Fitogeografski položaj i florističke karakteristike

Balkanskog poluostrva

2

FITOGEOGRAFSKI POLOŽAJ

Balkansko poluostrvo pripada Holarktičkom florističkom carstvu.

FITOGEOGRAFSKI POLOŽAJ

Svojom površinom obuhvata područje dva floristička podcarstva – borealnog i drevno mediteranskog, odnosno dva floristička

regiona – cirkumborealnog i mediteranskog.

BALKANSKA FLORISTIČKA PROVINCIJAPrema Tahtadžanu (1978, 1986), deo Balkanskog poluostrva koji pripada

cirkumborealnom florističkom regionu predstavlja jednu floristički provinciju, balkansku (ilirsku) florističku provinciju. U flori ove provincije javlja se 5 endemičnih rodova: Petteria, Degenia, Halascya, Haberlea i Jankaea.

Petteria ramentacea(Fabaceae)

osunčane kamenite padine submediterana zapadnog Balkanskog

poluostrva

Degenia velebitica(Brassicaceae)

lokalni endemit planine Velebit u Hrvatskoj

Halacsya sendtneri(Boraginaceae)

serpentinske stene u Srbiji i Grčkoj

BALKANSKA FLORISTIČKA PROVINCIJAHaberlea i Jankaea pripadaju familiji Gesneriaceae, koja je na Balkanskom

poluostrvu predstavljena i vrstama iz roda Ramondia, R. serbica i R. nathaliae.

Haberlea rhodopensis (Gesneriaceae)endemit Bugarske

Jankea heldreichii (Gesneriaceae)endemit Grčke

Osim endemičnih rodova, u flori Balkanskog poluostrva zastupljen je i veliki broj endemičnih vrsta, od kojih su mnoge tercijarni relikti, sa najbližim srodnicima na Pirinejskom poluostrvu, Alpima, Kavkazu, Himalajima i drugim Azijskim planinama.

Picea omorica (Pinaceae)endemit istočne Bosne i zapadne Srbije

Prema mikropalinološkim istraživanjima, omorika je nekada bila široko rasprostranjena u Evropi, a danas

je poznata samo iz zapadne Srbije (Tara, kanjon Mileševke) i istočne Bosne. Njeni najbliži srodnici žive

u Japanu (P. maximoviczii i P. alcoquiana).

BALKANSKA FLORISTIČKA PROVINCIJA

Sistematska izolovanost taksona u sistemu flore nekog područja јedan је od dokaza reliktnosti . Na primer, balkanski endemični bor molika (Pinus peuce) je petoigličav,

za razliku od svih ostalih balkanskih borova, koji su dvoigličavi.

Pinus peuce (Pinaceae)endemit skardsko-pindskih planina

Najbliži srodnici molike žive u Severnoj Americi. Takva je vrsta Pinus strobus,

čiji areal zahvata istočne obale S. Amerike.

BALKANSKA FLORISTIČKA PROVINCIJA

Acer heldreichii je balkanska endemična vrsta i tercijarni relikt, koju je pronašao J. Pančić na planini Goliji. Rasprostranjena je u visinskom pojasu od 1000-2000 m, na planinama Bosne i Hercegovine, Albanije, Srbije, Bugarske, Makedonije i Grčke.

Acer heldreichii (Aceraceae)endemit

Njeni najbliži srodnici, A. trautvetteri i A. velutinum, rasprostranjeni su na Kavkazu i u

severoistočnoj Turskoj.

BALKANSKA FLORISTIČKA PROVINCIJA

Sibirea croatica je balkanska endemična vrsta i tercijarni relikt. Rasprostranjena je u pojasu klekovine, oko 2000 m, na planinama Hrvatske i Hercegovine.

Sibirea croatica (Rosaceae), ilirski endemit

Njeni najbliži srodnici su S. altaica, rasprostranjena u oblasti planine Altaj u centralnoj Aziji, i S. tianschanica, koja je rasprostranjena u oblasti Tjen Šan u

centralnoj Aziji.

BALKANSKA FLORISTIČKA PROVINCIJA

Forsythia europaea je balkanska endemična vrsta i tercijarni relikt. Rasprostranjena je na termofilnim, serpentinskim ogoljenim padinama u Albaniji i na

području Metohije. Veoma je česta kao ukrasna parkovska biljka.

Forsythia europaea (Oleaceae), skardsko-pindski endemit

Njeni najbliži srodnici su F. suspensa, F. koreana i F. viridissima, rasprostranjene u istočnoj Aziji.

BALKANSKA FLORISTIČKA PROVINCIJA

BALKANSKA FLORISTIČKA PROVINCIJA

Posebnu zanimljivost flore Balkanskog poluostrva predstavlja prisustvo 5 vrsta iz tri roda tropske familije Gesneriaceae, koja obuhvata više od 300 vrsta.

BALKANSKA FLORISTIČKA PROVINCIJA

Areal roda Ramondia uključuje areale vrsta R. serbica, R. nathaliae

(Balkansko poluostrvo) i R. myconi(Pirinejsko poluostrvo).

R. serbica

R. nathaliae

BALKANSKA FLORISTIČKA PROVINCIJA

Rod Haberlea obuhvata dve vrste, H. rhodopensis i H. ferdinandi-coburgi, rasprostranjene u Bugarskoj. Treći rod je predstavljen vrstom Jankaea

heldreichii, koja je rasprostranjena na planinama u Grčkoj.

Haberlea rhodopensis Jankea heldreichii

FITOGEOGRAFSKA PODELAZbog velikog bogatstva flore i velikog broja endemičnih vrsta, pojedini autori ovu teritoriju uzdižu na rang jednog ili više florističkih podregiona sa većim brojem

provincija (Horvatić, 1967, Horvat et al., 1974, Stevanović, 1992).Engler (1924) teritoriju Balkanskog poluostrva izdvaja u Balkansku provinciju kao deo

Srednjeevropske florističke oblasti. Meusel et al. (1965) gotovo celo poluostrvo posmatraju kao deo Makaronezijsko-

mediteranskog florističkog regiona, deleći ga na veći broj provincija.

Fitogeografska podela po Meusel et al. (1965)

FITOGEOGRAFSKA PODELAHorvatić (1967) najveći deo bivše Jugoslavije svrstava u Evrosibirsko-severnoamerički

region i razlikuje 3 provincije – Ilirsku, Mezijsku i Panonski sektor Srednjeevropske provincije. Jadransko primorje i ostrva i dolinu Vardara on izdvaja u Jadransku i

Egejsku provinciju Mediteranskog regiona. dok najviše vrhove jugoistočnih Dinarida, Prokletija, Šar planine i zapadne Makedonije svrstava u Alpsko-visokonordijski region.

Fitogeografska podela Jugoslavije po Horvatiću (1967)

FITOGEOGRAFSKA PODELAHorvat et al., 1974 veći deo poluostrva pripada Srednjeevropskom florističkom regionu sa većim brojem provincija, priobalna područja Marokansko-Mediteranskom regionu, a Panonska nizija, donje Podunavlje u Bugarskoj i Rumuniji i stepska područja oko reke Marice i njenih pritoka u jugoistočnoj Bugarskoj i evropskom delu Turske, Pontsko-

južnosibirskom regionu.

Fitogeografska podela Balkanskog poluostrva po Horvat et al. (1974)

VEGETACIJA BALKANSKOG POLUOSTRVA

Podela Balkanskog poluostrva na manje

fitohorione je zasnovana i na razlikama u biljnom

pokrivaču, a pre svega na razlikama u florističkom

sastavu klimazonalne vegetacije. Zoniranje

vegetacije je na najbolji način prikazano u delu

„Vegetation Südosteuropas“ (Horvat et al., 1974).

Vegetacijske zone Balkanskog poluostrva po Horvat et al. (1974)

FLORA BALKANSKOG POLUOSTRVA

Balkansko poluostrvo predstavlja jedan od svetskih centara florističkog diverziteta i vrstama najbogatije područje Evrope. Broj vrsta još uvek nije u potpunosti poznat, ali se

pretpostavlja da on može da bude i preko 8000 vrsta.

Ukupan broj vrsta (A) i procentualna zastupljenost endemičnih biljaka (B) po državama Balkanskog poluostrva