1. Audion Multimedia

2. Vetit themelore t zrit

Tingulli, si dukuri fizike, paraqitet kur vjen te rregullimi i gjendjes stacionare t grimcave t ndonj mediumi elastik

Valt akustike t krijuara nga sfera me vllim t ndryshueshm 3. Intensitetii zrit vlersohet me presioni akustik ( p ) -komponenta e ndryshueshme e presionit t prgjithshm(p t ) p s-sht presioni i prhershm atmosferik ose statik Rasti m i thjesht i valve akustike sht kur ndryshimet kohore jan periodike dhe mund t prshkruhe nme ligj sinusoidal ku2 f= - sht frekuenca rrethore Ndryshimetjosinusoidale, paraqesin tingull t prbr. Spektri i tingullit t prbr paraqite tme zbrthimin e funksionit periodik t prbr n seri Fourier Ndryshimetjoperiodike ato mund t paraqiten me nj varg kontinual t komponentve q shprehen me integralin Fourier si: 4. Shpejtsia e prhapjes s tingullit Kuc 0- shpejtsia e tingullit n 00 C Pr T= 00 C ,p s= 1 atm (760 mm Hg) = 1,293 Kg/m 3dhe= 1.4gjendet c 0 =33 1.4m/s N 20 0 C shpejtsia e zrit sht c= 343 m/s Uji (10 0 C) 1440 m/s Metalet 3000 deri 5000 m/s Druri 3600 deri 4600 m/s Masat plastike1000 deri 2500 m/s Goma e but70 m/s Shpejtsit e prhapjes s tingullit pr disa materiale jan: Gjatsit valore n brezin e audio-frekuencave (20 deri 20 000 Hz) do t jen: f= 20 Hz 100 Hz; 1000 Hz; 10 kHz; 20 kHz; = 117,5 m; 3,43 m; 34,3 cm; 3,43 cm; 1,71 cm; 5. Ndjenja e tingullit

• Energjia m e vogl (n njsi t kohs) t ciln e regjistron veshi - sht e rendit10 -17[W]

• Raporti i frekuencs m t ult (20Hz) dhe asaj m t lart (20kHz) t ciln veshi e pranon sht 1:1000 - te syri sht 1:2.

• Raporti i zrit m t dobt i cili mund t dgjohet, dhe atij m t fort q mund t durohet sht prej 120 dB e pr syrin sht 90dB

Karakteristikat themelore t zrit t cilat veshi i dallon jan:

• • intensiteti i zrit,

• • lartsia e tonit (tingullit) dhe

• • ngjyra (timbri) i zrit.

• • Karakteristikat fizike, n baz t t cilave veshi i vren kto diferenca, i bart spektri i audio-sinjalit.

6. Prjetimi i intensitetit t zrit ~intensiteti i ngacmimit fizik Prjetimi i lartsis~frekuenca e sinjalit.Prjetimi i ngjyrs s zrit ~ ekzistimi dhe madhsia e harmonikve t veant t tonit muzikor. Karakteristika e tret e secils komponent t veant t tingullit t prbr - shfazimi ndaj komponenteve tjera - nuk sht e paraqitur n spektrin dydimensional t sinjalit, por edhe nuk sht e rndsishme, sepse veshi sht i pandjeshm n faz. 7. Puna e organit t dgjimit Skica e prerjes s organit t dgjimit 8. Prerja e trupit krmillor (kohlea) Pozita e zhvendosjes maksimale t membranes bazilare sipas frekuencs s tingullit 9. Membrana bazilare dhe organi i Kortiut

• Numri i impulseve t cilat nj qeliz i shkrep, varet nga frekuenca e sinjalit.

• N seciln period, qimja nj her lakohet dhe vjen deri te shkrepja.

• Ngase ktu kemi t bjm me proces elektrokimik, qelizs, pas do shkrepje i nevojiten 1 deri 3 ms q t aftsohet pr shkrepjen e re.

10. Lartsia e tingullit

Lartsia e tingullit-karakteristik subjektive e zrit

T gjith tingujt vendosen n shkall e cila fillon me tone e prfundon me tone t larta.

Lartsia e sht e caktuar me frekuencn e tingullit, me frekuencn themelore t zrit t prbr.

Lartsiae tonit ~ log f Oktava i prgjigjet raportit t frekuencs 1:2, do t thot se fitohet ose me rritjen e nj frekuence pr 100 % ose me zvoglimin pr 50 %. 11. Nsef 1dhef 2jan kufijt e regjionit t dgjimit, pra 20 Hz dhe 20 kHz do t fitojm n=10, q do t thot se regjioni i dgjimit t veshit prfshin 10 oktava. Eksperimentet e bra me qllim t gjetjes s intervaleve t cilat melodikisht duken t njjt kan sjell deri te formimi i t ashtu quajturs shkall melodike me njsin e re mel. Lidhja n mes t mel-it dhe hercit 12. Regjioni i dgjimit t veshit Pragu i dgjimit dhe regjionet e t folurit dhe muziks 13. Niveli i zrit Ndryshimet m t vogla t nivelit t tingullit t cilat veshi i dallon, n varshmri t frekuencs s sinjalit 14. Intensiteti subjektiv i zrit Intensiteti i tingullit n fona n t gjitha frekuencat tjera caktohet me rrug eksperimentale - me caktimin se kur nj tingull duket me intensitet t njjt si tingulli n 1000 Hz, intensiteti i t cilit sht definuar.Vijat e standardizuara izofonike 15. Burimi i zrit Vlera efektive e presionit akustik Niveli i presionit akustik Pa dB re 20 Pa Dmtimi i menjhershm i indit t but50000 rreth 185 Pragu i dhembjes100 134 Dmtimi i dgjimit gjat efektit t shkurt20 rreth 120 Aeroplani n distanc 100 m6200 110140 Shpuesja metalike n distanc 1 m /diskoteka 2 rreth 100 Dmtimi i t dgjuarit pr ekspozim t gjat0.6 rreth 85 Zhurma e trafikut n rrugn kryesore n distanc 10 m0.20.6 8090 Automobili i udhtarve n lvizje n distanc 10 m0.020.2 6080 Kompleti TV- niveli tipik shtpiak n distanc 10 m 0.02 rreth 60 T folurit normal n distanc 10 m 0.0020.02 4060 Dhoma shum e qet 0.00020.0006 2030 Frymmarrja e qet njerzore 0.00006 10 Pragu i dgjimit n 2 kHz- veshte shndosh0.00002 0 16. 3. 1 .7Zshmria Numri i fonave nuk na tregon asgj pr rritjen e fortsis s tingullit. P.sh. a sht rritja pr 10 fona e madhe apo e vogl, dhe sa her sht tingulli m i fort etj.Kto t meta t shkalls fonike nga aspekti i intervaleve reale (subjektive) t saja, kan sjell deri te definimi edhe i nj madhsie t re me t ciln shprehet intensiteti subjektiv i tingullit. Kjo sht "zshmria" ndrsa njsia e zshmris sht "soni". Shkalla n sona sht e fituar poashtu me rrug eksperimentale. Matja e niveleve subjektive n fona dhe sona bhet me an t instrumenteve t veanta q quhen fonometr, gjegjsisht sonometr. 17. Diagrami i standardizuar pr caktimin e zshmris (sona) nga niveli objektiv (dB) dhe subjektiv (fona) 18. 3. 2 . BAZAT E AUDIOS DIGJITALE 3. 2 .1 Digjitalizimi i zrit 19. Vetit themelore t zrit

Zri shtval kontinuale(e vazhdueshme) e cila udhton npr ajr.

Vala paraqitet pr shkak tndryshimeve t presionit . Zri detektohet me matjen e nivelit t presionit n nj lokacion.

Valt e zrit kan vetit e zakonshme t valve (reflektimin, refrakcionin, difraksionin, etj.).

20. Digjitalizimin prgjithsi

Mikrofonat, video kamerat krijojnsinjale analoge (tensione me vlera kontinuale)

21. Digjitalizimin prgjithsi

Pr t marr audio ose video sinjal n kompjuter, ne duhet tadigjitalizojmat (ta shndrrojm n nj varg numrash)

Pra, duhet tkryhetmostrimin diskret dhe kuantizimi (i kohs dhe tensionit).

Mostrimi (Sampling) ndan boshtin horizontal (dimensionin e kohs) n pjes diskrete .

22. Digjitalizimin prgjithsi

Kuantizimi - - ndan boshtin vertikal (madhsin e sinjalit) n pjes diskrete.

• Kuantizimi 8 bitsh ndan boshtin vertikal n 256 nivele

• 16 bita do t japin 65536 nivele.

23. Digjitalizimi i audio sinjalit

Pyetjet pr digjitalizimin kualitativ t audio sinjalit (shndrrimi analog-n-digjital):

• Sa shpesh duhet t mostrohet sinjali?

• Sa sht i mir ky sinjal?

• Si sht formatizuar audio edhna e ktill?

24. Teorema e Nyquist-it

Supozojm se jemi duke mostruar nj val sinusoidale. Sa shpesh duhet t mostrojm sinjalin q ta nxjerrim frekuencn e tij?

25. Teorema e Nyquist-it

Nse e mostrojm 1 her pr cikl, mund t mendojm se ai sht konstant.

26. Teorema e Nyquist-it

Nse e mostrojm 1,5 her pr cikl, mund t mendojm se sht val sinusoidale me frekuenc m t ult

27. Teorema e Nyquist-it

Hersi i Nyquist-it-- "Pr digjitalizim pa humbje, hersi i mostrimit duhet t jet s paku sa dyfishi i prgjigjes maksimale frekuencore."

28. Hersi sinjal/zhurm (SNR)

N do sistem analog, nj tension sht ai q dshironi t matet( sinjali ),ndrsa tjetri sht fluktuacion i rastit( zhurma ).

Hersi i fuqive t ktyrequhethersi sinjal/zhurm (nga anglishtjasignal to noise ratio SNR ) . SNR sht mas e kualitetit t sinjalit.

SNRzakonisht matet n decibel ( dB ).

29. Audio formatet tipike

Format e audio fajllave kan.au(Unix), . aiff (MAC, SGI), . wav(PC, DEC)

Nj metod e thjesht dhe q prdoret shum pr kompresimin e audio sinjaleve shtAdaptive Delta Pulse Code Modulation(ADPCM). Mean t ksaj metode, duke u bazuar n mostrat e kaluara, bhet parashikimi i mostrave t ardhshme dhe enkodohet diferenca n mes t vlers aktuale dhe vlers s parashikuar.

30. Hersi i t dhnave pr audio kualitativ 31. Tingujt sintetik

Sinte zaFMFM (Frequency Modulation) Synthesis shfrytzohet te Sound Blaster kartelat

Sinteza Wavetable tabela e valve t gjeneruara nga valt e tingujve t instrumenteve reale

32. 3. 2 .2 Hyrje n MIDI (Musical Instrument Digital Interface)

Definicioni i MIDI-it:

• nj protokoll q mundson komunikimin n mes t kompjuterit, sintesajzerit, tastaturs, dhe pajisjeve tjera muzikore.

33. 1. Terminologjia:

Sintesajzeri:

• • sht gjenerator i tingullit (me frekuenc themelore t ndryshme, intensitet dhe ngjyr t tingullit).

• • Sintesajzeri i mir (i muzicientve) zakonisht ka mikroprocesor, tastatur, panelin kontrollues, memorie, etj.

34. 1. Terminologjia:

Sekuenceri:

• • • Mund t jet njsi e veant ose program softuerik pr PC. (Shfrytzohet si server i t dhnave pr MIDI). N koht e fundit shum m shpesh sht n form teditorit t muziksn kompjuter.

• • • Ka nj ose m shum MIDIHY rjedhe MIDIDA lje.

35. 1. Terminologjia:

Shtegu:

• • • Shtegu te sekuenceri shfrytzohet pr organizimin e incizimeve.

• • • Shtegu mund t kyet ose shkyet gjat incizimit ose reproduktimit.

36. 1. Terminologjia:

Kanali:

• • • MIDI kanalet shfrytzohen pr veimin e informacioneve n nj MIDI sistem.

• • • Nj kabll ka 16 MIDI kanale.

• • • Numrat e kanaleve jan t koduar n doMIDI mesazh.

37. 1. Terminologjia:

Ngjyra (Timbri):

• • • Kualiteti i tingullit, p.sh., tingulli i flauts, ellos, etj.

• • • Multitimbral i aft pr ekzekutimin e shum tingujve t ndryshm njkohsisht (p.sh., piano, orkestr ushtarake, tupan,, etj.)

• • • Lartsia themelore (frekuenca) e nots muzikore t ciln e ekzekuton instrumenti

38. 1. Terminologjia:

Zri:

• • • Zri sht pjesa e sintesajzerit e cila e prodhon tingullin.

• • • Sintesajzeri mund t ket shum zra (12, 20, 24, 36, etj.).

• • • Secili z punon pavarsisht dhe njkohsisht (simultan) pr prodhimin e tingujve me lartsi dhe ngjyr t ndryshme.

39. 2. Hardueri i MIDI-it

MIDI konektort:-- doMIDInjsi ka tri porta5-pinshe

• • • MIDIHY RJA ( IN ): Konektori prmes t cilit qarku i pranon t gjitha t dhnat MIDI.

• • • MIDIDA LJA ( OUT ):Konektori prmes t cilit qarku i transmeton t gjitha t dhnat MIDI q i gjeneron vet.

• • • MIDIPRMES( THROUGH ):Konektori prmes t cilit qarku i prpunon (i shton jehon) t dhnave t pranuara nga MIDI IN.

40. 2. Hardueri i MIDI-it

Vrejtje :vetm t dhnat nga MIDI IN mund t prpunohen me jehon (eho).

T gjitha t dhnat e gjeneruara nga vet qarku drgohen kah MIDI OUT.

41. 2. Hardueri i MIDI-it

Nj MIDI sekuencer tipik:

42. 2. Hardueri i MIDI-it

MIDI OUT i sintesajzerit sht i lidhur me MIDI IN t sekuencerit.

MIDI OUT i sekuenceritsht i lidhur me MIDI IN tsintesajzerit dhe prmes secilit modul shtes t tingullit.

Gjat incizimit, sintesajzeri me tastatur shfrytzohet pr drgimine mesazheve MIDI n sekuencer, i cili i incizon ato.

Gjat reprodukimit: mesazhet drgohen nga sekuenceri te modulet e zrit dhesintesajzeri i cili e ekzekuton muzikn play back.

43. 3. MIDI mesazhet

MIDI mesazhet shfrytzohen nga qarqet MIDI pr komunikim n mes veti.

Struktura e MIDI mesazhit:

• • • MIDI mesazhi prmbannj bajt t statusitdhederi n dy bajta t t dhnave .

44. 3. MIDI mesazhet

Bajti i statusit

• • • Biti m dallues i status bajtit vendoset n 1.

• • • 4 bitat e rendit t ult identifikojn prkatsin e kanalit (4 bita prodhojn 16 kanale t mundshme).

• • • 3 bitat e mbetur identifikojn mesazhin.

Biti m dallues i bajtit t t dhnave vendoset n 0 .

45. 3. MIDI mesazhet

Klasifikimi i MIDI mesazheve:

46. Faleminderit n durim