Küresel Finansal Krizin BRIC-T Ülkelerine Etkileri

8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri

1/50

KRESEL FNANSAL KRZN

BRIC-T LKELERNE ETKLER:

LKDTE DARALMASININ ETKLER

12. KTSAT RENCLER KONGRES

7-8 Mays 2009

zmir


2/50

2

indekiler

zet

1. Giri2. Kreselleme ve Finansal Krizler3. Kresel Finansal Krizin Nedenleri

3.1. Likidite Bolluu

3.2. Ar Borlanma

3.3. Trev rnler

4. Kresel Finansal Kriz ve BRIC-T lkeleri4.1.Brezilya

4.2. Rusya

4.3. Hindistan

4.4. in

4.5. Trkiye

5. Sonu6. Kaynaklar


3/50

3

Kresel Finansal Krizin BRIC-T* lkelerine Etkileri: Likidite Daralmasnn

Etkileri

zet

Bu almada 2008in son eyreinde ortaya kan kresel finansal krize bal olarak

meydana gelen likidite daralmasnn ykselen piyasa ekonomileri olarak kabul edilen BRIC-T

lkeleri zerine olan etkileri incelenmi, bu etkilerin lke ekonomilerinde yapt etkiler mali

ve imalat sektr balamnda ortaya konmutur. almada IMF, IFS veri taban bata olmak

zere BRIC-T lkelerine ait merkez bankalarnn ve bakanlklarnn sitelerinden alnan saysal

veriler Excel program yardmyla grafik olarak ortayakonmutur. almada kresel finansal

krizin BRIC-T lkelerini olduka kt etkiledii, ancak inin bu lkeler iinde ekonomik

performans dmesine ramen ekonomik anlamda en iyi lke olduu sonucu ortaya

kmtr.

*BRIC-T, Brezilya (B), Rusya (R), Hindistan (I), in (C) ve Trkiye (T) ekonomilerinin birlikteliini vurgulamak

zere gelitirilmi bir ksaltmay ifade etmektedir.


4/50

4

1. GR

2000 ylndan itibaren dnyada var olan likidite bolluu ve bu likidite bolluunun

ABD konut kredilerinde yaratt balon finansal piyasalar byk ekilde etkilemitir ve

etkilemeye devam etmektedir. Banka iflaslar, devletlerin baz bankalara el koymas,

bankalarn birlemesi, bankalarn yardm paketleri istemeleri birer rnek olarak verilebilir.

Zaman ierisinde ise finansal piyasalardaki problemler reel sektre yansmtr. irket

iflaslar, retimlerin durdurulmas, milyonlarca kiinin irketler tarafndan iten karlmas

reel sektrn ne kadar zor bir durumda olduunu gstermektedir. Bunun nedeni ise likidite

daralmasdr.

Krize mdahale tr ise her ne kadar serbest piyasa ekonomisinin iyi iledii zamanlar

kar klsa da yine Keynesyen politikalar olmutur. Devletin ekonomideki yeri ve etkinlii

tekrar sorgulanmaya balanmtr. ABDde balayan ekonomiye mdahale gelimekte olan

lkelerde de kendini gstermektedir. zellikte ykselen piyasa ekonomileri olan Brezilya,

Rusya, in, Hindistan ve Trkiye krizden en azetkilenmek isteyen ekonomiler arasnda yer

almaktadr. nk bu lkeler mthi bir byme ivmesi yakalam ve bu avantaj kaybetmek

istememektedirler.

Bu almada ABDde balayan finansal krizin nedenleri zerinde durulacak, ardndan

ykselen piyasa ekonomileri olan Brezilya, Rusya, Hindistan, in ve Trkiye zerindeki

etkileri mali ve imalat sektr bazndadeerlendirilecektir.

2. KRESELLEME VE FNANSAL KRZLER

Kreselleme, ekonomik, siyasi, sosyal ve kltrel alanlarda baz ortak deerlerin

yerel ve ulusal snrlar aarak dnya apnda yaylmasdr1. 1990 yl sonras Sovyetler

Birliinin k ile birlikte kreselleme giderek yaygnlamaktadr. Bununla birlikte

serbest piyasa ekonomisi kreselleme ile birlikte giderek yaygnlamasndan dolay bu iki

kavram i ie gemektedir. Serbest piyasa ekonomisi alc ve satclarn kararlarn verdikleri

ve uyguladklar sistemdir2. Serbest piyasa ekonomisi gerei devletin ekonomideki etkinlii

azalmaktadr ve zel sektr yatrmlar ne kmaktadr.

Kreselleme ile birlikte sermaye akmlar ve finansal piyasalar daha serbest hale

gelmitir. zellikle 2000 ylndan itibaren gerek dorudan yabanc sermaye yatrmnda

1Uluslararas Ekonomi Teori ve Politika, S. Rdvan Karluk, 2003, s.224.

2Kresel Finans Krizi, Mahfi Eilmez, 2008, s.28.


5/50

5

gerekse portfy yatrmnda, gelimekte olan lkelere olan sermaye akmlarnda gzlegrlr

bir art vardr.

Tablo 1: Gelimekte Olan lkelere Sermaye Akmlar

(milyar $) 2000 2003 2005 2006 2007ToplamSermayeGirii

299.6 415.0 760.0 1,184.5 1,929.4

DorudanYabancSermayeYatrm

212.0 203.8 374.2 464.0 532.5

PortfyYatrm

94.9 84.8 201.3 336.6 441.8

DierYatrmlar

-7.3 126.4 184.6 383.8 955.1

Kaynak: IMF, Global Financial Stability Report, Ekim 2008

Gelimekte olan lkelere olan sermaye akmlarnn bu denli art gstermesinin

nedenleri arasnda gevek para politikas, faizlerin dier lkelere gre yksek olmas ve

yaplan reformlarla gelimekte olan lkelerde yatrm frsatlarnn artmas yer almaktadr.3

Finansal serbestliin getirdii bu olumlu akmdan faydalanmak isteyen lkeler ou zaman bu

gelimelerden zararl kmaktadr. nk sermaye hareketlilii i ve d ekonomikpolitikalara ve dnya genelindeki ekonomik gelimelere kar ok duyarl olmaktadr. Ar

sermaye giriine bal olarak yerli parann deer kazanmas ve ithalatn artmas cari a

arttrmakta ve ekonomik gstergelerin bozulmaya balamasyla yabanc sermaye hzla

lkeden kmaktadr. Hatta Stiglitz (2004:121) sermaye hesabnn liberalletirilmesinin krizi

tetikleyen en nemli unsurolduunu savunmaktadr.

Sermaye hareketlerinin dier olumsuz bir etkisi speklatif hareketlerin yatrmlar

engelleyecek kadar fazlalamasdr. Speklatif hareketler ekonomik sistemin iinde var olan

krlganl etkileyerek krizlere neden olmakta ve bulama etkisi ile farkl corafyalardaki

lkeleri etkileyebilmektedir. Ayrca sermaye hareketlerinin yaygnlamasna bal olarak son

yllarda yaygnlk kazanan hedge fonlar Saltoluna gre finansal stabiliteyi bozabilmekte ve

gelimekte olan lkenin yerel maliye ya da para politikalarnn etkinliinin azalmasna neden

olabilmektedir.

3Kresel Mali Kriz ve Trkiye Ekonomisine Etkileri: Nasl Balad, Hangi Aamadayz?, Durmu Ylmaz, Ankara,

27 Aralk 2008.


6/50

6

Finansal kriz ok karmak ve bir o kadar da nemli bir kavram ifade etmektedir. Bu

yzden bu kavram gelimekteolan lkeler iin ok byk anlam tamaktadr.

3. Kresel Finansal Krizin Nedenleri

3.1. Likidite Bolluu

Dnya ekonomisinin 21. yzyln bandan itibaren yaklak 6 yl boyunca bir likidite

bolluu yaad bilinmektedir. ABDnin bte ve d ticaret aklarn kapatmak istemesi

zerine zellikle indeki likidite ABD ekonomisini finanse etmek iin devreye girmitir. in

liderliindeki d ticaret fazlas olan lkeler kresel likiditeyi arttrmaya balamlardr.

Bunun yan sra 1991de kn iine giren Japonyann durgunluktan kmak iin gevek

para politikas uygulamas kresel likiditeyi artran dier etmenlerden biri olmaktadr. 2008 Nobel dl sahibi Krugman krizlerin bir talep yaratma sorunu olduunu savunmaktadr.4

Geleneksel para ve maliye politikalarnn Japonyay bile kurtarmaya yetmediini, byyen

ABD ekonomisinin kendisini ayn tuzan iinde neden bulmayacan belirtmitir.

Global dzeyde likidite dzeyinin giderek artmas ve faizlerin dk seviyelerde

seyretmesi getirisi yksek ama getirisi yksek olduu kadar riski de yksek olan varlklara

olan talebi arttrmtr. Bu varlklardan biri de mortgage kredisi olarak bilinen ipotee dayal

konut kredileri olmutur.

3.2. Ar Borlanma

ABD ekonomisinin bollaan likiditenin konut kredilerini iirmesi zerine kriz

yaad bilinmektedir. Bankalar balangtavarl olan mterilere prime mortgage kredisi

olarak adlandrlan konut kredisi vermilerdir. Fakat zaman ierisinde varl olmayan

mterilere de daha yksek faiz uygulayaraksubprime kredi olarak adlandrlan konut kredisi

vermeye balamlar ve sonuta ABD konut kredileri piyasas 10 trilyon dolarlk birbykle ulamtr.Konut fiyatlar gnden gne inanlmaz bir ekilde artmaya balamtr.

Daha sonra varl olmayan mterilerin kredilerinde geri deme sorunu ortaya kmaya

balaynca konut talebi azalm, bankalarn elindeki hacizli konut says giderek artmaya

balamtr. Arzn talebi amasnn doal bir sonucu olarak konut fiyatlar azalmaya

4Bunalm Ekonomisinin Geri Dn, Paul Krugman, 2008.


7/50

7

balamtr. Aadaki grafikte S&P / Case-Shiller Endeksine gre ABDdeki konut

fiyatlarnn geliimi grlmektedir.5

Grafik 1: ABD Konut FiyatlarndakiDeiim

Kaynak: S&P

Grafikte grld zere ABDde konut fiyatlar hzl bir ykseliin ardndan

2007nin bandan itibaren dmeye balamtr.

3.3. Trev rnler

ABDde meydana gelen bu krizin bu kadar derinlemesindeki en byk etmenlerden

biri de trev rnlerdir. Trev rn, irketlerin baka ilemlerden doan risklerini alverie

konu edebilmelerini salayan szlemelerdir.6 Krediyi alan kiinin krediyi geri dememe

riskini gze alarak mortgage irketleri bu riski nc kiilere devretmitir. Daha sonra buirketler daha byk risklere girerek trev rnlerin gibi bymelerine neden olmutur.

Bu szlemelerin en fazla topland banka olan Lehman Brothersn iflas ilan edildiinde

domino etkisi ortaya kmtr ve dnya genelinde birok bankann zor durumda kalmasna

yol amtr.

5Veriler www2.standardandpoors.com sitesinden alnmtr.

6Kresel Finans Krizi, Mahfi Eilmez, 2008, s.67.

0

50

100

150

200

250

2003Q4 2004Q4 2005Q4 2006Q4 2007Q4 2008Q4

Case-Shiller National

Case-Shiller 10-city Composite

Case-Shiller 20-city Composite


8/50

8

4. Kresel Finansal Kriz ve BRIC-T lkeleri

Finansal krizle birlikte piyasalara olan gven kaybnn artmasyla dnya ekonomisi

gnden gne ktye gitmektedir. Gelimi lkelerde fabrikalar iflasn eiine gelmi, bazlar

ise oktan iflas etmitir. Ad herkes tarafndan bilinen ok byk fabrikalar dahi devletten

yardm istemektedir. zellikle byk fabrikalarn veya bankalarn iflasn eiine gelmesi

dnyada byk bir yank uyandrmaktadr. Para, sermaye ve dviz piyasalar bu gibi olumsuz

gelimelerden kt etkilenmektedir.

Likidite bolluunun olduu zamanlarda ykselen piyasa ekonomileri olarak kabul

edilen BRIC-T lkelerine olan sermaye girileri nemli derecede artmtr. Bu sermaye

girilerine bal olarak bu lkelerde yatrmlar ve ekonomik byme nemli lde artmtr.

Bu iyi gelimelere bal olarak BRIC-T lkeleri dnya ekonomisinde sz sahibi olmaya

balamlardr. Bu sermaye girilerinden en fazla payn alan lke ise in olmutur. Aadaki

grafikte 2001-2007 yllar arasnda BRIC-T lkelerine gelen dorudan yabanc yatrmlarn

geliimigrlmektedir.7

Grafik 2: 2001-2007 Arasnda BRIC-T lkelerine Olan Dorudan Yatrmlar

Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu ve Hindistan Ticaret ve Politika Bakanl

7Veriler IMF, IFS veritabanndan alnmtr. 2007 Hindistan verisi Hindistan Ticaret ve Politika Bakanlnn

sitesinden alnmtr.

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

milyon$

Dorudan Yabanc Yatrmlar

Dorudan yatrmlar Brezilya

Dorudan yatrmlar Rusya

Dorudan yatrmlar Hindistan

Dorudan yatrmlar in

Dorudan yatrmlar Trkiye


9/50

9

2050 ylnda dnya ekonomisinde sz sahibi olmas beklenen BRIC-T lkeleri kresel

krizden etkilenmeye balamlardr. nk kreselleen dnyada lkeler birbirleriyle entegre

olmu durumdadrlar. Bir yerde bir ekonomik skntnn olmas dier lkeleri de

etkilemektedir. Baz ekonomistler BRIC-T lkelerinin bu krizden bir hayli etkileneceini ve

gelimi lkelerden gelen sermayeler olmad srece bu lkelerin zor durumda kalacan

sylemektedirler. Baz ekonomistler ise BRIC-T lkelerinin bu kresel krizi atlatacan ve

zaman ierisinde gelimi lkelerden ayrlm bir ekilde ekonomik bymelerine devam

edeceklerini savunmaktadrlar.

4.1. Brezilya

Brezilya Amerika ktasnn en byk ikinci lkesidir ve soya ile demir cevheri

ihracatsdr. IMFnin Dnya Ekonomik Grnm Ekim 2008 raporuna gre Brezilyann

Gayri Safi Yurtii Hslas dnyada % 2,8lik, nfusuise % 2,9luk bir paya sahiptir. Brezilya

1999 ylnda yaad dviz krizinden sonra ekonomisini toparlama evresine girmitir.

Ekonomisi gnden gne daha salam bir yapya gelmektedir. Cari ilemler ve finansal

ilemler hesab iyi durumda bulunmaktadr. GSMH hacmi ise istikrarl bir ekilde

bymektedir. Brezilya toplam rezervlerini de glendirmektedir. Aadaki tabloda

Brezilyann baz makroekonomik deikenleri grlmektedir.

Tablo 2: Brezilyann Baz Makroekonomik Gstergeleri

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007CarilemlerA(milyon $)

-23,215 -7,637 4,177 11,738 13,984 13,620 1,460

Finansallemler

Hesab(milyon $)

20,331 -3,909 -157 -3,333 13,144 15,113 88,399

GSMHHacmi(2000=100)

101.3 104.0 105.2 111.2 114.7 119.3 126.0

AltnHariciToplamRezervler(milyon $)

35,563 37,462 48,847 52,462 53,245 85,156 179,433

sizlik

Oran

%10.1 %9.2 %9.7 %8.9 %9.4 %8.4 %9.3

Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu kullanlmtr.


10/50

10

Makroekonomik gstergeleri iyiye dnen Brezilya yabanc sermayenin ilgisini

ekmitir. 2001 ylnda 121,948 milyon $ dolar dorudan yabanc yatrm, 2007 ylnda

328,455 milyon dolara kmtr. Portfy yatrmlar ise 2001 ylnda 151,741 milyon dolar

iken 2007 ylnda 509,648 milyon dolara kmtr.

Krizden sonraki dnemde ise yatrmclarn piyasaya olan gvenlerinin azalmas

likidite sorununu ortaya karmaktadr. Bu likidite sorununu, Brezilya ekonomisinde krizden

sonraki dnemde hissetmeye balamaktadr. lkeye gelen dorudan yabanc sermayede ve

portfy yatrmlarnda bir azalma grlmektedir. Bu sermaye klarnn da Brezilyann

ekonomik dengeleri zerinde olumsuz etkileri bulunmaktadr. zellikle scak para diye

adlandrlan portfy yatrmlarnn azalmas kur zerinde bask yaratmaktadr, bu da rezerv

miktarnn azalmasna yol amaktadr.

Grafik 3: Dorudan Yabanc Yatrmlar

Kaynak: Brezilya Merkez Bankas

Tablo 3: Portfy Yatrmlar (milyon $)

2008 2009

ubat Ocak-ubat Yl ubat Ocak-ubat

Portfy Yatrmlar 2,617 847 -767 -1,669 -4,013


Kriz dnemine kadar youn sermaye girii yaayan Brezilyann para birimi olan real

deer kazanm, fakat kriz sonras sermaye klar sonras real dolar karsnda deer

2008

Austos

2008

Eyll

2008

Ekim

2008

Kasm

2008

Aralk

2009

Ocak

2009

ubat

Dorudan Yabanc Yatrmlar(milyon $)

4,638 6,241 3,913 2,175 8,117 1,930 1,968

0123456789



11/50

11

kaybetmeye balamtr. Brezilya hkmeti Realin dolar karsndaki deer kaybn

engellemek amacyla yabanc yatrmclar iin uygulanan finansal ilemler vergisini kaldrma

karar almtr. Buna ek olarak ise hkmet, yurtdndan yaplan havalelerdeki vergiyi

kaldrma karar almtr. Bu politikalarn ise temel amac lkeden scak parann kamasn

engellemektir.

Grafik 4: Dolar- Real Paritesi

Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu ve Brezilya Merkez Bankas

Brezilya hkmeti 2009da vadesi gelen d borlarn denebilmesi iin dviz

rezervlerini kullanacan sylemektedir. Bu rakam ilk bata 10 milyar dolar ifade

edilmektedir ama bu rakamn 40 milyar dolara kadar kabilecei sylenmektedir. Byle bir

durumda Brezilyann rezervleri zerindeki bask artmaya balayacaktr. Bunun sonucu olarak

Brezilyann parasnn deer kaybedecei ve d piyasadan yaplacak olan borlanmann

maliyetinin artaca sylenmektedir. Yukardaki grafikte grld zere Brezilya realikrizden sonraki dnemde deer kayb yaamtr. Fakat ubat ayndan sonra Brezilya reali

toparlanma srecine girmi bulunmaktadr. Bununla birlikte Brezilyann altn harici dviz

rezervleri de krizden sonraki dnemde azalan bir seyir izlemitir, ancak ubat ayndan sonra

Brezilya tekrar dviz rezervlerini arttrmaya balamtr. Ekonomideki iyi gidiatn bir nedeni

olarak Brezilyann IMFnin mali katkda bulunma taleplerini kabul ederek IMFye 4.8 milyar

dolar kredi vereceklerini aklamalardr. IMFye kredi veren bir lke konumuna gelen

Brezilyann d piyasalarda kredibilitesini arttrarak, yatrm ekerek lkeye dviz girii

2008

Austos

2008

Eyll

2008

Ekim

2008

Kasm

2008

Aralk

2009

Ocak

2009

ubat

2009

Mart

Dolar-Real Paritesi 1.634 1.914 2.115 2.332 2.336 2.315 2.377 2.314

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

Dolar-Real Paritesi


12/50

12

salayabilecektir. Bunu gerekletirebildii takdirde, 2009 ylnda olan d demelerin

rezervler ve kur zerinde yapaca bask snrlkalacaktr.

Grafik 5: Altn Harici Toplam Rezervler

Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu

Finansal kesimde kan krizden etkilenmemek iin finans kesiminin yapsnn gl

olmas gerekmektedir. Bankaclk kesiminin kredi kanaln iyi iletebilmesi iin rezerv

miktarn kriz dneminde fazla tutmas ve sermaye miktarn da geri dnmeme riski olan

kredilerin artmas ihtimalinden dolayarttrmaldr. Brezilya bankaclk kesimi krizin ortaya

kmasndan sonra rezerv miktarn biraz kaybetse de koruyabilmitir. Bununla birlikte

sermaye miktarn ise krizden sonraki aylarda arttrmay baarmtr. Brezilyada bankaclk

kesiminin rezerv miktarlarnn ve sermaye miktarnn krizden nceki ve sonraki dnemdeki

geliimi aadaki grafiklerde grlmektedir.

2008

Austos

2008Eyll

2008Ekim

2008Kasm

2008Aralk

2009Ocak

2009ubat

2009Mart

Altn Harici Toplam Rezervler

(milyon $)204216 205539 196440 193789 192844 187108 184363 187833

170000175000180000185000190000195000200000205000210000



13/50

13

Grafik 6: Brezilya Bankalarnn Rezervleri


Grafik 7: Brezilya Bankalarnn Sermaye Hesab


Finansal sistemde kriz dnemlerinde en byk sorunlardan biri de dviz pozisyon

adr. Kriz dnemlerinde ulusal parann dolar karsnda deer kaybetmesi dviz a olan

firmalar, bankalar zor durumda brakabilmektedir. Bilanolarnda toplam dviz

varlklarndan daha fazla dviz ykmll bulunduran bankalar zerinde kur riski

artmaktadr. Gnmz finansal krizinde de ayn durum geerli olmaktadr. Brezilyada

krizden sonra ulusal rezervlerin aa ynde eilim gstermesi, bunun zerine ulusal parann

dolar karsnda deer kaybetmesi ve Brezilya bankalarnn krizden sonra dviz pozisyon

0

50000

100000

150000

200000

Banka Rezervleri

Banka Rezervleri (milyon real)

0

100000

200000300000

400000

500000

600000

Banka Sermaye Hesab

Banka Sermaye Hesab (milyonreal)


14/50

14

aklarnn giderek artmas Brezilya bankalarn ileriki dnemlerde skntya sokabilecektir.

Aadaki grafikte Brezilya bankalarnn dviz pozisyonugrlmektedir.

Grafik 8: Brezilya Bankalarnn Dviz Pozisyonu


Brezilya imalat sanayinde Latin Amerika lkeleri ierisinde byklk ve eitlilik

olarak en nemli lke konumundadr. Makine, otomotiv gibi sektrlerin yan sra havaclk ve

telekomnikasyon alannda da olduka nemli bir yol almtr.

Brezilya sanayi sektrnde kriz dnemine kadar gayet baarl ivme yakalamtr.

zellikle sermaye mallar retimindeki art 1992 yl baz alndnda gzle grlr bir

byklktedir. Ancak kresel finansal krizin etkisi Brezilyay etkisi altna almtr. Dnya

genelinde talebin ar bir ekilde azalmasna bal olarak imalat sanayi 1992 yl rakamlarna

gre giderek azalan bir seyir izlemektedir. malat sanayinin giderek artan bir seyir izlemesi ise

isizlikte art ve ekonomide daralmaya yol amaktadr. Brezilya hkmeti imalat sanayini

canlandrmak amacyla Ocak aynda vergileri drme karar almtr. Toplam talebin dnya

genelinde byk bir oranda azalmas, vergi indirimlerinin imalat sanayini pozitif ynde ne

kadar etkileyecei ise belirsizliini korumaktadr.

Aadaki grafikte 2008 Ocak - 2009 ubat dnemleri arasnda sanayi endeksinin

deiimigrlmektedir.

0,00020000,00040000,00060000,00080000,000

100000,000120000,000140000,000160000,000180000,000200000,000

Bankalarn Dviz Varlklar (milyonreal)

Bankalarn Dviz Ykmllkleri

(milyon real)


15/50

15

Grafik 9: Brezilya Sanayi Endeksi


lkeye gelen yabanc sermayedeki azalma, kresel apta yaanan talep daralmasna

bal olarak azalan retim Brezilya ekonomisinin en nemli destekleyicisi konumunda

bulunan ihracat etkilemi bulunmaktadr. hracatn azalmasna ithalatn azalmas da elik

etmektedir. Kresel daralmann Brezilya ihracat ve ithalat zerinde yapt etki IMF, IFS

verilerine gre aadaki grafikte daha iyi gzlenmektedir.

thalatn da ihracatla beraber azalmasna bal olarak Brezilyann cari ilemler a

fazla deildir. Hatta ubat ayndan ocak ayndan sonra ithalatn ihracattan daha fazla azald

grlmektedir. Bu durum ise Brezilyann cari ann kapanmasna neden olmaktadr.

Brezilyann en azndan u an iin hem toplam rezervlerinin gl olmas hem de cari ann

fazla olmamas, Brezilyay speklatif ataklara kar gl klmaktadr.

0

50

100

150

200

250

300

Brezilya Sanayi Endeksi (1992=100)

Genel

Sermaye Mallar

Ara Mallar

Tketim Mallar


16/50

16

Grafik 10: Brezilyannhracat ve thalatRakamlar

Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu ve Brezilya Merkez Bankas

4.2. Rusya

Rusya gerek hammadde, gerek enerji gerekse biyolojik kaynak bakmndan dnyann

en zengin lkelerinden biridir. IMFnin Dnya Ekonomik Grnm Ekim 2008 raporuna

gre Rusyann Gayri Safi Yurtii Hslas Dnyada % 3,2lik nfusu ise % 2,2lik bir payasahiptir. 1998 Austos aynda ciddi bir kriz yaayan Rusya ekonomisinin son yllarda gayet

olumlu bir performans sergilemektedir. Cari ilemler ve finansal ilemler hesab olduka iyi

bir grnmdedir. Enflasyon oran dmektedir. GSMH rakamlar istikrarl bir ekilde

bymektedir. Bunun yan sra isizlik rakamlar da yldan yla azalma gstermektedir.

zellikle petrol fiyatlarnn 2003 ylndan itibaren ykselie gemesi Rus ekonomisini

olduka rahatlatmtr. 2003 ylnda petroln varil fiyat 27,7 dolar iken, 2008 yl ortalamas

105,5 dolar olmutur. Aadaki tabloda Rus ekonomisine ait baz makroekonomikdeikenler grlmektedir.

2008

Austos2008 Eyll 2008 Ekim

2008

Kasm

2008

Aralk2009 Ocak

2009

ubat

hracat 19747 20017 18152 14753 13817,4 9782 9586

thalat 17467,5 17290,8 17306,7 13140,5 11516,6 10306 7821

0

5000

10000

15000

20000

25000

milyon$

hracat ve thalat Rakamlar


17/50

17

Tablo 4: Rusyann Baz Makroekonomik Gstergeleri

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007Carilemler

A(milyon $)

33,935 29,280 35,410 59,512 84,409 94,340 76,241

FinansallemlerHesab(milyon $)

-3,732 2,101 3,024 -5,128 1,145 3,194 96,119

GSMHHacmi(2000=100)

105 169 181 194 207 222 240


32,542.4 44,053.6 73,174.9 120,808.8 175,891.4 295.567.6 465,878.3

sizlikOran

% 9.1 % 8.0 % 8.3 %8.1 %7.6 %7.2 n.a.


1998 ylnda byk bir kriz yaayan Rusya 21. yzyldan itibaren ykselen piyasa

ekonomileri arasna girmi bulunmaktadr. Rusya, ekonomisine ektii yabanc yatrmlarla

byk bir ekonomik byme aamasna girmitir. Rusyaya yaplan dorudan yabancyatrmlarda 2001 ylndan 2008 ylnn sonuna kadar byk bir art grlmektedir. Ayn

ekilde Rusyaya gelen portfy yatrmlar da 2007 ylnda en yksek seviyesine ulamtr.

Ancak kresel krizin ortaya kmasyla birlikte Rusyadan sermaye klar grlmektedir.

2007 ylnda 2006 ylna gre 2 milyar 5372 milyon dolar daha fazla dorudan yabanc

sermaye ekmeyi baarabilen Rusya, 2008 ylnda ise 2007 ylna gre 1 milyar 5247 milyon

dolar dorudan yabanc sermaye ekebilmitir.Portfy yatrmlar ise 2007 ylnda en yksek

seviyeye ulam bulunmaktadr. Fakat kresel krizin etkisiyle 2008 ylnda portfyyatrmlar hzla Rusya ekonomisinden kmaya balamtr. Scak para olarak ifade edilen

portfy yatrmlarnn kmasyla Rus rublesi giderek deer kaybetmeye balamtr.

Aadaki grafikte dorudan yabanc yatrmlarn ve portfy yatrmlarnn deiimi

grlmektedir.


18/50

18

Grafik 11: Dorudan Yabanc Yatrmlar ve Portfy Yatrmlar

Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu ve Rusya Merkez Bankas

Kresel finansal krize bal olarak de geen petrol fiyatlar Rus btesini olduka

zor duruma drmektedir. Yetkililer tarafndan bte ann rezervler kullanlarak

kapatlaca duyurulmutur. Ayrca Rusya Maliye Bakan Aleksey Kudrin 2009 ylnda ilk

aylk dnemde ulamas beklenen yaklak 46 milyar dolarlk bte ann rezervler

araclyla kapatlacanbilgisini vermitir.

Bte ann yan sra bankaclk kesiminin mart ve nisan aylarnda had safhaya

ulamas beklenen nakit skntsn gidermek iin merkez bankasnn devreye girmesi

beklenmektedir. Bunun yannda askeri yatrmlar ve sosyal reformlar iin de bu rezervlerin

kullanlaca sylenmektedir.

Tm bu gelimeler Rusya rezervlerinin zaman ierisinde daha da azalacan aka

gstermektedir. Rezervlerin azalmasnn ise dolar karsnda deer kaybeden Rublenin

zerindeki basknn iyice artaca bilinmektedir. Rusya merkez bankas kk

revalasyonlara giderek ruble zerindeki basky krmay baarsa da rezervlerin iyice

azalmaya balad dnemlerde bunun pek mmkn olmayaca sylenmektedir. Aadaki

grafikte rublenin dolar karsndaki seyri grlmektedir.

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Dorudan Yabanc Yatrmlar 2748 3377 7.958 15444 12886 29701 55073 70320

Portfy Yatrmlar -730 5996 -2329 4443 -713 9455 16854 -26148

-40000

-20000

0

20000

40000

60000

80000

milyon$

Dorudan Yabanc Yatrmlar ve Portfy

Yatrmlar


19/50

19

Grafik 12: Dolar-Ruble Paritesi

Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu, ubat verisi Rusya Merkez Bankasndan alnmtr.

Kresel finansal kriz Rusyann rezervlerini nemli derecede azaltmaktadr. Rusyada

en byk sknt dviz rezervleri olarak grlmektedir. Merkez bankas gerek kuru belli bir

seviyede tutmak iin gerekse bankaclk kesiminin nakit ihtiyacn karlamak iin dviz

rezervlerini kullanmaktadr. Bu durum ise Rusyann dviz rezervlerini gnden gne

eritmektedir. Merkez bankas finans sektrn ayakta tutmak iin borsa ve bankaclksektrne 40 milyar dolar para srmtr. 2008 Temmuzunda yaklak 600 milyar dolar

bulan rezervleri mart ay sonu itibaryla 368 milyar 146 milyon dolara kadar gerilemitir.

Merkez bankas yetkilileri ubat ay ierisinde Rublenin deerini korumak iin ise piyasaya

dviz srlmediini aklamlardr. Yaplan aklamaya gre dviz rezervlerini korumak iin

Rublenin % 10 deer kaybna izin verilmektedir. Aadaki grafikte altn harici toplam

rezervlerin seyri grlmektedir.

2008

Austos

2008

Eyll

2008

Ekim

2008

Kasm

2008

Aralk

2009

Ocak

2009

ubat

Ruble-Dolar Paritesi 24,5769 25,2464 26,5430 27,6060 29,3804 35,4146 35,7205

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Dolar-Ruble Paritesi


20/50

20


Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu ve Rusya Merkez Bankas

Rusya bankalar rezerv miktarlarn krizin ortaya kmasna kadar baz dnemlerde

artrmlardr ve 2008in ilk ayndan itibaren bankalarn rezerv miktarlar yatay bir seyir

izlemektedir. Krizin ortaya kmasndan sonra ise Rus bankalar ihtiyatl davranarak rezerv

miktarlarn arttrmaktadrlar. Bankalarn en nemli hesaplarndan biri olan sermaye hesab

ise Rus bankalarnn bilanolarnda kriz ncesi dnemden itibaren artan bir seyir izlemektedir.

Banka rezerv ve sermayelerindeki bu artlara ramen Rus bankalarn zor bir dnem

bekledii sylenmektedir. Bir banka tarafndan hazrlanan raporda mart ve nisan aylarnda

finans sektrnde ciddi bir nakit sknts yaanaca belirtilmektedir. Mart aynda dev

irketlerin 10 milyar dolar civar bor demesinin bulunduu, ayrca nisan aynda 20 milyar

dolar KDV demeleri nedeniyle, finansman skntsyaanmamas iin bankaclk sisteminin

devletten gnlk 300-400 milyar Ruble nakit talep edecei belirtilmektedir. Aadakigrafiklerde Rus bankalarnn rezerv miktarlar ve sermaye hesaplarnn krizden nceki ve

sonraki izlenimi yer almaktadr.

0,000

100000,000

200000,000

300000,000

400000,000

500000,000

600000,000

700000,000

rt

200

ays

z

ll

s

rt

s

z

008Eyll

s

rt

milyon$


Altn Harici Toplam Rezervler(milyon $)


21/50

21

Grafik 14: Rusya Bankalarnn Rezervleri


Grafik 15: Rusya Bankalarnn Sermaye Hesab


Rusya bankaclk sektrnn nakit konusunda finansal krizden olumsuz bir ekilde

etkilenmesi beklenmektedir. Bunun yan sra bankaclk sektrnn dier nemli bir risk

tayan kalemi ise dviz pozisyon adr. Rublenin dolar karsnda deer kaybetmesi vemerkez bankas rezervlerinin giderek azalmas sonucu Ruble zerindeki basknn artaca

0,000

500,000

1000,000

1500,000

2000,000

2500,000

3000,000

2007Ocak

2

007ubat

2007Mart

2

007Nisan

2

007Mays

2007Haziran

2007Temmuz

200

7Austos

2007Eyll

2007Ekim

2007Kasm

2

007Aralk

2008Ocak

2

008ubat

2008

art

2

008Nisan

2

008Mays

2008Haziran

2008Temmuz

200

8Austos

2008Eyll

2008Ekim

2008Kasm

2

008Aralk

Banka Rezervleri

Banka Rezervleri (milyar ruble)

0,000500,000

1000,0001500,0002000,0002500,0003000,0003500,000

2007Ocak

2007ubat

2007Mart

2007Nisan

2

007Mays

20

07Haziran

200

7Temmuz

2007Austos

2007Eyll

2007Ekim

2

007Kasm

2007Aralk

2008Ocak

2008ubat

2008Mart

2008Nisan

2

008Mays

20

08Haziran

200

8Temmuz

2008Austos

2008Eyll

2008Ekim

2

008Kasm

2008Aralk

Banka Sermaye Hesab

Banka Sermaye Hesab (Milyar Ruble)


22/50

22

endiesi Rusyay endielendirmektedir. nk dviz pozisyonu a olanlar ileriki

zamanlarda ok byk sknt ekebileceklerdir. Rusya bankalar Rublenin daha fazla deer

kaybedilme riskini gze alarak dviz varlklarnkrizden sonraki dnemde arttrmaktadrlar.

Krizden nceki dnemde dviz pozisyonu a daha fazla olan Rusya bankalar kur riskine

kar nlem almaktadrlar. Aadaki grafikte Rusya bankalarnn dviz pozisyonu seyri

grlmektedir.

Grafik 16: Rusya Bankalarnn Dviz Pozisyonu


Rusyann ihracatnn neredeyse te ikilik ksm petrol, petrol rnleri ve gaza

dayansa da, bu rnlerin fiyatlarnn kresel krizin etkisiyle nemli derecede azalmas sonucu

imalat sanayisinin Rusya ekonomisi iin nemli olduu ne kmaktadr. Kresel krizle

birlikte alm gc den Rus vatandalarn harcamalarn ksp tasarrufta bulunmas Russanayisini kt etkilemektedir. Dnya genelinde talebin dmesiyle birlikte bu durum sanayi

sektrn daha ok olumsuz etkilemektedir. Bata otomotiv olmak zere elektronik aletlerin

satlarnn giderek dmesi, demir elik endstrisinde birok firmann ii kartmas ise Rus

hkmetini zor durumda brakmaktadr.

Yaklak 10 yldan bu yana ilk kez bte a veren ve rezervlerinin nemli bir

ksmn rublenin deerini korumak iin kullanan Rus hkmetinin imalat sektrne ne kadar

0,000

1000,000

2000,000

3000,000

4000,000

5000,000

6000,000

Bankalarn Dviz Varlklar (milyar

Ruble)

Bankalarn Dviz Ykmllkleri(milyar Ruble)


23/50

23

yardm yapabilecei ise bir soru iareti olmaktadr. Aadaki grafikte Rusya sanayi retim

endeksinin deiimi grlmektedir.

Grafik 17: Rusya Sanayi retim Endeksi

Kaynak: Federal Blge statistik Servisi

Rusya ekonomisinin ihracat byk oranda petrol, petrol rnleri ve gaz ihracatna

dayaldr. hracatn % 60 akn ksm enerjiye dayanmaktadr. Geri kalan ksm ise daha okmetaller, motor ve kimyasal rnler oluturmaktadr. thalatta ise metaller, motor, hafif sanayi

rnleri ve gda bata gelmektedir.

Kresel krizle birlikte petrol fiyatlarnn dmesi, sanayi retiminin giderek azalmas

Rusyann ihracatn kt etkilemektedir. 2008 Ekim ayndan sonra giderek azalmaya

balayan ihracat miktar Rusyann ekonomik byme hedeflerinin ise gereklememesine

neden olmaktadr. Babakan yardmcs Andrey Klebach yapt aklamada 2009 ylnn ilk

eyreinde % 7lik bir daralmann gerekletiini sylemektedir. Petrolfiyatlarnn etkisinin

yan sra 2008 ylnda lkeden hzla kmaya balayan para miktarnn da bu klmede etkili

olduunu sylemektedir.

Rusyann krizden nceki ve sonraki dnemde ihracat ve ithalat rakamlarnn seyri

aadaki grafikte grlmektedir.

0

2040

60

80

100

120

140160

180

Sanayi retim Endeksi (2002=100)

Sanayi retim Endeksi

(2002=100)


24/50

24

Grafik 18: Rusyannhracat ve thalat Rakamlar


Kresel finansal krize bal olarak dnya genelinde petrole olan talebin dmesi petrol

fiyatlarnn sert bir ekilde dmesine neden olmutur. hracat byk oranda petrole dayal

olan Rus ekonomisi enerji fiyatlarnn dmesinden olduka olumsuz etkilenmektedir. Bunun

yan sra sanayi retimindeki balayan d Rusyay zorlayan ayr gelimedir. Rus

yetkililerinin tahminlerine gre sanayi retiminde ve ihracatta d beklenmekteydi ve

gstergelertahminleri destekler ekildedir.

Ulusal rezerv bakmndan bir hayli skntl gnler geiren ve daha zor gnlerin Rus

ekonomisini bekledii gz nne alndnda petrol fiyatlarndaki dn ve talebin azalmas

ulusal rezervler zerindeki basky arttrmas beklenmektedir. Rus ekonomisini enerji

fiyatlarna ar baml olmasndan dolay enerji fiyatlar yksek iken ekonomi zerinde naslolumlu bir etki yaptysa enerji fiyatlarnn dt bu zamanlarda ekonomi zerinde olumsuz

bir etki yaratmaktadr.

Dnyada petrole olan talebin dmesinin yan sra Rusyada petrol irketlerinin petrol

ihracatn drmesi ise Rus ekonomisi iin ayr bir soru oluturmaktadr. Petrol ihracatlar

ton bana alnan vergi orann hzl fiyat dlerine ramen hala ok yksek olmasndan

dolay petrol ihracatn azalttklarn aklamaktadrlar. Eyll aynda ton bana alnan vergi

485,5 dolar iken 1 Aralktan itibaren ton bana vergi 192,1 dolara drlmtr.

2008 Austos 2008 Eyll 2008 Ekim 2008 Kasm 2008 Aralkhracat 45679 44177 47799 45574 43824

thalat 27365 25315 28655 27043 27389

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

milyon$

hracat ve thalat Rakamlar


25/50

25

Grafik 19: Rusya Petrol Fiyatlar

Kaynak: Dnya Ham Petrol Fiyatlar, Amerikan Hkmeti Resmi Enerji statistikleri

4.3. Hindistan

Hindistan ekonomisi ky iftilii, modern tarm, el sanatlar, gelimi endstriler ve

hizmet endstrilerinden olumaktadr. Hindistan son yllarda hzl bymesi ile en dikkat

eken lkeler arasnda yer almaktadr. IMFnin Dnya Ekonomik Grnm Ekim 2008raporuna gre Gayri Safi Yurtii Hslas dnyada %4,6lk, nfusu ise % 18lik bir paya

sahiptir.

Hindistan bilimsel alanda yakalad baarya ramen hala ekonomisinin yaklak %

60 tarma dayaldr. Muson yamurlar ise Hindistan iin ok nemlidir. nk yamurlarn

gecikmesi ekonomi iin byk bir zarar ifade etmektedir. Bu yzden muson yamurlarnn ne

zaman yaacan tahmin edebilen bir sisteme sahiptirler.

Hindistan ucuz i gcne sahip olduu iin yabanc yatrmclarn ilgi odandadr.

Ucuz igc sayesinde lkeye yatrm ekmektedir. Ulusal rezervlerini artrm ve ok iyi

oranlarda byme rakamlarn yakalamtr. Hindistana ait baz makroekonomik gstergeler

aadaki tabloda grlmektedir.

0

20

40

60

80

100

120

140

01.01.2008

01.02.2008

01.03.2008

01.04.2008

01.05.2008

01.06.2008

01.07.2008

01.08.2008

01.09.2008

01.10.2008

01.11.2008

01.12.2008

01.01.2009

01.02.2009

01.03.2009

Petrol Fiyatlar

Petrol Fiyatlar ($)


26/50

26

Tablo 5: Hindistann Baz Makroekonomik Gstergeleri

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007Carilemler

Hesab(milyon $)

1,410 7,059 8,773 780 -7,835 -9,415 n.a.


7,995 11,984 16,421 22,229 21,622 37,766 n.a.

GSMHHacmi(2000=100)

105.8 109.9 110.6 116.7 121.4 128.1 133.5


45,870 67,665 98,938 126,593 131,924 170,738 266,988

sizlikRakam(bin)

41,996 41,171 41,389 40,458 39,348 41,466 39,974


Dnyann en hzl byyen ekonomilerinden biri olan Hindistan, sahip olduu eitli

doal kaynaklar, salkl ekonomisi, giderek artan alm gc ve yetenekli igc ve yksekkar potansiyeli sayesinde yabanc yatrmclarn oda halindedir. lkede ngilizce bilen insan

saysnn fazla olmas ise Hindistan en byk rakibi olan in karsnda bir adm ne

karmaktadr. Hkmetin ekonomiyi liberalize etme abalar ise bu yabanc yatrmlarn

ekilmesinde ki dier nemli bir etkendir. Hindistan ektii yabanc yatrmlarla 2002-2007

arasnda % 8lik bir byme yaanmtr.

Hindistanda 2008in 3. eyreinde bir nceki yln ayn dnemine gre dorudan

yabanc sermaye giriinde hala art gzlenmektedir. Portfy yatrmlar iin ise ayn eyisylemek sz konusu deildir. Krizin daha yeni ortaya kmaya balad dnemde dahi

portfy yatrmlarnda 2008 ylnn 3. eyreinde bir nceki yln ayn dnemine gre azal

grlmektedir.

Aadaki grafikte Hindistana yaplan dorudan yabanc yatrmlarn ve portfy

yatrmlarnn 2007 ve 2008in 3. eyreklerinin karlatrlmas grlmektedir.


27/50

27

Grafik 20: Dorudan Yabanc Yatrmlar ve Portfy Yatrmlar

Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu ve Hindistan Merkez Bankas

Yaanlan kresel finansal krize bal olarak lkeye olan sermaye girilerinde

azalmaya balayan Hindistann para birimi olan rupinin deer kaybetmesine neden

olmaktadr. Risk istei azalan yatrmclar varlklarn gelimekte olan lkelerden karmaya

balaynca Rupi Dolar karsnda deer kaybetmeye balamtr. Rupiyi canlandrabilmek iin

2008 Mart ayndan bu yana piyasaya 57 milyar dolar dren Hindistan bu isteini

gerekletirememi bulunmaktadr. Yaplan mdahalelere ramen Rupide olan deer

kaybnn devam edecei sylenmektedir.

Grafik 21: Dolar-Rupi Paritesi

Dorudan Yabanc Yatrmlar Portfy Yatrmlar

2007Q3 94,894 108,504

2008Q3 121,276 101,793

0

20

40

60

80

100

120

140

milyon$

Dorudan Yabanc Yatrmlar ve Portfy

Yatrmlar

0,000

10,000

20,000

30,000

40,000

50,00060,000

Dolar-Rupi Paritesi

Rupi-Dolar Paritesi


28/50

28

Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu ve ubat Hindistan Merkez Bankas

Hindistann rezervleri 2008in Haziran aynda 300 milyar dolar geerken 2009 Mart

itibari ile 244 milyar dolar olmutur. Rezervlerin azalmasnda Rupinin deerini korumak iin

uygulanan politikalarn byk etkisi olmaktadr. Aadaki grafikte Hindistann altn harici

toplam rezervleri grlmektedir.


Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu ve Hindistan Merkez Bankas

Hindistan ekonomisinde bankalarn rezerv miktarlar kresel krizin ortaya kmasna

kadar art gstermektedir. Krizin ortaya kmasndan sonra ise banka rezervlerinde keskin bir

d grlmektedir. Bankalarn elde ettikleri fonlarn bir anda kesildii sonucunu karmak

mmkn olmaktadr. Bunda en byk etki insanlarn zel bankalara olan gvenin sarslmas

ve paralarn ekerek yatrmlarn hkmet bankalarna yapmak olmutur. nsanlar uluslar

aras balants bulunan bankalarn bir anda keceinden korkmaktadrlar.

Hkmet bankalarna olan bu gven ise yaplan reformlar ve sk denetim

politikalarndan kaynaklanmaktadr. Gemi dnemlerde her ne kadar farkl kesimler

tarafndan eletiriye maruz kalsalar da Hindistan bu politikalarn olumlu sonucunu

grmektedir.

Bankalarn rezervlerini gsteren grafik IMF, IFS verilerine gre aada

dzenlenmitir.

0,00050000,000

100000,000150000,000200000,000

250000,000300000,000350000,000

2007

cak

2007ubat

2007

art

2007

isan

2007

ays

2007

aziran

2007Te

uz

2007

ustos

2007Eyll

2007Eki

2007Kas

2007

ralk

2008

cak

2008ubat

2008

art

2008

isan

2008

ays

2008Haziran

2008Te

uz

2008

ustos

2008Eyll

2008Eki

2008Kas

2008

ralk

2009

cak

2009ubat

2009

art


Altn Harici Toplam Rezervler (milyon $)


29/50

29

Grafik 23: Hindistan Bankalarnn Rezervleri


Hindistan ekonomisi iin tekstil ve konfeksiyon sektr adeta bir lokomotif

konumundadr. Tarmdan sonra lkedeki en fazla istihdam salayan sektr konumundadr.

Yaklak 35 milyon insan tekstil ve konfeksiyon sektrnde istihdam edilmektedir.

Tekstil sektrnde ihracatn yaklak % 60lk ksm Amerika, Japonya ve Avrupa

Birlii blgesine yaplmaktadr. Kresel krizin etkisini youn bir ekilde hissettirdii bu

blgelerden gelen talebin byk oranda dmesi sonucu tekstil sektrn olduka kt

etkilemektedir. Rupinin 2008 Mart ayndan beri dolar karsnda deer kaybetmesine ramen

tekstil ihracat hala kt durumdadr. malat sektrnn byk bir ksmn tekstil sektr

oluturduu iin imalat sektr bir yl ncesinin ayn dnemlerine gre aralk ayndan itibaren

geri kalm durumdadr.

Yoksulluk konusunda byk bir sorun yaayan Hindistan imalat sektrnn kt

gidiat ile yoksulluk sorununu ileriki zamanlarda daha fazla yaayaca sylenmektedir.

Yaplan aklamalara gre tekstil ihracatnn artmamas durumunda 1 milyona akn insann

iini kaybedebilecei sylenmektedir.

Aadaki grafikte Hindistann imalat sektrnn 2007-2008 dnemi ile 2008-2009

dnemine ait verilerin karlatrlmas yaplmtr.

0,0

500,0

1000,0

1500,0

2000,0

2500,0

3000,0

3500,0

4000,0

Banka Rezervleri

Banka Rezervleri (milyar Rupi)


30/50

30

Grafik 24: Hindistan malat Endeksi

Kaynak: Veriler Hindistan statistik ve cra Program Bakanlndan alnmtr.

Krizden sonraki dnemde d ticaret byme oranlarnda d grlmektedir ama bu

d ekonominin bymesine hala yardmc olacak seviyelerde bulunmaktadr.

Baz kesimlerce Hindistann dnyadaki tm olumsuzluklara ramen byme

modelinin farkl olduu sylenmektedir. Hindistann ihracattan ok i piyasaya bamllvurgulanmaktadr. Bu farkl byme modelinin ise Hindistan krize kar daha gl

olabilecei sylenmektedir ama yine de Hindistan iin byme rakamlar aa ynde revize

edilmektedir. Dnya ekonomisi asndan Hindistan bir lokomotif olarak grlmektedir ve bu

ihracatn Hindistan iin ne kadar nemli olduunu gstermektedir.

Hindistann 2009 ylnn ubat aynda yapt ihracat 11193 milyon dolardr. Bu

rakam 2008 ylnn ubat aynda ise 15221 milyon dolardr. 2009 ylnn ubat aynda 2008

ylnn ayn ayna gre ihracat miktarnda % 21.7 azalma grlmektedir. thalat ise 2009

ylnn ubat aynda 16823 milyon dolar, 2008 ylnn ayn aynda ise 21934 milyon dolardr.

thalattaki azalma 2009 ylnn ubat aynda bir nceki yln ayn ayna gre % 23.3 olarak

gereklemitir.

Aadaki grafikte ihracat ve ithalat miktarndaki deiim grlmektedir.

240

250

260

270

280

290

300

310

malat Endeksi

malat (1993-94=100) 2007-2008

malat (1993-94=100) 2008-2009


31/50

31

Grafik 25: Hindistannhracat ve thalat Rakamlar

Kaynak: Veriler Hindistan Ticaret Bakanlndan alnmtr.

Tm bu olumsuzluklara ramen Hindistan ekonomisinin bu yaklak % 6,7

nmzdeki yl ise yine yaklak % 5,8 bymesi beklenmektedir. Analistlere gre

tahminlerin gereklemesi halinde, gelimi lkelerin durgunlua girdii kriz dneminde

dnya ekonomisinin bymesine nemli katk yapaca sylenmektedir.

4.4. in

in Halk Cumhuriyeti 1978 ylndan itibaren dier bir deyile ekonomisini da

amasndan itibaren byk bir gelime gstermektedir. thalatn ykselmesi i pazarn rekabet

gcn attrarak, i pazardaki irketlerin daha verimli retim yapmalarn tevik etmektedir.

Ekonominin bu kadar gelimesinde fiyatlarn pazarda serbeste belirlenmesi, muazzam

seviyelerde tasarruf ve ekonominin tamamen da almas byk bir etkendir. IMFnin

Dnya Ekonomik Grnm Ekim 2008 raporuna gre inin Gayri Safi Yurtii Hslas

dnyada % 10,8lik, nfusu ise % 20,4 lk bir paya sahiptir. ABD ve Euro blgesinden sonra

dnyada en byk GSYH hsla payna sahip olmas in ekonomisinin ne kadar byk

olduunu gstermektedir. in 2003 ylndan beri dnyann en byk ithalat lkesi, kii

bana den milli geliri 1000 dolar amtr ve en ucuz maliyetle retim yapan lke

konumundadr. in ekonomisine ait baz makroekonomik veriler aada verilmitir.

0

5000

10000

15000

20000

25000

hracat thalat

milyon$

hracat ve thalat

ubat 08

ubat 09


32/50

32

Tablo 6: in Ekonomisine Ait Baz Makroekonomik Gstergeler

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007Carilemler

Hesab(milyon $)

17,401 35,422 45,875 68,659 160,618 253,268 371,833


34,832 32,341 52,774 110,729 58,662 2,642 70,410

GSMHHacmi(2000=100)

108.3 118.1 130.0 143.1 158.0 176.4 197.5


215,605 291,128 408,151 614,500 821,514 1068,493 1530,282

sizlikOran

% 3.6 % 4.0 % 4.3 % 4.2 % 4.2 % 4.1 n.a.


in ekonomisi ykselen piyasa ekonomileri iinde en ok yabanc sermaye eken lke

konumundadr. Bunun nedenleri arasnda ucuz igc sayesinde retim maliyetlerinin

olduka dk olmas, yabanc yatrmclara tannan vergi ayrcal, 2001 ylnda DnyaTicaret rgtne yelii yer almaktadr. ine yaplan dorudan yabanc yatrmlar yldan

yla istikrarl bir ekilde art trendi gstermektedir. lkeye giren dorudan yabanc yatrmlar

sayesinde in ekonomisindeki dviz miktar artmaktadr. Ar dviz rezervi de in

ekonomisini oklara kar gl klmaktadr. Para birimlerini belli bir seviyede tutabilmeleri,

kriz dneminde yarm trilyon dolarlk ekonomik paket aklamalar yksek dviz rezervine

duyulanbir gvenin sonucudur.

Kresel finansal kriz yabanc yatrmclarn gveninin sarslmasna neden olmutur.

Bunun sonucu olarak ykselen piyasa ekonomileri yabanc sermaye ekmekte zorlanmaktadr.

in ise 2008 ylnda ekonomisine 924 milyar dolarlk dorudan yabanc sermaye ekmeyi

baarabilmitir. in ekonomisindeki dorudan yabanc yatrmlarn 2004-2008 yllar

arasndaki geliimi aadaki grafikte grlmektedir.


33/50


34/50

34

Grafik 27: Dolar-Yuan Paritesi

Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu ve www.x-rates.com

inin dviz rezervleri yaanan kresel finansal krizden etkilenmeyerek artmaya

devam etmektedir hatta rekor krmaktadr. in ulusal istatistik brosunun verilerine gre 2008

sonunda inin dviz rezervleri yaklak olarak 2 trilyon dolara karak rekor krmtr. Dviz

rezervlerinin artmasndaki neden ise kresel apta yaanan daralmaya ramen inin d

ticaret fazlas vermesidir. in iin dier bir olumlu durum ise kredi derecelendirme kuruluu

Standard & Poors inin yksek dviz rezervine sahip olmasndan dolay kredi notunu

A+ya ykseltmitir.

in yksek dviz rezervine sahip olduundan dolay ylsonu byme hedeflerini

tutturabilmek amacyla 586 milyar dolarlk bir kurtarma paketi aklamtr. Bu paketin yan

sra 73 milyar dolarlk vergi indirimi ve sanayiye destek planlar da aklanmtr. Paketlerin

ekonomik bymeye kataca destein % 1,5 ile % 1,9 arasnda olaca sylenmektedir.

Kresel krizin etkilerini daha fazla gstermesi beklenen 2009 ylnda ise in dviz

rezervlerinde art beklenmektedir. IMF yetkilileri 2009 ylnda in rezervlerinin 2,7 trilyon

dolar bulmasn beklemektedir. inin 2004-2008 yllar aras dviz rezervlerinin geliimi

aadaki grafikte grlmektedir.

6,6

6,7

6,8

6,9

7

7,1

7,2

7,3

Dolar-Yuan Paritesi

Yuan-Dolar Paritesi


35/50

35

Grafik 28: Dviz Rezervleri

Kaynak: in Ulusal statistik Brosu

inde yeni bir finans sistemi oluturulmutur. Finans sistemi Merkez Bankas taraf

tarafndan denetlenmekte, finans sisteminin temelini devlet bankalar oluturmaktadr. in

Halk Bankas Merkez Bankas grevi yapmaktadr ve lke finansman iin denetleme

yapmaktadr. Byle bir reformun sonucu in in finans sistemi kresel finansal krizden fazla

etkilenmemektedir. inin bankaclk sisteminin rezervleri ve sermaye miktarlar bankaclk

sistemi iin sorun oluturmamaktadr. Bankaclk sisteminde likidite konusunda bir sknt

yaanmamaktadr. Bankaclk sistemine ait rezerv ve sermaye miktarlarnn krizden nce ve

krizden sonraki geliimi aadaki grafiklerde grlmektedir.

Grafik 29: in Bankalarnn Rezervleri

2004 2005 2006 2007 2008

in'in Dviz Rezervleri (100 milyon$) 6099 8189 10663 15282 19460

0

5000

10000

15000

20000

25000

Dviz Rezervleri

0,0002000,0004000,0006000,0008000,000

10000,000

2007Ocak

2007ubat

2007Mart

2007Nisan

2007

ays

2007Haziran

2007Temmuz

2007Austos

2007Eyll

2007Ekim

2007Kasm

2007Aralk

2008Ocak

2008ubat

2008

art

2008Nisan

2008

ays

2008Haziran

2008Temmuz

2008Austos

2008Eyll

2008Ekim

2008Kasm

2008Aralk

Banka Rezervleri

Banka Rezervleri (milyon Yuan)


36/50

36


Grafik 30: in Bankalarnn Sermaye Hesab


in bankalar krizden sonraki dnemde dviz varlklarn arttrmakta dviz

ykmllklerini azaltmaktadrlar. Dviz varlklar ise dviz ykmllklerine kar olduka

fazlabulunmaktadr. Bunun yan sra sabit dviz kuru rejimi uygulayan ve bu kuru yatay bir

seyirde tutabilen in iin bankaclk sektrnde bir kur riski grlmemektedir. inbankalarnn dviz pozisyonu ise aadaki grafikte grlmektedir.

Grafik 31: in Bankalarnn Dviz Pozisyonu


0,000500,000

1000,0001500,0002000,0002500,000

2007Ocak

2007ubat

2007Mart

2007Nisan

2007

ays

2007Haziran

2007Temmuz

2007Austos

2007Eyll

2007Ekim

2007Kasm

2007Aralk

2008Ocak

2008ubat

2008Mart

2008Nisan

2008Mays

2008Haziran

2008Temmuz

2008Austos

2008Eyll

2008Ekim

2008Kasm

2008Aralk

Banka Sermayesi

Banka Sermayesi (milyon Yuan)

0,000

500,000

1000,000

1500,000

2000,000

2500,000

in Bankalarnn Dviz Pozisyonu

Dviz Varlklar (milyar Yuan)

Dviz Ykmllkleri (milyarYuan)


37/50

37

Kresel kriz inin sanayi katma deerini etkilemitir. Aadaki grafikte grld

zere sanayi katma deeri 2004 ylndan itibaren srekli artan byme oranna sahiptir.

Ancak bu byme krizin etkisiyle azalan seyir izleyen bir byme konumuna gelmektedir.

2008 ylnda inin sanayi katma deeri 129112 milyon yuan olup bir nceki yla gre %

9,5lik bir art gstermitir. Oysa ki 2007 ylnda bir nceki yla gre sanayi katma deeri

bymesi % 14,9 olmutur. Kresel krizin birok lkede ykc etkilerini gstermesine

karlk inin bir nceki yla gre % 9,5lik bir retim art yakalamas dikkatleri inin

zerine ekmektedir.

in istatistik brosundan yaplan aklamaya gre sanayi retimindeki art Kasm

aynda % 5,4, Aralk ayndaki art % 5,9 iken 2009 ubat ayndaki art oran ise bir nceki

yla gre % 11 olarak gereklemitir. Bu artta aklanan 586 milyar dolarlk paketinimento sektrn etkilemesi ve imento sektrndeki % 42,5lik retim artnn byk rol

oynad sylenmektedir. Grld zere in, yksek rezervlerine gvenerek aklad

ekonomik paketin olumlu etkisini sanayi retiminde grmeye balamtr.

Grafik 32: in Sanayi Katma Deeri


Kresel krizin bir sonucu olarak dnya genelindeki talep daralmas ykselen piyasa

ekonomilerinin ithalat ve ihracat rakamlarn kt ynde etkilemektedir. in ise 2008 ylnda

ithalat ve ihracat rakamlarn toplamn %17,8 arttrmtr. in dndaki dier lkeler iin bu

oran ok iyi olsa da inli yetkililer bu oran dier yllara oranla kt bir performans olarak

2004 2005 2006 2007 2008

Sanayi Katma Deeri 65210 77231 91311 110535 129112

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

100milyonyuan

Sanayi Katma Deeri


38/50

38

deerlendirmektedirler. nk ihracat ve ithalat rakamlarndaki bymenin dier yllara gre

kk olmas byme orannn dier yllara gre daha kk olmas anlamna gelmektedir.

2007 ylnda %13, 2008 ylnda ise % 9 byyen in ekonomisinin, uzmanlar tarafndan her

yl % 8 en ez bymesi gerektiini sylemektedirler. Aksi takdirde toplumsal bir tepkiyle

karlalacan sylemektedirler. Bu yzden in hkmeti ekonomik nlemler alarak

byme hedeflerini en % 8 orannda tutturmak istemektedirler. Aadaki grafikte ise 2004-

2008 yllar aras ithalat-ihracat rakamlar ve bu rakamlarn bir nceki yllara gre byme

oranlar grlmektedir.

Grafik 33: inin hracat ve thalat Rakamlar


4.5. Trkiye

Trkiye 24 Ocak 1980 ylna kadar ithal ikameci ekonomi modelini benimsemitir,

fakat 24 Ocak kararlar ile bu ekonomi modelini brakarak da ak byme modelini

uygulamaya geirerek piyasa ekonomisinin temelleri atlmtr. Trkiyenin amac arasnda

ihracat arttrarak d demeler dengesini salamak yer almaktadr.

Trkiye ekonomisi gnmz finansal krizine kadar eitli krizler yaamtr.

Bunlardan bazlar d oklardan, bazlar ise kendi i ekonomi politikalarndan

kaynaklanmtr. 2001 ylnda yaanlan bankaclk krizinden sonra Trkiye bankaclk

sistemini glendirmitir. Trkiye zellikle 2001 ylndan sonra ekonomik gelimesini

arttrarak ykselen piyasa ekonomileri ierisinde yer almay baarmtr. IMFnin Dnya

2004 2005 2006 2007 2008

hracat 5933 7620 9690 12186 14285

thalat 5612 6600 7915 9560 11331

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

100miyon$

hracat ve thalat


39/50

39

Ekonomik Grnm Ekim 2008 raporuna gre Trkiyenin Gayri Safi Yurtii Hslas

dnyada % 1,3lk, nfusu ise % 1,1lik bir paya sahiptir. Trkiye ekonomisinin baz

makroekonomik verileri aadaki tabloda grlmektedir.

Tablo 7: Trkiye Ekonomisine Ait Baz Makroekonomik Gstergeler

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007CarilemlerHesab(milyon $)

3,760 -626 -7,515 -14,431 -22,137 -31,893 -37,697

FinansallemlerHesab

(milyon $)

-14,558 1,190 7,192 17,730 43,502 42,691 48,567

GSMHHacmi(2000=100)

94.3 100.1 105.4 115.3 124.9 133.5 139.5


18,879 27,069 33,991 35,669 50,579 60,892 73,384

sizlikOran

% 8.4 % 10.3 % 10.5 % 10.3 % 10.2 % 9.9 % 9.8


2001 krizinden sonra Trkiye ekonomisi miktar giderek artan bir seyir izleyen ekilde

yabanc sermaye ekebilmeyi baarmtr. Bu baarda dnya konjonktrnn de nemli bir

pay bulunmaktadr. Gelen yabanc sermayenin hepsi sfrdan sermaye deil, baz irketlerin

yabanclar tarafndan alnmas ile de yabanc sermaye yatrm gelmitir.

2007 ylnda rekor kran yabanc sermaye yatrm, kresel finansal krizin etkisiyle

2008 ylnda azalma gstermitir. Dier ykselen piyasa ekonomilerinde dnyakonjonktrnn normale dnmesiyle yabanc sermaye yatrmlarnda tekrardan art

beklenmektedir, fakat Trkiyedeki en byk sknt konjonktrn normale dnmesiyle

yabanc sermaye yatrmlarnda artn salanp salanmayacadr. zelletirme dnda

yabanc sermaye ekebilecek baka sektr yaratlmazsa yabanc yatrmlarn azalmas

beklenmektedir. Trkiyeye gelen dorudan yabanc sermaye miktarnn 2004-2008 yllar

aras deiimi aadaki tabloda grlmektedir.


40/50

40

Grafik 34: Dorudan Yabanc Yatrmlar

Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu, 2008 verisi TCMBden alnmtr.

Trkiye 2001 krizinden sonra portfy yatrmlarnda da byk bir k ivmesi

yakalamtr. Dk kur ve yksek faiz karlnda portfy yatrmlarnn 2005 ylnda rekor

seviye ulat grlmektedir. Scak para olarak ifade edilen portfy yatrmlarnn dnya

konjonktrnn bozulmasyla beraber lkeden hzla kmaya balad grlmektedir. Portfy

yatrmlarnn 2004-2008 yllar arasndaki deiimi aadaki tabloda grlmektedir.

Grafik 35: Portfy Yatrmlar

Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu, 2008 verisi TCMBden alnmtr.

2004 2005 2006 2007 2008

Dorudan Yabanc Sermaye

(milyon $)

2,785 10,031 19,989 22,195 17,985

0

5

10

15

20

25


2004 2005 2006 2007 2008

Portfy Yatrmlar (milyon $) 9,411 14,670 11,402 2,780 -3,502

-6

-4

-2

0

2

4

68

10

12

14

16

Portfy Yatrmlar


41/50

41

Kresel krizin tam anlamyla ortaya kt Eyll sonundan itibaren lkeden kan

scak parann ve dorudan yabanc sermayenin etkisiyle, dnya ekonomisinden gelen kt

haberlerle dolara olan talebin artmasyla birlikte Trk liras dolar karsnda hzla deer

kaybetmeye balamtr. Trk lirasnn dolar karsndaki seyri aadaki grafikte

grlmektedir.

Grafik 36: Dolar- Trk Liras Paritesi

Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu, 2009 Ocak-ubat-Mart verileri TCMBden alnmtr.

Merkez Bankasnnbrt dviz rezervleri 2008 Eyll aynda 76,562 milyon dolar iken

kresel krizin ortaya kmasyla beraber gerilemeye balamaktadr. Mart sonu itibaryla

merkez bankasnn brt dviz rezervleri 66 milyar 539 milyon dolara gerilemi

bulunmaktadr. Eyll ayndan bu yana yaklak 10 milyar dolar dviz rezervi erimi

bulunmaktadr. Azalma eilimi ise grafikten de grld zere giderek azalmaktadr. Dviz

kurunun ykselmesi ile birlikte Merkez Bankasnn dviz sat ihalesi yapmas ve d bor

demeleri dviz rezervlerinin azalma nedenleri arasnda yer almaktadr.

00,20,40,60,8

1

1,21,41,61,8

Dolar-Trk Liras Paritesi

Trk liras-Dolar Paritesi


42/50

42

Grafik 37: Merkez Bankas Brt Dviz Rezervleri

Kaynak: TCMB

2001 krizinden sonra bankaclk sisteminin glendirilerek bankaclk sisteminin

yaps daha ok salamlatrlmtr. Sermaye yeterlilii glendirilmitir. Krizden nceki

dnemde de grld gibi bankalarn rezervleri ve sermaye miktarlar artan bir seyir

izlemektedir. 2008 Austos aynda ise bankalarn rezerv miktarlarnn dirsek yaparak daha

hzl bir art eilimine girdii grlmektedir. Kriz dnemlerinde grlen en byk sorun

verilen kredi geri dnmeme riskiolduu iin Trk bankaclk sektr kredi krizi yaamamak

iin krizden 1 ay nceden itibaren rezervlerini artrma yoluna gitmitir. 2001 krizinde

yaad sorunlar iyi irdeleyen Trk bankaclk sektr gnmz finansal krizine hazrlkl

girmi bulunmaktadr. Bankalarn rezerv ve sermaye miktarlarn gsteren grafikler aada

grlmektedir.

60

65

70

75

80

Eyl.08 Eki.08 Kas.08 Ara.08 Oca.09 ub.09 Mar.09

milyon$

Eyl.08 Eki.08 Kas.08 Ara.08 Oca.09 ub.09 Mar.09

Merkez Bankas Brt Dviz

Rezervleri76,562 72,005 71,205 70,075 67,962 67,547 66,539

Merkez Bankas Brt Dviz Rezervleri


43/50

43

Grafik 38: Trkiye Bankalarnn Rezervleri


Grafik 39: Banka Sermaye Hesab


Bankaclk sektrnn dviz ykmllkleri ve dviz varlklar kriz sonrasnda

azalma gstermektedir. Ancak dviz varlklar dviz ykmllklerine gre biraz daha fazla

azalma gstererek aralarndaki oran artmaktadr. BDDKnn Trk Bankaclk Sektr Kur

Riski Deerlendirme Raporu Ekim 2008 saysnda yaplan aklamaya gre bankaclk

sektrnn dviz a olmasna ramen dorudan kur riski ile kar karya kalmad

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

2007Ocak

2007ubat

2007Mart

2007Nisan

2007Mays

2007Haziran

2007Temmuz

2007Austos

2007Eyll

2007Ekim

2007Kasm

2007Aralk

2008Ocak

2008ubat

2008Mart

2008Nisan

2008Mays

2008Haziran

2008Temmuz

2008Austos

2008Eyll

2008Ekim

2008Kasm

2008Aralk

Banka Rezervleri

Banka Rezervleri (milyon lira)

01000020000300004000050000600007000080000

90000

2007Ocak

2007ubat

2007Mart

2007Nisan

2007Mays

2007Haziran

2007Temmuz

2007Austos

2007Eyll

2007Ekim

2007Kasm

2007Aralk

2008Ocak

2008ubat

2008Mart

2008Nisan

2008Mays

2008Haziran

2008Temmuz

2008Austos

2008Eyll

2008Ekim

2008Kasm

Banka Sermayesi

Banka Sermayesi (milyon lira)


44/50

44

belirtilmektedir. Bilano iinde ak verilmesine karlk, bilano dnda trev ilemler ile

an kapatld belirtilmektedir. Yaplan aklamadabankaclk sektr iin esas riski dviz

kredileri yaratmaktadr. Bankalarn mteri durumunda bulunan irketlerin yurtdndan

kulland krediler nedeniyle kur riskinin kredi riskine dnebilme ihtimalinden sz

edilmektedir. Raporda bankalarn yurtii ve yurtdndan kullandrdklar dvize endeksli

kredilerin de riske eklendii belirtilmektedir. Bankalarn dviz pozisyonu aadaki grafikte

grlmektedir.

Grafik 40: Trkiye BankalarnnDviz Pozisyonu

Kaynak: BDDK

Kresel krizin Trkiyenin imalat sektrne etkisi ok ar olmaktadr. Kresel krizin

etkisiyle dnya genelinde ok byk bir talep daralmas yaanmaktadr. malat sektrnn bir

nceki yln ayn aynda gre deiimi gidereksrekli negatif ynde gereklemektedir. 2009

ylnn ubat aynda 2008 ylnn ayn ayna gre imalat sanayi endeksi % 16,8 azalmagstermektedir. TUKin verilerine gre 2009 yl ubat aynda 2008 yl ubat ayna gre

motorlu kara tat, rmork ve yar rmork imalatnda d oran % 58,7 olarak

gereklemitir ve en yksek d oran olarak grlmektedir. % 41,6 d oran ile Radyo,

TV, Haberleme Tehizat ve Cihazlar imalat ve % 36,4d oran ile Bro Makineleri ve

Bilgisayar imalat 2. ve 3. Srada grlmektedirler.

Hkmet ekonomik krize kar bir takm ekonomik tedbir paketleri aklamaktadr.

Bunlardan en nemlisi ise otomotiv sektrne 3 aylna stoklar bitirilmesi amacyla

2008 Haziran 2008 Eyll 2008 Aralk 2009 Ocak

Dviz Varlklar 229,839 223,595 199,750 192,700Dviz Ykmllkleri 229,981 224,137 199,886 193,261

170

180

190

200

210

220

230

240

milyon$

Bankalarn Dviz Pozisyonu


45/50

45

uygulanan TV indirimi uygulamasdr. Aadaki grafikte imalat sanayi endeksinin 2008in

Austos ayndan itibaren deiimi grlmektedir.

Grafik 41: Trkiye malat Sanayi Endeksi

Kaynak: TUK

2008in son eyreinden itibaren ihracat ve ithalat rakamlarnda nemli miktarda

d grlmektedir. 2009 ubataynda bir nceki yln ayn ayna gre ihracattaki azalma %24,9 olurken ithalattaki azalma ise % 47,6 olmutur. 2009un ve 2008in ayn dnemlerine ait

d ticaret a ise % 98,4 azalma gstererek 4 951 milyon dolardan 80 milyon dolara

gerilemi bulunmaktadr. 2008 ubat aynda ihracatn ithalat karlama oran % 69,1 iken bu

oran 2009 ubat aynda % 99a kadar ykselmi bulunmaktadr.

hracatmzn nemli bir payn oluturan AB pazarnda oluan talep daralmas ihracat

rakamlarn olduka kt ynde etkilemektedir. 2009 ubat aynda 2008 ylnn ayn ayna

gre yaplan ihracat % 45,2 azalmtr. AB lkelerine yaplan toplam ihracat pay % 51,3 iken

bu pay % 37,4e gerilemitir. Trkiyenin 2008 Austos ve 2009 ubataras dnemde yapt

ihracat ve ithalat gsteren grafik aada grlmektedir.

0

20

40

60

80

100

120

2008

Austos

2008

Eyll

2008

Ekim

2008

Kasm

2008

Aralk

2009

Ocak

2009

ubat

malat Sanayi Endeksi (2005=100)

malat Sanayi Endeksi


46/50

46

Grafik 42: Trkiyenin hracat ve thalat Rakamlar

Kaynak: TCMB

5. SONU

2008 ylnn son eyreinde finansal kesimde ortaya kan kresel kriz, etkilerini

zamanla reel kesime de yanstmtr. Krizin ortaya kmasyla birlikte varlk fiyatlarnda

yaanan byk dler bankaclk kesiminin bilanolarn olduka kt etkilemitir. Bununlabirlikte, piyasalarda hkim olan ktmser bekleyiler nedeniyle bankalarn piyasaya kredi

vermek istememesi, dnya genelinde bir likidite skklna neden olmutur. Likidite

skkl ise dnyada dolaan yatrm miktarnn negatif ynde etkilenmesine yol amtr.

BRIC-T lkeleri dnya zerinde en ok yabanc yatrm eken lkeler konumunda

bulunmaktadrlar. Kresel krizin ortaya kna kadar ektikleri yabanc yatrmlarla

ekonomilerini olduka gelitirmilerdir. Ancak kresel krizin bir sonucu olan likidite

skkl, ykselen piyasa ekonomilerine olan yatrm miktarlarnn azalmasna yol amtr.

Yatrm miktarlarndaki azalma ise BRIC-T lkelerinin ekonomilerini gerek mali sektr

gerekse imalat sektr baznda etkilemitir.

Brezilya yaad dviz krizinden sonra ekonomik reformlar gerekletirdii iin

yabanc yatrmclarn oda haline gelmitir. Ancak kresel krizin etkisiyle beraber

Brezilyaya gelen dorudan yabanc yatrmlarda azalma olmutur. Bunun yan sra scak para

olarak ifade edilen portfy yatrmlarnn krizin ortaya kmasndan nce lkeden kmaya

balamas sonucu lkenin para birimi olan realde deer kayb yaanmtr. Para biriminde

2008

Austos2008 Eyll 2008 Ekim 2008 Kasm 2008 Aralk 2009 Ocak 2009 ubat

hracat 11,047 12,791 9,720 9,384 7,712 7,891 8,317

thalat 19,251 17,885 14,942 12,072 11,404 9,271 8,398

0

5

10

15

20

25

milyon$

hracat ve thalat


47/50

47

yaanan deer kaybnn ise rezervler zerinde bask yaratt grlmtr. Brezilya bankaclk

kesimi ise krize salam yakalanmtr. Ancak bankalarn dviz pozisyon aklar krizden

sonraki dnemde de devam etmektedir. Kresel krizin imalat sektr zerindeki etkisini

azaltmak iin Brezilya hkmeti vergi indirimleri yoluyla talebi arttrmaya almtr. Ancak,

ocak aynda alnan bu kararn ubat ayndaki sanayi retim endeksi zerinde olumlu bir etkisi

grlmemitir. Dier bir yandan realin deer kayb yaamasyla 2009 ubat aynda ihracat

rakamnn ithalat rakamn getii grlmtr.

Rusya sahip olduu hammaddeler ve enerji sayesinde son yllarda ekonomik

bymesini arttrd grlmtr. Ekonomik bymede enerji ve petrol fiyatlarnn da

yksek seviyelerde olmas etkili olmutur. Rusya her yl giderek artan seviyede dorudan

yabanc sermaye ekmitir. Hatta 2008 ylnn sonunda da 2007 ylna gre yabancyatrmlarn miktarnda art grlmtr. Ancak byk miktarda portfy yatrmnn 2008

ylnda lkeden kmas sonucu ruble giderek deer kaybetmeye balamtr. Rublenin

deerini korumak iin rezervlerin kullanlmas, bankaclk kesiminin nakit ihtiyacnn

karlanmas sonucu rezerv miktarnda ise byk bir azalma grlmtr. Bankaclk

kesiminin ise 2009 ylnda nakit ihtiyac olmasndan dolay rezervlerin kullanlaca

sylenmektedir. Ancak giderek azalan rezerv miktarndan dolay bankaclk kesimine

yaplacak olan yardmlarn kstl olabilecei grlmektedir. Bunun yan sra Rusvatandalarn harcamalarn ksmasnn ve dnya genelindeki talep daralmasnn Rusyann

sanayisini kt etkiledii grlmtr. Sanayi retiminin ve petrol fiyatlarnn dmesi ise

ihracat miktarn da negatif olarak etkilemitir.

Hindistan ucuz ve yetenekli igc sayesinde yabanc yatrmclarn ilgi oda

olmutur. Hindistan, ektii yabanc yatrmlarla ekonomik bymesini yldan yla

arttrmtr. Ancak krizin etkisi yabanc yatrmlarn azalmas ynnde olmutur. Yatrmlarn

azalmas ve lkeden portfy yatrmlarnn k rupinin zerinde bask yaratmtr. Yaplanmdahalelere ramen rupi deer kayb yaamtr. Rezerv miktar ise krizin kt zaman ani

bir ekilde azalma gstermi olup, bu azalmann derecesi giderek azalmtr. Hatta 2009 Ocak

ayndan sonra rezerv miktarlarnda art grlmtr. Bankaclk sektrndeki sknt ise

insanlarn zel bankalara gvenmeyip, paralarn ekerek hkmet bankalarna paralarn

yatrmalar olmutur. malat sektr endeksi giderek bozulmutur ve bu bozulma lkenin

lokomotifi konumunda bulunan tekstil ve konfeksiyon sektrnn ok zor durumda olduunu

gstermektedir. ou insan ise isiz kalma riskiyle kar karyadr. Dnya ekonomisi


48/50

48

ierisinde nemli bir paya sahip olan Hindistann ihracat ve ithalat rakamlarnn giderek

bozulmas ise dnyann byme orannn aa ynde revize edilmesine neden olmaktadr.

in ucuz i gc sayesinde salad ucuz maliyetle yabanc yatrmlarn en fazla

gittii lke konumunu almtr. 2008 yl sonunda dahi in ektii yabanc yatrmlarla rekor

krmtr. Yuann dolar karsndaki seyri ise 2008in ikinci yarsndan sonra genelde yatay bir

seyir izlemitir. Bu seviyeyi koruyabilmekteki en byk etken ise yabanc sermaye girileri

sonucu lke dviz rezervlerinin rekor krmas olmutur. Finans sisteminin temelini devlet

bankalar oluturduu iin bankaclk sektrnde herhangi bir sknt grlmemitir. inin

sanayi katma deeri bymesi ise azalan bir seyir izlese de devam etmitir. Ancak hkmet

yl sonu byme hedefini tutturabilmek amacyla ekonomik paket aklamtr. Bu ekonomik

paket ise sanayi sektr zerindeki olumlu etkisini gstermitir. hracat ve ithalat rakamlarda azalan bir seyirle art sergilemitir. Ancak 2009 ubat aynda sanayi katma deerinde

yaanan artn ihracat ve ithalat art seyrinin yukar ynl olacan gstermitir.

Trkiye 2001 ylnda yaad bankaclk krizinden sonra ekonomik reformlar

gerekletirmitir. Dk kur yksek faiz politikas ile de yabanc sermaye ekmitir.

Dorudan yabanc yatrmlar 2007 ylnda en yksek seviyesine ulat grlmtr. 2008

yl sonunda ise dorudan yabanc sermaye giriinde kresel krize bal olarak bir azalma

grlmtr. Portfy yatrmlarnn ise lkeden hzl k Trk lirasnn deer kayb

yaamasna neden olmutur. Dviz rezervleri ise giderek azalmtr. 2008 Eyll ayndan 2009

Mart sonuna kadar yaanan rezerv kayb 10 milyar dolar bulmutur. Dier ykselen piyasa

ekonomilerine gre ise dviz rezervlerinin dk seviyede olduu grlmtr. 2001

krizinden sonra bankaclk sisteminin yaps glendirildii iin bankaclk sektrnde

herhangi bir sorun grlmemitir. Trkiyede en byk sorun olarak imalat sanayisinin

retiminin giderek azalmas grlmtr. retimin ok dk seviyelerde kalmas ise ihracat

ve ithalat rakamlarnn azalmasna yol amtr. retimin dmesi sonucu ise Trkiyedeisizlik 2009 Ocak ay itibaryla % 15,5e ykselerek tarihi bir rekor krmtr.

Kresel finansal kriz ykselen piyasa ekonomilerini etkilemitir. Ancak in bu lkeler

arasnda en az etkilenen lke konumundadr. Yaplan ekonomik reformlarn lke ekonomisini

nasl salamlatrd grlmtr. Trkiyenin ruh ikizi olarak grlen Brezilya da ekonomik

reformlar sayesinde IMFye kredi verebilecek konumdadr. Grld gibi kresel krize

objektif yaklamlarla mdahalede bulunulduu iin krizin etkileri en aza indirilmitir.


49/50

49

6. KAYNAKLAR

* Akman, Vedat, Modern Dnyadaki En Byk Kriz Asya Krizi Sonras ve Muhtemel

Etkiler, Rota yaynlar, 1998.

* Alantar, Doan, Kresel Finansal Kriz: Nedenleri ve Sonular zerine Bir Deerlendirme,

* Durusoy, Serap, Finansal Liberallemenin Sorgulanmasnn Nedenleri, D Ticaret

Mstearl Dergisi, 2000.

* Eilmez, Mahfi, Kresel Finans Krizi, Remzi kitabevi, 2008.

* Eilmez, Mahfi, Kumcu, Erhan, Ekonomi Politikas, Remzi kitabevi, 2008.

* Gvdere, Bekir, in Dorudan Yabanc Sermaye ekmede Neden Baarldr: lem

Maliyetleri Yaklam, Sleyman Demirel niversitesi, 1999.

* Karluk, Rdvan, Uluslararas Ekonomi, Beta yaynclk, 2003.

* Krugman, Paul, Bunalm Ekonomisinin Geri Dn, Literatr yaynclk, 2008.

* Stiglitz, Joseph, Kreselleme Byk Hayal Krkl, Plan b yaynclk, 2004.

* Ylmaz, Durmu, Kresel Mali Kriz ve Trkiye Ekonomisine Etkileri: Nasl balad, hangiaamadayz?, Ankara, 27 Aralk 2008.

* IMF, Global Financial Stability Report, Ekim 2008.

* IMF, IFS Online Versiyonu. ( Eriim tarihi: 13.03.2009)

*http://www.bcb.gov.br/?english

*http://www.cbr.ru/eng/

*http://www.rbi.org.in/home.aspx

*http://www.tcmb.gov.tr/

* http://www1.minfin.ru/en/

*http://www.gks.ru/wps/portal/english

*http://tonto.eia.doe.gov/dnav/pet/hist/wepcuralsw.htm

*http://www.mospi.nic.in/mospi_nad_nsdp.htm
http://www.bcb.gov.br/?englishhttp://www.bcb.gov.br/?englishhttp://www.bcb.gov.br/?englishhttp://www.cbr.ru/eng/http://www.cbr.ru/eng/http://www.cbr.ru/eng/http://www.rbi.org.in/home.aspxhttp://www.rbi.org.in/home.aspxhttp://www.rbi.org.in/home.aspxhttp://www.tcmb.gov.tr/http://www.tcmb.gov.tr/http://www.tcmb.gov.tr/http://www1.minfin.ru/en/http://www1.minfin.ru/en/http://www.gks.ru/wps/portal/englishhttp://www.gks.ru/wps/portal/englishhttp://www.gks.ru/wps/portal/englishhttp://tonto.eia.doe.gov/dnav/pet/hist/wepcuralsw.htmhttp://tonto.eia.doe.gov/dnav/pet/hist/wepcuralsw.htmhttp://tonto.eia.doe.gov/dnav/pet/hist/wepcuralsw.htmhttp://www.mospi.nic.in/mospi_nad_nsdp.htmhttp://www.mospi.nic.in/mospi_nad_nsdp.htmhttp://www.mospi.nic.in/mospi_nad_nsdp.htmhttp://www.mospi.nic.in/mospi_nad_nsdp.htmhttp://tonto.eia.doe.gov/dnav/pet/hist/wepcuralsw.htmhttp://www.gks.ru/wps/portal/englishhttp://www1.minfin.ru/en/http://www.tcmb.gov.tr/http://www.rbi.org.in/home.aspxhttp://www.cbr.ru/eng/http://www.bcb.gov.br/?english


50/50

*http://www.commerce.nic.in/tradestats/indiatrade.asp?id=1

*http://www.stats.gov.cn/enGliSH/

*http://www.bddk.org.tr/websitesi/default.aspx

*http://www.tuik.gov.tr/Start.do

*http://www.ntvmsnbc.com/

*http://www.radikal.com.tr/

*http://www.sabah.com.tr/

*http://www.referansgazetesi.com/

*http://www.cnnturk.com/

*http://www.haberturk.com/

*http://www.turkiyebrezilya.com/Ekonomi/Brezilya_Imalat_Sanayi.htm

*http://www.dunyabulteni.net/news_detail.php?id=56193

*http://www.rusya.ru/tur/index/ekonomiksosyal_durum

*http://www.turkrus.com/content/view/7195/160/

*http://www.milliyet.com.tr/

*http://www.cnnturk.com/2008/ekonomi/dunya/10/14/herkes.batti.hindistan.bankalari.yukseliste/

496676.0/index.html

*http://dragonomi.com/

*http://ipsnews.net/news.asp?idnews=45630

*http://www.marisglobal.com/

*http://www.salom.com.tr/news/print/10101-Asyanin-buyuyen-ulkesi-Hindistan.aspx

*http://www2.standardandpoors.com/

*http://www.x-rates.com
http://www.commerce.nic.in/tradestats/indiatrade.asp?id=1http://www.commerce.nic.in/tradestats/indiatrade.asp?id=1http://www.commerce.nic.in/tradestats/indiatrade.asp?id=1http://www.stats.gov.cn/enGliSH/http://www.stats.gov.cn/enGliSH/http://www.stats.gov.cn/enGliSH/http://www.bddk.org.tr/websitesi/default.aspxhttp://www.bddk.org.tr/websitesi/default.aspxhttp://www.bddk.org.tr/websitesi/default.aspxhttp://www.tuik.gov.tr/Start.dohttp://www.tuik.gov.tr/Start.dohttp://www.tuik.gov.tr/Start.dohttp://www.ntvmsnbc.com/http://www.ntvmsnbc.com/http://www.ntvmsnbc.com/http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=Radikalhttp://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=Radikalhttp://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=Radikalhttp://www.sabah.com.tr/http://www.sabah.com.tr/http://www.sabah.com.tr/http://www.referansgazetesi.com/http://www.referansgazetesi.com/http://www.referansgazetesi.com/http://www.cnnturk.com/http://www.cnnturk.com/http://www.cnnturk.com/http://www.haberturk.com/http://www.haberturk.com/http://www.haberturk.com/http://www.turkiyebrezilya.com/Ekonomi/Brezilya_Imalat_Sanayi.htmhttp://www.turkiyebrezilya.com/Ekonomi/Brezilya_Imalat_Sanayi.htmhttp://www.turkiyebrezilya.com/Ekonomi/Brezilya_Imalat_Sanayi.htmhttp://www.dunyabulteni.net/news_detail.php?id=56193http://www.dunyabulteni.net/news_detail.php?id=56193http://www.dunyabulteni.net/news_detail.php?id=56193http://www.rusya.ru/tur/index/ekonomiksosyal_durumhttp://www.rusya.ru/tur/index/ekonomiksosyal_durumhttp://www.rusya.ru/tur/index/ekonomiksosyal_durumhttp://www.turkrus.com/content/view/7195/160/http://www.turkrus.com/content/view/7195/160/http://www.turkrus.com/content/view/7195/160/http://www.milliyet.com.tr/http://www.milliyet.com.tr/http://www.milliyet.com.tr/http://www.cnnturk.com/2008/ekonomi/dunya/10/14/herkes.batti.hindistan.bankalari.yukseliste/496676.0/index.htmlhttp://www.cnnturk.com/2008/ekonomi/dunya/10/14/herkes.batti.hindistan.bankalari.yukseliste/496676.0/index.htmlhttp://www.cnnturk.com/2008/ekonomi/dunya/10/14/herkes.batti.hindistan.bankalari.yukseliste/496676.0/index.htmlhttp://dragonomi.com/http://dragonomi.com/http://dragonomi.com/http://ipsnews.net/news.asp?idnews=45630http://ipsnews.net/news.asp?idnews=45630http://ipsnews.net/news.asp?idnews=45630http://www.marisglobal.com/http://www.marisglobal.com/http://www.marisglobal.com/http://www.salom.com.tr/news/print/10101-Asyanin-buyuyen-ulkesi-Hindistan.aspxhttp://www.salom.com.tr/news/print/10101-Asyanin-buyuyen-ulkesi-Hindistan.aspxhttp://www.salom.com.tr/news/print/10101-Asyanin-buyuyen-ulkesi-Hindistan.aspxhttp://www2.standardandpoors.com/http://www2.standardandpoors.com/http://www2.standardandpoors.com/http://www.x-rates.com/http://www.x-rates.com/http://www.x-rates.com/http://www.x-rates.com/http://www2.standardandpoors.com/http://www.salom.com.tr/news/print/10101-Asyanin-buyuyen-ulkesi-Hindistan.aspxhttp://www.marisglobal.com/http://ipsnews.net/news.asp?idnews=45630http://dragonomi.com/http://www.cnnturk.com/2008/ekonomi/dunya/10/14/herkes.batti.hindistan.bankalari.yukseliste/496676.0/index.htmlhttp://www.cnnturk.com/2008/ekonomi/dunya/10/14/herkes.batti.hindistan.bankalari.yukseliste/496676.0/index.htmlhttp://www.milliyet.com.tr/http://www.turkrus.com/content/view/7195/160/http://www.rusya.ru/tur/index/ekonomiksosyal_durumhttp://www.dunyabulteni.net/news_detail.php?id=56193http://www.turkiyebrezilya.com/Ekonomi/Brezilya_Imalat_Sanayi.htmhttp://www.haberturk.com/http://www.cnnturk.com/http://www.referansgazetesi.com/http://www.sabah.com.tr/http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=Radikalhttp://www.ntvmsnbc.com/http://www.tuik.gov.tr/Start.dohttp://www.bddk.org.tr/websitesi/default.aspxhttp://www.stats.gov.cn/enGliSH/http://www.commerce.nic.in/tradestats/indiatrade.asp?id=1

Documents

Küresel Finansal Krizin BRIC-T Ülkelerine Etkileri