Kvalitet reke Tamiš sa aspekta navodnjavanja

LETOPIS NAUČNIH RADOVA / ANNALS OF AGRONOMY Vol. 42, No 1, 17-25 UDK: 631.67

Poljoprivredni fakultet

Univerzitet u Novom Sadu

17

Kvalitet reke Tamiš sa aspekta navodnjavanja

Milica Vraneševića*, Milica Ilićb, Atila Bezdana

aUniverzitet u Novom Sadu, Poljoprivredni fakultet, Departman za uređenje voda, Novi Sad, Srbija

bUniverzitet u Novom Sadu, Poljoprivredni fakultet, Student master studija, Novi Sad, Srbija

*Autor za kontakt: [email protected]

Uvod Usled klimatskih promena, suše su sve dugotrajnije i intenzivnije što rezultuje značajnim negativnim posledicama u poljoprivrednoj proizvodnji. Posledice suše se višestruko manifestuju: izrazitim smanjenjem prinosa useva kao i kvaliteta, ograničavanjem mogućnosti gajenja pojedinih kultura, smanjenjem u stočarskoj proizvodnji usled nestašice, povećane cene i smanjenog kvaliteta hrane, itd. Kako bi se te posledice umanjile, neophodno je stvoriti uslove pogodne za rast i razvoj poljoprivrednih kultura. Broj stanovnika je sve veći i stoga je jasna sve veća potreba za intenzivnijom, stabilnijom i kvalitetnijom biljnom proizvodnjom. U uslovima vladajućih klimatskih promena, takva proizvodnja je moguća skoro isključivo uz primenu navodnjavanja. Prema tome, navodnjavanje dobija sve veći značaj doprinoseći ostvarivanju visokih, stabilnih i kvalitetnih prinosa gajenih biljaka kao osnove za snabdevanje stanovništva i životinja odgovarajućim količinama hrane. Kulture koje se gaje u uslovima navodnjavanja daju i do 2,5 puta veće prinose u odnosu na one bez navodnjavanja (Belić et al., 2011). Ipak, ovakve pogodnosti su moguće samo ukoliko su svi faktori koji utiču na navodnjavanje zadovoljeni. Navodnjavanje daje velike koristi, ali može i da izazove neželjene posledice koje mogu biti ozbiljnih razmera, a njihovo kasnije otklanjanje često je vrlo složeno i skupo (Bošnjak, 1999). Na uspešnost navodnjavanja utiče niz faktora, kako prirodnih tako i antropogenih. Jedan od njih je svakako kvalitet vode za navodnjavanje. Usled primene vode za navodnjavanje nepovoljnog kvaliteta može doći do mnogobrojnih neželjenih posledica. Problemi koji mogu nastati u zavisnosti od kvaliteta vode obično se dele na četiri kategorije: salinizacija, vodopropustljivost, toksičnost i drugi različiti problemi. Svaki od tih problema se može ispoljavati zasebno ili u kombinaciji sa još jednim ili dva druga (Stojićević, 1996). Oni rezultuju smanjenim prinosom i kvalitetom gajenih biljaka, ali i degradacijom zemljišta.

Sve je manje vode dobrog kvaliteta. Prema prostorom planu Republike Srbije (2010-2020), oko 87% komunalnih otpadnih voda ispušta se u recipijente bez prečišćavanja. Pored toga, na pogoršanje kvaliteta voda znatno utiče nekontrolisana primena mineralnih đubriva koja spiranjem s poljoprivrednih površina ili proceđivanjem dolaze do vodotoka, zatim otpadna voda industrije, procedna voda iz deponija, spiranje urbanih površina itd. Ovo ukazuje na potrebu kontinualnog praćenja kvaliteta voda i definisanja njene upotrebljivosti.

KLJUČNE REČI Kvalitet vode, navodnjavanje, Tamiš

SAŽETAK

Navodnjavanje omogućava stvaranje povoljnih zemljišnih uslova za optimalan rast i razvoj biljka i pozitivno utiče na visinu, stabilnost i kvalitet prinosa. Međutim, ukoliko je praksa neadekvatna, može doći do pojave ozbiljnih problema. Sa aspekta uticaja vode nepovoljnog kvaliteta to su: degradacija zemljišta, smanjenje prinosa i kvaliteta useva, kao i oštećenje opreme za navodnjavanje. Kako je u prirodi sve manje vode dobrog kvaliteta, ocena upotrebljivosti vode za navodnjavanje dobija sve veći značaj. Ovim radom izvršena je ocena kvaliteta vode reke Tamiš za potrebe navodnjavanja, na uzorcima zahvatanim na mernim profilima Jaša Tomić i Pančevo. Izbor klasifikacije je veoma važan korak u dobijanju merodavne ocene kvaliteta vode. U ovom radu, primenjene su FAO klasifikacija, klasifikacija USSL, kategorizacija voda po Nejgebaueru, a dodatno je izvršena ocena metodom SWQI. Analizirano je 20 parametara kvaliteta, neophodnih za primenu navedenih klasifikacija, u vegetacionom periodu od 2005. do 2015. godine. Dobijeni rezultati ukazuju na generalno dobar kvalitet vode. Prema različitim kriterijumima FAO klasifikacije, voda je svrstana pretežno u I i II klasu. USSL klasifikacijom, može se definisati kao “malo slana” i “srednje slana” voda, sa “malim sadržajem natrijuma”. Kategorizacijom po Nejgebaueru, dominantna je II klasa vode, a prema SWQI metodi kvalitet uzoraka varira od “odličnog” do “lošeg” kvaliteta, takođe povoljnog za navodnjavanje. Voda na lokalitetu Jaša Tomić, odlikuje se boljim kvalitetom u odnosu na nizvodni profil.

mailto:[email protected]

Vranešević et al. (2018) Ann. Agron. 42(1): 17-25

Letopis naučnih radova / Annals of Agronomy 18

Kod nas se ocena kvaliteta vode vrši prema Pravilniku o parametrima ekološkog i hemijskog statusa površinskih voda i parametrima hemijskog i kvantitativnog statusa podzemnih voda (Sl. glasnik RS, br. 74/2011) i Uredbi o graničnim vrednostima zagađujućih materija u površinskim i podzemnim vodama i sedimentu i rokovima za njihovo dostizanje (Sl. glasnik RS, br. 50/2012). U okviru ove opšte ocene kvaliteta vode, definisano je pet klasa površinskih voda od kojih prve četiri mogu da se koriste i za navodnjavanje, dok se voda koja pripada petoj klasi ne može koristiti ni u jednu svrhu. Iako je ovom klasifikacijom obuhvaćen niz parametara, problem se ogleda u tome što je mali broj merodavan za ocenu kvaliteta vode za potrebe navodnjavanja. Pored toga, odnos koncentacija pojedinih parametara, tačnije njihova kvalitativna analiza, važna sa aspekta navodnjavanja nije uzeta u obzir. Ocenu kvaliteta vode za potrebe navodnjavanja neophodno je vršiti analizom parametara koji imaju direktan uticaj na navodnjavane biljke i zemljište, kao i na opremu za navodnjavanje. Takvu ocenu pružaju FAO klasifikacija, klasifikacija američke laboratorije za zaslanjena zemljišta (USSL) i kategorizacija voda po Nejgebaueru, kojima je u ovom radu definisan kvalitet vode reke Tamiš. Pored navedenih, ocena kvaliteta vode namenjene za navodnjavanje izvršena je i metodom Serbian Water Quality Index (SWQI), kako bi se uporedili rezultati sa klasifikacijama namenjenih oceni upotrebljivosti za navodnjavanje i sagledala šira slika kvaliteta vode ove reke. Ovakvim pristupom oceni kvaliteta vode za navodnjavanje, moguće je detaljno i sistematski pratiti kvalitet voda čime bi se potencijalne štete mogle svesti na minimum (Vranešević et al., 2016).

Dužina toka reke Tamiš u Srbiji iznosi 118 km. Uz to, sa dovoljnim količinama vode kojima raspolaže, može predstavljati značajan resurs vode za navodnjavanje, uz prethodnu proveru kvaliteta, što je i bio cilj istraživanja predstavljenih u ovom radu.

Materijal i metod rada U ovom radu izvršena je ocena kvaliteta vode reke Tamiš, kako bi se utvrdio stepen pogodnosti njene upotrebe za navodnjavanje. Osnovu čine vrednosti parametara relevantnih sa aspekta navodnjavanja, u vegetacionom periodu od 2005. do 2015. godine, na lokalitetima Jaša Tomić i Pančevo. Merna stanica Jaša Tomić predstavlja granični profil reke Tamiš (116+000) i nalazi se na granici Srbije i Rumunije, dok je merna stanica Pančevo nedaleko od ušća Tamiša u Dunav (1+000). Merna mesta gde su zahvatani uzorci prikazana su na slici 1.

Slika 1. Lokaliteti uzorkovanja vode (www.googlemaps.com)

Figure 1. Location of water sampling points (www.googlemaps.com)

Ocena upotrebljivosti vode izvršena je primenom FAO klasifikacije, USSL klasifikacije,

kategorizacije voda po Nejgebaueru i metode SWQI. Izvori podataka neophodnih za primenu navedenih klasifikacija su Hidrološki godišnjaci kvaliteta površinskih voda Republičkog hidrometeorološkog zavoda i Rezultati ispitivanja kvaliteta površinskih i podzemnih voda Agencije za zaštitu životne sredine (www.sepa.gov.rs). FAO klasifikacija (Ayers and Westcot, 1985) daje granične vrednosti parametara u zavisnosti od mogućih posledica vezanih za zaslanjivanje, smanjenu infiltracionu sposobnost zemljišta, toksičnost i ostale neželjene posledice kao što su smanjenje prinosa i kvaliteta usled prevelike količine nutrijenata, korozija i zečepljenje opreme za navodnjavanje što dalje dovodi do povećanih troškova održavanja itd. Klasifikacija američke laboratorije za slatine (Richards, 1954) pruža mogućnost ocene kvaliteta vode sa aspekta opasnosti od degradacije zemljišta prouzrokovane procesima salinizacije i alkalizacije. Bazira se samo na vrednosti elektroprovodljivosti i pokazatelja potencijalne adsorpcije natrijuma (Sodium Adsorption Ratio - SAR), što sa ekonomske tačke gledišta može biti važno, jer nije neophodno analizirati veliki broj parametara. Za prirodne uslove koji vladaju u Vojvodini prilagođena je klasifikacija po Nejgebaueru (Belić et al., 2011). Zasniva se na sagledavanju opasnosti od procesa salinizacije na osnovu vrednosti suvog

http://www.sepa.gov.rs/



ostatka, i alkalizacije zemjlišta koja se ocenjuje odnosom koncentracije dvovalentnih (Ca2+

i Mg2+

) i monovaletnih katjona (Na

+ i K

+). Metodom SWQI (www.sepa.gov.rs), voda je svrstana u pet klasa,

definisanih numeričkim i opisnim indikatorom, prema stepenu čistoće i nameni. Ovom metodologijom, sve klase osim poslednje mogu da se koriste za navodnjavanje.

Analizirani parametri su od velike važnosti sa aspekta navodnjavanja, a to su: kalcijum, magnezijum, natrijum, kalijum, hloridi, sulfati, bikarbonati, nitrati, elektroprovodljivost, suvi ostatak i pH. Takođe, za potrebe SWQI metode analizirani su i temperatura, zasićenost vode kiseonikom, BPK5,

suspendovane materije, ukupni oksidi azota, ortofosfati, amonijum i koliformne bakterije. Pored toga, izvršen je i proračun i analiza vrednosti pokazatelja potencijalne adsorpcije natrijuma – SAR.

Za određivanje vrednosti SAR i primenu FAO klasifikacije potrebne su vrednosti pojedinih katjona i anjona izraženih u meq/l. Prema tome, neophodno je izvršiti konverziju iz mg/l preko odnosa njihove molekularne mase i valentnosti, tačnije putem ekvivalentne mase, gde odnos vrednosti parametara u mg/l i ekvivalentne mase daje vrednosti izražene u meq/l.

Primenom odabranih klasifikacija određena je pripadnost vode pojedinim klasama na osnovu kojih je sagledana potencijalna opasnost od njene primene i definisani su uslovi pod kojima se voda reke Tamiš može koristiti za navodnjavanje.

Rezultati i diskusija Minimalne, maksimalne i prosečne vrednosti parametara neophodnih za detaljnu analizu kvaliteta vode za navodnjavanje, prema lokalitetima, u vegetacionom periodu od 2005. do 2015. godine, prikazane su u tabeli 1. Tabela 1 Minimalne, maksimalne i prosečne vrednosti analiziranih parametara, vegetacioni period 2005-2015 Table 1 Minimum, maximum and average values of analyzed parameters, vegetation period 2005-2015

Jaša Tomić Pančevo

Parametar Min Max Prosek Min Max Prosek

Ca2+

(mg/l) 17,00 64,00 34,01 4,00 59,00 37,77

Mg2+

(mg/l) 2,00 19,00 9,37 3,90 25,00 11,02

Na+

(mg/l) 3,60 44,90 14,55 7,20 55,5 28,73

K+ (mg/l) 0,40 4,40 2,24 1,00 5,00 3,14

SO42-

(mg/l) 10,00 120,00 44,63 19,00 86,00 41,59

Cl- (mg/l)

4,20 47,50 11,94 2,80 68,00 27,47

NO3-N (mg/l) <0,03 1,28 0,55 0,04 1,31 0,67

HCO3- (mg/l)

54,00 187,00 118,02 66,00 262,00 155,73

EC (S/cm) 140 720 296 132 637 383

S.O. (mg/l) 98,0 389,0 192,2 103 410 237,45

pH 7,40 8,50 7,86 7,40 8,40 7,80

SAR 0,142 1,310 0,550 0,367 2,139 1,043

Temperatura (oC) 4,7 29.2 19.91 2,0 30,0 21,1

% zasićenja vode

kiseonikom

64 118 91 11 174 77

BPK5 (O2 mg/l) 0,9 3,9 1,7 1,0 5,0 2,0

NH4-N (mg/l) <0,02 0,64 0,10 <0,02 0,78 0,19

Oksidi azota (mg/l) 0,036 1,288 0,562 0,020 1,340 0,690

Ortofosfati (mg/l) 0,007 0,206 0,051 0,005 0,306 0,110

Suspendovane

materije (mg/l)

2,0 148,0 40,1 2,0 93,0 26,6

E. Coli (MPN u

1000 ml)

220 24 000 7 251 300 230 000 18 269

http://www.sepa.gov.rs/



Primenom FAO klasifikacije, reka Tamiš se prema opasnosti od zaslanjivanja može koristiti za navodnjavanje bez ograničenja. Od 65 analiziranih uzoraka sa lokaliteta Jaša Tomić, samo jedan odgovara kvalitetu II klase, dok su na nizvodnom profilu svi uzorci prvoklasnog kvaliteta. Posmatrano sa aspekta uticaja na infiltracione karakteristike zemljišta, kvalitet vode većeg broja uzoraka odgovara II klasi, tačnije uticaj vode reke Tamiš može da se okarakteriše kao umeren. Zabeležena je i III klasa, naročito na uzorcima sa profila Jaša Tomić, dok je samo jedan uzorak svrstan u I klasu na istoj mernoj stanici. Uočeno je da je pojava III klase, vode sa mogućim ograničenijima upotrebe, karakteristična za mesec april, kada se navodnjavanje koristi interventno radi ujednačenog nicanja. Potencijalni toksični uticaji uzrokovani dejstvom Na

+ i Cl

- analizirani su u zavisnosti od tehnike navodnjavanja (površinsko

navodnjavanje i orošavanje) i u svakom slučaju voda apsolutno pripada I klasi, a to znači da sa ovog aspekta opasnosti i ograničenja u primeni nema. Prema raznovrsnim efektima nitrata, reka Tamiš može da se koristi bez ograničenja, a u pogledu uticaja bikarbonata sa umerenim stepenom. U tabeli 2 prikazana je procentualna zastupljenost pojedinih klasa vode, zasnovanih na kriterijuma FAO kalsifikacije, u analiziranom periodu. Može se uočiti da nema velikih razlika u kvalitetu na uzvodnom i nizvodnom delu reke.

Tabela 2 Procentualna zastupljenost pojedinih klasa vode prema FAO klasifikaciji Table 2 Percentage representation of certain classes of irrigation water according to FAO classification

Salinitet Infiltracija Toksičnost

Na+

Cl-

NO3-N HCO3-

Klasa

/Lokalitet

I II I II III I I I II

(%)

Jaša Tomić 98,46 1,54 1,54 70,77 26,15 100 100 20,00 80,00

Pančevo 100 - - 97,00 3,00 100 100 5,00 95,00

Prema kriterijumima USSL klasifikacije, sa aspekta salinizacije uočena je pojava “malo slane” (C1)

i “srednje slane” (C2) vode, dok u pogledu opasnosti od alkalizacije varijacija nema i prema tome se voda reke Tamiš može oceniti kao “voda sa malim sadržajem natrijuma” (S1). To znači da su na uzorcima, zahvatanim na obe merne stanice, zabeležene dve klase vode: C1-S1 i C2-S1. Dok uzvodni profil karakteriše skoro podjednaka pojava obe klase, na nizvodnom je klasa C2-S1 dominantna, i može se zaključiti da je kvalitet vode kod Pančeva malo lošiji (slika 2). U tabeli 3 dat je prikaz procentualne zastupljenosti zabeleženih klasa po mesecima vegetacionog perioda, na profilu Jaša Tomić. Uočava se da je april mesec kada voda odgovara najboljem kvalitetu. Mesečni prikaz klasa vode sa mernog profila Pančevo nije dat, s obzirom na to da je klasa C2-S1 dominantna. Dobijeni rezultati ukazuju na to da se voda u uzvodnom delu Tamiša može koristiti za navodnjavanje na svim zemljištima bez posebne opasnosti od degradacije zemljišta procesima salinizacije i alkalizacije, dok nizvodno treba da postoje uslovi za povremeno ispiranje zemljišta. Neophodno je uzeti u obzir da li je usev osetljiv na natrijum, jer kao takav može da akumulira štetne količine ovog elementa. U pogledu uticaja soli na biljke, voda na profilu Jaša Tomić odgovara navodnjavanju svih biljnih vrsta, a kod Pančeva je kvalitet takav da biljke tolerantne na soli mogu da se gaje bez naročitih mera za suzbijanje zaslanjivanja, a sve ovo zavisi i od svojstava samog zemljišta koje je pod sistemom za navodnjavanje.



Slika 2. Procentualna zastupljenost pojedinih klasa vode prema USSL klasifikaciji

Figure 2. Percentage representation of certain classes according to USSL classification Tabela 3 Prosečna zastupljenost pojedinih klasa vode u procentima prema USSL klasifikaciji, Jaša Tomić Table 3 The average representation of certain classes according to USSL classification, Jaša Tomić

Klasa

Mesec

C1-S1 C2-S1

(%) (%)

April 72,73 27,27

Maj 54,55 45,45

Jun 54,55 45,45

Jul 36,36 63,64

Avgust 18,18 81,82

Septembar 36,36 63,64

Ocenom izvršenom po metodi Nejgebauera konstatovano je da su uzorci vode pretežno odgovarali

kvalitetu “dobre vode” (II klasa), naročito kod Pančeva. Uočena je i pojava “besprekorne vode” (Ia i Ib klasa), u zanemarljivom broju na nizvodnom profilu, tačnije dva uzorka Ia i jedan Ib klase, a kod Jaše Tomić učestalije. „Voda nepogodna za navodnjavanje“ (IVa klasa) zabeležena je na samo jednom uzorku, kod Pančeva. Rezultati dobijeni ovom klasifikacijom prikazani su u tabeli 4. Tabela 4 Procentualna zastupljenost pojedinih klasa vode prema klasifikaciji po Nejgebaueru Table 4 Percentage representation of certain classes according to Nejgebauer’s classification

Klasa Ia Ib II IVa

Lokalitet (%)

Jaša Tomić 32,31 20,00 47,69 -

Pančevo 3,13 1,56 93,75 1,56

Kvalitet vode na profilu Jaša Tomić posmatran na mesečnom nivou prema klasifikaciji po Nejgebaueru prikazan je u tabeli 5, gde je kvalitet Ia i Ib klase objedinjen u jednu. Mesec jul i septembar karakteriše približno ista pojava obe klase, u maju kvalitet dominantno odgovara kvalitetu II klase, dok u preostalim mesecima (april, jun i avgust) preovladava I klasa. Na lokalitetu Pančevo je situacija jasna, s obzirom na to da je 94,59% uzoraka vode svrstano u II klasu (tabela 4). Ocena dobijena ovom klasifikacijom može se smatrati najmerodavnijom, s obzirom da su kriterijumi prilagođeni prirodnim uslovima Vojvodine.



Tabela 5 Prosečna zastupljenost pojedinih klasa vode u procentima prema klasifikaciji po Nejgebaueru, Jaša Tomić Table 5 The average representation of certain classes according to Nejgebauer’s classification, Jaša Tomić

Klasa

Mesec

I II

(%) (%)

April 63,64 36,36

Maj 18,18 81,82

Jun 72,73 27,27

Jul 54,55 45,45

Avgust 63,64 36,36

Septembar 45,45 54,55

Pored ocene upotrebljivosti vode primenom ove tri klasifikacije, namenjenim potrebama

navodnjavanja, izvršena je i ocena kvaliteta SWQI metodom. Rezultati dobijeni ovom metodologijom za vegetacioni period 2005-2015 prikazani su na slikama 3 i 4.

Slika 3. Kvalitet vode prema SWQI metodi, Jaša Tomić

Figure 3. Water quality according to SWQI method, Jaša Tomić

Slika 4. Kvalitet vode prema SWQI metodi, Pančevo

Figure 4. Water quality according to SWQI method, Pančevo

0.00% 12.16%

48.65%

25.68%

Odličan

Veoma dobar

Dobar

Loš

Veom loš



Rezultati ukazuju da je kvalitet vode kod Jaše Tomić bolji u odnosu na Pančevo. Dok su uzorci vode zahvatani na uzvodnom profilu pokazali „loš“ kvalitet samo u 1,33% slučajeva (jedan uzorak), na nizvodnom je istim kvalitetom okarakterisano 28,38% uzoraka. Međutim, prema ovoj metodologiji i takav kvalitet vode odgovara upotrebi za navodnjavanje. Raspon vrednosti numeričkog indikatora koji odgovara lošem kvalitetu vode kreće se od 39 do 71, gde vrednost 39 predstavlja granicu između kvaliteta vode nepogodne za navodnjavanje (i bilo koju drugu namenu) i vode koja može da se koristi u te svrhe. Međutim, minimalna vrednost indeksa kvaliteta vode, u periodu od 2005. do 2015. godine, iznosila je 56 (Pančevo), što bliže određuje opis „lošeg“ kaliteta vode. Na lokalitetu Jaša Tomić jedini uzorak u toj klasi ima vrednost 70. Maksimalna zabeležena vrednost indeksa kvaliteta na uzvodnom delu je 97 („odličan“ kvalitet), a na nizvodnom 89 („veoma dobar“). Uprosečene mesečne vrednosti indeksa kvaliteta vode i odgovarajući opisni indikator, na analiziranim lokalitetima za vegetacioni period 2005-2015, prikazane su u tabelama 6 i 7. Tabela 6 Numerički i opisni indikator kvaliteta vode metodom SWQI na profilu Jaša Tomić Table 6 The numerical and information indicator of water quality according to SWQI method on profile Jaša Tomić

Mesec April Maj Jun Jul Avgust Septembar

Numerički indikator

87

82

83

84

84

86

Opisni indikator

Veoma

dobar

Dobar

Dobar

Veoma

dobar

Veoma

dobar

Veoma

dobar

Tabela 7 Numerički i opisni indikator kvaliteta vode metodom SWQI na profilu Pančevo Table 7 The numerical and information indicator of water quality according to SWQI method on profile Pančevo

Mesec April Maj Jun Jul Avgust Septembar

Numerički indikator

75

75

72

74

75

77

Opisni indikator

Dobar

Dobar

Dobar

Dobar

Dobar

Dobar

Zaključci Prema različitim kriterijumima koje pružaju primenjene klasifikacije, može se zaključiti da je voda reke Tamiš upotrebljiva za navodnjavanje, ocenjena dobrim do odličnim kvalitetom. Prema FAO klasifikaciji, voda Tamiša pretežno pripada I i II klasi kvaliteta. USSL klasifikacijom, može se definisati kao “malo slana” i “srednje slana” voda, sa “malim sadržajem natrijuma”, dok kategorizacija po Nejgebaueru ukazuje na pripadnost klasi vode dobrog kvaliteta. Osim klasifikacija namenjenih oceni kvaliteta vode za navodnjavanje, SWQI metodologija takođe ukazuje na dobar kvalitet. Međutim, važno je naglasiti da ova metedologija nije dovoljno merodavna za ovakvu vrstu analize vode. Metodom SWQI je obuhvaćen mali broj parametara koji je važan za specifične potrebe navodnjavanja, dok veći deo nije merodavan, odnosno nije od ključnog značaja za navodnjavano zemljište, biljke i opremu. Pored toga, granične vrednosti parametara moraju biti definisane u skladu sa potrebama, odnosno namenom korišćenja vode. Prema tome, pravilan izbor klasifikacije jedan je od važnijih koraka ocene kvaliteta vode, kao i njihovo usklađivanje sa loklanim uslovima.

Problemi koji prate navodnjavanje nisu svojstveni samom navodnjavanju nego neadekvatnoj praksi. Primenjivati meru kao što je navodnjavanje, a ne sagledati sve uticajne faktore nije racionalno. Primenom vode nepovoljnog kvaliteta, osim potencijalnih ekonomskih gubitaka u vidu smanjenog



prinosa i kvaliteta useva, ili oštećenjem opreme za navodnjavanje, zemljište koje je uslovno obnovljiv resurs trpi trajne posledice. Smanjuje se njegova plodnost, a vratiti je u prvobitno stanje je veoma težak i dug proces. Sa druge strane, adekvatan pristup navodnjavanju donosi ogromne dobiti društvu u celini.

Literatura Ayers, R. S., Westcot, D. W. 1985. Water quality for agriculture. Food and Agriculture Organization of the United

Nations, Rome. Belić, S., Belić, A., Maksimović, I., Savić, R., Vranešević, M. 2011. Upotrebljivost voda za navodnjavanje.

Univerzitet u Novom Sadu, Poljoprivredni fakultet, Novi Sad. Bošnjak, Đ. 1999. Navodnjavanje poljoprivrednih useva. Univerzitet u Novom Sadu, Poljoprivredni fakultet, Novi

Sad. Grupa autora. 2011. Prostorni plan Republike Srbije 2010-2014-2020, Agencija za prostorno planiranje/Službeni

glasnik Pravilnik o parametrima ekološkog i hemijskog statusa površinskih voda i parametrima hemijskog i kvantitativnog

statusa podzemnih voda. Službeni glasnik RS br. 74/2011. Richards, L.A. 1954. Diagnosis and Improvement of Saline and Alkali Soils. Agriculture Handbook No. 60. United

States Department of Agriculture, Riverside, California. Stojićević, D. 1996. Navodnjavanje poljoprivrednog zemljišta. Partenon, Beograd. Uredba o graničnim vrednostima zagađujućih materija u površinskim i podzemnim vodama i sediment i rokovima

za njihovo dostizanje. Službeni glasnik RS br. 50/2012. Vranešević, M., Blagojević, B., Bezdan, A., Savić, R. 2016. Kvalitet vode za navodnjavanje sa fruškogorskih

akumulacija. Ann. Agron. 40(1): 15-20. www.hidmet.gov.rs. Republički hidrometeorološki zavod. Pristupljeno 04.09.2017. http://www.sepa.gov.rs/index.php?menu=5000&id=13&akcija=showExternal Rezultati ispitivanja kvaliteta

površinskih i podzemnih voda (2011-2016). Pristupljeno 20.02.2018. http://www.sepa.gov.rs/index.php?menu=6&id=8007&akcija=showXlinked SWQI metodologija www.googlemaps.com Pristupljeno 20.02.2018.

http://www.hidmet.gov.rs/

http://www.sepa.gov.rs/index.php?menu=5000&id=13&akcija=showExternal

http://www.sepa.gov.rs/index.php?menu=6&id=8007&akcija=showXlinked

http://www.googlemaps.com/



Irrigation water quality of the Tamiš River

Milica Vraneševića*, Milica Ilićb, Atila Bezdana

aUniversity of Novi Sad, Faculty of Agriculture, Department of Water Management, Novi Sad, Serbia

b University of Novi Sad, Faculty of Agriculture, MSc student, Department of Water Management, Novi Sad, Serbia

*Corresponding author: [email protected]

Primljen: 20.04.2018. Prihvaćen: 17.07. 2018.

KEY WORDS Water quality, irrigation, Tamiš River

ABSTRACT

Irrigation creates favorable soil conditions and thereby optimizes the growth and development of the plant, thus achieving high, stable and quality yields. However, if the practice is inadequate, severe problems can arise, and from the aspect of the impact of water of unfavorable quality, these are: land degradation, reduction of yield and quality of crops, damage to irrigation equipment. As there is less water of good quality in nature, the assessment of the usability of water for irrigation is gaining in importance. This work carried out an assessment of the water quality of the river Tamiš for irrigation purposes, on samples taken near Jaša Tomić and Pančevo. The choice of classification is a very important step in obtaining a water quality assessment. In this paper, the FAO classification, the USSL classification, the categorization of water by Nejgebauer were applied, and the assessment was additionally carried out using the SWQI method. Twenty parameters of water quality, necessary for the application of the mentioned classifications, in the vegetation period from 2005 to 2015 were analyzed. The results obtained indicate a generally good water quality. According to different FAO classification criteria, water is classified mainly in I and II classes. According to USSL classification water quality can be defined as "low-salinity" and "medium salinity" water, with "low sodium content". Categorizing by Nejgebauer, the second class of water is dominant, and according to the SWQI method, the quality of the samples varies from "excellent" to "bad" quality, also suitable for irrigation. Water at the location of Jaša Tomić is characterized by better quality in relation to the downstream profile.

mailto:[email protected]

Documents

Kvalitet reke Tamiš sa aspekta navodnjavanja