FENOMENOLOGIJA BALKANSKOG DESPOTIZMA balkanskog...objavqivawa mog teksta “U cara Trajana kozje u{i”, gra|anske parnice koju sam vodio protiv Staneta Dolanca i wegovih sau~esnika

FENOMENOLOGIJA

BALKANSKOG DESPOTIZMA

Dr Vojislav [e{eq

Srpska radikalna strankaBeograd 2000.

Dr Vojislav [e{eq

FENOMENOLOGIJA BALKANSKOG DESPOTIZMA

Recenzenti:Gordana Bulatovi}

Maja Gojkovi}

Glavni i odgovorni urednik:Sa{a Radovanovi}

Tehni~ka priprema:Branka Bobi}

Redakcija:

Ivana Borac, Nata{a Vuji}, Du{an Vesi}, Milica Vesi},Sla|ana Vlajkovi}-Veli~kovi}, Milica Gogi}, Qubica Davidovi},Ivana \uri}, Vesna Zobenica, Vesna Jawi}, Qiqana Mihajlovi},Aleksandra Milinkovi}, Ana Obradovi}, Danijela Pumpalovi},

Gordana Maksimovi}-Jandri},StanislavaSvilenkovi}, Radmila Peruni~i}, Qubomir Supi},

Izdava~:Srpska radikalna stranka Beograd, Trg pobede 3

Za izdava~a:Dr Vojislav [e{eq

[tampa:“Etiketa”, Bole~

Za {tampariju:Milenko Dramli}

Tira`: 1.000 primeraka

CIP - Katalogizacija u publikacijiNarodna biblioteka Srbije, Beograd

929 : 32 [e{eq V.

[e{eq, VojislavFenomenologija balkanskog despotizma /

Vojislav [e{eq. - Beograd : Srpska radikalna stranka, 2000 (Bole~ : Etiketa). - 991 str. : 20 cm

Tira` 1000. - Sadr`aj : Suo~avawa sasamoupravqawem : Kwige za loma~u :Fenomenologija balkanskog despotizma.

ISBN 86-7402-058-5

323 (497.1)a) [e{eq, Vojislav (1954 -) - Zabrawenekwige b) Jugoslavija - Politi~ke prilikeID=85502476

SU O ̂ A VA WA SASA MO U PRA VQA WEM

I izdawe – SIV[, Beograd 1987, II izdawe – SIV[, Beograd 1988,III izdawe ABC “Glas”, Beograd 1991.

Recezenti:

Borislav Mihajlovi} MihizVuk Dra{kovi}

PRED GO VOR PRVOM IZDAWU

“[ta je to sa mo u pra vqa we?” Na`a lost, ta kvo pi ta we sam se bi po -sta vio tek ka da mi je sa mo u prav nim dru {tve nim od no si ma ugro ̀ e na li~ -na eg zi sten ci ja. U ra noj mla do sti, pun ko mu ni sti~ kog po le ta, en tu zi ja -zma i sa mo po u zda wa, kao stu dent tre }e go di ne Prav nog fa kul te ta u Sa -ra je vu iza bran sam za de mon stra to ra na pred me tu Ustav no pra vo. Iz vo -dio sam ~a so ve vje ̀ bi sa stu den ti ma dru ge go di ne uz po mo} “Prak ti ku maza ustav no pra vo” ~i ji su au to ri prof. dr Ivan ka Sr ni} i prof. dr Pa -vle Ni ko li}. Tad sam ve} po ~eo da se ba vim mi {qu da te o rij ski pro u ~a -vam pi ta we prav nog po ret ka u dr ̀ a va ma ti pa dik ta tu re pro le ta ri ja ta,te ma {tao i o pi sa wu kwi ge na tu te mu. Me |u tim, ka ko sam se kao stu dentpro de kan ener gi~ no su prot sta vio iz bo ru prof. dr Fu a da Mu hi }a za de -ka na Fa kul te ta, a on je upr kos to me bio iza bran, od obe }a wa ne kih na -stav ni ka da }u na kon di plo mi ra wa bi ti za po slen kao asi stent na pred -me tu Ustav no pra vo ni je bi lo ni {ta. Ia ko je pret hod ni de kan prof. dr\or |e Sa mar yi} u jed nom slu ̀ be nom do ku men tu – ka rak te ri sti ci na pi -sao da sam naj bo qi stu dent od osni va wa Prav nog fa kul te ta u Sa ra je vu(stu dij sam za vr {io za dvi je go di ne i osam mje se ci), Mu hi} je bio vi {ene go do voq no mo }an da spri je ~i i sa mo ras pi si va we kon kur sa na ko ji samse na mje ra vao pri ja vi ti.

To }e iz mi je ni ti ~i ta vu mo ju ̀ i vot nu sud bi nu. U po tra zi za za po sle -wem, “tr bu hom za kru hom”, kon ku ri sao sam za iz bor u zva we asi sten tapri prav ni ka na pred me tu Te o ri ja o ra tu no vo o sno va nog Od sje ka za op -{te na rod nu od bra nu Fa kul te ta po li ti~ kih na u ka u Sa ra je vu, da bih na -kon dok to ri ra wa bio iza bran za do cen ta na pred me tu Me |u na rod ni od -no si Od sje ka za po li ti~ ke na u ke i Od sje ka za `ur na li sti ku. Ne du go za -tim sam stu pio u otvo re ni ide o lo {ki i po li ti~ ki su kob sa Sa ve zom ko -mu ni sta i zbog to ga bio prog nan sa na stav ni~ ke ka te dre. Usko ro }u i krozli~ no is ku stvo do }i do za kqu~ ka da u ti to i sti~ koj Ju go sla vi ji uop {te ine po sto ji prav ni po re dak, kao ni, uo sta lom, u dru gim ze mqa ma sa mark -si sti~ kim re ̀ i mom, s jed no par tij skom ko mu ni sti~ kom dik ta tu rom iide o lo {kim mo no po li zmom.

Je zi kom do ku me na ta, ko je ov dje pre zen tu jem, na sto jim do ka za ti te zuda je pri rod na su {ti na sa mo u pra vqa wa – au to kra ti ja i ne gi ra we ele men -tar nih gra |an skih slo bo da i pra va. Ovom kwi gom ob u hva tio sam sud skepro ce se po vo dom mog ad mi ni stra tiv nog ukla wa wa sa uni ver zi tet ske ka -te dre, pri vat nih tu ̀ bi po ro di ce Di zdar i Mu sta fe Grab ~a no vi }a na kon

5

ob ja vqi va wa mog tek sta “U ca ra Tra ja na ko zje u{i”, gra |an ske par ni ceko ju sam vo dio pro tiv Sta ne ta Do lan ca i we go vih sa u ~e sni ka zbog po vre -de mo jih au tor skih pra va ko ju je Sta ne Do lanc po ~i nio zlo u po tre bomsvog slu ̀ be nog po lo ̀ a ja, te do ku men ta ve za na za po li ti~ ko-po li cij skamal tre ti ra wa dru gih qu di po vo dom mog slu ~a ja. Ri je~ je, pri je sve ga, opro ga wa wu Du {a na Bo gav ca, te o pe ri pe ti ja ma ko je su ima li To ma`Mast nak i dr Mi lo{ Ar se ni je vi}, kao i dru gi is tak nu ti in te lek tu al ciko ji se vla da vi ni be za ko wa od lu~ no su prot sta vqa ju jav nim pro te sti ma.

Su o ~a va wa sa sa mo u pra vqa wem su, u stva ri, su o ~a va wa sa au to kra ti -jom. Ma {ta nam ti to i sti~ ki ide o lo zi po ku {a va li ser vi ra ti pod poj -mom “sa mo u pra vqa we”, ono, po svo joj iz vor noj su {ti ni, pred sta vqa sa mo -vla {}e, neo gra ni ~e no vr {e we funk ci je dr ̀ av ne upra ve u si ste mu vla -da vi ne u kom do mi ni ra po li ti~ ka sa mo vo qa jed ne li~ no sti ili gru pe qu -di. Sa mo vla {}e (au to kra ti ja) i sa mo u pra vqa we, u uslo vi ma ne do voq noiz di fe ren ci ra nog raz li ko va wa vla da vi ne nad qu di ma i upra vqa wastva ri ma, u prak ti~ nom `i vo tu se mo gu po sma tra ti kao poj mo vi sa sli~ -nim, ako ne i istim zna ~e wem, go to vo kao si no nim ni ter mi ni. Ono {tosa mo vla {}e pred sta vqa u ~i sto po li ti~ koj sfe ri, to je sa mo u pra vqa weu vo |e wu ukup nih dru {tve nih po slo va. Ko mu ni sti u na {oj ze mqi sa mi ivla da ju i upra vqa ju. Svi mi ko ji po ku {a va mo da se wi ho voj sa mo vo qi su -prot sta vi mo, gra |a ni smo dru gog re da.

Za ju go slo ven ske uslo ve pa ra dig ma ti ~an pri mjer sa mo vla {}a i sa mo -u pra vqa wa u wi ho voj naj o go qe ni joj ver zi ji iz gra di li su, ina ~e, Bran koMi ku li} i Ham di ja Po zde rac po sled wih dva de se tak go di na u Bo sni iHer ce go vi ni. Ni je ni ma lo slu ~aj no {to se u na ro du skra }e ni ca SR BiHtu ma ~i kao “Sa mo stal na rad wa Bran ka i Ham di je”. U na di da je ta kav si -stem vla sti i upra vqa wa, ko ji da nas sim bo li {e Bran ko Mi ku li}, na iz -di sa ju, ovom kwi gom do ku me na ta pri dru ̀ u jem se na po ri ma ju go slo ven skede mo krat ske i slo bo dar ske in te li gen ci je da se spri je ~i we go va ob no va iu~i ni sve {to je po treb no da se na po kon svr sta mo u red ci vi li zo va nihevrop skih na ro da.

6

7

PR VI DIO

PRO CES PRED SU DOM UDRU@ENOG RA DA PO VO DOM UKLA WA WA SA NA STAV NI^ KE

KA TE DRE

Glav ne okol no sti mog ukla wa wa sa na stav ni~ ke ka te dre Fa kul te tapo li ti~ kih na u ka Uni ver zi te ta u Sa ra je vu zbog idej no-po li ti~ ke ne po -dob no sti ve} sam ob ra dio u kwi zi “Haj ka na je re ti ka”. Sa da na mje ra vamda is kqu ~i vo je zi kom ori gi nal nih do ku me na ta pri ka ̀ em na ko ji na ~inSa vez ko mu ni sta kao vla da ju }a par ti ja spro vo di svo ju po li ti ku u to ta -li tar nom dru {tvu, pre ne bre ga va ju }i sve vla sti te za kon ske i me |u na -rod ne prav ne nor me ko je je, ina ~e, ju go slo ven ski re ̀ im pri znao i ra ti -fi ko vao.

^e tvr tog de cem bra 1981. go di ne is kqu ~en sam iz Sa ve za ko mu ni stazbog: 1) sta ja wa u od bra nu dr Ne na da Kec ma no vi }a pro tiv ko ga je u to vri -je me vo |en par tij ski pro ces s ja sno iz ra ̀ e nim na mje ra ma po kre ta ~a da gaote ra ju s Fa kul te ta zbog kri ti~ ki in to ni ra nih ~la na ka ko je je ob ja viou be o grad skom “NIN”-u, 2) po kre ta wa po stup ka za od u zi ma we ma gi ste ri -ja po li ti~ kih na u ka se kre ta ru Grad skog ko mi te ta Sa ve za ko mu ni sta Sa -ra je va mr Bra ni Mi qu {u, ina ~e pu le nu Ham di je Po zder ca, zbog do ka za -nog pla gi ja ta; 3) jav nog kri ti ko va wa pa ni sla mi sti~ kih ide ja i na ci o na -li sti~ kog po na {a wa dr Ati fa Pu ri va tre, dr Ha sa na Su {i }a i dr Mu ha -me da Fi li po vi }a; 4) du go go di {weg upor nog su prot sta vqa wa glav nom li -de ru mu sli man skog na ci o na li zma na Fa kul te tu po li ti~ kih na u ka u Sa -ra je vu dr Ome ru Ibra hi ma gi }u, bli skom pri ja te qu i “sa bor cu” Ham di jePo zder ca.

Iz Sa ve za ko mu ni sta me je is kqu ~io ne po sred no Op {tin ski ko mi -tet Cen tar, pret hod no pro ci je niv {i da se ta kva od lu ka ne bi mo gla po -sti }i na sa mom Fa kul te tu, me |u mo jim ko le ga ma i stu den ti ma. U vri je meis kqu ~e wa iz Par ti je bio sam iskre ni i ubi je |e ni ko mu ni sta. U su kob sPar ti jom do {ao sam sma tra ju }i da ona iskre no i od lu~ no na mje ra va re a -li zo va ti onu po li ti ku za ko ju se de kla ra tiv no za la ga la, te da su ne ga tiv -no sti u we nom dje lo va wu sa mo stvar tre nut nih i pro la znih de for ma ci -ja, od no sno, po sle di ca an ti par tij skog dje lo va wa gru pa i po je di na ca ko jisu se in fil tri ra li u we ne re do ve. Te {ko sam se mi rio sa o~i gled nom ~i -we ni com da su “ne ga tiv nosti i de for ma ci je” u stva ri glav ni me to di dje -

lo va wa i osnov ni ci qe vi Sa ve za ko mu ni sta Ju go sla vi je. Mo je in te lek tu -al no i po li ti~ ko sa zri je va we i sa zna we pra ve pri ro de po sto je }eg po ret -ka i ide o lo gi je ko jom se on ru ko vo di do {lo je na knad no i po ste pe no.

Bi lo je ne mi nov no da pro |em kroz mu ko trp ne fa ze bu |e wa iz dog -mat skog sna, bol no su o ~a va we s ide o lo {kim i po li ti~ kim po stav ka mana ko ji ma sam vas pi ta van, ras kid sa vi {e go di {wim na ~i nom re zo no va -wa, da bih se na po kon oslo bo dio mla da la~ kih za blu da, osje tio dah slo bo -de i de mo kra ti je, shva tio wi ho vu pu nu vri jed nost i od lu ~io da ih se vi -{e ni ka da, ni po ko ju ci je nu, ne od ri ~em.

Ina ~e, od lu ka o mom is kqu ~e wu iz Sa ve za ko mu ni sta for mal no jedo ne se na na osno vu iz vje {ta ja “Dru gar skog vi je }a” u sa sta vu: Ivi ca Mi -{i} (sa da {wi di rek tor Novnisko izdava~ke radne organizacije“Oslo bo |e we”), Dra go ̂ u~ ko vi} (pen zi o ni sa ni pu kov nik i krun ski la -`ni svje dok na mom su |e wu iz 1984. go di ne) i Fa ruk Si ja ri} (asi stentMu zi~ ke aka de mi je i sin kwi ̀ ev ni ka ]a mi la Si ja ri }a). U iz vje {ta juje sta ja lo:

Na sjed ni ci Op {tin skog ko mi te ta SK ko ja je odr ̀ a na 16. no vem bra1981. go di ne vo |e na je ras pra va o sta wu na Fa kul te tu po li ti~ kih na u kau Sa ra je vu. Na sjed ni ci je kon sta to va no da si tu a ci ja na Fa kul te tu ve} du -`i vre men ski pe ri od uka zu je na na go mi la ne pro ble me. Is tak nu to je da suuve li ko po re me }e ni me |u qud ski od no si ko ji ote ̀ a va ju rad ka ko sa mo u -prav nih, ta ko i dru {tve nopo li ti~ kih or ga ni za ci ja. Rad par tij skih or -ga ni za ci ja uglav nom se svo di na ak tiv no sti ko je se ini ci ra ju iz Op {tin -skog ko mi te ta, a ri jet ko se po kre }u pi ta wa od no sa na Fa kul te tu, po na -{a wa ~la no va SK itd. Pri sut na je pa siv nost ve }eg bro ja na stav ni ka ~la -no va SK u ra du osnov nih or ga ni za ci ja SK. Ri jet ko se sa sta ja la i Ak ci o -na kon fe ren ci ja, a ni jed nom se na dnev ni red ni su sta vi li pro ble mi zako je je kon sta to va no da su po pri mi li ta kve raz mje re da mo gu da pa ra li -{u rad Fa kul te ta.

Raz ma tra ju }i u tom kon tek stu ak tiv no sti i dje lo va we dr Vo ji sla va[e {e qa, do cen ta na Fa kul te tu po li ti~ kih na u ka, upo zo re no je da ve}du ̀ i vre men ski pe ri od [e {eq svo jim po na {a wem iz van ali i unu tar sa -mo u prav nih struk tu ra, kao i u po sled we vri je me jav nim dje lo va wem do -pri no si gru pa {e wu, na ru {a va wu me |u qud skih, ko le gi jal nih i sa mo u -prav nih od no sa na Fa kul te tu. Is tak nu to je ta ko |e, da iz vje sne sla bo stiu raz vo ju sa mo u prav nih od no sa na Fa kul te tu, ko je su uo~ qi ve, ne mo gu bi -ti oprav da we za [e {e qe vo dje lo va we. Zbog ne kih we go vih po stu pa ka ko -ji su me |u ko mu ni sti ma Fa kul te ta ocje we ni kao ne pri hva tqi vi, OOSKIII go di ne Od sje ka za ONO for mi ra la mu je u apri lu mje se cu 1981. go di -ne Dru gar sko vi je }e. No, ka ko je [e {eq ve} idu }eg mje se ca sa mo i ni ci ja -tiv no pre {ao u dru gu OOSK, Dru gar sko vi je }e svoj rad ni je pri ve lo kra -ju. Od tog vre me na [e {eq je jo{ je dan put pro mi je nio OOSK, ta ko da jesa mo u 1981. go di ni bio po ve zan u tri osnov ne or ga ni za ci je SK na Fa kul -te tu po li ti~ kih na u ka.

Sto ga je Op {tin ski ko mi tet SK Cen tar, na sjed ni ci odr ̀ a noj 16.no vem bra 1981. go di ne, od lu ~io da is ko ri sti svo je sta tu tar no pra vo i da

8

for mi ra Dru gar sko vi je }e ko je }e de taq ni je is pi ta ti i ana li zi ra ti po -na {a we i dje lo va we dr Vo ji sla va [e {e qa. Op {tin ski ko mi tet SK jeova kvu od lu ku do nio i zbog to ga {to po ku {aj Dru gar skog vi je }a na sa momFa kul te tu ni je, usqed pre la ska [e {e qa iz jed ne u dru gu or ga ni za ci ju,mo gao bi ti pri ve den kra ju. No va or ga ni za ci ja u ko joj se po ve zao [e {eq16.11.1981. go di ne ni je u mo gu} no sti da kom plet no i cje lo vi to ocje ni we -go vo dje lo va we ko je ima du ̀ e vre men sko tra ja we.

U skla du s tim za kqu~ kom Op {tin ski ko mi tet je na sjed ni ci 17.11.1981.go di ne u pri su stvu dru ga [e {e qa pred lo ̀ io Dru gar sko vi je }e u sa sta vu:Ivi ca Mi {i} (pred sjed nik vi je }a), te Dra go ̂ u~ ko vi}, Va so Mli na re vi},Fa ruk Si ja ri} i Bran ko Vig we vi} (~la no vi vi je }a). Na sa stan ku OK SK17.11.1981. go di ne, na ko jem je i do ni je ta od lu ka o for mi ra wu Dru gar skogvi je }a dr Vo ji sla vu [e {e qu pred lo ̀ e no je da vi je }e za po~ ne rad ve} su -tra dan 18.11.1981. go di ne, ali je [e {eq iz ja vio da upra vo su tra dan tre bada pu tu je i da zbog to ga Dru gar sko vi je }e ne }e mo }i da ra di do we go vogpo vrat ka, to jest do 24.11.1981. go di ne.

Dru gar sko vi je }e za po ~e lo je rad 24.11.1981. go di ne u 9,00 sa ti u pu -nom sa sta vu: Ivi ca Mi {i}, Dra go ^u~ ko vi}, Bran ko Vig we vi}, Va soMli na re vi} i Fa ruk Si ja ri}. U ra du Dru gar skog vi je }a od po ~et ka jeu~e stvo vao i Vo ji slav [e {eq.

Od mah po po ~et ku ra da Dru gar skog vi je }a [e {eq je sta vio pri mjed -bu da ni je sa gla san da u ra du vi je }a u~e stvu je drug Bran ko Vig we vi}, se -kre tar OOSK III go di ne Po li to lo gi je, is tak nuv {i da on ne pri pa da tojosnov noj or ga ni za ci ji i da on ne }e i ne mo ̀ e da sa ra |u je sa Dru gar skimvi je }em u ko me sje di Vig we vi}, zbog to ga {to je, po we go vim ri je ~i ma,“Vig we vi} za vr bo van od Ati fa Pu ri va tre”. Pred sje da va ju }i je re kao daDru gar sko vi je }e ni je ovla {}e no da mi mo od lu ke Ko mi te ta mi je wa vla -sti ti sa stav, ali da pre pu {ta Vig we vi }u da se opre di je li sam oko to gada li }e osta ti ili na pu sti ti sjed ni cu vi je }a.

Vig we vi} je iz ja vio da ne bi htio da iza zi va pro ble me svo jim u~e -{}em u Dru gar skom vi je }u i da ote ̀ a va we gov rad, ali se ener gi~ no ogra -dio od [e {e qe ve pri mjed be da je za vr bo van od Ati fa Pu ri va tre ili bi -lo ko ga i po tom je na pu stio rad Dru gar skog vi je }a.

Po sli je to ga pred sje da va ju }i je iz lo ̀ io sa zna wa u SK zbog ko jih jefor mi ra no Dru gar sko vi je }e Vo ji [e {e qu, na vo de }i pri je sve ga sli je -de }e:

Ukup ni od no si sa dru go vi ma i ko le ga ma i po na {a we pre ma wi ma uka -zu ju da je [e {eq pre ma ve li kom bro ju ~la no va ko lek ti va na Fa kul te tuna stu pao sva |a la~ ki, ne dru gar ski, ne ko rekt no, da se, pre ma ni zu sa zna wau od no si ma sa ko le ga ma po na {ao pre po tent no, vri je |a ju }i i po ni ̀ a va ju -}i, dis kva li fi ku ju }i ih i kao na stav ni ke i kao na u~ ni ke i kao ko mu ni -ste i sa mo u pra vqa ~e, ne bi ra ju }i ni vri je me, ni mje sto, ni na ~in, {to je~e sto osta vqa lo mu ~an uti sak, re me ti lo od no se i stva ra lo du bqe i traj -ni je tra go ve na ukup nu kli mu i at mos fe ru u ko lek ti vu, na we go vo je din -stvo, rad no i sa mo u prav no funk ci o ni sa we. To se ne mi nov no pre la ma lo ina idej nopo li ti~ ko i ak ci o no je din stvo dru {tve nopo li ti~ kih or ga ni -

9

za ci ja, pri je sve ga SK, ko je su ~e sto zbog to ga bi le pri nu |e ne da se is cr -pqu ju ba ve }i se spo red nim umje sto vi tal nim pi ta wi ma od in te re sa zaFa kul tet, rad ne qu de i stu den te. Pri tom su iz ovog ugla gle da no kon -kret no na zna ~e ni od no si Vo je [e {e qa pre ma gru pi pen zi o ni sa nih ofi -ci ra an ga ̀ o va nih u ulo zi pre da va ~a, od no sno na stav ni ka, na Od sje ku op -{te na rod ne od bra ne.

[e {e qu je za tim pre do ~e no da Dru gar sko vi je }e tre ba da raz mo trii is pi ta we go vo dje lo va we u okvi ru OOSK, Sin di ka tu, te u sa mo u prav -nim i stru~ nim or ga ni ma i ti je li ma Fa kul te ta, jer je niz pri mje ra uka -zi va lo na to da je [e {eq is po qa vao na sto ja wa da u raz li ~i tim pri li ka -ma de za vu i {e od re |e ne or ga ne i or ga ni za ci je, ogla {a va ih ne kom pe tent -nim ili ne le gal nim, da dje lu je iz van si ste ma, iz van sa mo u prav nih de mo -krat skih struk tu ra i mi mo utvr |e ne pro ce du re, da se na me }e po je di nimor ga ni ma i ti je li ma.

Kon kret no su pri tom na ve de ni slu ~a je vi [e {e qe vog za la ga wa da seospo ri le ga li tet je din stve ne Ko mi si je za DSZ ko ja je u to vri je me bi laje din stve na za ~i tav Fa kul tet; od bi ja we u svoj stvu se kre ta ra OOSK dase u OOSK ras pra vqa pred log pro cje ne po li ti~ ko-bez bjed no sne si tu a -ci je pri je ne go {to se o to me ras pra vqa na Ak ti vu ko mu ni sta rad ni ka za -po sle nih na Fa kul te tu; za tim ospo ra va we pra va Sa vje tu da po kre }e ini -ci ja ti vu i ka drov skoj ko mi si ji Fa kul te ta da bu de no si lac kon sul ta ci ja,da for mi ra pred lo ge za iz bor de ka na, pro de ka na i pred sjed ni ka Sa vje taFa kul te ta.

I na po kon, [e {e qu je pre do ~e no da je po treb no po li ti~ ki pro cje -ni ti smi sao, na mje re i po sqe di ce we go vog pi sa wa, pri je sve ga we go vogtek sta u “Kwi ̀ ev noj re ~i”, od 25.10.1981. go di ne pod na slo vom “Uni ver -zal ne te o ri je i wi ho vi sqed be ni ci”.

Ka ko se u me |u vre me nu po ja vi lo i “Pi smo” Vo je [e {e qa u ilu stro -va nom li stu “Du ga” od 21.11.1981. go di ne u ko me bez ob zir no na pa da ka dro -ve SK, do vo di u pi ta we me tod ra da or ga na SK, wi ho va pra va i od go vor -nost, pi {e o do go vo ru u GK SK Sa ra je vo ko me ni je pri su stvo vao i pri to -me se ne us te ̀ e da pred sjed ni ku GK SK Sa ra je vo pri pi su je ri je ~i ko je onni je iz go vo rio, Dru gar sko vi je }e je pro ci je ni lo da tre ba raz ja sni ti i tajwe gov istup jer je o~i gled no da to pi smo “Du gi”, pred sta vqa u stva ri jo{jed nu ka ri ku u kon ti nu i te tu we go vog dje lo va wa i po na {a wa.

Po {to je pred sjed nik Dru gar skog vi je }a iz lo ̀ io osnov na pi ta wa ko -ja tre ba ras pra vi ti, Vo ji slav [e {eq je u po du ̀ em iz la ga wu ob ja {wa vaoge ne zu svo je kon flikt ne po zi ci je na FPN ko ja, po we go vim ri je ~i ma, svo -je po ri je klo vu ~e jo{ iz we go vih sred wo {kol skih da na ka da je, ka ko ka ̀ e,slu {a ju }i pred po pis sta nov ni {tva 1971. go di ne sa ve }im bro jem |a ka ina stav ni ka Pr ve gim na zi je u Sa ra je vu pre da va we Ati fa Pu ri va tre o na -ci o nal nom pi ta wu i pro ble mi ma iz ja {wa va wa i na ci o nal nog opre dje qi -va wa gra |a na, ko ja su, ka ko ka ̀ e [e {eq, we mu, a i ve li kom bro ju osta lihslu {a la ca mi ri sa la na na ci o na li zam, iz nio vr lo kri ti~ ke pri mjed be naiz lo ̀ e ne sta vo ve dr Pu ri va tre. “Atif me za pam tio jo{ ta da i od mog do -la ska na Fa kul tet po ~eo sam da osje }am we go va po do zre wa i pa ko sti”.

10

[e {eq je za tim iz nio niz op tu ̀ bi na ra ~un ve li kog bro ja qu di saFa kul te ta ali i iz van we ga, ukqu ~u ju }i tu i je dan broj li~ no sti iz or ga -na SK Op {ti ne, Gra da i Re pu bli ke. Tvr de }i da na FPN po sto ji gru pako ja pred sta vqa “cen tar otu |e ne bi ro krat ske mo }i” ko ja “`a ri i pa li”Fa kul te tom i mo ̀ e, po we go vim ri je ~i ma da pro ve de {to ho }e, on u tugru pu svr sta va Ati fa Pu ri va tru, Ha sa na Su {i }a, Ili ju Bra di }a, Mi la -na Mi qe vi }a, Sto ja na To mi }a, Ome ra Ibra hi ma gi }a, [ef ku Me |e do vi -}a, a pri kqu ~u je im i pen zi o ni sa ne ge ne ra le, na stav ni ke na Fa kul te tuDu {a na Do ze ta i Ivi cu Mi li ~e vi }a, dok za je dan krug qu di sma tra da sueks po nen ti i po slu {ni ci ove gru pe.

Na pi ta we {to je to po we go vom mi {qe wu, gru pa “otu |e ne bi ro krat -ske mo }i” kon kret no ura di la, [e {eq na vo di da su po ku {a li da na met nurje {e we de ka na u li ku Ha sa na Su {i }a, da je Omer Ibra hi ma gi} u ve }i -ni slu ~a je va men tor qu di ma iz “po li ti ke i po li ci je”, da Me |e do vi} ~akni kao men tor ni kao ~lan ko mi si ja za di ser ta ci je ne ~i ta ra do ve kan di -da ta. [e {eq tvr di da je Haj ru din \ul bi} kao se kre tar OK SK Cen tarupor no na sto jao 1979. go di ne i bio spre man da “ne prin ci pi jel no pre |epre ko ni za stva ri u na sto ja wu da se Pu ri va tri obez bi je di jo{ je dan man -dat de ka na”.

Ov dje iz ne se ni [e {e qe vi na vo di o sve mo }i “gru pe otu |e ne bi ro -krat ske mo }i na FPN”, ka ko je na zi va, to li ko su na iv ni da u naj ma wu ru -ku ne do pu {ta ju [e {e qe vu kva li fi ka ci ju o gru pi otu |e ne bi ro krat skemo }i, po mi {qe wu Dru gar skog vi je }a ni su za sno va ni na ~vr stim do ka zi -ma, ve} su vi {e re zul tat pret po stav ki, na slu }i va wa i in si nu a ci ja. Jer ka -ko ne ko mo ̀ e zna ti i tvr di ti da je dan na stav nik men tor ili ~lan ko mi -si je za di ser ta ci je i na u~ na zva wa ne ~i ta ra do ve kan di da ta? Ka ko sa moisti ca we jed nog kan di da ta na {i ru li stu li~ no sti ko je do la ze u ob zir zaiz bor de ka na mo ̀ e da se pro gla si na me ta wem ako se na toj li sti u pr vimah na {lo ~ak {est ime na, ka ko je bi lo u ovom slu ~a ju o ko me go vo ri [e -{eq? Ka ko i za {to ne ko mo ̀ e da se op tu ̀ i da je men tor qu di ma iz po li -ti ke i po li ci je ka da je on isto ta ko i men tor znat no ve }em bro ju qu di izdru gih struk tu ra, osim ako se ti me ne `e li ospo ri ti pra vo qu di ma iz“po li ti ke i po li ci je” da se raz vi ja ju i na na u~ nom pla nu. Dru gar sko vi je -}e je do {lo do sa zna wa da je, upra vo su prot no [e {e qe vim ri je ~i ma, opre -dje qe we i prin ci pi je lan stav Op {tin skog ko mi te ta SK Cen tar u ~i jemje utvr |i va wu i re a li za ci ji \ul bi} ne po sred no u~e stvo vao bi lo pro tivprak se re i zbo ra, od no sno da se ni ko ne mo ̀ e dva pu ta za re dom bi ra ti nafunk ci ju de ka na na ma kom fa kul te tu, pa pre ma to me ni na FPN.

Po {i ri ni te ma i pi ta wa ko ja je otva rao, po bro ju qu di ko je je ukqu -~i vao u raz li ~i te kon flik te i slu ~a je ve, po na ~i nu ka ko su ti de ta qi iz -la ga ni su ge ri san je uti sak da su sta we i od no si na Fa kul te tu du ̀ e vre -me na po re me }e ni i ne zdra vi, ali i da su za to pri je od go vor ni svi dru gine go i on sam pa je u tom smi slu ~e sto po sta vqao pi ta wa “za {to oni ni -su po zva ni na od go vor nost”.

Ka da mu je pre do ~e no we go vo po na {a we i od nos pre ma pen zi o ni sa -nim ofi ci ri ma i ge ne ra li ma za ko je je u ras pra vi na Na u~ no-na stav nomvi je }u Fa kul te ta re kao da “gr ~e vi to dr ̀ e svo je po zi ci je i one mo gu }a va -

11

ju mla |e da za u zmu mje sto” i po seb no za we go ve iz ja ve u ko ji ma je go vo rioda se ge ne ral Do zet slu ̀ i “po li cij skim me to da ma”, a da se ge ne ral Mi -li ~e vi} slu ̀ i “be ri jev skim me to da ma”, [e {eq je re kao da su we go vi od -no si sa ofi ci ri ma-na stav ni ci ma, a po seb no sa ge ne ra li ma Do ze tom iMi li }e vi }em du go vre me na bi li do bri i pri ja teq ski. Do ne spo ra zu ma je,ka ko tvr di, do {lo zbog to ga {to su na vod no oni, uz jo{ ne ke na stav ni kena Fa kul te tu, na sto ja li da se we mu one mo gu }i rad na od sje ku Na rod ne od -bra ne. Za ge ne ra la Do ze ta [e {eq ka ̀ e da se po na {ao li ce mjer no, jerdok je na jed noj stra ni iz no sio po zi tiv no mi {qe we i pre po ru ~i vao [e -{e qa za una pre |e we u vi {e na stav ni~ ko zva we, s dru ge stra ne, ka ko na -vo di [e {eq, pre go va rao je s no vim kan di da tom da ga an ga ̀ u je za istipred met na ko me je upra vo [e {eq tre ba lo da ra di.

Ne po ri ~e da je jav no re kao da se Do zet slu ̀ i po li cij skim me to da -ma, ali je to re kao zbog to ga {to je, na vod no, Do zet na sto jao ta ko |e da muone mo gu }i od slu ̀ e we ka drov skog ro ka u JNA u {ko li re zer vnih ofi ci -ra. Iz ja vio je da OK SK Cen tar, ia ko su to voj ne vla sti tra ̀ i le, ni jeupu tio ka rak te ri sti ke na osno vu ko jih bi se mo gla do ni je ti od lu ka o we -go vom upu }i va wu u [ko lu re zer vnih ofi ci ra.

Dru gar sko vi je }e je, me |u tim, utvr di lo da ovaj na vod ni je ta ~an, jer jeKo mi tet tra ̀ e nu ka rak te ri sti ku, ko ja je pri pre mqe na na Fa kul te tu po -li ti~ kih na u ka, upu tio nad le ̀ nom or ga nu Skup {ti ne op {ti ne No vo Sa -ra je vo.

[e {eq ne po ri ~e da je za ge ne ra la Mi li ~e vi }a ka zao da se slu ̀ i be -ri jev skim me to da ma, ali is ti ~e da je to re kao u pri vat nom raz go vo ru.Me |u tim, ~i we ni ca je da su na stav ni ci Od sje ka ONO i DSZ u pi smu Na -u~ no-na stav nom vi je }u, ko je su do sta vi li i pred sjed ni ku Sa vje ta FPN-ai pred sjed ni ku Ko mi te ta za ONO i DSZ Fa kul te ta 27. fe bru a ra ove go -di ne, upra vo po vo dom [e {e qe ve di sku si je na Na u~ no-na stav nom vi je }u21.11.1981. go di ne, iz me |u osta log, iz ni je li i sli je de }e: “Di sku si ja dru gaVo ji sla va [e {e qa pred sta vqa neo prav dan i ni ~im ar gu men to van na padna ~la no ve Od sje ka ONO i to pr ven stve no na pen zi o ni sa ne ofi ci re. Di -sku si ja je po ka za la da su upra vo ovi dru go vi u~i ni li sve {to je u wi ho vojmo }i da se sta tus dru ga [e {e qa naj po voq ni je ri je {i ka ko u pe ri o dupri je [e {e qe vog od la ska na od slu ̀ e we voj nog ro ka, ta ko i po we go vompo vrat ku iz Ar mi je. Vr lo objek tiv nom ar gu men ta ci jom utvr |e no je da supo je din ci ulo ̀ i li ve li ke i ne se bi~ ne na po re ka ko bi drug [e {eq bioupu }en u [ko lu re zer vnih ofi ci ra”... “Na kon po vrat ka iz Ar mi je”, ka -`e se ta ko |e u ovom pi smu, “za pra vo jo{ i ra ni je, Od sjek je u do go vo ru saDe ka na tom FPN-a pred u zeo mje re da drug [e {eq bu de iza bran za do cen -ta i da do bi je od go va ra ju }i pred met. Ka da je stvar bi la sko ro go to va, drug[e {eq je ka te go ri~ ki od bio da ~ak i za kra }e vri je me bu de asi stent dru -gu Sto ja nu To mi }u i na taj na ~in one mo gu }io ostva re we utvr |e nih do go -vo ra po vo dom tog pred me ta”.

U po me nu tom pi smu se da qe, iz me |u osta log, ka ̀ e: “Po {to je di sku -si ja utvr di la da su na pa di dru ga [e {e qa ne ar gu men to va ni, Od sjek je ana -li zi rao svr hu i na mje ru we go vih istu pa, pa je do {ao do uvje re wa da je we -go va na mje ra bi la da po ku {a pod ri ti je din stvo Od sje ka u ko me od u vi jek

12

vla da ju dru gar ski i rad ni od no si. Ta ko |e je na Od sje ku utvr |e no da na padna pen zi o ni sa ne ofi ci re ni je li {en i iz vje snih na tru ha ko je bi se mo gleraz ma tra ti i sa jed nog {i reg dru {tve nog aspek ta na pa da na qu de ko ji po -sao oba vqa ju sa vje sno i pre da no i ko ji su na Fa kul tet do {li na mol bu dru -gih od go vor nih za rad na ovom Fa kul te tu or ga na, a ne svo jim na me ta wem”.

“Naj zad”, kon sta tu je se u ovom pi smu, “Od sjek je za kqu ~io da je drug[e {eq stvo rio ta kvu at mos fe ru da je bi lo ka kva sa rad wa s wim, naj bla -`e re ~e no, do ve de na u pi ta we, po seb no zbog to ga {to drug [e {eq ni jepo ka zao ni ma lo do bre vo qe za dru gar sku i kon struk tiv nu sa rad wu, pa seti me sam is kqu ~io iz ra da na {eg od sje ka”.

Slu ~aj spo me nut u go re ci ti ra nom pi smu oko do go vo ra da [e {eqpre u zme pred met ko ji je pre da vao Sto jan To mi} je dan je od onih u ko ji maje [e {eq istu pao pod cje wi va~ ki i ne kon struk tiv no. Ka da mu je po nu |e -no da jed no vri je me bu de asi stent dok to ru To mi }u i dr ̀ i vje ̀ be dok sepro ce du ra we go vog iz bo ra na taj pred met do ve de do kra ja, [e {eq je, od -bi ja ju }i tu mo gu} nost, uz vra tio: “Za {to Sto jan ne bi me ni dr ̀ ao vje -`be?”. [e {eq iz ja vqu je da je to re kao u pri vat nom raz go vo ru. Ne po ri -~e da je na par tij skom sa stan ku jav no re kao da na u~ ni ra do vi dr To mi }a“ne ma ju ni ka kvu na u~ nu vri jed nost”. U raz go vo ru s Dru gar skim vi je }em[e {eq is ti ~e da osta je pri ta kvoj ocje ni, do da ju }i da To mi} sva ke go di -ne tro {i mi li o ne di na ra dru {tve nog nov ca za na u~ ne ra do ve bez zna ~a -ja i da se oni ri jet ko gdje ob ja vqu ju.

[e {eq isto ta ko ne po ri ~e da mu se do ga |a lo da na sa stan ku Na u~ -no-na stav nog vi je }a, dok tra je ras pra va i rad ni do go vor, ~i ta kwi gu ~i -me o~i to na ru {a va ele men tar nu rad nu at mos fe ru, ozbiq nost i zna ~aj do -go vo ra do vo di u pi ta we, a we go ve u~e sni ke oma lo va ̀ a va.

Dru gar sko vi je }e sma tra ova kvo [e {e qe vo po na {a we ne kon struk -tiv nim i ne pri hva tqi vim upr kos to me {to, ka ko on na vo di, ni on naFPN-u ni je na i la zio na do voq no ra zu mi je va wa. Dru gar sko vi je }e je ste -klo uti sak da su na FPN-u od no si bre me ni ti ne spo ra zu mi ma i su ko bi mame |u ~la no vi ma ko lek ti va. [e {eq na vo di da je on sa mo po sqe di ca, a nei uzrok sta wa i od no sa na FPN. I kad bi to bi lo ta~ no ne bi se, me |u -tim, mo glo pri hva ti ti kao oprav da we we go vom dje lo va wu i po na {a wu.

Dru gar sko vi je }e ste klo je uti sak i ocje ni lo da je [e {eq svo jim dje -lo va wem i po na {a wem, ko je je ~e sto ne pred vi di vo, iza zi va~ ko, aro gant -no i ne dru gar sko, svo jim sta vo vi ma i ocje na ma, ko ji su pre po tent ni, neo -d mje re ni i neo po zi vi re me tio ukup ne od no se na Fa kul te tu, stva rao na pe -tu i ne pri jat nu at mos fe ru, raz bi jao je din stvo i ho mo ge nost ko lek ti va.

U raz go vo ri ma o kom plek su pi ta wa ko ja ob u hva ta ju dje lo va we i po na -{a we Vo ji sla va [e {e qa, ra du dru {tve nopo li ti~ kih, sa mo u prav nih istru~ nih or ga na i or ga ni za ci ja na FPN, Dru gar sko vi je }e je po {lo, iz -me |u osta log, od pro cje ne po li ti~ kog dje lo va wa i po na {a wa iz ni je tog upro cje ni po li ti~ ko-bez bjed no sne si tu a ci je na FPN iz apri la 1979. go -di ne. U pro cje ni se is ti ~e da je [e {eq na pa dao pred sjed ni {tvo Ak ci o -ne kon fe ren ci je SK, Ko mi si ju za dru {tve nu sa mo za {ti tu i Od bor zaONO i DSZ Fa kul te ta.

13

Na sa stan ci ma OOSK I go di ne NO, ~i ji je se kre tar bio, kao i na sa -stan ci ma se kre ta ra OOSK kao ob li ku ko or di ni ra wa ak tiv no sti par tij -skih or ga ni za ci ja na Fa kul te tu, [e {eq je isti cao da su ova ti je la ne le -gal na i da wi ho vi ~la no vi ma ni pu li {u Sa ve zom ko mu ni sta na Fa kul te -tu. Ia ko je kao se kre tar OOSK znao da je od lu kom Op {tin skog ko mi te -ta utvr |e no da na fa kul te ti ma po sto je je din stve ne ko mi si je za DSZ, onje upor no in si sti rao i dje lo vao na to me, da sva ka OOSK for mi ra svo juko mi si ju za dru {tve nu sa mo za {ti tu. Pri tom se po zi vao na po je di ne rad -ni ke Ko mi te ta, ~i ju je, na vod no, sa gla snost za ta kvo or ga ni zo va we ko mi -si ja za DSZ do bio. Me |u tim, li~ no sti na ko je se [e {eq po zi va po ri ~uda su o tim pi ta wi ma s wim raz go va ra li. [tavi {e, na su o ~e wu s wi maoba vqe nom na ini ci ja ti vu Op {tin skog ko mi te ta SK, [e {eq je uz mak -nuo go vo re }i da on ni je raz go va rao sa ovim funk ci o ne ri ma o sa mom or -ga ni zo va wu SK na FPN kao ni o na ~i nu or ga ni zo va wa Ko mi si je za DSZ,ali da je sma trao da se ta kav na ~in or ga ni zo va wa ka kav je za go va rao pod -ra zu mi je va i da je to i stav Ko mi te ta.

[e {eq je pri li kom raz go vo ra o ovim pi ta wi ma u Dru gar skom vi je -}u osta jao i da qe kod svo jih tvrd wi da je po sto ja la sa gla snost da se za sva -ku OOSK for mi ra ko mi si ja za dru {tve nu sa mo za {ti tu i pre }ut ku je po -me nu to su o ~e we.

Kao se kre tar OOSK [e {eq je od bio da na Osnov noj or ga ni za ci jiraz ma tra pro cje nu po li ti~ ko-bez bjed no sne si tu a ci je dok se ta pro cje nane raz mo tri na sa stan ku Ak ti va ko mu ni sta rad ni ka za po sle nih na Fa kul -te tu. Ta ko [e {eq na po mi we da ni je `e lio da de za vu i {e osnov nu or ga ni -za ci ju SK, ko ja je je di na ovla {}e na da usva ja pro cje nu. Svo jim dje lo va wemon je objek tiv no OOSK li {io pra va i od go vor no sti da ras pra vqa o po -li ti~ ko-bez bjed no snoj si tu a ci ji pa je ta ko iz o sta la i ak tiv nost ko mu ni -sta u ovoj OOSK na ra zr je {a va wu pro ble ma ko ji su pro cje nom po kre nu ti.

Pri li kom pro vo |e wa pro ce du re i ak tiv no sti za iz bor no vog de ka naFPN za pe ri od ’81-’83. [e {eq se za la gao da Iz vr {ni od bor Sin di ka tapre u zme ini ci ja ti vu za ovo i dru ga ka drov ska rje {e wa i da bez ob zi ra nato {to se sa mo u prav na i dru {tve nopo li ti~ ka pro ce du ra ve} od vi ja la i{to su ve} bi le oba vqe ne i kon sul ta ci je o kan di da ti ma u OK SK Cen -tar prak ti~ no otvo ri du pli ko lo si jek ak ci je i une se za bu nu me |u rad nimqu di ma Fa kul te ta. Ti me su se prak ti~ no `e qe la pre ju di ci ra ti ka drov -ska rje {e wa, su spen do va ti ak tiv nost ko ja je u skla du sa sta tu tar nim rje -{e wi ma na FPN-u i sa dru {tve nim do go vo rom o ostva ri va wu ka drov skepo li ti ke u gra du.

Ne po sred no iza to ga, ka da je sa zvan pro {i re ni sa sta nak ka drov ske ko -mi si je FPN na ko joj je tre ba lo da se li sta kan di da ta za po slo vod ne, stru~ -ne i sa mo u prav ne funk ci je uob li ~i u de fi ni ti van pri je dlog ko ji bi bioupu }en na da qi uo bi ~a je ni sa mo u prav ni, de mo krat ski po stu pak, [e {eqse sa mo i ni ci ja tiv no ukqu ~io u rad ovog sku pa. Na pi ta we pred sje da va ju -}eg u kom svoj stvu pri su stvu je do go vo ru [e {eq je od go vo rio – “u svoj stvusa mo u pra vqa ~a”. Na tom do go vo ru [e {eq je isti cao dva kan di da ta od ko -jih se je dan ni je na la zio na utvr |e nom {i rem spi sku, ali skup se gla sa wem

14

opre dje lio za dru ge li~ no sti. Na kra ju sa stan ka pred ve }im bro jem u~e sni -ka, ka da je bi lo ja sno da we go ve agi ta ci je ni su uro di le plo dom, obra tio sepred sje da va ju }em ri je ~i ma: “^e sti tam, pre {li ste nas, pr va run da je va -{a”. Ko su u ovo me slu ~a ju bi li “na {i”, a ko “va {i” Dru gar sko vi je }e ni -je u sta wu da pro cje ni jer [e {eq i u ovom slu ~a ju ka ̀ e da je to re kao pri -vat no, po za vr {et ku zva ni~ nog sa stan ka. Me |u tim, ove ri je ~i mo gu se shva -ti ti i tu ma ~i ti kao na go vje {taj po sto ja wa ne for mal nih gru pa.

Dru gar sko vi je }e sma tra da se ra di o van si ste mat skom di je lo va wu,na ru {a va wu sa mo u prav ne pro ce du re, po ku {a ju ne prin ci pi jel nog po na -{a wa, agi ta ci je i ne de mo krat skog na me ta wa rje {e wa.

Upi tan da ob ja sni za {to je jed nom pri li kom Zbor rad ni ka Fa kul te -ta pro gla sio od mah po we go vom otva ra wu ne de mo krat ski sa zva nim, [e -{eq je is ta kao da je to re kao za to jer je Zbor sa zvao de kan, a ne pred sjed -nik Zbo ra. Ra di lo se o sa zi va wu Zbo ra na kon ne ko li ko ne u spje lih po ku -{a ja da se odr ̀ i i do ne su od lu ke zbog ne do stat ka kvo ru ma. De kan se,isti na, obra tio pi smom rad ni ci ma Fa kul te ta uka zu ju }i da neo da zi va wesa stan ci ma Zbo ra ko ~i rad, `i vot i kva li fi ko va no do no {e we sa mo u -prav nih od lu ka na Fa kul te tu, uspo ra va sa mo u prav ne pro ce se i po zvao ihda se oda zo vu na Zbor ka ko bi se mo glo pu no va ̀ no ra di ti. [e {eq is ti -~e da mu je sme ta lo {to de kan do pu {ta se bi da sa zo ve Zbor i {to se po -slu ̀ io svo jim au to ri te tom da po mog ne da se Zbor, ipak, odr ̀ i. Ra di se,po mi {qe wu vi je }a, o pro ce du ral nom cje pi dla ~e wu i zlo na mjer nom tu -ma ~e wu an ga ̀ o va wa de ka na, pri ~e mu se `mi ri pred su {ti nom, pred na -~i nom na ko ji je utvr |en i ostva ren dnev ni red Zbo ra, na ~i nom na ko ji sudo ni je te od lu ke. [e {eq od bi ja da se ra di lo o op struk ci ji Zbo ra. Pritom is ti ~e da se na FPN ina ~e Zbo ru ser vi ra ju od lu ke, da se na Zbo ru nemo ̀ e prak ti~ no od lu ~i va ti jer sve je, po we go vim ri je ~i ma, una pri jedod lu ~e no, pa ~ak ako ne ki pred log i ne pro |e, on se, upr kos to me, pro vo -di u prak si ona ko ka ko je bio pred lo ̀ en.

Dru gar sko vi je }e sma tra da, ia ko ima od re |e nih sla bo sti u funk ci -o ni sa wu sa mo u prav nih i stru~ nih or ga na i ak tiv no sti ma dru {tve nopo -li ti~ kih or ga ni za ci ja, da se u su {ti ni [e {e qev stav i od nos pre ma sa -mo u prav nim i stru~ nim or ga ni ma i dru {tve nopo li ti~ kim or ga ni za ci ja -ma kao i we go vo dje lo va we u wi ma, vi {e za sni va ju na [e {e qe vim li~ -nim po tre ba ma i in te re si ma ili in te re si ma ne ke ne for mal ne gru pe ne -go na prin ci pi jel nom i ja snom opre dje qe wu i sta vo vi ma pre ma dru {tve -noj ulo zi i funk ci ji, pra vi ma i od go vor no sti ma tih or ga na i ti je la ko jaon po ~e sto de za vu i {e, ospo ra va i mi mo i la zi ili im, s dru ge stra ne, pre -na gla {a va mje sto i ulo gu, pra vo i oba ve ze.

Ras pra vqa ju }i o tek stu “Uni ver zal ne te o ri je i wi ho vi sqed be ni ci”,ob ja vqe nom u “Kwi ̀ ev noj re ~i” 25.10.1981. go di ne, ko ji, po mi {qe wuDru gar skog vi je }a, pred sta vqa ten den ci o zni i dis kva li fi ka tor ski pam -flet pro tiv dvo ji ce pro fe so ra sa FPN, na u~ nih i dru {tve nopo li ti~ -kih rad ni ka ko ji ma po me nu tim tek stom od ri ~e qud ske i na u~ ne kva li te -te i do vo di u sum wu wi ho va po li ti~ ka opre dje qe wa, ~la no vi vi je }a su[e {e qu uka za li da se u tom tek stu slu ̀ i o~i gled nim kon struk ci ja ma,in si nu a ci ja ma, fal si fi ka ti ma i ne i sti na ma.

15

[e {eq, me |u tim, od ba cu je ta kve na mje re i tvr di da je ono {to je usvom tek stu re kao umje sno i ne po bit no. Su {tin ska te za ko ju on tu raz vi -ja je ste da je “Pu ri va tra svo jim is tu pom u Ma dri du po ka zao da mu je stra -na i sa ma su {ti na mark si zma, da ne kri ti~ ki pri hva ta i pre po ru ~u je i na -{oj i svjet skoj jav no sti rje {e we i pu te ve u iz grad wi so ci ja li zma ko ja suiz lo ̀ e na u Ga da fi je voj “Ze le noj kwi zi” i na po kon, da su Pu ri va tra i Su -{i} u stva ri no si o ci ide o lo gi je i po li ti ke za sno va ne na pa ni sla mi zmu.”Dru gar sko vi je }e sma tra da [e {eq tekst Ati fa Pu ri va tre sa op {ten uMa dri du, a po tom ob ja vqen u “Od je ku” tu ma ~i ten den ci o zno i zlo na mjer -no. [e {eq u svom na pi su u “Kwi ̀ ev noj re ~i” evi dent no ba ra ta jed nimmno {tvom sred sta va i ma ni ra stra nih jav noj rje ~i, po le mi ci, dru {tve noji na u~ noj kri ti ci. U po me nu tom tek stu [e {eq se iz me |u osta log pi ta“~i ji su de le ga ti na sku pu u Ma dri du bi li Pu ri va tra i Su {i}”. I za timod go va ra: “Ni smo uspje li da do |e mo do bi lo ka kvih po da ta ka a svoj ski smose u to me tru di li, pre ma ko ji ma bi bi lo o~i gled no da su po me nu ti na u~ -ni ci de le gi ra ni od stra ne ne kog na u~ nog udru ̀ e wa, uni ver zi te ta ili ne -ke sli~ ne ju go slo ven ske in sti tu ci je.” Dru gar sko vi je }e je, me |u tim, iz ar -hi va FPN do {lo do za pi sni ka iz ko jih je vi dqi vo da su Ko mi si ja za me -|u na rod ne ve ze Fa kul te ta, a po tom i Sa vjet Fa kul te ta da li sa gla snost daPu ri va tra i Su {i} pri su stvu ju se mi na ru u Ma dri du. O wi ho voj od lu ci isa gla sno sti in for mi san je po tom i Ko mi tet za ONO i DSZ FPN ko ji jeta ko |e dao svo ju sa gla snost da po me nu ti pro fe so ri u~e stvu ju na se mi na ruu Ma dri du. [e {eq je, da kle, mo rao ili ba rem mo gao zna ti za ove od lu kei bez ve li kog tru da, a is po sta vi lo se da je on za wih i znao.

Do kle ide i na {ta je sve spre man [e {eq u na sto ja wi ma da po li ti~ -ki dis kva li fi ku je one ko ji mu ni su po vo qi go vo ri do voq no sqe de }i ci -tat iz we go vog ~lan ka u “Kwi ̀ ev noj re ~i”: “Do vre me na u ko me smo ovajosvrt pi sa li, a ~e ka li smo go to vo 10 mje se ci, u na {oj pe ri o di ci ni tidnev noj {tam pi ni je ob ja vqen tekst sa op {te wa ko je je pod nio dr Ha sanSu {i} (ili nam ni je po zna to da se taj tekst ipak po ja vio upr kos na {imna po ri ma da nam to ne pro mak ne). Vje ro vat no we gov au tor za ta ko ne {toipak ni je imao do voq no hra bro sti. Mi slim da je, uko li ko je taj tekst sli -~an i u skla du sa onim s ~im je istu pio dr Pu ri va tra, a mi, s ob zi rom danam je po zna to ~i me se dr Su {i} do sa da ba vio i o ~e mu je pi sao, pret po -sta vqa mo da je ste, pa ma kar nas ne ko do bro na mje ran op tu ̀ io da {pe ku -li {e mo i da smo ma li ci o zni, sa svim ne po treb no i de pla si ra no ob ja vqi -va ti ga i ti me u ne koj pu bli ka ci ji skra ti ti, su zi ti pro stor na ko me bimo gao bi ti ob ja vqen ne ki da le ko vred ni ji i ne u po re di vo bo qi rad”.

Ovo je vje ro vat no slu ~aj bez pre se da na u na {oj prak si po le mi ka i jav -ne dru {tve ne kri ti ke da se, kao {to to [e {eq ~i ni, una pri jed de gra di -ra, osu |u je i na pa da tekst ko ji ni je vi |en uz ja snu pre ten zi ju po li ti~ kogdis kva li fi ko va wa i li kvi da ci je we go vog au to ra.

Da ni je ri je~ sa mo o li~ noj ne tr pe qi vo sti ne go i o jed noj kon si -stent ni joj ide o lo {koj po zi ci ji go vo ri sqe de }i ci tat: “O~i gled no je dasu istu pi dr Mu ha me da Fi li po vi }a i istu pi dr Ati fa Pu ri va tre i drHa sa na Su {i }a iz ra zi jed ne ten den ci je ko ja re al no po sto ji u na {oj dru -{tve noj mi sli, ma ko li ko wen uti caj bio ogra ni ~en i mar gi na lan, ko ja

16

pri kri ve no i pod pla {tom mark si zma na sto ji pri ba vi ti ore ol le gal no -sti i re vo lu ci o nar no sti od re |e noj, ve} u osno vi re ak ci o nar noj ide o lo -gi ji, za sno va noj na pa ni sla mi zmu, a u po sqed we vri je me ve o ma agre siv noju po je di nim ze mqa ma. No si o ci te ten den ci je u na {im uslo vi ma po vre me -no ot kri va ju svo je li ce, uka zu ju {i roj dru {tve noj jav no sti na svo je pri -su stvo i sta vqa ju joj do zna wa da mo ra i na wih ra ~u na ti, a u pe ri o di maiz me |u dva istu pa sa ta kvih po zi ci ja go to vo da se tak mi ~e u ver bal nim ide kla ra tiv nim opre dje qe wi ma za so ci ja li sti~ ko sa mo u pra vqa we, za -kli wa wu u vjer nost pro gram skoj plat for mi i po li ti ci Savez komunistaJugoslavije, u ba ra ta wu apo lo grat skim ti ra da ma i po li ti kant skim fra -za ma. Ha san Su {i} je ovo ga pu ta bio do voq no opre zan da na {oj jav no stine pre zen ti ra vla sti to sa op {te we, ali je za o~e ki va ti da }e po sli je jed -nog pe ri o da mi ro va wa opet u ne koj sli~ noj si tu a ci ji iz bi ti na vi dje lowe go va pra va ide o lo {ka ori jen ta ci ja. Mo ̀ da }e to bi ti na sqe de }emsim po zi ju mu o “Ze le noj kwi zi”, za kqu ~u je [e {eq.

[e {eq u raz go vo ri ma sa Dru gar skim vi je }em do pu {ta da je tekst pi -sao u iz vje snoj mje ri pod op te re }e wem li~ ne ne tr pe qi vo sti pre ma Pu ri -va tri i Su {i }u. Ta ko |e pri hva ta da se ne ko rekt no po nio pre ma dr Ha sa -nu Su {i }u i to uto li ko {to je su do ve o we mu iz re kao na osno vu pret po -stav ki i {pe ku la ci ja o sa dr ̀ i ni i sta vo vi ma u tek stu ko ji ni je ni vi dio.Na uti sak ko ji su ~la no vi vi je }a iz ni je li da se iz ovog tek sta na me }e ipi ta we we go vog od no sa pre ma mu sli ma ni ma, pre ma we go vim ko le ga ma ko -je po me nu tim tek stom na pa da, [e {eq od bi ja da se o tek stu go vo ri iz togaspek ta, jer, ka ko ka ̀ e, on go vo ri o isla mu i o tim ele men ti ma pri sut -nim kod Su {i }a i Pu ri va tre.

Dru gar sko vi je }e je na osno vu raz go vo ra sa [e {e qem i ana li zom we -go vog tek sta u “Kwi ̀ ev noj re ~i” ste klo uti sak da je on po seb no za in te -re so van za ob ra ~un sa Pu ri va trom i Su {i }em i da je sna ̀ no mo ti vi sanli~ nim raz lo zi ma, ali da su i ne ki dru gi krup ni ji i ozbiq ni ji mo ti vi iraz lo zi u tek stu ta ko eks po ni ra ni da im pli ci ra ju du bqe i {i re idej ne ipo li ti~ ke po sqe di ce ko je znat no nad ma {u ju pri vat ne od no se po le mi ~a -ra. Dru gar sko vi je }e sma tra da se ~lan kom u “Kwi ̀ ev noj re ~i” [e {eqpo nio kri ti zer ski, ten den ci o zno i da le ko od do bro na mjer nog, da se pri -tom obi lat o slu ̀ io iz mi {qo ti na ma i dez in for ma ci ja ma, ~i me is kri -vqu je pred sta vu i o li~ no sti ma ko je kri ti ku je, ali i o sre di ni u ko joj ion i kri ti ko va ni dje lu ju. Htio to [e {eq ili ne, we gov tekst objek tiv -no odi {e sum wi ~e wem, po do zri vo {}u pre ma in te lek tu al ci ma i ka dro -vi ma mu sli man ske na ci o nal no sti. Tim tek stom, po mi {qe wu Dru gar skogvi je }a, [e {eq objek tiv no sti mu li {e sum wu {i re jav no sti u pri vr ̀ e -nost mu sli ma na so ci ja li sti~ kom sa mo u pra vqa wu. On alar mi ra jav nostda su u SK sve pri sut ni ji “po je din ci ko ji osje }a ju emo ci o nal nu pri vr ̀ e -nost ide ja ma pa ni sla mi zma” i da oni, u stva ri, iz ne vje ra va ju na{ put so -ci ja li sti~ kog raz vo ja i nu de, na vod no, kon cep te so ci ja li sti~ kog pre o -bra ̀ a ja za sno va nog na isla mu.

On kao ~lan Sa ve za ko mu ni sta ni je ini ci rao ras pra vu o ovim idej -no-po li ti~ kim pi ta wi ma u or ga ni za ci ji SK FPN ili o to me skre nuopa ̀ wu Op {tin skoj or ga ni za ci ji SK, a bi lo bi nor mal no da je ste.

17

Ka ko se u me |u vre me nu u ilu stro va nom li stu “Du ga” od 21.11.1981. go -di ne po ja vi lo [e {e qe vo “Pi smo”, Dru gar sko vi je }e je sma tra lo da iovaj tekst sa dr ̀ i mno {tvo op tu ̀ bi, in si nu a ci ja i kva li fi ka ci ja, ka kona ra ~un jed nog bro ja li~ no sti, ta ko i na adre su Sa ve za ko mu ni sta Gra dai da tre ba da we go ve ci qe ve i po ru ke raz ja sni.

[e {eq se tim tek stom, po mi {qe wu vi je }a, u na {oj naj {i roj jav no -sti na sto ji pri ka za ti kao ̀ r tva or ga ni zo va ne haj ke ~i ji su no si o ci i in -spi ra to ri ne ki funk ci o ne ri Sa ve za ko mu ni sta. On ob ja {wa va jav no stida je na pra vqen sce na rij we go vog eli mi ni sa wa iz SK i sa Fa kul te ta ito, ka ko ka ̀ e, “do voq no svje do ~i o ko mu ni sti~ koj svi je sti, mo ra lu i ka -rak te ru wi ho vih pred la ga ~a”. On pi {e da je sve una pri jed do go vo re no nasjed ni ci u Grad skom ko mi te tu SK ko joj je pri su stvo va lo pet na e stak na -stav ni ka sa FPN, a da je sa sta nak odr ̀ an bez we go vog zna wa i pri su stva.On sma tra, pro iz i la zi iz tek sta i iz raz go vo ra ovim po vo dom vo |e nih uDru gar skom vi je }u, da se o we mu u SK pa ni u Grad skom ko mi te tu ne mo ̀ eraz go va ra ti bez we go vog zna wa i pri su stva, pre vi |a ju }i ili na mjer nopre }ut ku ju }i da je ovaj kon sul ta tiv ni raz go vor sa zvan da bi se raz mi je ni -le in for ma ci je o sta wu i po ja va ma na FPN, raz mo tri li prav ci i na ~i -ni or ga ni zo va ne ak ci je SK na pre va zi la ̀ e wu po sto je }ih pro ble ma da jesam [e {eq tek mar gi nal no po me nut kao jed na ali ne i je di na ilu stra ci -ja tog sta wa. On ti me prak ti~ no od ri ~e pra vo Sa ve zu ko mu ni sta da sepri mje wu ju }i po zna te pri hva tqi ve i le gal ne ob li ke i me to de ra da, uovom slu ~a ju kon sul ta tiv ne raz go vo re sa kru gom ko mu ni sta sa FPN ba viidej nim po ja va ma i kre ta wi ma, akut nim i otvo re nim pro ble mi ma i pi ta -wi ma, dje lo va wem i po na {a wem we go vih ~la no va i or ga ni za ci ja SK. [e -{eq is ti ~e da, ako se o we mu ras pra vqa u SK, da se to mo ̀ e ~i ni ti je di -no u we go vom pri su stvu. O~i to [e {eq svje sno po is to vje }u je otva ra weras pra ve o od go vor no sti ko mu ni sta u OOSK ili u Dru gar skom vi je }u sakon sul ta tiv nim raz go vo ri ma na ini ci ja ti vu or ga na Sa ve za ko mu ni sta, oraz mje ni mi {qe wa o sta wu i po ja va ma na FPN i do go vo ru o prav ci ma ina ~i nu or ga ni zo va wa ak tiv no sti Sa ve za ko mu ni sta na pre va zi la ̀ e wuuo ~e nih pro ble ma.

Na pi ta we ka ko ina ~e zna i ka ko mo ̀ e da pi {e ~ak i o de ta qi ma osa stan ku i raz go vo ri ma ko jim ni je pri su stvo vao, [e {eq is ti ~e da je po -drob no in for mi san od u~e sni ka u raz go vo ru i to od mah po we go vom za vr -{et ku. [e {eq se, me |u tim, u tek stu ni gdje ne o gra |u je, pa ~ak ni on da ka -da sa svim pro iz voq no pri pi su je predsjedniku GK SK Sa ra je va da je iz niotvrd wu “pre ma ko joj su “NIN”, “Du ga” i “Kwi ̀ ev na re~” li sto vi ko ji suse iz ma kli kon tro li par ti je”. [e {eq ka ̀ e da mu je to re klo ne ko li kou~e sni ka tog sa stan ka i da su svi oni isto ka za li i da on to ne bi na pi saoda se wi ho ve iz ja ve ni su po du da ra le. Na pi ta we ko mu je pre nio te in for -ma ci je sa sa stan ka u GK SK, [e {eq ni je `e lio da od go vo ri. Me |u tim,Dru gar sko vi je }e je do {lo do sa zna wa da pred sjed nik GK SK ni je iz no sioova kve ocje ne ko je mu im pu ti ra [e {eq ja sno i gla sno.

I bez ob zi ra {to ni je pri su stvo vao tom sa stan ku, pa je pre ma to memo rao s re zer vom pri mi ti in for ma ci je ko je je even tu al no do bio o to kui sa dr ̀ a ju raz go vo ra ko ji su tom pri li kom vo |e ni, [e {eq se u pi smu

18

“Du gi”, na kon go re ci ti ra nih ri je ~i ko je pri pi su je pred sjed ni ku GK SKne us te ̀ e ni od kraj we sra ~u na tog i ne u mje snog ko men ta ra: “Ni je li tosvo je vr sno ma ni pu li sa we par ti jom i zlo u po tre ba we nog ime na i au to ri -te ta u li~ ne svr he i pr qa ve ci qe ve?”

Na pi ta we ka ko sa da pro cje wu je svo je pi smo “Du gi” i we go ve po sqe -di ce [e {eq je iz ja vio da mu se ~i ni da je pre na glio, da pi smo ne bi ob -ja vio da je sa ~e kao da pre no }i, da se i sam smi ri, ne go da je to u~i nio uafek tu pod uti skom in for ma ci ja ko je su mu pre ne se ne sa sa stan ka u GKta ko da je, ka ko sam ka ̀ e, od mah sjeo i sro~io to {to je ob ja vio.

U {i roj jav no sti [e {eq je svo jim “Pi smom” u~i nio po ku {aj svje -snog kom pro mi to va wa ne sa mo jed nog bro ja li~ no sti, ne go i sa me Grad skeor ga ni za ci je Sa ve za ko mu ni sta Sa ra je va. Na sto jao je da ser vi ra wem ni zane i sti na, in si nu a ci ja i pa u {al nih kva li fi ka ci ja i efe ka ta stvo ripred sta vu o ne de mo krat skim od no si ma u SK u gra du Sa ra je vu, o na vod nimsna ga ma ko je su se, po [e {e qu, na met nu le par ti ji i ma ni pu li {u je, su zbi -ja ju, zbog svo jih in te re sa isti nu, one mo gu }a va ju jav nu kri ti~ ku ri je~ i koim ni je po vo qi la ko ga one mo gu }a va ju.

Dru gar sko vi je }e do {lo je do za kqu~ ka da je niz [e {e qe vih po stu -pa ka po sqed wih go di na iza {lo van gra ni ca uo bi ~a je nog po na {a wa i dje -lo va wa ~la na Sa ve za ko mu ni sta. On je ~e sto svo jim od no si ma pre ma qu -di ma iri ti rao mno ge svo je ko le ge, dru go ve i {i ru jav nost. Pri tom je po -ka zi vao od su stvo to le rant no sti, str pqe wa, mje re i tak ta, do sto jan stva ipo {to va wa li~ no sti. Ola ko je ula zio u su ko be s qu di ma bez ̀ e qe da kon -struk tiv no str pqi vo i do bro na mjer no raz ja {wa va pro ble me i spor neta~ ke od no sa, ola ko je do no sio su do ve, jo{ lak {e ih iz ri cao slu ̀ e }i sein tri ga ma, ne i sti na ma i po lu i sti na ma. To je u ve li koj mje ri do pri no si -lo re me }e wu od no sa na FPN, pro du bqi va wu raz li ka, na ru {a va wu idej -nog i ak ci o nog je din stva i u SK i u ko lek ti vu kao cje li ni.

[e {e qe vi istu pi i dje lo va wa u okvi ru dru {tve nopo li ti~ kih or ga -ni za ci ja na FPN, u sa mo u prav nim i stru~ nim or ga ni ma i tje li ma, bi li su~e sto ne do sqed ni, li {e ni sva kog re spek ta i uva ̀ a va wa wi ho ve dru {tve -ne ulo ge i funk ci je, oba ve za i od go vor no sti. Ako bi we go vi in te re si iak ci je u wi ma na i la zi li na pre pre ke ni je se li bio to ga da wi hov rad ote -`a i po re me ti, da ih de za vu i {e, pro gla si ne le gal nim, ili ne na dle ̀ nim.

Isto vre me no kon sta to va ni su i utvr |e ni i slu ~a je vi u ko ji ma je [e -{eq na sto jao da se i u OOSK i u dru gim or ga ni za ci ja ma na me }e i dje lu -je iz van ili mi mo wih, {to je ~e sto stva ra lo za bu nu, iza zi va lo ne si gur -nost, ote ̀ a va lo dru {tve nopo li ti~ ku i sa mo u prav nu ak tiv nost na Fa -kul te tu.

Svo jim tek sto vi ma u “Kwi ̀ ev noj re ~i” i “Du gi” ob ra ~u na va ju }i sesa ni zom li~ no sti na u~ nog i dru {tve nopo li ti~ kog `i vo ta, ka ko i sampri zna je, mo ti vi san i li~ nom ne tr pe qi vo {}u pre ma ne kim od wih, pre -ne bre gao je mno ge te meq ne nor me i prin ci pe po le mi ke i dru {tve ne kri -ti ke. U na mje ri da ostva ri svo je ci qe ve i in te re se [e {eq pri bje ga vane do pu sti vim sred stvi ma – po naj ~e {}e in si nu a ci ja ma, kon struk ci ja ma ifal si fi ka ti ma.

19

Pred naj {i rom jav no {}u [e {eq per fid no na pa da u osno vi or ga ni -za ci ju SK gra da Sa ra je va, `e le }i da stvo ri uti sak da su od no si u we mubi ro kra ti zo va ni, da se gru pa mo} ni ka na met nu la SK i ma ni pu li {e wi -me, {ti te }i svo je po zi ci je, in te re se i ci qe ve, da su po li ti~ ka at mos fe -ra, kli ma i ukup ni od no si po re me }e ni do te mje re da se isti na gu {i, one -mo gu }a va jav na i kri ti~ ka ri je~ i sva ka de mo krat ska ras pra va.

Pri sve mu to me i u ras pra vi o tim pi ta wi ma u Dru gar skom vi je }u[e {eq po ka zu je ma lo sprem no sti da svo je po stup ke, po na {a wa i dje lo -va wa sa gle da va sa mo kri ti~ ki i vr lo ~e sto po re di svo je po na {a we i dje -lo va we sa dru gim li~ no sti ma, iz jed na ~u je svo je po na {a we s wi ho vim, po -sta vqa ju }i pi ta we za {to se u Sa ve zu ko mu ni sta ne otva ra ju raz go vo ri io wi ho voj od go vor no sti, ~i me on sva ka ko po tvr |u je da i da qe osta je priocje na ma i sta vo vi ma da u SK po sto je raz li ~i ti ar {i ni, da su jed ni za -{ti }e ni, a dru gi pro go we ni. Dru gar sko vi je }e sma tra da ni je bez zna ~a jani ~i we ni ca da je [e {eq u vr lo krat kom vre me nu pro me nio tri OOSK,a jed na od wih mu je pro qe tos for mi ra la i Dru gar sko vi je }e. 16.11.1981.go di ne [e {eq je opet pro mje nio OOSK i po ve zao se u OOSK IV go di ne@ur na li sti ke, a to je upra vo dan ka da je OK SK Cen tar na svo joj sjed ni -ci do nio od lu ku da [e {e qu for mi ra Dru gar sko vi je }e.

Dru gar sko vi je }e sma tra da je [e {eq ve} du ̀ e vre me na svo jim po na -{a wem i dje lo va wem po stu pao su prot no pra vi ma, oba ve za ma i du ̀ no sti -ma ~la na SK, da se slu ̀ io ne pri hva tqi vim me to di ma, da je svo je li~ nein te re se i ci qe ve su prot sta vqao {i rim dru {tve nim, da je ~e sto na stu -pao li der ski i bio pro ta go nist ma lo gra |an skih i pse u do li be ra li sti~ -kih kon cep ci ja, po seb no o od no si ma u SK, te de mo kra ti ji i kri ti ci u SKi dru {tvu i da pri tom ni je po ka zao ni do voq no osje tqi vo sti, slu ha i od -go vor no sti za raz vi ja we i we go va we zdra vih me |u na ci o nal nih od no sa.

Ti me je, po mi {qe wu Dru gar skog vi je }a, Vo ji slav [e {eq do pri niona ru {a va wu ugle da SK, na nio {te tu we go vom idej no-po li ti~ kom je din -stvu i ak ci o noj spo sob no sti, ~i me je do {ao u su kob sa idej no-po li ti~ kimosno va ma i sta tu tar nim prin ci pi ma SK, pa pred la ̀ e da se Vo ji slav [e -{eq zbog sve ga to ga is kqu ~i iz Sa ve za ko mu ni sta.

Dru gar sko vi je }e za sje da lo je 24.11.1981. go di ne od 9,00 do 14,30 i26.11.1981. go di ne od 9,00 do 16,30 sa ti. Pr vog da na Dru gar sko vi je }e za po -~e lo je rad u sa sta vu: Mi {i}, ̂ u~ ko vi}, Si ja ri} i Mli na re vi}, po {to jepe ti ~lan Vig we vi} Bran ko na pu stio rad vi je }a na kon pri mje da ba V. [e -{e qa. Po sli je ra da pr vog da na, zbog neo d lo ̀ nih po slo va, ni Va so Mli -na re vi} ni je bio u mo gu} no sti da na sta vi rad u vi je }u. Vi je }e je za to na -sta vi lo da ra di u sa sta vu od tri go re pot pi sa na ~la na, ~i me je obez bje |e -no pri su stvo ve }i ne ~la no va vi je }a.

Dru gar sko vi je }e, po seb no na po mi we mo, u svo jim raz ma tra wi ma po -vo dom po na {a wa dru ga [e {e qa ni je ula zi lo u su {ti nu, od no sno u me ri -tor nu ocje nu sa dr ̀ a ja po kre nu tih na pi sa, ni ti da je svo je mi {qe we o na -u~ noj vri jed no sti sa dr ̀ a ja ko ji su pred met po le mi ke u na ve de nim ~a so -pi si ma “Kwi ̀ ev na re~” i “Od jek” jer je sma tralo da ni je we gov za da takda da je ocje nu na u~ nih vri jed no sti tih na pi sa, ve} je je di no ci je ni lo,

20

osje }a ju }i se du ̀ nim da sa idej nopo li ti~ kog sta no vi {ta ocje ni i kva li -fi ku je we gov me tod li~ nog ob ra ~u na va wa i idej nopo li ti~ kih re per ku -si ja ko je se iza zi va ju u tim tek sto vi ma.

Dru gar sko vi je }e je jed no gla sno utvr di lo ovaj iz vje {taj i jed no gla -sno pred lo ̀ i lo idej no-po li ti~ ku mje ru is kqu ~e wa iz Sa ve za ko mu ni staVo ji sla vu [e {e qu.

Sjed ni ca Op {tin skog ko mi te ta je tra ja la {est sa ti. Pr vo je pod ne -sen iz ve {taj, po tom su ga po je di na~ no po dr ̀ a li svi ~la no vi Ko mi te ta,da bi tek na kra ju i me ni bi la da ta ri je~. De ve tog de cem bra mi je do sta -vqen i tekst od lu ke ko ji pre no sim u cje li ni:

Op {tin ski ko mi tet Sa ve za ko mu ni sta Cen tar Sa ra je vo je na osno vu~la na 20. sta vo va 4. i 5. Sta tu ta SR BiH na svo joj sjed ni ci odr ̀ a noj 16.no vem bra 1981. go di ne, raz ma tra ju }i idej no-po li ti~ ko sta we na Fa kul -te tu po li ti~ kih na u ka “Veq ko Vla ho vi}” u Sa ra je vu i, u tom kon tek stu,i po na {a we Vo ji sla va [e {e qa, do nio od lu ku da for mi ra Dru gar sko vi -je }e u ci qu sa gle da va wa i ocje ne we go vog po li ti~ kog dje lo va wa, a 17. no -vem bra 1981. go di ne je u pri su stvu dru ga Vo ji sla va [e {e qa pred lo ̀ i loi utvr di lo sa stav Dru gar skog vi je }a.

Op {tin ski ko mi tet SK Cen tar od lu ~io je da pri mje ni sta tu tar nuod red bu, od no sno mo gu} nost da u iz u zet nim slu ~a je vi ma kao or gan SKfor mi ra ~la nu SK Dru gar sko vi je }e, iz me |u osta log i zbog to ga {to jeVo ji slav [e {eq u ovoj go di ni pro mje nio tri osnov ne or ga ni za ci je Sa -ve za ko mu ni sta pre la ze }i iz jed ne u dru gu po sop stve nom na ho |e wu mi moprak se po ve zi va wa i or ga ni zo va wa na stav ni ka u osnov nu or ga ni za ci juSa ve za ko mu ni sta na Fa kul te tu i su prot no sta tu tar nim od red ba ma. Uma ju ove go di ne Vo ji slav [e {eq je pre {ao iz OOSK III go di ne ONOgdje mu je u apri lu 1981. go di ne bi lo for mi ra no Dru gar sko vi je }e, uOOSK I go di ne od sje ka Po li to lo gi je, da bi i ovu or ga ni za ci ju sa mo voq -no na pu stio 16. no vem bra 1981. go di ne, na sam dan ka da je Op {tin ski ko -mi tet do nio od lu ku da mu se for mi ra Dru gar sko vi je }e i pre nio svo ju po -ve zni cu u OOSK IV go di ne od sje ka @ur na li sti ke. Pri to me, Vo ji slav[e {eq nijed nom ni je tra ̀ io sa gla snost Op {tin skog ko mi te ta SK, {toje uo bi ~a je no, po seb no u slu ~a je vi ma ka da je ri je~ o do vo |e wu u pi ta westa tu tar nih prin ci pa o an ga ̀ o va wu i or ga ni zo va wu ~la no va u OOSK.

Na osno vu to ga Op {tin ski ko mi tet SK je oci je nio da ne po sto jeuslo vi da se u OOSK u ko je se on po ve zi vao i ve o ma krat ko u wi ma dje lo -vao kom plek sno i cje lo vi to sa gle da we go vo idej no-po li ti~ ko dje lo va wei od lu ~io da for mi ra Dru gar sko vi je }e ko je }e bi ti u mo gu} no sti daobjek tiv no i sve stra no ana li zi ra smi sao, im pli ka ci je i po sqe di ce idej -no-po li ti~ kog dje lo va wa Vo ji sla va [e {e qa. Dru gar sko vi je }e je oba vi -lo po vje re ni mu za da tak i pod ni je lo Op {tin skom ko mi te tu SK Cen tariz vje {taj o svom ra du.

Na kon ras pra ve po vo dom iz vje {ta ja Dru gar skog vi je }a u ko joj je u~e -stvo va lo 14 ~la no va Ko mi te ta i Vo ji slav [e {eq, Op {tin ski ko mi tetje, na sjed ni ci od 4. de cem bra 1981. go di ne, pri hva tio iz vje {taj Dru gar -skog vi je }a i jed no gla sno do nio odluku: da se Vo ji sla vu [e {e qu, ro |e -

21

nom 1954. go di ne, ~la nu SKJ od 1971. go di ne, iz rek ne mje ra idej no-po li -ti~ ke od go vor no sti iskqu~ewa iz Sa ve za ko mu ni sta Ju go sla vi je, zbog to -ga {to je svo jim idej no-po li ti~ kim dje lo va wem, po stup ci ma i shva ta wi -ma do {ao u su kob sa osnov nim opre dje qe wi ma i sta tu tar nim od red ba maSa ve za ko mu ni sta. Obra zlo ̀ e we: Op {tin ski ko mi tet je do ova kve od lu -ke do {ao na osno vu ocje na ko je su pro iz i la zi le iz iz vje {ta ja Dru gar skogvi je }a, ras pra ve na sjed ni ci Ko mi te ta, kao i za de mo krat ske od no se iprak su u SK ne pri hva tqi vih istu pa Vo ji sla va [e {e qa u raz go vo ru saDru gar skim vi je }em i na sa moj sjed ni ci, a ko je se sa sto je u sqe de }em:

– Vo ji slav [e {eq je ve} du ̀ e vri je me svo jim po na {a wem, po stup ci -ma i sta vo vi ma pre ma ve li kom bro ju ~la no va SK ko lek ti va na stu pao sva -|a la~ ki, ne dru gar ski i ne ko rekt no, od no sio se pre ma wi ma pre po tent no,vri je |a ju }i ih i po ni ̀ a va ju }i, dis kva li fi ku ju }i i eti ke ti ra ju }i ih kaona stav ni ke, na u~ ni ke, ko mu ni ste i sa mo u pra vqa ~e, {to je re me ti lo od -no se, osta vqa lo du bqe i traj ni je tra go ve na ukup nu rad nu i po li ti~ kukli mu i at mos fe ru u ko lek ti vu i idej no-po li ti~ ko i ak ci o no je din stvoSa ve za ko mu ni sta. Pri to me je po seb no grub, dr zak i neo b u zdan bio pre -ma na stav ni ci ma, pen zi o ni sa nim ofi ci ri ma, na od sje ku ONO Fa kul te -ta, ko ji su zbog to ga bi li pri nu |e ni da od Na stav no-na u~ nog vi je }a Fa -kul te ta tra ̀ e za {ti tu i pre mje {taj Vo ji sla va [e {e qa na ne ki dru giod sjek, jer je sva ka da qa sa rad wa sa wim, po je din stve noj ocje ni ko mu ni -sta na stav ni ka tog od sje ka, bi la ne mo gu }a.

– Istu pi i dje lo va we Vo ji sla va [e {e qa u okvi ru dru {tve nopo li -ti~ kih or ga ni za ci ja Fa kul te ta, u sa mo u prav nim i stru~ nim or ga ni ma iti je li ma bi li su ~e sto ne do sqed ni, li {e ni sva kog re spek ta i uva ̀ a va -wa wi ho ve dru {tve ne ulo ge i funk ci je, oba ve za i od go vor no sti, [e {eqje ~e sto kr {e }i sa mo u prav ne nor me, de mo krat sku pro ce du ru, na ~in ra daovih or ga na, svo jim istu pi ma i ne do pu sti vim po stup ci ma svje sno ote ̀ a -vao wi hov rad, na me }u }i vla sti te ne prin ci pi jel ne in te re se i ci qe ve,oku pqa ju }i pre ma po tre bi i po je din ce i gru pi ce. Pri to me se ni je us te -zao ni od to ga da po je di ne od tih or ga na, ti je la i or ga ni za ci ja pro gla {a -va ne le gal nim i ne kom pe tent nim (Ka drov sku ko mi si ju, Ko mi si ju za DSZ,OOSK itd). Ti me je pa ra li sao wi hov rad, uno sio ne spo ra zu me i za bu nume |u rad ne qu de i ko mu ni ste, ne po {tu ju }i, u po je di nim slu ~a je vi ma, nista vo ve i od lu ke or ga na SK u op {tin skoj or ga ni za ci ji i sta tu tar ne nor -me SK, ~i me je gru bo kr {io prin cip de mo krat skog cen tra li zma.

– Svo jim tek sto vi ma u “Kwi ̀ ev noj re ~i” od 25. ok to bra 1981. go di nei “Du gi” od 21. no vem bra 1981. go di ne, u ko ji ma se na bez ob zi ran na ~in ob -ra ~u na va sa ni zom li~ no sti na u~ nog i dru {tve nopo li ti~ kog ̀ i vo ta svo -ga Fa kul te ta i {i re, mo ti vi san i li~ nom ne tr pe qi vo {}u pre ma ne kimod wih, [e {eq je pre ne bre gao ele men tar ne nor me i prin ci pe jav ne ri -je ~i, po le mi ke i dru {tve ne kri ti ke i iz lo ̀ io neo sno va noj kri ti ci, za -o bi la ze }i svo ju osnov nu or ga ni za ci ju, or ga ne SK, or ga ni za ci ju Sa ve zako mu ni sta Gra da. Osnov na po ru ka [e {e qe vih tek sto va je ste da su od no -si u Sa ve zu ko mu ni sta Sa ra je va bi ro kra ti zo va ni i po re me }e ni, da se kr -{e prin ci pi de mo krat skih od no sa i sta tu tar ne nor me, da se gru pa mo} -ni ka na met nu la Sa ve zu ko mu ni sta i ma ni pu li {e wi me {ti te }i svo je po -

22

zi ci je, in te re se i ci qe ve, da se “isti na” gu {i, one mo gu }a va jav na i kri -ti~ ka ri je~ i sva ka de mo krat ska ras pra va. Sa svim je, npr. is kri vio sa sta -nak u Grad skom ko mi te tu SK, fal si fi ku ju }i we gov tok, ciq i sa dr ̀ aj.Sve to [e {eq ~i ni pri bje ga va ju }i naj ~e {}e in si nu a ci ja ma, in tri ga ma,kon struk ci ja ma i fal si fi ka ti ma. Upa dqi va je ~i we ni ca da [e {eq svo -jim tek sto vi ma otva ra pra vu kam pa wu pro tiv ko mu ni sta – pri pad ni kamu sli man ske na ci o nal no sti. Jed nima pri pi su je za do je nost ide ja ma pa ni -sla mi zma i okre ta we le |a po li ti ci i ide o lo gi ji SKJ, dru gi ma da ih{ti te i o mo gu }a va ju ta kvo wi ho vo dje lo va we, ~i me, prak ti~ no, su ge ri {esvo ju vla sti tu idej no-po li ti~ ku po zi ci ju u od no su na na ci o nal no pi ta wei me |u na ci o nal ne od no se.

Na osno vu sve ga to ga Op {tin ski ko mi tet Sa ve za ko mu ni sta Cen tarjed no gla sno je za kqu ~io da je Vo ji slav [e {eq svo jim po na {a wem i dje -lo va wem po stu pao su prot no pra vi ma, oba ve za ma i du ̀ no sti ma ~la naSKJ, da se u svom dje lo va wu slu ̀ io ne pri hva tqi vim i Sa ve zu ko mu ni stasu prot nim me to da ma, da je na stu pao li der ski, dje lo vao sa ma lo gra |an -skih i pse u do li be ra li sti~ kih po zi ci ja, po seb no ka da je ri je~ o od no si -ma, de mo kra ti ji i kri ti ci u SK i dru {tvu i da pri tom ni je po ka zao nido voq no osje tqi vo sti, slu ha i od go vor no sti za raz vi ja we i we go va wezdra vih me |u na ci o nal nih od no sa, ne go je ~ak do pri no sio stva ra wu na ci -o nal ne ne tr pe qi vo sti. Ni sa mo for mi ra we i rad Dru gar skog vi je }a, a niras pra va na Ko mi te tu SK Cen tar Sa ra je vo ni su uti ca li na we go vo po na -{a we ni na sa mo kri ti~ ki ji od nos pre ma we go vim po stup ci ma, sta vo vi mai ukup nom dje lo va wu. Na pro tiv, mno gi od wih po no vi li su se tim pri li -ka ma u jo{ `e {}oj, iza zov ni joj i neo d mje re ni joj for mi i in ten zi te tu.

Sve to je opre di je li lo Ko mi tet da do ne se od lu ku o iskqu~ewu Vo ji -sla va [e {e qa iz SKJ.

Na ovu od lu ku ime no va ni ima pra vo `al be Ko mi si ji za sta tu tar napi ta wa SK BiH u ro ku od 60 da na od da na we nog pri je ma.

Od lu ka o is kqu ~e wu je ob ja vqe na 17. de cem bra 1982. u bil te nu “In -for ma ci je Gradskog komiteta Saveza komunista” uz sle de }i ne pot pi sa -ni ko men tar:

U ras pra vi vo |e noj na sjed ni ci Op {tin skog ko mi te ta, svi u~e sni ciu di sku si ji su uka za li na {tet nost i ne pri hva tqi vost [e {e qe vog dje -lo va wa; na ne ga tiv ne po sqe di ce we go vih istu pa u jav nim gla si li ma,neo d mje re nost i is hi tre nost mno gih we go vih ocje na i sta vo va is ka za nihu wi ma; na vi sok ste pen ne kri ti~ no sti i neo d go vor no sti, ~i me je na nio{te tu ugle du ve li kog bro ja ~la no va Sa ve za ko mu ni sta, me |u wi ma i ni -zu is tak nu tih i ugled nih funk ci o ne ra, a isto ta ko, i Sa ve zu ko mu ni stau cje li ni.

Ni ko od di sku ta na ta ni je pro pu stio pri li ku da iz ra zi na du da }eVo ji slav [e {eq smo }i sna ge da na kon sve ga to ga, na kon raz go vo ra uDru gar skom vi je }u i ras pra ve u Ko mi te tu sa mo kri ti~ ki, objek tiv no iiskre no raz mi sli o svo jim po stup ci ma i dje lo va wu, kao i o wi ho vim po -sqe di ca ma, i da u~i ni na por da svo jim bu du }im dje lo va wem i po na {a -wem is pra vi po gre {ke i pru ̀ i do ka ze i Sa ve zu ko mu ni sta i dru {tvu da

23

je uo ~io i pre va zi {ao vla sti te sla bo sti. Me |u tim, ako je ova sjed ni caKo mi te ta, na ko joj je raz ma tran iz vje {taj Dru gar skog vi je }a i do ni je taod lu ka o iz ri ca wu mje re idej no-po li ti~ ke od go vor no sti bi la, ta ko |e,pri li ka da po ka ̀ e da su te na de i o~e ki va wa bi li oprav da ni, na kon [e -{e qe ve di sku si je na sjed ni ci Ko mi te ta, bi lo je ja sno da tu pr vu pri li -ku on ni je is ko ri stio.

On je na sjed ni ci Ko mi te ta u svo joj, ka ko je re kao, “iz ja vi”, ko ju jeuna pri jed pri pre mio, po no vio niz tvrd wi o prak ti~ no in sce ni ra nompo stup ku i “osve ti” zbog we go vih kri ti~ kih istu pa, po ri ~u }i de kla ra -tiv no i ne ar gu men to va no ocje ne i na vo de u iz vje {ta ju Dru gar skog vi je }a.Is ko ri stio je pri li ku da ~la no vi ma Ko mi te ta pro ~i ta svoj in te gral nitekst upu }en “Kwi ̀ ev noj re ~i”, ko ji je, uz osjet no skra }e we, ob ja vqen 25.XI 1981. go di ne, a u ko me je u stva ri {i re ela bo ri rao osnov ne sta vo ve ite ze iz Pi sma “Du gi” od 21. XI 1981. go di ne.

I taj naj no vi ji tekst – ko ji ina ~e ni Dru gar sko vi je }e, ni Ko mi tetni su uzi ma li u ob zir pri pro cje ni idej no-po li ti~ kog dje lo va wa Vo ji sla -va [e {e qa, jer se po ja vio znat no po sli je for mi ra wa Dru gar skog vi je }a– uka zu je da je [e {eq pro sto ogre zao u sum wi u SK i we go ve or ga ne, i damu ba rem za sa da ne pa da na um da sa mo kri ti~ ki pre i spi ta svo je po stup -ke i put ko jim je po {ao. On sta we i od no se u SK Gra da i Re pu bli ke pri -ka zu je po re me }e nim, ne zdra vim; su ge ri {e ne po vje re we na {e jav no stipre ma Par ti ji i za kqu~ ke da je u Sa ve zu ko mu ni sta BiH i gra da Sa ra je -va ozbiq no na ru {e no je din stvo; da se prak ti~ no u we mu for mi ra la iosna ̀ i la frak ci ja ko ja ne sme ta no dje lu je sa pa ni slam skih po zi ci ja. Ujed nom tre nut ku, u tek stu ko ji je ~i tao pred Ko mi te tom, [e {eq na ja vqu -je da }e pi sa ti no vi tekst u ko me }e obra zlo ̀ i ti ne ke svo je tvrd we, do -da ju }i ka ko }e to ura di ti “uko li ko u me |u vre me nu ne za gla vi u za tvo ru,ako ga slu ~aj no ne zga zi au to mo bil ili ne pro gu ta mrak”.

I sa ma ta “ogra da” go vo ri ja sno o na mje ra ma Vo ji sla va [e {e qa danaj cr wim bo ja ma od sli ka sa da {we po li ti~ ke pri li ke, kli mu i od no se uSa ra je vu i BiH. Ta kve op tu ̀ be mo ̀ e smi sli ti i iz re }i sa mo ne ko kraj -we zlo na mje ran, ne ko ko me je ciq ne da kon struk tiv no, isti ni to i iskre -no, u du hu na {e de mo krat ske prak se i od no sa, po kre }e i otva ra pro ble meu po tra zi za mo gu} no sti ma wi ho vog ra zr je {a va wa, ne go onaj ko me su naumu sa svim su prot ni ci qe vi i in te re si, ne ko ko je na u mio da iza zo ve ne -spo ra zu me u sa mom Sa ve zu ko mu ni sta i da, u kraj wem, po qu qa ugled Par -ti je u na ro du. Ta re ~e ni ca je iz o sta la iz tek sta ob ja vqe nog u “Kwi ̀ ev -noj re ~i” 25. XI 1981. pod na slo vom “Osvet ni~ ki po hod sqed be ni ka uni -ver zal ne te o ri je”, ali je [e {eq, iz gle da, `a lio za tim za hva tom re dak -ci je, jer je `e lio da ~i tav tekst ko ji je po slao re dak ci ji sa op {ti i ~la -no vi ma Ko mi te ta, {to o~i to go vo ri da on ni po sli je ove ras pra ve ni jespre man da od stu pi ni pe dqa sa po zi ci ja ko je su su prot sta vqe ne ide o lo -gi ji i po li ti ci Sa ve za ko mu ni sta Ju go sla vi je.

Tim svo jim naj no vi jim tek stom [e {eq na sta vqa da gra di i raz vi jasli ku o se bi kao `r tvi “od ma zde” ko ju pre ma we mu vo de, ka ko on ka ̀ e,“od re |e ni mo} ni kru go vi u Savezu komunista”.

24

On za te “mo} ne kru go ve” ka ̀ e da im se o~i to `u ri lo da mu “za pu {eusta”... “vje ro vat no u pa ni~ nom stra hu za odr ̀ a va we vla sti tih eta ti -sti~ kih i lo ka li sti~ kih am bi ci ja, te ide je o fe de ra li za ci ji Savezakomunista na ju go slo ven skom ni vou, uz isto vre me no za dr ̀ a va we prin ci -pa de mo krat skog cen tra li zma za kqu~ no do ni voa Re pu bli ke i to we go veda qe bi ro kra ti zo va ne ver zi je”.

[e {eq kao je di ni ar gu ment tim te {kim op tu ̀ ba ma na vo di se be ito bo ̀ wu haj ku ko ja je pro tiv we ga otvo re na. O~i to, on na sto ji da se pred“ju go slo ven skom so ci ja li sti~ kom sa mo u prav nom jav no {}u”, ka ko ina ~euo bi ~a je no adre si ra svo je tek sto ve, pred sta vi kao “mu ~e nik” i kao “he -roj” ko ji smje lo, ali i usa mqen, ula zi u bit ku pro tiv de vi ja ci ja i za stra -wi va wa u or ga ni za ci ji SK Gra da i Re pu bli ke. Tu te zu on u svo jim tek -sto vi ma sve do sqed ni je raz vi ja i sve na pad ni je na me }e. Me |u tim, uo~ qi -vo je, ni gdje pri to me ne is ka zu je, ako ve} iz no si svo je vi |e we pro ble ma,ni tra ~ak uvje re wa da Sa vez ko mu ni sta ima pra vo i isto rij sku i dru -{tve nu od go vor nost da te pro ble me rje {a va, a da ne go vo ri mo da se nijed nom ri je~ ju ne iz ja {wa va o to me da li sma tra da Sa vez ko mu ni sta uSa ra je vu i SR BiH ima do voq no sna ge, spo sob no sti i hti je wa da ova kvepro ble me, ~ak i ako po sto je i iz van [e {e qe ve uo bra zi qe, ra zr je {a va ipre va zi la zi.

Prak ti~ no, [e {eq je svo jim na stu pom na sjed ni ci Op {tin skog ko -mi te ta SK Cen tar Sa ra je vo, na ko joj je ras pra vqa no o iz vje {ta ju Dru gar -skog vi je }a o we go vom idej no-po li ti~ kom dje lo va wu i do ni je ta od lu ka owe go vom is kqu ~e wu iz Sa ve za ko mu ni sta, po tvr dio da ni je od stu pio, ilima kar sa mo kri ti~ ki pro cje wi vao bi lo ko ji od svo jih po stu pa ka, sta vo vai ak tiv no sti {to je oci je we no ne pri hva tqi vim i ne spo ji vim sa po na {a -wem i dje lo va wem ~la na SK, ne go je jo{ ener gi~ ni je, od lu~ ni je i ja sni jena zna ~io svo je sta vo ve i po zi ci je.

Dva de set pr vog de cem bra odr ̀ a na je Ak ci o na kon fe ren ci ja Sa ve zako mu ni sta Fa kul te ta po li ti~ kih na u ka na ko joj mi je li~ no Ham di ja Po -zde rac za bra nio da go vo rim. Sjed ni ca je tra ja la je da na est sa ti, o we nomra du su iz vje {ta va li svi dnev ni li sto vi, a kao ilu stra ci ja op {te at mos -fe re naj bo qe mo ̀ e po slu ̀ i ti ~la nak Mir ka [a go qa i Ye va da Ta {i }au sa ra jev skom “Oslo bo |e wu”, ko ji su po slu {no iz vr {i li par tij ski na -log da jed no stra no i ten den ci o zno pri ka ̀ u ~i tav skup, pre }ut ku ju }i sveono {to zva ni~ ni ci ma ni je i{lo u pri log:

Sjed ni ca Ak ci o ne kon fe ren ci je Sa ve za ko mu ni sta Fa kul te ta po -li ti~ kih na u ka “Veq ko Vla ho vi}” u Sa ra je vu, o ~i jem pri je po dnev nomra du smo iz vje sti li u ju ~e ra {wem bro ju, za vr {e na je na kon go to vo pu -nih je da na est sa ti sta vom da se za du ̀ i rad na gru pa ko ja je pri pre ma laosnov ne ma te ri ja le za ras pra vu o idej no-po li ti~ koj i ak ci o noj ospo so -bqe no sti i or ga ni zo va no sti SK i na Fa kul te tu da sa ~i ni pri je dlog za -kqu ~a ka o ko jim bi kon fe ren ci ja u istom sa sta vu ras pra vqa la na na -red noj sjed ni ci. Isto vre me no, od lu ~e no je da se odr ̀ i po se ban sa sta -nak ko mu ni sta – na stav ni ka i stal no za po sle nih na Fa kul te tu na ko jembi bi la na sta vqe na ov dje za po ~e ta ras pra va o po na {a wu, dje lo va wu,idej nom po la zi {tu po je di na ca, me |u qud skim od no si ma i svim onim

25

dru gim kon kret nim pi ta wi ma ko ja tre ba ra{ ~i sti ti i raz ja sni ti, od -no sno na ko ji ma, ako to bu de po treb no (a o~i gled no je da ve} je ste) tre -ba u}i u idej no-po li ti~ ku di fe ren ci ja ci ju.

Ovi za kqu~ ci su bez sum we bi li i je di no mo gu }i na kra ju ove ma ra -ton ske, ali iz u zet no otvo re ne, kri ti~ ke (ma da ne uvi jek prin ci pi jel ne)ras pra ve o sta wu na FPN. Jer otvo re no je mno go pra vih pi ta wa, o ko ji mase ~u lo do sta kon tra verz nih mi {qe wa, ocje na (po ne kad pa u {al nih), op -tu ̀ bi i od bra na, da se ras pra va mo gla bez vi dqi ve svr he i re zul ta ta na -sta vi ti u ne do gled. Ova ko di ja log je pre ki nut pa u zom na kon ko je }e bi tina sta vqen o po sve kon kret nim za da ci ma ko je bu de pred lo ̀ i la rad na gru -pa, te o re zi meu sa sa stan ka ko mu ni sta stal no za po sle nih na Fa kul te tu.

U ju ~e vo |e noj ras pra vi u~e stvo va lo je vi {e od tri de set na stav ni kai stu de na ta ovog Fa kul te ta. Ne ki su se za ri je~ ja vqa li i po dva pu ta dabi po ja sni li svo je sta vo ve ili po le mi sa li sa sta vo vi ma dru gih. Po ku {a -}e mo da uka ̀ e mo sa mo na po je di ne ak cen te iz iz la ga wa, tru de }i se da bardje li mi~ no od ra zi mo i at mos fe ru u ko joj je ras pra va vo |e na.

Svo ju ri je~ Jo co Mar ja no vi} je po ~eo iz ja vom da se osje }a vr lo ne la -god no {to na kon 20 go di na uspje {nog i plo do tvor nog ra da ovaj Fa kul tetda nas mo ra da se ba vi sa mim so bom zbog, ka ko je re kao, o~i gled no lo {egsta wa. Na vo de }i da je ne ko li ci na na stav ni ka (me |u wi ma i on sam) mno -go ra ni je upo zo ra va lo da stva ri ne sto je do bro on je ka zao: “Mi ko ji smotra ̀ i li iz laz bi li smo blo ki ra ni”. No, ti me ni je `e lio da se ogra di oddi je la od go vor no sti ko je za sta we ka ko je ste, ka ko je re kao, i sam sno si.Mar ja no vi} je po ku {ao da u re tro spek ti vi do ga |a ja uka ̀ e na ne ke uzro -ke. Po me nuo je, u tom kon tek stu, pri je dlog za in te gra ci ju sa so ci jal nom{ko lom (ko ji je ospo rio ak tiv ko mu ni sta – na stav ni ka ko ji, po we go vimri je ~i ma, od ta da pre sta je da funk ci o ni {e), za tim for mi ra we ne kih od -sje ka bez te me qi tih pri pre ma, te pi ta we or ga ni zo va wa SK na Fa kul te -tu, uka zu ju }i na sla bo sti na sta le raz dva ja wem osnov nih or ga ni za ci ja, od -no sno na te {ko }e pri pre ma wa i vo |e wa je din stve ne idej no-po li ti~ keak ci je na Fa kul te tu. Ta kvo sta we je omo gu }i lo, us tvr dio je on, da se par -ce li {u in te re si i da se ide ~ak do tle da su na stav ni ci shva ti li svojpred met kao “svoj du }an, svo ju ka te dru, svoj po sjed”. Mar ja no vi} je po seb -no go vo rio i o tek sto vi ma Vo ji sla va [e {e qa, kva li fi ku ju }i ih kao ne -i sti ni te, ten den ci o zne i sra ~u na te na to da se dis kva li fi ku ju po je din -ci. U tom smi slu, ka ko je oba vje stio Kon fe ren ci ju, Mar ja no vi} je na pi -sao pi smo “Du gi”. On je go vo rio o pri mje ri ma ko ji, po we go vom mi {qe -wu, uka zu ju i na po sto ja we na ci o na li zma.

Ci ti ra }e mo na ovom mje stu, ne ve zu ju }i ga za stav i mi {qe we J. Mar -ja no vi }a, i stav rad ne gru pe iz ne sen u uvod nom iz la ga wu Ivi ce Mi li ~e -vi }a: “Du bo ko se mo ra mo za mi sli ti nad tim da ni smo re a go va li na pi sa -wa u {tam pi ko ja su ima la du bo ku idej no-po li ti~ ku po za di nu. Sa vez ko -mu ni sta ne mo ̀ e i ne smi je osta ti rav no du {an pred ~i we ni com da ovepo le mi ke objek tiv no po pri ma ju ele men te na ci o na li zma”.

Ismet Gr bo je is ta kao da se mno ge sla bo sti na Fa kul te tu du go vu ku itra ju. U do broj mje ri vla da, ka ko ka ̀ e, si stem “{ta je ko uhva tio – to dr -`i kao svo je pri vat no vla sni {tvo”. Po je din ci se po na {a ju kao da sve za -

26

slu ge pri pa da ju wi ma i u skla du s tim mi sle da ima ju i neo gra ni ~e na pra -va. Za Vo ji sla va [e {e qa, o ~i jim tek sto vi ma ob ja vqe nim u “Du gi” i“Kwi ̀ ev noj re ~i” je na ovoj sjed ni ci bi lo do sta go vo ra, re kao je da sepre tvo rio u sa mo stal nu si lu i da je iza bran za na stav ni ka bez ika kvepret hod ne pro vje re we go ve po dob no sti i spo sob no sti.

Bo ro Pi {ta lo sma tra da ovi otvo re ni raz go vo ri ohra bru ju, jer ko -mu ni sti o~i gled no shva ta ju ku da ne ke po ja ve mo gu da vo de, kao {to je dje -lo va we Vo ji sla va [e {e qa ko ji mo ̀ e da ostva ri od re |e ni ne ga tiv niuti caj na stu den te. To, po we go vom mi {qe wu, pod sje }a na ne ka po na {a wana ovom Fa kul te tu iz 1968. go di ne, ali su no si o ci sli~ nih shva ta wa ta -da shva ti li svo je za blu de i ko ri go va li se i da nas su ak tiv ni dru {tve -nopo li ti~ ki i na u~ ni rad ni ci. Pi {ta lo is ti ~e da je du bo ko uvje ren daje ovo zdrav ko lek tiv i da mo ̀ e i mo ra iza }i iz kri ze u ko joj se na {ao.Gru pa {e we, ko je je evi dent no, ne mo ̀ e se, po we go vom mi {qe wu do ve stiu ve zu s na ci o na li zmom, ve} se za sni va na li~ nim in te re si ma i ne mastal ni ka rak ter. Tek sto vi Kec ma no vi }a i [e {e qa su, ka ko ka ̀ e, ubr za -li ras pra vu o bit nim pro ble mi ma Fa kul te ta, ia ko ni su bi li je di niuzrok par tij skim ras pra va ma.

Omer Ibra hi ma gi} je, ~i ni se, ob ja snio bar dio uzro ka lo {ih od no same |u ne kim na stav ni ci ma. Pri je ~e ti ri go di ne je, ka ko je de taq no ob ja -snio, Ko mi si ja za dru {tve nu sa mo za {ti tu SK Fa kul te ta pra vi la pro cje -nu po li ti~ ko-bez bjed no sne si tu a ci je u ko joj je da la ocje nu dje lo va wa i po -na {a wa po je di nih na stav ni ka, me |u ko ji ma i [e {e qa. ^lan te ko mi si jeMi lan Ga ko vi} je, su prot no prin ci pi ma par tij ske di sci pli ne i me to dara da ~la no va ko mi si ja za DSZ, oba vje stio [e {e qa o to me {ta je Ko mi si -ja za we ga re kla. Na sta la je po sle to ga vr lo kon fu zna si tu a ci ja. Je danugled ni na stav nik je stu pio u od bra nu V. [e {e qa, obi la ze }i po li ti~ kein sti tu ci je u Re pu bli ci i Gra du i pi {u }i pi sma po je din ci ma. Vr {e ni suraz li ~i ti pri ti sci na Ko mi si ju ko ja je zbog to ga, ka ko ka ̀ e Ibra hi ma gi},bi la pa ra li sa na. Zbog sve ga to ga OOSK ko joj je pri pa dao [e {eq, od bi laje da pri hva ti pro cje nu po li ti~ ko-bez bjed no sne si tu a ci je, jer je o we mu da -ta ne ga tiv na ocje na, a ~la no vi te Ko mi si je su do bi va li raz li ~i te eti ke te.Tu je, po we go vom mi {qe wu, ko ri jen po re me }a ja od no sa me |u na stav ni ci -ma, pa i od re |e ne mr ̀ we ko ja je eska li ra la u tek sto vi ma V. [e {e qa.

Po kre ta we pi ta wa ne kih ma gi star skih te za u~i we no je, po Ibra hi -ma gi }e vom mi {qe wu, svje sno da bi se skre nu la pa ̀ wa sa tek sto va N.Kec ma no vi }a, a ob ja vqi va we po sqed weg [e {e qe vog tek sta u “Kwi ̀ ev -noj re ~i” ima lo je za ciq da se pro {i ri krug qu di o ko ji ma }e se ras pra -vqa ti, ali i da se kom pro mi tu je in te li gen ci ja mu sli man ske na ci o nal no -sti. Re kao je da je [e {eq ne ta~ no in ter pre ti rao raz go vor u Grad skomko mi te tu SK, pri pi su ju }i Ari fu Ta no vi }u ne {to {to on ne sa mo da ni -je re kao, ve} se od to ga, kao pred sjed nik Grad ske kon fe ren ci je SK i ogra -dio. Ibra hi ma gi} je pred lo ̀ io da se is pi ta i utvr di ko je [e {e qa oba -vi je stio o raz go vo ru u Grad skom ko mi te tu, za tim da se pre i spi ta da li V.[e {eq i da qe mo ̀ e da osta ne na stav nik na ovom Fa kul te tu, a on sma trada ne mo ̀ e i slo ̀ io se da se stva ri do kra ja ra{ ~i ste, uz na po me nu da tone }e bi ti mo gu }e dok ne ki na stav ni ci ne odu u pen zi ju.

27

Da sta we na Fa kul te tu ni je za do vo qa va ju }e, po tvr di le su i di sku si -je ve }eg bro ja stu de na ta i na stav ni ka.

O tek sto vi ma V. [e {e qa, na ro ~i to o po sqed wem u “Kwi ̀ ev noj re -~i”, go vo ri la je i Fa di la ên gi}, is ti ~u }i da se ukla pa ju u je dan ne po -è qan kon tekst. Vr lo su, ka ko je re kla, mu~ ni i ne do stoj ni jed nog uni -ver zi tet skog na stav ni ka, pa se zbog to ga mo ra raz i }i sa [e {e qem, ia kosu bi li u pri ja teq skim od no si ma. Za tim je na ve la niz ~i we ni ca i po da -ta ka ko ji ma je do ka za la da se [e {eq slu ̀ i me to dom po li ti~ ke in si nu a -ci je ka ko bi po je di ne vr lo ugled ne qu de dis kva li fi ko vao.

U tre nut ku ka da je iz gle da lo da }e se sjed ni ca za vr {i ti, za ri je~ se ja -vio Ne nad Kec ma no vi} ko ji je iz la ga we za po ~eo po le mi kom sa sta vo vi maOme ra Ibra hi ma gi }a i iz ra zio svo je ne sla ga we s wi ma, pri hva ta ju }i je di -no ocje nu da [e {e qe vi tek sto vi za slu ̀ u ju kri ti ku. Ni je se slo ̀ io ni saocje na ma o sta wu na Fa kul te tu ko je su iz ne se ne u te za ma i uvod nom iz la ga -wu, a za tim je u ve }em di je lu di sku si je prav dao [e {e qa i we go vo po na {a -we. Go vo rio je o we go vim spo sob no sti ma, o to me da [e {eq ni je na vri je medo bio, ka ko je re kao, za slu ̀ e no mje sto i zva we na Fa kul te tu, za ne ma ru ju }i~ak i ~i we ni cu da je [e {eq u 28. go di ni ì vo ta po stao do cent. Sma tra da[e {eq ni je re a go vao s na ci o na li sti~ kih po zi ci ja, ve} sa po zi ci ja li~ nogob ra ~u na s ne kim qu di ma ko ji su ga, na vod no, za u sta vqa li u na pre do va wu.

Uo~ qi va je bi la ~i we ni ca da na ovoj sjed ni ci o [e {e qu ni ko ni jere kao nijed nu po hval nu ri je~, osim Kec ma no vi }a. A do sta na stav ni ka jego vo ri lo o to me da je [e {eq iza bran za do cen ta pod pri ti skom po je di -na ca, ia ko je o we go vom dje lo va wu i po na {a wu vla da lo ne po voq no mi -{qe we na Fa kul te tu.

Na Kec ma no vi }e vu di sku si ju bi lo je do sta re a go va wa. Pr vi je re a go -vao de kan Fa kul te ta Spa so je Pe jo vi} ko ji je re kao da je to dr ̀ a we lek -ci ja, da se on li~ no ogra |u je od te di sku si je i po zvao kon fe ren ci ju da seta ko |e ogra di i od di sku si je i od onih ko ji su joj upu ti li apla uz.

Vla do Sul ta no vi}, iz vr {ni se kre tar Pred sjed ni {tva CK SR BiH,je re kao da je Kec ma no vi} svo jom di sku si jom sve vra tio na po ~e tak, ukqu -~u ju }i i ras pra vu o we go vim tek sto vi ma ob ja vqe nim u “NIN”-u ko ja jeve} bi la za vr {e na uz od re |e nu kri ti ku i sa mo kri ti ku, ali bez ika kvihfor mal nih mje ra idej no-po li ti~ ke od go vor no sti.

– Ako Sa vez ko mu ni sta ho }e da bu de, a mo ra, vo de }a idej no-po li ti~ -ka sna ga na Fa kul te tu, mo ra se du bo ko di fe ren ci ra ti i sa [e {e qom, isa Kec ma no vi }em i sa oni ma ko ji ih po dr ̀ a va ju, re kao je Sul ta no vi}.

Re a go vao je i Ivi ca Mi li ~e vi}, pred sjed nik Ak ci o ne kon fe ren ci jeSK, is ti ~u }i da je Kec ma no vi} ras pra vu vra tio na po ~e tak i da zbog sve -ga to ga “mo ra mo i}i do kra ja i stva ri iz ve sti na ~i stac”, s ~i me se slo -ìo i Atif Pu ri va tra, ali uz na po me nu da se na sta vo vi ma V. [e {e qai N. Kec ma no vi }a ne mo ̀ e po sti }i je din stvo, jer “o istim pi ta wi maima mo di ver gent no mi {qe we”.

Mu ha rem Kre so je pri kra ju sjed ni ce iz nio niz de ta qa ko ji ob ja {wa va -ju okol no sti pod ko ji ma je [e {eq iza bran za do cen ta. Re kao je da je bi lodo sta ar gu men to va nog ot po ra pre ma we go vom iz bo ru, ali da na Fa kul te tupo sto je po je din ci ko ji su sve to amor ti zo va li i omo gu }i li we gov iz bor.

28

Vi {e stu de na ta, me |u ko ji ma po seb no Ja dran ko Sa li ho vi}, Emir Ra -mi} i Ma noj lo To mi} su uka za li da su lo {i od no si me |u na stav ni ci maovog Fa kul te ta ima li ne ga tiv nog od ra za i me |u stu den ti ma, te da su stu -den ti u vi {e na vra ta upo zo ra va li na ne pra vil no sti ko je po sto je na ovomFa kul te tu.

De san ka Iki} je u od lu~ nom to nu go vo ri la na ju ~e ra {woj sjed ni ciupo zo ra va ju }i da je ova vi so ko {kol ska in sti tu ci ja ima la i ima ve li kihre zul ta ta ko je po je din ci svo jim ne prin ci pi jel nim i ne ko mu ni sti~ kimdje lo va wem po ku {a va ju da uma we. “Mi na Fa kul te tu, Sa vez ko mu ni sta isve su bjek tiv ne sna ge, ima mo i do voq no od lu~ no sti i do voq no sna ge, dase sa ne ga tiv no sti ma ob ra ~u na mo” re kla je ona, {to je u sa li po zdra vqe -no apla u zom.

U ja nu a ru je odr ̀ an sa sta nak Ak ti va na stav ni ka – ko mu ni sta sa ko gasam bru tal no iz ba ~en. Ovog pu ta su od stra we ni i pri sut ni no vi na ri, dabi po sle tri de se to ~a sov ne ras pra ve bi lo od lu ~e no da kao idej no-po li -ti~ ki ne po do ban bu dem uklo wen sa na stav ni~ kog rad nog mje sta. To me jepret ho dio po ku {aj Po zder ~e ve pro du ̀ e ne ru ke dr Ome ra Ibra hi mo vi -}a da taj ciq na jed no s

Documents

FENOMENOLOGIJA BALKANSKOG DESPOTIZMA balkanskog...objavqivawa mog teksta “U cara Trajana kozje u{i”, gra|anske parnice koju sam vodio protiv Staneta Dolanca i wegovih sau~esnika