 Energetski podaci za JPU „Solidarnost

Uočava se potreba za adaptacijom fasade objekta, krovne konstrukcije ili prozora.

Objekat JU OŠ „Marko Nuculović“

Objekat ove Škole se sastoji iz dvije cjeline, montažni dio i dio objekta od tvrdog materijala

(ukupna površina 512 m2). Fasada je u solidnom stanju, ali bez izolacije. Stolarija je od

aluminijuma, a dio krova je od metalnih tabli, a dio od cigle.


uređaje:

33



1. Klima uređaji 8

2. TA peći 8

Ukupno 16

Kada je riječ o potrošnji, uprava Škole je dostavila podatak da je prosječna potrošnja električne

energije za poslednje tri godine iznosila 2200,00 EUR/god.

Objekat JU OŠ „Boško Strugar“

Objekti matične škole i područnih škola, Krute i Kolomaza imaju fasadu – bavalit i kamen,

PVC bravariju i ravni krov, koji na pojedinim mjestima propušta.

Kada je riječ o ovom objektu, isti koristi električnu energiju kao energent, i posjeduje klima

uređaje. Nisu dostavili podatak koji broj klima uređaja koriste.


energije za poslednje tri godine iznosila 4860,63 kWh, tj 959,73 EUR/god.

JU OŠ „Bedri Elezaga“

JU OŠ „Bedri Elezaga“ u naselju Vladimir obuhvata matičnu školu i još 8 objekata seoskih

škola (Kravar, Klezna, Mide, Fraskanjel, Štodra, Sukobin, Krute i Rastiš).

Objekti samo dvije škole (u Vladimiru i u Sukobinu, koji je u izgradnji) imaju izolovane

objekte, a griju se putem centralnog grijanja, na pelet. Od ostalih 7 objekata, dva se griju na

struju, a ostalih 5 na drva.

Na osnovu podataka koje je dostavila Uprava škole, ukupna potrošnja električne energije u

svim objektima je bila 4169,84 kWh, a prosječna potrošnja električne energije je 463,31 kWh.

Škola ne posjeduje sopstveno vozilo.

Objekat JU SMŠ „Bratstvo jedinstvo“

Objekat škole je tokom 2014. rekonstruisan (fasada i stolarija), i smatra se da je eneretski

efikasan.


uređaje:

34



1. Klima uređaji 38

2. TA peći 6

Ukupno 44


energije za poslednje tri godine iznosila 94975,5 kWh, tj 14008,80 e/god.

Objekat Doma zdravlja

Dom zdravlja upravlja glavnom zgradom Doma, porodilištem i ZS Vladimir.

Na osnovu dostavljenih podataka može se konstatovati da je fasada DZ Ulcinj u dobrom stanju,

osim manjih dijelova, gdje je oštećen malter. Objekat je izgrađen 1981. godine.

Manji dio prozora je zamijenjen 2006. godine, a ostala stolarija je stara koliko i sam objekat.

Dio krovnog pokrivača DZ Ulcinj i porodilišta je ravni krov, sa termoizolacijom.

Zgrada DZ Ulcinj ima centralno grijanje na lož ulje, ali i instalirane alternativne generatore na

struju (3 x 36 kW) koji odavno nisu u funkciji.

Pored centralnog grijanja, Dom zdravlja koristi i 58 klima uređaja - „split“ sistem, koji služe i

za grijanje i za hlađenje.

Tabela br 16 Potrošnja električne energije u kWh, za tri godine (2015, 2016 i 2017) u

objektima Doma zdravlja

god potrošnja (kWh)

2015 212334

2016 213584

2017 219699

35

Grafikon br. 13 Potrošnja električne energije u kWh, za tri godine (2015, 2016 i 2017) u

objektima Doma zdravlja

Na osnovu dostavljenih podataka uočava se povećanje potrošnje električne energije iz godine

u godinu.

Objekat Osnovnog državnog tužilaštva (ODT)

ODT koristi prostorije u zgradi koju koriste Osnovni sud Ulcinj, Sud za prekršaje i ODT.

Objekat je star, bez fasade, sa solidnom stolarijom i ravnim krovom koji prokišnjava.

Cio objekat se grije putem sistema centralnog grijanja, koji koristi naftu kao energent.

Osim ovog načina grijanja, prostorije ODT se dogrijevaju na struju, uz pomoć 9 klima uređaja.

Podatke o prosječnoj potrošnji električne energije nisu dostavili, pošto ne dobijaju račun

(pretpostavka autora Plana je da je račun jedinstven za sve korisnike objekta).

Kada je riječ o potrošnji električne energije, nisu dobijeni kompletni podaci za sve

objekte u vlasništvu državne uprave, a za neke od njih nisu dobijeni podaci za sve tri

godine posmatranog perioda. Stoga je teško donijeti adekvatne zaključke.

Potrošnja uglja i drvne biomase u cilju dobijanja korisne toplote

Ugalj

Korišćenje uglja je u opadanju prema statistikama Monstata1. Ukoliko izuzmemo proizvodnju

električne energije, u energetskom bilansu Crne Gore ugalj predstavlja manje od 1%. Nema

preciznih podataka o potrošnji uglja na nivou opštine Ulcinj.

1 statistički energetski bilansi 2012‐2013

208000

210000

212000

214000

216000

218000

220000

222000

2015 2016 2017

potrošnja (kWh)

36

Biomasa

Ogrijevno drvo je veoma zastupljen energent u opštini Ulcinj. Drvna goriva podrazumijevaju

nekoliko vrsta tog energenta i prikupljanje podataka o potrošnji drvnih goriva odnosilo se na

domaćinstva i objekte od javnog značaja (predškoleske ustanove i škole).

Sječa šume u komercijalne svrhe je u periodu 2007 – 2011. godina imala oscilacije, ali se

kretala u rasponu od 868 do 1080 m3. Sječeni su samo lišćari.

Potrošnja drvnih goriva u domaćinstvima

Tabela br. 17 Vrste, potrošnja i troškovi nabavke drvnih goriva za grijanje domaćinstava

(2011, Monstat)

Naselje Vrsta goriva Broj

domaćinstava

koja koriste

određenu

vrstu goriva

Jedinica

mjere

Ukupna

potrošnja

u

domaćinstvima

u jedinici mjere

Ukupni

troškovi

domaćinstava

za

nabavku goriva

(EUR)

Ulcinj Ogrijevno drvo 4 106 m3 17426,50 878 101,32

Okorci sa pilana - m3 - -

Drvni briketi - t - -

Drvne pelete 20 t 101.70 18 306,00

Ostala drvna

goriva/

piljevina

- m3 - -

Ostala drvna

goriva/ drvna

sječka

- m3 - -

Ostala drvna

goriva

81 m3 487,37 -

Gradska Ogrijevno drvo 1 932 m3 7 360,03 547 166,34

Okorci sa pilana - m3

Drvni briketi - t

Drvne pelete 20 t 101.70 18 306,00

Ostala drvna

goriva/

piljevina

- m3 - -

Ostala drvna

goriva/ drvna

sječka

- m3 - -

Ostala drvna

goriva

61 m3 447,48 -

Ostala Ogrijevno drvo 2 174 m3 10 066,47 330 934,98

Okorci sa pilana - m3 - - Drvni briketi - t - -

Drvne pelete - t - -

Ostala drvna

goriva/

piljevina

- m3 - -

37

Ostala drvna

goriva/ drvna

sječka

- m3 - -

Ostala drvna

goriva

20 m3 39,89 -

Na osnovu podataka Monstata uočava se da 4106 domaćinstava, tj njih 70,65% koristi

ogrijevno drvo kao energent, samo 20 domaćinstava, tj, 0,35% koristi pelet, a 81

domaćinstvo, tj 1,39% koristi ostala drvna goriva.

Korišćenje nafte i naftnih derivata

Kao energenti na području opštine se koriste i naftni tečni derivati: motorni benzin, dizel i lož

ulje. Potrošnja ovih goriva u velikoj mjeri vezana je za drumski saobraćaj, dok je u manjoj

mjeri vezan za pomorski saobracaj. Zbog prirode sektora saobraćaja, vrlo je teško odrediti

potrošnju goriva vezanu za jednu teritoriju poput opštine.

Vozila u vlasništvu lokalne samouprave i njihova potrošnja

Opština Ulcinj 17 vozila (3 nisu u funkciji) 26000,00 e /2019

Komunalne djelatnosti 31 vozilo dizel 95000 l,

benzin 5500,00 l

JP za uzgoj i zaštitu divljači priv. vozila 1991 l goriva/god

Dnevni centar „Sirena“ 1 spec. kombi 3700 l goriva

JP Vododvod i kanalizacija 6 putničkih vozila 18430,00 e/god

10 teretnih vozila

2 građ. Mašine

Vozila u vlasništvu organa državne uprave i njihova potrošnja

Dom zdravlja 12 motornih vozila 12000 l benzina i dizela

2 spec. kombi vozila

ODT 1 vozilo 110 l benzina

JPU „Solidarnost“ 2 automobila 1000l, tj, 1330 e/god

38

JU OŠ „Marko Nuculović“ 1 kombi (i 1 van upotrebe) 4500 e/god

JU OŠ „Boško Strugar“ nema /

JU OŠ „Bedri Elezaga“ nema /

JU SMŠ „Bratstvo jedinstvo“ nema /

Podaci o potrošnji naftnih derivata sa benzinskih pumpi u Ulcinju

Tokom izrade ovog dokumenta Opština Ulcinj je kontaktirala sve benzinske pumpe na teritoriji

opštine.

Podatke o prodaji tečnih goriva su dostavile sledeće pumpe: Kalamper d.o.o i Kallaba

Company d.o.o.

Kalamper d.o.o (2018. godina)

Eurodizel 2.815.487,22 l

BMB 95 709.166,72 l

BMB 98 93.346,01 l

Kallaba Company d.o.o.

Eurosuper 95 510.974,76 l

Eurosuper 100 59.270,24 l

Eurodizel 2.155.040,69 l

Gas 159.714,44 kg

Na osnovu dostavljenih podataka, koji su nepotpuni i djelimični, obrađivači Plana nisu u

mogućnosti da urade korektan prikaz potrošnje naftnih tečnih derivata na području

opštine Ulcinj.

Potrošnja energije iz obnovljivih izvora

Evropska Unija postavila je cilj da udio obnovljivih izvora energije u bruto potrošnji energije

bude 20%, pri čemu se u obzir uzimaju pojedinačni državni ciljevi, različite početne tačke

svake države, potencijal obnovljivih izvora i ekonomska situacija u državama članicama. Tako

je kao nacionalni cilj učešća obnovljivih izvora u finalnoj potrošnji enerije određeno 33%.

Tokom 2004. godine, kada je po prvi put vršeno mjerenje, udio obnovljivih izvora energije u

bruto potrošnji energije zemalja EU bio je 8,3% i od tada je u konstantnom rastu.

39

Tokom 2019. godine su stavljene u funkciju vjetroelektrane ukupne snage od 46 MW, odnosno

23 vjetrogeneratora pojedinačne snage od 2 MW. Tačka priključka ove vjetroelektrane je

dV110 kV Bar – Ulcinj.

Efekti ovih vjetroelektrana će se tek moći analizirati u narednom periodu.

40

ANALIZA EMISIJA ŠTETNIH GASOVA

Svrha procjene emisija

Ekološki aspekti korišćenja energije su jedno od univerzalnih pitanja savremenog društva.

Razlog za zabrinutost društva leži u činjenici da su naučnici u posljednjih nekoliko decenija

utvrdili direktnu zavisnost između zagađenja vazduha i stanja životne sredine.

Zbog toga su pokrenute globalne inicijative svjetskih vlada u cilju kreiranja politika kojima se

osigurava ekonomski razvoj koji štiti životnu sredinu, sa fokusom na energetsku efikasnost.

Konvencionalni izvori energije se baziraju na sagorijevanju fosilnih goriva, prije svega uglja,

nafte i gasa. Zavisno od prirode procesa i primijenjene tehnologije, pri sagorijevanju fosilnih

goriva se javlja veći broj gasova štetnih po životnu sredinu (uključujući i zdravlje čovjeka).

No, najveći negativan uticaj ima CO2 zbog pojave ''efekta staklene bašte'', koji se manifestuje

smanjenom refleksijom sunčevog zračenja, što za posljedicu ima povećanje temperature na

cijeloj planeti.

Emisioni faktori za različite energente

Emisije CO2 moraju se izračunati za svaki izvor energije koji se koristi množenjem potrošene

energije odgovarajućim faktorima emisije. Postoji niz faktora emisije, u zavisnosti od izvora

energije i odabranog pristupa.

U literaturi nailazimo na dva različita pristupa. Tako, na primjer, metodologija za izradu

Akcionog plana za energetski održiv razvoj, dokumenti Sporazuma gradonačelnika posvećenih

lokalnoj energetskoj održivosti, koje promoviše EU, ukazuju na dvije metodološke

mogućnosti:

• "Teritorijalni” pristup: Teritorijalni ili IPC pristup, pokriva sve emisije CO2 koje nastaju

zbog neposredne potrošnje energije na području lokalne samouprave. Preporučuje korišćenje

faktora iz dokumenata IPCC2. IPCC pruža zadate emisione faktore, dostupne iz Smjernica

IPCC iz 2006. Ovi opšti faktori mogu se zamijeniti pojedinim faktorima karakterističnim za

određenu zemlju.

• "Life Cycle Analysis” pristup: obuhvata sve emisije energetskog lanca koji se takođe

odvijaju izvan područja lokalne samouprave, a vezan je za energiju i produkte koji se troše na

teritoriji date lokalne zajednice (kao što su transport, emisija rafinerija ili gubici pri

transformaciji). Faktori emisije su dostupni iz različitih izvora ili alata, kao što su ELCD baze,

Ecoinvent CH GEMIS Software itd.

U ovom Planu se usvojio “teritorijalni” pristup, pa se uglavnom koriste faktori IPCC‐a,

osim za slučaj električne energije. Bilans proizvodnje električne energije znatno se mijenja

od zemlje do zemlje, te se smatra znatno ispravnijim koristiti faktor karakterističan za

nacionalni elektroprivredni sistem.

2 UN International Panel for Climate Change

41

U sistemu Elektroprivrede Crne Gore za emisije CO2 ključna je TE Pljevlja. Procjena je da TE

Pljevlja, na osnovu lignita koji koristi, a koji sadrži oko 30% ugljenika, emituje oko 1,4 t CO2/

MWh. Kako se znatan procenat električne energije u Crnoj Gori dobija iz hidrocentrala, srednji

emisioni faktor za cio elektroprivredni sistem iznosi 0,571 t CO2/ MWh.

Tabela br. 18 Faktori korišćeni za određivanje emisija CO2

Energent Faktor Jedinica Izvor

Električna energija 0,571 tCO2/MWh EPCG

Tečni naftni derivat

benzin 0,249 tCO2/MWh IPCC

dizel 0,267 tCO2/MWh IPCC

lož ulje grijanje 0,267 tCO2/MWh IPCC

lož ulje brodovi 0,670 tCO2/MWh IPCC

Ugalj 0,364 tCO2/MWh IPCC

Biomasa 0,000 tCO2/MWh IPCC

Sunčeva energija 0,000 tCO2/MWh IPCC

Grafikon br. 4 Uporedni prikaz emisionih faktora

Pored ovih faktora specifičnih za energente, korišćen je i faktor konverzije za emisije

ekvivalentnog ugljen - dioksida prouzrokovanog spontanim razgrađivanjem organske materije

prisutne u komunalnom otpadu. Naime, organski otpad fermentira i pri tome oslobađa metan,

gas čiji molekuli imaju veliku sposobnost apsorpcije toplote, što znači da su i manje količine

metana značajne za globalno zagrijevanje.

Naime, svaka jedinica mjere ispuštenog metana je 21 put štetnija od iste količine ugljen

dioksida: 1 t CH4 = 21 t CO2eq. Pri odlaganju otpada na kontrolisane deponije proces

razgradnje je djelimično aeroban i djelimično anaeroban, a pri svakom od njih oslobađa se

različita količina metana. Sa druge strane, ukoliko se ovaj metan prikuplja, može biti koristan

Ugalj loz ulje brodovi

dizel loz ulje grejanje

Električna benzin energija

0,700

0,600

0,500

0,400

0,300

0,200

0,100

0,000

tCO

2/M

Wh

42

energent, kao što se to pokazuje u brojnim instalacijama za degasifikaciju kontrolisanih

deponija ili u instalacijama za anaerobnu fermentaciju organske frakcije komunalnog otpada.

Prema stručnoj literaturi3, na kontrolisanim deponijama oko 60% organske materije razlaže se

u anaerobnom procesu, dok se 40% razlaže u aerobnom.

Faktori emisija metana, preračunati u ekvivalentni CO2 za ove procese iznose:

anaerobni: 3,6 kg CO2eq/kg organske materije;

aerobni: 0,005 kg CO2eq/kg organske materije.

Na taj način, usvojen je faktor od 2,042 kg CO2eq/kg organske materije odložene na

kontrolisanu deponiju.

Procjena emisija na teritoriji opštine Ulcinj

U ovom poglavlju prikazane su analize emisij

Documents

LOKALNI ENERGETSKI PLAN...2020/02/14 · TNG – Tečni naftni gas TS – Trafostanica 4 UVOD Lokalni energetski plan opštine Ulcinj nastao je kroz inicijativu Predsjednika opštine,