LEKSIONE TE PROJEKT TRANSPORTIT
PROJEKTIMI I SISTEMEVE TE TRANSPORTIT
KAPITULLI XIITema :
Transporti me litare
Transporti me litare, perfshine ato lloje te transporti ne te
cilen objekti qe transportohet cvendoset me ndihmen e nje litari.
Kjo eshte konceptuar ne terheqjen e mjetit mbartes me anen e
litarit, pergjate udhes se tij, ose shtriries se tij. Historikisht
tipike, ky lloj transporti perfaqesonte levizjet e mjeteve
lundruese, mbi lumenj ose kanale lundruese. Sot ky lloj transporti
(lumenj lundruese) eshte gjeneruar ne forma te ndryshme, sic do ta
shohim ne leksionet e meposhteme. Peshen kryesore ne kete lloj
transporti e ze transporti me teleferik dhe ai me ashensore, (pa
permendur makinat ngritese-transportuese). Transporti me terheqje
rreshqanthi, pergjate tokes, eshte pak i perhapur. (Ekzistojne
studime te cilat tentojne te perfshijne kete lloj transporti, te
permendur ne fund, ne formen e linjave me shina, si nje forme e
transportit urban ne qytetet e medha dhe me infrastrukture te
dobed). Ne ne leksionin tone do te trajtojme transportin me
teleferik, dhe ai me ashensore, si dy forma transporti me mundesi
perhapje ne Shqiperi. Per transportin me makina
peshengritese-transportuese, nuk do ti trajtojme, per specifikat e
vecanta te tyre, si dhe per detyren qe ne kemi vene ne lenden tone,
Transportin publik
Transporti me teleferik
Transporti me teleferik, do te kuptojme nje impjant transporti
ne te cilin levizja e objektit realizohet mbi nje litare te
tendosor, ne ajer (jo pergjate tokes/rreshqanthi). Ky lloj
transporti eshte tipike per vendet malore, ne te cilat disnivelet e
terrenit dhe distancat e madha, pengojne ndertimin e llojeve te
tjera te transportit, ose kerkojne invenstime te konsiderueshme.
(teleferiku mund te shikohet edhe ne terren fushor, ne ato raste
kur nuk ekziston ndonje infrastrukture e gateshme, per realizimin e
volumit te transporti). Ne qendrat turistike, ku kerkesa per
trasnsport, eshte sezonale dhe me cikel te caktuar, (si ne rastet e
kampingjeve malore, tek te cilat zhvillohen aktivite sportive, me
skiatore). Transporti me teleferik eshte zgjidhja me optiomale. Per
kete rast, transporti me teleferik jo vetem qe eshte tipiku dhe me
i pershtateshmi, ne aspektin cilesore dhe ekonomik, por ai ka nje
siguri, ne pergjithesi nje thjeshtesi ne aplikim, si dhe arrin nje
kapacitet transporti te madh. Po ketu mund te permendim edhe nje
fakt tjeter, te cilin e dallon kete lloj transporti, ky lloj
transporti duke ju pershtatur terrenit ku ai ndertohet, i jep nje
vlere turistike me te madhe zones ne te cilen eshte ndertuar, se sa
te gjitha llojet e tjera te transoportit. Perdorimi i tij me cikel
sezonal e favorizon perhapjen e tij, por kerkon nje shkalle
rrelativisht te larte te mirembajtjes (sherbimi i tij).
Ne leksionin tone do te trajtojme transporti me teleferik per
njerez, me shenimet perkatese do te permenden dhe transporti i
mallrave. Ne gamen e madhe te aplikimeve te transportit me
teleferike, ne do te prezantojme nje menyre grupimi mbi bazen e
rrealizimit te ciklit dhe te ndertimit konstruktiv te
teleferikut.
a) teleferik me nje litare mbajtes, e nje terheqes, me dy
drejtime vajtje-ardhje (me nje kabine)
b) teleferik me dy litare mbajtes, e nje litare terheqes ne
forme laku, me dy drejtime vajtje-ardhje (me dy kabina)
c) teleferik me nje litare mbates, e terheqes njekohesisht ne
formen e nje laku, me nje drejtim (me shume gabina ne perdorim
njeheresh, te vendosura mbi litare).
d) teleferik me dy litare ne formen e nje laku, me nje drejtim,
(e ngjajshme me piken e siperme c), por me shume gabina te
ndrueshme, te cilat vendosen ose hiqen mbi lak, sipas
kerkeses/ciklit per transport.
e) teleferik me nje litare mbartes dhe terheqes, ne formen e nje
laku te mbyllur, ne te cilin vendosen kapjet specjale, ne formen e
segmenteve prej litari, ne vend te gabinave, me te cilin lidhen ose
terhiqen personat (skiatoret).
Dasite e siperpermendura dallohen jo vetem nga fakti i ndertimit
te konstruksionit te tyre, i traguar ne figuren e meposhteme, por
dhe nga menyra e pershtatjes se kerkeses per transport.
Per te vleresuar nje teleferik si nje impjant inxhinierik kemi
karakteristikat kryesore Tekniko -Fizike prezantuese te tij, te
cilat tregohen ne pasaporten e impjantit, kur porositet, ose
krahasohet (cdo impjant ka vecorite e veta personale, pra eshte
unikal, shkalla e unifikimit tek keto impjante, eshte nje element
konstruktiv perberes i impjantit.)Karakteristikat Tekniko-Fizike te
nje teleferiku jane:
Emertesa
njesia Simboli
Planimetria dhe preria gjatesore e trajektores se litarit te
teleferikut
Gjatesia ajrore e transportit
m
L
Pika e poshteme e teleferikut (kuota)
m
A
Pika e siperme e teleferikut (kuota)
m
B
Disniveli i dy pikave (fillimi/fundi) te teleferikut
m
d
Kendi me horizontin, i kordes AB
0
(
Kendi i inklinimit te litarit, ne piken e fillimit A
0
(
Kendi i inklinimit te litarit, ne piken e fundit B
0
(
Diametri i litarit mbajtes
m/m
(
Diametri i litarit terheqes
m/m
(t
Numri i kampatave (mbeshtetjeve)
-[n]
Numri i kabinave /vagonave/karrocave
n
Kapaciteti i kabinave/vagonave/
kg
P
Fuqia kryesore e instaluar
kw
N
Fuqia sekondare
kw
Ns
Masa e kundrapeshes
dN
C
Shpejtesia e levizjes kryesore, e impjantit
m/s
V
Shpejtesia e levizjes, me motorin rezerve
m/s
vs
Shpejtesia e levizjes neper stacionet fundore
m/sek Vs
Gjatesite e levizjes nper stacione
m
Ls
Diametri i pulexhes aktive
m/m
D
Sistemi i fuqise ne impjant
elektrik\djegje te brendeshme\etj
Tipi i teleferikut, sipas specifikimeve te sipertreguar
etj.
Per cdo impjant n transportin me teleferik, keto tregues jane
unikale dhe i takojne ketij projekti, i cili ka edhe nje emer qe e
dallon, emerton. (Nuk duhet te ngaterroheni me rastet e transportit
me litare toksore, (karroca rreshqet mbi shina e terhequr nga
litaret), pasi ne keto raste, ekziston nje koncept krejt tjeteer
per llogaritjen e ketij impjanti)
Shkalla e unifikimit tek keto impjante eshte nje element i
rendesishem, si per aspektet projektuese, ashtu dhe per ato te
mirembajtjes. Te gjithe projektuesit pavaresisht nga detyra e
projektimit, qe kane marre per zgjidhje, e kane kete problem ne
qender te vemendjes se tyre. Per te rritur shkallen e sigurise (qe
eshte nj element i sigurise per keto impante), detyrimisht pranohen
disa elemente te vecante te projektit, si elemente te unifikuar si:
litaret e celikut, tamburot, rrotat mbeshtetese, nyjet rrotulluese,
ganxhimet e karrocave, elektrofrenat, aksesoret elektrike dhe
hidraulike, etj.
Tipet/llojet e teleferikeve dallohen konstruktivisht, nga fakti
se si kombinohet kapja e karroces (vagonit kabines), me litaret.
Perzgjedhja e tipit te teleferikut, ka te beje me kushtet e
terrenit ku ai do te montohet, kerkesat per transport (sasia, cikli
kohor, etj), si dhe eksperienca e firmave projektuese e
shfrytezuese te ketij lloj transpoprti, ai me teleferik. P.sh. ne
projektimin e nje impjanti teleferiku, ne qendrat turistike alpine,
eshte e pershtateshme skema tip zinxhiri te treguar me siper, per
faktin se ne keto skema, transporti kryhet me kabina te vogla, te
inkastruara mbi litare, me nje distance rrelativisht te vogel dhe
me kapacitet 6-12 persona pr gabine ne ngjitje, ose dhe zbritje
njekehesisht. Ne kete rast kemi nje perputhje mjaft te mire
ndermjet kerkeses per transport (sasia, cikli, volumi, thjeshtesia
ne ngarkimin shkarkimin e turisteve etj), dhe ofertes qe ne i japim
(lloji i impjantit te projektuar, ndertuar, ai me kabina te vogla,
te vendosura keto ne formen e nje laku te pacmuntueshme, ose te
cmontueshme,). Per rastin e projektimit te nje impjanti teleferik
ne qendrat urbane, eshte e pershtateshme skema me nje kabin
vajtje-ardhje dhe me nje ose dy litare, kjo per faktin se
transporti realizohet me nje cikel, relativisht me te gjate, qe
mund te shkoje per disa minuta, (varet nga distanca e pikave
ekstreme, si dhe shpjetesia e levizjes se karroces). Ne kete lloj
skeme kabina eshte relativisht e madhe, me kapacitet deri 80 - 120
persona, me te cilen realizohet nje volum afersisht mbi 500
persona/ore. Kete lloj transporti, mund ta krahasojme me nje
autobuz urban, qe leviz me nje cikel te caktuar ne stacionet A - B.
Kujtojme qe, per teleferiket, si nje impjant qe cvendos nje mase
nga nje pozicion ne nje tjeter, prezantimi energjitik konceptohet
ne menyre klasike, si ndryshimi i energjive te masave nga pozicini
fillestar, ne ate perfundimtar. (zakonisht merret energjia
potenciale Ep, pasi ne shumicen e rasteve kemi disnivele). Energjia
qe perdoret ne keto impjante, gjithmone eshte energjia elektrike.
Per ato impjante teleferiku ku mungon energjia elektrike, (nuk
eshte prezent ne ate zone), jan planifikuar hapsira konstruktive,
per stacionin e prodhimit te energjise elektrike, nga motoret me
djegje te brendeshme stacionare. Kjo per faktin se te gjithe
elementet perberes te fuqise se instaluar, si elektromotoret,
reduktoret, aparatet e komandimit, etj, jane te unifikuar nga
karakteristikat e punes se tyre. Ne impjante teleferike me
pergjegjesi, si ne rastet e qendrave te medha, kemi te pranishem dy
motore elektrik nga te cilet njeri eshte kryesor, dhe konceptohet
nga llogaritjet per fuqine ne projektin e teleferikut. (Ky eshte ne
pune gjate gjithe kohes). Motori i dyte (i gadishmerise) instalohet
per rastet emergjente/avarie te impjantit, kuptohet qe ky punon me
kohe shume te reduktuar, prandaj dhe pranohet me karakteritika te
zvogluara. (madhesia e te cilit shkon deri ne 75% te fuqise
kryesore). Gjate projketimit te nje impjanti t transportit me
teleferik, do te pranohen t mireqena nje rradhe ceshtjesh e
hipotezash, me te cilat nis e mbeshtetet detyra e projektit, T
gjitha kto duhet t perfshijne elemente t cilet i referohen ketyre
pikave t poshteshenuar:
Harta topografike e terrenit, per te cilin do te zhvillohet
projekti. Ne kete harte futen te dhena te tjera si: ererat,
gjelberimi, temperaturat, linjat elektrike, prezenca orteqesh,
energjitika ne zone, etj
Materjali qe do te transportoje teleferiku (njerez, mall, ose
kombinim), perberesit e kerkeses per transport si: kapaciteti orare
i sistemit, ciklet kohore, ditore, javore, mujore, vjetore
Plani global i levizjes (teknologjia e transportit), pikat
ekstremale, hapsirat e perpunimit, ose e sherbimit, gershetimi me
infrastrukturen ekzistuese etj
Karakteristikat teknike dhe konstruktive te impjantit, (numuri i
kampatave, fuqite e instaluar etj.)
ASa me siper, projektuesi kur fillon detyren per te projektuar,
nje sistem transporti me teleferik, ne baze te eksperiences,
normave, rekomandimeve, si dhe duke u mbeshteteur ne terrenin
(mbasi ka kryer dhe rikornicionin e tij) parapercakton tipin e
teleferikut, karakteristikat gjenerale te impjantit ne perputhje me
kerkesen per transport. Projekti i rrealizuar ne kete faze,
prezantohet se bashku me studimin, me nje harte topografike me
shkalle 1:25000. Ky studim kalon neper konsulencat perkatese,
(njesite pergjegjese te zones) aparatet administrative te zones,
shoqatave joqeveritare per mjedisin, etj. Te gjitha keto, kane per
detyre te prononcohen ne lidhje me vendosjen e nje impjanti te
tille, per shfrytezimin sa me optimal te investimit. (mund te kete
raste qe, per kete projekt, duhet te cvendosen linjat te
trasmetimit te energjise elektrike, ose propozohen te kryhen punime
suplementare, per gershetimin e interesave te tjera, per kete
zone), Ne kete faze percaktohet trajektorja e teleferikut, ose
trajektorja e saj ne terren, se bashku me pikat mbeshtetese
ndermjetese, n.q se ka. Duke u hedhur e gjithe kjo, ne nje harte me
shkallen perkatese, ku duhet te prezantohen edhe prerjet gjatesore,
e seksionet e disa elementeve konstruktive, (me karakteristike) me
SH1:1000/1:2000, shkallet e medha merren kur kemi nje numur me te
madh se 1 te kampatave, pergjate trajektores se litarit. Shkalla
eshte e njejte si per lartesi dhe per gjatesiBKapaciteti orar i
impjantit te teleferikut, realizohet mbi bazen e kerkeses per
transport dhe karakteristikave te teleferikut, (oferta) ose
elementeve perberes te tij, te parazgjedhur ne zerin A) si:
shpejtesi, gjatesia lineare, teknologjia e transportit, ambjenti,
kapaciteti i karroces, vagonit etj. Kuptohet qe ne perzgjedhjen e
keteyre parametrave ka rekomandime dhe eksperjenca te ndryshme
projektuese e shfrytezuese, te mbeshtetura keto, mbi studime,
sugjerime, publikime etj. (per kete lloj transporti, si per cdo
lloj tjeter transporti, ka studime dhe eksperimentime ku publikohen
neper konferanca e takime periodike, kombetare e nderkombetare).
Mbasi projekti kalon instancat perkatese te konsulencave, ose te
recenzave, ai kunkludohet, ose mbyllet me parametrat kryesore te
impjantit per kete projekt si Teknologjia e transportit, kapaciteti
i impjantit, cikli i levizjes hapsirat e levizjes, etj etj.. Ky
studim ka formen e detyres se projektimin konstruktiv, dhe atij te
ndertimit ne terren. (mbasi te jete marre aprovimiet, lejet
perkatese ne organet ekzekutive).
C Problemi mund te percaktohet, ose te sillet edhe ne formen e
anasjellte (sikur pershtatet nje ekzistues), duke nderhyre ne
teknologjine e transportit, p.sh permiresojme sasine e kapacitetit
te karroces, shpejtesine e levizjes etj, mbi bazen e kapacitetit
orare te impjantit, ose duke ndryshuar elemente te vecante
konstruktive te impjantit. Per kete rast projekti merr detyre
tjeter, ate te permiresimit te parametrave teknike, ose ate te
permiresimit te teknologjise se transportit. Kuptohet qe dhe
propozimi, aprovimi, recenzat ose konsulencat per projektin, jane
sipas nje linje tjeter.
Le te trajtojme, nje shembull konkret te thjeshte:
Shembull:
Per nje impjant teleferiku me gjatesi te kordes L 14242m, eshte
vendosur nje karroce me kapacitet 50 persona dhe leviz me shpejtesi
5 m/sek. ndersa neper stacione me 0.3 m/sek ku gjatesite e levizjes
ne stacion 10m nxitimet e levizjes se impjantit pranohen
a=0.2m/sek2 ne nisjen dhe a=-0.4m/sek2 ne ndalim, koha e ngarkimit
te pasagjereve 60 sek dhe per zbarkimin e tyre per 30 sek (sipas
rekomandimeve per nje karroce me me kapacitet 50 persona). Kerkohet
te percaktojme kapacitetin orare te ketij teleferiku. Q
Zgjidhje :
Koha e plote e nje cikli te karroces T=t1+t2+t3+t4+t5+t6 ku
t1koha e ngarkimit te pasagjereve
60 sek
t2koha e zbarkimit te pasagjereve
30 sek
t3koha e akselerimit te karroces ne nisje 5/0.2= 25sek
t4koha e frenimit te karroces ne ndalim(5-03)/0.4= 10.4sek
t5koha qe leviz kabina neper stacion me 0.3m/sek 5/0.3=
16sek
t6koha ne levizjen pergjate teleferikut (kryesore)
(L-l3-l4-l5)/5=
L gjatesia e kordes AB =1424m
l3 gjatesia e levizjes ne akselerim 0.2x502/2= 250m
l4 gjatesia e levizjes ne frenim 0.4x242/2= 115.2m
l5 gjatesia ne levizjen ne stacion
10m
t6=(1424-250-115.2-10)/5=210 sek
Koha e plote per nje cikel rezulton
60+30+25+10.4+16+210=352sek
per 1 ore do tekemi 3600/352=10.2 cikle pranojme 10 cikle
Kapaciteti orar i impjantit Q=50x10=500persona/ore
Percaktimet gjeometrike te trajektores se teleferikut
Ne percaktimin e vijes gjeometrike te teleferikut, pranojme disa
faktore te mireqene, kjo per te thjeshtuar shumellojshmerine e
rasteve, p.sh. prenzenca e eres, lekundjet vetjake te karroces,
prezenca e ferkimit ne tamburo dhe ne vete litarin, kohet e ngarkim
shkarkimit te mallrave, shmangjet nga cikli i levizjes, shpejtesite
dhe nxitimet e levisjeve, ngarkesat normale per cdo karroce,
kundrapesha me madhesi te vertete etj. etj
Per sa prezentuam me siper, po pranojme disa rekomandime nga
literatura si:
shpejtesite ne levizjen kryesore nuk duhet te kaloje vleren
5m/sek
shpejtesite e levizjes neper stacionet e ngarkim-shkarkimit jome
shume se 1.8-2.5 m/sek (per transport personash)
shpejtesia e levizjes se impjantit, te jete jo me shume se
1.8-2.5 m\sek, per rastet kur ky impjant eshte projektuar per
ngarkim shkarkim, pa ndalimin e tij (per rreshqitjen e
skiatoreve)
nxitimet e levizjes se karroces 0.2-0.4 m\sek2 kur personat jane
ne kembe dhe 1-1.2 m\sek2 kur personat jane ulur
Kohet per ngarkim-shkarkimin e karroces me njerrez, zakonisht
pronohet respektivisht, 60-30 sek
ne pikat e ktheses se trajektore, nxitimi i levizjes (V2/R) nuk
duhet te jete me i madh se 2 m\sek2
ngarkesa maksimale e dobishme, per nje karroce, 800-1000 kg
(8-12 persona) kjo per rastin e teleferikut me nje drejtim, dhe me
shume karroca me ngarkim-shkarkim automatik
numuri maksimal i personave per nje gabine eshte 12, ne
teleferikun me nje drejtim
koha minimale e domosdoshme per fiksimin e rregullt te karrocave
ne lak (per ato impjante qe e kane kete mundesi) eshte 4-8sek
numuri maksimal i personave per nje gabine eshte 120-150,
(40000-60000 kg) ne teleferikn me dy drejtime vajtje-ardhje, dhe me
nje, ose me dy kabina
gjatesite e levizjes se karroces neper stacione, ne nje drejtim,
jo me pak se 10 m
Kalkulimet gjeometrike
Nje teleferik, me ato qe prezantuam me siper do te konceptohet
si nje litare i inkastruar ne dy pika, ku cdo pike presupozon pikat
ekstreme te levizjes se objektit. Litari pranohet me nje peshe
lineare, uniformisht te shperndare pergjate gjithe gjatesise se
tij. Ne rastin e pergjithshem dy pikat ekstremale pranohen me
disnivel, konkretisht pika e fillimit pranohet me posht se pika e
fundit. (shif figuren e skematizuar). Duke pranuar se kemi
gjithmone ngjitjen e peshes, pra edhe per rastin e teleferikeve,
ngarkesa pranohet te levize nga poshte-lart. (n.q.se kemi raste qe
ngarkesa, leviz nga lart posht, atehere nuk kemi problemin e
prodhimit te cvendosjes, por te frenimit te renies). Tensionimi i
litarit jep nje gjeometri te vijes se tij, e cila ne na intereson
per te ndertuar interpretimet e tjera inxhinierike, si tensionet
skema e forcave, fuqia motorrike.
Skema e interpretimit te forcave ne nje gjeometri te caktuar
Skema e interpretimit te ne nje gjeometrie te caktuar
Per te kuptuar keto qe thame, ne do te prezantojme me poshte
disa raste t kombinimit t ngarkimit t litarit, i cili merr dhe
trajektore t caktuar, sipas kushtit t ekujlibrit t tij
Rastin kur ne litarin e vendosur ne dy ekstremet, nuk kemi asnje
gabine/ngarkese, pra mbi litare vepron vetem pesha vetiake.
Rastin kur mbi litarin e vendosur ne dy ekstreme, kemi vetem nje
ngarkese, dhe kjo e vendosur ne mesin e kordes se litarit.
Rastin kur mbi litarin e vendosur ne dy ekstreme, kemi te
vendosur disa ngarkesa, uniformisht te shperndara, pergjate
trajktores se litarit.
Rastin kur mbi litarin e vendosur ne dy ekstreme, kemi me shume
si nje kampate, pra disa pika ndermjetese mbeshtetese, se bashku me
kombinacionet e ndryshme te ngarkimit, respektivisht rasti pa
ngarkese ne cdo kampate, rasti me nga nje ngarkese ne mes te cdo
kampate; rasti me disa ngarkesa te shperndara uniformish neper
kampata;.
Keto qe permendem, jane forma te ndryeshme skeme te profilit te
teleferikut, qe takohen ne aplikimet e sotme. Ne, me poshte po
trajtojme disa nga keto raste:
Rasti i pare:
(kur mungon ngarkesa)
Nje litare celiku me peshe lineare p e fiksuar ne dy skaje A dhe
B, ne menyre te tille qe ne piken e poshme A, kemi nje mbeshtetese
e cila lejon lidhjen e kundrapeshes se sistemit, me litarin, ndersa
ne piken e siperme B kemi nje lidhje fikse te litarit, qe
presupozon kapjen me organin terheqes. Ky litare do te pranoje nje
vije gjeometrike te tije, ne gjendje ekujlibri, me ekuacion
parabolik, si ne figuren e mesiperme, ku karakteristikat
gjeometrike te paraboles jane ne varesi nga parametrat e skemes
(pesha lineare vetjake e litarit, disniveli i pikave, si dhe masa e
kundrapeshes e vendosur ne piken e poshme A, kjo e fundit percakton
dhe ekujlibrin e skemes). Per kete skeme duhet te pranojme
hipotezat si :
Litari eshte persosmerisht i perkulshem dhe i pazgjateshem,
(influenca e se ciles shkon deri 4%), Influenca e kushteve
metrologjike, pranohet zero
Gjatesia e litarit Lf ,pranohet me njefare shmangje, e barabarte
me gjatesine e kordes L.. Pesha vetiake e litarit llogaritet me
perafersi pL.
Kjo kurbe pranohet si nje parabole dhe si e tille, do ti
pranojme te gjitha ekuacionet e saj. Shmangjet nga ky ligj dalin si
rrezultat i saktesive te parametrave perberes si, pesha lineare
vetjake e litarit, masa e kundrapeshes
Pranojme qe kemi nje ekuacion parabolik y = h * coship
(x/h)ku:
x,y jane kordinatat e pikes ne sistemin e zgjedhur X0Y
Pranojme qe tensioni i litarit T ne cdo pike te tij do te
jete
T= p y
ku :
p- pesha lineare e litarit, e cila merret ne tabelat perkatese
(me nje gabim 1-2%)
Ne figuren e treguar, rasti pa ngarkese (vetem pesha vetiake e
litarit)mund mund te japim keto relacione, sipas zgjidhjes grafike,
relacionet e tregendeshaveH = TA cos( = TB cos( = Tm cos(
TA=C
TB = C cos(/cos(Tmtensioni ne piken e mesit te litart
Cvlera e kundrapeshes e vendosur ne piken e poshteme A
H projeksioni horizontal i forcave ne sleme
TA tensioni i litarit ne piken e fillimit A
TB tensioni i litarit ne piken e fundit B
Tm tensioni i litarit ne mesin e kordes
kendi i inklinimit te litarit ne piken A
kendi i inklinimit i litarit ne piken B
(kendi i ngjitjes se dy pikave te fillimit dhe asaj te
fundit
lprojeksini horizontal i dy pikave fillimit dhe fundit
ddisniveli vertikal ndermjet dy pikave te fillimit e te
fundit
(kendi i ngjitjes se trajektores ndermjet dy pikave te fillimit
dhe te fundit
tg (=
Ne piken e vendosjes se kundrapeshes, rezulton nje rreaksion mbi
mbeshtetesen, e cila ne llogaritjet konstruktive eshte e
rendesishme ne formimin e nyjes se kesaj pike, A Sipas varesive te
mesiperme, si dhe duke pranuar kundrapeshen ne drejtimin vertikal,
rezulton :
S=2TA sin ((/2)S=2TA sin [(90-()/2]S=2C sin [(90-()/2]
Normalisht gjate gjithe kohes se punes, levizja e kundrapeshes
(per ruajtjen e ekujlibrit te skemes), nuk kalon vlerat e nxitimit
0.5-1 m/sek2 , por ne raste te avarive, ose te situatave dinamike
te provave, kjo vlere nuk duhet te kaloje 2-4 m/sek2. Literatura
pranon per rastet e avarise, nje ndryshim i tensionit te litarit ne
piken e vendosjes se kundrapeshes A, ne vleren e tensionit TA,deri
ne (40%. Per te kontrolluar kete fenomen, vendosen amortizatore te
ndryshem (me vaj, ose me ferkim), te cilet ndikojne direkt ne
ligjin e lekundjeve, ne drejtim te permiresimit te punes. Ne
percaktimin e sakte te ligjit te kurbatures se trajektores se
litarit, eshte veshtire, sepse ne ndertimin e hipotezave,
pretendohet disa karkateristika ideale te litari, si: te mos kete
ferkim te brendeshem, te jete i pazgjateshem, te jete persosmerisht
i perkulshem etj, ne fakt ne liatrin rreal, jane prezente keto
elementet, te cilet ndikojne ne ekujlibrin e tensioneve te litarit,
si rrjedhim edhe ne gjeometrine e tij. Per rastin e skemes se
lidhjes se litarit ne dy pika, disa literatura, gjeometrine e
ekujlibrit te litarit, me peshe vetiake, e pranojne nje ekuacion
hiperbolik ne formen
y= h (coship
y x kordinatat e pikes ne trajektoren e litarit ne lidhje me
sistemin e referimit XOY
h= . =y(cos( =Lf(cotg(Ka literatura te cilat e trajtojne
ekuacionin trajektores se ekujlibrit te litarit, si kurba ne formen
parabolike, me ekuacion:
x2=2hy
ku
h= cos(h jep nje vlere, e cila quhet parametri i kurbes, kjo
percaktohet nga
Hkomponentja e tensionit horizontal te trekendeshit e
forcave.
Kendi i tangentes se trajektores ne piken e poshme A,
LfGjatesia e trajektores se litarit, ose gjatesia e kurbes
ppesha lineare e litarit
(kendi qe formon trajektoria elitarit,ne mesin e saj, me
horizontin
Nje parameter shume i rendesishem i trajektores se liatrit eshte
shigjeta (ulja), Nga literatura, shigjeta ne nje pike cfardo, mbi
nje kampate me gjatesi horizontale l, me largesi x nga ekstremi i
poshtem jepet
f= (l-x), per x=
do te marrim shigjeten e uljes ne mesin e kurbes fm=
Le te pranojme me perafersi, L= do te marrim nje prezantim te
pranueshem, te shigjetes se uljes se trajektores se litarit, ne
mesin e tij.
fm= Keto formula jane te thjeshta, e mund te perdoren per te
vleresuar ne praktike, vlerat e tensioneve te litarit (me
perafersi). Duke matur ose vleresuar respektivisht :
( kendi i inklinimit te litarit ne piken e poshteme
( kendi i inklinimit te litarit ne piken e siperme
C vlera e kundrapeshes, sipas projektit, ose realizimit ne
praktike
Ne rastin e skemes se litarit, pranohen prezenca e forcave
konkuruese te cilat formojne nje shumekendeshte mbyllur (pasi jane
ne ekujliber). Per rastin e ngarkimit te litarit vetem me peshen
vetiake, ne mund te ndertojme trekendeshin e forcave, qe jane pesha
e litarit, dhe dy rreaksionet ne pika e inkastrimit. Nga figura e
trekendeshie forcave, me teoremen e sinuseve, formojme keto
relacione:
Per piken e mesit te trajektores, me nje gabim te vogel,
pranojme kendin e tangjentes se trajektores ne ate pike, te
barabarte, me kendin ( n radian te kordes AB me horizonrin, atehere
mund te shkruajme, per mesin e kurbes
tag(=d/l Tm= H / cos( ,
ku
H komponentja horizontalene trekende e forcave, pr kete skeme
ngarkimi qe kemi pranuar (parabola e paster, pa shmangje te
tjera)
Tm Tensionet ne mesin e litarit,
Tensioni maksimal i litarit, nga trekendeshi i forcave rezulton
tensioni ne piken B pra TB e cila mund te shprehet ne relacion me
tensionin maksimal te litarit:
Tmax.=C+pLsin( =C+pL=C+pd ne rastet e projektimit kjo vlere
meret 2-3% me e madhe si rezultat i forcave te ferkimit ne vet
litarin gjate tensionimit te tij.
Pas disa transformimesh trigonometrike rezulton :
TA = C TB = C + pd per rastin kur kundrapesha vendoset ne piken
A (poshte)
TB = C TA = C - pd per rastin kur kundrapesha vendoset ne piken
B (siper )
po te shofim varesine TA=C dhe C cos ( = TB cos( = H = hp/cos(
del
keto nuk jane gje tjeter, vetem parametrat gjeometrike te
paraboles, e cila, sic duket edhe nga relacionet, jane ne varesi te
vleres se kundrapeshes dhe peshes vetiake lineare te litarit. Ne
percaktimin e drejte te parametrave te teleferikut, eshte shume e
rendesishme te vleresohet vlera e kundrapeshes C dhe pesha vetiake
lineare e litarit (kjo e fundit eshte edhe ne varesi te vete
ngarkeses te vendosur mbi litare). Kuptohet qe ne piken ku ne do te
vendosim kundrapeshen, (me nje kinematike te tille qe, tensioni i
litarit te jete i barabarte me vleren e kundrapeshes), do te kemi
nje rrezultante forcash e cila eshte mjaft e rendesishme ne
llogaritjet e bazamentit, ose pikes se mbeshtetesave te
karrukullave.
Rasti i dyte (kur ne skeme eshte prezent ngarkesa dhe e vendosur
ne mes te kordes)
Hipotezat e problemit jane po ato, te mesipermet, duke i shtuar
nje element, per te cilin pranohet qe, pesha e sistemit eshte e
vendosur ne mesin e kordes, ose e trajektores se litarit. Ne skemen
e forcave shtohet edhe pesha P e karroces me gjith aksesoret e saj
mberthyes (pesha e plote). Po te ndertojme diagramen e forcave,
duke permiresuar skemen e sipercituar, rrezulton qe ne piken e
kontaktit te karroces me litarin, te kemi dy vlera te ndryshme te
tensionimit te litarit, po per te njejeten pike takimi
TC (TD,
kjo tregon qe ne litare, Ne te kemi, per te njejten pike, dy
sforcime te ndryshme, pra litari rezulton i zgjateshem. Kjo gje bie
ne kundershtim me hipotezen (dhe praktiken konkrete). Ne duhet, te
pranojme qe, vlera e tensionit mbi litare, ne kete pike, te jete e
njejte,
TC = TDSa me siper, duhet te pranojme qe tensionet e litarit,
jane te barabarta ne vlere skalere, por me drejtime te ndryshme,
d.m. se Ne duhet te ndryshojme kendet e inklinimit te litarit, ne
piken e hyrjes dhe te daljes se tij, me karrocen. Keshtu sipas
ketij arsyetimi, skema permiresohet me tej, duke na dhene nje force
horizontale, te dyte, e ndryshme nga horizontalja e pare, shif
figuren e meposhteme.
H1(H2
Skema e ngarkimit te trajektores se litarit, me ngarkesen Pk ne
mesin e saj.
Drejtimi i rezultantes se forcave, duhet te jete i ndryshem nga
pozicioni normal, projeksioni horizontal i se ciles kompeson H1 dhe
H2. Ketu duhet te pranojme qe, kemi nje influence te ndryshimit te
drejtimit te P, si rezultat i forcave te ferkimit te nyjes se
mberthimit te karroces me litarin. Ky fakt ben qe ne vleren e TB
mund te jete nje vlere jo maksimale, ose duhet te rishikohet per te
nxjerre maksimumin nga diagrama e forcave. Kjo skeme, eshte shume
me afer se vertetes dhe mbi kete baze do te nxjerrim rrelacionet
perkate te forcave:
TA / sin(90-() = TB/ sin(90+() = (pl1+pl2+PK) / sin((-() = (p l+
PK)/ sin((-()
TA = (pl+PK) cos(/sin((-() ( C
TB= (pl+ PK) cos(/sin((-() ( C +pd+ PK (kjoj e fundit pranon
H=constant).
Vleresimi i shigjetes (ulja maksimale) edhe per kete rast do te
pranohet, merret ne mesin e kampates, aty ku eshte vendosur pesha e
ngarkeses P. Po ketu pranojme qe, tangjentia e hequr ne kete pike,
eshte paralel me AB (pavarsisht se kemi, pikekeputje te ekuacionit,
sepse pranojme kende te ndryshme te inklinimit, ose vlere te
ndryshme te derivateve, ne po te njejten pike). Kjo behet per
faktin e marrjes se nje zgjidhje grafike te pranushme me nje gabim
rrelativ mjaft te vogel. Nga figura kemi
fm= + ose
fm= per vleren e H kemi nje kontrakdite pasi rezultojne vlera te
ndryshme te saj, dhe ne per kete rast do te vendosim si vlere te H,
vleren mesatare te H1 me H2 pra
fm = l(pL/2+ PK)/4Hmes.Hmes=(H1+H2)/2
keto llogaritjet perseriten hap pas hapi, deri sa te marrim
vlera te pranueshme (per faktin e pranimit te shmangjeve te
cituara). Rrezistencat ajrodinamike ne sistemin e pranuar, merren
ne konsiderate vetem per rastet kur, shpejtesia e eres arrin vlera
130 - 150 km/ore, ne kete rast influeca e eres e zmadhon os e
zvoglon, vlerat e percaktuar ne relacionet e mesiperme, sipas
drejtimit te saj. Kur ne nje kampate, kemi disa ngarkesa (me shume
se 1), nuk aplikohet te orjentohemi nga fm, pasi rezulton te kemi
aktualisht nje kontur i thyer. Per percaktimin e TA dhe TB , duke u
mbeshtetur ne skemen e re te krujuar (me disa projeksione
horizontale H1,H2,H3..) do te rezoltoje respektivisht
TA = (p L+ n PK) cos( / sin((-()
TB = (p L + n PK) cos( / sin((-()
H = (p L + n PK)cos( / sin((-()
Rasti i trete
( kur mbi litare jane vendosur disa karroca)
Hipotezat ne kete rast jane po ato por shtohen ne konceptin e
pozicionimit te tyra ne nje kapate d.m. kendi i inklinimit ne dalje
te njeres ngarkese eshte si kend inklinimi ne hyrje te ngarkeses
tjeter ekeshtu me rradhe, pra themi se formohen nje seri kampatash
fiktive.
Zgjedhja e litarit (percaktime te pergjithshme)
Nje nga pikat kryesore te cuituar me siper eshte zgjedhja e
litarit. Tensionet kufitare te litarit zakonisht jane ne kufij
120-220 kg/cm2 Zgjedhja e tipit dhe modelit te litarit, kryhet
sipas nje logjike empirike, te firmave prodhuese, si dhe ne
perputhje me disa hipoteza te skemes si: pranon ne cdo kampate, nje
ngarkese P , e cila nuk influecon ne tensionin e litarit tek
kampatat e tjera, por vetem ne kendet e inklinimit te ketyre
kampatave, (kuptohet n.q. se kemi nje kapate te vetme me nje
ngarkese te vetme, kemi rastin ideal te hipotezes). Influencat e
tjera sizmiologjike, saktesia e madhesive lineare etj merren ne
konsiderate nga cvendosja e kundrapeshes ne korsen e saj, e cila
nuk lejon mbingarkimin e litarit. Persa thame me siper pranojme,
per llogaritjet paraprake:
P ngarkesen e vendosur mbi litare +(10-20)% me shume.(per faktin
e elementeve te tjere ne mberthimin e karroces.
Tensioni i litarit ne shkaterrim, nuk duhet te jete me i vogel
se 40-60 fishi i ingarkeses se karroces
Vlera minimale e tensionit te litarit, per teleferiket e
sherbimit publik
-a-Tmin=>12 P ose Tmin=>12[P+(10-20%)] ose:
Per sherbime te tjera :
Tmin=>20P(per rastet kur karroce eshte e fiksuar mbi
liutare)
Tmin=>15P ( per rastin kur karroca e shte e fiksuar
automatikisht mbi litare)
Tmin=> 9P ( per rastin kur kapja e karroces eshte e
dyfishte)
-b- Shkalla e sigurise pranohet ne kufij >3.5 ( per rastin me
kundrapeshe)
>4 ( per rastin pa kundrapeshe)
-c- Ne menyre empirike zgjidhet seksioni i gjalle i litarit [mm]
jo me pak se 1.2 here te cdo njesi peshe [KG] te karroces.
Disa autore, japin nje reference ne zgjedhjen e litarit,
llogaritjeje et. konkretisht:
Sf=k Pc dhe ( =k
ku:
Sf seksioni i gjalle i litarit
mm2
Pc pasha e plote e karroces, me gjith aksesoret lidhes
Kg
( diametri i litarit
mm
P pesha e dobishme ( tara)
Kg
k dhe k Koeficente e mpirike te varesise te cilet zgjidhen sipas
konstruksionit te litarit ne tabelat e meposhteme
TIPI I LITARITRrezistenca kg/mmm2Vlera KVlera K
Spirale e hapur1500.731.0
Spirale e mbyllur1200.971.12
Litare trefijesh1801.341.2
Litare trefijesh1501.71.45
Spirale gjysem e mbullur1200.951.1
Per disa autore te tjere, japin nje reference tjeter
Tmax ( 1/3 Rtku:
Rt vlera ne shkaterrim e litaritte cilen e japin Rt=Sf (t Per
percaktimin e Tmax pranohet vlera maksimale e gjetur ne diagramen e
forcave te teleferikut, (kur eshte me shume kampata, pranohet max.
i te gjitha vlerave te gjetura).Per nje llogaritje te shpejte
pranohet Tmax. = C
dhe mbas disa ciklesh llogaritje, pranojme nje Tmax. te
kenaqeshem.
N.q. se Tmax. >1/3 Rt duhet te pershtatet ne formulat e
sipercitar ( ose C (pra ripercaktimin e tyre ) dhe te rillogariten
vlerat.
Per disa autore te tjere pranojme (=a (N)1/3(vQ/10)1/2
ku
Q-sasia e materjalit qe transporton ne ore
v-shpejtesia e levizjes m/sek
N- ngarkesa per nje rrote tek mekanizmi i karroces
kg
a- koeficent ne varesi te litarit konkretisht
per litaret me tre fije
a=2.8
per litaret spirale
a=2.7
per litare te mbyllur
a=2.6
Per disa autore te tjere (=k (Pcku:
Pc ngarkesa ne kg e nje karroce
k- koeficenti qe pranohet 1-1.5 per karroca me 2 rrota
mbeshtetese dhe 0.81-1 per karroca me 4 rrota mbeshtetese
Vertetesia e trajektores se teleferikut dhe e sforcimeve do te
merren ne vendin konkret, ne terren, kur behet vleresimi i kendeve
te inklinimit (,(. Aparati i cili e ben kete eshte mjaft i thjeshte
si ne figure komenti perkates nxirreni vete
Figura per testimin e kendeve te trajektoresZgjedhja e gjatesis
se pergjitheshme te litarit
Ne percaktimin e gjatesise se pergjitheshme te litarit ne
impjantin teleferik Lf jepet sipas nje formule te bazuar mbi
gjeometrine e kurbes :
Lf = L + 8fm2 /3L ose Lf = L(1 + 2.667m2)
ku:
L gjatesia e kordes ne gjeometrine e teleferikut
m
m = fm/L percakton rraportin e shigjetes me korden sipas tabeles
:
m1/81/101/121/161/201/251/30
Lf1.0417 L1.0267 L1.0185 L1.0104 L1.0067 L1.0043 L1.0030 L
Por nuk duhet te kemi me pak se 4000 - 5000 diametra te litarit
.
Lidhja e litarit tek impjantet e teleferikut
Lidhja e litarit (formimi i nyjes lidhese) eshte e domosdoshme
konstruktvisht pasi formohet laku ose litarin e mbyllur. Gjatesia
efektive e litarit eshte Lf , per nje kampate, ne mund te japim me
njefare afersie, vleren e saj, ne funksion te gjatesise se kordes,
L dhe uljes, ose shigjetes se kampates fn (mund te pranojme qe
fn=fmax)
Lf =L(1+2.667m2)
ku m=fn/L
m1/81/101/121/161/201/251/30
Lf1.0417L1.0267L1.0185L1.0104L1.0067L1.0043L1.003 L
ose nje forme tjeter
Lf =L + (p2l4) / (24H2 L)
Duke qene nje element konstruktiv i perseriteshem, ne te gjithe
teleferiket pamvarsisht nga lloji i tij, lidhja eshte e
standartizuar dhe percaktohet (sipas tipit te litarit) skema e
lidhjes, sipas standartit te lidhjeve me litare. Sa me siper po
prezantojme disa vlera si dhe skemen konkrete te lidhjes se nje
litari
l largesia totale e lidhjes
A,B,C jane distancat te percaktuara ne standart ne varesi te
llojit te litarit:
A Litare me gjysmen e trefijesh per cdo koke
B Litare qe ka peshtjelle tekstile
C Litare.....
Vlera kryesore eshte hapsira ne mes A , ecila eshte proporcional
me diametrin e litarit dhe nuk eshte per asnje rast me e vogel se
1000( (diametrin e litarit), sipas llojit te teleferikut, kemi
permasa te tjera te A p.sh.
Teleferik 2 fijesh qe shkon e vjen
A = 1200(
Teleferik 1 fijesh
A = 1300(
Teleferik tip zinxhiri
A = 1300(Si permbledhje mund te pranojme nje vlere te
perafert
A = 1500(dhe nje shtese C,B =100(Kujdes lidhja duhet te kryhet
nga persona te pashaportizur, ose te licensuar nga firmat
prodhuese, projektuese, pervec kesaj drejtori ekzekutiv i impjantit
teleferik, ne vitin e pare dhe te dyte te shfrytezimit te ketij
impjantit, te kerkoje ne zyrat perkatese verifikimin e elementeve
projektues. ( kjo quhet dhe periudha e kolaudimit).
Kundrapesha e teleferikut
Menyra e lidhjes ose e vendosjes e kundrapeshes ne impjantin
teleferik, eshte nje problem me vehte, pasi realizohen cvendosje te
masave te medha, si dhe ligjesia kinematike e kesaj cvendosjeje,
eshte e percaktuar, shpeshhere harmonike. Rekomandimet per
madhesine e cvendosjes se kundrapeshes (korsen ) eshte 1.5 - 2 m
per cdo 1 km gjatesi lineare te litarit. Per zonat me nje ndryshim
te theksuar te temperatures ( 50o do te rezultoje nje cvendosje
suplementare e kundrapeshes =11[mm] per cdo 1 [km] gjatesi lineare,
kjo per faktin se koeficenti i bymimit lineare per litarin (c
=0.000011 Lf
Sa thame me siper, kuptojme qe, kundrapesha leviz ose fillon te
levize (shkalla e njdjeshmerise/rreagimit), kur tensioni i litarit
ndrushon (1% te vleres se tij. Duhet te kujtojme qe saktesia e
vlres se kundrapeshes eshte elementi kryesore ne kompletimin, ose
funksionimin e nyjes se kundrapeshes. Kjo per faktin e thjeshte se,
ndertimi i kundrapeshes realizohet me beton-arme, ku pesha
specifike e saj varion 2.2-2.5 [T/m3] dhe gabimet volumore ne
rrealizim e kundrapeshes japin vlra te konsiderushme, te vleres se
peshes se saj. Po ashtu nxitimet e levizjes se kundrapeshes, (ne
lekundjet e saj) japin mbishtesa ne ngarkimin e litarit, te
permendura ne fillim te leksionit Ne fazat kalimtare tek impjantet
terheqes te teleferiket (frenimi, nisjet, frenimi emergjet), lindin
perdredhjet, lekundjet e castit mbi litare, gje qe ben te rritet
vlera e tensioneve te litarit, (kjo rreflekton ne levizjen e
kundrapeshes), por ne asnje rast nuk duhet te kaloje 3-5
%.Impjantet shpesh kane te vendosur kundrapesha dhe amortizatore
hidraulike, per te marre nje ligjesi, ose regjim te
kontrolluar.
Fuqia motorrike e impjantit teleferik
Fuqia motorrike kryesore (pasi ne teleferik ka edhe nje, motorr
rezerve me fuqi me te vogel por qe perdoret per rastet e avarise
dhe te remonteve), e instaluar ne impjantin e teleferikut ka per
detyre te levize sistemin sipas ligjit te dhene. Por sipas
konstruksionit apo llojit te impjamntit, dallohen edhe skemat e
ngarkimit te pulexhove aktive. Per rastin me tipik, per teleferiket
me dy dege, hyrjes dhe daljes, skema e veprimit te forcave ne
pulexhon motorrike do te rrezultoje
F = To - t ( Pc sin( + Ff
[KG,N]
F forca motorrike [KG,N]
To ; t dy tensionet e litarit te teleferikut ne pulexhon aktive
respektivisht ne hyrje dhe dalje
Pc pesha e plote e karroces (ne ngjitje)
( Kendi i inklinimit te litarit ne piken e siperme, te
teleferikut, kur karroca eshte e ngarkuar dhe e vendosur ne piken e
siperme (evizja pershkohet nga poshte lart)
Ff forcat e ferkimit te pranuara ne skemen e nyjes terheqese
Per percaktimin e momentit motorrik te nevojshem ne levizjen
stacionare te impjanti teleferik kemi
Mo = F D/2
[KG/m,N/m],
Per llogaritjet paraprake te vlerave pranojme nje vlere te
diametrit te pulexhos mbi 10-12 here me te madhe se sa diametri i
litarit. Llogaritjet saktesohen edha nga kriteret e tensionet ne
kontakt. Per rastin kur ne skemen e teleferikut, kemi ne cdo dege
nga nje karroce, rezulton nje formule tjeter e ngjajshme :
F = To - t ( Pc sin( - Pv sin( + A1 + A2 + Fi
[KG,N]
Pv pesha e karroces bosh e vendosur ne piken e poshme te
teleferikut
( Kendi i inklinimit i litarit ne piken e poshteme te
teleferikut, kur karroca eshte bosh dhe e vendosur ne piken e
poshteme
A1 koeficenti i ferkimit ndermjet rrulave rrulave qe ndodhen ne
linje dhe ne stacion rekomandohet te merret 5% te peshes se gjithe
litarit.
A2 koeficent i cili eshte proporcional me influencen e karroces
se dyte ne trajektoren normale te gjeneruar. sipas tipit te litarit
(te mbyllur, me fije te jashme etj.) rekomandohet A2 = 0.015 +
0.025 ( Pc + Pv )cos(( kendi i percaktuar me siper si kendi i
trajektores
(Fi shumatore e forcave te inercise. Per forcat e ferkimit mund
te pranohet nje ekujvalentim, me forcat e rrezistencave te ndryshme
te prezantuara ne formule.
N.q. se kemi nje impjant me shume karroca do te kishim
F = ((Pc + (Pv )sin( + A1 + A2 +(Fi
po te pranojme qe numuri i karrocave ne ngjitje dhe zbritje jane
te barabarta do te rezultoje :
F = (Pn sin( + A1 + A2 +(Fi
Pn eshte pesha e dobishme ne karroce
[Kg]
Fuqia llogaritet
N = F v
[Kgm/sek,kw,kf]
ku:
v shpejtesia lineare e levizjes
[m/sek]
Ne llogaritjen e forcave te inercise do te komentojme:
per pjesen qe leviz nga posht siper me nxitimin an dhe masen mn
kemi
Fi = mn 1.05 an
Per pjesen qe leviz nga siper poshte me nxitim ap dhe mase
mp
Fi = mp 1.05 ap
Keto forca nuk merren ne konsiderate n.q. se arrijne vlerat deri
ne 1%. Si te gjithe elemente qe kane prezent litarin, behet
llogaritje kontrolluese, projektuese ne buksim, per pulexhon
aktive, ose motorike
To/t = e((
ku:
(,( jane respektive kendi i perqafimit te litarit ne pulexhon
motorrike dhe koeficenti konvertues i ferkimit te litarit me
pulexhon .
N.q. se ky kusht nuk plotesohet atehere rillogaritet elementet
perberes te impjantit, qe te mos lindi ky fenomen i rrezikshem
(pasi rreshtitja ne keto nraste jep nxehjen dhe deri ne keputjen e
litarit). Nderhyrjet mund te jene duke rritur kendin e perqafimit
te litarit me pulexho pasive shtese, por ne asnje rast nuk duhet te
kaloje vleren 360o pasi konstruktivisht veshtiresohet shume, ose
mund te permiresohet rraporti i dy tensionimeve te litarit, ai i
hyrjes dhe ai i daljes se inklinimit me pulexhon.
ASHENSORET
Ne deri tani propozuam llojet e transportit te cilat kane nje
gjatesi rrelativisht te madhe me perberese horizontale e vertikale
te konsiderueshme, por ne transportin me litare eshte mjaft i
perhapur lloji i transportit ndermjet dy e me shume pikave te te
cilat ndodhjen ne nje vije vertikale qe nuk eshte gje tjeter vetem
trajekttorja e levizjes se objektit qe edhe ketu si ne te gjith
arastet e tjera mund te jete mall ose njerez. Ky lloj transporti
quhet ashensor, pra me fjalen ashensor kuptojme nje mekanizem ose
makine cvendosese, e instaluar ne nje ambjent fiks d.m. kryen nje
drejtim cvendosese, ose ka 1 shkalle lirie , ajo e drejtimit
vertikal. (ndryshimi i nje ashensori me nje makine ngritese eshte
pikerisht fakti i vendndodhjes se levizjes ne hapsir. Mekanizmat
ngrites kane funksionin e ngritjes dhe te cvendosjes ne plan te
ngarkeses.) Ne figuren bashkangjitur leksionit jane dhene elemente
konstruktive te ashensorit , vendosja e tij ne objekt pozicioni i
portes se kabines elemente te tjere te skemes te cilet kane te
bejne me funksionimin normal te nje impjanti ashensor per sherbime
riparime etj. Po ne figure eshte dhene per kuriozitet se si
porositet ne entin prodhues nje ashensor, pra te dhenat e
domosdoshme per te rrealizuar nje impjant ashensori. Kujtojme qe
prodhimi i tyre vjen gjithnje duke u permiresuar, ne shume
drejtime, mund te permendim ate te unifikimit te tyre, (duke
shfrytezuar gjithnje e me shume eksperiencen dhe studimet e
fushes), kjo per faktin qe jo vetem per te pranuar rritjen e
cilesise, por edhe per te bere te mundur perhapjen e tyre. Pasi
dihet qe ashensori kerkon sherbim ne jetegjatesine e tij dhe eshte
e domosdodhme qe elementet kryesore te jene konstruktivisht te
ngjajshem, pamvarsisht nga vendi qe e ka prodhuar.
Paraqitja e nje pusi ashensori me disa elemente konstruktiv
Ne ashensor, ashtu si dhe tek teleferiku, vendosja e objektit
mbi te cilin kryhet levizja eshte nje kafaz, kabine, arke e
udhezuar neper udhezues te paracaktuar dhe me mundesi qendrimi, ose
ndalimi ne kuota, ose lartesi te ndryshme, te cilat jane te
paracaktuara nga projekti, (nuk mund te qendrosh ne cdo pozicion te
korses se rruges se cvendosjes). Madhesite gabarite
(tipodimensionet) si dhe format e kabines jane te percaktuar ne
projekte te cdo ashensori, kjo ne varesi te kerkesave, kushteve
teknike, ambjenteve te punes, llojit te mallrave qe do te
transportohen me kete ashensor, vecorite e transportit te ketyre
mallrave per transport etj. Cdo ashensor kryen levizjen nen nje
kend me horizontalin 90 grad, (mund te pranojme nje shmangje jo me
shume se 15grade) Ne gamen e madhe te ashensoreve ne mund te
realizojme nje klasifikim si me poshte :
ADallim sipas mallit qe transporton :
* Ashensore per njerez
*Ashensore per njerez dhe mall
(ose industriale)
*Ashensore per mall te shoqeruar me njerez ( trgetare,
industrialetj.)
BDallojme ashensore me baze konstruktivo-energjitike te tyre,
konkretisht :
* Ashensore elektrik
* Ashensore hidraulik ose elektrohidraulik (per distanca
relativisht te vogla dhe peshe te madhe
* Ashensore me tamburo e arganello ( per lartesi shume te medha
)
Ne funksionimin e cdo lloj ashensori, elementi konstruktiv i tij
eshte ndalimi neper lartesi te ndryshme (kuota), kjo rrealizohet ne
baze te nje shkalle atomatizimi qe ka vete sistemi. Konkretisht ne
cdo vend qendrim per te cilin eshte parashikuar te ndaloje
ashensori vendosen urdheruesa mekanike, ose simuluesa (per cdo kat
te nderteses), te gjitha keto te lidhur me nje sitem te komandimit
te tyre. kabina eshte e detyrur te kaloje neper te gjithe
urdheruesat mekanike, te kateve por do te pranoje ate urdher te
atij kati te cilin e njef nga urdheri i dhene ne fillim te levizjes
ose gjate levizjes konkretisht kjo realizohet nga elektromanjetat e
vendosur si neper faqet e brendeshme te pusit, ashte dhe ne faqen e
jashme te kabines (shif ne fig.) pikerisht kombinimi i paracaktuar
nga Ne i tyre, ben te mundyr ndalimin ne katin/kuoten e duhur te
ashensorit. Hapja e dyerve ne menyre automatike eshte nje rredhoje
e logjiskes se rregjistrimit te skemes se komandimit. Komandimi
eshte me i nderlikuar se sa e pershkruam ne, pasi ketu futen edhe
kohet e kontrollit te levizjes te pastabilizuar, nepr pozicionimin
e kabines, ne kuoten e duhur, pra nje perputhje te planit te
dyshemese se katit, me planin e dyshemese se kabines. Kjo e fyndit
eshte shpesh, nje parameter i cili percakton dhe llojin e sistemit
te komandimit (te ashtuquajtuira Rrelete). Cmimet e ashensoreve
kapin shifrate 3-15 miljon leke, vlera perfshin sasne e transportit
te njerezve ne nje levizje, shpejtesine, lertesine si dhe keto
kerkesat per karakteristikat cilesore te kinematikes se
levizjes.
ASHENSORI ELEKTRIK
Po prezantojme ashensorin elektrik si me i perhapuri dhe me i
thjeshte ne konceptim. Skema funksionale e ketij tipi eshte e
thjeshte, ku sistemi i fuqise kryesore, perbehet nga motori
elektrik se bashku me mekanizmin e levizjes se tamburit aktiv, si
dhe freni i sistemit, i cili ne keto raste eshte i domosdoshem dhe
perhere prezent ne skeme. Freni elektrik normalisht eshte i mbyllur
(kur ndizet motori ai hapet) dhe i vendosur ne boshtin me te
shpejte. Sistemi i fuqise eshte i vendosur ne pikat fundore te
korses se levizjes se ashensorit, zakonisht ne piken e siperme, por
ne rastet e vecanta (kur nuk ka vend ne piken e siperme, ose
diskutime ambjentesh apo zhurmash etj ), vendoset ne fund te
korses, (poshte ne formen e nje grope ose aneksi, shih figuren) Ne
kete rast pranohet nje zgjatje relative e litarit si dhe vendosja e
disa pulexhove drejtuese. Sipas objektit konkret percaktohet
pozicioni i vendosjes se sistemit te fuqise, kahun e hapjeve te
dyerve, numuri i ashensoreve dhe prametra te tjere. Ne skemen e
dhene mund te komentohet .
Shpejtesite nominale te livizjes se ashensorit, per nje funksion
te garantuar rekomandohen: 0.6311.6dhe 2.5 m/sek. Shpejtesite e
medha jane per ashensore me konstruksion te perforcuar. Ne keto
lloj ashensoresh, tradicionalisht si element i sigurise,
aktivizohet bllokimi i ashtuquajturi parashut, e cila funksionon
vetem ne rast avarie. Koncepti i saj qendron ne bllokimin e kabines
me kollonat udhezuese ose rreshqitese, duke aktivizuar elementet
konstuktive te saj, kur shpejtesia ne zbritje e sistemit (kabines),
kalon masen 20% shpejtesise se projektuar. Bllokuesi vleresohet mbi
bazen e shpejtesise kryesore, e cila percakton dhe konstruksionin e
ndertimit dhe veprimit te tij. Po prezantojme tipe bllokuesish:
*per shpejtesi deri 0.8m/sek, aplikohet konstruksion me presion
konstant mbi rrula
*per shpejtesi 0.8-1 m/sek, Konstruksion me presion mbi
rrula
*per shpejtesi deri 1.5 m/sek , Konstruksion me efekt
amortizimi, e me presion progresiv
*per shpejtesi V+0.25 (1/V) m/sek Konstruksion me presion
progresiv
Dimensionet dhe masat e nje ashensori elektrik
Ne ndertimin e nje projekti te nje impjanti ashensor,
percaktohen te gjitha elementet si: ndertimi, montimi, fumksionimi,
sherbimi te tij, si dhe elemente te sigurise ndaj zjarrit avarive
etj. Te gjitha keto duhet te jene ne nje dokument i cili quhet
(prezantohet) pashaporta e impjantit, (dukumentacioni kryesore per
cdo lloj makinerie). Ky dokument permban krahas parametrave
kryesore te peshes, levizjes etj edhe projekte, ose detyra per
montimin mirembajtjen, ndricimin e avarise, rekomandime te ndryshme
etj.
Po japim rekomandime te standartit Italjan per rraportin e mases
me siperfaqen e domosdoshme te kaqbines per transportin e personave
( jo industrial)
Masa e dobishme kg10018020002500
Sipoerfaqja e rekomanduar m20.370.584.25
per reste mbi 2500 kg, per cdo 100 kg i shtohet nje siperfaqe
prej 0.16 m2
Kapaciteti
Nr personash1231920
Siperfaqja e rekomandimit m20.280.492.993.13
Per rastet mbi 20 persona, per cdo person i shtohet nje
siperfaqe prej 0.115m2
Kur merret ne konsiderate pesha e dobishme, rekomandohen :
400/630/800/1000/1250/1600/2000/2500 [kg]
Numuri i litareve punues
Numuri i litareve kryesore te pamvarur ndermjet tyre nuk duhet
te jete me i vogel se 2, kjo jo vetem per faktion e rritjes se
sigurise ne sistem por edhe per te marre nje perputhje ne perqafim
te litarit ne pulexhon aktive sa me te mire, ne menyre qe te
sigurojme rendimentin ne perqafim te larte (ose te kemi rreshqitje
rrelative te paperfillshme). Ky eshte elementi referues qe
percakton rekomandimin e diametrit te pulexhos jo me te vogel se 40
fishi i diametrit te litarit (tani mund te kuptojme qe, per nje
diameter te madh te litarit do te rezultoje nje diameter shume i
madh i pulexhos aktive, e cila do te sillte probleme ne pershtatjen
me godinen ne te cilen vendosej ky mpjant). Ne llogaritjet e
litarit koeficenti i sigurise K i cili percakton rraportin ndermjet
ngarkimit ne shkaterrimin e litarit dhe sforcimit te punes se tij,
pranohet
K >= 12 per rastet me 3 ose me shume litare
K>16 per ratet me 2 litare
Ngarkesa ne shkaterrim te litarit
Ngarkesa ne shkaterrim R mund te llogaritet
R=( n s (r [kg/mm2 ,N/m2, Pa ] ( njesia e matjes eshte e njejte
me ate te(r, ) ku :
( koeficenti i perdredhjes se brendeshme te litarit nga
normativat pranohet = 0.8
s seksioni nominal i litarit te zgjedhurmm ( njesite sipas
tabeles se perdorur)
n numuri i litareve aktive
(r eshte ngarkimi ne shkatarrim i fijeve qe perbejne litarin (
percaktohet ne Tabelen e firmave prodhuese)
Ngarkesa max. ne litareNgarkesa max ne ngarkimin statik ose
ngarkimin ne te gjitha deget e litareve perberes se impjantit
ashensor, pranohet ne nje pozicion te calktuar te ashensorit,
pikerisht kur karroca eshte e ngarkuar dhe ndodhet ne pozicionin me
te ulet te korses se levizjes se ashonsoritTmax = P+Q+nlpl
[KG] ku
Ppesha e kabines boshe
Qngarkesa dobishme ne ashensor
pl pesha per meter lineare e litarit [kg/m]
l gjatesia e karsoes se levizjes se ashensorit afersisht
gjatesia e litarit
n numuri i litareve te vendosur ne pune, praktikisht >2
Percaktojme K= R/Tmax , dhe me vleren e K te
rekomanduar/zgjedhur jep mundesi, per dimensionimin ose
ridimensionimin te seksionit te litarit
Kontrolli ne buksim i litarittPer te patur nje siguri ne punen
normale te impjantit ashensor eshte e domosdoshme kontrolli ne
rreshqitje te litareve. Ky fakt do te na sillte konsum te
parakoheshem te vet liatrit si dhe te crregjistrimit automatik te
sistemit. Nga elementet e makinave dime per fenomenin ne
rreshqitje, duhet te kenaqet kushti
T1/T2c1 c2
