Kış Sporlarında Baş ve Omurga Yaralanmaları

Kış Sporlarında Kış Sporlarında Baş ve Omurga Baş ve Omurga YaralanmalarıYaralanmaları

Doç. Dr. Ufuk ŞekirDoç. Dr. Ufuk Şekir

Spor Hekimliği AD.Spor Hekimliği AD.Uludağ Üniversitesi Tıp FakültesiUludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi

İÇERİKʘ ANATOMİANATOMİʘ EPİDEMİYOLOJİEPİDEMİYOLOJİʘ YARALANMA MEKANİZMASIYARALANMA MEKANİZMASIʘ KAFA YARALANMASI TİPLERİKAFA YARALANMASI TİPLERİ

» SIKLIK / DAĞILIMSIKLIK / DAĞILIM» YAKINMALARYAKINMALAR

ʘ OMURGA YARALANMASI TİPLERİOMURGA YARALANMASI TİPLERİ» SIKLIK / DAĞILIMSIKLIK / DAĞILIM» YAKINMALARYAKINMALAR

ʘ DEĞERLENDİRME / YAKLAŞIMDEĞERLENDİRME / YAKLAŞIMʘ ÖNLEME / ENGELLEME (PREVENTION)ÖNLEME / ENGELLEME (PREVENTION)

GİRİŞ

ʘ Kayak ve snowboard, en popüler kış sporuKayak ve snowboard, en popüler kış sporuʘ Tüm dünyada Tüm dünyada 200 milyon 200 milyon katılımcıkatılımcı (Hunter, 1999)(Hunter, 1999)

ʘ Son 30 yılda Son 30 yılda katılım sayısında katılım sayısında Kayak tasarımı ve teknolojisindeki gelişmeKayak tasarımı ve teknolojisindeki gelişme Teknikteki ilerlemeTeknikteki ilerleme Arazi şartlarındaki gelişmeArazi şartlarındaki gelişme (McBeth ve ark., 2009)(McBeth ve ark., 2009)

ʘ Yıllık yüksek enerjili Yıllık yüksek enerjili düşmedüşme ve ve çarpışmaçarpışma sayısında sayısında Rekreasyonel ve profesyonel düzeyde katılımRekreasyonel ve profesyonel düzeyde katılım Yüksek beceri düzeyi ve hızYüksek beceri düzeyi ve hız

ANATOMİ ve FİZYOLOJİ

SANTRAL SİNİR SİSTEMİ

BEYNİN KORUYUCU TABAKALARI

SPİNAL KOLON

KAFATASI

SPİNAL KANAL

EPİDEMİYOLOJİ-1

ʘ 1970 öncesi 1970 öncesi yaralanma oranı yaralanma oranı 5-85-8/1000 kayak günü/1000 kayak günü

(Johnson ve ark., 1974; Ellison, 1977)(Johnson ve ark., 1974; Ellison, 1977)

ʘ 1972 - 1994 arası 1972 - 1994 arası %44 %44 (Johnson ve ark., 1997)(Johnson ve ark., 1997)

ʘ 19901990’ ların başında ’ ların başında 3-63-6/1000 kayak günü/1000 kayak günü (Warme ve ark., 1995)(Warme ve ark., 1995)

ʘ Günümüzde Günümüzde 1.5-31.5-3/1000 kayak günü/1000 kayak günü (Boden , 2005; Langran, 2002)(Boden , 2005; Langran, 2002)

ʘ Çoğu minör yaralanma ve hayatı tehdit etmezÇoğu minör yaralanma ve hayatı tehdit etmez

ʘ KafaKafa yaralanması yaralanması en sık ölüm en sık ölüm ve sakatlık nedenive sakatlık nedeni

ʘ Omurga Omurga yaralanması yaralanması 3.3. sıradaki kritik yaralanma nedeni sıradaki kritik yaralanma nedeni

EPİDEMİYOLOJİ-2

ʘ Kayak yaralanmalarının Kayak yaralanmalarının %3-15%3-15’ i ’ i kafakafa yaralanması yaralanması (insidans = (insidans = 0.250.25/1000 kayak günü/1000 kayak günü)) (Levy ve Smith, 2000; Hagel ve ark., (Levy ve Smith, 2000; Hagel ve ark., 2004)2004)

» 1984 - 1988 = 1984 - 1988 = %12 %12 1989 - 1992 = 1989 - 1992 = %19 %19 (Furrer ve ark., 1995)(Furrer ve ark., 1995)

» 1993 =1993 = %12 %12 1997 = 1997 = %15 %15 (Amerikan Tüketici Güvenliği Komisyonu, 1999)(Amerikan Tüketici Güvenliği Komisyonu, 1999)

ʘ Yaralanmalarının Yaralanmalarının %1-14%1-14’ ü ’ ü omurgaomurga yaralanması yaralanması (insidans = (insidans = 0.0750.075/1000 kayak günü/1000 kayak günü)) (Levy ve Smith, 2000)(Levy ve Smith, 2000)

» 1982 - 1993 = 1982 - 1993 = 0.0010.001/1000 kayak günü/1000 kayak günü (Prall ve ark., 1995)(Prall ve ark., 1995)

» 1983 - 1992 = 1983 - 1992 = 0.02 0.02 0.04 0.04/1000 kayak günü/1000 kayak günü (Davidson ve ark., 1996)(Davidson ve ark., 1996)

» KayakKayak 0.010.01/1000 kayak günü/1000 kayak günü S.BoardS.Board 0.040.04/1000 kayak günü/1000 kayak günü» Son 20 yılda Son 20 yılda 1 - 4 1 - 4 kat kat (Deibert ve ark., 1998)(Deibert ve ark., 1998)

(Tarazi ve ark., 1999)(Tarazi ve ark., 1999)

%% KAFAKAFA OMURGAOMURGA ÜST EKST.ÜST EKST. ALT ALT EKST.EKST. DİZDİZ

Elit Snowboard yaralanmalarıElit Snowboard yaralanmalarıTorjussen ve Bahr, 2005Torjussen ve Bahr, 2005 7 13 37 17 18

1996-2006 1996-2006 majör travmatik majör travmatik yaralanmalar yaralanmalar (Kayak / Snowboard)(Kayak / Snowboard)McBeth ve ark., 2009McBeth ve ark., 2009

52 34.2 33.7

2006-2008 Dünya Kupalarına 2006-2008 Dünya Kupalarına katılan sporcular katılan sporcular (Kayak / Snowboard)(Kayak / Snowboard)Florenes ve ark., 2010Florenes ve ark., 2010

10.9 11.4 25.4 22.3 26

2010 Kış Olimpiyatları2010 Kış OlimpiyatlarıEngebretsen ve ark. 2010Engebretsen ve ark. 2010 15.1 14.7 21.6 27.8 13.7

BÖLGELERE GÖRE DAĞILIM

(Bridges EJ, Rouah F, Johnston KM. Snowblading injuries in Eastern (Bridges EJ, Rouah F, Johnston KM. Snowblading injuries in Eastern Canada. Br J Sports Med 2003;37:511-515)Canada. Br J Sports Med 2003;37:511-515)

BÖLGELERE GÖRE DAĞILIM

ÖLÜMCÜL YARALANMALAR

ʘ Kayak yaralanmalarına bağlı Kayak yaralanmalarına bağlı ölüm riski ölüm riski oranıoranı» 0.5 - 1.96 0.5 - 1.96 / 1.000.000 kayak günü / yıl/ 1.000.000 kayak günü / yıl

» 1 - 2 1 - 2 / 1.000.000 katılımcı / yıl/ 1.000.000 katılımcı / yıl (Shorter ve ark., 1996)(Shorter ve ark., 1996)

» 0.48 - 0.93 0.48 - 0.93 / 1.000.000 kayak günü / sezon/ 1.000.000 kayak günü / sezon

» 2.5 - 2.9 2.5 - 2.9 / 1.000.000 katılımcı / sezon / 1.000.000 katılımcı / sezon (Amerikan Ulusal Kayak Birliği, 1997)(Amerikan Ulusal Kayak Birliği, 1997)

» 2.07 2.07 / 1.000.000 katılımcı/ 1.000.000 katılımcı (Amerikan Ulusal Güvenlik Konseyi, 2008)(Amerikan Ulusal Güvenlik Konseyi, 2008)

(Bisiklet (Bisiklet 29.4 29.4 / 1.000.000 katılımcı/ 1.000.000 katılımcı; Yüzme ; Yüzme 72.7 72.7 / 1.000.000 katılımcı/ 1.000.000 katılımcı))

ÖLÜMCÜL YARALANMALAR

BRANŞBRANŞ YAŞ YAŞ SONUÇSONUÇ

Morrow ve ark., 1988Morrow ve ark., 1988 KayakKayak 15 - 2615 - 261979 - 1986 arası 16 ölüm1979 - 1986 arası 16 ölüm

%88 %88 nedeni kafa yaralanmasınedeni kafa yaralanması

Myles ve ark., 1992Myles ve ark., 1992 KayakKayak 23.823.8 145 ölümün 88’ i 145 ölümün 88’ i travmatik travmatik beyin yaralanmasıbeyin yaralanması

Levy ve ark., 2002Levy ve ark., 2002 Kayak / Kayak / SnowboardSnowboard 21.521.5

Kayak ve snowboard’ daki tüm Kayak ve snowboard’ daki tüm ölümlerin ölümlerin %87.5%87.5’ i kafa ’ i kafa

yaralanması nedenliyaralanması nedenli

Xiang & Stallones, 2003Xiang & Stallones, 2003 Kayak / Kayak / SnowboardSnowboard 3232 Ölümlerin Ölümlerin %42.5%42.5’ i kafa ’ i kafa

yaralanması nedenliyaralanması nedenli

Xiang ve ark., 2004Xiang ve ark., 2004 KayakKayak 7 - 177 - 17Çocuklardaki ölümlerin Çocuklardaki ölümlerin %67 %67

nedeni travmatik beyin nedeni travmatik beyin yaralanmasıyaralanması

YAŞ ve CİNSİYET DAĞILIMI-1

KATILIMCIKATILIMCI BÖLGEBÖLGE SONUÇSONUÇ

Levy ve ark., 2002Levy ve ark., 2002(1982-1998)(1982-1998)

350 Kayak / 350 Kayak / SnowboardSnowboard KafaKafa

Yaş: Yaş: 26.9 yıl, 26.9 yıl, %78.9˂35 yaş%78.9˂35 yaş, ˂35 yaş=x3, ˂35 yaş=x3

Cinsiyet:Cinsiyet:%77.7♂%77.7♂, / =2.2♂ ♀, / =2.2♂ ♀

Fukuda ve ark., 2001Fukuda ve ark., 2001(1994-1999, Niigata)(1994-1999, Niigata)

1076 Kayak / 1076 Kayak / Snowboard Snowboard KafaKafa

Yaş: Yaş: Kayak=25.8 yıl, Snowboard=22.2 yılKayak=25.8 yıl, Snowboard=22.2 yıl

Cinsiyet:Cinsiyet:KayakKayak=%51♂=%51♂, Snowboard=, Snowboard=%63♂%63♂

YAŞ ve CİNSİYET DAĞILIMI-2

KATILIMCIKATILIMCI BÖLGEBÖLGE SONUÇSONUÇ

Prall ve ark., 1995Prall ve ark., 1995 126 Kayak126 Kayak OmurgaOmurga Yaş: 32.5 yıl, / =3.4♂ ♀Yaş: 32.5 yıl, / =3.4♂ ♀

Oh, 1984Oh, 1984 18 Kayak18 Kayak ServikalServikal Yaş: 28.3 yıl, Yaş: 28.3 yıl, %72♂%72♂

Levy ve ark. 1999Levy ve ark. 1999(1988-1998)(1988-1998)

187 Kayak / 187 Kayak / SnowboardSnowboard OmurgaOmurga Yaş: 31.6 yıl, Yaş: 31.6 yıl, %74♂%74♂

Tarazi ve ark., 1999Tarazi ve ark., 1999(1994-1996)(1994-1996)

56 Kayak / 56 Kayak / SnowboardSnowboard OmurgaOmurga

Yaş: Yaş: Kayak=34.5 yıl, Snowboard=22.4 yılKayak=34.5 yıl, Snowboard=22.4 yıl

Cinsiyet:Cinsiyet:Kayak=%70 , Snowboard=%100♂ ♂Kayak=%70 , Snowboard=%100♂ ♂

YARALANMA MEKANİZMASI

ʘ DüşmeDüşme

ʘ ÇarpışmaÇarpışma

ʘ Künt travma Künt travma (Telesiyej / T-bar)(Telesiyej / T-bar)

ʘ Düşme + çarpma Düşme + çarpma (Kayak,(Kayak, baton, kapı)baton, kapı)

ʘ AtlamaAtlama

KAFA YARALANMALARI%% DÜŞMEDÜŞME ÇARPIŞMAÇARPIŞMA ATLAMAATLAMA

Am. Tüketici Güvenliği Am. Tüketici Güvenliği Konseyi, 1999Konseyi, 1999

TümTüm 6969 Nesne = 14 / Kayakçı = 6Nesne = 14 / Kayakçı = 6

ÖlümcülÖlümcül 44 Ağaç = 80 Ağaç = 80 / Kayakçı = 8/ Kayakçı = 8

Myles ve ark., 1992 Myles ve ark., 1992 (Kayakçılar) (Kayakçılar) 4848 Ağaç = 20 / Kayakçı = 7Ağaç = 20 / Kayakçı = 7

Furrer ve ark., 1995Furrer ve ark., 1995(Kayakçılar)(Kayakçılar)

GenelGenel 6666 Nesne = 20 / Kayakçı = 12Nesne = 20 / Kayakçı = 12

ÖlümcülÖlümcül 6464 Nesne = 29Nesne = 29

Levy, 2002 Levy, 2002 (Kayakçılar)(Kayakçılar) 36.636.6 Ağaç = 47.4 Ağaç = 47.4 / Kayakçı = 13.1/ Kayakçı = 13.1

Nakaguchi ve ark., Nakaguchi ve ark., 19991999

KayakçıKayakçı 5757 3636 11

S.BoardS.Board 4848 2020 3030

Fukuda ve ark., 2001Fukuda ve ark., 2001KayakçıKayakçı 5555 4343 2.52.5


OMURGA YARALANMALARI

%% DÜŞMEDÜŞME ÇARPIŞMAÇARPIŞMA ATLAMAATLAMAOh, 1984 Oh, 1984 (Kayakçılar)(Kayakçılar) 6767 1717 1111

Prall ve ark., 1995 Prall ve ark., 1995 (Kayakçılar)(Kayakçılar) 6060 3636 44

Wakahara ve ark., 2006 Wakahara ve ark., 2006 (S.Board)(S.Board) 16.716.7 -- 83.383.3

Tarazi ve ark., 1999Tarazi ve ark., 1999KayakçKayakçıı 5959 66 2020


Yamakawa ve ark., 2001Yamakawa ve ark., 2001KayakçKayakçıı 7070 1616 1414


Levy, 2000Levy, 2000

KayakçKayakçıı 6161 Ağaç = 29 / Kayakçı = 5Ağaç = 29 / Kayakçı = 5 99

S.BoardS.Board 7171 Ağaç = 14 / Board = 10Ağaç = 14 / Board = 10 1616

KAFA YARALANMASI TİPLERİAnatomik / Tanımlayıcı Özellik

ʘ KÜNT / DELİCİKÜNT / DELİCİ

ʘ KAPALI / AÇIKKAPALI / AÇIK

ʘ FOKAL / DİFÜZFOKAL / DİFÜZ

ʘ HEMORAJİK / NON-HEMORAJİKHEMORAJİK / NON-HEMORAJİK

KAFA YARALANMASI TİPLERİSpesifik Tipleri

ʘ KAFA DERİSİ LASERASYONUKAFA DERİSİ LASERASYONU

ʘ KAFATASI KEMİK KIRIĞIKAFATASI KEMİK KIRIĞI

ʘ BEYİN YARALANMALARIBEYİN YARALANMALARI

KAFA YARALANMASI TİPLERİTravmatik Beyin Yaralanmaları

ʘ KONKÜZYONKONKÜZYON

ʘ KONTÜZYONKONTÜZYON

ʘ HEMATOMHEMATOM

» EpiduralEpidural» SubduralSubdural» SubaraknoidSubaraknoid» İntraserebralİntraserebral

KAFA YARALANMASI TİPLERİKONKÜZYON

ʘ Minör travmatik beyin yaralanmasıMinör travmatik beyin yaralanması

ʘ Beyin fonksiyonlarında Beyin fonksiyonlarında geçicigeçici kayıp veya değişiklik kayıp veya değişiklik

ʘ Tepkisizlik, şaşkınlık, amnezi (hafıza kaybı)Tepkisizlik, şaşkınlık, amnezi (hafıza kaybı)» RetrogradRetrograd» Anterograd (post-travmatik)Anterograd (post-travmatik)

ʘ Alışagelmeyen davranışAlışagelmeyen davranış

ʘ Baş ağrısıBaş ağrısı

KAFA YARALANMASI TİPLERİEPİDURAL KANAMA

ʘ Temporo-paryetal bölgeTemporo-paryetal bölgeye sert ve künt darbeye sert ve künt darbe

ʘ KemikKemik ve ve dura arası dura arası lens benzeri lens benzeri (bikonveks)(bikonveks) kanama kanama

ʘ Arter kaynaklı (a. meningea media) kanamaArter kaynaklı (a. meningea media) kanama

ʘ Altındaki Altındaki beyin dokubeyin dokusu genellikle su genellikle etkilenmezetkilenmez

ʘ %80 kafatası kemik kırığı ile ilişkili%80 kafatası kemik kırığı ile ilişkili

ʘ ““Lusid” Lusid” interval (%20 - 50)interval (%20 - 50)

KAFA YARALANMASI TİPLERİSUBDURAL KANAMA

ʘ Ani aselerasyon - deselerasyon yaralanmasıAni aselerasyon - deselerasyon yaralanması

ʘ SubduralSubdural bölge köprü bölge köprü venvenlerinde yırtıklerinde yırtık

ʘ YavaşYavaş seyirli kanama seyirli kanama

ʘ Kanama piamater üzeri Kanama piamater üzeri » beyine iritasyon Øbeyine iritasyon Ø

ʘ Bulguların başlangıcı Bulguların başlangıcı saatlersaatler, , günlergünler, , haftalarhaftalar sonra sonra

ʘ Genellikle cerrahi gerektirirGenellikle cerrahi gerektirir

http://images.google.com/imgres?imgurl=http://www.geri-ed.com/modules/assess/image/subdural.jpg&imgrefurl=http://www.geri-ed.com/modules/assess/assess/mri_scans.htm&h=350&w=278&sz=25&tbnid=rSTI6CNhJNFhfM:&tbnh=116&tbnw=92&hl=en&start=16&prev=/images?q=subdural+hematoma&svnum=10&hl=en&lr=&rls=GGLD,GGLD:2005-12,GGLD:en&sa=N

KAFA YARALANMASI TİPLERİİNTRASEREBRAL KANAMA

ʘ Beyin içindeki Beyin içindeki arterarterlerde yırtık sonucu kanamalerde yırtık sonucu kanama

ʘ Deprese kırık veya delici bir yaralanma sonrasıDeprese kırık veya delici bir yaralanma sonrası

ʘ Yaralanma sonrası Yaralanma sonrası “Lucid” interval Ø“Lucid” interval Ø

ʘ Hematom hızlı gelişirHematom hızlı gelişirʘ Sporcu hastaneye gitmedenSporcu hastaneye gitmeden önce ölümönce ölüm

KAFA YARALANMASI TİPLERİSIKLIK / DAĞILIM

ʘ Doğu Kanada (Tremblant Dağı, Quebec, Doğu Kanada (Tremblant Dağı, Quebec, 1999-20001999-2000) ) Kafa yaralanmalarının Kafa yaralanmalarının %83%83’ ü ’ ü KONKÜZYONKONKÜZYON (Bridges ve ark., 2003)(Bridges ve ark., 2003)

ʘ (Prall ve ark., 1995) (Prall ve ark., 1995) (Colorado, ABD)(Colorado, ABD)» KONKÜZYONKONKÜZYON S.Board S.Board %65%65 Kayak Kayak %46%46» İNTRAKRANYAL HEMORAJİİNTRAKRANYAL HEMORAJİ S.Board %25 S.Board %25 Kayak %31Kayak %31

ʘ (Myles ve ark., 1992) (Myles ve ark., 1992) (5 yıllık dönemde 88 kafa yaralanması)(5 yıllık dönemde 88 kafa yaralanması)» %80%80’ i ’ i KONKÜZYONKONKÜZYON » %18 İNTRAKRANYAL HEMORAJİ%18 İNTRAKRANYAL HEMORAJİ


(Levy AS, Hawkes AP, Hemminger LM, Knight S. An analysis of head (Levy AS, Hawkes AP, Hemminger LM, Knight S. An analysis of head injuries among skiers and snowboarders. J Trauma injuries among skiers and snowboarders. J Trauma

2002;53(4):695-704)2002;53(4):695-704)

%% KONKÜZYONKONKÜZYON KONTÜZYONKONTÜZYON EDHEDH SDHSDH ICHICH KIRIKKIRIK

YAŞYAŞ

˂˂ 35 35 70.670.6 19.619.6 5.85.8 4.04.0 5.45.4 14.114.1

˃˃ 35 35 56.856.8 25.725.7 9.59.5 18.918.9 8.18.1 16.216.2

CİNSİYETCİNSİYET

♂♂ 65.865.8 21.321.3 7.77.7 7.47.4 5.95.9 15.415.4

♀♀ 74.474.4 19.219.2 2.62.6 6.46.4 6.46.4 11.511.5


(Hentschel S, Hader W, Boyd M. Head injuries in skiers and (Hentschel S, Hader W, Boyd M. Head injuries in skiers and snowboarders in British Columbia. Can J Neurol Sci 2001;28:42-46)snowboarders in British Columbia. Can J Neurol Sci 2001;28:42-46)

%% KONKÜZYOKONKÜZYONN KONTÜZYONKONTÜZYON EDHEDH SDHSDH ICHICH KIRIKKIRIK

BRANŞBRANŞ

KayakKayak 6060 1515 1313 55 88 1010

S.BoardS.Board 2121 4343 2929 1414 77 1414


(Levy AS, Hawkes AP, Hemminger LM, Knight S. An analysis of head (Levy AS, Hawkes AP, Hemminger LM, Knight S. An analysis of head injuries among skiers and snowboarders. J Trauma injuries among skiers and snowboarders. J Trauma

2002;53(4):695-704)2002;53(4):695-704)

%% KONKÜZYONKONKÜZYON KONTÜZYOKONTÜZYONN EDHEDH SDHSDH ICHICH KIRIKKIRIK

YARALANMA MEKANİZMASIYARALANMA MEKANİZMASI

KAYAKÇI-KAYAKÇI-KAYAKÇIKAYAKÇI 71.771.7 19.619.6 2.22.2 8.78.7 4.34.3 1313

BASİT DÜŞMEBASİT DÜŞME 75.875.8 15.615.6 3.13.1 3.93.9 3.13.1 6.36.3

CİDDİ DÜŞMECİDDİ DÜŞME 6060 4040 1010 1010 -- 2020

KAYAKÇI-AĞAÇKAYAKÇI-AĞAÇ 60.860.8 24.124.1 1010 99 99 21.121.1

KAFA YARALANMASIYAKINMALAR / SEMPTOMLAR

ʘ Baş ağrısı, baş dönmesiBaş ağrısı, baş dönmesiʘ ŞaşkınlıkŞaşkınlıkʘ Mide bulantısı, kusmaMide bulantısı, kusmaʘ Hafıza problemleriHafıza problemleriʘ Denge bozukluğuDenge bozukluğuʘ Ekstremitelerde uyuşma, karıncalanmaEkstremitelerde uyuşma, karıncalanmaʘ Düzensiz solunumDüzensiz solunumʘ Kulak çınlamasıKulak çınlamasıʘ Görme yakınmaları Görme yakınmaları (bulanık görme, ışığa hassasiyet, pupil eşitsizliği)(bulanık görme, ışığa hassasiyet, pupil eşitsizliği)

ʘ Nöbet geçirmeNöbet geçirme

OMURGA YARALANMALARI

OMURGA YARALANMASI TİPLERİ

ʘ KIRIKKIRIK» Burst (patlama)Burst (patlama)

» Anterior kompresyonAnterior kompresyon

» Transvers proçesTransvers proçes

» Spinöz proçesSpinöz proçes

» Göz damlasıGöz damlası

ʘ SPİNAL KORD YARALANMASISPİNAL KORD YARALANMASI» Tam kesiTam kesi

» Kısmi kesiKısmi kesi Anterior kord sendromuAnterior kord sendromu

Santral kord sendromuSantral kord sendromu

Brown-Sequard sendromuBrown-Sequard sendromu

OMURGA YARALANMASI TİPLERİANATOMİK DAĞILIM

(Levy AS, Smith RH.Neurologic injuries in skiers and snowboarders. (Levy AS, Smith RH.Neurologic injuries in skiers and snowboarders. Semin Neurol 2000;20:233-245)Semin Neurol 2000;20:233-245)


(Franz T ve ark. Severe spinal injuries in alpine skiing and (Franz T ve ark. Severe spinal injuries in alpine skiing and snowboarding: a 6-year review of a tertiary trauma centre for the snowboarding: a 6-year review of a tertiary trauma centre for the

Bernese Alps ski resort, Switzerland. Br J Sports Med 2008;42:55-58)Bernese Alps ski resort, Switzerland. Br J Sports Med 2008;42:55-58)


(Wakahara ve ark. Traumatic spinal cord injuries from snowboarding. (Wakahara ve ark. Traumatic spinal cord injuries from snowboarding. Am J Sports Med 2006;34:1670-1674)Am J Sports Med 2006;34:1670-1674)


(Prall ve ark. Spine and spinal cord injuries in downhill skiers. J Trauma (Prall ve ark. Spine and spinal cord injuries in downhill skiers. J Trauma 1995;39:1115-1118)1995;39:1115-1118)

KIRIKKIRIK SPİNAL KORD YARALANMASISPİNAL KORD YARALANMASI


(Yamakawa ve ark. Spinal injuries in snowboarders: risk of jumping as (Yamakawa ve ark. Spinal injuries in snowboarders: risk of jumping as an integral part of snowboarding J Trauma 2001;50:1101-1105)an integral part of snowboarding J Trauma 2001;50:1101-1105)



(Tarazi ve ark. Spinal injuries in skiers and snowboarders. Am J Sports (Tarazi ve ark. Spinal injuries in skiers and snowboarders. Am J Sports Med 1999;27:177-180)Med 1999;27:177-180)


%% BURSTBURST ANTERIOR ANTERIOR KOMPRESYONKOMPRESYON

TRANS. TRANS. PROÇESPROÇES

SPİNÖZ SPİNÖZ PROÇESPROÇES

GÖZ GÖZ DAMLASIDAMLASI

Tarazi ve ark., Tarazi ve ark., 19991999

KayakçıKayakçı 4747 3131 -- -- 33

S.BoardS.Board 4646 2727 -- 88 --

Yamakawa ve Yamakawa ve ark., 2001ark., 2001

KayakçıKayakçı 7.77.7 46.146.1 27.527.5 1.11.1 2.22.2

S.BoardS.Board 4.44.4 44.544.5 39.939.9 0.80.8 2.02.0

Prall ve ark., 1995Prall ve ark., 1995 KayakçıKayakçı 1010 3838 1414 77 --

Franz ve ark., 2008Franz ve ark., 2008 Kayak+S.BoardKayak+S.Board 2424 2424 4141 1212 --

Wakahara ve ark., 2006Wakahara ve ark., 2006 S.BoardS.Board 8686 77 -- -- 77

Koo ve ark., 1999Koo ve ark., 1999 S.BoardS.Board En fazla En fazla burstburst ve ve ant. kompresyonant. kompresyon

OMURGA YARALANMASI TİPLERİKIRIK TİPİ DAĞILIMI

OMURGA YARALANMASI TİPLERİSPİNAL KORD TİPİ YARALANMASI DAĞILIMI


Tam KesiTam Kesi Kısmi KesiKısmi Kesi Defisit yokDefisit yok

KAYAKKAYAK

SNOWBOARD

SNOWBOARD

OMURGA YARALANMASI TİPLERİSPİNAL KORD TİPİ YARALANMASI DAĞILIMI

Tam KesiTam Kesi Kısmi KesiKısmi Kesi Defisit yokDefisit yok

(Prall ve ark. Spine and spinal cord injuries in downhill skiers. J Trauma (Prall ve ark. Spine and spinal cord injuries in downhill skiers. J Trauma 1995;39:1115-1118)1995;39:1115-1118)

OMURGA YARALANMASI TİPLERİMEKANİZMA & ANATOMİK DAĞILIM


ServikalServikal LomberLomber

TorakalTorakal SakralSakral

KAYAKKAYAK

SNOWBOARD

SNOWBOARD

DüşmeDüşme AtlamaAtlama CiddiCiddiDüşmeDüşme

ÇarpışmaÇarpışma(Ağaç)(Ağaç)

ÇarpışmaÇarpışma(Kişi)(Kişi)

DüşmeDüşme AtlamaAtlama CiddiCiddiDüşmeDüşme

ÇarpışmaÇarpışma(Ağaç)(Ağaç)

ÇarpışmaÇarpışma(Kişi)(Kişi)

OMURGA YARALANMALARIYAKINMALAR / SEMPTOMLAR

ʘ Baş ve/veya omurgada yumuşak doku yaralanmasıBaş ve/veya omurgada yumuşak doku yaralanmasıʘ Omurga boyunca ağrı & hassasiyetOmurga boyunca ağrı & hassasiyetʘ Omurgada deformiteOmurgada deformiteʘ Ekstremitelerde zayıflık, uyuşma, karıncalanmaEkstremitelerde zayıflık, uyuşma, karıncalanmaʘ Duyu kaybı veya paraliziDuyu kaybı veya paraliziʘ Omurga boyunca veya ekstremitede yanma hissiOmurga boyunca veya ekstremitede yanma hissiʘ İnkontinens (Mesane/Barsak kontrol kaybı)İnkontinens (Mesane/Barsak kontrol kaybı)ʘ Hızlı nefes alma (göğüs kafesi yükselmesi Hızlı nefes alma (göğüs kafesi yükselmesi veya Ø) veya Ø) ʘ ““Eller yukarı” pozisyonuEller yukarı” pozisyonuʘ Erkeklerde priapizmErkeklerde priapizm

KAFA & OMURGA YARALANMALARI

DEĞERLENDİRMEDEĞERLENDİRME&&

YAKLAŞIMYAKLAŞIM

KAFA & OMURGA YARALANMALARIDEĞERLENDİRME / YAKLAŞIM

TEPKİSİZ HASTATEPKİSİZ HASTAʘ Hayatı tehdit eden durum yoksa diğer yaralanmalar Hayatı tehdit eden durum yoksa diğer yaralanmalar

için için kısıtlı fizik muayenekısıtlı fizik muayeneʘ Gerekli olmadıkça hastayı Gerekli olmadıkça hastayı hareket ettirmehareket ettirmeʘ Ciddi yaralanmayı kontrol etCiddi yaralanmayı kontrol etʘ Baş ve omurgayı Baş ve omurgayı stabilize etstabilize etʘ Olay yerindekilere;Olay yerindekilere;

» Ne oldu ?Ne oldu ?» Tepkisiz duruma gelmeden önceki mental durumu ?Tepkisiz duruma gelmeden önceki mental durumu ?


CEVAP VEREN HASTACEVAP VEREN HASTAʘ Yaralanma şekli olası omurga yaralanmasını Yaralanma şekli olası omurga yaralanmasını

düşündürürse düşündürürse Fizik muayenede dikkatli olFizik muayenede dikkatli olʘ Muayenede hastanın Muayenede hastanın fazladan hareket fazladan hareket etmesine etmesine

izin vermeizin vermeʘ Hastaya;Hastaya;

» Boyun veya sırtın ağrıyor mu ?Boyun veya sırtın ağrıyor mu ?» Ne oldu ?Ne oldu ?» Neresi (tam yeri) ağrıyor ?Neresi (tam yeri) ağrıyor ?» El / ayak parmaklarını ellediğimi hissedebiliyor musun ?El / ayak parmaklarını ellediğimi hissedebiliyor musun ?» El / ayağını hareket ettirebilir misin ?El / ayağını hareket ettirebilir misin ?


FİZİK MUAYENEFİZİK MUAYENEʘ Dermatom testiDermatom testiʘ Miyotom testiMiyotom testiʘ EHA testiEHA testiʘ Kuvvet testiKuvvet testi

ʘ Kuvveti diğer taraf ile karşılaştırKuvveti diğer taraf ile karşılaştırʘ Her iki ayak ve eli aynı anda değerlendirHer iki ayak ve eli aynı anda değerlendirʘ Bulgu Ø Bulgu Ø yaralanma olmadığını düşünme yaralanma olmadığını düşünmeʘ Şüphe durumunda Şüphe durumunda başı hareketsiz tut başı hareketsiz tut


KASK ÇIKARILMASI KASK ÇIKARILMASI (1 / 5)(1 / 5)

ʘ Hava yolu açık mı ? Hasta yeterli solunum yapıyor Hava yolu açık mı ? Hasta yeterli solunum yapıyor mu ?mu ?

ʘ Kask çıkarılmadan hava yolu sağlanabilir ve Kask çıkarılmadan hava yolu sağlanabilir ve solunum desteklenebilir mi ?solunum desteklenebilir mi ?

ʘ Kask ne kadar uygun oturuyor ?Kask ne kadar uygun oturuyor ?ʘ Hasta kask içinde hareket edebiliyor mu ?Hasta kask içinde hareket edebiliyor mu ?ʘ Kask varken omurga nötral pozisyonda immobilize Kask varken omurga nötral pozisyonda immobilize

edilebilir mi ?edilebilir mi ?



ʘ Uygun oturan bir kask kafanın hareket etmesine Uygun oturan bir kask kafanın hareket etmesine engel olur ve eğer;engel olur ve eğer;» Olası Olası hava yolu hava yolu veya veya solunum problemi yoksasolunum problemi yoksa» Hava yolunun değerlendirilmesi ve tedavisine Hava yolunun değerlendirilmesi ve tedavisine

engel değilseengel değilse» Omurga uygun immobilize Omurga uygun immobilize edilebiliyorsaedilebiliyorsa

ÇIKARILMAMALIDIRÇIKARILMAMALIDIR



ʘ Eğer;Eğer;» Hava yolunu değerlendirmede Hava yolunu değerlendirmede zorlukzorluk oluyorsa oluyorsa» Omurga immobilizasyonuna Omurga immobilizasyonuna engelengel oluyorsa oluyorsa» Kafanın aşırı Kafanın aşırı hareketine izin hareketine izin veriyorsaveriyorsa» Hasta Hasta kardiyak arrestkardiyak arrest iseise

ÇIKARILMALIDIRÇIKARILMALIDIR



ʘ Gözlükleri çıkarGözlükleri çıkar

ʘ Kafayı stabilize et ve kayışı Kafayı stabilize et ve kayışı gevşetgevşet

ʘ Elleri çene ve kafanın Elleri çene ve kafanın arkasına yerleştirarkasına yerleştir

ʘ Kaskı nazikçe yukarı Kaskı nazikçe yukarı kaldırmaya başlakaldırmaya başla



ʘ Hareket etmesini önlemek Hareket etmesini önlemek içine elleri kafanın arkasına içine elleri kafanın arkasına doğru kaydırdoğru kaydır

ʘ Çıkarırken kaskı hafifçe Çıkarırken kaskı hafifçe döndürdöndür

ʘ Servikal omurgayı manuel Servikal omurgayı manuel stabilize etstabilize et

ʘ Servikal kollar uygulaServikal kollar uygula


SERVİKAL KOLLARSERVİKAL KOLLAR

ʘ Başlangıç ve Başlangıç ve kısmi destek kısmi destek sağlarsağlar

ʘ Omurga yaralanması Omurga yaralanması şüphelenilen şüphelenilen tüm hastalara tüm hastalara uygulanmalıuygulanmalı

ʘ Omurga immobilizasyon cihazına alınıncaya Omurga immobilizasyon cihazına alınıncaya kadar elle stabilize edilirkadar elle stabilize edilir

ʘ Uygun ölçülerde Uygun ölçülerde olmalıolmalı

KAFA & OMURGA YARALANMALARIENGELLEME-1

ʘ Kayakçı sorumluluğuKayakçı sorumluluğu

ʘ Malzemenin uygunluğuMalzemenin uygunluğu» Bağlamanın açısı ve pozisyonuBağlamanın açısı ve pozisyonu» Bot tercihiBot tercihi» Kayak uzunluğuKayak uzunluğu

ʘ Teknik antrenman programları yapılmalıTeknik antrenman programları yapılmalı» Deneyimli kayakçılarda yaralanma insidansı düşüktürDeneyimli kayakçılarda yaralanma insidansı düşüktür

ʘ Müsabaka kayakçıları kuvvet ve dayanıklılık Müsabaka kayakçıları kuvvet ve dayanıklılık egzersizleri yapmalıegzersizleri yapmalı

KAFA & OMURGA YARALANMALARIENGELLEME-2

ʘ Her bir disiplin için özel antrenmanHer bir disiplin için özel antrenman» BeceriBeceri» DengeDenge» KoordinasyonKoordinasyon

ʘ Trambolin egzersizleri Trambolin egzersizleri (snowboard’ daki atlamalar)(snowboard’ daki atlamalar)

ʘ Video kayıtları Video kayıtları (kötü teknik hakkında bilgi sahibi olma)(kötü teknik hakkında bilgi sahibi olma)

ʘ Kayak tesisleri uygun inşa edilmeliKayak tesisleri uygun inşa edilmeli

ʘ KASK KULLANIMIKASK KULLANIMI

KAFA & OMURGA YARALANMALARIKASK KULLANIMI

(Macnab AJ ve ark. Effect of helmet wear on the incidence of head/face and cervical (Macnab AJ ve ark. Effect of helmet wear on the incidence of head/face and cervical spine injuries in young skiers and snowboarders. Injury Prevention 2002;8:324-327)spine injuries in young skiers and snowboarders. Injury Prevention 2002;8:324-327)

1998 - 1999 sezonu1998 - 1999 sezonu nn KASK +KASK + KASK ØKASK Ø

KAYAKKAYAK 3232 13 (%40)13 (%40) 19 (%60)19 (%60)

SNOWBOARDSNOWBOARD 2323 4 (%17)4 (%17) 19 (%83)19 (%83)

TOPLAMTOPLAM 5555 16 (16 (%30%30)) 39 (39 (%70%70))

Kaya

kKa

yak

S.Bo

oard

S.Bo

oard

Topl

amTo

plam

Yara

lanm

a Ri

ski

Yara

lanm

a Ri

ski


(Hagel BE ve ark. Effectiveness of helmets in skiers and snowboarders: case-control (Hagel BE ve ark. Effectiveness of helmets in skiers and snowboarders: case-control and case crossover study. BMJ 2005;330:281-285)and case crossover study. BMJ 2005;330:281-285)

%%KAFA YARALANMALARIKAFA YARALANMALARI BOYUN YARALANMALARIBOYUN YARALANMALARI

KONTROLKONTROLTÜM TÜM CİDDİCİDDİ TÜMTÜM CİDDİCİDDİ

KASKKASK

EVETEVET 25.325.3 24.324.3 33.633.6 39.139.1 28.228.2

HAYIRHAYIR 74.874.8 75.775.7 66.466.4 60.960.9 71.871.8

YAŞ ˂ 15YAŞ ˂ 15

EVETEVET 57.257.2 32.432.4 49.249.2 42.942.9 47.947.9

HAYIRHAYIR 42.842.8 67.767.7 50.850.8 57.157.1 52.152.1

YAŞ 15-25YAŞ 15-25

EVETEVET 15.315.3 19.619.6 22.522.5 37.537.5 17.017.0

HAYIRHAYIR 84.784.7 80.480.4 77.677.6 62.562.5 83.083.0

YAŞ ˃ 26YAŞ ˃ 26

EVETEVET 13.413.4 13.313.3 5.95.9 -- 13.713.7

HAYIRHAYIR 86.686.6 86.786.7 94.194.1 100.0100.0 86.386.3


(Hagel BE ve ark. Effectiveness of helmets in skiers and snowboarders: case-control (Hagel BE ve ark. Effectiveness of helmets in skiers and snowboarders: case-control and case crossover study. BMJ 2005;330:281-285)and case crossover study. BMJ 2005;330:281-285)

Kafa Kafa (Tüm)(Tüm)

Kafa Kafa (Ciddi)(Ciddi)

Boyun Boyun (Tüm)(Tüm)

Yara

lanm

a O

ranı

Yara

lanm

a O

ranı


(Sulheim S ve ark. Helmet use and risk of head injuries in alpine skiers and (Sulheim S ve ark. Helmet use and risk of head injuries in alpine skiers and snowboarders. JAMA 2006;295:919-924)snowboarders. JAMA 2006;295:919-924)

%% KASK +KASK + KASK ØKASK Ø

YAŞYAŞ

˂˂1313 85.485.4 14.614.6

13-2013-20 20.320.3 79.779.7

˃˃2020 12.912.9 87.187.1

BRANŞBRANŞ

KayakKayak 20.220.2 79.879.8

S.BoardS.Board 27.527.5 72.572.5

˂13 ˂13 yaşyaş

13-20 13-20 yaşyaş

˃20˃20yaşyaş

Yara

lanm

a O

ranı

Yara

lanm

a O

ranı


(Mueller BA ve ark. Injuries of the head, face, and neck in relation to ski helmet use. (Mueller BA ve ark. Injuries of the head, face, and neck in relation to ski helmet use. Epidemiology 2008;19:270-276)Epidemiology 2008;19:270-276)

- % 15- % 15

- % 16- % 16- % 15- % 15- % 31- % 31- % 14- % 14- % 8- % 8- % 20- % 20- % 2- % 2- % 40- % 40- % 20- % 20


(Russel K ve ark. The effet of helmets on the risk of head and neck injuries among skiers (Russel K ve ark. The effet of helmets on the risk of head and neck injuries among skiers and snowboarders: a meta-analysis. CMAJ 2010;182:333-340)and snowboarders: a meta-analysis. CMAJ 2010;182:333-340)

-%57-%57-%66-%66-%24-%24-%51-%51-%44-%44-%29-%29-%32-%32-%55-%55-%1-%1-%15-%15-%35-%35

SONUÇ

ʘ KAYAK VE SNOWBOARD POPÜLARİTESİ SON YILLARDA GİTTİKÇE KAYAK VE SNOWBOARD POPÜLARİTESİ SON YILLARDA GİTTİKÇE ARTMAKATDIRARTMAKATDIR

ʘ KAFAKAFA VE VE OMURGAOMURGA YARALANMASI, TÜM YARALANMALAR İÇİNDE YARALANMASI, TÜM YARALANMALAR İÇİNDE %1-15%1-15

ʘ YARALANMA NEDENİ OLARAK YARALANMA NEDENİ OLARAK EN FAZLA DÜŞMEEN FAZLA DÜŞME

ʘ KAFA YARALANMALARININ KAFA YARALANMALARININ ÇOĞU KONKÜZYONÇOĞU KONKÜZYON

ʘ OMURGADA EN FAZLA OMURGADA EN FAZLA KIRIKKIRIK TORAKOLOMBERTORAKOLOMBER BÖLGEDE, EN FAZLA BÖLGEDE, EN FAZLA SPİNAL KORD SPİNAL KORD YARALANMASI YARALANMASI SERVİKALSERVİKAL BÖLGEDE BÖLGEDE

ʘ EN FAZLA EN FAZLA BURSTBURST VE ANTERİOR VE ANTERİOR KOMPRESYONKOMPRESYON KIRIĞI KIRIĞI

ʘ KASKKASK, KAFA YARALANMASINI , KAFA YARALANMASINI %30-60 %30-60 ORANINDA ORANINDA AZALTABİLİRAZALTABİLİR

SORULAR

Documents

Kış Sporlarında Baş ve Omurga Yaralanmaları