SADRAJ
SADRZAJ.1
UVOD........................................................................................................2
PODJELA
CESTA.........................................................................3
GEOPOLITICKI
KRITERIJ.................................................................3
EKSPLOATACIONI
KRITERIJ...........................................................3
TEHNICKI
KRITERIJ............................................................................5
LITERATURA..........................................................................................8
UVOD
Cesta je graevinski objekat koji slui za kretanje i prevoz ljudi
i materijalnih dobara sa jednog mjesta na drugo. U sistemskom
pristupu planiranja saobraaja ceste predstavljaju elemenat tehnike
baze (stabilna postrojenja) u sistemu cestovnog saobraaja. Razvojem
motornih vozila i graenjem cesta doli su do izraaja elementi po
kojima se ceste meusobno razlikuju, tako da danas imamo vie
klasifikacija cesta, koje se rade na osnovu razliitih
kriterija.
2
PODJELA CESTACeste najee klasificiramo prema sljedeim
kriterijima: - GEOPOLITIKI kriterij (prema drutveno-privrednom
znaaju), - EKSPLOTACIONI kriterij, - TEHNIKI kriterij. A -
GEOPOLITIKI KRITERIJ Prema ovom kriteriju ceste se dijele na: -
magistralne, - regionalne i - lokalne. Magistralne ceste su
meunarodne i druge javne ceste koje povezuju velike gradove i
vezuju privredna podruja u razliitim regijama. Regionalne ceste
povezuju relativno bliska privredna podruja u okviru odreenih
regija i u isto vrijeme obavljaju distribuciju prometa i napajanja
magistralnih cesta. Lokalne ceste su javne ceste koje povezuju sela
i naselja na podruju optina i pripadaju uem regionalnom podruju. B
EKSPLOATACIONI KRITERIJ Prema eksploatacionom kriteriju imamo tri
klasifikacije, i to: - prema vrsti saobraaja za koji su namjenjene,
- prema veliini saobraajnog optereenja i - prema namjeni i
saobraajnom znaaju. Prema vrsti saobraaja za koji su namjenjene,
ceste se dijele na: - ceste za iskljuivo motorni saobraaj i - ceste
za mjeoviti saobraaj. Ceste za motorni saobraaj imaju veliku
saobraajnu vanost, na njima je dozvoljen saobraaj samo za motorma
vozila. U ove ceste spadaju auto put, veina magistralne cestovne
mree kao i najoptereenije dionice regionalnih cesta. Auto putevi
predstavljaju najviu klasu javnih cesta. To su saobraajnice koje su
namjenjene iskljuivo brzom motornom saobraaju, sa dva odvojena
kolovoza za svaki smjer na kojima vladaju uslovi neprekinutih
saobraajnih tokova, sa razdjelnom 3
trakomizmeu smjerova, obaveznom zaustavnom trakom za svaki smjer
i sa denivelisanim voritima. Reim kontrolisanog pristupa sa visokim
stupnjem sigurnosti, udobnosti i brzine, ostavaruje se propisanim
konstruktivnim rijeenjima, zbog ega auto put ne posmatramo kao zbir
kolovoznih traka, ve tehniko-tehnoloki sistem sa nizom
infrastrukturnih elemenata kao to su: naplatne stanice, pumpne
stanice, moteli (restorani), parkiralita (odmorita), rasvjeta,
sigurnosni sistem, zatite od buke, informacioni sistem,
horizontalna i vertikalna signalizacija itd. Ceste za mjeoviti
saobraaj namjenjene su za kretanje svih vrsta cestovnih vozila i
drugih uesnika u saobraaju (npr. Pjeaci, biciklisti, zaprena kola).
Ceste ovoga ranga projektuju se prema kriterijima koji proistiu iz
vozno dinamikih karakteristika nabrojanih vrsta saobraaja. U ovu
kategoriju spadaju manje optereene regionalne i sve lokalne ceste.
Prema veliini saobraajnog optereenja izraenog prosjenim godinjim,
dnevnim saobraajem (PGDS), tj. brojem motornih vozila koji se na
kraju planskog perioda oekuje na cesti u toku 24 sata. Ceste se
dijele u pet (5) razreda (Tabela 1). U prvi razred spadaju auto
putevi ije optereenjeu pravilu treba da iznosi vie od 15 000
vozila/dan, sa vie od 2 000 teretnih vozila. Vrijeme za koje se
projektuju nove ili poboljavaju postojee javne ceste, predstavlja
planski period koji iznosi 20 godina za nova graenja, a za
rekonstrukcije postojeeih cesta 5-20 godina. Razred ceste Auto
ceste Ceste 1 razreda Ceste 2 razreda Ceste 3 razreda Ceste 4
razreda Ceste 5 razreda Ukupan broj motornih vozila u toku 24 sata
u oba smjera > 12 000 7 000 12 000 3 000 7 000 1 000 3 000 <
1 000
Tabela 1 Rangiranje cesta prema veliini motornog saobraaja Prema
namjeni i saobraajnom znaaju, ceste se dijele na: - eurposke ceste
za daleki saobraaj, - ceste za daleki saobraaj, - zemaljske ceste,
- turistike ceste, - ceste za specijalne svrhe i - gradske ulice.
Europske ceste za daleki saobraaj su glavne ceste na naem
kontinentu. One prolaze kroz vie od 20 drava i njihova je duljina
vea od 50 000 km. Projektiranje i graenje tih cesta odreeno je
meunarodnim propisima.
4
Ceste za daleki saobraaj povezuju glavne centre koji se nalaze
unutar podruja drave. Ceste za brzi saobraaj grade se u gusto
naseljenim podrujima sa velikim saobraajnim optereenjem. To su
ceste velikog uinka i slue za savladavanje brzog saobraaja na tom
podruju. Zemaljske ceste slue za savladavanje saobraaja izmeu
gradova na veim ili manjim podrujima. Turistike ceste slue uglavnom
za povezivanje naselja i turistikih centara. Ceste sa specijalnom
svrhom slue nekoj posebnoj namjeni. U te ceste spadaju
industrijske, poljoprivredne, umske itd. Gradske ulice slue za
odvijanje prometa u uem podruju grada. C TEHNIKI KRITERIJ Tehniki
kriterij podrazumjeva podjelu cesta prema: - topografskim
obiljejima terena i - prema vrsti kolovoznog zastora. Tereni na
kojima se projektuju javne ceste dijele se na: I ravniarske, II
breuljkaste, III brdovite i IV planinske. Ravni nizinski predjeli
imaju blage nagibe terena i na maloj su nadmorskoj visini. Kod
breuljkastog terena su blage padine i nadmorska visina od 200 do
300 metara. Na brdovitim predjelima padine su znatno strmije, vee
su nadmorske visine, a visinske razlike terena su velike. Kod
planinskog predjela visinske razlike terena su veoma otre,
nadmorske visine su velike a padine imaju vrlo strme nagibe. Vrste
predjela odreuju se prema karakteristikama terena kako je prikazano
u Tabeli 2.
5
Osnovne karakteristikeRelativno visinska razlika na pravcu
pruanja trase i duinama do 1 km Nagib padine Kupiranost
(naboranost) terena
Vrste predjela Ravniarski Breuljkasti Brdoviti III I IIneznatna
Do 1 : 10 Do 70 m 1 : 10 do 1 :5 Slabije izraena 70 150 m 1 :5 do 1
: 1 Jae izraena
Planinski IV> 150 m 1 : 1 do okomtih padina Vrlo jaka
izlomljenost, otri grebeni, uske duboke uvale Elementi
predodreeni
Mogui elementi trase
Izbor slobodan
Izbor dijelimino otean
Izbor ogranien. Elemnti djelimino prisilni.
Tabela 2. Vrsta terena kojim cesta prolazi uveliko utjee na
konstruktivne elemente ceste i na njezinu tehniku izvedbu. Ovisno o
tome na kakvom su terenu ceste graene dijelimo ih na: - ceste na
ravniarskom terenu (I), - ceste na breuljkastom terenu (II), -
ceste na brdovitom terenu (III) i - ceste na planinskom terenu
(IV). I Ceste na ravniarskom terenu imaju due pravce, horizontalne
krivine velikih poluprenika i male uzdune nagibe do 4%; II Kod
cesta na breuljkastom terenu pravci su krai, krivine manjih
poluprenika, a uzduni nagibi su do 6%; III Ceste na brdovitom
terenu imaju jo krae pravce, poluprenici krivina su manji, a uzduni
nagib vei od 6%; IV Graenje cesta na planinskom terenu je najtee.
Te se ceste sastoje uglavnom od krivina malih poluprenika
(serpentina) i prijelaznih krivina, a uzduni nagibi su veliki i
iznose vie od 10%. Prema vrsti terena (od ravniarskog do
planinskog) kojim,a prolazi cesta raste i potreba za gradnjom
objekata kao to su propusti, potporni i obloni zidovi, tuneli,
galerije itd. to utie na uveanje cijene izgradnje. Prema vrsti
kolovoznog zastora imamo podjelu na: ceste sa savremenim kolovozom
(asfalt, beton, kocka) i ceste sa nesavremenim kolovozom (tucanik i
zemlja).
Za sve kategorije cesta i za sve uslove terena izdvajaju se
reprezentativne tehikoeksplatacione karakteristike koje su potrebne
za proces saobraajnog planiranja i projektovanja cesta. To su: -
raunska (projektna) brzina Vr; - irina kolovoznih traka t; -
udaljenost bonih smetnji BS; 6
-
stanje kolovoza SK; uzduni nagib i; popreni nagib u pravcu ipp;
popreni nagib u krivinama ipk;
Raunska brzina je parametar na osnovu kojeg se u fazi
projektovanja izraunavaju elementi trase i poprenog profila.
Raunska brzina ne moe biti manja od 80 km/h za auto puteve, odnosno
60 km/h za magistralne putove (izuzetno 40 km/h na planinskim
prevojima i drugim nepovoljnim planinskim terenima). U svoenju
predhodnih izlaganja, treba na kraju podcrtati da se pri
razmatranju saobraajnih problema u okviru prostornog planiranja u
osnovi tei planskoj uspostavi kosturne saobraajne mree ope
teritorijalnog znaaja, radi efikasne meusobne povezanosti svih
regionalnih podruja, odnosno uzajamne usklaenosti najvanijih
proizvodnih aktivnosti i primarnih ljudskih oglomeracija.. U sluaju
planiranja gradova i ostalih naseljenih mjesta, svrha je plansko
uspostavljanje kompletne unutarnje saobraajne mree (od najvieg do
najnieg reda), koja treba da se pojavi u svojstvu bitnog elementa
za ispoljavanje saobraaja kao prostornog sihronizatora svih ostalih
teritorijalizovanih funkcija, uz oslanjanje na spoljnu mreu preko
planski utvrenih najpovoljnijih taaka za ostvarivanje veze sa irim
prostorom.
7
LITERATURA Podjela cesta i Gradska saobraajna mrea; Internet
8
