ZAKON

UNIVERZITET U SARAJEVUFAKULTET ZA SAOBRAAJ I KOMUNIKACIJEPREDMET: Komunikacijska legislativa i standardizacija

PRAVNO REGULISANJE POTANSKOG SAOBRAAJA U BiH (seminarski rad)

Studenti: Predmetni nastavnik:Melisa Ahmedovi Prof.dr. Hilmija emiAdmira Nukovi

Sarajevo, maj, 2014. Godine

SADRAJ

UVOD21. PREDMET ZAKONA O POTAMA BOSNE I HERCEGOVINE32. DEFINICIJE U POTANSKOM SAOBRAAJU33. PRINCIPI POTANSKE POLITIKE54. POTANSKE USLUGE6 4.1. Univerzalne potanske usluge6 4.2. Rezervisane potanske usluge7 4.3. Finansijske potanske usluge7 4.4. Ostale usluge85. ORGANIZACIJA POTANSKOG SAOBRAAJA8 5.1. Operateri potanskog saobraaja8 5.2. Agencija za potanski saobraaj Bosne i Hercegovine9 5.3. Nadlenosti Savjeta ministara Bosne i Hercegovine i Ministarstva komunikacija i saobraaja10 5.4. Meuoperatorski potanski saobraaj11 5.5. Meuentitetski potanski saobraaj12 5.6. Meunarodni potanski saobraaj13 5.8. Principi za obraun trokova i refundacije146. POTANSKE MARKE157. POVJERLJIVOST POTANSKIH POILJAKA158. ODGOVORNOST ZA PRENOS POTANSKIH POILJAKA169. PRINUDNA IZVRENJA1710. KAZNENE ODREDBE1711. DRAVNI PORTAL1712. PRELAZNE I ZAVRNE ODREDBE18ZAKLJUAK19LITERATURA...............................................................................................................................20

UVOD

Veina zemalja je sa otvaranjem potanskog trita uvela regulatorne strukture za nadgledanje konkurencije u ovom sektoru. Tradicionalo potanske uprave nadgledane su od strane dravnih ministarstava. Usljed liberalizacije postavljen je standard da se pitanjima licenciranja, kvaliteta, cijena, pristupa i pravinim uslovima konkurencije bave nezavisna regulatorna tijela.Jedno od osnovnih pitanja koje je predmet rasprava da li i na koji nain konkurentima omoguiti prisup mrei nacionalnog operatora sa direktnom konkurencijom dobija sve vei znaaj sa potpunim otvaranjem trita potanskih usluga. Sa druge strane odrivost univerzalnog servisa jedan je od njihovih osnovnih zadataka.

Kroz ovaj seminarski rad emo vidjeti kako se Zakonom o potama ureuju potanske usluge, propisuju uvjeti za obavljanje ovih usluga te za osiguravanje i financiranje univerzalne usluge, ureuju prava, obaveze i odgovornosti davatelja i korisnika potanskih usluga, uvjeti pristupa potanskoj mrei, izdavanje potanskih maraka, odreuju poslovi agencije za potu koji se odnosi na regulatorne poslove u podruju potanskih usluga, obavljanje inspekcijskog nadzora u podruju potanskih usluga, te ureuju druga pitanja vezana uz obavljanje potanskih usluga.Odredbe ovoga Zakona primjenjuju se na sve davatelje potanskih usluga te na usluge u meunarodnom potanskom prometu, ako aktima Svjetske potanske unije nije drukije odreeno.Potanske usluge vre se u skladu s uslovima koji su utvreni zakonom, te optim i posebnim uslovima za vrenje potanskih usluga, aktima potanskih operatera, kao i na osnovu ratifikovanih, odnosno potvrenih meunarodnih konvencija, drugih meunarodnih akata i ugovora.

1. PREDMET ZAKONA O POTAMA BOSNE I HERCEGOVINE

Ovim zakonom utvruju se osnovna pitanja organizacije i funkcionisanja potanskog saobraaja u Bosni i Hercegovini i potanskog saobraaja s drugim zemljama. Potanske usluge vre se u skladu s uslovima koji su utvreni zakonom, optim i posebnim uslovima za vrenje potanskih usluga, aktima potanskih operatera, kao i na osnovu ratifikovanih, odnosno potvrenih meunarodnih konvencija, drugih meunarodnih akata i ugovora. 2. DEFINICIJE U POTANSKOM SAOBRAAJU

Svi izrazi koji se koriste u ovom zakonu imaju sljedea znaenja: a. "potanske usluge" znae usluge prenosa potanskih poiljaka i sve druge usluge koje su navedene u nomenklaturi potanskih usluga; b. "potanske poiljke" znae sve poiljke koje primi na prenos i za koje odgovara operater potanskog saobraaja; c. "pismonosna poiljka" znai svaku potansku poiljku koja sadri neko saoptenje u pisanoj formi, na svakoj vrsti fizikog medija, koju treba dostaviti naznaenom primaocu. Rauni za reije, drugi rauni, finansijski i drugi izvjetaji smatraju se pismonosnim poiljkama; d. "poiljalac" znai svako fiziko ili pravno lice koje je dalo ili u ije ime je potanska poiljka data na prenos operateru potanskog saobraaja; e. "univerzalne potanske usluge" znae sve one potanske usluge koje, u skladu s ovim zakonom i drugim potanskim propisima, moraju biti dostupne na cijeloj teritoriji Bosne i Hercegovine; f. "rezervisane potanske usluge" znae one vrste univerzalnih potanskih usluga koje moe pruati samo javni potanski operater; g. "nerezervisane potanske usluge" znae pojedine vrste univerzalnih potanskih usluga koje, osim javnih, mogu vriti i drugi operateri potanskog saobraaja; h. "operateri potanskog saobraaja" znae sve subjekte koji su registrovani za obavljanje djelatnosti iz oblasti potanskog saobraaja; i. "javni potanski operater" znai preduzee koje je u veinskom dravnom vlasnitvu, i koje je u trenutku donoenja ovog zakona ve registrovano za pruanje rezervisanih i nerezervisanih potanskih usluga; j. "potanski operater" znai organizaciju koja je, u skladu s ovim zakonom, ovlaena za pruanje nerezervisanih potanskih usluga; k. "finansijske potanske usluge" znae domae i meunarodne iralne usluge, novane doznake i ekovne usluge, kao i sve druge usluge iji je predmet novac, a koje su definisane potanskim propisima u okviru propisa Svjetskog potanskog saveza; l. "posebne usluge" znae one usluge koje su definisane optim uslovima i nomenklaturom potanskog saobraaja; m. "ostale usluge" znae dopunske i ostale potanske usluge koje zahtijeva poiljalac ili primalac; n. "potanski propisi" znae svaki propis koji je donio ovlaeni organ, a odnosi se na pruanje potanskih usluga; o. "potanska marka" znai svaku potansku marku koju je javno izdao javni potanski operater, ukljuujui i sve potanske naljepnice i druga propisana potanska obiljeja koja slue kao dokaz plaanja potanske usluge; p. "direktna pota" znai sve poiljke koje sadre promotivne i sve druge reklamne poruke tampane u vie istih primjeraka, koji se alju na najmanje 30 razliitih adresa; q. "kurirske usluge" znae potanske usluge s dodatnom vrijednou, koje davalac potanskih usluga obavlja na osnovu posebnog zahtjeva poiljaoca, a podrazumijevaju preuzimanje pismonosne poiljke na adresi poiljaoca, te direktan prenos i uruenje na adresi primaoca; r. "dravni portal" znai potansku uslugu putem koje graanin elektronskim putem ispunjava svoje obaveze prema dravi i trai usluge dravnih i entitetskih organa.

3. PRINCIPI POTANSKE POLITIKE

Svi subjekti koji u Bosni i Hercegovini pruaju potanske usluge moraju uvaavati i sprovoditi sljedee principe potanske politike: a. potanske usluge moraju biti dostupne svim graanima Bosne i Hercegovine, pod jednakim uslovima, bez bilo kakve diskriminacije; b. sloboda komunikacije putem pismonosnih i drugih potanskih poiljaka mora biti zagarantovana svim fizikim i pravnim licima u Bosni i Hercegovini, bez bilo kakvih ogranienja; c. interes svih korisnika potanskih usluga mora biti zatien raspoloivou i kvalitetom tih usluga; d. tarife potanskih usluga moraju biti nediskriminatorske i transparentne; e. pruanje potanskih usluga mora biti organizovano na nain koji ne dovodi u opasnost zdravlje i bezbjednost ljudi i imovine; f. organizacijom potanskog sistema mora se obezbijediti mogunost primjene propisa koji se odnose na uvozno i izvozno carinjenje robe; g. sva tehnoloka rjeenja u potanskom saobraaju moraju uvaavati principe ekonominosti, efikasnosti i bezbjednosti; h. tehniki standardi koji se odnose na nivo potanskih usluga moraju se usklaivati sa standardima Evropske unije; i. cijene rezervisanih potanskih usluga su pod dravnom kontrolom, a ukoliko se ovakvim cijenama ne obezbjeuje pokrie stvarnih trokova i razvojne potrebe potanskog sistema, drava i entiteti obezbjeuju subvencije javnim potanskim operaterima. Nije dozvoljeno subvencionisanje nerezervisanih i drugih potanskih usluga iz sredstava rezervisanih potanskih usluga; j. konkurencija u potanskom saobraaju podstie se do nivoa kojim se ne ugroava drutvena funkcija univerzalnih potanskih usluga; k. sistemi potanske numeracije moraju obezbijediti identifikaciju drave i potanskih operatera; l. meusobna saradnja javnih potanskih operatera ne smije da bude monopolistiki orijentisana i mora da se zasniva na istim ekonomskim odnosima u interesu svih graana Bosne i Hercegovine; m. razvoj potanskih usluga podstie se odgovarajuim mjerama ekonomske politike i stalno usklauje s potrebama korisnika, te tehnolokim, ekonomskim i drutvenim prilikama; n. predstavljanje potanskog sistema Bosne i Hercegovine u Svjetskom potanskom savezu i drugim meunarodnim organizacijama mora obezbijediti potpunu ravnopravnost svih javnih potanskih operatera Bosne i Hercegovine; o. zastupljenost potanskih opreratera koji djeluju na podruju Bosne i Hercegovine u slobodnim meunarodnim asocijacijama ne smije se na bilo koji nain ograniavati, a njihovo djelovanje ne smije da bude na tetu i protiv interesa ostalih potanskih operatera. Investitor, vlasnik stambene zgrade, etani vlasnik, vlasnik stambenog i poslovnog bloka ili porodine kue duan je da na pogodnom mjestu u objektu, ili u dvoritu kod ulaza postavi i odrava potansko sandue za pismonosne poiljke ili da obezbijedi drugi adekvatan nain za prijem pismonosnih poiljaka.

4. POTANSKE USLUGE4.1. Univerzalne potanske usluge

Univerzalne potanske usluge su one usluge koje se obavezno organizuju na itavom podruju Bosne i Hercegovine i obuhvaaju prijem, otpremu, prevoz, prispijee i uruenje: pismonosnih poiljaka do 2 kg; paketskih do 31,5 kg; potanskih uputnica; direktne pote; potanskih i telegrafskih saoptenja; preporuenih i vrijednosnih poiljaka; sekograma do 7 kg. Maksimalne i minimalne dimenzije potanskih poiljaka obuhvaenih univerzalnim potanskim uslugama su dimenzije koje su utvrene Univerzalnom potanskom konvencijom, odnosno Konvencijom Svjetskog potanskog saveza. Univerzalne potanske usluge obezbjeuju se svakog radnog dana, najmanje pet dana u nedjelji, osim pod uslovima i prilikama koje su potanskim propisima definisane kao vanredne. Univerzalne potanske usluge u Bosni i Hercegovini pruaju javni potanski operateri i drugi potanski operateri na osnovu licenci. 4.2. Rezervisane potanske usluge

U okviru univerzalnih potanskih usluga, rezervisane potanske usluge u unutranjem i meunarodnom saobraaju obuhvaaju prijem, otpremu, prevoz, prispijee i uruenje: pismonosnih poiljaka do 1000 gr; tiskovina, novina i asopisa; paketskih poiljaka do 10 kg; potanskih i telegrafskih uputnica; isplate novanih doznaka na kunu adresu; direktne pote; kurirske usluge, ukoliko iznos tarife nije deset puta vei od obine tarife, preporuenih i vrijednosnih poiljaka, bez obzira na teinu; sudskih pisama, pisama u upravnom i prekrajnom postupku, bez obzira na teinu. 4.3. Finansijske potanske usluge

Javni potanski operateri, putem jedinica potanske mree i drugih punktova za univerzalne potanske usluge, mogu da pruaju usluge i korisnicima finansijske potanske usluge. Finansijskim potanskim uslugama obezbjeuju se razliiti oblici iralnih doznaka, te doznaka gotovog novca i ekova, koje upuuju fizika i pravna lica ili su takva novana sredstva njima upuena.U okviru svoje djelatnosti, javni potanski operateri mogu obavljati i druge finansijske usluge, kao to su tedni ulozi graana, vezani depoziti, rauni nerezidenata, trezorsko i blagajniko poslovanje, mjenjako poslovanje, kreditiranje stanovnitva, kartino poslovanje, iro i tekui rauni uplata, faktura za reije komunalnih i drugih javnih preduzea i dr. Javni potanski operater organizuje posebnu finansijsku organizaciju - Potansku banku, posredstvom koje e obavljati poslove iz ovog lana, a u skladu sa Zakonom i drugim propisima koji ureuju ovu oblast. Do uspostavljanja odgovarajue zakonske regulative i formiranja potanskih banaka, potanski operateri finansijske usluge mogu da obavljaju putem odgovarajueg poslovnog aranmana s drugim bankama, a u skladu sa Zakonom i drugim propisima koji reguliu finansijske usluge u okviru bankarskog sektora. 4.4. Ostale usluge

Pod ostalim uslugama, podrazumijevaju se posebne, dopunske i ostale potanske usluge koje zahtijevaju poiljalac ili primalac, a koje se utvruju Optim uslovima za vrenje potanskih usluga. Operateri potanskog saobraaja, radi samoodrivosti, mogu da organizuju i obavljanje ostalih usluga na novim tritima, a koje su definisane ovim zakonom i Optim uslovima. Javni potanski operateri mogu da organizuju i obavljanje kurirskih usluga koje su liberalizovane i nalaze se na tritu.

5. ORGANIZACIJA POTANSKOG SAOBRAAJA5.1. Operateri potanskog saobraaja

Operater potanskog saobraaja moe da bude svako pravno lice koje ispunjava odreene tehnike, kadrovske i druge uslove, ukoliko za obavljanje potanskih usluga posjeduje ovlaenje dobijeno od nadlenog organa i ukoliko te usluge obavlja u okviru svoje registrovane djelatnosti. Javni potanski operateri ovlaeni su za pruanje rezervisanih potanskih usluga. Ovo ovlaenje podrazumijeva istovremeno pravo na pruanje nerezervisanih i svih ostalih potanskih usluga. Ovi operateri su su u iskljuivom ili veinskom vlasnitvu drave.Dok drugi operateri potanskog saobraaja, izuzev javnih potanskih operatera, ne mogu imati ovlaenja za pruanje rezervisanih potanskih usluga, ve samo nerezervisanih i ostalih potanskih usluga, svih ili samo pojedinih. Osnivaju se u skladu s ovim zakonom, a mogu biti u privatnom vlasnitvu. Ovlaenje za rad potanskim opreraterima daje i oduzima, u skladu s odredbama ovog zakona, Agencija za potanski saobraaj Bosne i Hercegovine, uz saglasnost Ministarstva komunikacija i saobraaja. 5.2. Agencija za potanski saobraaj Bosne i Hercegovine

Radi obavljanja regulatornih funkcija u oblasti potanskog saobraaja, ovim zakonom osniva se Agencija za potanski saobraaj Bosne i Hercegovine, koja djeluje u skladu s principima objektivnosti, transparentnosti i nediskriminacije. Agencija djeluje u interesu Bosne i Hercegovine i svih njenih graana, i ima status pravnog lica. Njom rukovodi Savjet Agencije, koji ine tri lana na paritetnoj osnovi triju konstitutivnih naroda u Bosni i Hercegovini. lanovi Savjeta Agencije, iz reda konstitutivnih naroda, imenuju se u skladu sa Zakonom o ministarskim imenovanjima, imenovanjima Savjeta ministara i drugim imenovanjima Bosne i Hercegovine. Mandat lanova Savjeta Agencije traje etiri godine, a predsjedavajui Savjeta Agencije mijenja se svakih godinu dana.Savjet Agencije donosi sve odluke konsenzusom.Savjet Agencije donosi akta Agencije kojima se definiu: unutranja organizacija, nadlenost Savjeta i druga pitanja bitna za rad Agencije. Sjedite Agencije odreuje Savjet ministara Bosne i Hercegovine. Nadlenosti Agencije su: ostvaruje kontakte s potanskim upravama i meunarodnim potanskim organizacijama; izdaje i oduzima licence potanskim operaterima za obavljanje potanskih usluga u skladu s Pravilnikom koji donosi Savjet Agencije; donosi tehnoloke propise za funkcionisanje potanskog saobraaja na teritoriji cijele Bosne i Hercegovine, te predlae propise kojima se definiu jedinstveni Opti uslovi za vrenje potanskih usluga i opti standardi univerzalnih potanskih usluga; prati da li se potanski operater pridrava uslova sadranih u izdatim licencama, a u sluaju povrede tih uslova ili odredaba ovog zakona, preduzima mjere iz svoje nadlenosti; prati potovanje utvrenih principa potanske politike i inicira mjere za otklanjanje svih odstupanja od tih principa; prati meunarodne potanske propise i obavjetava javne operatere i druge operatere potanskog saobraaja o njihovom donoenju, izmjenama i dopunama; daje saglasnost na ugovore koje zakljuuju potanski operateri u Bosni i Hercegovini s operaterima potanskog saobraaja potanskih uprava drugih zemalja; utvruje metodologiju i principe za obraun meuoperaterskih, tranzitnih i terminalnih trokova i prati njihovu realizaciju; prati meunarodni obraun u skladu s utvrenim principima i propisima Svjetskog potanskog saveza i raspodjelu unutar operatera; utvruje jedinstvenu tarifnu politiku za rezervisane usluge na podruju Bosne i Hercegovine; predlae kriterijume za formiranje maksimalnih cijena izvravanja potanskih usluga; utvruje visinu trokova za izdavanje licenci i visinu godinje naknade za obavljanje potanskih usluga, kao i rokove za izmirenje obaveza plaanja; daje saglasnost o programu izdavanja potanskih maraka koje izdaju javni potanski operateri; donosi opti red prevoza potanskih poiljaka i nalazi optimalne pravce tog prevoza; utvruje iznos naknade za pokrie gubitaka javnih potanskih operatera; organizuje simpozijume, strune seminare i sl.; vri druge nadlenosti koje su joj povjerene ovim zakonom ili drugim aktima u skladu s ovim zakonom. Radi izvravanja povjerenih poslova, Agencija zapoljava potreban broj strunih i tehnikih lica. Broj i strukturu potrebnog radnog osoblja utvruje Savjet Agencije, a pri njihovom angaovanju obezbjeuje zastupljenost konstitutivnih naroda prema posljednjem popisu stanovnitva Bosne i Hercegovine iz 1991. godine, a u skladu s planom kadrova Agencije. Trokovi Agencije podmiruju se iz prihoda od izdavanja licenci potanskim operaterima, Budeta institucija BiH i drugih prihoda Agencije. Agencija poslije zavretka svake poslovne godine objavljuje izvjetaj o svom radu, ukljuujui i finansijski izvjetaj i izvjetaj nezavisnog revizora i dostavlja ga na razmatranje Savjetu ministara i Parlamentarnoj skuptini BiH.5.3. Nadlenosti Savjeta ministara Bosne i Hercegovine i Ministarstva komunikacija i saobraaja

U ukupnoj organizaciji potanskog saobraaja u Bosni i Hercegovini nadlenosti Savjeta ministara BiH, odnosno Ministarstva komunikacija i saobraaja posebno obuhvaaju: 1. definisanje osnovnih kriterijuma koje moraju ispunjavati zainteresovani subjekti za dobijanje ovlaenja za vrenje potanskih usluga; 2. odreivanje naina predstavljanja javnih potanskih operatera u Svjetskom potanskom savezu, kao i drugim meunarodnim organizacijama u kojima se potanski sistem Bosne i Hercegovine mora reprezentovati kao jedinstven sistem; 3. propisivanje putem propisa i drugih akata osnovnih uslova za obezbjeenje dostupnosti potanskih usluga na cijeloj teritoriji Bosne i Hercegovine; 4. predlaganje zakona o poti, davanje saglasnosti na Opte uslove o vrenju potanskih usluga; 5. definisanje ciljeva politike Bosne i Hercegovine i praenje meunarodnih standarda u oblasti potanskog sistema; 6. propisivanje i nadziranje tarifne politike za rezervisane usluge i kvaliteta pruanja potanskih usluga; 7. davanje saglasnosti na Statut Agencije; 8. predlaganje izmjena i dopuna zakonskih propisa kojima se regulie potanski saobraaj u Bosni i Hercegovini; 9. davanje saglasnosti Agenciji za rad potanskih operatera; 10. ostala pitanja utvrena Ustavom Bosne i Hercegovine, ovim zakonom i drugim aktima u skladu s ovim zakonom. Ministarstvo komunikacija i saobraaja pojedine poslove povjerava Agenciji, i u tom sluaju daje smjernice za realizaciju povjerenih poslova.Nadlenosti i odgovornosti u BiH se realizuje putem Ministarstva komunikacija i saobraaja. 5.4. Meuoperatorski potanski saobraaj

Svaki operater potanskog saobraaja je obavezan da prenos potanskih poiljaka koje primi od bilo kojeg drugog operatera potanskog saobraaja na podruju Bosne i Hercegovine tretira na potpuno jednak nain, kao i prenos potanskih poiljaka koje mu je povjerilo bilo koje fiziko ili pravno lice u Bosni i Hercegovini.

Slika 1. : Utvren nacrt zakona o potanskom prometuOperateri potanskog saobraaja mogu izmeu sebe zakljuivati bilateralne i multilateralne sporazume uz saglasnost Agencije, a koji moraju biti u skladu s principima potanske politike utvrenim ovim zakonom.

5.5. Meuentitetski potanski saobraaj

Potanske poilje se prenose izmeu entiteta i tretiraju se kao unutranji potanski saobraaj, s tim da se ne moe se ograniavati administrativnim mjerama. Operateri potanskog saobraaja, uz saglasnost Agencije, usaglaavaju naine i pravce potanske razmjene, uvaavajui principe ekonominosti, efikasnosti i bezbjednosti.

Slika 2. : Meunarodna dostva poiljaka 5.6. Meunarodni potanski saobraaj

Obavljanje meunarodnih potanskih usluga mora da bude u skladu s relevantnim odredbama Svjetskog potanskog saveza i drugim sporazumima meunarodnih organizacija koji su obavezujui za Bosnu i Hercegovinu, utvrenim pravcima prevoza i zakljuenim ugovorima izmeu operatera potanskog saobraaja u Bosni i Hercegovini s operaterima potanskog saobraaja drugih potanskih uprava. Takoe, Agencija je duna da, u skladu sa lanovima i drugim relevantnim odredbama odnosno zakonima , putem potanskih propisa, obezbijedi svim licima u Bosni i Hercegovini nediskriminatorski, bezbjedan i efikasan pristup meunarodnim potanskim uslugama i nastojati da na prikladan nain prati izvravanje preuzetih obaveza javnih i drugih potanskih operatera. 5.8. Principi za obraun trokova i refundacije

Javni potanski operateri pokrie gubitaka, u sluaju kada cijene rezervisanih potanskih usluga ne pokrivaju njihove trokove, nadoknauju iz drugih prihoda ostvarenih vrenjem potanskih usluga. Kako bi se omoguilo ostvarivanje utvrenih principa potanske politike, javni potanski operateri su duni da obezbijede takav interni raunovodstveni sistem iz kojeg e se vidjeti struktura prihoda i trokova rezervisanih i nerezervisanih univerzalnih usluga, te struktura i visina prihoda i trokova posebnih potanskih usluga. Interni raunovodstveni sistemi moraju da obezbijede lokaciju trokova svih potanskih usluga u skladu sa standardima Evropske unije.

Slika 3. : Ostvarenje ukupnih uslugaMeusobne refundacije, na osnovu meunarodnih i meuoperaterskih potanskih usluga, moraju da pokriju trokove prenosa i prerade potanskih poiljaka, na sljedei nain : a) refundacije na osnovu meunarodnih potanskih usluga, koje pripadaju javnom operateru potanskog saobraaja, vre se na osnovu meunarodnog obrauna, a na osnovu propisa Svjetskog potanskog saveza; b) refundacije koje pripadaju javnom operateru potanskog saobraaja na osnovu unutranjeg meuoperaterskog potanskog saobraaja reguliu se na osnovu metodologije i principa koje odreuje Agencija. 6. POTANSKE MARKE

Potanske marke mogu izdavati samo javni potanski operateri.Naime, potanske marke moraju imati identifikaciju Bosne i Hercegovine, entiteta i identifikaciju potanskog operatera. Na markama javnih potanskih operatera ne mogu da budu: slike, znamenja, simboli ili neke druge oznake i sadraj uvredljivog karaktera, ili koji su u suprotnosti sa zakonskim propisima Bosne i Hercegovine. Za svaku emisiju potanskih maraka, potrebno je da javni potanski operater pribavi saglasnost Agencije. Ukoliko Agencija utvrdi da marke koje se emituju sadre zabranjene elemente tada e Agencija obustaviti emisiju. 7. POVJERLJIVOST POTANSKIH POILJAKA

Potanski operateri obavezni su da obezbijede tajnost potanskih poiljaka. Potanskom operateru zabranjeno je da: neovlaeno dozna sadraj potanske poiljke, ili zadri, prikrije ili neovlaenom licu da potansku poiljku, neovlaenom licu saopti bilo kakve podatke koji su u vezi s potanskom poiljkom, ili neovlaenom licu omogui ili pomogne u obavljanju neke od tih radnji. Zabrana se odnosi i na zaposlenike potanskog operatera i nakon prestanka rada kod potanskog operatera. Potanski operater moe da otvori i pregleda sadraj potanske poiljke, uz pristanak poiljaoca ili primaoca. Na osnovu odredbe odnosno zakona, potanski operater moe da otvori i pregleda potansku poiljku bez pristanka poiljaoca ili primaoca u sljedeim sluajevima: kada je potansku poiljku nemogue uruiti primaocu niti vratiti poiljaocu; kada postoji opravdana sumnja da poiljka sadri predmete zabranjene za prenos u potanskim poiljkama; kada je potanska poiljka oteena tako da je ugroen njen sadraj i kada potanska poiljka u meunarodnom saobraaju podlijee carinskom pregledu i deviznom pregledu u smislu carinskog zakona i deviznih propisa. Postupak otvaranja i pregleda sadraja potanskih poiljaka ureuje se Optim uslovima za vrenje potanskih usluga, koje donosi Ministarstvo saobraaja i komunikacija BiH, a koji su usklaeni s propisima Evropske unije. 8. ODGOVORNOST ZA PRENOS POTANSKIH POILJAKA

Potanski operaeor duan je da plati odgovarajuu odtetu poiljaocu preporuene ili vrijednosne pismonosne poiljke, paketa, uputnica i telegrama u sluaju njihovog gubitka, oteenja ili kanjenja, do kojih je dolo krivicom, namjerom ili nehatom javnog potanskog operatera. Tu se podrazumjeva : 1. postupak plaanja odtete i njena visina utvruju se potanskim propisima, koji su usklaeni s propisima Svjetskog potanskog saveza; 2. to se tie odgovornosti, za odtetu ne moe da postoji razlika izmeu gubitka, oteenja ili kanjenja potanskih poiljaka u unutranjem i meunarodnom potanskom saobraaju; 3. u sluaju kada ne moe da se utvrdi odgovornost iz odreenog zakona , javni potanski operateri solidarno snose odgovornost za naknadu tete. Naime, poiljalac potanske poiljke odgovoran je operateru potanskog saobraaja za tetu koju potanska poiljka nanese licima u slubi operatera potanskog saobraaja, opreme operatera potanskog saobraaja ili ostalim potanskim poiljkama, pod uslovom da se nastanak tete moe pripisati u krivicu, namjeru ili nehat poiljaoca. Slika 4. : Prijenos poiljaka9. PRINUDNA IZVRENJA

Potanske poiljke koje ulaze u okvir univerzalnih usluga i koje se po tom osnovu nalaze kod operatera potanskog saobraaja ne mogu da budu predmet sudskog, administrativnog ili bilo kojeg drugog oblika prinudnog izvrenja, osim u sluajevima izriito predvienim posebnim zakonom. 10. KAZNENE ODREDBE

Novanom kaznom od 5.000 KM do 15.000 KM kaznie se za prekraj potanski operater i drugi subjekat poslovanja koji ima svojstvo pravnog lica, kao i preduzetnik ako neovlaeno obavlja djelatnost iz l. 6. i 16. ovog zakona. Za radnje iz odreenog lana odnosno zakona kaznie se za prekraj i odgovorno lice potanskog operatera ili drugog subjekta poslovanja koji ima svojstvo pravnog lica kaznom od 500 KM do 1.500 KM.Novanom kaznom od 5.000 KM do 15.000 KM kaznie se za prekraje javni potanski operateri ako se ne pridravaju odreenog zakona. Istovremeno s izricanjem novane kazne u sluaju viestrukog ponavljanja prekraja, operateru potanskog saobraaja oduzee se licenca na vremenski period od est mjeseci. Pod viestrukim ponavljanjem prekraja podrazumijeva se prekraj koji se tri puta ponovi u vremenu od tri do est mjeseci. 11. DRAVNI PORTAL

Javni potanski operateri duni su da organizuju dravni portal, tj. mjesto gdje graanin moe putem posrednika ili neposredno, putem elektronskih medija, da ispunjava obaveze prema dravi i etitetima i trai usluge od dravnih i entitetskih organa. Bosna i Hercegovina se obavezuje da e putem dravnog portala da realizuje sve transakcije iz odnosa s graanima koje dravni portal moe tehniki da realizuje. Javni potanski operateri imaju obavezu da uvedu dravni portal u roku od etiri godine od stupanja na snagu ovog zakona. 12. PRELAZNE I ZAVRNE ODREDBE

Postojei javni potanski operateri: Preduzee za potanski saobraaj RS A.D. Banja Luka, JPBH Pota d.o.o. Sarajevo i HP Mostar d.o.o. - nastavljaju da pruaju univerzalne i ostale usluge u skladu s odredbama ovog zakona. Svi javni potanski operateri duni su da usklade svoju registraciju i organizaciju s odredbama ovog zakona u roku od est mjeseci od dana njegovog stupanja na snagu, a prema uredbi koju e donijeti Savjet ministara na predlog Agencije u roku od tri mjeseca od stupanja na snagu ovog zakona. Takoe, ostali potanski operateri duni su da usklade svoje poslovanje s odredbama ovog zakona u roku od est mjeseci od dana njegovog stupanja na snagu. Do donoenja novih potanskih propisa neophodnih za primjenu ovog zakona, a najdue tokom 12 mjeseci poslije njegovog stupanja na snagu, primjenjivae se potanski propisi koji su na snazi u vrijeme stupanja na snagu ovog zakona. Svaki potanski propisi, koji je sainjen na osnovu ovog zakona, stupaju na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Slubenom glasniku BiH", koji e biti objavljeni i u slubenim glasilima Federacije BiH, Republike Srpske i Brko Distrikta BiH. ZAKLJUAK

U ovom radu su analizirane potanske usluge koje se primjenjuju na bosanskohercegovakom tritu kako bi se procijenili strateki smjerovi i potrebne organizacijske promjene koje oekuju potanskog operatora. Donoenjem Zakona o potanskim uslugama Bosne i Hercegovine omoguit e se uspostavljanje savremenog, kvalitetnog i djelotvornog regulatornog okvira potrebnog za daljnji razvoj potanskih usluga, ime se stvaraju uvjeti za daljnju liberalizaciju trita potanskih usluga i integraciju ovog sektora u jedinstveno evropsko trite u periodu do potpune liberalizacije trita. Do tada se trite potanskih usluga i ovlateni operateri pripremaju za nove naine poslovanja i izazove koje donosi potpuna liberalizacija i otvaranje potanskog trita. Svjesni vanosti razvoja trita potanskih usluga te potujui obavezu iz pregovora o pristupanju Evropskoj uniji, izraen je Nacrt novog zakona o potanskim uslugama Bosne i Hercegovine, kojim su ureeni uvjeti, kao i nain samog pruanja univerzalne, odnosno ostalih potanskih usluga, finansiranje univerzalne potanske usluge u skladu s uvjetima koji garantiraju stalno pruanje takvih i drugih usluga.

LITERATURA:

Slubeni glasnik BiH br.33/05

8