GLOBAL EKONOMİK KRİZİN ENERJİ GLOBAL EKONOMİK KRİZİN ENERJİ

SEKTÖRÜ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİSEKTÖRÜ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Öztürk SELVİTOP

Daire Başkanı V.

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI

OSB 3. Enerji Zirvesi30-31 EKİM 2009

İSTANBUL

KRİZ ÖNCESİ

Dünya Enerji Talebi ve Projeksiyonlar

Petrol

Kömür

Doğal Gaz

Biyokütle

Nükleer

Hidrolik

Rüzgar, Güneş ve Diğer

International Energy Agency World Energy Outlook 2008

tpe = ton petrol eşdeğeri

% 30

% 22

4

Dünya Enerji Sektörü “2007-2030 döneminde küresel enerji sektörüne 26.3 trilyon ABD $ yatırım

gereksinimi”

Kaynak: World Energy Outlook, 2008

Yeni yatırımların yarısından fazlası gelişmekte olan ülkelerde gerçekleşecektir.

Elektrik enerjisinin nihai enerji tüketiminde payı artmaya devam edecek, yeni yatırımlardan en büyük payı elektrik sektörü alacaktır.

Yüksek malzeme+enerji fiyatları+işçilik maliyetleri Yüksek üretim tesisi inşa maliyetiArtan arz zinciri kısıtları Artan son kullanıcı fiyatları

Küresel elektrik talebi artışı:- 2006- 2015 %3,2 - 2015-2030 %2,0

OECD’de yıllık ortalama artış %1,1 2006-2030 döneminde yalnızca üçte bir büyüme

OECD haricinde talep yılda ortalama %3,8 2030 %146 büyüme

Küresel Kriz Öncesi Beklentiler- Genel Görünüm (1)

•Yenilenebilirlerin payı:

2006 %18 2015 %20 2030 %23

•2030’a kadar yenilenebilir (başta hidro ve rüzgar) kurulu

gücünün iki kattan fazla artması

• Doğalgazın enerji mixindeki ağırlığının artan fiyatlar

yüzünden azalması

•Nükleer enerjinin payı:

2006 %15 2015 %13 2030 %10

•Kömürün elektrik üretimindeki payı: 2006 %41 2030 %44

Küresel Kriz Öncesi Beklentiler- Genel Görünüm (2)

Türkiye Enerji Sektörü “Temel Tespitler”

• Yüksek talep artışı-Yüksek yatırım ihtiyacı

• İthalat bağımlılığı-Yerli ve Yenilenebilir Kaynakların Önemi

• Yüksek Yenilenebilir kaynak potansiyeli

• Yüksek Verimlilik potansiyeli

• Jeopolitik konum ve getirdiği avantajlar

8

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

Çin TÜRKİYE Hindistan Düny a AB OECD

% a

rtış

Elektrik Tüketimi Doğal Gaz Tüketimi

Elektrik ve Gaz Sektörlerinde Tüketim Artışı (%)

[2000-2007]

Türkiye “Elektrik ve Doğal Gazda Yüksek Talep Artışı”

Türkiye Elektrik Talebi Gelişimi

mil

yar

kWh

10

Türkiye “Elektrik Enerjisi Talebi”

11

Türkiye’de Artan Elektrik Üretim Kapasitesi

  2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009* TOTAL

ÖZEL SEKTÖR 388 569 1183 619 384 972 2.109 6.224

KAMU - - 795 1.132 301 106 - 2.334

YAP-İŞLET 2.911 798 - - - - - 3.709

YAP-İŞLET-DEVRET - - 100 - - - - 100

TOPLAM 3.299 1.367 2.078 1.751 685 1.077 2.109 12.367

* 30 Eylül 2009 itibariyle

Strateji Belgesi Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği

• Toptan Satış Piyasası • Kapasite Mekanizması • Tarifeler ve Fiyatlandırma • Özelleştirme • Arz Güvenliği • Enterkonneksiyonlar, ithalat-ihracat • Kaynak Kullanım Hedefleri

Cumhuriyetin Yüzüncü Yılı İçin Hedef“Daha Çok Yerli- Yenilenebilir Kaynak,

Daha Güvenilir Çeşitlendirme”

13

KRİZİN ETKİLERİ

Küresel finansal & ekonomik krizin enerji sektörü yatırımlarına etkisi (1)

- Kredi bulmaktaki zorluklar ve artan sermaye maliyetleri:- Riske yönelme isteğinin zayıflaması- Kredi piyasalarının kilitlenmesi- Değer kaybeden hisse değerlerinin borç/özsermaye

oranını artırması- Fiyat artışlarının yavaşlaması ve sermaye akışlarının

yeni yatırımların cazibesini azaltması- Düşen talebin yatırım yapmak için duyulan ivediliği/iştahı

azaltması - Sonuç SEKTÖRE DAHA AZ YATIRIM!

- “Sürdürülebilir Kalkınma” için alınması gereken uzun vadeli

politik ve ekonomik tedbirlerin gecikmesi

- İklim değişikliği önlemlerinin sekteye uğraması veya bu

sürecin fırsata dönüştürülmesi

- Negatif çevresel etkileri olabilecek bazı tedbirlerin

benimsenmesi riski

Küresel finansal & ekonomik krizin enerji sektörü yatırımlarına etkisi (2)

Küresel elektrik tüketimi 2009 yılı içerisinde 1945 yılından bu yana ilk kez azalacaktır. Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı

Dünya Elektrik Tüketiminin Gelişimi

Küresel Ekonomik Krizin Etkileri“Talep tarafındaki etkiler”

Dünya Genelinde Petrol ve Doğal Gaz Arama ve Üretim Yatırımları

2009 yılı Eylül ayı itibariyle petrol ve doğal gaz arama ve üretim yatırımları 2008 yılına göre 100 milyar AB doları daha az gerçekleşmiştir. Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı

Küresel Ekonomik Krizin Etkileri“Arz tarafındaki etkiler”

Küresel Ekonomik Krizin Etkileri“Arz tarafındaki etkiler”

Dünya Genelinde Yenilenebilir Enerji Yatırımları

2009 yılı sonu itibariyle yenilenebilir enerji yatırımlarının 2008 yılına göre 30 milyar AB doları daha az gerçekleşeceği tespit edilmiştir. Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı - 2009 yılı G8 Zirvesi Sunumu

20

2008: % 4,25

2009: % - 5,00

Türkiye Elektrik Talebi Gelişimi(%)

Ekonomik Büyüme ve Elektrik Talebi İlişkisi“Elektrik Talebinin Esnekliği”

TÜRKİYE Revize Büyüme ve Elektrik Talep Projeksiyonu

Revize Elektrik Talebi:

2009 % -2,0

2010 % 4,5

2011 % 6,0

2012 % 7,1

Revize GSYİH:

2009 % -6,0

2010 % 3,5

2011 % 4,0

2012 % 5,0

Doğal gaz arz-talep dengesi (2009-2025)

BOTAŞ tarafından revize edilen yeni talep tahminine göre 2013 yılına kadar olan dönemde yıllık gaz talebini karşılamakta sorun bulunmamaktadır (Revizyon öncesinde bu tarih 2011 idi). Ancak, talebin yoğun olduğu kış aylarında arz kaynaklarındaki aksamalar, dönemsel arz-talep dengesizliklerine yol açabilmektedir.

Alım sözleşmelerinden Rusya Federasyonu Batı Hattı sözleşmelerinin ilki 2011, Cezayir LNG sözleşmesi ise 2014 yılında sona ermektedir.

Küresel finansal & ekonomik krizin Türkiye enerji sektörü yatırımlarına etkisi

TEHDİTLER:

- Talep düşüşü Yatırımlardaki ivmenin azalması

- Kredi ve sermaye maliyetlerinin artması

- Artan teşvik ihtiyacı

- Ekonomik kısıtlar nedeniyle “sürdürülebilir kalkınma”ya yönelik

uygulamalarda aksamalar

FIRSATLAR:

- Talep düşüşü Yatırım aciliyetinin ötelenmesi

- Talep düşüşü emisyon artış ivmesinin yavaşlaması

- Malzeme/Teçhizat temininde kolaylık, fiyatların düşmesi

- Uygulama/mevzuat aksaklıklarının giderilebilmesi için uygun ortam

Teşekkürler…Teşekkürler…