İŞLETME YÖNETİMİders

8/2/2019 İŞLETME YÖNETİMİders

http://slidepdf.com/reader/full/isletme-yoenetimiders 1/104

ĠġLETME YÖNETĠMĠ

Pof.Dr.Dilek Emiroğlu

Su Ürünleri Fakültesi YetiĢtiricilik

Bölümü



ĠĢletme Bilimi

• ĠĢletmelerin kuruluĢu, finansmanı, üretimaraçlarının sağlanması, üretilen mal vehizmetlerin pazarlanması, örgütlenip,yönetilmeleri ve parasal olaylarınizlenmesi konularını ele alıp inceleyen bir bilim dalıdır.



ĠĢletme

İnsan gereksinmelerinin karşılanması için malve/veya hizmet üretiminin gerçekleştirildiğiekonomik birimlerdir.

ĠĢletmeler günlük yaĢantının önemli bir parçasınıoluĢturmakta, insan gereksinimlerinin büyük bir bölümünü karĢılamaktadırlar. Bu iĢletmeler çeĢitli türlerde ve büyüklükte bulunmaktadır. Bir

ülke ekonomisini oluĢturan ve sayıları yüzbinlerehatta milyonlara varan iĢletmeler ekonomininhücreleri gibi düĢünülebilir.



ĠĢletme üretim faktörlerini bir araya getirerekpazar için iktisadi mal ve hizmet üretenve/veya pazarlayan ekonomik, teknik vehukuki birimler olarak tanımlanabilir.Burada üzerinde durulması gerekenkonular vardır.

- iĢletmeler baĢkalarının ihtiyaçlarınıkarĢılamak üzere mal ve hizmet üretirler



- ĠĢletmeler iktisadi mal ve hizmet üretirler.Ġktisadi mal ve hizmetlerin özelliği faydayaratmaları ve kıt olmalarıdır.

- ĠĢletmelerin bu üretimigerçekleĢtirebilmeleri üretim faktörleri adıverilen emek, doğa, sermaye ve bilginin bir

araya getirilmesine bağlıdır. - ĠĢletmeler kar amaçlı örgütlerdir.



Üretim Öğeleri

– Gereksinmelerin karşılanması amacıylamal ve hizmet üretiminde yararlanılan, bir ülkenin sahip olduğu temel kaynaklardır.

EmekGirişimci Sermaye Doğal Kaynaklar Teknoloji



Emek

• Emek faktörü, üretimi gerçekleĢtirenlerinfiziksel ve düĢünsel katkılarını içerir. Bir inĢaat iĢçisi kas gücünü ya da fiziksel

gücünü kullanır. Bu inĢaatın mühendisiise, düĢünsel bir emek ortayakoymaktadır. ĠĢgücü öğesi ile birlikte ele

aldığımız giriĢimci üretim faaliyetiningerçekleĢtirilmesinde önemli rol oynar.



GiriĢimci

• Mal veya hizmet üretimi için üretimöğelerini bir araya getirilmesini sağlayankiĢidir. GiriĢimcinin temel amacı kâr elde

etmektir. Buna karĢılık üretimfaaliyetlerinden doğabilecek riski deüstlenir.



Sermaye (Kapital)

• Mal ve hizmet üretimini destekleyenservet, sermaye (kapital) adını alır.

• Sermaye, üretimde yararlanılan para ve

parasal değeri olan her tür donanımı ifadeeder. Paraya dönüĢebilen hisse senedi,bono gibi değerler ya da bir fabrikadakimakine, bina, araç-gereç sermaye olaraknitelenir. Sermayeyi; üretilmiĢ üretimfaktörü olarak tanımlamak olasıdır.



Sermaye (Kapital)

• Mal ve hizmet üretimini destekleyenservet, sermaye (kapital) adını alır.

• Sermaye, üretimde yararlanılan para veparasal değeri olan her tür donanımı ifadeeder. Paraya dönüĢebilen hisse senedi,bono gibi değerler ya da bir fabrikadaki

makine, bina, araç-gereç sermaye olaraknitelenir



Doğal Kaynaklar

• Doğadan elde edilen, doğrudan veya iĢlenerekkullanılan her tür maddeyi içerir. Temel doğalkaynaklar toprak, su, mineral maddeler vearaçlardır.

• Ekonomik bir kaynak olarak doğa, nicelik olarakve içerdiği hammadde açısından sınırlıdır,arttırılması, belli bir düzeyin üstüneçıkarılabilmesi söz konusu değildir. Bu üretimfaktörünün iĢletmeler tarafından özenli olarakkullanılması, kendi çıkarları ve insanlığınçıkarları için kaçınılmazdır.



Teknoloji

• Mal ve hizmet üretimi için kullanılanyöntemlerdir. Ġnsanın çalıĢmasınıgeliĢtirmek ve üretim yeteneğini arttırmak

için, bilginin üretilmesi ve uygulanmasıolarak da tanımlanabilir. GeliĢmiĢ bir teknoloji, daha yararlı ve yüksek nitelikli

malların, daha etkili yollarla üretiminisağlar.



ĠĢletmenin Amaçları

• ĠĢletmenin baĢarılıolmasında ve sağlıklı

kararlar almasında temelkoĢul, neler yapacağınınbilinmesidir.

• ĠĢletme faaliyetlerinin

baĢlangıcında, amaçlarınnet ve gerçekçi olarakbelirlenmesi iĢletmeler için yaĢamsal önemdedir.

• Temel Amaçlar :

– Kar

– Topluma Hizmet• Özel Amaçlar:

– Uzun dönemli büyüme

– Tüketicilere nitelikli malsunma

– Çalışanlara uygun ücretverme

– Toplumsal sorumluluk

– Çevreyi koruma





ĠġLETMENĠN FONKSĠYONLARI

Bir iĢletmede çok farklı nitelikte faaliyetler gerçekleĢtirilmektedir. Bu faaliyetler iĢletmenin içinde bulunduğu sektöre göre

farklılık göstermekte, iĢletmeninbüyüklüğüne göre bağımsız departmanlar halinde gruplandırılmakta veya

gruplandırılmamaktadır.



Genel anlamda bir iĢletmede gerçekleĢtirilebilecek farklınitelikteki fonksiyonlar Ģöyle belirtilebilir:

-üretim-pazarlama

-finansman-insan kaynakları -muhasebe-ar-ge

-halkla iliĢkiler -yönetim-tedarik





• Bu fonksiyonlardan üretim, pazarlama, insankaynakları ve finansman fonksiyonları iĢletmenintemel fonksiyonlarını oluĢturmaktadır. Yönetim

ise iĢletmenin genel fonksiyonudur. Yönetimdiğer bütün fonksiyonlara yöneliktir. ĠĢletmeninbütün fonksiyonlarının planlanması,örgütlenmesi, yöneltilmesi, koordinasyonu ve

kontrolü; diğer bir ifadeyle yönetimi sözkonusudur. Diğer fonksiyonlar ise iĢletmeninyardımcı fonksiyonları olarak kabul edilmektedir



ĠġLETMENĠN ÇEVRESĠ

ĠĢletmenin çevresi, iĢletmenin sınırlarıdıĢında kalan ancak onun faaliyetlerinietkileyen her Ģey olarak karĢımıza

çıkmaktadır. ĠĢletmenin yapı ve iĢleyiĢini etkileyençevresel unsurlar yakın çevre ve genelçevre ile bu çevrelerde yer alan faktörlerinküresel boyutunu ifade eden küresel çevreolarak üç grupta incelenebilir.



GENEL ÇEVRE: ĠĢletmenin faaliyetleriüzerinde dolaylı bir etkiye sahiptir. Bukapsamda yer alan faktörler Ģunlardır:

-teknolojik çevre-sosyo-kültürel çevre

-politik çevre-ekonomik çevre

-doğal çevre



ĠġLETMENĠN YAKIN ÇEVRESĠ: Tüketiciler,finans kuruluĢları, sendikalar, tedarikçiler ve rakiplerden oluĢur. Bu kurum ve

kuruluĢlar iĢletmenin faaliyetleri üzerindedoğrudan etkilidirler.



Ekonomik Sistemin ĠĢleyiĢi



• ĠĢletmenin üretim için diğer iĢletme ve kuruluĢlardanüretim faktörü tedarik etmesi, ürettiği mal ve hizmetleri,diğer iĢletme ve ünitelere satması, üretim sonundaüretime katılan faktörlerin paylarını dağıtmak, ekonomik

sistemde iĢletmeler, kurumlar vs. tüketiciler arasındasürekli değer akıĢına yol açar.• Üretim faktörleri piyasasında tüketiciler ve diğer

iĢletmeler üretim faktörlerini oluĢturan iĢgücü, sermayeve doğal kaynak sunmakta, bunların karĢılığında ücret,

faiz ve rant geliri almaktadır. Tüketim mallarıpiyasasında, iĢletmeler üretim faktörleri piyasasındanaldıkları üretim faktörlerini kullanarak ürettikleri mal vehizmetleri bu piyasaya satmaktadır.



ĠĢletme ile ilgili Çıkar Grupları



• Çıkar grupları iĢletmelerin etkilediği kiĢiler veya gruplardır. BaĢka bir deyiĢleiĢletmelerin sorumluluk taĢıdığı gruplardır.

Bu gruplara örnek olarak müĢteriler,çalıĢanlar, kredi verenler, tedarikçiler,devlet, iĢletme sahipleri ve kamu

gösterilebilir.



• Çıkar gruplarının baĢında müĢteriler gelir. ĠĢletmelerinvarlığı müĢterileri tatmin edecek mal ve hizmetleri üretippazara sunmasına bağlıdır. Artık ülkemizde tüketicilerikoruma ön plana çıkmıĢ olup saygın firmalarda müĢterimemnuniyeti önem kazanmıĢtır.

• ĠĢletmelerin çalıĢanlara karĢı da sorumlulukları vardır.ÇalıĢanların maddi-manevi tatmin edilmesi gerekir.Günümüzde çalıĢanların haklarını koruyabilmeleri içinbirçok kanun çıkarılmıĢtır.

• ĠĢletmelerin öz varlığını sağlayan iĢletme sahiplerine de

bazı sorumlulukları vardır. ĠĢletme sahipleri sadece kar amaçlı değil saygı görme, toplumsal prestij gibi özelamaçları olduğu için iĢletmeler sahiplerinin beklentilerinikarĢılamalıdır.



• Kamu önemli bir yere sahiptir. Çünkü okul, cami, sağlıkocağı, park, çocuk bahçesi vb. yapılmasına yardımetmek, kültürel ve eğitim faaliyetlerine katkıda bulunmakve destek olmak sosyal sorumluluk bilincine sahip bir

iĢletmenin sayısız sorumluluklarından bazılarıdır.• Tedarikçiler iĢletmeye mal ve hizmet sağlayankuruluĢlardır. Tedarik kaynakları güvenilir olmalıdır. Bunedenle kazanmak için tedarikçilerin kazanmasına izinverilmelidir. Ucuz ve kaliteli ürün ve hizmet isteniyorsa

tedarikçilere olan yükümlülükler yerine getirilmelidir.



• Kredi veren bankalar, finans kuruluĢları vbparasal kaynak sağlayan kuruluĢlara karĢıyükümlülükler yerine getirildiği sürece

firmalar kredi bulabilir.• Devlete vergi vermek, çalıĢanların sigorta

primlerini yatırmak, iĢ güvenliğine önem

vermek devlete karĢı sorumluluklardanbazılarıdır.



ĠĢletmelerin Sınıflandırılması

• ĠĢletmeler literatürde çeĢitli açılardansınıflandırılmaktadır. Kimi sınıflandırmaĢekilleri;

• A. Ulusal Ekonomi Yönünden :1.Üretici ĠĢletmeler

2.Hizmet iĢletmeleri

3. Satıcı ĠĢletmeleri (Pazarlama Kurumları)



Üretici ĠĢletmeleri

• Genellikle mal veya fiziksel ürün üreten tarım,inĢaat ve sanayi sektörlerinde faaliyetlerinisürdüren iĢletmelerdir. Örneğin,balık, kabuklugibi su ürünleri üreten,domates, patates,buğday, gibi bitkisel ürünleri üreten iĢletmeler;yol, köprü, baraj, konut yapımı iĢleriyle uğraĢaninĢaat iĢletmeleri; her türlü tekstil ürünleri, demir -çelik, çimento, gübre, makine, buzdolabı radyo,

televizyon, sabun, deterjan, kâğıt, kalem gibidayanıklı ve dayanıksız malları üreten iĢletmeler bu gruba girer.



Hizmet ĠĢletmeleri

• Bunlar bir hizmetin yerine getirilmesi veyahizmet üretimi ile uğraĢan iĢletmelerdir.Örneğin, berber dükkânları, lokantalar,

oteller; doktor, avukat, mali müĢavir büroları; banka, sigorta Ģirketleri; taĢımave depolama Ģirketleri; elektrik, havagazı,

su ve sağlık hizmetlerini yürüten iĢletmeler gibi .

Ġ



Satıcı ĠĢletmeler (PazarlamaKurumları)

• Genellikle ticaret sektöründe çalıĢantoptancılık, yarı toptancılık veperakendecilik yapan iĢletmelerdir. Bunlar

çoğu kez üretici iĢletmelerin ve bazen dehizmet iĢletmelerinin mal ve hizmetlerinitüketicilere aktaran toptancı, yarı toptancı,

perakendeci komisyoncu gibi pazarlamakurumlarından oluĢurlar.

Ġ



ÇalıĢma Konularına Göre ĠĢletmeler (UğraĢ Yönüne Göre):

• 1 . Tarımla uğraĢan iĢletmeler

• 2 . Sanayi ile UğraĢan ĠĢletmeler

• 3. Ticaretle uğraĢan ĠĢletmeler • 4. UlaĢtırma ve haberleĢme ile uğraĢaniĢletmeler

• 5. Finansal Kurumlar• 6. Serbest meslek ve hizmetler



• Tarımla uğraĢan iĢletmeler : Çiftçilik ve hayvancılık,ormancılık ve balıkçılıkla uğraĢanlar

• Sanayi ile UğraĢan ĠĢletmeler : Madencilik, imalat,elektrik, havagazı, su gibi.

• Ticaretle uğraĢan ĠĢletmeler : Mal ve hizmet ticaretiyapan iĢletmeler

• UlaĢtırma ve haberleĢme ile uğraĢan iĢletmeler : Kara,deniz ve hava taĢımacılığı, posta, radyo ve TV ve basınalanlarında çalıĢan iĢletmeler

• Finansal Kurumlar: Banka, sigorta, bankerlik vb.alanlarında çalıĢanlar

• Serbest meslek ve hizmetler: ÇeĢitli serbest meslekleuğraĢan iĢletmeler. Doktor, aĢçı, berber, terzi, emlakçı.



Mülk Ġyeliği Açıdan ĠĢletmeler

• 1. Özel

• 2. Kamu

• 3. Karma• 4. Yabancı sermayeli ĠĢletmeler



• Özel ĠĢletmeler : Üretim araçlarınınmülkiyeti özel kiĢilerde olan iĢletmelerdir. Kamu ĠĢletmeleri: Sermayesinin tümü

devlete ait iĢletmelerdir. • Karma Üretim araçlarının mülkiyeti baĢkaülke giriĢimcilerinin olan iĢletmelerdir.

• Yabancı Sermayeli ĠĢletmeler : Üretimaraçlarının mülkiyeti baĢka ülkegiriĢimcilerinin olan iĢletmelerdir.



ĠġLETMELERDE YÖNETĠM

• Yönetim : Belirli amaçlara ulaĢabilmek içinplanlama, örgütleme, eĢgüdümleme,denetleme gibi yönetim fonksiyonlarınınyerine getirilmesidir.

• .



• ĠĢletme yönetiminin baĢında giriĢimci bulunduğugibi büyük ve baĢarılı iĢletmelerde ayrıcayönetici bulunmaktadır. Profesyonel yönetici

olarak adlandırılan bu kiĢiler yönetim iĢinekendilerine meslek edinerek patronun yaptığıher iĢi yapan, bu hizmet karĢılığında ücret alan,kar ve riski baĢkalarının olmak üzere mal ve

hizmet ortaya koymak için üretim faktörlerini bellibir ihtiyacı karĢılama amacına yönelten kiĢidir.

E ki bi i i i kli



Etkin bir yönetim için gerekliözellikler:

• Varılması tasarlanan amaçların baĢlangıçtadoğru ve net olarak belirlenmesi

• ÇalıĢanlarla yönetenlerin uyumlu olması• Bireyleri etkin ve verimli olarak çalıĢtırmak için iĢ

bölümü yapılması

• Bireylere iĢ yaptırma gücüne sahip yöneticilerinyetki sınırlarının belirlenmesi

• Gelecekle ilgili akılcı kararlar alınması



GiriĢimci:

• -üretim faktörlerini iĢletme bünyesinde istenilen nitelikte ve miktardabir araya getirmek

• -üretimin gerçekleĢmesini sağlamak• -ürün çeĢitlenmesine girmek

• -mevcut ürünlerin kalitesini arttırmak• -Yeni üretim teknikleri geliĢtirmek• -geliĢen teknolojiyi sürekli takip etmek• -pazar araĢtırması yapmak• -yönetim ve çalıĢanlar arasındaki iliĢkiyi düzenlemek• iĢletmenin baĢarısından ya da baĢarısızlığından doğabilecek tüm

sorunları, riskleri üstlenmekle sorumludur

Yö i i



Yönetici

• -üretim sürecindeki tüm riskleri üstündetaĢıma

• -üretim maliyetlerini kontrol etme

• -Pazar istemleri ve fiyat dalgalanmalarınıizleme

• -varlığıyla iĢletmede net katkılar sağlamasorumluluklarını taĢır



3 ti i l t ö ti i i tt



3 tip iĢletme yöneticisi mevcuttur.

• *Sermayeci yönetici: Anamalını iĢletmeyeyatırmıĢ ve aynı zamanda iĢletmeyi bizzatyöneten iĢletmecilerdir.

• *Katılımlı tip yönetici: bir ücretle birlikte ve-veya

iĢletme karına katılan sermayeci dıĢındakiyönetici tipleridir. Özellikle büyük iĢletmelerdeüst düzey yöneticiler iĢletmeye ortak edilerekçalıĢtırılmaktadır.

• *Salt ücret tipi yönetici: iĢletmede diğer çalıĢanlardan temel bir farklılığı bulunmayan saltücret karĢılığı çalıĢan memur benzeriyöneticilerdir. Kamu iĢletmelerinde görülür.



• 1.KLASĠK YAKLAġIM• Klasik teori iki ana fikir etrafında toplanmıĢtır. Ġlki rutin iĢlerin

görülmesinde makinelerle birlikte insanın nasıl daha etkin bir Ģekildekullanılacağı. Ġkincisi ise formal örgüt yapısının oluĢturulması.

• Klasik teori en iyi örgüt yapısı ve yönetim tarzı için uyulmasıgereken ilkeleri belirlemeye çalıĢmıĢtır. Bu ilkelere uyulduğutakdirde verimliliğin artacağı düĢünülmüĢtür.

• -Klasik teoride insan daha ikinci planda kalmıĢtır. Ġnsan dıĢındakifaktörler üzerinde durmuĢtur.

• -Ġnsanı kendine söyleneni yapan pasif bir unsur olarak varsaymıĢtır.

• -örgüt içi etkinlik için uyulması gereken ilkeleri evrensel kabul etmiĢancak dıĢ çevre Ģartlarına ve örgütlerin değiĢen Ģartlarına nasıluyabilecekleri üzerinde durmamıĢtır.

• .



MODERN YAKLAġIM



MODERN YAKLAġIM

• Bu yaklaĢımın amacı yönetim olayınınve unsurlarının birbirleriyle olan iliĢkilerinive bu iliĢkilerin niteliğini incelemek, belirli

bir birimdeki geliĢmelerin diğer birimler üzerindeki etkilerini araĢtırmaktır.• Örgüt sistemini oluĢturan insan,

makine, maddi kaynaklar, görevler,örgütün amacını gerçekleĢtirmek üzerebirbiriyle bağlantılıdır.

YÖNETĠM FONKSĠYONU



YÖNETĠM FONKSĠYONU

• Yönetim faaliyetleri bir süreç ĢeklindeoluĢur. Bu sürecin baĢlıca evreleri,

• -planlama

• -örgütleme (organizasyon)

• -uyum sağlama

• -kontrol etmek



PLANLAMA:

• belirli verilerin ıĢığı altında ileriyitasarlayabilme ve bu tasarının ıĢığı altındatasarımı yönlendirme iĢidir. En üst

düzeyde yöneticiler tarafından dahakapsamlı bir biçimde yürütülmesine karĢındaha alt kademelerde Ģefler ya da

formenler tarafından da programlar biçiminde daha dar çerçevede yapılanfaaliyetlerdir



• Planlama belirli bir üretim hacmine ya da amaçlanan kartutarına ulaĢmak amacıyla bu yolda alınacak önlemleriiçerir. Bu tip planlama geneldir. ĠĢletmelerde özelplanlama ise çeĢitli düzeyde ve ayrı ayrı iĢletmefaaliyetleri için yapılabilir. Örneğin,

• -üretim• -stoklama• -satıĢ yada pazarlama • -finansman(nakit)• -personel eğitimi vb. gibi özel planlamadan da söz

edilebilir.



• ĠĢletme yöneticisi genel ya da özelplanlamada, iĢletmedeki teknik yapıyı,olanakları, kapasiteyi göz önüne aldığı kadar,

iĢletme ekonomisini, parasal olanaklar, dikkatealarak, en düĢük maliyetle kapsamlı planuygulamalarını getirebilir. Planlamazorunluluktur. Bu yolla maliyetlerin izlenmesi

gelirde olası değiĢiklikleri önceden tahminetmek, gerekli önlemleri önceden almakmümkün olabilir.

YÖNLENDĠRME(ÖRGÜTLEME



YÖNLENDĠRME(ÖRGÜTLEME,GÜDÜLEME)

• Yönlendirme iĢlevi yöneticilerin, astlarınıyönetmeleridir. ĠĢletmelerde emir ve direktifler verilirken öncelikle, astlarla bir iĢbirliği ortamınınyaratılması, demokratik davranıĢlar içinde

bulunulması çağdaĢ yönetici için kaçınılmazdır.Ancak güdülemede, otorite de geçerlidir.Otoritenin ise kaynağının yönetenle yönetilenarasında karĢılıklı güven ortamını sağlanması

biçiminde oluĢtuğu unutulmamalıdır.Güdülemede yetki atlamaları yapmamaktepeden buyrukçu davranmamak önemlidir.



UYUM SAĞLAMA

• Genellikle iĢletmelerde küçükten büyüğe artan sayıdaçeĢitli bağımsız birimler vardır. Örn, bir endüstriyeliĢletmede üretim birimleri kendi içinden farklılıklar gösterir. Ayrıca pazarlama, satıĢ ve muhasebe, özlükiĢleri vs den söz edilebilir. ĠĢletme yöneticilerinin bir fonksiyonları da değiĢik birimler arasında eĢgüdümüuyumlu bir biçimde sağlamaktır. KuĢkusuzkoordinasyonda baĢarı iyi bir organizasyonla gerçekleĢir.Ġyi organize olamamıĢ birimler arasında isabetli sınırlar

çizilmemiĢ iĢletmelerde birimler arasında uyumsağlamakta güçlükler taĢır.



KONTROL FONKSĠYONU

• ĠĢletmelerde kontrol iĢlerin planlandığı gibi gidipgitmediğinin izlenmesi Ģeklindedir. Sözcükolarak kontrol; bir iĢin beklenene uygunluğunu

araĢtırmaktır.• Yönetimde ise üstlerin astları denetlemesibu sistemin en alta dek iĢletilebilmesidir.Özellikle büyük iĢletmelerde iĢletme

yöneticisinden alta doğru etkin bir iĢbölümü veyetki dağıtımı küçük iĢletmelere göre çok dahaönemli bir çalıĢma olmalıdır.





ĠġLETMEDE KARAR ALMA

• Bir iĢletmede karar alma en önemli olgudur.Bir iĢletmenin baĢarısı yerinde ve doğru kararlara

bağlıdır. Kimi kaynaklarda “iĢletmecilik bir karar alma bilimidir” diye ifade edilmektedir.

• Karar, bir sorun yada durum karĢısında belirlibir amaç doğrultusunda düĢünülebilen çözüm

yolları yada eylemin seçilmesidir.

Kararları karakterize eden



Kararları karakterize edenkavramlar:

• -süreç -bağlantı -değerlendirme -rasyonalite • Süreç : Kararlar geçmiĢten geleceğe bir süreç

kavramı içinde oluĢur.• Karar süreci içinde,• -problemin oluĢtuğu geçmiĢ zaman• -çözüme yönelik seçeneklerin bulunduğu Ģimdiki

zaman• -çözüme ulaĢılması yönündeki beklentileri ifade

eden gelecek zaman, yer alır.



• Bağlantı: kararların genelde geleceğe yönelikbirçok kararları gerektirdiği, ayrıca gelecektekikimi kararları da bağladığı da bilinmelidir.

• Değerlendirme: iĢletme yöneticileri genellikleiĢletmenin o günkü durumunu değerlendirerekgünlük kararlar alırlar ve uygularlar. AncakiĢletmenin performansını yükseltmesi kuĢkusuz

daha çok geleceğe yönelik değerlendirmeler yapılarak bu yönde iĢletme yöneticisinin kararlar üretmesiyle olasıdır.



• Rasyonalite: karar alınırken zamanlabağlantılı ve akılcı (rasyonel) olmakgerekir. Alınan karar iĢletmenin yararına

sonuçlar doğuracak türden olmalıdır. Buda yöneticinin akıl ve mantıkla eylemkoymasına bağlıdır.



KARAR TÜRLERĠ

• -kiĢisel ya da iĢletmeye iliĢkin kararlar

• -temel ve günlük kararlar

• -programlı ya da programsız kararlar

1 KiĢisel ya da iĢletmeye iliĢkin



1. KiĢisel ya da iĢletmeye iliĢkinkararlar

• KiĢisel kararlar yöneticinin kendine özgü veiĢletmeyi bağlamayan kararlardır. Bu tip kararlar çoğu zaman iĢletmeyi doğrudan bağlamasa da

iĢletmeyi ilgilendirir. Örneğin izin kullanmak, bir tıbbi operasyon ya da iĢten ayrılma gibiyöneticinin kiĢisel ve özel kararları iĢletmeyiilgilendirmektedir.

• ĠĢletmeye iliĢkin kararlar ise yöneticininiĢletmedeki fonksiyonuna göre almakta olduğukararlardır. Ayrıca bu tip kararlarda yetki vesorumluluk alanı da önemlidir.



Temel ve günlük kararlar

• Temel kararlar iĢletmenin geleceğine yönelikkolaylıkla dönülmeyecek kararlardır. Bunlar ,

• -uzun erimli• -yatırım ve büyük harcamalar gerektiren

• -iĢletmenin gelecekteki performansını etkileyen

kararlardır.• Günlük kararlar rutin iĢlerle ilgili etkileri sınırlıve günlük çalıĢma ve üretime iliĢkin kararlardır.



Programlı ve Programsız Kararlar

• Yöneticinin iĢletmede çalıĢmalar sırasında her zamaniçin karĢılaĢtığı ve çoğunlukla tekrarlanan ayrıca karar almada zorluk çekmediği kararlara programlı karar

denilmektedir.• Programlı kararların yanında iĢletme yöneticisinin ; • -tanımını kolayca yapamadığı• -çözümü için yeni kararları gerektiren

• -karar almada güçlük çektiği olaylar, programsızkararları gerektirmektedir.



Kararların Özellikleri

• -Kararların iĢletmedeki üretime etki dereceleribakımından öncelikleri vardır. Bütün kararlar iĢletmegelirine etki etme bakımından aynı önemde değildir.Örneğin bir kültür balıkçılığı iĢletmesinde balıklara

verilecek yemin markası üzerinde karar vermek 2.Derecede önemde kalabilir.• -kimi kararlar tekrarlanabilir, değiĢtirilebilir kimi kararların

ise tekrarı olası değildir. Örneğin; Bir kültür balıkçılığıiĢletmesinde fiziki planlamada su akıĢını ikinci bir kez

düzenlemek oldukça güçtür. Üretilen balık türünütekniğin elverdiği ölçüde belirli bir üretim periyodusonunda değiĢtirebilirsiniz. Alınan yemin firması ise her zaman değiĢtirilebilir.



• -kimi kararlar geciktirilebilir kimisi ise acildir.Örneğin; Bir kültür balıkçılığı iĢletmesinin yurtdıĢına vereceği balık larvası ya da yavru balık

sipariĢinde zamanı geçirmemesi gerekir. Ancakyem deposunun yerini değiĢtirme yönündeverilecek karar oldukça geciktirilebilir.

• -kimi kararlar bol seçenekli kimi kararlar ise

seçeneksizdir. Örneğin alacağı yemin firmasıiçin birçok alternatif karĢısına çıkarken, üretimperiyodunu seçmek için bir alternatif yoktur.



KARAR ALMA AġAMALARI

• Fikrin doğuĢu, düĢünce aĢaması

• Analiz ve sentez aĢaması

• Karar alma aĢaması

• Uygulama aĢaması

• Sorumluluğu ve riski yüklenme aĢaması



Fikrin doğuĢu, düĢünce aĢaması

• Çözülmesi gereken bir problemin olupolmadığını problem varsa bununboyutlarını ortaya koymaktır. Kimi

sorunların çözümü için gözlemlerdebulunmak, bilgi toplamak, çözümlerhususunda mevcut seçenekler bu

aĢamada değerlendirilir.



Analiz ve sentez aĢaması

• Elde edilen ham bilgileri değerlendirmekiçin analize tabi tutmak ve sorunlarıçözmeye yarayacak Ģekilde sentezleyerek

yararlı sonuçlar biçimine getirmek gerekir.Bu aĢama fikrin ve olası uygulamabiçimlerinin tartıĢılmasını kapsar.

ĠĢletmede hoĢgörülü bir ortamoluĢturularak yapıcı, üretici fikirlerinkolayca yeĢermesi sağlanabilir.



Karar alma aĢaması

• Analiz ve sentez sonucunda elde edilenveriler değerlendirilerek problemin çözümüyönünde kimi kararlar alınır, yapılacak iĢler

planlanır.



• Uygulama aĢaması: Bu aĢama karar almasürecinin bir sonucu, alınan kararlarıngerçekleĢtirilmesi iĢlemidir.

• Sorumluluğu ve riski yüklenme: Kararlarınuygulaması sırasında ve sonucundaortaya çıkacak kar -zarar veya sorumluluk

vs. gibi riskler üstlenilir



KuruluĢ yeri seçimi

• Optimum kuruluĢ yeri maliyetin endüĢük,karın ise en yüksek olmasını sağlayanyerdir. Uygun bir kuruluĢ yerine sahip

iĢletme, diğer iĢletmelere göre rekabetüstünlüğü sağlar ve daha uzun ömürlüolur. KuruluĢ yeri kararı alınırken,iĢletmenin çalıĢma konusu, büyüklüğü

• , ekonomik ve teknik faktörler ayrıntılıolarak incelenmelidir.

ĠĢletmeyi neden



ĠĢletmeyi neden kurarız ?

• Bağımsız çalıĢma isteği • Miras yoluyla iĢletme sahipliği • Yeni bir buluĢ veya fikri pazara sunma

arzusu• BaĢka fırsatların yokluğu • Toplumsal itibar sağlama

• Kazanç sağlama ve ülke ekonomisinekatkıda bulunma

K i t k l d



Kesin yatırım kararı almadanönce ilk ne yapmalıyız ?

Cevap : PAZAR ARAġTIRMASI

Hedeflenen pazar ile ilgili bilgilerindoğru elde edilmesini, tasnifini, analizinive yorumunu içeren tarafsız çalıĢmadır.

Bu araĢtırmanın verileri iki türdür :Birincil ve Ġkincil veriler.

Pazar AraĢtırmasının bize



Pazar AraĢtırmasının bizeverecekleri...

• Tüketicilerin ürün ve hizmet düzeyindenbeklentileri

• Tüketici gelir düzeyi, yaĢ ve cinsiyete bağlı

satın alma davranıĢları • Yatırım tutarı ve ürün birim maliyeti

• Rakip va aracı kuruluĢlar hakkında bilgi

P j Y Dü ü i



Proje Yatırım DüĢüncesi

Yatırım konusundaki alternatifler gözdengeçirilerek bunlardan en ekonomik olanlaiĢletmecilik faaliyetlerine baĢlanır.

ĠĢletme açısından yatırım, ileride gelir sağlamak amacıyla yapılan her türlüyatırım harcamasıdır.

K l A l



KuruluĢ AĢamaları

• Proje Fikri• Fizibilite ÇalıĢmaları

1. Ekonomik Etüd

2. Teknik Etüd

3. Finansal Etüd

4. Hukuki Etüd

Fi ibilit Y l bili lik



Fizibilite = Yapılabilirlik

• Ekonomik Etüd1. Pazar araĢtırması ve talep tahmini

2. ĠĢletme büyüklüğünün ve kapasitesinin

belirlenmesi3. ĠĢletmenin kuruluĢ yerinin seçimi





• Teknik Etüd1. ĠĢletmenin kurulacağı arazinin seçimi

2. Üretimde kullanılacak teknolojinin seçimi

3. Kullanılacak makinelerin etüdü ve seçimi 4. Hammadde ve yardımcı malzemelerin etüd

ve seçimi

5. Kullanılacak enerji türünün seçimi





• Finansal Etüd1. Yatırım tutarının hesaplanması

2. ĠĢletmenin gelir ve gider tahminlerinin

yapılması 3. Finansal kaynakların hesaplanması

4. ĠĢletmenin karlılık durumuyla ilgili analizler



Ġ l t i K l A l



ĠĢletmenin KuruluĢ AĢamaları

• ĠĢletme kurma düĢüncesi – (proje fikrinin doğuĢu)

• Ön etüdler (Fizibilite Etüdleri:Yapılabilirlik Analizleri) – Ekonomik

– Teknik – Finansal – Hukuki

• Ön proje

• Değerlendirme ve yatırım kararı • Kesin proje• Projenin uygulanması • ĠĢletme

KURULUġ YERĠ SEÇĠMĠ



KURULUġ YERĠ SEÇĠMĠ

KuruluĢ Yeri : Bir arazi parçasından ziyade,iĢletmenin yaĢamını sürdürdüğü bölgedir.Belirlenmesinde, birçok faktör önemtaĢımaktadır.

Konumluk Yer : Özellikle hizmet veya ticaretsektöründeki iĢletmeler için ifade edilmektedir.Bir alıĢveriĢ merkezinin katı, trafiğe göre iĢ

yerinin durumu gibi ölçüler ön plana çıkmaktadır.

K l Y i S i B kl



KuruluĢ Yeri Seçim Basamakları

1. Tesisin kurulacağıbölge seçimi

2. Bölgenin belirli biryerinin seçimi3. Belirlenen yer

içerisinde tesisinkurulacağı araziparçasının seçimi

KuruluĢ Yeri Faktörlerinin



ĢSınıflandırılması

• Ġktisadi Faktörler – Hammade, iĢ gücü kaynaklarına, pazara yakınlık

• Doğal Faktörler – Ġklim, arazinin durumu

• Sosyal Faktörler – Ġnsan kaynaklarının ihtiyaçlarını karĢılayacak

sosyal imkanlar, toplum güvenliği ve sağlığı ileilgili durum

• Psikolojik, Fizyolojik ve Politik Faktörler – ĠĢletme sahiplerinin psikolojik, fizyolojik ihtiyaçları

devlet teĢvikleri

K l Y i F ktö l i



KuruluĢ Yeri Faktörleri

• Pazar – Mal ve hizmete talebin yoğun olduğu,

tüketicilerin yoğun olduğu yöreler tercih edilir

veya dağıtım kanalı oluĢturularak bu bölgelereen etkin biçimde ulaĢılmaya çalıĢılır

– Ör: Turizm, hizmet, banka iĢletmeleri; toptan ve

perakende satıĢ yapan ticaret iĢletmeleri, yapımalzemeleri satan iĢletmeler, çabuk bozulanmalları üretip satan iĢletmeler, büyük kapasiteliiĢletmelere mal ve hizmet sunan iĢletmeler

pazarları yönünde kuruluĢ yeri seçerler



KuruluĢ Yeri Faktörleri (Devam)

• ĠĢgücü – ĠĢletmenin istediği özelliklere sahip

iĢgücünün olduğu bölgeler kuruluĢ yeriolarak tercih edilebilir

– Ör: ĠĢgücünün eğitim, bilgi beceri,

tecrübe düzeyi ile bölgedeki ücretdüzeyi, sendiakalaĢma düzeyi önemliolabilir




• Hammadde

– Hammaddenin en ucuz, en yakın, en

güvenilir ve devamlı bulunduğu yer kuruluĢ yeri olarak tercih edilebilir

– Ör: Ġplik fabrikasının pamuk ekilen bir yere, termik santralin kömür yataklarınayakın bir yere yapılması uygundur




• TaĢıma – TaĢıma maliyetleri bazı sektörlerde faaliyet gösteren

iĢletmeler için önemlidir Ör: Ağır sanayi, Demir sanayi, ĠnĢaat sektörü

– ĠĢletmeler birim mesafede taĢıma maliyetini en azaindiren, en güvenilir, çabuk yöntemi tercih etmelidir

– ĠĢletmelerin yararlanabilecekleri taĢıma sistemleri:

Karayolu, havayolu, demiryolu, suyolları, petrol boruhatları, kayıĢ-kablo-raylı çeĢitli konveyörler, insanlataĢıma, çeki hayvanları, enerji kabloları

– TaĢıma sistemleri değerlendirilirken maliyetleri,

taĢıma ve teslimat süreleri, ürün özellikleri dikkatealınmalıdır






• Devletin TeĢvik ve Sınırlamaları

– Devletin merkezi organları (Sanayi ve

Ticaret Bakanlığı, DPT) ve mahalliidarelerin yöneticileri sınai ve ticarifaaliyetleri desteklemek, bölgeyi ve toplumyararını korumak amacıyla belirli

bölgelerde yatırım yapan iĢletmelere ekolanaklar sunabilirler

– Ör: Ucuz ve parasız arsa temini, vergi

muafiyeti ve indirimi altyapı olanakları




• Sermaye Faizi – ĠĢletmeler, kuruluĢ ve faaliyetlerini sürdürmeleri

için önemli miktarda sermayeye ihtiyaç duyarlar

– Yüksek faiz üretim maliyetlerini artırır – GeliĢmiĢ ülkelerde uygulanan faiz miktarı

düĢüktür

– Az geliĢmiĢ ve ekonomik Ģartları istikrarlı olmayangeliĢmekte olan ülkelerde, sermaye faizineyüksek risk primi eklenmesi faiz oranını artırır

– Özellikle küresel faaliyetlerde bulunmak isteyen

iĢletmeler için kuruluĢ yeri seçiminde sermaye




• Arsa Bedeli ve KuruluĢ Giderleri – KuruluĢ yerinin büyük bir Ģehrin içinde veya küçük

bir kasabada kurulması, arsa bedeli ve kuruluĢ

giderleri bakımından farklı sonuç verir

• Askeri Tehlike – ĠĢletmeler askeri tehlikeden korunmak için sınırlara

yakın yerleri kuruluĢ yeri olarak seçmemeyi tercihedebilir

– Askeri tehlikeden korunmak için sanayi kuruluĢlarınıbir araya kurmak yerine, ayrı ayrı yerlere kurmak

tercih edilmektedir




• Ġklim – ĠĢletmeler, çalıĢanlarının sağlıklarını ve

verimliklerini, ürünlerinin özelliklerinietkilediği için iklim koĢullarını kuruluĢ yeriniseçerken dikkate alırlar

– Olumsuz iklim koĢulları, iĢletmelerinmaliyetlerini artırabilir




• Diğer Faktörler – ĠĢletme dıĢı tasarruflar: Ör: ĠĢletmenin çeĢitli

sanayi dallarının bulunduğu yerlerde

kurulması: Kolay iĢgücü temini, finansalkurumların bulunurluğu, tesisler ilemakinelerin bakımı olanaklarını sunabilir

– Sosyal ve kültürel Ģartlar: Ör: ĠĢletmelerinkuruluĢ yerlerinde, insan kaynaklarınınsosyo-kültürel ihtiyaçlarını karĢılayabilecek;okul, tiyatro vb. kurum ve kuruluĢların

bulunması kalifi e insan ka nakları teminini

En Uygun KuruluĢ Yeri Seçiminde



En Uygun KuruluĢ Yeri SeçimindeKullanılan Yöntemler

• ĠĢletmenin en uygun kuruluĢ yeri seçimi,ölçülebilir maliyet unsurları ile uzun vadeli vegörünmeyen maliyet unsurlarının toplamını

minimum kılan çözüm Ģeklinin bulunmasıdır • Ör: Hammadde, enerji, arazi, inĢaat maliyeti,

ulaĢtırma vb. Unsurlar önceden belirlenebilir

• Sosyal çevrenin etkisi, kalifiye elemankaynaklarının gelecekteki durumu, bölgeningeliĢmesi, vergi kolaylıkları vb. maliyetfaktörlerinin önceden belirlenmesi zordur

En Uygun KuruluĢ Yeri Seçiminde



En Uygun KuruluĢ Yeri SeçimindeKullanılan Yöntemler

• KarĢılaĢtırmalı Yöntemler – Faktör KarĢılaĢtırma veya Puanlama

Yöntemi – Maliyetleri KarĢılaĢtırma Yöntemi

– Karlılıkları KarĢılaĢtırma Yöntemi

• UlaĢtırma Modeli

• Doğrusal Programlama Modeli

• Karma Tam Sayılı Programlama Modeli

Faktör KarĢılaĢtırma veya



Puanlama Yöntemi

• Kuruluş yeri seçiminde etkili olan faktörlere 1’den10’a kadar değişen faktör ağırlık puanları verilir.

• Bu puanlar ilgili sanayi dalının ve üretilen malın

özelliğine göre söz konusu faktörlerin göreceağırlığını göstermektedir.

• Bu faktörlere her alternatif kuruluş yerinde şirketinamacına olumlu etkileri bakımından kuruluş yeripuanı takdir edilir.

• Faktör ağırlık puanı ile kuruluş yeri puanınınçarpımı kuruluş yerinin faktör puanını verecektir.

• Kuruluş yeri faktör puanı en yüksek olan bölge vealan tercih edilecektir.

A K. Yeri B K. Yeri C K. Yeri Yer Seçiminde Hesaba Katılacak Faktörler Faktör

Ağırlığı Puanı Faktör

Puanı Puanı Faktör

Puanı Puanı Faktör

Puanı



ğ ğ

1. Pazara yakınlık 3 5 15 6 18 4 12

2. Temel girdilere ve yardımcı maddelereyakınlık

6 6 36 7 42 6 36

3. Taşıma ve ulaştırma imkanları 4 7 28 7 28 5 20

4. Enerji, yakıt imkanları 2 4 8 7 14 6 12

5. İş gücü temini imkanları 5 6 30 6 30 7 35

6. Üst düzey yönetici ve teknik eleman temini 8 9 72 7 56 7 56

7. Sosyal ve kültürel çevre 6 7 42 7 42 6 368. Devletin uyguladığı özendirme önlemleri 4 6 24 6 24 7 28

9. Finansman ve bankacılık hizmetleri 3 5 15 5 15 6 18

10. Yan sanayiye yakınlık 5 6 30 6 30 7 35

11. Atıkların arıtılması 3 4 12 4 12 5 15

12. Arsa ve inşaat maliyeti 1 3 3 3 3 4 4

13. İklim koşulları ve yer sarsıntıları 1 2 2 3 3 4 4

14. Güvenlik ve savunmaya uygunluk 2 3 6 3 6 3 6

15. Öteki faktörler 1 1 1 3 3 2 2

Toplam 324 326 323

a ye er n arşı aş ırı masıYöntemi



Yöntemi• Maliyetler yatırım maliyeti ve işletme maliyeti

olarak iki kategoride sınıflandırılmaktadır. Yatırımmaliyeti, proje maliyeti, arsa ve inşaat maliyeti,montaj maliyetinden oluşmaktadır.

• İşletme maliyeti, temel girdi ve yardımcı malzeme

maliyeti, işçilik ve personelle ilgili sosyal vekültürel maliyetler, enerji, yakıt ve su maliyeti,taşıma, ulaştırma maliyeti, atıkların arıtılması veatılması maliyeti, pazarlama ve depolama maliyeti,faiz maliyeti, vergi maliyeti, güvenlikle ilgilimaliyetler ve öteki maliyetlerden oluşmaktadır.

• Tüm maliyetler her alternatif kuruluş yerinde,özendirmelerden sağlanan tasarruflar çıkarıldıktan

sonra net olarak hesaplanacaktır

Maliyetler (milyar TL) A Kuruluş Yeri B Kuruluş Yeri C Kuruluş Yeri I. Yatırım maliyeti 540 485 510



a) Proje maliyeti 140 135 160

b) Arsa ve inşaat maliyeti 320 280 275

c) Montaj maliyeti 80 70 75II. İşletme maliyeti 5850 5650 5900

a) Temel girdi ve yardımcı malzememaliyeti

2850 2700 3000

b) İşçilik ve personelle ilgili sosyal vekültürel maliyetler

1600 1600 1550

c) Enerji, yakıt ve su maliyeti 520 510 480

d) Taşıma, ulaştırma maliyeti

e) Atıkların arıtılması ve atılması maliyeti 120 100 125

f) Pazarlama, depolama maliyeti 130 100 120

g) Faiz maliyeti 150 110 100

h) Vergiler 175 185 175

k) Güvenlikle ilgili maliyetler 70 65 75

l) Öteki maliyetler 235 280 275

Toplam maliyetler 6290 6135 6410

Karlılıkları KarĢılaĢtırma



Yöntemi

• KuruluĢ yerinin seçiminde maliyetlerinyanında, aday kuruluĢ yerlerinin tahmin

edilen karlılıkları dikkate alınır

ĠĢletmenin KuruluĢ Analizi ve



Planlama ÇalıĢmaları

• Yapılabilirlik Projesi: Kesin bir yatırımkararı almadan önce giriĢimcinin,

yapmayı düĢündüğü üretim ve kapitalyatırım ile ilgili olarak ekonomik,teknolojik, finansal sorunlar ve kuruluĢyeri sorunları bakımından ayrıntılı vekesin araĢtırmalara giriĢmeksizin yeterlibilgileri sistemli ve analizlere elveriĢliolarak etmesi

Yapılabilirlik Projesinin



Hazırlanma Amaçları

• Yatırım kararına esas oluĢturacak pazara iliĢkin bilgisağlamak

• ĠĢletmenin hangi büyüklükte, nerede kurulacağıseçenekleri arasında tercih yapmak

• Yatırımın finansal boyutlarını ve dıĢ kaynak ihtiyacınıbelirlemek, sermaye tedarik seçeneklerini düĢünmek

• Bireysel yatırım kararlarının Devlet Planlama Örgütleriveya finans kurumlarınca uygun görülmesine ihtiyaçvarsa, onların projeyi değerlendirmelerini sağlamak

Yatırım Projesi Hazırlanmasının



AĢamaları

• Yatırım fikrinin ortaya çıkması veolgunlaĢması

• Ekonomik, teknik, finansal araĢtırmalar, • Ön proje yapılabilirlik projesi

• Değerlendirme ve yatırım kararı

• Kesin proje• Projenin gerçekleĢmesi

• ĠĢletmenin kuruluĢu ve üretimi



Documents

İŞLETME YÖNETİMİders