Embed Size (px)
Citation preview
D02568c1s1y2003.pdf 13.01.2010 15:20:31 Page 1 (1, 2)
·-' -' -
·~ .... ~ ;·.:.
Editörden/Editorial/.r...r-=JI ı.r}J ır İbrahim HATİBOGLU, Yayın Hayatına Başlarken
Makaleler/ Articles/ ..:.ı ~u..
'*' Mustafa ERTÜRK, Nebevi Sünnet'in !arihl Gerçeklikteki Konumu ::. . Açısından 'Kur' an İslam'ı' Söyleminin ilmi Değeri/Saying
of the 'Qur'anic Islam': A Critical Study of it in Aspect of the Nabawi Sunnah in a Histarical Reality
Ayşe Esra ŞAHYA~, 'Zayıf Hadisle Fezail Konusunda
Amel Edilebilirlik' Fikrinin Doğuşu ve Gelişirni/The Emergence and Development of the 'Idea of Practice by Hadiths on Vırtue'
Hüseyin KAHRAMAN, Sılret Hadisi Üzerine Bağlam Esaslı
Bir Tahlil Denemesi/A Contextual Analysis of the Hadith of'the Creation of Adam in God's Image'
Nuri TOPALOGLU, Hazreti Peygamber'in Zatı ve Eşyası ile Teberrük Meselesii'Tabarruk' by the Prophet's Person and Belongings
Özcan HIDIR, Şarkiyatçılann Hadisi Tarihlendirnıe Metotları The Orientalist Methodology of'Dating Hadiths'
Tercüme/Translation/4.;
Iftikhar ZAMAN, Hadis Çalışmalarında Uygulanan
Bir Yöntem Olarak Ricalllmi/The Science of Rijiil as a Method in the Study of Hadith
(Çev. İbrahim HATİBOGLU)
D02568c1s1y2003.pdf 13.01.2010 15:20:31 Page 85 (1, 2)
NUh b. Mustafael-Konevi'nin er-Risale fi'l-fark beyne'l-hadfsi'lkudsf ve'[-Kur'an ve'l-hadfsi'n- · nebevi Adlı Risaiesi
Hayati YILMAZ, Yrd. Doç. Dr.'
Kültür tarihimizde son derece önemli bir yere sahip olmalarına rağmen haklannda yeterli bilgiye ulaşılamamış belki binlerce değerli ilim adamı bulunmaktadır. Bunların bir kısmının adı bile unutulmuş, bir kısmının sadece ismi kalmış, diğer bazıları ise geride bıraktığı eserleriyle yaşamakta olup biyografileri tarihin karanl.& sayfalarına gömülrn\iştür. Öz~llikle Osmaiılı dönemi ilim adamlanm.ızın tanıtılrnası ve eserlerinin tozlu raflardan indirilip günümüz ilim dünyasına sunulması kültür tarihimize değerli katkılar sağlayacaktır.
Aşağıda küçük bir risalesi sunulan NUh b. Mustafa el-Konevi de (ö.l070/1660) hayatı hakkında fazla bilgi bulunmayan bir .Osmanlı alimidir. Bu çalışmada önce onun hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilecek, daha sqnra adı geçen risalesi üzerinde durulacaktır.
Hayatı
Nuh Efendi diye de bilinen NUh b. Mustafael-Konevi er-Rumi el-Mısri elHanefi Amasya'da doğmuştur'. Doğum tarihi bilinmemektedir. Ali b. Ganim el-Makdisi'nin öğrencisi Abdülkerim es-Süsi'den fıkıh, Muhammed elHica.zi'den de hadis okumuştur. Hasan b. Ali b. Ahmed el-Halveti vasıtasıyl;ı. Halveti tarikatına intisap etmiştir.
Konya'da bir müddet müftülük yapan NUh Efendi, hemşehrisi Arnasyalı Ömer Paşa'nın Mısır valiliğine getirilmesi üzerine onunla birlikte giderek oraya yerleşmiştir. 22 Zilkade 1070/30 Temmuz 1660'da Kahire'de vefat ettiği
SAÜ Ilahiyat Fakült~i. Hadis Anabilim Dalı, [email protected]
167'
D02568c1s1y2003.pdf 13.01.2010 15:20:31 Page 86 (1, 1)
ı
·i ı ! ı
.ı
ı ı
. ,
Hadis Telkikieri Dergisi (HTD) --------------....-- - --- --
ve Karafetülkübra Kabristanı'na defnedildiği ve kabri üzerine büyük bir türbe yaptınldığı nakledilmektedir.1 ·
Eserleri
Bursalı Mehmed Tahir Uküdü'l-cevher isimli kaynağa dayanarak Konevi'. nin yüze yakın eseri olduğunu ifade etmektedir.2 Ancak onun çeşitli kaynak-· larda adı geçen eserleri ise şunlardır:
16f(
el-Bulgatü'l-mütercem fi [minel]'l-luga4
ed-Dürrü'l-munazzam fi menakıbi'l-İmami'l-A 'zam (yedi bölüm ve bir ha-time olarak tertip edilmiştir.)5
Eşrefü'l-mestilik fi'l-mentisi/C'.
Feztiil-i Cihticf.
Fethu 'l-celil ala abdihi'z-zelil fi'stihltifi'l-cum 'a8•
ei-Fevaidü'l-mühimme fi beyani iştirati't-teberri fi İsitim i ehli'z.:zimme9
el-Fevtiidü'l-mühimme fi'ştirtiti islami ehli's-sünne10•
el-Fevtiidü 's-seniyye Ji'l-mesaili'd-diniyye11•
Haşiye ale'd-Dürer ve'l-gurer12/Haşiyetü'd-Dürer ve'l-gurer13•
H fişiye Ji'l-fikh 1 ~.
Hayatı ve eserleri için bk. Kalib Çelebi, Ke.ifii'z-zwıtiıı aıı estimi'i'l-kiitiib ve'ljümiıı, 1-11, Beyrut 1990, I, 253; Il, 1199, 1302, 1362, ı821; Sursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Miiel/ifleri, I-III, İstanbul ı333., Il, 44; Bağdallı !smail Paşa, Hediyyetü'l-tirifiıı esmtii'l-miiel/ifiıı ve tistirü'l-musaııııafiıı, 1-11, Beyrut 1990, II, 498; a.mlf.,lzilhıı'l-mekııüıı fi'z.zeyl alti Keşfı'z.zlmüıı aıı esdmi'i'l-kiitiib ve'l-fiiııüıı, I-ll, Beyrut 1990, I, 87, 45ı, Il, ı ı o, 207, 375, 41 ı. 467, 468, 500; C. Brockelmann, GAL. 1-11, Leiden 1943-49, Il, 314, 407; Sıtppl., I-III, Leiden ı937-42, ll, 43?; Muhibbi, Hıılasatii1-eser fi a'yaııi'lkami'l-lıtidi aşer, I-IV, Bulak 1301, IV, 458-459; Ömer Rıza Kehhale, Mıı'cemii'l-mıiellifiıı, Beyrut 1993, 1-IV, IV, 42, Fifıristii 'l-Hıdiviyye, Il, 104, 202, III, 55-59, 141- 142, VII/I, ll9, 410-412, 421-422, 424, 429, 433, 471; Filırisıi't- Teymıiriyye, ll, 16, III, 306; Filıristü Dtiri'l-Kütübi'l-Mısriyye, V, 309, VIII, 2ıO; Hayreddin Zlrikli. el-A 'Itim, I-X, Kahire 1954-1959, Vlll, 51; Ahmet Özel, Hanefi Fıkıh Alim/eri, Ankara ı 990, s. 13 ı.· Mehmed Tahir, a.g.e., ll, 44. Kalib Çelebi, a.g.e., ı. 253. Katib Çelebi, a.g.e., I. 253; İsmail Paşa, Hediyye, Il, 468; Mehmed Tahir a.g.e., Il, 44. !smail Paşa. Hediyye. II. 468; a.mlf., fza/ı, ı. 45ı; Kehha!e, a.g.e .• 1V, 42. !smail Paşa. Hediyye, II. 468; a.mlf.,/zalı,l , 87; Kehha!e. a.g.e .. IV. 42; Özel, a.g.e., s. 131.
7 Mehmed Tahir, a.g.e., ll, 44. !smail Paşa, Hediyye. II, 468. Katib Çelebi, a.g.e .. Il, 1302; !smail Paşa, Hediyye. Il, 468; Mehmed Tahir, a.g.e., ll, 44.
10 Mehmed Tahir a.g.e., ll, 44. 11 !smail Paşa, Hediyye. Il. 468; a.mlf.,lzd/ı, Il, 207; Kehha!e. a.g.e., IV, 42; Özel, a.g.e., s. 131 12 Zirikli, a.g.e., IV, 459. 13 Özel, a.g.e., s. 13 1. •~ Zirikli, a.g.e., IV, 459 .
D02568c1s1y2003.pdf 13.01.2010 15:20:31 Page 86 (1, 2)
i·
ı i
1·
ı
---'--------- el:Koııevi'niıı er-Riscile fi'l-fark beY_tıe'l-hadisi'l-kudsi ( ... )Adlı Risalesi
Hulasatü'l-kelam fi biniii beytillahi'l-haram15•
Ikdü'l-mercan fi Jazli leyleti'n-nısf mine'ş-şa'ban16•
el-Kavlü'l-ezhar fi [beyani1'}'l-hacci'l-ekber18•
el-Kavlü'd-dal ala hayati'l-Hızır ve vücudi'l-abdal19•
el-Kelamü'l-mesbuk [ mesuk20] li-beyani mesaili'l-mesbuk21•
el-Kelamü'l-mesnun li-beyiıni mesaili'l-mebsun22 •
. el-Kelimatü'ş-şerife fi tenzihi'Hmam Ebi Hanife ani't-türrehati's-sahift?J.
el-Lüm'a fi ahiri zuhri'l-cum'a24•
el-Makaletü'l-kerime fi ma yecibü ale'l-münekkili bi't-tahrime25.
Matla'u'l-bedr fi fezaili leyleti'l-kadr6
Mecmuatü'r-resail (içinde altmış yedi risaJ.e var-)27•
Mecmuatü'r-resail (içinde değişik fıkıh konularında beş risaJ.e var.)28 ••
Mecmuatü'r-resail (içinde fıkıh, tasavvuf, tevhid/kelam, menakıb ve mustalah konularında yirmi risaJ.e var.)29
•
Mürşidü'l-hüda fi hakkı ebeveyi'r-resuP0•
Mürşidü 'l-hüda fi şerh i ve tercemeti sübüli'l-hüda (iki cilt)31•
Netaicü'n-nazar fi h~aşi'd-Dürer32•
er-Risale Ji'l-Jark beyne'I-hadisi'I-kudsi ve'l-Kur'an ve'l-hadisi'n-nebevi33•
Rafu'z-zünun an hakikati't-tiiun34•
15 Mehmed Tahir, a.g.e., II. 44. 16 İsmail Paşa, Hediyye, II. 468; a.mlf.,/zcilı, n. 110. 17 !smail Paşa, Hediyye, ll. 468. 18 Katib Çelebi, a.g.e., ll, 1362; İsmail Paşa, Hediyye, ll, 468. 19 İsmail Paşa, Hediyye, ll, 468; Kehhale, a.g.e., IV, 42; Zirikli, a.g.e., IV, 459; Özel, a.g.e., s. 131.. 20 İsmail Paşa,/zcih, n. 375. 21 İsmail Paşa. Hediyye, II, 468; a.mlf., İzcilı, Il, 375 22 Mehmed Tahir, a.g.e., Il, 44. 23 İsmail Paş~. 1-!.ediyye, ll, 468; Aynca bk. al-Kalimat al-slıarifq/ı fi taıızilı Abi Haııifa .. Miicrofilm
(pcsitive) o(Princeton University Library ms. Garrett, Arabic, 2062. Princeton, N.).: Princeton University Library, 197-.
24 İsmail Paşa, Hediyye, Il, 468; a.mlf., lzciiı, Il, 411. 25 İsmail Paşa, a.g.e., ll, 44. 26 İsmail Paşa, Hediyye, Il, 468; a.mlf.,/zci/ı, Il, SOO; Mehmed Tahir, a.g.e., Il, 44. 27 Zirikli, a.g.e., IV, 459. 28 Ziri.kli, a.g.e., IV, 459. 29 · Ziriki i, a.g.e., IV, 459. 30 Mehmed Tahir a.g.e., Il, 44. 31 İsmail Paşa, Hediyye, U, 468; a.riılf., bl/ı, ll, 467-468. 32 Katib Çelebi, a.g.e., ll, 1199; İsmail Paşa, Hediyye, ll, 468; Ziri.kli, a.g.e., IV, 459. 33 Mehmed Tahir, a.g.e., Il, 44; Zirikli, a.g.e., IV. 459.
D02568c1s1y2003.pdf 13.01.2010 15:20:31 Page 87 (1, 1)
- : f
' . . 1
j .
l }
c t;
i~ is · sı
C( !,i t ! n · it ;e. is .ş;
ir. .z, aı
eı . J
·~ n ' ı ı
!u
çi
e k
t. V;
Sl
.M ye M ~a
jil
.9 <lE
.g
170
Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) _____________ ___: _______ _
Rahatü'l-eşbah fi'l-ervah35•
Risale fı elfazi'l-küfrl6•
Risfıle fi's-salavati 'l-hamsl7 •
es-Salatü'r-rabbaniyye fı hukmi men edreke rek'aten mine's-süldsiyye rubti'iyyel8•
. ver-
es-Seyfü'l-müczem (mücrem39) fı ' kıtali men heteke hurmete'l-harem [el-mah
renı4orı.
Şerhu duai'l-kunilt .. 1•
Tarihu Mısr43•
Tenviru besfıiri üli'l-elbfıb fi dekaiki ümmi'l-kitab44 •
Tercüme-i Milel ve'n-nihal45•
Tuhfetü'z-zakirin46•
Umdetü'r-rfıgıbin fı ma'rifeti ahkami [imadi41]'d-din48•
Zübdetü'l-kelam fı ma yehtacü ileyhi'l-hfıss ve'l-fımnı fi'l-akaid49•
Bazı kaynaklarda ve kütüphane kataloglarında 1000 (1592) yılı başlarında yazılmış olan Türkçe Bostan-ı Kudsi ve Gülistfın-ı Onsi isimli bir eser de Nuh Efendi'ye nisbet ed ilmekte ise de Bursalı Mehmet Tahir'in verdiği bilgiye göre bu müellifNUh b. Mustafa ismiyle bilinen başka birisidir.50
34 İsmail Paşa, Hediyye, ll, 468. 35 Mehmed Tahir a.g.e., ll, 44. 36 Mehmed Tahir, a.g.e., ll, 44. 37 Mehmed Tahir, a.g.e., ll, 44. 38 ismill Paşa, Hediyye, ll, 468: Mehmed Tahir, a.g.e., ll, 44. 39 İsmail Paşa, Hediyye. ll, 468. 40 İsmail Paşa, Hediyye, ll, 468. 41 Katib Çelebi, a.g.e., ll, 1018; !smail Paşa, Hediyye, Il, 468; Zirikli, a.g.e., IV, 459. 104ı{l632) yılında
bazı bagiler Mekke'ye hakim olunca komutaniann isteği üzerine ulema, onlann durumu ve öldü- ' rülmeleri yolunda fetva verdiler ve risaleler yazdılar. Bu eser de onlardan biridir ve altı fasıl halinde tertip edilmiştir (bk. K:itib Çelebi, a.g.e., ll, 1018).
42 Zirikli, a.g.e., IV, 459. 43 Ziriki i, a.g.e., IV, 459. 44 Süleymaniye Ktp. Bağdaılı Vehbi, nr. 115. 45 Katib ~ebi, a.g.e., ll, 1821. Terciime-i Mi/el ve'ıı-nihal (Ebü'l-Feth Taceddin Muhammed b.
Abdülkecim eş-Şehristani, ö.548/l 153; Çev. Nüh b. Mustafa), Istanbul 1279/1862, 174 sayfa. 46 !smail P~şa, Hediyye, ll, 468; Kehhale, a.g.e., IV, 4.2; Özel. a.g.e., s. 131. 47 !smail Paşa, Hediyye, ll, 468. 48 !smail Paşa, Hediyye, Il, 4.68; Mehmed Tahir, a.g.e., ll, 44; Kehhale, a.g.e .. IV, 42. 49 lsmill Paşa, Hediyye, Il, 468. · · 50 bk. Mehmed Tahir, a.g.e., Il, 44.
\ 1
D02568c1s1y2003.pdf 13.01.2010 15:20:31 Page 87 (1, 2)
--~~------ el-Konevi'nin er-Risate fi1jark beyııe'l-hadisi1-kudsi ( ... )Adlı Risalesi
· Ris.Ue'nin Yazma Nüshaları
Risale'nin üç yazma nüshası tesbit edilebilmiştir. Önceleri Mısir nüshası bilinen tek nüshası iken5ı Beyazıt Devlet Kütüphanesi'nde tesadüfen ikincisi bulunmuş, araştırmalarımiZ sonunda Süleymaniye Kütüphanesi'ndeki üçüncü yazmanın varlığı ortaya çıkmıştır. Tarih ve istinsah kayıtları bulunmayan bu nüshalann özellikleri şöyledir:
Yazma: ı - Darü'l-Kütübi'l-Mısriyye, Mustalahu'l-hadis Teymur Kitaplığı, nr. 155. 270xl70 - 235xl60 mm. ebatlarındaki yazma ta'lik kırması hatla yazılmış olup bir sayfada 25 satır bulunmaktadır.51
Yazma: 2 -Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Veliyyüddin Efendi, nr. 1142/18, vr. l85a-186a. 200x l35 - 145x95 mm. boyutlarındaki alıarlı kağıda nesih yazıyla yazılmıştır. Çerçeveli varaklar 19 satırdan oluşmaktadır.
Yazma: 3- Süleymaniye Kütüphanesi, Laleli, nr. 3733, vr. 148b. 200xl26-157x88 mm ehadındaki nüsha, tek sayfa ve 25 satırdan ibaret olup ta'lik kırması hatla yazılmıştır.
Neşirde her bir nüsha için değişik harfler simge olarak kullanılmıştır. Buna göre "r" harfi Darü'l-Kütübi'l-Mısriyye, "'-:'" harfi Beyazıt Devlet Kütüphanesi, "J" harfi de Süleymaniye Kütüphanesi nüshalarını göstermektedir.
Yazma nüshalar birer mecmua içinde yer almaktadırlar. Her üç nüshada da istinsah kaydına yer ve1ümemiş olması, müellif nüshası ya da ona en yakın tarihli olanı tesbit etme imkanı vermemektedir. Yapılan karşılaştırma sonucunda Mısır nüshasının daha düzgün ve tarnam olduğu görüldüğünden tahkikte bu nüsha esas alınmıştır.
Ris.Ue'nin Muhtevası
Müellifin mukaddime kısmında söylediğine göre risale, kudsi hadis ile Kur'an ve nebevi hadis arasındaki farklan göstermek amacıyla kaleme alınmıştır. Önce kudsi hadis tanimlanarak bir örnek verilmiştir, daha sonra altı madde halinde Kur'an'ın mümeyyiz vasıfları sayılarak kudsi hadislerde bu _özelliklerin bulunmadığı belirtilmiştir. Nebevi hadislerin diğerlerinden farkı ise bir cümlede özetlenmiştir.
Yazar Kur'an, kudsi hadis ve nebevi hadis arasındaki temel farklılığın "vahiy" meselesine dayandığını gördüğü için olmalıdır ki risalenin son kısmında vahiy konusuna değinmektedir. B1:1rada vahiy zahir ve ~atın olarak ikiye ayrıl-
sı bk. M. Awic ei-Hatib, es-Süııııe kable't-tedviıı, Kahire 1383/1963, s. 22; M. Tayyip Okiç, Baıı Hadis Meseleleri Ouriııde Tetkikler, Ankara 1959, s. 13; Mücteba Uğur, Hadis Ilimleri Edebiyatı, Ankara 1996, s. 164.
52 Bu nüshanın Mısır'dan temin edilmesini sağlayan Doç. Dr. Kemalettin Özdemir Bey' e şükranlan mı sunanm.
·in
D02568c1s1y2003.pdf 13.01.2010 15:20:31 Page 88 (1, 1)
ıl 1
~di5 1
' c ı
vla :ı u rat dı
ğrı · ! '
ıtı . ' te · r.' b, :ı ; . ~ i. ::>li iz, ı' tü ıd ot < i :ıg
n
1
·aı '
ni !Y ir. il ı ;h k;
!Ol
o lı :il ı '-ll B·
ile. . ( alt ıs:
de li ·t-51
-ın
Hadis Telkikieri Dergisi {HTD) ----------------~---
makta, çeşitleri açıklanarak Kur'an'ın, kudsi hadisin ve nebevi hadisin bu vahiylerden hangisiyle ilgili olduğu belirtilmektedir.
Risale'nin Tercümesi
Kudsi Hadis, Kur'an ve Nebevi Hadis Arasındaki Farklar ·--Rahman verahim olan Allah'ın adıyla. Alemierin rabbi Allah'a hamdolsun. Rabbim! Ilmimi artır.
Günahkar, zeliJ, yüce mevlasmın affını uınan NUh Efendi b. Mustafa el-Hanefi -Allah onlara gizli lütfuyla muamele etsin- der ki: Bana kudsi hadis, Kur'an ve nebevi hadis arasmdaki farklar soruldu. (Ben de şöyle) yazdım:
Kudsi hadis, Allah'a nisbet ederek kendi lafızlarıyla dile getirmesi için, Hz. Peygamber' e manası vahyedilend Bu yüzden kudsi hadislerin çoğunda meleğin aracılığı bulunmaz, aksin~ ilham veya rüya yoluyla vahyedilrniştir. Hz. Peygamber de bu manayı, aziz ve celil olan rabbine nisbet ederek dile getirir. Hz. Peygamber'in şu sözü bir örnektir: "Allah Tea.Ia şöyle buyurmuştur. Kim benim bir velime/dostuma düşmanlık ederse, ben de ona savaş ilan ederim."53
Kur'an (kudsi hadisten) birkaç yönden farklıdır:
1- Sahih olan görüşe göre Kur'an'ın lafızları da manası gibi vahyedilrniştir. Zira Kur'an hem lafzın hem de mananın ismidir. Kudsi hadisin lafızları böyle değildir.
2- Kur'an'ın lafızları mucizdir, çünkü meydan okumak için nazil olmuştur. Kudsi hadislerin lafızlarında bu özellik yoktur.
3- Kur'an başından sonuna kadar melek, yani Cebrail (a.s.) aracılığıyla indirilmiştir. Kudsi hadisler ise bazan melek vasıtasıyla, bazan ilham yoluyla, bazan da rüya olarak nazil olur. "Bütün semavi kitapları indiren Cebrail midir?" diye sorarsan, "Evet, hepsini indiren odur." derim. Ancak İsrafil de (a.s.) bazan Hz. Peygamber'e Kur'an olmayan birkaç cümlelik vahiyler indirirdi. Doğru ve kabul edilen görüş budur.
4- Abdesti bulunmayan kimsenin Kur'an'a dokunması caiz değildir, kudsi , hadisler böyle değildir.
5- Kur'an okuyucusuna, her harfine karşılık on hasene/sevap verilir. Kudsi hadisler hakkında böyle bir şey varid olmamıştır .
6- Namazda mutlaka Kur'an okunınası gerekmektedir, çünkü onsuz namaz caiz olmaz. Kudsi hadis ise namazda yeterli olmaz, aksine namazı ifsat eder.
Nebevi hadislerde Hz. Peygamber'in kendi lafızlarıyla ifade edip aziz ve celil olan Allah'a nisbet edeceği herhangi bir lafız ya da İnana vahyedilmesi söz
53 Buhaıi, "Rikik". Js
\ \
D02568c1s1y2003.pdf 13.01.2010 15:20:31 Page 88 (1, 2)
1
1· ı
- -----,.------- - e_l-Koııevi'ııin er-Risa/e fi'l-fark beyııe 'l-/ıadisi'l-kudsi ( ... )Adlı Risale.si
konusu değildir. Ancak Hz. Peygamber'in ictihad yapma yetkisinin bulunmadığını söyl~yenlere göre mananın vahyedilmesi zaruridir. Ya da bu {mananın vahyi), Hz. Peygamber'in ictihadda bulunabileceğini caiz görenlere göre de genelde olan durumdur.
Bil ki vahiy iki çeşittir: Zahir ve batın. Zahir vahiy de üçe ayrılır:
Birincisi meleğin diliyle sabit olan ve Hz. Peygamber'in,' tebliğ edenin Allah'tan vahiy indirdiğini hiçbir şüphe bırakmayan · zaruri bilgiyle bildikten sonra zihnine yerleşen vahiydir. Kur'an bu türden vahiydir. Melekten kastedilen Cebrail'dir. Allah şöyle buyurmaktadır: "De ki onu Rıihulkudüs rabbinin katından hak olarak indirdi."54
İkincisi meleğin işaretiyle konuşmak suretiyle hiçbir açıklaması olmaksızın Hz. Peygamber'in nezdinde sabit olan vahiydir. Bu tür vahye Hz. Peygamber şu sözüyle işaret etmektedir: "Mukaddes Rılhulkudüs kalbime üfledi (yani koydu) ki, hiçbir can rızkını tamamlamadıkça ölmeyecektir."5s
Üçüncüsü Hz. Peygamber'in kalbinde, Allah'tan olduğunda hiçbir şüphe bulunmayan bir ilhamın doğmasıdır. Bu Allah'ın kendi katından bir nurla ona göstermesiyle yani onun kalbinde Allah Teala'dan gelen bir nur bulunması sebebiyle olur. Nitekim Allah Teala şöyle buyurmuştur: "Allah'ın sana gösterdiği şekilde insanlar arasında hükmedesin diye ... ".56 Kudsi ve nebevi hadisler bu (son) iki tür vahiyleclir .
.:f•
· Kudsi hadis ile nebevi hadis arasındaki farka gelince, Hz. Peygamber, nebevi hadislerden ayrı olarak, kudsi hadisi "Allah şöyle buyuruyor: ... " diyerek aziz ve celil rabbine nisbet etmektedir.
Vahyin "batın" olan kısmı ise, hakkında nass bulunan hükümler üzerinde ictihad ve düşünme yoluyla söylenenlerdir. Eş'ariler, Mu'tezile'nin çoğunluğu ve kelamcılar, "0, arzusuna göre konuşmaz; o ancak vahyedilen vahiydir."57
ayetine dayanarak Hz. Peygamber'in şer'i hükümler konusunda ictihad yetkisi bulunduğuna karşı çık.mışlardır. Buna (şöyle) cevap verilebilir: Bu ayetler Kur'an hakkındanazil olmuştur; "Peygamber bu Kur'an'ı kendi arzusuna göre konuşmaz" demektir. Bize göre (Hz. Peygamber) vahiy gelmeyen konularda vahyi beklemekle yükümlüdür. Bekleme süresi geçtikten sonra rey ile amel eder. Bekleme süresi, bir farzı/emri kaçırma korkusuna göre t~dir edilir. Bu da olayların değişmesine göre değişir. Kaldı ki Hz. Peygamber yanlış üzerinde
54 en-Nahl 161102 ss Hadisin çeşitli rivayetleri için b k. Şafii, er-Risa/e, Istanbul ı 985, s. 53, İbn Mace, ·Tic arat", 2;
Hakim, ei-Mı'lstedrek, Beyrut 1-fV+Fihrist, ll, 4; Ali el-Müttaki el -Hin_di, Keıızii'l-ımımtil, 1-XVIII, Beyrut 1985, IV, 19 (hadis no: 9290}, IV, 23 (hadis no: 9310, 9311, 9~12}; İsmail b. Muhammed ei-Aclüni, Keşfü'l-lıaftı, 1-II, Beyrut 1351, 1, 231
56 en-Nisa 4/105 57 en-Necm 53/3-4
173
D02568c1s1y2003.pdf 13.01.2010 15:20:31 Page 89 (1, 1)
ıdı '
( '
yl 'nı
ın
(
ığ
n' :aı
.st
.ır ..
at ıt; ·.
,n ··i . . .ı~· aF i ıd
:aı1 in · l <: . ak' . er
ı' ·e ::
ı}':'i ~aı
ize re]
eı '· · [e: '·
.. q
-:;ı
va l · !i
bh : ikr . ı 'ıe, ib ı
ı
tuı .
.'ıe ·
:tur
da·• yi ,, 1es 2, ~ -
efi,
Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) _________ ...:...._ ___ -:---------
kalmaktan korunınuştur; (bu yüzden) kendisine muhalefet etmek caiz değildir. Onun dışındakilerin. görüş beyan etmesi ise böyle değildir. Zira bir müctehidin hatalı olabileceği ve hatada karar kılabiieceği ihtimaliyle diğerine muhalefet etmesi caizdir. Bu (ictihad) ilham gibidir ve Hz. Peygamber için kesin delil teşkil eder. Allah katından olduğunu kesinlikle bildiği için karşı çıkılınası caiz değildir. Onun dışındakilerde bu özellik bulunmadığından onlar hakkında (ictihad kesin delil) değildir.
Noksanlıktan münezzeh ve yüce olan Allah doğruyu en iyi bilendir. 'Dönüş ve sığınma O'nadır. Bize Allah yeter, O ne güzel vekildir. Güç ve kuvvet ancak O'nunladır. Allah'a hamdolsun bu (risale) O'nun yardımıyla bitti ve tamam-landı. Amin. ----
Risıilenin Orijinal Metni
c,f _r.:}l <.!.:.b.l& il {_,El J ,r.ü.ll <.!.:.b.ll ~ ,j _,.elf</ ,Vf.., .)1
.L:Js- t}~j ":'J .:r--JWI ":'J ..ıı .ı....-JI r-'"" )1 ;_r> )l..ııl r JW ..ııl 60~\s. 59~1 ~c/. 58t.Ş.ı.:..il Ci ~1 o'1y p ı.,?-'1)1 J:l.ili._,...;.WI..ı,.JI J~ 64 .lill .;..,..ı,Ji.JI..:-=5 63.~ - ·1i.;..,..ı,Ji62 .:ıi ;11 .ı..ili.;..,..ı,Jı · ,; :11 ·,&,. ..:..l:...- 61 :.:._ _11 ..AkL tE" . . .J '<'.r.' - . .J r .J <E" • 0:! ...-r ı.r ..,.-.--- .
~ ~1 ~ ~\II.JIS UJ .J .JW ..ııl Jl ~ .J ~.;.s. 65~ ol:..... rL .J ~ ..ııl._)...p .JI <.?'_,...JI_y>
J f'.~J Jı 67...ı ~e~~ .. !ıE if r-1- .J ~ ..ııı .)..P ..r.ıı J.,...; rı.:....ıı 66.Jı r4-1>-~ J. ,...!.J.Wı a......ı.J :69":' _rJ~ ..::;~T ..ı.ü t;ı.J J 68c.5,ıs. <.r'• JW ..ııl Jli :r-1- .J ~ ..ııı._)...p J_;s .~
:oy~·.J <.r' .Ji_,.<JI J};.J
.;..,..ı,Jı 72.ı;wı · - -•ı. 71 .ı:..aJ 70 ı.:.\1.-- .nll ı. ~\....S~:.:... '-'l&-1.. .:ıi ;11 Jiwı.:ıı-'-· - <'> - .J .....---J ı-- c_-=-- u- . J 't". . r -• ..!.J.j.JS 73-=---:! <E".ı..ill
.<E".uıı ~..ı,Jı .ı;wı.:ı.J~· cS..ı.,.;jj ..:.J; ~\1 Ôft-"-' ..ı;wı .:ıı -4-:--J <T>
cJı.: <":"> J <ız;t--..ş.ı:.;ı- <..IS 5s (J) J (":") J <h;L--~ı- <..IS 59
"..i.~· (J).}. 60 ·~ı-cJı..).:<":">J<ız;t-"~1" ~ 61
- . (":") J .ı.it- "/ ...;,;> 6ı' <Jı J (":") ~ <Jz;L • ..ş _,:.ll" <..IS 63
(":") J <h;L--._r.ı.ill' <..IS 64
·.r."'- <Jı..; 65
..J. (J):; 66
(J) J <h;L- • ...r <..IS 67
..:..,.Wl ;.;- J ,ı:.,.,...., _..,~- t:-=ı• ..; 68
rA Jü )1 •tSJ~I 69
. ..-ı-ı- cJı J <":">..; 7o Jôillı cJı ..; , • .ı;.<r c..,.,ı j 71
<Jı J ih;t- · .ı.wı- ~ 72 ·..,.-:~· cJı..; 73
D02568c1s1y2003.pdf 13.01.2010 15:20:31 Page 89 (1, 2)
_ .:...._ _ _______ el-Konevi'nin er-Risiile ji'l-fark beyne'I-hadisi'I-kudsi ( ... )Adlı Risalesi
öJli .r..ı.All ~.ı.....ll_, ()Lll ~ .}-r.- ._.:s-1 ..!.IWI ..ı.....tY. 74J _;; o..,>l .)1 ..ı_,t ~ .:ıf;JI .JI -4:..._, (1")
!()Lll ~ ,}-_~ ~L....JI ~1 ~ Jjl:JI .}'> :..:..li .J!> .\.ü)~ ö);_, r4J)'~ ;Jli..ı ..!!.Wl ..ı._.ıY. .J~
• .:ır _;ı~ 'J ~~~:>ı rL _, ~ ...ııı ~~.:,;._.ı., J?. .:ılS' r)L.lt ~ ..ı:;ırı.:ıı 'J! JSJ~ J;l:.lı r ·r:..:..li
. 75 J J......JI ~ _, ~1 _ıl> 1.1.. . .:ı i .rÔ! ._r--1 .ş lll ._,>_,.ll ~ ~1 _,ı <....l.s:l~ ..}.
. 76 .,.-..ı.Alt ~.ı.....! ı .:ı ..ı> ..!-..ı.-..ll .._. ).f!"! 'J .:ı i _;ll .:ı ı -4:.. _, ( t)
. ..!.U~ oÜ>- <) ~.r. r.l .r..ı.All ~.ı.....lt_, ~~.:......> ~ ....;;> 78J53 n~).i ~ .:ıi_;Jt.:ıt-4:--..ı (O)
82 ;:>l.aJt..}81 c.S~ 'J <J"'..ı.AJI ~.ı....JI_, ..;_,~ ö:>l.aJI BOjp 'JJ 19..:_. ö:>\...AIJ ~ 'J .Jl_;li.JI -4:--..ı (') - - . .83~;,~..}.
'Jt_, 85~_, y- .)W ...ıı l ..)1 ..ı~ C:~ .:.&o r.J ~ 'J_, .l2.d 84.~1 .,>._r-J .ş_,:.lt ~.ı.....lt_, ·• ).f!"! ~ ~ ...,_JWI Y' _,1 ~~ 'Jt ( )L.li.J ;:>L.aJı ~ Bi~ ~ ~ ..:.. ~ 'J ._;-..JI 86 ·~!>
=t!_,;l .:)1; .rl.lô.lt_, . .;.~ _, .rU> .:ı~_,; ._,>_,.ll .:ıı ~· 88 _,
c.ŞJJ~I ı--W~~~ ......1P ~ rL..ı ~ ...ııl ~ .r.Jt e-' <) e_,; ..!.IWI .J~ ~ 1.. J.J'JI u:JI ...ııı J li r)L.lı ~ .Y-r. ..!l.Wı ~ )ı.r~ı_, J::.il' 89ı.ı.. ~ .:ıT _;ıı_, .)W ...ııı ~ ..s> _,.ı4 J;ı.; ..;~ d!..U t)l:.lt
. "90 ._;....!~ .!LJ ~ ._,...ı.AJI C.-'J ..ı_;; Ji' .)W
~ ...ııl ~ .r,JI J\.!1 <JI..ı r')L<l~ .J~ _;:i-~ ..!.IWI öJL!~ rL..ı ~ ...ııl ~ .~ ~ 1.. .jl!ll o:JI ."91'-fijJ ~ ~ ~_,..;.) L; .:ıl ._.:li<) d ..ıl eSI ı./.JJ.) t!.A.i ._,....ı.AJI (.JJ .:ıl" :..1~ rL..ı
...,ı; .) JY ~ 92 eSI .~ ~ J.i-'. ol;l .:ı~ .)W .ııt ~ r4J~ ~ ~ ~r-JI ~ p 1.. .:..ll!ll t;Jt.J
.:r..lı ~ .ş_,:.ll _, .r..ı.All ~.ı.....ll_, . 93"...ıı1 !.ll;l l...ı ._,...l:JI ~~·:.)W ...ııl Jli W" JW ...ııı ~ ~
:+· ·.r-?1
• ..:-ı;· (J).; .1 ( '":"') .f a.ll... J;~· ws 74
"J_,.wr cJı..; 75
<r> ..; ·.)~ .a-Jı • .u 76
"..;.Jl.i"ıJı.:ı..,..ı.) n -~· ıJı J ('-:").) 78
<"':"'>~ aut.- ·..:..--~ 79
"jpı" ıJı J ('-:").) 80
"jpı" ('-:") .) Bl <J) .f a.lL ";)~...all .)" ..Js 82
·~· cJı .; _, "t..ı ... :/c..,..ı..; 83
· ,~r cJı .1 c.:,..ı..;.: ·~,>ı· <r> ..; 84
cJı .1 ('":"').) olj 85
·,~li· cJı _, ı...;:.i.; 86
·~·(J) J('-:').; 87
(J) .f .lüL • _," .j .i'" 88
",_u· cJı..; 89 90
D02568c1s1y2003.pdf 13.01.2010 15:20:31 Page 90 (1, 1)
ı,[ ı·
Hadis Telkikieri Dergisi (HTD) --------------:------- --
.:ı4 ~_, :r- ~).)ı rLJ ~ .ııı.)..P ._r.ıı ~ ..,.-..J.AJı ~..wı.:ıı ..ş_,.,.:.ıı_, ..,.-..J.AJı ~..wı .:r- J_;Jı_,
. ..ş_,.,.:.li.J..ı.> ".)W .ııl Jü" :J~
<.ı_;:.....Jı ;sı_,~~~~ ~J ~_,...,:..ıı r~~~ ı} J-i:ı4 'sLı .. ~.p~4,. J~ ı.. ._.,.._,ıı <.r .:,ı.ı.,ıı_, ı.._,· :.)w ..ı~~ t:r-J' r~' 96 ı} rL..ı ~ .ııı .)..P ._r.ıı .li.> <.r .. lR-~ı.:ı~ .:ı4 .:ı_,...ıs::...Jı_, <.S.*- ,:,i_,ill 1~ ~ 1.._, .~ ,:,i_;JI ,:,i..:...) J_;; ..;4 ~~ _, 98
"'7[._ry. ._.,.._, ~1 .>" .JI) ..s.,.JI </' ~
o;..ı.<.. ..r~ ;~~~ •» .L.2.Zı ~ ..si)4 "~ı ~ -<:!' C.Y- ı-1 ı...,;·._.,.. _,ıı ;~4 ;_,..t.. r ı.;.=_, o........a.; ıoı .i~ ~ .._;> ~~ ıoo ~ ;ı_;ıı <.r- r ,..-... ..;ı ~~ .: . ...ırJı ....;)1.:.:.4 ~ .!ll;_, ./ _,aıı ü _,; ....; ~ ·i · ··- • cill>... ıoJ. • ~ . d)ı.. .:ıuı . _ ı~ U&. .ııı ı A • • • .:ı ~- ı.. ..j')l.;.., 102ciJı;.,.. ? ~ Jft<' • .... . •. J" r--_, . ..r- ,;:Y J" .Y': .
.= . o ..;ı., ~ ..; .s:J cill>... o • _ 1 • w.. · ~u ~ ..;ü 104 W~ts !.i> w 1 :ı ı lh;JI Jt.:> ~ .:.r . . • .r.u,~ d . r- _,. Jr-'· . . .ü...:JI 105--4: ·~ j... .j ..,..)_,.)W ..el
öJ.; ~J J..ı> ~J J:S'_,II ~-' .ııl ı.:.,....:.._, ıo.oı[..,..t._, C5'..r' <;ll_,) 107[":"1_,...J4} ~I.)W 106[, ..;~>.,...-) .ııl_, .4114 ':ll
0109(.r.i ..;y-_, .)W :U.ı ~ JS..ı .!ll~~]
"J~- cJı.; 9.ı (":").) >lj 95
(":") .:.- 4l.;L.. • .;-:_; ,.>- 96
c..,.,ı _, cJı .:.- 4l.;L.. ~'lı • .u. 97 98
1 \
D02568c1s1y2003.pdf 13.01.2010 15:20:31 Page 90 (1, 2)
---------------- e/-Konevi'nin er-Risale fi'ljark beyne'/-lıadisi'l-kudsi (. .. )Adlı Risalesi
EK: Da~Kütübi'l-Mısriyye nüshası
:177
D02568c1s1y2003.pdf 13.01.2010 15:20:31 Page 91 (1, 1)
ı
,;
1
ı'
Hadis Te tkik/eri Dergisi (HTD) ------ ------- ------ - --
Darü'l-Kütübi'l-Mısriyye nüshasının ikinci sayfası
.178. ::.·:··
