8/13/2019 letme ZET

1/85

Kpss Rehber

Kpss Rehber Facebook Sayfas Kpss Rehber Twitter Hesab Kpss Rehber Youtube Kanal Kpss Rehber Google Plus Hesab Kpss Rehber RSS Hesab

Arama met

Ana Sayfa Haber Ekle Forum Reklam letiim

KPSS KPSS Haberleri Memur lanlar Rehberlik Ders Notlar km Sorular Taban Puanlar KPSS Yaynlar Dier

Kpss Ders Notlar>Tarih>nklap Tarihi>Atatrk lkeleri

letme Ders NotlarKpss ile ilgili tm sorularnzn cevab iin 11825'i Arayn.. Detayl Bilgi in Tklaynz! stanbul ve Ankara'da Aile Danmanl Eitimi Balyor!

LETME VE LETME YNETM

letme ile ilgili baz temel kavramlar:

Fayda:Mal ve hizmetlerin insanlarn ihtiyalarn giderme niteliine denir.

ktisadi mal ve hizmetler:nsanlarn ihtiyalarn giderme nitelii ya da faydas olan madde ve hizmetlere denir.

http://www.kpssrehber.com/http://www.kpssrehber.com/yonlendir.html?q=http://www.facebook.com/kpssrehbercomhttp://www.kpssrehber.com/yonlendir.html?q=http://www.facebook.com/kpssrehbercomhttp://www.kpssrehber.com/yonlendir.html?q=http://twitter.com/kpssrehberhttp://www.kpssrehber.com/yonlendir.html?q=http://twitter.com/kpssrehberhttp://www.kpssrehber.com/yonlendir.html?q=http://www.youtube.com/channel/UCqqJOQOEKuNF6SFYLqB3Mtghttp://www.kpssrehber.com/yonlendir.html?q=http://www.youtube.com/channel/UCqqJOQOEKuNF6SFYLqB3Mtghttp://www.kpssrehber.com/yonlendir.html?q=https://plus.google.com/108070307558414281762http://www.kpssrehber.com/yonlendir.html?q=https://plus.google.com/108070307558414281762http://www.kpssrehber.com/yonlendir.html?q=https://plus.google.com/108070307558414281762http://www.kpssrehber.com/yonlendir.html?q=https://www.facebook.com/kpssrehbercomhttp://www.kpssrehber.com/yonlendir.html?q=https://www.facebook.com/kpssrehbercomhttp://www.kpssrehber.com/http://www.kpssrehber.com/http://www.kpssrehber.com/http://www.kpssrehber.com/haber-ekle.htmlhttp://www.kpssrehber.com/haber-ekle.htmlhttp://www.forum.kpssrehber.com/http://www.forum.kpssrehber.com/http://www.kpssrehber.com/reklam.htmlhttp://www.kpssrehber.com/reklam.htmlhttp://www.kpssrehber.com/iletisim.htmlhttp://www.kpssrehber.com/iletisim.htmlhttp://www.kpssrehber.com/index.htmlhttp://www.kpssrehber.com/index.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/kpss-rehberlik-hizmeti.htmlhttp://www.kpssrehber.com/kpss-rehberlik-hizmeti.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/cikmis-sorular.htmlhttp://www.kpssrehber.com/cikmis-sorular.htmlhttp://www.kpssrehber.com/kpss-taban-puanlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/kpss-taban-puanlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://kpssrehber.com/git.php?url=19http://kpssrehber.com/git.php?url=19http://kpssrehber.com/git.php?url=22http://kpssrehber.com/git.php?url=22http://kpssrehber.com/git.php?url=27http://kpssrehber.com/git.php?url=16http://kpssrehber.com/git.php?url=27http://kpssrehber.com/git.php?url=16http://kpssrehber.com/git.php?url=22http://kpssrehber.com/git.php?url=19http://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/kpss-taban-puanlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/cikmis-sorular.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/kpss-rehberlik-hizmeti.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/dersnotu-172-isletme-ders-notlari.htmlhttp://www.kpssrehber.com/index.htmlhttp://www.kpssrehber.com/iletisim.htmlhttp://www.kpssrehber.com/reklam.htmlhttp://www.forum.kpssrehber.com/http://www.kpssrehber.com/haber-ekle.htmlhttp://www.kpssrehber.com/http://www.kpssrehber.com/yonlendir.html?q=https://www.facebook.com/kpssrehbercomhttp://www.kpssrehber.com/yonlendir.html?q=https://plus.google.com/108070307558414281762http://www.kpssrehber.com/yonlendir.html?q=http://www.youtube.com/channel/UCqqJOQOEKuNF6SFYLqB3Mtghttp://www.kpssrehber.com/yonlendir.html?q=http://twitter.com/kpssrehberhttp://www.kpssrehber.com/yonlendir.html?q=http://www.facebook.com/kpssrehbercomhttp://www.kpssrehber.com/

8/13/2019 letme ZET

2/85

retim:ktisat biliminde her trl fayda yaratmaya dier bir deyile iktisadi mal ve hizmetler meydana getirmee

retim denir.

Fayda yaratma balca drt ekilde meydana gelir:

ekil deiiklii yoluyla:Girdilerin veya mallarn ekonomik,fiziksel,kimyasal veya bunlarn karm olan deiimlere

uratlmasyla fayda yaratlr.Bu anlamda retim ekil faydas yaratan bir faaliyettir.

Zaman deiiklii yoluyla:Mallarn kt olduu zamanlarda pazara sunulmak zere depolanmas ve muhafaza

edilmesiyle ilgili faaliyetlerle zaman faydas yaratlr.

Yer deiiklii yoluyla:Mallarn tanp kt olduu blgelere ve yerlere ulatrlmas yer faydas yaratr.

Mlkiyet deiiklii yoluyla:Mallarn mlkiyetinin deitirilmesiyle ilgili olan deiim faaliyeti ile mlkiyet faydas

yaratlr.

retim faktrleri:retim faaliyetlerinin gerekletirilmesi iin bir araya getirilmesi gereken baz temel nitelikli

unsurlara denir.Drt grupta toplanr:

Emek

Sermaye

Doal kaynaklar

Mteebbis

letmenin tanm:Alfred Isaac a gre retim faaliyetlerinde bulunan ve ihtiyalarn tatminine dorudan veya

dolaysyla katlan her iktisadi birime iletme denir.

letme geni kapsaml ve basit olarak; bakalarnn ihtiyalarn karlamak zere mal veya hizmet reten ekonomik

bi rimdir.

Fiziksel mal ve hizmet retimi ile fayda yaratlab ilecei gibi hizmet retimi ile de insanlarn ihtiyalarnn

karlanmasna allabilir.

letme bakalar iin-pazar iin-retim yapar,dolaysyla kendi ihtiyalarn karlamak zere retim yapan kii ya da

kurulular bir iletmeyi oluturamazlar.

8/13/2019 letme ZET

3/85

letmenin konusu olan mal ve hizmetler-ki bu ikinci gruba fiziksel mal kart olarak soyut mallar da denir-iktisadi

mallar ve hizmetlerdir.nsanlarn ihtiyalarn giderme niteliine sahip olmalar yannda kt ya da snrl olma

zellikleri de vard r.Doada bol miktarda bulunup da,hibir aba sarf etmeden insan ihtiyacn karlayan mallar

iktisadi mallar olmayp serbest mallar dr ve iletme faaliyetlerine konu olmazlar.

letme ile teebbs ayrm:Teebbs daha geni bir kavram iken iletme daha dar bir kavramdr.letme teknik mal

veya hizmet reten fabrika,atlye,maaza gibi bir birimdir;teebbs de hukuki,iktisadi ve mali birimdir.Her teebbs

bi r i le tmed ir ama her i le tme bi r te ebbs dei ld ir .rnein ,Trki ye eker fabr ikal ar A bi rok i letmesi olan bir

teebbs;Alpullu eker fabrikas ise bir iletmedir.

Mteebbis ve profesyonel ynetici kavramlar:Mteebbis emek,sermaye ve doal kaynaklar olarak belirtilen retim

faktrlerini bakalarnn ihtiyacn karlayacak mal ve hizmetler retmek zere tedarik eden ve uygun ekilde

bi rle ti ren kimsed ir .Gir i imci gene ll ik le ka r etme ana amac ile ha reket eder ve ri ske de ka tlan r .Kendisi de bir r et im

faktrdr.

Ynetici ise ayn faaliyeti bakalar adna bir cret karlnda yapar ancak kar da zarar tehlikesi de iletmenin

sahibine aittir.

FREDERCK W. TAYLOR VE BLMSEL YNETM

ilik,hammadde ve malzemede byk lde israf olduunu saptam;bunu nleyerek verimlilii artrmann yollarn

aratrmtr.Hem iiler hem de yneticiler ynnden bilgisizliin,cehaletin,retimin artmasn engellediini;bylece

daha fazla cret alma olana varken alanlarn farknda olmadan daha dk crete raz olduklarn gzlemlemitir.

ilerin malzeme ve makineleri kullan tarzn ve bununla ilgili hareketlerini lm aletleriyle lme yoluna

gitmitir.Kronometre ve eitli mhendislik lm aletleriyle yapt almalarla gereksiz zaman ve materyal kaybn

minimum dzeye indirmi,yaplan iin kalitesini ve miktarn artrarak daha fazla retim yannda daha yksek cretin

kazanlmasna ynelik metotlar gelitirmitir.

zellikle zaman etd ad verilen almal ar para bana cret uygulamas ile fazla retim yapan kim selerin yksek

cretle dllendirildii tevikli cret sistemlerinin gelitirilmesiyle sanayi retiminde ortalama %400 aan

verimlilik art salayabilmitir.

Taylora gre bilimsel ynetim ilkelerini amac v ardr:

I. rnekler vererek verimsiz almann sebep olduu bykzararlar gstermek

II. Bu verimsizlii nlemenin tek yolunun sistemli bir ynetim uygulamas olduunu okuyucuya kantlamak

III. Ynetimin belirli kanun,kural ve ilkelere dayanan bir bilim olduunu ortaya koymak

8/13/2019 letme ZET

4/85

Taylorun bu yeni ynetim anlaynda grevin planlanmas iinin onu performansn(yerine getirilmesini) iinden

ayrmas gerektiini vurgulamtr.Planlama yannda denetime de byk nem vermitir.Taylor temelde retim

sorunlaryla ve retimin verimliliinin artrlmasyla uramtr.Bu akmn temsilcileri arasnda F. ve L.

GLBERT,GANTT,EMERSON,BARTH ve COOKS saylabilir.

HENR FAYOL,YNETM SREC YAKLAIMI VE YNETMN EVRENSELL

Ynetim olayn tepe ynetimi bak asyla ele alan Fayol,ynetim biliminin evrensel olduunu ve birtakm ilkelere

bal ol arak bi r takm fonksiyonl arca yrt ldn il er i s rmtr.Yne tim ilke lerini ko yarken kend is in inki lerin yol

gsterici olduunu baka ilkelerinde var o labileceini belirtmitir.

Bu yaklam bir sanayi iletmesinde bulunan balca faaliyetleri snflandrarak 6 fonksiyon haline getirmitir:

I. Teknik(retim)

II. Ticari(satn alma,satma ve deiim)

III. Mali(finansal)

IV. Muhasebe(istatistik dahil)

V. Gvenlik

VI. Ynetim

Fayol ynetimi birbirini izleyen aamalardan oluan bir sre olarak ele alm;bu srecin aamalarn da ynetim

fonksiyonlar olarak 5 grupta toplamtr:

I. Planlama(ileriyi grme)

II. rgtleme(organize etme)

III. Yneltme(yrtme)

IV. Koordinasyon(dzenletirme)

V. Denetim(kontrol etme)

Fayol planlama ve rgtlemeyi en nemli;dier n ise ikinci derecede nemli yneticilik fonksiyonlar olarak kabul

etmi ve dolaysyla denetime yeterince nem vermemitir.

8/13/2019 letme ZET

5/85

Fayol da Taylor gibi yneticiliin teknik bilgiden farkl olduunu ii iin gerekli bilginin teknik bilgi olup,orta ve st

kademelere doru kldka teknik bilgi ihtiyacnn yerini giderek artan lde ynetim bilgisi ihtiyacnn aldn

ileri srmtr.

MAX WEBER VE BROKRAS YAKLAIMI

Max Weber in zerinde durduu brokrasi,gnlk dilde kullanlan ilerin yokua srlmesi, geciktirilmesi

anlamnn tam aksine etkinlik asndan ideal bir organizasyon yapsn gstermektedir.Sosyal adan brokratik

yaplarn neden gerekli olduu ve etkin bir organizasyon yapsnn zellikleri zerinde duran Weber in grlerinin

temel noktalar unlardr:

I. Fonksiyonel uzmanlamaya dayan bir i blm

II. Ak/seik belirlenmi bir hiyerarik yap ve bylece h er kademenin bir st kademece kontrol edilmesi

III. Her kademede ilerin yaplna ilikin pozisyonlara gelen herkesin uyaca ilke ve yntemler

IV. Kiisel ve duygusal olmayan,rasyonel ve ilkeler dorultusunda ilikiler

V. Teknik yeteneedayal personel seim ve terfi sistemi

VI. Organizasyon birimlerinin yasal yetkilerle birbirine balanmas

ELTON MAYO VEBEER LKLER YAKLAIMI

letme ynetiminde beeri ilikiler yaklam ya da daha yeni ifadesiyle davransal yaklam psikoloj i, sosyoloj i ve

sosyal psikoloji alanlarndaki bulgularn ve gelitirilen yntemlerin rgtsel davran biimlerinin anlalmas yolunda

kullanlmasna dayanr.

Bu yaklamn ele ald balca konular unlardr :

nsan davran

Kiiler aras ilikiler

Gruplarn olumas

Grup davranlar

nformel organizasyon

Alglama ve tutumlar

Motivasyon

Liderlik

Organizasyonlarda deime ve gelime

8/13/2019 letme ZET

6/85

8/13/2019 letme ZET

7/85

letmenin amalar:

I. Kar salama:Klasikiktisatlardan beri geleneksel olarak iletmenin kar salamak amacyla kurulduu ve

mteebbisin maksimum kar peinde kotuu varsaym genellikle kabul edilmitir.Kar,iletmenin belirli bir

dnemdeki faaliyetleri sonucu olup,genellikle toplam gelirlerin toplam giderlerden fark olarak dnlr.

letmelerde kar hesaplama nedenleri;

Devlete vergi deme

Ortaklara ne kadar kar pay datlacana karar verme

letmenin baar durumunu deerlendirme ve politikalarn saptamak iin temel oluturma

Ksaca sylemek gerekirse,kar iletme iin ok nemli bir kavramdr;iletmenin baar derecesini lme

arac,denetleme arac,verimli alanlar zendirme arac ve hepsinden nemlisi varln,yaamn srdrme aracdr.

II. Sat geliri salama:Sat gelirlerinin maksimizasyonu bazen amalar srasnda karn yerini alabilmektedir.Bu

gr ileri sren Amerikal iktisat William J. Baumol a gre zellikle az sayda iletmenin pazara hakim olduu

oligopol piyasalarnda iletme yneticileri en ok kar deil,belirli dzeyde kar salamak kaydyla sat gelirlerini

maksimum dzeye karmaya almaktadr.Bylece maksimum kardan ksmi bir fedakarlkla daha ok sat salamay

yelemektedirler.

III. letmenin(ya da yneticinin)sosyal sorumluluu:ktisadi iletmelerin bir lde kamu kurumlarna benzemesine

yol aan bu kavram;

Ortaklara uygun veya adil bir kar pay

Personele uygun cret ve iyi alma artlar

Tketicilere uygun fiyat ve kaliteli mal

Hammadde ve malzeme satclarna uygun fiyat

evre halkna kar evreyi koruma ve i imkan salama

Devlete vergi verme

gibi grev ve sorumluluklar yklemektedir.

IV. Varln srdrme ve byme:letme varln tehdit eden saysz tehlikelerle dolu bir iktisadi evre

ierisindedir.Bu evrenin her zaman deiiklik gsteren koullarna ayak uydurarak yaamn srdrmesi ve byyp

gelimesi gerekir.Byme karlarda,satlarda,pazar paynda,retimde veya bunlarn birkanda artlar eklinde kendini

gsterebilmektedir.

8/13/2019 letme ZET

8/85

LETMENN KAYNAKLARI

retim miktar retimde kullanlan kaynaklara bal olarak deitiine gre retim fonksiyonu;

Q=(E,S,Dk,Y)

Q=retim miktar

E=Emek

S=Sermaye

Dk=Doal kaynaklar

Y=Ynetim

Emek=nsan emei olup en nemli retim faktrdr.Aslnda,iletmede tmyle insan en nemli unsurdur.En modern

ara,gere ve makinelerin kullanld bir iletmede bile onlar kullanan,ynlendiren ve tm faaliyetleri yneten insan

unsurudur.

Sermaye=zellikle iktisatlarla kastedilen,fiziksel sermaye olup,iktisatta basit olarak retime tahsis edilen retim

aralarn ifade eder.

Doal kaynaklar=ounlukla toprak,arazi veya tabiat eklinde ifade edilirse de daha geni

kapsamldr;maden,orman,petrol,su ve benzeri kaynaklar kapsar.

Mteebbis=Genellikle kar etme ihtimali yannda zarar etme tehlikesine de katlanmak suretiyle retim faktrlerinitedarik eden ve retime ynlendiren kii olarak dnlr.

LETMENN DI EVRES VE EKONOMK YAPI ERSNDEK YER

letme,birbirleriyle ilikili ok sayda deikenin karlkl etkileim iinde olduu bir d evrede faaliyet gsterir.

evre genellikle; bir kii veya topluluu etkileyen fiziksel ve sosyal artlarn toplam olarak dnlr.letme

evresi ise;iletmeleri ve onlarn faaliyetlerini etkileyen iletme d her trl artlarn toplamdr.

letmenin d evresi;

I. Doal(fiziksel)evre:Hava,toprak,su ve btn doal kaynaklardan oluur ki bunlarn hepsi i hayat iin

nemlidir.

II. Ekonomik evre:En fazla nem verilenidir.Zira toplumca da kabul edilen gre gre iletmenin fonksiyonu kat

bi r eki lde ekonomikti r.Yne timin yat r lan kaynakla r en etki li bi r bi imde ku llanarak yat r landan

fazlall(kar)olan bir geliri hatta maksimum kar salams gerektii,bunun iin mamullerin satnda fiyat ve miktar

deikenlerini maniple etmesi gerektii grleri genel kabul grm ve ayrca iktisatta firma teorisinin bir paras

olmutur.

8/13/2019 letme ZET

9/85

III. Sosyal ve kltrel evre: Sosyal ynyle isizliin nlenmesi,sakatlara i verilmesi,mamul kalitesini

gelitirme,yanltc reklam yaplmamas gibi konularla; kltrel ynyle ise i dnyasnn sanat galerilerini,elence

merkezlerini,eitim ve eitli sanat dallarna hibe ve dier yollardan destek salanmas vb. konularla ilikilidir.

IV. Politik-hukuki evre:Yasalar,ynetmelikler ve dier kurallardan oluur.letmeler faaliyetlerini bu snrlamalar

erevesinde yrtrler.

letmenin d evresi ve ekonomi iindeki yeri:letmenin tketici ihtiyalarn karlayacak mal ve hizmet retme

yolundaki almalarn baz sorularn cevaplar ynlendirecektir.Bunlar;

Ne ret il ecek?

Nas l ret il ecek?

Ne miktar ret il ecek?

Ne maliyetle ret ilecek?

letme sahip veya yneticisi birinci veya nc soruya cevap ararken tketici istek ve ihtiyalarn bunlarn miktarn

ve deime eilimlerini belirlemeye alacaktr.Bata fi yat olmak zere eitli faktrlerin etkili olduu bu sorul arn

cevaplar ciddi aratrmalar ve tahminler yapmay gerektirir.kinci soru bir teknoloji ve retim metodu seimi sorunu

olup,drdnc soru da hem teknoloji hem de bir ve nc soru ile ilgilidir.

LETME FONKSYONLARI

letmelerin eitli ynleriyle incelenmesi iki ekilde olabilir:1)Statik bakmdan veya durgun halde 2)Dinamik

bakmdan veya faal iyet ha li nde iken.

Statik inceleme tarznda, iletmenin yaps,ksmlar ve organlar zerinde durulur.letmenin retim faktrleri,maddi

ve beeri faktrler olarak ele alnr,organizasyon yaps incelenir.

Dinamik inceleme tarznda ise iletmenin eitli ksm ve organlarnn fonksiyonlarn,grdkleri i ve faaliyetleri ele

alma yoluna gidilir.

Konunun dinamik adan incelenmesiyle birlikte iletme faaliyetlerinin gruplandrlm hale getirilmesi sz konusu

olur.Bylece iletme fonksiyonlar sekiz grupta ele alnr:

I. Ynetim

II. retim

III. Pazarlama

IV. Finansman

8/13/2019 letme ZET

10/85

V. nsan kaynaklar

VI. Muhasebe

VII. Halkla ilikiler

VIII. AR-GE

Baz yazarlar eitli iletme fonksiyonlarn, genel(ynetim), trsel(retim ve pazarlama), kolaylatrc(finans

ve insan kaynaklar) ve destekleyici(muhasebe,halkla ilikiler ve AR-GE) olarak snflandrrlar.

LETME ETLER

Ekonomik yapbakmndan ile tmeler :

I. Mal reten iletmeler:Tarm,inaat ve sanayi sektrlerinde faaliyet gsteren ve fiziksel mal reten iletmelerdir.

II. Satc iletmeler:Genellikle ticaret sektrnde alan,toptanclk,yar toptanclk ve perakendeci lik yapan

iletmelerdir.

III. Hizmet reten iletmeler:Dorudan doruya hizmet retimi ve sat ile uraan iletmelerdir.

lkeler sanayiletike ve gelitike genelde retici iletmelerin saylar ve byklkleri artmakta ise de saylar en

hzl artan iletmeler hizmet iletmeleri olmaktadr.

letmelerin faaliyet konular bakmndan snrlandrlmas: ana sektre gre snflandrma yaplabilir:Tarmla

uraan,sanayi ile uraan ve hizmet sektrnde alan iletmeler.lkemizde milli gelir hesaplamalar yaplrken bu

alann ayrm sekize ayrlmtr.Bunlar:

Tarmlar uraanlar

Sanayi ile uraanlar

naat ile uraanlar

Ticaretle uraanlar

Ulatrma ve haberleme ile uraanlar

Finansal kurulular

Serbest meslek ve hizmetler

Konut geliri salayan iletmeler

8/13/2019 letme ZET

11/85

letmelerin sermaye mlkiyeti bakmndan snflandrlmas:

I. zel sektr iletmeleri:Sermayenin tamam veya byk ksmnn zel kiilere ait olduu iletmeler.

II. Kamu sektr iletmeleri:Bunlar sermayesinin tamam veya byk ksmnn devlete konulanlar,yerel ynetimkurulular ve KT ler.

III. Yabanc sermayeli irketler:Bunlar d lkelerin giriimcilerinin girdikleri lkede zel veya kamu iletmeleri ile

ibirlii yaparak kurduklar iletmelerdir.

letmelerin hukuki adan snflandrlmas

letmelerin uluslar aras olup olmamalarna gre snflandrlmas:

I. Ulusal iletmeler:lke iinde kurulmu,sermaye ve ynetim bakmndan da bamsz zel veya kamu

iletmeleridir.

II. Uluslar aras iletmeler:Yalnz lke iinde deil yabanc lk elerde de eitli faaliyet dallarndan biri veya

bi rka nda ret im veya sa t yapan zel ve ya kamu i le tmeler id ir .

III. ok uluslu iletme:Bir uluslar aras iletmenin yabanc lkelerd eki retimi,toplam retimin en az %25 -30 unu

getii zaman veya retimi bilinmiyorsa yabanc lkelerdeki karlar toplam karlarn nemli bir oranna veya bun lar da

bi linmiyorsa ,yab anc lke lerdek i pe rsonel i topl am personel in nemli bi r oran na ula t zaman bu i le tmeye oku luslu

iletme denebilir.(ICC nin tanm).Baka bir deyile retim,kar veya istihdam edilen personel olmak zere ayr

kriterden birinin temel alnarak toplam iindeki nemli bir orana ulamas halinde okuluslu iletmeden sz edilebilir.

letmelerin iletmeler aras anlamalar bakmndan snflandrlmas:

I. Centilmenlik anlamas yapan iletmeler:Buna taraf olanlarn karlkl sz vermelerine dayanan ve taraflarn

veya bunlardan birinin vazgemesi halinde hibir yaptrmn sz konusu olmad anlamalardr.Centilmenlik

anlamas politikada ve hukukta da sz konusu olabilir;yazl veya szl olabilir.ki veya daha fazla iletme ,hammadde

kaynaklarn veya pazarlar paylamak,yahut fiyat rekabetini kaldrarak fiili tekeller kurmak iin geici veya srekli

olarak centilmenlik anlamas yapabilirler.

II. Konsorsiyumlar:Belirli bir i iin kurulan birlik veya ortaklk anlamna gelir.Genellikle byk apl taahht

ilerinde ihaleyi kazanabilmek iin ayn veya farkl lkelerden ayn dalda veya farkl ihtisas alanlarndaki iletmeler

finansal olanaklarn veya teknolojik ya da dier stnlklerini birletirip ibirlii yapmalardr.

III. Karteller:Ayn dalda alan iki veya daha fazla iletmenin rekabeti azaltmak veya ortadan kaldrmak iin

hukuki bamszlklarn yitirmeden yaptklar anlama ile oluturduklar tekelci birliktir.Kartelin en nemli zelliitketicilere veya rakiplere kar rgtl bir grup olarak ortaya karak kolektif bir satc grubu veya kolektif tekel

olmasdr.Kartelin pazarda gl ve etkili olabilmesi iin katlan iletmelerin o maln en byk blmn ellerinde

8/13/2019 letme ZET

12/85

bu lundurmalar gereki r.Kartel ekl indeki ibi rl i inde sermayel er in bi rle ti ri lmes i dei l de sadece be li rl i bi r ama i in

sermaye glerinin birlikte kullanlmas sz konusudur.

Karteller fiyat karteli,sat karteli,lota veya kontenjan karteli biimlerinde olurlar.Fiyat kartelinde fiyatlar birlikte

saptayarak;sat kartelinde sat blgelerini paylaarak,kota kartelinde arz miktarn kotalar halinde paylap bu kotalar

dahilinde faaliyet gsterip retime v e arz hakim olma amac vardr.

Kartele benzeyen dier bir birleme eklide konsern dir.Konsern,genellikle daha az firmann daha yakn ilikilerle bir

araya gelerek karlarn arttrmaya almasdr.Bu trde hukuki bamszlk vardr ama iktisadi bamszlk ortadan

kalkar.

IV. Trstler:Bu birleme trnde iletmeler hem hukuki hem de iktisadi bamszlklarn yitirirler.ki veya daha

fazla iletmenin tekelci g oluturmak maksadyla hukuki bamszlklarn yitirerek sermaye ve ynetimlerini

bi rle ti rmel er idir .Kar te l be li rl i bi r da l veya konu ile sn rl iken trs tl er her konuya el atar lar.Ak ya da gizl i

olurlar.Daha ok imalat sanayi ile petrol ve madencilik sektrnde grlr.Trstlerin balca eitleri yatrm ve

oylama trstleridir.Yatrm trstleri daha ok sermaye piyasasnn gelitii lkelerde grlr.Uzman yneticiler eli yle

sermaye kaynaklarnn birletirilerek en karl alanlara ya da iletmelere sermaye yatrm yaplmas a macn gderler.

Oylama trstleri bir iletmenin ynetimini ele geirmek iin hisse senetlerinin temsil ettii oy haklarn birletirme

amacn gderler.Bunlardan baka iletmelerin fiilen bir trst olarak hareket etmeleri gizli anlamalarda trst

oluturmalar haline fiili trst denir.

V. Holdingler:Esas amac rekabeti snrlandrmaktan ok bir ahsa veya irkete ait eitli iletmelerin ynetimi ni

kontrol altna almak ve daha iyi denetlemektir.Holding,bir irketin baka irketlerin hisse senetlerinin byk bir

b lmne sahip olmak su re ti yle yne tim ve dene timini ele gei rmes iyle oluan i rket ler grubudur .Ana i rket yavruirketin ynetimini ele geirdikten sonra bu irketin baka irketlerin ynetimini ele geirmesini isteyerek piramit

eklinde baka irketlerin ynetimini ele geirir.

VI. Tam birlemeler(Merger,Fzyon):ki veya daha fazla iletmenin tek iletme haline gelmesi halidir.Bir ile tme

dierini satn alp ona katlabilecei gibi bunl arn yeni bir iletme olarak ortaya kmalar da mmk ndr.

HUKUK AIDAN LETME ETLER

TTK ya gre ticarethane veya fabrika yahut ticari ekilde iletilen dier messeseler ticari iletme saylr. Ticaret

sicili tzne gre(TST ye gre):Ticari iletme gelir salamak amacyla kurulmu,devamll ve bamszl olan

esnaf faaliyetlerini am messeselerdir.

Bir iletmeyi ksmen dahi olsa kendi adna ileten kimseye(gerek veya tzel kii) t acir denir.

I. zel iletmeler:

8/13/2019 letme ZET

13/85

Tek kii iletmeleri:letmenin sahibi ayn zaman da tek yetkili ve sorumlu kiidir.Her trl iletme faaliyetiyle ilgili

karar kendisi alr,uygular ve denetler.Tm karlar ve riskler ona aittir.letmenin tzel kiilii yoktur.

irketler(ortaklklar):Bir iletmenin irket saylabilmesi iin u zelliklere sahip olmas gerekir:

irketi kuranlarn says birden fazla olmaldr.

Ortak bir ama bulunmaldr.

Ortak amaca ulamak iin ortaklar arasnda bir anlama bulunmaldr.

Belirlenen hedefe ulamak iin para,mal veya emek sermaye olarak konmaldr.

Adi irketler(ortaklklar):BK ya gre;birirket TTK da tanmlanan irketlerin ayrt edici niteliklerini tamyor ise

adi irket saylr.Adi irketlerde ticaret irketlerinden farkl olarak irket szlemesi ekle bal deildir;szl veya

yazl olabilir.Ak ya da kapal anlama ile adi irket kurulabilir.irketin onu oluturan kiilerden ayr bir kiilii

yoktur.

irket kazanlar ve zararlar ortaklar arasnda belirlenen oranlarda veya eit olarak datlr.Her ortan sorumluluu

snrsz olup tm irket borlarndan kiisel varl ile sorumludur.Her ortan ynetim yetkisi vardr,ama ynetim bir

veya birka ortaa braklabilir.

Ticaret irketleri:Adi irketlerden farkl olarak irket szlemesi yazl olmak ve bu kanunun bulunmasn istedii

asgari unsurlar tamak zorundadr.Bu irketlerde adi irketlerden farkl olarak irketin tzel kiilii olabilir.ki ana

gruba ayrlr:

ahs irketleri(Kolektif irketler,komandit irketler):Kurulu ve faaliyetler sresince ortaklarn kendi

varlklarnn,yeteneklerinin ve kredilerinin byk nemi vardr.

Sermaye irketleri(Anonim irketler,limited irketler,sermayesi paylara blnm komandit irketler):Birer

sermaye tekilatlandrlmas eklindeki yaplardr.

Kollektif irketler:Herortan iletme faaliyetlerinden doan borlardan kendi koyduu sermaye ile snrl olarak deil

tm varlklaryla snrsz ve mteselsilen sorumlu olduu irket trdr.Ancak irket borlarnda dolay ncelikle

irketin kendisi sorumludur.

Kollektif irket,ancak gerek kiilerce kurulu r ve btn ortaklar tarafndan ynetilir.Ana szl eme ile ynetim bir veya

bi rka or taa b rak labi li r.i rket in se rmaye gc or takl ar n varl k la rna bal d r .Kazanl ar i rket szlemesinde

be li rt il en bi imde da t l r.Or takl ar aras nda deii kl ik yap lmas zo rl at r lm t r.

Komandit irketler:Ticari bir iletmeyi bir ticaret unvan altnda iletmek amacyla kurulan,irket alacakllarna kar

ortaklardan bir veya birkann sorumluluu snrlandrlmam,dier ortak veya ortaklarn sorumluluu belirli bir

8/13/2019 letme ZET

14/85

sermaye ile snrlandrlm olan irket trdr.Bu tr irkette komandite ortak snrsz sorumlu,komanditer ortak ise

snrl sorumludur.Komandite ortaklar gerek kii olmaldr ve bunlar ynetime hakimdirler.Kom anditer ortaklar tzel

kii olabilir ve taahht ettikleri sermaye pay ile sorum ludurlar.Sermaye paylarna gre kar p ay alrlar,irketin yl

sonu hesaplarn denetleyebilirler.

Anonim irketler:Bir unvana sahip ana sermayesi belli ve paylara blnm olan ve borlarndan dolay yalnz

varlklar ile sorumlu bulunan irkettir.Ortaklarn sorumluluu taahht ettikleri sermaye paylar ile snrldr.Buna

karlk irket alacakllarna kar tm varl ile sorumludur.Bir anonim irketin kurulabilmesi iin en az 5 ortanolmas zorunludur.

Anonim irketlerin kuruluu iki trldr:

Ani kurulu:Sermayenin tamamnn kurucular tarafndan taahht edildii kurulu trdr.

Tedrici kurulu:Sermayenin en az yzde 10 unun kurulurca taahht edilmesi ve geri kalannn halka sat yoluyla

tamamlanmasdr.

Anonim irketi kural olarak pay sahiplerinin oluturduu genel kurulun setii(veya bazen ana szleme ile belirlenen)

en az kiiden oluan ynetim kurulu ynetir.Ynetim kurulu pay sahibi yelerden seilirveya pay sahibi yelerden

seilmise pay sahibi sfatn kazannca ie balayabilir.Ayrca,ynetim ve uygulama iin ynetim kuruluna bal

olarak alan ana szleme veya genel kurulca veya ynetim kurulunca seilen bir irket mdr atanr.irket

mdrleri ve dier mdrler ynetim kuruluna,hisse sahiplerine ve alacakllara kar sorumludurlar.Ynetim kurulu ise

pa y sahipler ine ve i rket alacak l la rna mtese ls ilen so rumludur lar.Anon im irket lerin dene timi de en az bi r en ok be

kiiden oluan denetiler tarafndan yaplr.

stnlkleri:

Ortaklarn sorumluluklar paylar ile snrldr

Ynetim ou kez profesyonel yneticilere braklr

irketin veya paylarn devri kolaydr,irket uzun sre yaayabilir

Byme yetenei fazladr

Bykln eitli avantajlarna sahiptir

Sakncalar:

Kurulu ilemleri karmaktr

Hareket serbestisi snrl olup kanun hkmleri ve formaliteler fazladr

zel durumlarda kredi bulma gl olabi lir

8/13/2019 letme ZET

15/85

Ynetimi daha gtr

Limited irketler:ki veya daha ok gerek veya tzel kii tarafndan bir ticaret unvan altnda kurulup,ortaklarnn

sorumluluu koymay taahht ettikleri sermaye ile snrl ve ana sermayesi belirli irket trdr.Ortaklarnn says en

az 2 en ok 50 olabilir.Hisse senedi karma yetkisi yoktur.

Sermayesi paylara blnm komandit irketler:Sermayesi pa ylar a b lnen ve or taklardan bi r ve ya bi r kann i rket

alacaklarna kar komandite ortak sorumluluuna sahip olduu,dierlerinin komanditer ortak sorumluluuna sahip

olduu irket trdr.Ortak says hi olmazsa biri komandite olmak artyla 5tir.

Kooperatifler:Tzel kiilii haiz olmak zere ortaklarn ekonomik menfaatlerini ve zellikle meslek ve geimlerine ait

ihtiyalarn karlkl yardm,dayanma ve kefalet suretiyle salayp korumak amacyla gerek ve kamu tzel kiileri

ile mahalli idareler tarafndan kurulan deiir ortakl ve deiir sermayeli teekkllerdir.Bir kooperatif en az 7 ortak

tarafndan kurulur.

II. Kamu iletmeleri

Katma bteli iletmeler:Bu iletmelerin kendilerine bal gelir getiren iletmeleri vardr.Bu iletmelerin kendi tzel

kiilikleri yoktur.Saladklar gelir fazlas bteye gelir olarak kaydedilir.Tekel,devlet retme iftlikleri,karayollar ve

niversiteler rnek olarak verilebilir.

Dner sermayeli iletmeler:Genel bteye bal dairelerin Bte kanunu ile verilen deneklerle kurulan iletmeleri

olup yine tzel kiilikleri yoktur.Salk bakanl hastaneleri,darphane ve damga matbaas rnektir.

Yerel ynetim(mahalli idare iletmeleri):Daha ok kamu ve belediye hizmetlerinin grlmesi bir ksm kamu

mallarnn iletilerek gelir salanmas amalarn gderler.

Kamu iktisadi teebbsleri:kili bir ayrma tabi tutulmulardr:

ktisadi devlet teekklleri(DT)

Kamu iktisadi kurulular(KK)

ktisadi devlet teekklleri(DT):Ekonomik gereklere uygun olarak verimlilik ve karllk ilkeleri dorultusunda

kendi aralarnda ve ulusal ekon omi ile uyum iinde alarak sermaye birikimine yardm etm eleri ve bu suretle daha

fazla yatrm kayna yaratmalar gereken KT le rdir.Dier bir deyile DT,sermayesinin tamam Devlete ait iktisa di

alanda ticari esaslara gre faaliyet gstermek zere kurulan KT lerdir.Bu kurulularn tzel kiilikleri vardr ve

sorumluluklar sermayeleri ile snrldr.Devletin genel muhasebe kanununa ve Saytay denetimine tabi

deildirler.Ynetim organlar,en st dzey karar ve sorumlu organ ynetim kurulu,yetkili ve sorumlu yrtme organ

genel mdrdr.

8/13/2019 letme ZET

16/85

Kamu iktisadi kurulular(KK):Kendilerine verilen grev ve kamu hizmetlerini ekonomik ve sosyal gereklere uygun

olarak verimlilik ilkesi dorultusunda yrtmeleri gereken iletmelerdir.KK ler sermayesinin tamam devlete ait

olup tekel niteliindeki mal ve hizmetleri kamu yarar gzeterek retmek ve pazarlamak zere kurulan ve grd bu

kamu hizmeti dolaysyla rettii mal ve hizmetler imtiyaz saylan KT lerdir.Bu kurulular tzel kiilie

sahiptirler.zel hukuk hkmlerine tabidirler.Genel muhasebe kanuna ve Saytay denetimine tabi

deildirler.Sorumluluklar sermayeleri ile snrldr.Organlar DT deki gibidir.

III. Yabanc sermayeli iletmeler

LETME BYKL

LETME BYKL LLER

Kantitatif byklk lleri

I. Yllk satlar(ounlukla gelir-ciro)

II. Yllk karlar

III. Varlklar(net aktifler)

IV. z sermaye miktar

V. Yatrm toplam

VI. alanlarn says

Bunlarn dnda kullanlan makine ve tezgah says veya gc,kullanlan hammadde miktar veya harcanan enerji

miktar bal bana bir kriter olmamakla birlikte yllk ihracat deeri de byklk ls olarak b elirtilebilir.Ama tek

kriter yerine iki veya daha fazla somut kriteri esas almak ya da kantitatif kriterlerle baz kalitatif kriterleri kombine

etmek daha yararl olur.

Kalitatif byklk lleri

I. Sermaye koyanlarn says

II. Ynetim biimi

III. Blgeye ynelik olup olmama

IV. Endstri dalndaki greli durum

V. Hukuki ekil

8/13/2019 letme ZET

17/85

Kk iletmelerde sermayedar bir kii veya kk bir gruptur,byk iletmelerde ise genellikle ok sayda hissedar

vardr.Kk iletmelerde ynetim mal sahibindedir ve daha ok kendi blg e ve evresine ynelik olarak faaliyet

grlr.Byk iletmelerde iletme sahipleri ile ynetim kadrosu ayrlmtr ve sadece blgeye deil ulusal hatta

uluslar aras pazarlara ynelik faaliyet grlr.

Byk iletmelerin balca stnlkleri

Makineleme ve gelimi retim metotlaryla byk lekli retim yaplabilir bylece birim maliyetler der.

retimde ileri teknoloji kullanma yannda aratrma ve gelitirmeye daha ok kaynak ayrp bulu ve yeniliklerden

daha fazla yararlanlab ilir.

Modern iletmecilik uygulamalar daha ok grlr.

Daha kaliteli personel altrld gibi onlara dah a iyi eitim imkan salanr.

Yksek finans gc sayesinde daha kolay ve dk maliyetli para ve kredi salanr.

Kk iletmelerin balca stnlkleri

Talep deimelerine snrl sabit varlklar nedeniyle hzl uyum salarlar,esneklikleri fazladr.

Dar bir evreye hitap ettiklerinden mterileri yle yakn temas kiisel ilikiler gelitirirler.

Mterilere mal ve hizmetlerle daha iyi hizm et verirler.

Makineden ok emee i gcne dayanrlar.

Byk iletmelere cazip olmayan kk Pazar blmlerini hedef pazar seip buralarda karl alabilirler.

Mlkiyet ynetimde bamszlk sz konusu olup ounlukla ynetimde sahip -ynetici vardr.

letme bykln etkileyen faktrler

Pazar artlar ve talep durumu

Kurucularn finansman imkanlar

Kurucularn ynetim becerileri veya yetenekleri

letme kurulurken retilmesi dnlen mamulle ilgili nce talep tahminleri sonra da bu genel talepten iletmenin

kendisinin sunaca mallara ait sat tahminleri yaplr.Ancak talep olduka dinamik bir yapdadr ve zaman iinde

8/13/2019 letme ZET

18/85

devaml deimeler gsterir.Bugnk talebi esas alarak kurulacak bir iletme zamanla talebin artmas ile yetersiz

kalacak buda iletmenin genileme yatrmlarna ynelmesine yol aacaktr.

Pazar artlar zellikle talepteki arta ilikin tahminler iletmenin bugnk talebe gre daha byk olarak kurulmasn

gerektirir.Talebin dinamik bir yapya sahip olmasndan kaynaklanan bu soruna en uygun zm yolu gelecekteki talep

miktarn karlayacak byklkte ama imdiki talebe gre alma giderlerini koruyabilecek bir iletme byklnn

be li rlenmesidi r.Talebin dinamik yap s yannda paza rn coraf i da lm da nemlidi r.

Byklk sorununu etkileyen nemli faktrler arasnda iletme kurucularnn finansman salama imkanlar ile ynetim

yetenei de bata gelir.Sermaye ihti yacnn snrl olduu hizmet iletmeleri dnda mal retim v e sat yapan

iletmeler iin sermaye tedarik imkanlar byk,orta ve kk iletme kurmada belirleyici rol oynar.

letme bykln snrlayc ynde etkileyen dier bir faktr de daha ok gelimi ekonomilerde nem kazanan

iletmelerle birlemeleri nleyici nitelikteki anti trst yasalardr

Optimum iletme bykl

Ortalama maliyet masraflarnn veya giderlerinin en dk olduu iletme bykldr.letme bykl kkten

optimum dzeye gelinceye kadar ortalama maliyetlerde bir azalma optimal byklkte en dk dzeye indi kten sonra

ar bykle gidite ise ortalama maliyetlerde bir art grlr.Optimum bykle sahip olmayan iletmeler

maliyetlerinin ykseklii nedeniyle rekabet gl ekerler.

blm ve uzmanlamann ileri teknoloji kullanm ve makinelemenin fazla olduu byk lekli retimde bu

b yklk ten ka ynak lanan nemli tasa rruf lar salan r .Uzmanlama a r dze ylere ul aar ak monotonluktan doan

bezgin li k de recesine kmadka igcnn veriml il i i nemli lde ar tt rmaktadr .

te yandan iletme bykl arttka makineleme ve zellikle ileri teknolojilerden yararlanma imkanlarnn artmas

da birim bana maliyetleri drebilir.Ayrca byk lekli retimde birim maliyetlerin daha dk olmasn salayannemli bir unsurda sabit masraflardr.Eer i yeri kiras veya hazrlk masraf gibi bir takm masraflar bir kez yaplyor

ve belli bir dnem iin tekrarlanmyorsa retim arttka bir birime de den pay azalr.

KAPASTE VE ETL KAPASTE KAVRAMLARI

Kapasite ve kapasite ltleri :letmelerin mal veya hizmetleri retebilme yetenek ve imk anlarnn belli bir l ile

ifade edilmesine iletme kapasitesi denir.Kapasite ls olarak ounlukla retim kullanlr ve belirli bir sre

iindeki retim miktar olarak ifade edilir.retim biriminin fiziksel miktaryla ilgili ller,uzunluk,arlk,hacim veya

sadece say olabilir.Bir sanayi iletmesinin rettii mal tek tr ise kapasiteyi fiziksel birimlerle lmek daha

kolaydr.Deiik mallar retiliyorsa baz indekslerden yararlanlarak dee ls kullanma veya saat lsn temel

alma yoluna gidilir.

8/13/2019 letme ZET

19/85

Maksimum(teorik)kapasite:Bir iletme makine veya tehizatn hibir bekleme,gecikme,arza,aksama veya duraklama

olmadan ulaabilecei en yksek retim miktardr. Dier bir deyile,maksimum kapasite,teknik adan yaplabilir

nitelikte olup,retimde herhangi bir sklma,bozulma,igc veya hammadde tkankl,dier retim darboazlar ile

maliyetleri gz nnde bulundurmaz.Maksimum retime ulamak iin fazla alma kadar,yardmc hizmetler,ara -

gere ve ar ypranma da retim mali yetlerinin normal dzeyini amasna yol aar.

Normal (p ra tik) kapasi te :Maksimum kapasi teden bak m -tamirler,beklemeler,duraklamalar,montaj ve

ayarlamalar,almaya hazr hale getirmeler vb. faaliyet kesilmelerinin karlmasyla ulalan kapasitedir.

Optimum kapasite:Birim bana sabit ve deiken giderler toplamnn minimum olduu kapasiteye denir.Konuyu

maliyetlerle ilikili olarak ekonomik adan ele alan bu kapasite kavram retim teknii deimediinde bir iletmenin

minimum maliyetlerle retebilecei mamul miktarn vermektedir.Maksimum kapasitenin teknik niteliine karn

ekonomik bu kapasite ekonomik kapasitedir.

Fiili kapasite:letmenin herhangi bir dnemdeki fiili veya gerekleen retim kapasitesini ifade eder.

Atl(bo,kullanlmayan)kapasite:letmenin belirli bir dnemdeki retim miktar(fiili kapasitesi)normal kapasitenin

altnda ise aradaki atl kapasiteyi gsterir.

Kapasite kullanm oran(alma derecesi):Fiili kapasitenin normal kapasiteye orandr.Bu o ran normal kapasitenin ne

kadarnn kullanldn yzde cinsinden gsterir.

Kapasite kullanm oran= Fiili kapasite

Normal kapasi te

KK VE ORTA LEKL LETMELER(KOBLER)

Baarl olarak ayakta kalmak ve baarl olmak motivasyonu ile ynlendirilip ynetilen bu iletmelerin dinamik

olmas ve ekonomiye canllk kazandrmas en nemli ekonomik zellikleridir.Bunlarn esnek retim sistemleri ile

deien Pazar ve talep koullarna kolayca uyabilmeleri ve dinamizmi ekonominin dayanma gcn artrmaktadr.

KOB lere ilikin genel bir tanm veya ortak l bulunmamaktadr.En ok kullanlan kantitatif(niceliksel) l

ii saysdr.Ayrca zaman zaman sermaye miktar veya yllk sat geliri,makine park gibi llere de yerverilmektedir.KOB leri Avrupa Komisyonu;en fazla 250 alan iletmeler olarak tanmlamtr.

Kalitatif(niteliksel) ller olarak da bamsz ynetim,yresel pazara ynelik olma,kendi ikolunda kkbir

yere sahip olma ve sermayenin byk blmnn iletme sahibince karlanm olmas saylmaktadr.

LETMENN KURULU YERNN SEM

8/13/2019 letme ZET

20/85

Kurulu yerinin seiminde gereken zen gsterilmezse balangta iyi olan bir yerin deien koullar nedeniyle

elverisiz bir duruma gelmesi de mmkndr.Gerek daha balangta gerekse sonradan grlen deimeler yznden

uygun olmayan yerde faaliyetlerini srdren bir iletme maliyet giderlerinin ykseklii nedeniyle dier iletmelerle

rekabet edemez.

Planlama organlarnn(DPT vs) kullandklar kriterler, ulusal gelirin maksimum klnmas,tam istihdamn

salanmas,geri kalm blgelerin gelitirilmesi,youn yerleim blgelerinin birikimli sosyolojik ve evresel

sorunlarna zm bulunmas gibi genel kriterler veya ltlerdir.

Mteebbis asndan n planda tutulan kriterler ise iletme karnn maksimum klnmas veya toplam sat gelirlerinin

maksimum klnmasdr.Ancak uygulamada en uygun kurulu yeri sorunu daha ok,kar ya da gelirlerin maksimiz asyonu

yerine toplam maliyetlerin minimizasyonu asndan zmlenmeye allmaktadr.

letme asndan optimal kurulu yeri,toplam retim masraflarnn en dk olduu v e iletme amalarnn en iyibi imde gerek let ir ildii yerdir .

Kurulu yeri bakmndan iletmeler:

Hammaddeye dnk

Pazara dnk

Hammadde veya pazara yakn olmas fark etmeyen Kurulu yerinin seimini etkileyen faktrler:Bir iletme veya

fabrikann kurulu yerinin seiminin genellikle aamas vardr:

Kurulu blgesi seimi

Kurulu yerinin seimi

ehrin hangi noktasnda kurulacann tespiti

Blge seimini etkileyen faktrler:

Pazara yaknlk:zellikle ulatrma sisteminin yetersizlii ve tama maliyetlerinin yksek olduu durumlarda daha da

nem kazanr.Genel olarak kk bir Pazar alan iin faali yet gsteren KOB lerin kurulu yerlerinin pazara dn k

olaca sylenebilir.Tm lkeye mal arz eden iletmelerde pazara yaknlk avantajndan yararlanmak iin ya eitli

yerlerde retim blmleri ama yoluna giderler ya da merkezde retip datm iin blge depolar veya sat ubeleri

kurma yoluna giderler.

8/13/2019 letme ZET

21/85

Hammadde,enerji,iklim ve su:Hammadde ve dier yardmc maddeler srekli tedarik imkanlar,kalite,fiyat ve tama

maliyetleri gibi ynlerden kurulu yerini kendilerine ekerler.Gnmzde bir yandan ulatrma sisteminin gelimesi

te yandan sentetik hammaddelerin doal hammaddeleri ikame etmesi kurulu yerinin hammaddeye olan bamlln

azaltmtr.

gc:Geni lde igc kullanan byk iletmelere emek youn teknolojiyi seen iletmeler yeterli sayda kalifiye

eleman kolayca tedarik edebilecekleri blgelere ynelirler.

Tama:Limanlar,demiryolu ve karayolu yaknlar veya kavaklar srf ulam olanaklar ve tama kolayl nedeniyle

pek ok i le tmeye kuru lu yeri olur .

Devletin tevik ve snrlamalar:Devletin etkisi tevik,snrlandrma veya yasaklama ekillerinde grlr.Belirli

yerlerde iletme kurulmas zorlatrlabilir veya kamu yarar iin gerekli grlrse tamamen yasaklanabilir.

Dier faktrler:letme d tasarruflar,sosyal ve kltrel art lar ile politik etki ve tercihlerdir.

Kurulu yre ve noktasnn seimini etkileyen faktrler:Kurulu blgesi belirlendikten sonra bu blge iinde eitli il

ve ile aday kurulu yerleri olarak saptanr.Bu aday yreler arasnda toplam maliyetleri minimum klan yre optimum

kurulu yeri olarak seilir.Daha son ra belirli bir yrenin ehri seilmekle kalmayp bu ehri n hangi ksm,hangi arsa ve

arazisinin daha uygun olduu belirlenir.

Kurulu yeri seimi yntemleri:

I. Karlatrmal yntemler

II. Ulatrma modeli

III. Dorusal programlama modeli

IV. Karma tam sayl programlama modeli

letmenin en uygun kurulu yerinin seimi,llebilir maliyet unsurlar ile uzun vadeli ve grnmeyen maliyet

unsurlarnn toplamn minimum klan zm eklinin bulunmasdr.

Faktr karlatrma yntemi ve puanlama modeli:ki ekilde uygulanr:

Kurulu yeri zellikleri bir liste halinde belirlendikte n sonra u aamalardan geilir:

I. Faktrlerin eitli younluk dereceleri iin bir dereceleme yaplr.

II. Tm kurulu yeri faktrlerine alnacak karar iindeki nemlerine gre tart veya arlk verilir.

8/13/2019 letme ZET

22/85

III. Her kurulu yeriyle ilgili eitli faktrlerin derece sa ys ile sabit tart says arplarak tartl deerler bulunup

tablo dzenlenir.

Her kurulu yeri faktrnn alnacak karar iindeki nemine gre tart veya arlk verilir.Sonra her faktrn tartsn

tam puan derecesi olarak kabu l edilip aday kurulu yerlerinde o faktr i in ayr ayr puan verme yoluna gid ilir.Daha

sonra her faktrn puan derecesi ile her aday yerdeki puan arplarak arlkl puan bulunur.Toplam arlkl puan en

yksek olan yer seilir.

Maliyetleri karlatrma yntemleri:Bu yntemde iki ekilde uygulanr:

eitli aday kurulu yerlerinden en dk birim retim maliyetine sahip olaca tahmin edilen yer en uygun kurulu

yeri olarak belirlenir.Bu yntemin uygulanmasnda en byk sorun maliyetlerin nceden tahmin edilmesinde grlr.

Toplam maliyetlerin arlkl miktarlar karlatrlr.En dk toplam maliyetleri gsteren yer seilir.

Karllklar karlatrma yntemi:Maliyetlerin yannda satlar da gz nnde bulundurur.letmenin aday kurulu

yerlerinde kurulmalar halinde karllklarn karlatrlmas yntemidir.Ancak maliyet ve zellikle sat gelirleri

unsurlarnn arlkl bir ekilde tahmin edilmesinin gl bu yntemin uygulanabilirliini geni lde

kstlamaktadr.

Organize sanayi blgeleri:Kapsaml bir plan gereince parsellenip,yol,su,elektrik,kanalizasyon gibi altyap tesislerine

sahip klnm arazi paralarnn beraberce yararlanabilecekleri her trl hizmetle birlikte giriimcilerin yararlarna

sunulduklar organizasyonlardr.

Sanayi blgeleri:Organize sanayi blgelerinin kk lekli tipleridir.Kente daha yakn yerlerde daha ok kk ve

orta lekli iletmeleri barndrmak iin hazrlanan site tipi binalardr.

YNETM

Sre olarak ynetim bir takm faaliyet veya fonksiyonlar,sanat olarak bir uygulamay,bilim olarak da sistemli ve

bi limsel bilgi topluluunu ifade eder.

Bir bilim dal ve uygulama alan olan ynetimin temel zellii eitli disiplinler tarafndan gelitirilmi bilgilerin ve

analitik yntemlerin birletirilerek uygulanmasdr.Ynetici iletmeyi bir btn olarak ve b lmleriyle birlikte ele

alarak eitli bilgi ve teknikleri mevcut artlara uygunluklarna gre kullanmal ve uygulamak durumundadr.

Ynetimin tanm ve anlam:

8/13/2019 letme ZET

23/85

nsanlarn gruplar halinde birlikte alarak seilmi amalar verimli bir ekilde gerekletirecekleri bir ortamn

yaratlmas ve srdrlmesi srecidir.

rgtsel kaynaklarn planlanmas,rgtlenmesi,ynetilmesi ve denetimi yoluyla rgt amalarna etkili ve verimli bir

ekilde ulalmasdr.

Ynetim,iletme amalarna etkili ve verimli bir ekilde ulamak zere planlama,rgtleme,yneltme,koordinasyon ve

denetim fonksiyonlarnn yerine getirilmesidir.

Bu tanmlarn nemli bir ortak yan,ynetimi bi rtakm faaliyetlerden oluan bir sre olarak el almalar v e ortak amaca

ulama yolunda ibirliidir.

Ynetimin unsurlar:

I. Amalar

II. Amalara ulatracak iler,faaliyetler

III. Amalara ulamada etkili ve verimli olma

Etkinlik(etkili olma):Amaca ulatrc ynde olma

Verimli olma:En az emekle hedefe ulalmas.

Ynetimin fonksiyonlar ve iletmenin dier fonksiyonlar ile ilikileri

Ynetim srecinin aamalarn oluturan faaliyet gruplar ynetim fonksiyonunun alt fonksiyonlardr.Bunlar aslnda

ynetici ne yapar? Sorusunun cevab olarak kategorik bir biimde yneticinin grevlerinin neler olduunu

gstermektedir.

I. Planlama:Gelecee ynelik gelimelerin tahmin edilmesi,iletme amalarnn ve bu amalara nasl ulalacann

beli rlenmesidi r.

II. rgtleme:letme yapsnn oluturulmas,ilerin ve alanlarn belirlenmesi,amalara ulamay salayacak

ortamn oluturulmasdr.

III. Yneltme(yrtme):Grup halinde rgt oluturan insanlar amalara ulama yolunda isteklendirme,ynlendirme

ve harekete geirmedir.

IV. Koordinasyon:almay kolaylatrmak ve baary salamak iin btn faaliyetlerin ve alanlarn

uyumlatrlmasdr.

V. Denetim:Amalara ulalp ulalmad veya ne lde ulaldnn belirlenip dzeltici tedbirlerin alnmasdr.

Ynetim kademeleri ve ynetici becerileri:

8/13/2019 letme ZET

24/85

I. st kademe ynetimi ve yneticileri:letmede en fazla yetki ve gce sahip olan gruptu rlar ve tm iletmenin

ynetim sorumluluunu tarlar.letmenin amalarn,uzun dnemli politika ve stratejilerini belirler,irketi darda en

geni yetkilerle temsil ederler.

II. Orta kademe ynetimi ve yneticileri:Tepe ynetimince belirlenen genel amalar gerekletirmeye ynelik

uygulama planlar gelitiren,alt kademe yneticilerin almalarn koordine eden gruptur.

III. Alt kademe ynetimi ve yneticileri:Gnlk faaliyetleri gerekletiren gruptur.

Ynetici becerileri:

Bakalar vastasyla i grmek ve etkili ve verimli bir ekilde amalara ulamay salayabilmek iin yneticilerin

nisbi nemleri kademelere gre deien bir takm becerilere sahip olmalar gerekmektedir.

I. Teknik beceri:Geni anlam erevesinde muhasebe,finans,pazarlama gibi yneticilerin fonksiyonel uzmanlk

alann ifade eder.Bu erevede bir grevin baarlmas iin gerekli zel bilgi,ustalk,taktik ve metodlarn tm teknik

kapsamna girer.

II. Beeri ilikiler becerisi:Yneticinin kademesi ykseldike sorunlar teknik bilgisiyle zme ve teknik destek

verme yerine bakalarnn faaliyetlerini planlama,yneltme ve koordinasyon vb n plana kar;dolaysyla insan

ilikileri nem kazanr.

III. Kavramsal beceri:Yneticinin iletme rgtnn tamamn bir btn olarak grebilmesini ifade eder.Kavramsal

beceri ,e it li b lmlerin i le tme amalarna ka tkl ar n deerlendi rm eyi her pa ran n b tn ile ve bi rbir le ri yle

ilikilerini en uygun hale getirmeyi salar.

yi bir yneticinin zellikleri:

M nsanlar tanma,insan sevgisi

M Objektif ve adil olma

M Mantkl olma,analiz,sentez ve muhakeme gc

M Teknik bilgi ve tecrbe

M Giriken,dinamik ve azimli olma

PLANLAMA

Belirli bir gelecekte nereye ulalmak istendiinin ve oraya nasl ulalacann nceden belirlenmesidir.Planlama ile

neyin,niin,nasl,ne zaman,nerede,kim tarafndan yaplaca kararlatrlr.

8/13/2019 letme ZET

25/85

Ynetim srecinin bu ilk aamasnda eitli konularn nceden belirlenmesiyle bulunulan yer ile gelecekte ulalmak

istenen yer arasnda bir kpr kurulmakta gelecekte ortaya kacak olay ve durumlar ansa brakmamaya aba

gsterilmektedir.Bylece iletmenin riski azaltlmaya allmaktadr.

Planlar olmadan denetim anlamsz olur;nk nce nereye gidileceinin belirlenmesi gerekir ve planlar denetim iin

gerekli standartlar veya lleri salar.

Planlama ve plan eitleri:

Plan,amacn ve buna ulatracak ara,yol ve olanaklarn genel izgilerle belirlenmesidir.

Kapsanan zamana gre planlar:

M Ksa vadeli planlar(1 yla kadar olan)

M Orta vadeli planlar(2-3 aras planlar)

M Uzun vadeli planlar(3-5 yl aras planlar)

M Perspektif planlar(5- + yllk planlar)

Kullanmn tek veya srekli olmasna gre:

M Genel iletme planlar(tm iletmeyi kapsarlar)

M Blm veya birim planlar(retim,paz. planlar)

Planlarn hangi ynetim kademesine ait olduklarna gre:

M Tepe ynetimince yaplanlar(amalar,politikalar,stratejiler,uzun vadeli stratejik planlar)

M Orta kademe ynetimince yaplanlar(tamamlayc amalar,blm planlar,politikalar ve stratejileri)

M Alt kademe ynetimince yaplanlar(ksa dn amalar,projeler,tarifler,i programlar)

Amalar:Ulalmakistenen eydir ve planlamann deil tm ynetim faaliyetlerinin biti noktalardr.Baarya ulamak

iin amalarn ak-seik belirlenmi olmas ve ilerin yrtlmesinde gz nnde tutulmas gerekir.

Politikalar:Bir faaliyet veya eylemde yol gsterici i lkeler ve bunlardan doan kurallar dizisidir.Politikalar hem

stlerin,hem alanlarn davran ve tutumlarn kolaylatran iletmenin resmi tutumudur.

Prosedrler(usuller):Hedefe ulamak iin adm adm nasl hareket edilecei birbirini izleyen hangi ilerin grleceini

beli rt ir .

Stratejiler ve stratejik planlar:letme ve evresi arasndaki ilikilerin analiz edilerek,amalar ve bunlara ulamann

yollarn belirler;iletmenin hangi alanlarnda faaliyette bulunulaca hangi hareket tarzlar ile ve ha ngi kaynaklarla

amalara ulalaca kaynaklarn nasl tahsis edilecei gibi en temel konular kapsar.

8/13/2019 letme ZET

26/85

Bteler:Beklenen sonularn saylarla aklanm eklidir;birok iletmede hem temel planlama arac hem de iyi bir

denetim aracdr.

Programlar:Bir amacn gerekletirilmesi iin gerekli aama ve admlar,bunlarn her birinden sorumlu olan kimseleri

ve her aamann sresini belirleyen bir ayrnt plandr,dolaysyla ksa sreli planlardr.

Projeler:Genel bir programn dierlerinden olduka kesin bir ekilde ayrlan bir blmdr.Projeler daha ok

aratrmaya dayanan zel nitelikli ayrnt planlardr.

Planlamann yararlar

v Yneticinin sistemli olarak gelecei dnmesine yol aar.

v Yneticiye uzun dnemli dnme alkanl kazandrr.

v Emek,sermaye ve zaman gibi kaynaklarn daha rasyonel kullanmn ve bylece tasarruf salar.

v Faaliyetlerin daha iyi koordinasyonunu salar.

Planlamann sakncalar

v Planlama masrafl bir faaliyettir;nemli zaman ve enerji harcanmasn gerektirir.

v Planlama sonucunda ortaya kan plan yneticinin dikkatini gereinden ok gelecee ynelterek iinde bulunulan

zamann ihmal edilmesine yol aabilir.

Planlama srecinin aamalar

I. Amalarn belirlenmesi:letmenin btn ve b lmleri iin nelere ncelik

verilecei,politikalar,bteler,programlar ve stratejiler ile nelerin baarlaca belirlenir.

II. Temel varsaymlarn belirlenmesi:Plann dayanak noktalarn oluturacak olan gelecekte karlalmas muhtemel

olaylar,gelecee ynelik tahmin verileri,uygulanmas muhtemel temel politikalar ve mevcut iletme planlar vb.

dir.Bylece iletmenin iindeki ve dndaki koullar ksaca plann ere vesi belirlenir.

III. Alternatiflerin belirlenmesi:Amaca ynelik bt n alternatifler belirlenir ve ayr ayr

deerlendirilir.Alternatiflerin olumlu ve olumsuz noktalar incelenip,amalarn ve temel varsaymlarn nda eitli

faktrleri de tartarak karlatrmas yaplr.

IV. En uygun alternatifin seimi:Ynetici veya uzman planc eldeki olanaklara gre amaca ulamak iin en uygun

hareket tarzn seerek karara ular.Bu k arar belirli bir davran biiminin seilmesi yolunda olu mlu olabilecei g ibi

pl andan vazgeme veya er te leme ekl inde de olab il ir .

***Planlamada en byk glk gelecei tahminle ilgilidir.Gelecei isabetli tahmin etmek planda baar iin zorunlu

olduu lde zordur.

yi bir planda bulunmas gereken zellikler:

8/13/2019 letme ZET

27/85

I. Ak,seik ve geerli bir amaca ynelik olmal dr.

II. Deiik uzmanlarca hazrlanan planlarn,bu uzmanlar arasnda etkin bir haberleme ile koordinasyon

salanmaldr.

III. letmenin i ve d koullarna uyabilecek ekilde esnek olmaldr.

IV. letmenin eitli kademelerine yaylmaldr.

V. Optimal bir sre iin hazrlanmaldr.

VI. Plann hazrlanmas ve uygulanmas rasyonellik ilkesine uygun olmal,fazla giderleri gerektirmemelidir.

VII. Plann ayrnt dzeyi ve kapsayaca zaman nemli olup sreyi ksaltmak yararn azaltrken sreyi uzatmakta

isabet derecesini azaltr.

RGTLEME(ORGANZASYON)

Organizasyon terimi iki farkl anlamda kullanlmaktadr:

v Organize etme ilemi

v Bu ilem veya sre sonunda ortaya kan yap

rgtleme veya organize etme genel bir ifade ile beeri ve maddi faktrlerin iletme amalarn etkin ve verimli bir

bi imde gerek let irmek z ere dzenl enmesidi r.Etkin bi r rg tleme i lemiyle or taya kan iyi bi r rg t yne timin

yneltme,koordinasyon ve kontrol fonksiyonlarn kolaylatrmak ve etkinlii artrmak iin gereklidir.Bu ekilde

organizasyon ynetimin dier tm fonksiyonlar ile yakndan ilikilidir.

rgtlemede iletme amalarn verimli bir ekilde gerekletirmek iin olu an unsurlar:

I. Yaplacak iler

II. leri yapacak insanlar ve bu insanlar arasnda yetki ve sorumluluk ilikileri

III. leri yapmaya yarayacak yer,ara ve yntemler

rgtlemenin aamalar:

I. lerin organizasyonu:Plandan daha ayrntl olarak amalarn,faaliyetlerin ve ilerin belirlenip

gruplandrlmas.Bu aama planlama aamasnda tasarlanan ilerin programlanmasdr ki ileri benzerliklerine gre

gruplara ve blmlere ayrmay gerektirir.Bylece her grup bir blm veya departman meydana getirir ve her blmde

alt blmlerden oluur.Gruplama ve blme bir ferdin yapabilecei ldeki i birimlerini ortaya karr.Bunun sonucu

olarak belli bir iblm ve dolaysyla belli b ir uzmanlama derecesi meydana gelir.

Dikkat edilmesi gereken husus optimal saylabilecek bir iblm belirlemektir.Aksi halde ar uzmanlamann

yaratt moral dkl ile onun sonucu olan israf ve verimsizlikten kurtulmak mmkn olmaz.

8/13/2019 letme ZET

28/85

II. nsan gcnn organizasyonu:Personelin belirlenip grevlendirilmesi ve karlkl yetki ve sorumluluklarn

be li rlenmesidi r. le tmen in dikey eki lde dzenlenmesinden hiyerar i (kademeleme) or taya ka r.Hiyera r i pe rsonel in

alt-st ilikilerini ve bu yndeki yetki ve sorumluluklarn belirler.Personelin yatay ekilde dzenlenmesinden

fonksiyonel blnme ortaya kar.Fonksiyonel blnme ayn dzeydeki insanlar gruplamaktr.

ler ve faaliyetlerle ilgili almalardan sonra,sra bunlar kimlerin yapacann belirlenmesine gelir.Bylece her

ferdin ne i yapaca,sorumluluklar ve kime kar sorumlu olaca belirlenir.Bu amala organizasyon emalarndan ve

organizasyon el kitaplarndan yararlanlr.

Organizasyon emalar,iletme ii yetki yapsn ve hiyerarisini gsteren ekillerdir.Organizasyon el kitaplar

ise,organizasyon emasnda grlen her pozisyonun amacnn ne olduunu,yetki ve sorumluluklarnn nelerden

olutuunu aklar.

Organizasyon emalar ve el kitaplar bir iletmenin formel ya da biimsel organizasyonunu belirler.letmelerde veher trl rgtte bir de bu emalarda grlmeyen nformel organizasyon vardr ki,rgtn faaliyetlerinde ve

baar s nda byk ro l va rdr .

III. Yer,ara ve yntemlerin belirlenmesi:yerinde kullanlacak maddi aralar ve fiziksel evre koullar zerinde

durulur.

rgt yapsn belirleyen unsurlar:rgtleme ile formel rgt yaps ortaya kar ki bu yapnn srekli olarak deien

artlara gre deitirilmesi de amalanmaktadr.nformel organizasyon yaps ise iletmede kendiliinden ve doal

olarak oluan ilikilerin ifade ettii yapdr.

Unsurlar:

I. Ama:Ulalmak istenen amalarn ve bu amalara ulamak iin gerekli ilerin ve faaliyetlerin nitelii

organizasyon yapsn etkiler.

II. blm ve uzmanlama derecesi:lerin ok kk paralar halinde grevlere ayrlmas ve bylece iblmnegidilmesi ile her grevin srekli olarak bi r kii tarafndan yaplmas demek olan uzmanlama,et kinlii ve verimlilii

artrr.

III. Denetim alan ve kademe says:Bir ste ka astn balanacan ifade eder.Bir stn ka ast etkili ve verim li

olarak denetleyebilecei ile ilgilidir.Denetim alannn geni olmas halinde geni tabanl,az kademeli bir yap,dar

olmas halinde ise yksek tavan l ok kademeli bir yap ortaya kar.

IV. Merkezileme derecesi:Karar verme yetkisinin kademeler arasnda datmyla ilgilidir.Bu yetkinin alt

kademelere kaydrlmas ile ademi merkeziyeti,yetkinin st kademelerde toplanmas halinde ise merkeziyeti bir yap

sz konusudur.

V. Blmlere ayrma:blm ve uzmanlama derecesine gre belirli iler bir araya getirilerek de blmler

oluturulur.Sz konusu blmlerin ayrlmasnda temel alnacak kriter nemlidir.

8/13/2019 letme ZET

29/85

VI. Komuta ve kurmay organlar ve ilikileri:Organizasyonda yrtme iini stlenecek komuta organlarnn ve

ayrca bu iki birim arasndaki ilikilerin belirlenmesi nemlidir.

Balca rgtleme ilkeleri

Organizasyon yaps ve blmlere ayrma ekilleri:Klasik organizasyon teorisinin temelinde ilerin ve grevlerin daha

etkin nasl yaplaca dncesi vardr.Yapnn temel birimi de kiilerce yerin getirilecek grevlerden oluan pozisyon

ya da mevkiidir.

Fonksiyonlara gre blmlere ayrma:Ayn iler ve grevler niteliklerine gre bir araya getirilerek ayn blme

konulur.letme birbirinden ok farkl mallar da retse retim,pazarlama ve dier trsel faaliyetler tek elden birer

fonksiyonel blm eliyle yrtlr.Bylece retim,pazarlama,finansman,personel ve dier blmlerden oluan bir yap

meydana getirilir.Birinci kademede fonksiyonlara gre oluturulan yap,ikinci ve daha alt kademelerde en uygun dier

kriterlere gre alt birimlere ayrlr.

Fonksiyonel organizasyon:

Fonksiyonel organizasyonun yararlar:

I. Uzmanlamay kolaylatrmas,basit ve mantkl olmas

II. Her fonksiyonun kendi iinde koordinasyonunu kolaylatrmas

III. Faaliyetlerde iktisadilii salamsdr.

Fonksiyonel organizasyonun sakncalar:

I. Ar merkeziyetilie yol amas

II. Fonksiyonlar aras koordinasyon ile kontroln zarlamas

III. Haberleme kanallarnn iyi ilememesi ve kararlarn gecikmesi

Blge esasna gre blmlere ayrma:letmenin belli bal faaliyetleri belirli corafi blgelere gre gruplandrlara k

b lmler ha li nde rg tlenmelidi r.Coraf i bakmdan ok geni ve deii k alan lara yay lm olan i letmelerde be li rl i

b lgel erdeki faal iyet le r o b lge yne tici si nin so rumluluuna veri lmektedi r.

Blge esasna gre blmlemenin yararlar:

I. Blgesel istek ve ihtiyalara cevap verebilmesi

8/13/2019 letme ZET

30/85

II. Daha dk maliyetlerle allabilmesi

III. Haberleme ve karar vermeyi hzlandrmas

Blge esasna gre blmlemenin sakncalar:

I. Byk lekli faaliyetlerin salayaca tasarruflardan yararlanlamamas

II. Tek eit i yapan ara ve aletlerden ve ok uzmanlam personelden yararlanlamamas

III. Merkez faaliyetleri ile blge faaliyetlerinin koordinasyonun gl

Matris organizasyon:Bu organizasyon dier organizasyon tiplerinden tamamen farkldr ve klasik yaklamn baz

temel ilkelerine de aykrdr.zellikle bir astn tek ste balanmas anlamndaki komuta birlii ilkesi matris

organizasyonunda tamamen terk edilmekte,belirgin bir nitelik olarak bir ast iki ayr ste kar sorumlu olmaktadr.

Matris organizasyonda biri fon ksiyonel hizmetlerle ilgili dieri mal veya hizmetlerle ilgili iki yap yer almak ta olup bu

iki tip rgtn olumlu yanlarn tek bir yapda toplama yoluna gidilmektedir.Yetki ve sorumluluklarn birbirle riyle

karm grnd bu yap anlamazlk ve atmalara ok msait bir ortam oluturur.

ebeke(network) organizasyonu:Birmal veya hizmeti retmek iin iki veya daha fazla kuruluun aralarnda ib lmne giderek uzun s re li ibi rl i ine yne lmeler inden oluan yapd r.

ebeke organizasyonun bata gelen zellii bir mal veya hizmeti retebilmek iin yaplmas gereken faaliyetleri ve

bunl ar destekleyecek kaynaklar tek bi r i letme bnyes inde toplam yerine fark l i le tmeler da t ld bi r yap

olmasdr.

ebeke organizasyonunda temel faaliyetlerin her biri ayr bir ynetim altnda alan ayr bir organizasy onun konusu

olmaktadr.rnein;satn alma ileri satn alma konusunda uzmanlam ayr bir iletme,retim ve pazarlama ileri bu

konularda uzmanlam ayr ayr iletmeler tarafndan gerekletirilmektedir.

Bu organizasyon tipinin ortaya kma nedeni iletmenin evresel deimelere hemen cevap verebilecek bir kvrakla

kavumas bylece etkinliin arttrlmas,byk iletmenin kendi iyi bildii ii yapp dier ileri bir pi yasa disiplini

iinde baka organizasyonlara devretme dncesidir.

Organizasyonla ilgili dier sorunlar:

Yetki ve yetki devri:En basit ifadeyle bakalarna i grdrme,belirli faaliyetleri yaptrma hakkdr.Ynetici belirli

amalara ulamak iin gerekli ilerin yaplmasn bakalarndan isteme hakkna sahip olmaldr ki grevin i yapabilsin.

8/13/2019 letme ZET

31/85

Yetki devri;yneticinin i grdrme,belirli faaliyetleri bakalarna yaptrma hakk konusunda bakalarn yetkili

klmasdr.Ancak belirli grevlerin yaplmas ve kararlarn alnmas iin geici veya srekli olarak bakalarna yetki

tannmasn ifade etmektedir.

Komuta ve kurmay yetkileri:Komuta yetkisi ast ile st arasndaki hiyerariyi gsteren yetkidir.st,ast zerinde komuta

yetkisine sahiptir.Her ahs kendi blm veya biriminde kimden emir alacan kime kar sorumlu olacan bilir.

Kurmay yetkisi ise,yneticiye yardmc olunmas fonksiyonunu grr.Kurmay personel veya yetkili kendi uzmanlk

alan,bilgi ve tecrbesi ile yneticiye verecei kararlarda yardmc olur.

Fonksiyonel yetki:Kurmaylk yetkisinin istisnai bir eididir.Fonksiyonel yetkiye sahip kimse belirli bir i ve

grevlerle ilgili olarak direkt kendisi emir verebilir.

Sorumluluk:Grevlerin yerine getirilmesi bakmndan hesap sorulabilmesidir.Ynetim ve organizasyonda temel

ilkelerden biri yetki ve sorumluluklarn denkliidir.nk yetkisiz sorumluluk ilerin yaplmamasna,sorumluluk

olmadan yetki ise yetkinin ktye kullanlmasna yol aar.

YNELTME(YRTME)

Yneltme,planlar yaplp organizasyon yaps oluturularak ilerin gereine gre kiiler grevlendirildikten sonra bu

organizasyonun ortak ama dorultusunda hareket geirilmesi demektir.Bu aamada artk rgt amalara

yneltilmeli,iletme iindeki kiiler ve gruplar bu amalar gerekletirecek ynde motive edilmelidir.

Ynetimin ilk aamasnda yaplan almalarla ortaya kan plan tahminlere dayanmakta ve olmas arzu edilenleri

gstermekte;rgtleme,plan hedefleri ynnde iyi ileyen bir yap ve sre oluturmay hedef almakta ve nihayet

yrtme organizasyonu plan hedeflerine gre yrten bir ynetsel faaliyet olarak rgtlemeyi izleme ktedir.

Yneltme,yneticinin astlarnn faaliyetlerini etkilemesi ve onlara ne yapmalar gerektiini bildirmesiyle ilgili birynetsel faaliyettir.Bu,yneticinin genel tutumuyla ilgili olup tm hazrlklar tamamlandktan sonra personeli

almayasevk etme sreci olarak kabul edilebilir.

Yneltme sreci;

I. Yneticinin,ak-seik ve tam olarak astlarnn yeteneklerine gre onlara yapabilecekleri emir ve talimatlar

vermeyi kapsar.

II. Astlarn mevcut durumda belirli grevleri srdrmelerinde yol gsteren devaml eitim faaliyetini ifade eder.

III. Yneticilerin beklentilerini karlama yolunda iilerin motivasyonu ile gerekli ekilde ilgilenir.

8/13/2019 letme ZET

32/85

IV. almada disiplin salamay ve iyi alanlar dllendirmeyi kapsar.

Yneltme sreci iersinde;

v Astlara ne yapmalar gerektiini bildiren emir ve talimatlar ak,kesin,eksiksiz ve akla uygun olmaldr.

v Eer astlarn eitim dzeyi dkse yneticinin ayrntl bilgiler ieren basit emir ve talimatlar vermes i nemliolacaktr.

v letmede,iyi almayanlar terfi ettirilmezken iyi alanlarn terfisi gerekletirilmeli ve maalar artrlmaldr.

v Bir haberleme ve iletiim faaliyetini kapsamaktadr.

yi bir talimatn zellikleri:

I. Talimat makul olmaldr:Bir asttan makul olmayan bir ii yapmas istenirse o astn morali bozulur,g durumda

kalr.

II. Talimat tam olmaldr:Yaplacak iin amac bildirilmeli ve astn zihninde bunun neye yarayaca konusunda

karanlk nokta kalmamaldr.

III. Talimat ak-seik olmaldr:Talimat veren asndan deil alan asndan ak-seik olmaldr.

Liderlik tipleri

I. Diktatr lider:lerini ceza korkusu ile tenkit edici ve olumsuz saylabilecek tavrlarla srdrr.Astlarn ok iyi

almalarn bekler aksi halde cezalandrr.Ksa dnemde etkili olabilen bu yaklamla uzun dnemde astlarn i

tatminini yok etmesi nedeni ile baarl bir alma ortam yaratlamaz.

II. Otokratik lider:Astlarn i tatminine nem veren ve kendisine gven duyulmasn isteyen babacan kii

rolndedir.Bu tip liderliin baars sayg ve ballk yaratacak kiilikte,gl ve akll olmas ile mmkndr.Astlarn

tatmini,stlerin iyi niyetine baldr.Genellikle tek bana karar verir.Astlarn liderlie ykselmesi imkanszdr.Liderin

hep iin banda olmasyla iler yrr.

III. Demokratik lider:Sadece kendi yetenekleri ile deil astlara danarak onlarla tartarak i grr.Astlar,planlama

ve rgtleme faaliyetlerine katlmaya tevik eder. tatminine grup baars ile ulalr.

IV. Liberal lider:Astlarn kendi amalarn kendilerinin belirlemelerine ve kendi kararlarn kendilerinin vermelerine

dayanr.Lider kendi roln dier grup yelerininki gibi grr.Grup yelerinin bireysel hareket etmesine izin verir.

X ve Y teorileri

X teorisi:

8/13/2019 letme ZET

33/85

v Ortalama bir insan almay sevmez,tembeldir

v nsanlarn ounun iinde gereken abay gstermesi ve iyi almas iin sk denetlenmesi,zorlanmas gerekir.

v Ortalama bir insann ykselme hrs snrldr,gven iind e olmay,sorumluluk almamay tercih eder.

Y teorisi:

v Ortalama bir insan almay sever

v Amalara ulama da sk kontro le gerek yoktur,insanlar kendi kendilerini denetleyebilirler.

v Bir insann rgtsel amalara ne lde baland baar iin verilen dllere baldr.

v nsanlar sorunlar zmede yksek derecede hayal gcne sahiptirler

v Modern sanayi toplumunda ortalama bir insan zihni yeteneklerinin yalnzca snrl bir blmnden yararlanr.

Y teorisi,insann sk kontrol olmadan da i yapabileceini hatta sorumluluk yklenerek daha yaratc bir biimde

verimli olarak alabileceini savunmaktadr.

X teorisinin varsaymlar daha ok kla sik yaklam temsil eder niteliktedir,Y teorisininkiler ise beeri ilikiler

yaklamn ortaya koymaktadr.

Z teorisi(William Ouchi):

v alanlara uzun dnemli istihdam

v Birlikte karar verme

v Nisb i olarak seyrek pe rformans deerlendi rme ve te rf il er

v Ballk ve yaknlk duygusunun yaratlmas ve aile havas iinde ibirlii

v Tm yneticilere ve iilere kar gven duygusu

Bu teoriye gre yeniden ekillenen iletmelerde yneticiler,iilere ilerin nasl gelitirileceini sormakta ve nerileri

uygulama yetkisini vermektedir.

KOORDNASYON

almay kolaylatrmak ve baary salamak iin bir organizasyonun btn faaliyetlerinin

ahenkletirilmesidir.(Fayol)

8/13/2019 letme ZET

34/85

Koordinasyon ile ynetici eitli iletme faaliyetlerini ve bu faaliyetleri yerine getiren eitli kademelerdeki insanlar

bi rbir le ri yle uyumlu hale geti rmek ,grup abalar n or tak ama dorul tusunda tu tmak zorundad r .Koordinasyonun etki li

olabilmesi iinde iyi ileyen bir haberleme sisteminin varl gerekir.

Etkili bir koordinasyon

I. lgili ve sorumlu kiilerin direkt olarak ilikilerinin salanmas

II. Ynetim srecinin balangcndan balayarak koordinasyon salamaya aba gsterilmesi

III. Bir durumla ilgili tm etkenlerin ve ynlerin dikk ate alnmas

IV. Yaln bir rgt kurmaya ve blmlere ayrmann koordinasyona elverili olmasna dikkat edilmesi

V. yi dzenlenmi haberleme yntemleri kullanlmas

VI. Personelin kendi aralarnda gnll ibirliine tevik edilmesi

DENETM

Olmas gerekenle olann karlatrlmas aradaki olumsuz farklarn belirlenerek dzeltici tedbirlerin alnmasdr.

Denetim,iletme faaliyetlerinin kabul edilen planlara,verilen talimatlara ve tesis edilen ilkelere uygun olarak yaplp

yaplmadn anlamaya yarar.Burada gdlen ama her dzeydeki iletme faaliyetlerinin veya denetim konusu olan

be li rl i faal iyet in za yf ve ha ta l yanl ar n bularak gerekl i tedb ir leri al arak tekrar n n lemekt ir .

Denetim bir eit geri bilgi ak veya geri beslem e temeline dayanr.

Planlama Uygulama Denetim

GER BLG AKII

Denetim srecinin aamalar

I. Standartlarn belirlenmesi:Denetimin temelde olmas gereken ile olann dier bir deyile fiili durumun

karlatrlmas yolunda bir ynetsel faaliyet olmas nedeniyle her eyden nce nereye ulalmak istendiininsaptanmas gerekir.Bu,hedeflerin belirlenmesi olup kontrol iin temel alnacakstandartlar meydana getirir.Belirlenen

standartlar parasal veya fiziksel olabilir.

8/13/2019 letme ZET

35/85

II. Fiili durumun llmesi:Fiili durumun ilk aamada salanan standart ile karlatrma amacna ynelik olarak

saptanmasdr.

III. Standartlarla fiili durumun karlatrlmas:Standartlar ile fiili durumun lm sonular karlatrlr.

IV. Dzeltici nlenmelerin alnmas:Standartlarla fiili sonular arasnda nemli lde olumlu veya olumsuz farklar

grlrse bir takm dzeltici nlemlerin alnmas gerekir.Etkin dzeltici nlemlerin alnabilmesi iin sapma nedeninin

iyi tehis edilmesi gerekir.Tahmin edilen nedeni ortadan kaldracak etkinlikte nlemler alnrken ayn zamanda

verimlilik ynnn de ihmal edilmemesi gerekir.

YNETM VE KARAR VERME

letme yneticisinin srekli olarak yapt o k ve eitli ilerin temelinde karar verme yatar.Karar verme en

basi t olarak ;al te rnat if le r aras ndan terc ih ve seim yapmak ve sonuca ulamakt r .

Ynetim srecinin iki nemli ynnden biri karar verme dieri yapma dr ve bunlardan ilki fikir,yarg ya da

tek kelime ile planlama dieri ise uygulamadr.Karar verme ayn zamanda atmalar zmlemedir.

TOPLAM KALTE YNETM

Kalite,bir iletmenin retip sunduu mal ve hizmetlerin mkem mel olma veya stnlk derecesini ifade

etmektedir.Sz konusu stnlk hem dayankllk,gvenilirlik gibi somut zellikleri hem de mteri tatmininin soyut

unsurlarn iermektedir.

Kalite tanmlar

Mteriye uygunluk

artlara uygunluk

Bir mal ya da hizmetin belirli bir ihtiyac karlayabilme yeteneklerini o rtaya koyan karakteristiklerin tm

Tketicinin isteklerine uygunluk

Mteri istek ve beklentilerine uygunluk

***Kalite toplam kalite ynetimi sayesinde retim tabanndan km ynetimin tepesine kadar tm kademelere

trmanm ve stratejik ynetim boyutuna ulamtr.

Toplam kalite ynetiminin(TKY) anlam:

retilen mal ve hizmetlerin stn kalitede olmas konusunda kesin bir taahhd ve srekli iyiletirme ve kalite

gelitirmeyi benimseyen bir yaklamdr.Bu yaklam kar amal kurulularda rekabet avantaj salayp karll

arttrrken kar amasz kurulularda da hizmet kalitesinin ykseltilmesi yoluyla kaynaklarn daha etkin ve verimli

olarak rasyonel bir biimde kullanlmasn salamaktadr.

8/13/2019 letme ZET

36/85

TKY,iletmenin tm ilerinin rasyonel olarak verimli ekilde yaplmasn salamak;mterinin mevcut isteklerini ve

gelecekteki beklentilerini belirlemek ve en iyi ekilde karlamakla ilgili bir i anlay ve ynetim tarzd r.Bu

yaklamla iletme sisteminin srekli olarak gelitirilmesi ve iyiletirilmesi fikrinin alanlara benimsetilmesi ile

topyekn kalite retimi salanmaktadr.

TKY nin amac:Mteri isteklerinin karlanmas

Yntemi:Yaplan tm ilerin srekli olarak iyiletirilmesi

lgili kimseler:Bata tepe ynetimi olmak zere tm alanlardr.

TKY nin unsurlar:

nlemeye dnk yaklam

Tepe ynetiminin liderlii

Mteri odakl olma

alanlarn eitilmesi

Takm almas

Srekli gelitirme sreci

lm ve istatistikler

***Kaizen ilkesi: srelerinin srekli gelitirilmesi

YNETMLE LGL YEN KAVRAM VE TEKNKLER

Sre yenileme:Bir i veya faaliyetin daha ksa srede bitirilmesi ve hatalardan arndrlmas yolunda yaplan

almalardr.Buna deiim mhendislii de denilmektedir.

Kyaslama(Benchmarking):En iyi endstri uygulamalarnn ortaya karlmasn,analizden geilmesini,benimsenmesini

ve uygulanmasn salayan srekli bir aratrma ve renme deneyimidir.

renen rgtler:nsanlarn istedikleri sonular yaratma kapasitelerini srekli olarak genilettikleri,yeni ve geni

dnme modellerinin beslendii,kollektif zlemin serbestlik kazand ve insanlarn birlikte renmeyi rendii

yerlerdir.

Daha basit bir ifadeyle;bilgi yaratma,edinme ve aktarma,yeni bilgi ve kavraylar yanstmak iin davranlarn

deitirme becerisine sahip olan rgttr.

8/13/2019 letme ZET

37/85

Bu rgtlerin 5 ana esi vardr:

Sistematik problem zme

Yeni yaklamlar deneme

Kendi deneyiminden ve gemiten ders alma

Bakalarnn deneyiminden yararlanma

Bilginin rgtn her noktasna hzl ve verimli bir ekilde aktarlmas

Temel yetenekler(core competences):Bir kurumun kendisine rekabeti stnlk salayan ve mteriye zel deer

olarak yansyan beceriler btndr.Temel yetenekler gnmzde strateji oluturma konusunda en gl aralardan

olup bir yandan iletmenin rekabeti stnlklerini arttrma,dier yandan yatrm yaplacak yeni i alanlarn belirleme

asndan da olduka kullanl bir aratr.

D kaynaklardan yararlanma:letmelerin ok iyi bildii i zerinde younlamas kalan ilerin ise iletmenin

dndaki kaynaklardan salanmas bylece kaynak tasarrufunu salamasdr.

RETM

Beeri ve maddi faktrlerin mal ve hizmetlere dntrlmesi srecidir.retim sadece iletmeler iin deil;bir lkenin

refah dzeyi olan GSMH,GSYH gibi gstergelere de esas tekil ettiinden nemlidir.

retim ynetimi:letmeci asndan retim fonksiyonu bir sanayi iletmesinde retimi verimli bir ekilde rgtleyip

iletme amalarn etkin bir biimde gerekletirme yolundaki abalardr.

retim ynetimi iletmenin elinde bulunan insan gc,makine ve malzeme gibi beeri ve maddi kaynaklar belirli

miktarda mamuln istenilen kalitede,istenilen zamanda ve mmknse en dk maliyetle retilmesini salamak zere

bi r araya geti ri lmes i yolundak i si stemli aba lard r .

Maliyet,prodktivite ve rantabilite kavramlar

Maliyet

8/13/2019 letme ZET

38/85

letmenin kuruluu,ileyii,mal ve hizmet retilmesi veya genel olarak iletmenin faaliyette bulunmasyla ilgili her

trl giderlere faaliyet giderleri denir.

Mal ve hizmetin retilmesi iin yaplan giderlere ise maliyet denir.Maliyetin belirlenmesi zellikle kazan miktarnn

be li rlenmesi ,hem vergil er hem de kar da tm ,cret ar t l ar vb. ei tl i amalar i in nem kazan r.

retim miktarnn azalp oalmasyla toplam deimeyen maliyetlere sabit maliyetler denir.

retim miktarnn deimesiyle toplam deien giderlere deiken giderler denir.

Prodktivite

Fiziksel miktarlar olarak retimden elde edilen ktnn girdiye orandr.

Prodktivite(verimlilik)=kt

Girdi

Rantabilite=Belirli bir dnemde elde edilen karn o dnemde kullanlan sermayeye orandr.En basit olarak net kar n z

sermayeye orandr.

Rantabilite(karllk)= Net kar

z sermaye

Baa ba noktas

letmelerde kar,temel ama olmaktan ok tketici istek ve ihtiyalarnn karlanmasnda bir ara ve bu

ihtiyalar etkin bir biimde karlamann bir sonucu olmaldr.Kar sat gelirleriyle toplam giderler arasndaki olumlu

fark olduundan ynetici daha iletmenin kurulu aamasndaki aratrmalardan bala yarak retime getikten sonra da

gereken pazarlama aratrmalaryla talep ve sat tahminleriyle,sat hacminin ve sat gelirlerinin ne kadar

olabileceini belirlemeye alr.Bylece toplam gelirlerle toplam giderleri bunlardan birindeki deimenin elde

edecei kar nasl etkileyeceini analiz eder.

Dorusal olarak baa ba grafii

Baa ba grafii tamamen dorusal olarak ifade edilen bu en basit ekliyle retim arttka baa ba noktasndan sonra

hzla artan toplam karlar salanaca izlenimi verdii iin fazla gereki deildir.Maliyetler belirli bir retim

miktarndan sonra hzla arataca iin erilerle daha iyi temsil edilir.

8/13/2019 letme ZET

39/85

Cebirsel yoldan baa ba noktasnn bulunmas:Baa ba noktas tanm gerei sabit ve deiken giderlerin toplamn a

eit sat gelirlerinin saland retim ve sat miktarn gsterir.u halde toplam gelir=toplam gider eitliinden

hareket edilirse baa ba noktas;

Q= f veya Q= b

P-V (f-a)

retim sistemlerinin snflandrlmas

I. Belirli bir srede retilen miktarlara gre retim sistemleri

Tek mal ret imi:Beli rl i bi r srede tek ma l imal ed il ir ve ret im i lemi tekrar lanmaz .Ayn zamanda,ayn ka li tede

ve ayn lde sadece bir mamul meydana getirildii iin her retilen mal kendisinden bir nceki ve sonrakilerden

farkl olur.R:Bina,gemi,kpr.

Seri halde retim:Ayn srede ok sayda ama belirli seriyi dolduracak kadar mamuln retilmesi sz

konusudur.Dier bir deyile seri az da ok da olsa byklk,kalite vb bakmlardan birbirinin ayn olan snrl sayda

mal retilir.Seri imalatta sipari zerine de,bilinmeyen mteriler iin de mamul imal edilebilir;sermaye -youn bir

retim eklidir.

Kitle retimi:Belirli bir srede,seri halde retimdeki mal saysnn ok zerinde mal imal usuldr.En fazla

lde sermaye youn retim teknolojisi ile tamamen birbirinin ayn olan mamuller otomasyon gibi ok gelimi

retim sistemleri ile meydana getirilirler.Bu retim ayn makineleri ayn sra iinde ve ayn ekilde altrmak

suretiyle yaplr.Kitle retimi tarznda imalat ncesi hazrlk fazladr ve bu hazrlklarn toplam maliyet masraflar

iindeki pay da byktr.Kitle retimin nemli bir zellii imalat programlarnn ancak uzun sre iinde

deitirilmesidir.

II. retimde izlenen yola gre retim sistemleri

mal yerinde retim:retilen mamuln zellii nedeniyle mamuln bulunaca yerde imal usuldr.retimde

mamul hareket etmez.

Hareket halinde retim:Mamul,retim aralar ile iilerin bulunduu yerlerden geer. farkl uygulama ekli

vardr:

-Atlye sistemi:Ayn tipteki makineler ayn yerlerde toplanr,bu toplanma yerleri atlyelerdir.retilecek maln belirli

bi r makinede i lenmesi gerekince o makinenin bu lunduu atlyeye gt rl r.Bu si stemde ei tl i ma llar imaledilebilecei iin her mamuln izleyecei yol farkl olur.Sistemin temel zellii retimin deien koullara gre

ayarlanabilmesidir.Bu sistem eitli cinste ve miktarda mal reten iletmeler iin uygun olup tek mamul retiminde ve

kk seriler halinde retimde kullanlr atlye kitle retimi yaplamaz.

8/13/2019 letme ZET

40/85

-Akc retim sistemi:retilecek mallar fabrikaya girilerinden mamul halde klarna kadar belirli yol

izlerler.Makineler,mal veya paralarn izleyecei hat zerine yerletirilir ve paralar belirli bir ynde hareket edip hi

durmakszn eitli Maineleri ve iileri dolaarak srekli ve dzenli bir ak ile mamul halde iletmeyi terk

ederler.Srekli ve dzenli bir ulatrma art olup,ylmalara yol amayacak tarzda dzenleme yaplmaldr.

-Grup sistemi:Karma bir sistem olan grup sisteminde belirli makineler beli rli yerlerde toplanrlar.Ancak hepsi kk

bi r alandad r.Ama atlye si stemindekinden farkl ol arak makine ler be li rl i bi r mamul veya pa ray b tn yle r etecek

ekilde yerletirilirler.

III. Mamule gre retim ekilleri ve hizmet retimi:Ortaya kan ma mul fiziki veya somut ise mal,soyut ise hizmet

retimi sz konusudur.

Hizmet retimi depolanp stoklanamaz.Bu retim sipari zerine retim dnda nce retilip sonra pazarlanan

mallardan farkl olarak nce pazarlanr sonra retilirler.Hizmetlerin retimden sonra stoklanamamas nedeniyle nemli

ekonomik kayplar ortaya kar.

Mal retiminden farkl olarak bu retimde kitle retimine fazla rastlanmaz.Hizmet retiminde insan faktr ok nemli

olup hizmeti reten ve sunan kiinin kiilii hizmet retimi zerinde ok etkilidir.Hizmet verme sreci

interaktiftir;hizmeti veren ile alan yakn etkileim ierisindedir.

TAM ZAMANINDA RETM(JIT)

Bir iletmenin karlln etkileyen faktrler arasnda stoklara balanan kaynaklarn nemli bir rol vardr.Sipari

verme ve elde stok bulundurmann maliyetleri yannda stoklar,kalite,prodktivite vb maliyet unsurlarn da dolayl bir

ekilde etkilerler.

Tam zamannda retimin temel amac,uygun paray,uygun yerde,en uygun zamanda salayarak faaliyetlere ve mamule

deer katmayan her ey anlamndaki tm israf kaynaklarn ortadan kaldrarak karll artrmaktr.Bu da daha az

stok,daha dk maliyet ve geleneksel retimdekinden daha iyi kalite de mal ve hizmetler demektir.Ancak bu sistemin

uygulanabilmesi

in tm alanlarn sistemin ileyii konusunda iyi eitilmeleri,takm almas ruhu ile hareket edip darboazlar

grebilmeleri gerekmektedir.

Tam zamannda retim iletmeye veya retim hattna gerekli olan para ve malzemenin tam lazm olduu zaman

tedarikini temel alarak iyi bir planlama ile stoktaki mal seviyesini iyice azaltarak maliyetleri drmektedir.

OTOMASYON,BLGSAYARLA TASARIM/RETM VE ROBOTLAR

Teknoloji ve otomasyon:Teknoloji,genel olarak bilginin insan ihtiyalarn karlamak amac i le

kullanlmasdr.retim ynetimi asndan mal ve hizmet retmek iin kullanlan metot,proses,takm -tehizat ve

makinelerden oluan bir sistemdir.

8/13/2019 letme ZET

41/85

retim srecinin eitli aamalarnda yer alan bir girdi ol arak teknoloji,mal ve hizmetlerin retiminde temel

unsurlardan biridir.Her mal veya hizmet teknolojinin u boyutunun bilekesi olarak ortaya kar:mamul

teknolojisi,imalat teknolojisi ve haberleme teknolojisi.

Modern teknolojilerden yararlanma istei retimde otomasyona gitmey i cazip hale getirmektedir.nk genellikle

otomatik makineler daha ileri teknoloji olarak dk birim maliyetli,yksek kaliteli ve byk miktarda retimi

salamaktadr.

Bilgisayar yardmyla tasarm ve retim(CAD/CAM):Gerek tasarm gerek retim srecinde bilgisayarn

kullanlmasdr.Bilgisayarn mamul tasarmnda ve retiminde kullanlmas kk pazarlar iin ok az maliyet

artlaryla deiik zevklere hitaben mamul dizaynn mmkn klmtr.

Esnek retim sistemleri(FMS):Ayn mamuln ok deiik eitlerini kolayca yaplacak deiikliklerle retme imkan

veren elektronik kontrole dayal sistemlerdir.Sistem,yine bilgisayara ve onunla balantl kontrole dayal sistemlerdir.

Bilgisayarl entegre retim sistemleri(CIM):Robotlarn,CAD/CAM,FMS,bilgisayarlar ve dier teknolojilerle

kombinasyonundan ortaya kmaktadr.Bu retim sisteminde bilgisayarlar mamuln dizaynnda makineleri kontrol

etmede ve retim fonksiyonunun denetlenmesinde iilere yardmc olmaktadr.CIM,bilgisayarn etrafnda

oluturulmu farkl tipte bir otomasyon sistemi olup sistemin temeli ok eitli sreleri ve fonksiyonlar btnletiren

ve kontrol eden bir merkezi bilgisayar sistemidir.

Robotlar:Daha ok tehlikeli,bunaltc,sala zararl ileri yapmada ,uzay istasyonlarnda ya d nc vardiya olarak

fabrikada iilerin yerine kullanlrlar.

RETM PLANLAMASI VE DENETM

retim hacmi veya retimin ne lde,ne byklkte yaplaca ok nemlidir.nk retim operasyonlarnn

b ykl, fizi ksel olanak larn ara ,gere ve makineleri n yerle im dzeni ol an i le tme i i yerle ti rmeyi, faal iyet le rin

merkezilemi veya merkezilememi bir biimde yrtlmesini,finansal ihtiyalar,retim maliyetlerini ve igc

ihtiyalar ile baa ba durumunu etkiler.

Genel ve zel amaca hizmet eden ekipman seilince bunlara uygun olarak binalarn hazrlanmas,tm retimin yerleim

dzeninin,minimum maliyetlerle en etkin retim akmn salayacak tarzda dzenlenmesi gerekir.

retim planlamas ve denetiminin aamalar

I. hazrlama:Yaplacak ileri,srasn,ilenecek hammadde ve materyalin retim srecinde izleyecei yolu veya

ak belirleme almasdr.

8/13/2019 letme ZET

42/85

II. datm:Bir makinenin veya blmn yapaca iin nceden bel