Lesne Promjene i Njihov Sudskomedicinski Znacaj (Dovrsen)

Univerzitet u Banjoj Luci

Pravni fakultet

SEMINARSKI RAD IZ NASTAVNOG PREDMETA PRAVNA MEDICINA

Tema: Lešne promjene i njihov sudskomedicinski značaj

Student: Ranka Teodorović

Broj indeksa: 524/10

Nastavni profesor: Prof. dr Milan Stojaković

Banja Luka, decembar 2013.

SADRŽAJ

Uvod ................................................................................................... 2

1. Truljenje (Putrefactio) .................................................................. 3- Znaci truljenja ..................................................................... 4

1. Pseudomelanoza (pseudomelanosis) ........................ 42. Truležni emfizem (emphysema putrefactionis) ........... 5 3. Truležna tečnost (transudat putrefactionis) ............. 5 4. Truležni zadah (foetor putrefactionis) ..................... 65. Truležni mjehuri (bullae putrefactionis)................... 6

- Faktori koji utiču na truljenje ............................................. 7 - Sudskomedicinski značaj truljenja ...................................... 8

2. Raspadanje (Decompositio) ........................................................ 9 3. Maceracija (Maceratio) – Gnjilenje ................................................. 9

- Sudskomedicinski značaj maceracije ....................................... 104. Mumifikacija (Mumificatio) ........................................................ 10

- Sudskomedicinski značaj mumifikacije ............................... 115. Saponifikacija (Saponificatio, Apodicere) .................................. 12

- Sudskomedicinski značaj saponifikacije ............................. 13

Zaključak ........................................................................................ 14

Literatura ....................................................................................... 15

Seminarski rad iz predmeta Pravna medicina Tema: Lešne promjene i njihov sudskomedicinski značaj

UVOD

Lešne promjene, zajedno sa lešnim osobinama, čine sigurne znake smrti. Sama riječ promjene u sintagmi podrazumijeva procese koji se dešavaju poslije nastupanja smrti, što ih determiniše kao kasne znake smrti.

Pravna medicina, prije svega sudska medicina, pravi klasifikaciju lešnih promijena na destruktivne i konzervativne lešne promjene, pri čemu u destruktivne se ubrajaju: truljenje, raspadanje i maceracija (gnjilenje), dok se kao konzervativne tretiraju: saponifikacija i mumifikacija (isušivanje) leša.

Pored navedenih, neki autori pominju i isušivanje leša, kao posebnu lešnu promjenu, neovisno o mumifikaciji.

Sudskomedicinski značaj svake lešne promjene je u određenim nijansama karakterističan za svaku ponaosob, međutim, svim promjenama je zajednička činjenica da se na osnovu svake može približno determinisati vrijeme smrti.

U nastavku, biće obrađene svaka promjena zasebno, sa svim svojim specifičnostima.

2


1. TRULJENJE ( Putrefactio )

Truljenje (putrefactio) predstavlja razlaganje mekih tkiva mrtvog tijela pod dejstvom bakterija, drugih mikroorganizama, kao i enzima sopstvenog tijela. Mikroorganizmi koji učestvuju u ovom procesu su ili fiziološka flora živog organizma (aerobne i fakultativno anaerobne bakterije) ili su u organizam dospjeli poslije smrti (anaerobne bakterije). Zaživotno, bakterije u organizmu su prisutne prije svega u digestivnom traktu, respiratornom sistemu i na površini tijela. Nastupanjem smrti dolazi do raspadanja imunološkog sistema organizama, bakterije prodiru u krv, koja predstavlja dobar medijum za njihovo širenje i razmnožavanje. S obzirom da u crijevima postoji čitav rezervat bakterija proces truljenja započinje upravo u trbušnoj duplji, kojom prilikom koža trbuha poprima prljavo-zelenkastu boju, pokožica se izdiže, stvaraju se mjehurići a potom dolazi do ljuštenja. Za prodiranje bakterija iz okruženja najzaslužniji su prirodni otvori na tijelu, kao i otvori nastali uslijed zaživotnih i posmrtnih povreda. U prirodnim otvorima (nos, ušne duplje, usta, oči, analni otvor) muhe i drugi insekti legu jaja ili žive larve. Larve mogu, u rekordnom vremenu, izmijeniti izgleda makih tkiva kao i izgled rane.

U slučajevima smrti uslijed oboljenja koja su prouzrokovana izrazito patogenim bakterijama proces truljenja započinje veoma brzo poslije smrti.

Krajnji stadijum truljenja je skeletizacija elementarne supstance iz kojih je organska materija tijela sačinjena.

Truležne promjene počinju 24 – 48 časova poslije smrti (u optimalnim uslovima spoljašnje sredine, na temeperaturi od oko 25˚C).Promjene koje nastupaju prilikom truljenja obuhvataju:

1. truležno prebojavanje (diskoloracija),2. truležnu nadutost (distenzija),3. gubitak anatomskog integriteta kože i ostalih tkiva (degradacija) i4. potpunu destrukciju i likvefakciju tkiva (disolucija).

3


ZNACI TRULJENJA

Znaci truljenja su:

1. pseudomelanoza (pseudomelanosis),2. truležni emfizem (emphysema putrefactionis),3. truležna tečnost (transudat putrefactionis),4. truležni zadah (foetor putrefactionis).

Pojedini autori, kao poseban znak truljenja navode i truležni mjehur (bullae putrefactiones).

U daljem izlaganju biće objašnjen svaki znak truljenja ponaosob.

1. Pseudomelanoza (pseudomelanosis)

Pseudomelanoza, odnosno truležno prebojavanje, predstavlja prvi znak truljenja koji nastaje natapanjem krvnih sudova i tkiva oko njih krvlju koju su zahvatili procesi truljenja. Prebojavanje se manifestuje kao prljavosivozelenkasto prebojavanje kože, najčešće prvo u donjem desnom kvadrantu prednjeg trbušnog zida. Pseudomelanoza je vidljiva 24-48 časova poslije smrti. Prebojavanje je upečatljivo na koži duž vena, pojavljuje se i na unutrašnjim organima, a posebno je vidljivo na crijevima, jetri i plućima. Kroz 4-6 dana poslije smrti cijelo tijelo biva prljavozelenkasto prebojeno. Istovremeno, hemolizirana krv prebojava zidove krvnih sudova uslijed čega je na koži vidljiva razgranata šara potkožnih krvnih sudova, tzv. mramorizacija kože.

4


2. Truležni emfizem (emphysema putrefactionis)

Truležni emfizem nastaje pod dejstvom bakterija, kada dolazi do formiranja truležnih gasova (ptomain, kadaverin, putrescin, tiramin, vodonik sulfid, metan, amonijak i ugljendioksid). Gasovi prožimaju mrtvo tijelo, kožu, meka tkiva i organe, kada dolazi do volumenizacije čitavog tijela, smanjivanja njegove specifične mase zbog čega, u vodi, biva istisnuto na površinu. Do izražaja dolazi napetost trbuha, truležni potkožni emfizem, nadutost lica sa iskolačenim očnim jabučicama i nabreklim usnama (tzv. crnačke usne), napetost spoljašnjih polnih organa što sve dovodi do deformacije spoljašnjeg izgleda do neprepoznatljivosti. Pod dejstvom truležnih gasova može doći do postmortalnog istiskanja ploda iz materice, rupture prednjeg trbušnog zida, čujnih eksplozija itd. Truležni gasovi stvaraju povišen pritisak što može da ima posljedice u slučaju transporta pokojnika u hipobaričnom okruženju kakav je transport avionom. Ponekada, uslijed pritiska, na mjestu pokopa, oslobađanje gasova stvara zvučne fenomene koji se manifestuju kao „huk“ ili manji blaži prasak.

3. Truležna tečnost (transudat putrefactionis)

Truležna tečnost nastaje cijeđenjem tjelesnih tečnosti u tkiva i tjelesne duplje uslijed razlaganja tkiva. Truležni transudat je prljavocrvenkaste boje, koja potiče od truležne krvi, zamućenost od otpalih i raspadnutih ćelija a pjenušavost i neprijatan miris od truležnih gasova. Truležna tečnost se nakuplja u površinskom sloju kože i odiže epiderm formirajući truležene mjehurove (bule). Treba je razlikovati od transudata koji nastaje u agoniji i eskudata kod inflamatornih procesa. Transudat nastao u agoniji je bistar i svijetložućkast, bez prisustva eritrocita, siromašan bjelančevinama, nije pjenušav niti ima neprijatan miris. Kod inflamatornog eskudata prisutna je visoka koncentracija proteina, zamućen je, nije pjenušav, a zavisno od tipa inflamacije, prisutne su i različite vrste inflamatornih ćelija, pa i eritrocita.

5


4. Truležni zadah (foetor putrefactionis)

Truležni zadah predstavlja neprijatan miris koji se javlja uslijed pojave truležnih gasova (sumporvodonik, amonijak i merkaptani ). Ovo najčešće predstavlja prvi znak koji ukazuje na postojanje mrtvog tijela u zatvorenom ili skrivenom prostoru.

5. Truležni mjehuri (bullae putrefactionis)

Truležni mjehuri ili bule nastaju odvajanjem natkožice od kožice truležnim gasovima i tečnostima koji zapravo i čine sadržaj bula. Bule lako pucaju a zbog truljenja njihovih potpornih struktura i razdešenosti, natkožica se lako skida, a tkiva, dlake i kosa ispadaju iz folikula.

Znaci truljenja se ne pojavljuju istovremeno, niti su jednakog intenziteta. Zbog toga, iz praktičnih razloga, procesi truljenja tijela su podijeljeni u tri stadijuma:

1. POČETNI, kojeg karakteriše pojava lokalnog prebojavanja,2. SREDNJI, kod kojeg je karakteristično stvaranje truležnog transudata i3. UZNAPREDOVALI, kad je prisutna truležna napetost cijelog tijela.

Kao poseban vid truljenja izdvaja se tzv. tresetno štavljenje – leševi u barskim terenima sa mnogo trulih ostataka biljaka mogu biti očuvani godinama, izgledaju kao mumificirani.1

1 Sudska medicina, udžbenik za studente medicine, Univerzitet u Beogradu, medicinski fakultet, 2010. Godina, Snežana Veljković i grupa autora

6


FAKTORI KOJI UTIČU NA TRULJENJE

Na brzinu truljenja utiču svi faktori koji utiču na ražmnožavanje i širenje bakterija u mrtvom tijelu. U faktore koji utiču na truljenje spadaju sledeći faktori:

1. Temperatura. Temperatura samog tijela, kao i temeperatura okruženja u kojem se nalazi mrtvo tijelo utiču na proces razmnožavanja bakterija a samim tim i truljenje. Optimalna temperatura za truljenje je 25-30˚C, dok je pri temperaturama ispod 5˚C i iznad 40˚C proces truljenja usporen zbog inaktivacije bakterija.2

2. Vlažnost. Mrtvo tijelo sadrži dovoljno vode za optimalno razmnožavanje bakterija. Prosječna vlažnost vazduha potpomaže truljenje, nedovoljna sprečava proces i dovodi do isušivanja dok natapanje tijela u tečnost usporava truljenje i podstiče nastanak nekih drugih lešnih promijena.

3. Odjeća i prekrivači. Višeslojna ili deblja odjeća i pokrivači zadržavaju tjelesnu temepraturu, samim tim usporavaju hlađenje tijela što potpomaže truljenje. Međutim, kasnije usporavaju proces truljenja, obzirom da štite tijelo od insekata koji svojom aktivnošću vrše destrukciju leša. Takođe, uska odjeća odlaže proces putrefakcije jer sprečava širenje gasova u tkiva i bakterija u krvne sudove.

4. Sunčeva svjetlost. Sunčeva svjetlost utiče na temepraturu i vlažnost vazduha dijelova tijela izloženih svjetlu. Većina insekata izbjegava mjesta na tijelu koja su izložena direktnom dejstvu svjetlosti.

5. Uzrok smrti i stanje tijela neposredno prije smrti. Leševi umrlih od infektivnih i zapaljenskih procesa trule brže kako zbog prisustva bakterija, tako i zbog povišene temperature. S druge strane kod iskrvarenja truljenje teče sporije zbog smanejne kličine krvi, koja je neophodan medijum za razmnožavanje truležnih bakterija.

2 Sudska medicina, dr sc. med Miloš Tasić i saradnici, 2007. Godina, Novi Sad

7


6. Konstitucija leša. Kod ovog faktora postoji određena diskrepanacija u mišljenjima, zavisno od autora do autora. Tako, prema jednim3 leševi gojaznih, djece i novorođenčadi trule brže zbog povišene vlažnosti tkiva. Prema drugima4 gojaznija tijela trule brže jer se sporije hlade, djeca sporije a novorođenčad najsporije, zbog brzog hlađenja, ali i zbog sterilnoti digestivnog trakta.

7. Sredina. Prema Kasperovom pravilu, pod uslovima iste temeprature, tijelo istruli na vazduhu za 7 dana koliko bi u vodi istrulilo za 2 sedmice, a u zemlji za 8 sedmica. Truljenje u vodi je sporije nego na vazduhu obzirom da se tijelo u vodi brže hladi, a i povećana je vlažnost sredine što zapravo pogoduje saponifikaciji leša. Međutim, leševi izvađeni iz vode na vazduhu trule mnogo brže. Zbog niske temperature i nedostupnosti insektima i drugim životinjama, tijelo zakopano u zemlji truli sporije. Što je dublje zakopano, sporije truli.

SUDSKOMEDICINSKI ZNAČAJ TRULJENJA

Prije svega, truljenje predstavlja siguran znak smrti. Na osnovu stadijuma truljenja moguće je je orjentaciono odrediti vrijeme smrti. Pored toga, na osnovu truležnog zadaha lako se otkriva mrtvo tijelo i zatvoreom ili skrivenom mjestu. Poznavanje truležnih znaka je neophodno i iz razloga da se isti ne bi protumačili kao zaživotne povrede. Takođe, promjene u položaju tijela u grobnici, istiskanje ploda iz materice, razdvajanje šavova glave koji su vidljivi prilikom ekshumacije, nisu zaživotne promjene nego posmrtni događaji.



8


1. RASPADANJE (Decompositio)

Raspadanje leša, zapravo, predstavlja odmaklu fazu truljenja. U tom procesu insekti, posebno muve, igraju posebno važnu ulogu, ubrzavajući proces dekompozicije. Kao i kod truljenja, i kod raspadanja leša dužina procesa je relativna, ali obično završava poslije nekoliko sedmica.

U procesu raspadanja leša bakterije zamjenjuje plijesan, koja se javlja i na unutrašnjim i na spoljašnjim dijelovima leša, što zavisi od vrste plijesni. Tkivo postaje rastresito i mekano te se lako raspada.

Obzirom da je raspadanje leša neposredno zavisno od truljenja možemo konstatovati da faktori koji utiču na truljenje leša utiču i na raspadanje.

2. MACERACIJA (Maceratio) – GNJILENJE

Do maceracije dolazi ako se leš nalazi u tečnosti u kojoj nema batkerija (aseptična sredina). Maceracija je zapravo autoliza tkiva do koje dolazi zbog autofermentacije leša. Prava maceracija je vidljiva jedino na lešu ploda, odnosno nerođenog fetusa koji je umro in utero. Naime, u crijevima nerođenog ploda nema bakterija, stoga je truljenje onemogućeno, obzirom da su bakterije ključni faktor u procesu putrefakcije.

Razlaganje prilikom maceracije odvija se u aseptičnim uslovima, bez prisustva vazduha.

Sigurni znaci maceracije vide se već trećeg dana po izumiranju ploda. Plod je mekan i opušten, a prisutno je i odvajanje natkožice od kožice i stvaranje bula,

9

Seminarski rad iz predmeta Pravna medicina Tema: Lešne promjene i njihov sudskomedicinski značajispunjenih bistrim vodnjikavim transudatom crvenkaste boje. Zatim, dolazi do ljuštenja natkožice i omekšavanja unutrašnjih organa. Kosti postaju razlabavljene i gube oblik. Dolazi do deformacije ploda.

U momentu kada maceriran plod dodje u dodir sa vazduhom počinje proces putrefakcije, koji je u ovom slučaju brže teče nego kod ploda koji nije maceriran.

Pored prave, postoji i tzv. pseudomaceracija. Ovaj oblik gnjilenja se javlja kod leševa iz vode, kod kojih je otežano razmnožavanje bakterija uslijed povećane vlažnosti, niže temperature ili nedostatka kiseonika.

SUDSKOMEDICINSKI ZNAČAJ MACERACIJE

Maceracija predstavlja siguran znak smrti. U sudskoj medicini je veoma bitan fenomen, obzirom da potvrđuje mrtvorođenost a samim tim isključuje potencijalno čedomorstvo i dijeteubistvo. Takođe, stepen maceracije orijentaciono pokazuje koliko vremena je umrli plod proveo u materici. Znaci koji ukazuju na postojeću maceraciju su signali koji opominju na što bržu obdukciju , jer, kako je već navedeno, maceriran plod u dodiru sa vazduhom brže truli.

3. MUMIFIKACIJA (Mumificatio)

Mumifikacija nastaje zbog izloženosti leša dejstvu toplog vazduha kojom prilikom se leš suši prije nego što se počnu razvijati bakterije, a samim tim i proces truljenja. Može biti primarna, kada do isušivanja leša dodje odmah poslije smrti, a može biti i sekundarna, koja se nadovezuje na neku od faza truljenja i tada

10

Seminarski rad iz predmeta Pravna medicina Tema: Lešne promjene i njihov sudskomedicinski značajzaustavlja truljenje. Pored toga, može biti kompletna, kada zahvata leš u cjelini, a može biti i parcijalna, kada zahvata samo određeni dio leša. Mumifikovan leš ima težinu i do 10 puta manju od težine u trenutku smrti. Njegova koža postaje čvrsta, mrkocrvenkaste do crne boje, a nokti i kosa očuvani. Što se tiče vremena potrebnog za mumifikaciju, veoma teško je odrediti preciznije granice, međutim, u literaturi se napominje da je optimalno vrijeme mumifikacije od šest mjeseci do godinu dana, s tim da leš novorođenčeta može biti mumifikovan i poslije dvije sedmice.5

Mumifikacija se osim na toplom vazduhu, može dešavati i u tolim i suhim grobnicama, odnosno suhom i toplom zemljištu. Ukoliko je proces isušivanja tijela spor, moguće je da se paralelno odvijaju proces mumifikacije i proces truljenja, tako da je moguće da na lešu postoje dijelovi tijela koji su mumifikovani i dijelovi koji su zahvaćeni procesom truljenja. Ova pojava je moguća kako kod sahranjenih, tako i kod nesahranjenih leševa.

SUDSKOMEDICINSKI ZNAČAJ MUMIFIKACIJE

Zadržavajući spoljašnji oblik tijela, mumifuikacija, kao jedna od konzervativnih lešnih promijena, omogućava identifikaciju leša i više godina poslije smrti, što je njen najveći značaj sa sudskomedicinskog aspekta, kao i detekciju rana na koži. Na osnovu razvijenosti mumifikacije može se odrediti približno vrijeme smrti, što podrazumijeva da je mumifikacija siguran znak smrti. Mumifikaciju, kao takvu, treba razlikovati od zaživotne mumifikacije dijelova tijela zbog prekida cirkulacije u istim.


11


5. SAPONIFIKACIJA (Saponificatio, Adipocere)

Saponifikacija predstavlja lešnu promjenu kod koje dolazi do transformacije masnog tkiva u sivo-bijelu masu, konzistencije voska, koja kada se osuši postaje tvrda i lomljiva. Do saponifikacije dolazi uslijed izloženosti leša visokoj koncentraciji vlage, najčešće kod leševa u vodi ili veoma vlažnim grobnicama uz odsustvo kiseonika. Takođe, moguća je i ukoliko je tijelo uvijeno u materiju o najlona kojom prilikom do saponifikacije dolazi pod dejstvom vode sopstvenog tijela. Kao i mumifikacija, može biti cjelovita, odnosno zahvatati cijelo tijelo što je rjeđa pojava, a može biti parcijalna kada zahvata pojedine dijelove tijela, dok ostatak leša zahvata proces truljenja. Nastanak saponifikacije objašnjava se dvojako:

1) Hidrolizom masti u masnom tkivu na glicerin i slobodne nezasićene masne kiseline, koje su tečne i vezuju se sa kalijumom, kalcijumom i natrijumom iz tijela i okoline, formiraju se čvrste, zasićene masne kiseline.

2) Bakterijski enzimi transformišu nezasićene masne kiseline u zasićene, koje u uslovima niže temperature kristalizuju stvarajući čvrste strukture.

Saponifikacija je proces koji se kreće od spoljašnjosti ka unutrašnjosti leša, tako da su unutrašnji organi truležno izmijenjeni dok je koža saponifikovana. Znaci saponifikacije vidljivi su poslije 2 mjeseca, u povoljnim uslovima i za 2 – 3 sedmice. Na mišićnoj masi ove promjene se uočavaju poslije 3 – 4 mjeseca. Dobro izražena saponifikacija leša u vodi pojavljuje se poslije 5 – 6 mjeseci, a u zemljištu kroz 3 godine.

12


SUDSKOMEDICINSKI ZNAČAJ SAPONIFIKACIJE

Kao i ostale lešne promjene i saponifikacija predstavlja siguran znak smrti, te na osnovu njenihznakova orijentaciono je moguće odrediti vrijeme smrti, tačnije vrijeme boravka mrtvog tijela u vlažnoj sredini. Međutim, najvažniji značaj saponifikacije nije u tome, nego u činjenici da je na lešu moguće identifikovati povrede, uzroke i načine smrti, kao i sam leš, jer saponifikacija čuva spoljašnji integritet mrtvog tijela.

13


ZAKLJUČAK

Kako je navedeno na početku, lešne promjene spadaju u sigurne znake smrti. Međutim, prema mnogim autorima6 predstavljaju najnepouzdaniji način za utvrđivanje smrti i sa određenom preciznošću mogu se koristiti samo kod leševa iz vode. Ipak, kada se pronađe leš, u prilikama koje evidentno ukazuju na nasilnu smrt, ali nema očevidaca koji bi potvrdili tačno vrijeme smrti i eventualno bliže okolnosti nastanka smrti, neophodno je detaljno ispitati tijelo žrtve, što ukazuje na bitan kriminalistički, a samim tim i sudskomedicinski značaj promijena koje nastaju na tijelu poslije smrti. U organizmu, poslije nastupanja smrti, dolazi do različitih procesa koji uslovljavaju nastanak lešnih promijena, a svi ti procesi zajedno mogu dati bližu sliku o okolnostima pod kojima je nastupila smrt. Ovo je posebno važno, sa normativnog aspekta, ako se radi o potencijalno teškim krivičnim djelima, kakva su protiv života i tijela. Naravno, ne treba zanemariti ni građanske parnice, kakve su npr. iz životnog osiguranja, ili u postupku nasljeđivanja.

Bez obzira na sve nesigurnosti koje nose sa sobom, lešne promjene mogu da budu odlučujući faktor u otkrivanju uzroka smrti, bez obzira da li se radi o posljedicama teškog krivičnih djela, nesrećnog slučaja ili prirodne smrti, stoga njihov sudskomedicinski značaj nije zanemarljiv.


14


LITERATURA

1) Milan Stojaković, prof . dr sci. med., Pravna medicina, Banja Luka, 2012. g,2) Mihailo Lukić, prof. dr i Samuilo Pejaković, prof. dr, Sudska medicina i

psihopatologija, Beograd, 1984. g,3) Miloš Tasić, prof. dr sci. med. i saradnici, Sudska medicina, Novi Sad,

2007. g,4) Alija Ramljak, doc. dr sci. i Josif Vesel, prof. dr sci., Pravna medicina,

Banja Luka, 1986.g,5) Snežana Veljković, prof. dr, i saradnici, Sudska medicina, udžbenik za

studente medicine, Univerzitet u Beogradu, Medicinski fakultet, 2010.g

15

Documents

Lesne Promjene i Njihov Sudskomedicinski Znacaj (Dovrsen)