E Y Ü P S U L T A . N S E M PO Z YU M U

TARİHİ, KÜLTÜRÜ VE SANATIYLA ••

EYUPSULTAN SEMPOZYUMU

IV TEBLiGLER

Türkiye Diyanet Vakfı İsHim Araştırmaları Merkezi

Kütüphanesi

Dem. No: f1555.2 Tas. No:

'3S6.ıLıı § ,,

'-!U .S

EYÜP BELEDİYESİ KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜGÜ

Tel: (0212) 563 16 65-616 00 98 Fax: (O 212) 616 00 78

IV

T. A R i H K. Ü L T ü· R Ü V E S A N A T

EYÜP BELEDiYE Sİ KÜLTÜR YAYINLARI

13

GENEL YÖNEfİM:

OSMANSAK

YA YlN SORUMLUSU:

İRFAN ÇALIŞAN

GRAFiK TASARlM:

Y AZIEVi İLETiŞiM HİZMETLERİ

FiLM ÇlKlŞ:

KO MBİ

BASH

SEÇİL OFSET

CİLT

BAYINDIR

BASlLDI GI YER,

İSTANBUL

BASKITARiHi>' . · KASIM 2Öo6 · .. · ...

. . :·.ı::·

-Eyüpsultan Senıpozyııınu kitabında kullanılan,

tebliğ sahiplerine ait olanlar dışındaki görsel malzemeler Eyüp Belediyesi, Kazını Zaim ve Yazıevi İletişim Hizmetleri arşivlerine aittir. . Kitaptaki tüm yazıların ve görsel malzemelerin

yayın hakkı Eyüp Belediyesi'ne aittir. Bir başka yerde izinsiz olarak yayınlanamat

ve kullanılamaz.

Y L A

T A R ‹ H ‹ K Ü L T Ü R Ü V E S A N A T I Y L A

284

CEMALEDD‹N SERVERREVNAKO⁄LU

(1909-1968)

ERDEM YÜCEL

Z

‹stanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Arkeoloji bölümünü bitirdikten (1964) sonra Vak›flar GenelMüdürlü¤ü ile Kültür Bakanl›¤›nda uzmanl›k ve yöneticilik yapm›flt›r. Bunun yan›s›ra çeflitli yay›n or-ganlar›nda inceleme, kültür, magazin, spor konular›nda yazm›flt›r. Mizahi, f›kra, inceleme dallar›nda ba-s›n ödülleri kazanm›flt›r. ‹stanbul Ansiklopedisi, Dünden Bugüne ‹stanbul Ansiklopedisi, Türkiye 1923-1973, Görsel Genel Kültür, Büyük Larousse ve Diyanet Vakf› ‹slâm Ansiklopedisinin mimari, arkeoloji,

sanat tarihi ve biygorafi konular›ndaki çeflitli maddelerini yazm›flt›r. Türk mimarisi, sanat tarihi ve arkeoloji konular›nda baz› üniversitelerde, kamu kurulufllar›nda, bilimsel

derneklerle söylefliler yapm›flt›r. Sempozyumlara, uluslararas› ve milli kongrelere tebli¤ler vererek kat›lm›fl-t›r. ‹stanbul Radyosunda periyodik konuflmalar› vard›r. Edirne televizyonunda kültür programlar› haz›r-

lay›p sunuculu¤unu yapmaktad›r.Bo¤aziçi Korular›, Yeni Cami Hünkâr Kasr›, Gebze ve Eskihisar, H›rka-i Saadet, Ayasofya Müzesi,

Hagia Sophia, The Mosaics of Hagia Sophia, Chora, Trabzon and Sumela, Trabzon, The Great Pala-ce, Blue Mosque, Objektiften Seçmeler, Acaba Ne Yazmal›, Kartacal› Hannibal, Türkiye’de Müzecilik,

‹slâm Öncesi Türk Sanat› yay›nlanm›fl belli bafll› eserleridir. Günümüzde çeflitli yay›n organlar›nda yaz›lar› yay›nlanmakta olup Trakya Üniversitesi Fen-EdebiyatFakültesi Arkeoloji Sanat Tarihi Anabilim dal›nda ö¤retim görevlisi olarak çal›flmalar›n› sürdürmektedir.

1 As›m Sönmez, “Arkadafl›mCemaleddin Server Revnako¤-lu” ‹stanbul Belediye, ‹stanbul1968, S.61, s.21; Nezih Uzel,Cemaleddin Server, Dünya Ga-zetesi (26 Eylül 1968); ErdemYücel, “Üstad Cemaleddin Ser-ver Revnako¤lu”, Hayat Tarihve Edebiyat Mecmuas›, ‹stan-bul 1978, S.7, s.77-82.

Neçdet ‹flli “Cemaleddin Server”Dünden Bugüne ‹stanbulAnsiklopedisi, ‹stanbul 1994,c.6, s. 321.

E Y Ü P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I V

Bâb›âli; eskilerin deyifliyle “BizimYokufl”... Oradan yetiflenler yazd›lar,çizdiler ve sonra da göçüp gittiler. Ba-z›lar›n›n ard›ndan ciltler dolusu övgü,dizi dizi makale yaz›ld›. Kiminden desöz bile edilmedi. K›sacas›, bas›n›m›z-dan gelip geçen yazar ve çizerin flansl›-s› var, flanss›z› var...

Bas›n›m›zda eziyet çeken, flanss›z-lardan birisi de Türk ve ‹slâm dünya-s›ndaki tarikatlar tarihine ›fl›k tutan Ce-mâleddin Server Revnako¤ludur. Negariptir ki, bas›n›m›zda bilimsel yönüolmay›p çala kalem yazanlar fâni âlemegöçtükleri zaman artlar›ndan destanlardöktürülür. Cemaleddin Server gibiler-den de söz bile edilmez. Üstad›n ölü-münden sonra yaln›zca dört yaz› dost-lar›nca yay›nland›1. Nezih Uzel hayat-ta iken k›sa metrajl› bir filmini çekti.fiinasi Akbatu’dan ö¤rendi¤imize görebir miraâciye konuflmas› ‹bnül TayyarSemâheddin Cem taraf›ndan bantaal›nd›.

Cemaleddin Server Revnako¤lu’nuy›llar önce Say›n Cemal Kutay’›n ya-y›nlad›¤› Tarih Konufluyor dergisininidarehanesinde tan›m›flt›m.

Kalemi ilk elime ald›¤›m, özellikletarihi konular› karalamaya çal›flt›¤›my›llarda bana yard›mc› olmufl ve des-teklemiflti. Bir gün onun tekke ve tari-katlarla iligili konusuna el at›nca söz-cük yerinde ise küplere binmifl, yaz›m-

da yanl›fllar bulabilmek için u¤raflt›¤›n›hayretler içerisinde görmüfltüm. Bir kaçgün sonra da üstatla bar›flm›fl, birliktemezarl›klar› dolaflm›flt›k. O gezimizdekitâbeleri ve baz› önemli mezar tafllar›-n› bana tan›tm›fl, ben de Okçular Tek-kesi isimli yaz›s›n› resimlemifltim.

Cemaleddin Server Revnako¤lu, ‹s-tanbul’un dergahlar›, tarikat ehli kiflilerive onlar›n zarif f›kralar›n› konu alanaraflt›rmalar› ile tan›nm›fl araflt›rmac› biryazard›r. Ayr›ca bu konuda pek çokmalzeme döküman ve gazete küpürütoplam›flt›r.

Posta Telgraf ‹stanbul Merkez Mu-habere Müdürlerinden Server EminÜstünbafl ile Çerkes kökenli fierifeRevnak Han›m›n o¤lu olup aile ünvan›‹bn’ül Muhtard›r. Babas› Server EminBey emekli olduktan sonra ‹stanbul’daFethiye mahallesinde uzun süre muh-tarl›k yapm›fl ve Ocak 1942’de ölmüfl-tür. Annesi fierife Revnak Han›m Ah-med fiah Bey’in k›z›d›r. Sultan II. Ab-dülhamid’in kardefli fiehzade Kemaled-din Efendi’nin k›z› Münire Sultan’a ha-zinedar olmufltur. fierife Revnak Han›mgarip davran›fllar›ndan ötürü “Deli Sa-rayl›” olarak tan›nm›flt›r. Server Bey’e1934’de Milli Piyango’dan oldukça bü-yük bir ikramiye ç›km›fl, ancak eflinek›zan fierife Revnak Han›m bütün pa-ray› makasla keserek yok etmifltir. Ogünlerin gazeteleri bu ilginç olaya ge-

285

2 As›m Sönmez, a.g.e.3 fiinasi Akbatu’nun taraf›m›za

verdi¤i notlar.

T A R ‹ H ‹ K Ü L T Ü R Ü V E S A N A T I Y L A

nifl yer vermifllerdi. Revnak Han›m 15Nisan 1947’de Haseki Hastanesinde öl-müfl, Silivrikap› d›fl›nda fieyh SeyyidSeyfullah Efendi’ye yak›n bir yere gö-mülmüfltür.

Cemaleddin Server’in gerçek soyad›Üstünbafl olmas›na ra¤men bunu hiçbirzaman kullanmam›fl, annesinin ismini so-yad› olarak benimsemifltir. Yaz›lar›n› daCemaleddin Server Revnako¤lu olarakimzalam›flt›r. Erzurumda zorunlu askerlikyapt›¤›ndan ötürü de bu kentle ilgili ya-z›lar›nda “Erzurûmiyatçi” takma ad›n›kullanm›flt›r. Ayr›ca “fieyh Cemalullah”ve “Hiç” mahlas›n› da kullanm›flt›r.

Cemaleddin Server, garip bir aileortam›nda dünyaya gelmifltir. As›mSönmez’e göre 27 Mart 1325 (1909)daRumelihisar›nda2, fiinasi Akbatu’ya gö-re ‹stanbul’da Fethiye’de dünyaya gel-mifltir3. Son derece derbeder bir kiflili¤iolan Revnako¤lu 1924’de Fethiye’dekiÇandarl› Kara Halil Pafla NümuneMektebini bitirmifltir. Ard›ndan Galata-saray ve Güzel Sanatlar Akademisinedevam etmiflse de ö¤renimini nedensetamaml›yamam›flt›r. Bu arada eski AyanReisi Nasuhîzade Mustafa As›m Efen-di’den (Yörük), Muallim Naci’den,fieyh Vasfi’den ve A. Nazima’dan dersalm›flt›r. Babas›ndan Frans›zca ile Os-manl›cay›, Osmanl› Saray›n›n özelokullar›nda e¤itim görmüfl annesindenlugât, tarih ve islâmi ilimler ö¤renmifl-tir. Galatasaray Lisesine devam etti¤i

y›llarda Halid Fahri Ozansoy, HasanAli Yücel, Refet Avni, Faz›l Ahmet Ay-kaç, ‹smail Habib Sevük’ün ö¤rencisiolmufltur. Küçük yafllardan beri yanla-r›ndan ayr›lmad›¤› ‹smail Saib Sencer,‹smail Fenni Ertu¤rul, küçük HamdiYaz›r, Ömer Nasuhi Bilmen, Ferhengci‹zmirli Ziya fiûkun, Mehmet fierafettinYaltkaya, Kilisli Rifat Bil¤e, Ömer FeritKam, Hüseyin Kaz›m Kadri, fieyhRemzi Dede, Tahir-ül Mevlevi ünva-n›yla tan›nan Tahir Olgun, Hamamiza-de ‹hsan, ‹smail Fethi ‹sfendiyao¤lu,Hakk› Tar›k Us, R›fk› Melûl Meriç’dedde bilgilenmifltir.

‹RT‹CALENKONUfiMALARI

Cemâleddin Server Revnako¤ludostlar›n› cenazelerinde yapt›¤› irticâlikonuflmalarla dost çevrelerinde ün yap-m›flt›r. Osman Nuri Ergin’in, Galatasa-ray Tarihi yazar› Fethi ‹sfendiyaro¤-lu’nun, ‹hsan Hamami’nin cenazelerin-deki heyecanl›, etkili konuflmalar› gü-nümüzde de anlat›lmaktad›r. ÖzellikleOsman Nuri Ergin’in mezar› bafl›ndayapt›¤› konuflma öylesine dillenmifltirki, Belediye Kütüphanesi ve MüzesiMüdürü Orhan Durusoy onun çal›flt›¤›Mezarl›klar Müdürlü¤üne giderek te-flekkür etmifltir. Cemaleddin ServerRevnako¤lu son konuflmas›n› y›llarcabirlikte ‹stanbul mezarl›klar›n› dolafl›pfleyh mezarlar›n› arad›¤› merhum Ecza-c› Hâlid Bey için Merkez Efendi Cami-sinde yapm›flt›r. Merkez Efendi Türbesiönündeki duay› dergâh›n son fleyhiNurullah K›l›ç okumufl, O’da ya¤muralt›nda tabutu kapm›fl, vefakâr arkadafl›-n› ebedî istirahatgah›na tafl›m›flt›r.

ASKER KAÇA⁄ICEMALEDD‹N SERVERCemaleddin Server Revnako¤lu ay-

n› zamanda tiyatro ile ilgilendi¤indenAynaroz Kad›s›ndaki rolünden ötürüsakal b›rakm›flt›. Sahneye ç›kt›¤› gibisokaklarda da uzun saç ve sakallar› iledolafl›yordu. Belki de asker kaça¤› olu-flundan ötürü gizleniyordu. O y›llardababas› onu evden kovmufl, bununla dayetinmeyerek polise ihbar etmiflti. Ce-maleddin Server de ötede beride gizle-nerek yakalanmamaya çal›fl›yordu. Bir

286

E Y Ü P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I V

defa yakalanmas›na ra¤men yine dekaçmay› baflarm›flt›.

Revnako¤lu 1909 do¤umlu oldu¤u-na göre 1929’da askere gitmesi gerekir-ken ancak 1943’de sevkedilmifltir.

Onun asker kaça¤› olarak yakalan›-fl›n› yak›n arkadafl› merhum As›m Sön-mez Dr. Rahmi Duman’›n a¤z›ndanflöyle nakletmifltir:

“Sene 1923, Cemaleddin Server ozamanlar Saraçhanebafl›’nda bulunanHalkevi poliklini¤ine iltica ediyor. Bugünün meflhur Rahmi Duman’›n o za-man orada her cumartesi halk› mecca-nen muayene etmektedir. CemaleddinServer bir kolay›n› bulmufl muayeneodas›na dal›yor ve Rahmi Duman’›n el-lerine sar›l›p kendisine mahsus ifade tar-z› ve koyu Osmanl›ca a¤dal› üslubu ile:

- Üsdâd-› Ali fian›m Efendim, Ce-maleddin Server kulunuz ders-i hazâka-tinde flifâ dilemeye geldim. Malûm-›ârifâneleri bendeniz dinî, feleki, edebîtetebbuat ile müfltagil ve mütevagiilim.Bu kadar kesif ifltigalât aras›nda askerlikyoklamas› ve hizmeti askeriye, hat›r›acizîye gelmemifl olacak ki bugün cesi-mülcüsse bir polis bendenizi bâpostaFatih Askerlik fiubesine götürmekle fiu-be Reisine teslim eyledi ve:

- Efendim asker kaça¤› olarak ara-nan Cemaleddin Server nâm derbederiflte budur, demesiyle fiube Reisi üzeri-me haydarî bir sald›r›fl sald›rd›:

Ama efendim görülecek fleydi o...Avâz› bülend ile:

- Behey nâbekâr, senin askerlik diyebir vatanî hizmetten haberin yok mu?..Bugüne dek nerelerdeydin demesi üze-rine:

- Reis Beyefendi vatanî hizmet yal-n›z elde tüfek, belde palaska ile olmaz.Acizlerinin yapt›¤› da vatani hizmettir,diyecek oldum, lâf›m a¤z›mda kald›.fiube Reisi bu sefer büsbütün ceberrûtkesildi. Etraf›m› alm›fl inz›batlara hita-ben:

- Söyletmeyin flu herifi nâ flerifi...Vurun eline kelepçeyi, dedi. Onlar el-lerime kelepçeyi geçirirken de hakerenlerden yard›m niyaz›na bafllad›m.

Ne tende tâb ü fakat, ne dilde vartahammül,

‹mdad›ma yetifl gel yâ flehsuvar›düldül...

Derken kap› aç›ld›. ‹çeriye bir zât-›âli girdi. Me¤er beni tan›rm›fl.

- Aman Cemaleddin Server Efendibu ne haldir? dedi. Bendeniz boyunbüktüm. Gözlerimden gayri ihtiyaribirkaç damla yafl yuvarland›. O zat,kendisine karfl› hürmetkâr bir vaziyetalm›fl fiube Reisine dönerek:

- Reis Beyefendi, bu zât hürmete lâ-y›k bir maharrir ve mütefekkirdir. ‹flle-mifl oldu¤u suç her ne kadar büyük isede meflguliyetten münbâisdir. Bendenizkendisine kefilim. 3-5 gün müsade edi-niz, ifllerini tanzim ve tasfiye etsin. Ge-lir size teslim olur dedi ve bu sayedeacizlerini serbest b›rakt›lar. Hâl-i pürmelâlim malûm-u ârifaneleri. Bendeni-ze sinirlerime sükûn verecek bir devây›âcil lûtuf ve inayet buyurunuz demifl.Rahmi Duman da gereken ilâçlar› ken-disine temin etmifl ve birkaç gün sonraCemaleddin Server, askeri hizmet içinErzurum’un yolunu tutmufltur. CEMALEDD‹N SERVER’‹N

AKTÖRLÜ⁄ÜSay›n fiinasi Akbatu ile zaman za-

man yapm›fl oldu¤um sohbetlerden veDenizcilik Bankas› Arflivinden emekliSofularl› Muhsin Beyden üstad›n az daolsa aktörlük yapt›¤›n› ö¤reniyoruz.

Cemaleddin Server ve arkadafllar›1937 y›l›nda amatör bir topluluk olarak

287

T A R ‹ H ‹ K Ü L T Ü R Ü V E S A N A T I Y L A

Musahipzâde’nin “Aynaroz Kad›s›”isimli oyununu oynamaya karar vermifl-ler. Üstad›n tiyatro muhiti genifl, tan›-d›¤› da çok oldu¤undan fiehzadebafl›n-da eski Ferah Tiyatrosu müdürü aktörSâdi Bey’i ikna etmifller. Ne var ki Fe-rah Tiyatrosunun sahnesi büyük, onla-r›n dekorlar› küçüktür. Bu sebeple sah-ne ile dekorlar aras›nda bir uyum sa¤la-namam›fl. Cemaleddin Server bey bu-nun üzerine devrin ünlü komi¤i Naflidbey’e baflvurarak durumu anlatm›fl veOnun yard›m› ile Turan tiyatrosunukendilerine tahsis ettirmifltir. Naflid Beyprovalar› izlemifl, oyun hofluna gitmiflve gençlere teflvik olsun diye “AynarozKad›s›”nda rol alaca¤›n› müjdelemifltir.

“Aynaroz Kad›s›”n›n ilk temsilindeCemaleddin Server Kad› Divri¤i YakupEfendi rolündedir. Karfl›s›nda da s›rfhat›r için sahneye ç›kan devrin dev ak-törü Koca Naflid vard›r. Cemaleddina¤›r a¤dal› Osmanl›ca konuflma merak-l›s›d›r. Eserin dilini daha da a¤›rlaflt›r›r,eserdeki sinek av› sözünü biraz hafifbularak “Sayd-› Zübüb”a çevirir. Böyle-ce ifl 盤›r›ndan ç›kar, Kad› YâkubEfendi’nin konuflmalar›ndan seyircilerhiçbir fley anlamaz. Öte yandan NâflidBey de, bir daha Onunla oynamama¤akarar verir.

Cemâleddin Server, bayramlar›nikinci günü an’anevî toplant›lar tertip-lerdi. Her bayram›n ikinci günü evin-

den d›flar› ç›kmaz, misafirlerini bekler-di. Bu toplant›lara kimler gelmezdi ki...

Fethiye’deki meflhur evinin soka¤abakan odas›nda misafirlerini kabuleder, post üzerinde oturarak eski dervi-flân›, zâkirleri, son fleyhleri, flâirleri,edipleri, eski eser merakl›lar›n› kabulederdi. Üstâd bazen dervifl elbiselerigiyer, esprili koyu Osmanl›ca konufl-malar› ile herkesin nabz›na göre flerbetverirdi. Dâvudî sesi, meflhur kahkahala-r› yaln›zca küçük, âdeta tarikatlar mü-zesini and›ran evini de¤il, bütün mahal-leyi ç›nlat›rd›. Gruplar halinde ziyaret-çiler gelir ve giderdi. Bakars›n›z ö¤le-den sonra cübbesinin bafll›¤›n› de¤ifltir-miflti; sabahleyin Kadirî k›yafetiyle otu-rur, ö¤leden sonra da R›faî oluverirdi.

Cemâleddin Server bütün ömrünütekkelere vermifltir. Türk Tarih Kurumunâm›na 1942’de ‹stanbul tekkelerinin ha-zirelerini incelemeye bafllam›fl, 1952’de‹stanbul Vilâyeti Merkadler komisyonuâzâs› olmufltur. Say›n Ord. Prof. Dr.Fahreddin Kerim Gökay ona en büyükiyili¤i yaparak, kendisini ‹stanbul Beledi-yesi Mezarl›klar Müdürlü¤ü’nün eski me-zarlar uzmanl›¤›na getirmifltir. TAR‹KAT MENSUPLARINA

DA‹R ‹K‹ FIKRAAbdüsselâm Dergâh›n›n civar›nda

oturan ve ‹ran edebiyat›na derin vukufuile tan›nm›fl eski Tahran Sefiri, de¤erliinsan Ali Bey (Türkgeldi) merhum ileklâsik divan edebiyat›n›n son kudretlitemsilcilerinden pek faziletli rahmetlidostumuz Mehmed Nüzhet Ortan-ca’dan, fieyh Mehmed Gâlib Efendihakk›nda flu hadiseyi dinlemifltim:

Dergâh-› fierifin çevresinde bir yan-g›n olmufl. Komflular telâflla eflyalar› so-ka¤a ç›kartmaya, bir k›sm›n› da pence-reden afla¤› atarak kurtarmaya çal›flt›k-lar› s›rada, fieyh Efendi de türbeye in-mifl, Abdüsselâm Hazretlerinin sandu-kas› üzerindeki k›ymetli flal› ve di¤ersandukalardaki koyu yeflil renkli kal›nörtüleri sökmeye bafllam›fl. Fakat çivilerzamanla paslanm›fl oldu¤undan bunuhemencecik yapamam›fl. Yang›n alevle-rinin s›cakl›¤›, tekkeye do¤ru yaklaflt›k-ça daha çok bunalm›fl, flafl›rm›fl ne ya-paca¤›n› düflünürken birden akl›na ge-

288

4 Cemal Server Revnako¤lu’nunTarih Yolunda Erzurum dergisin-de yay›nlanm›fl belli bafll› yaz›la-r›: “Erzurum Matbuat›”, ‹stanbul1959, S.1, s.7-8; “Tivanikli Fa-ruk Hoca”, T.Y.E., ‹stanbul1959, S.2, s.9-11; “ErzurumMatbuat›”, T.Y.E., ‹stanbul1959, S.3, s.13-14; “Celâl Fey-yaz Gürses”, T.Y.E., ‹stanbul1959, S.3, s.21-23; “ErzurumYat›rlar›ndan Habib Baba-y›Veli”, T.Y.E., ‹stanbul 1959,S.4, s.11-12, 23; “K›nd›¤›l› Veh-

E Y Ü P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I V

leni yapmaya koyulmufl; hemen sandu-kay› s›rtlay›p soka¤a ç›km›fl.

fieyhin bu halini görenler, bilhassayak›n komflu kad›nlar›:

- Devletli sultan›m›z, bizi b›rak›p danereye gidiyorsun? Biz garipler, hizme-tine muhtaç de¤il miyiz? diye a¤lamak-l› olur, fieyhin arkas›ndan hazin hazinhayk›r›r dururlarm›fl.

Bursa’da riyâkâr›n biri her sabahUlu Camii’ye gelir, namazdan sonraYeflil Vav’›n alt›nda oturur, etraf›na du-yuracak flekilde yüksek sesle tesbih çe-kermifl. Buna içerleyen ve biraz da mu-ziplik yapmak isteyen biri, yan›na so-kulur:

- Sana bir “Esma” vereyim; devamedersen çabucak mazhar-› feyz olursun;fütuhat’a eriflirsin, der ve “Men Har-rem; cevîn hôrem” sözünü ona ta’limeder. Tabi bu sözün, “Ben efle¤im, arpayerim” manas›na geldi¤ini nereden bil-sin? ‹nan›r, bafllar bunu devaml› olarakçekmeye. Al›fl›k oldu¤u flekilde yükseksesle ba¤›ra ça¤›ra okudu¤undan, bafl›-na toplananlar aras›nda, mânay› sevenbir zât gülümseyerek buna sorar:

- Sen ne çekti¤ini biliyor musun?Adamca¤›z flaflk›n flaflk›n cevap verir.- Hay›r! Birisi tavsiye etti de onun

için devam ediyorum.Soran zât, bunun üzerine flehadet

parma¤›n› yukar› do¤ru iflaret ederek- Öyleyse merak etme, yak›nda

böyle filiz verecek, der. O da meseleyibu suretle anlam›fl olur ve riyâkarl›k ya-parak halk›n gözünü boyamaktan vaz-geçer.

Cemâleddin Server Revnako¤lu ya-flam›n›n büyük bir bölümünü arflivler-de, kütüphanelerde geçirmifltir. Özel-likle ‹stanbul dergâhlar›, fleyhlerini ko-nu alan araflt›rmalar› ile hakl› bir ün ka-zanm›flt›r. ‹lk yaz›s› Milliyet Gazetesin-de 1992’de yay›nlanm›flt›r. Bu yaz›s›ndaShakespare’nin Othello oyununu TürkSahnesinde ilk defa oynayan OthelloKâmil R›za’n›n sanat›ndan söz etmifltir.Galatasaray, ‹stanbul Belediye, Servet-iFünun, Uyan›fl, Yenigün, Yenisabah,Vakit, Haber, Kurun, Sondakika, SonTelgraf, Zaman, Ramazan gazetelerin-de yazm›flt›r. Ayr›ca Ayl›k Ansiklopedi,

Tarih-Co¤rafya Dünyas›, Tarih Dünya-s›, Din-Tarih Dünyas›, ‹slâm Mecmuas›,K›z›lay, Yeflilay, Tarih Y›ll›¤›, ‹stanbulBas›n Y›ll›¤›, Tarih Konufluyor Dergile-rinde de ilginç yaz›lar yazm›flt›r.

Cemâleddin Server Revnako¤lu’nunBursa ve Erzurum yerel gazetelerinde deyaz›lar› vard›r. Erzurumla ilgili yaz›lar›n›“Erzurûmiyatç›!” gibi acaip bir takmaisimle yazm›flt›r. Ayr›ca “fieyh Cemalul-lah” ve “Hiç” mahlas› kullanm›flt›r. Buyaz›lar› bir kitapta toplamay› istemiflsede bu dile¤ini gerçeklefltirememifltir.

Tarih yollar›nda Erzurum isimli birdergi ç›kararak Erzurum’un tarihini, sos-yal yaflam›n› ve folklorunu incelemifl-tir4. Ayr›ca Veysel Karani ve Erzurumlu‹brahim Hakk› isimli iki de kitap yay›n-lam›flt›r. Bu arada Erzurumda kendisinitan›tma olana¤› bulmufltur. Erzurum va-lisi ve orada görevli general ile yak›nl›kkurmufl, güzel nükteli konuflmalar›ndanötürü oldukça genifl bir muhit edinmifl-tir. Erzurumlulara kendisini k›sa süredesevdirmifltir. Ard›ndan Erzurumdaki es-ki eserleri incelemeye bafllam›fl, dergah-lar›, mezar tafllar›n› yay›nlam›flt›r.

Cemaleddin Server Revnako¤lu tümyaflam›n› dergahlar, fleyhler ve onlar›nmezarlar›n› araflt›rmaya yöneltmifltir.Türk Tarih Kurumu ad›na 1942’de ‹s-tanbul Tekkelerinin hazirelerini tara-maya bafllam›flt›r. Ard›ndan ‹stanbulVilayeti Merkadlar Komisyonu üyesi

289

bi Hoca”, T.Y.E., ‹stanbul1960, S.5-6, s.22-23; “Erzu-rum Matbuat› V.Özdilek”,T.Y.E., ‹stanbul 1960, S.5-6,s.7-8; “Ka¤anili MahmutA¤a”, T.Y.E., ‹stanbul 1960,S.5-6, s.27-30; “ErzurumdaBir Kubbe Çöktü” (Müftü So-lakzadenin Göçüflü), T.Y.E.,‹stanbul 1961, S.7-8, s.14-16;“Fikir Dünyam›zda Yine BirBoflluk”, T.Y.E., ‹stanbul1961, S.7-8, s.18; “Yine BirKayb›m›z”, T.Y.E., ‹stanbul1961, s.18; “Erzurum Matbu-at›”, T.Y.E., ‹stanbul 1961,S.7-8, s.6-7; “Son Kurtar›c›Erzurumlu Gürsel Pafla”,T.Y.E., ‹stanbul 1961, S.7-8,s.11-12; “Pire Mehmet”,T.Y.E., ‹stanbul 1961, S.9-10,s.25-27; “Erzurum Matbuat›”,T.Y.E., ‹stanbul 1961, S.9-10,s.10; “Erzurumda Çöken Kubbeb›rakt›¤› ‹zler- An›lar”, T.Y.E.,‹stanbul 1961, S.9-10, s.12-13; “Hoca Naz›m Efendi”, ‹s-tanbul 1962, S.11-12, s.28-29; “Tortumlu Musa Kaz›mEfendi”, T.Y.E., ‹stanbul 1962,S.11-12, s.32; “Erzurumlufieyhülislamlar, Tortumlu Mu-sa Kaz›m”, T.Y.E., ‹stanbul1962, S.13-14, s.32-33; “Ye-tim Hoca Efendi”, T.Y.E., ‹s-tanbul 1962, S.13-14, s.11-13; “Erzurum Radyosunda BirKonuflma”, T.Y.E., ‹stanbul1962, s.30-31; “Kazanasmaz-lardan Kâz›m Bey”, T.Y.E., ‹s-tanbul 1962, S.15-16, s.9-10;“Bayburtlu Celaliyi YenidenTan›d›k”, T.Y.E., ‹stanbul1962, S.15-16, s.14-16; “Ye-tim Hocadan Yetiflenler (fiükrüPafla vd), T.Y.E., ‹stanbul1962, S.15-16, s.23-31; “Hac›fievket Efendi”, T.Y.E., ‹stanbul1962, S.15-16.

Cemal Server Revnako¤lu’nunTarih Yollar›nda ‹stanbul isim-li dergide yay›nlanan yaz›lar›-n›n bibliyografyas›na bana ve-ren Selçuk Üniversitesi Fen Ede-biyat Fakültesi Dekan› Prof.

T A R ‹ H ‹ K Ü L T Ü R Ü V E S A N A T I Y L A

olmufltur (1952). Bu görevini sürdürür-ken ‹stanbul Belediyesi Mezarl›klarMüdürlü¤ünün eski eserler uzman› idi.Çal›flmalar›nda Hamamizâde ‹hsan Beyve Türk ve ‹slam Eserleri Müzesi Mü-dürü Abdülkadir Erdo¤an’dan, R›fk›Melûl Meriç’den yard›m görmüfltür.Yaflam›n›n sonlar›na do¤ru da mezar-l›klardaki çal›flmalar›nda kendisine Ec-zac› Halid Bey ile fiinasi Akbatu yar-d›mc› olmufltur. fiinasi Akbatu’dan ö¤-rendi¤imize göre mezarl›klara girece¤izaman üç defa; “Esselâmunaleyküm yâehl-i kubur”, der sonra tafllar›n aras›ndaaraflt›rmalar›na bafllard›. Arad›¤› mezartafl›n› bulursa sevinç kahkalar› ile bütünmezarl›k ç›nlard›.

Cemaleddin Server Revnako¤lu’nunyaz› dili son derece aç›k ve sade idi.Örne¤in Refi Cevad Ulunay onun için“‹stanbul’da en güzel Osmanl›cay› ko-nuflan” kifli olarak tan›tm›flt›.

Türk-‹slâm Aleminde Tarikatlar Ta-rihi isminde ayl›k, ansiklopedik tarihibir dergi ç›karma düflünü ancak iki sa-y›da gerçeklefltirebilmifltir5. Bu ansiklo-pedik dergide; “Bafllang›çtan Sonra Ta-rik ve Tarikat Ne Demektir”, “PirlerinTarikat Kurmalar›”, “Tac› fierif ve Tay-lasanlar Ne fiekilde idi?”, “Kemer-Bel-kufla¤›”, “Yunus Emre ‹lahileri, Nereler-de ve Ne Surette Okunuyordu?” konu-lar›n› yazabilmifltir.

Vakit Gazetesinde; “‹slamda Y›lbafl›fienlikleri”6, “Memleketimizde Baharfienlikleri”7, “Bektaflilikte Dini Bir Ayin

Var m›?”8, “Miraç Kandili Münasebe-tiyle Edebiyat›m›zda Mirâciye ve Rega-abiye”9, “Musikimizin Eflsiz Bir Üstad›;Ali Gerçek”,10 isimli incelemeleri yay›n-lanm›flt›r. Ayr›ca ‹stanbul Belediye Mec-muas›nda da “Fatih ve Çevresinde Ya-tanlar” isimli ilginç bir yaz›s› vard›r11.

Tarih Dünyas›nda; ‹stanbul Mezar-l›klar›nda Fatih’in Adamlar›12, ‹stanbulMezarl›klar›nda Keski Dede Haziresi13,Nal›nc›zade Hac› Mustafa Halim14, Ya-flar Baba15, Fethi Bey Hocam›z, Eflrefo¤-lunun Eserleri ve flahsiyeti16, Tarih veTakvimde Y›lbafl›17 isimli yaz›lar› taraf›-m›zdan tesbit edilebilmifltir.

Tarih Konufluyordu; Okmeydan› veOkçular Tekkesi18, Minare Musikisin-de Temcidler19, Ramazan› Karfl›lamaHaz›rl›klar›20, Tarikatlarda Cenaze Tö-renleri21, Tekke Musikisinde NevbeVurmak22, Nikahlar ve Dü¤ünler23,Ölümünden önceki son yaz›s› da “Tari-kat Mensuplar›na ait zarif f›kralar, ha-diseler, flahsiyetler”dir24.

CEMALEDD‹N SERVERREVNAKO⁄LU’NUN

ÖLÜMÜCemaleddin Server Revnako¤lu

1968 y›l› Eylül ay›nda hasta olmas›nara¤men Erzurum’a gitmifl, orada rahat-s›zl›¤› daha da artm›fl, uçakla geriyegönderilmifltir. ‹lk Yard›m Hastanesin-de 23 Eylül 1968’de prostat kanserin-den ölmüfltür. Ölümünün ertesi günüFatih Camisinde cenaze namaz› k›l›n-m›fl, Edirnekap› Mezarl›¤›nda topra¤averilmifltir. Garip yazg›; dostlar›n›nmezarlar› bafl›nda irticâlen yapt›¤› ko-nuflmalarla ün yapan üstad›n mezar› ba-fl›nda pek çok kifli olmas›na karfl›l›k hiçkimse a¤z›n› açmam›flt›r. Yaln›zca Hac›Muzaffer Ozak teberrükân Kadiri usulübir dua okumufltur. Mezar›n›n kaybol-mamas› için dostlar› fiinasi Akbatu ileAs›m Sönmez araflt›r›c›n›n kiflili¤ini be-lirten bir tafl diktirmifller, ancak mezar›yap›lamam›flt›r. Yaflam› süresince onunyan›nda olan baz› dernekler ve kiflilermezar›n›n yap›lmas› gündeme gelinceortadan yok olmufllard›r. Mezar tafl›nda“Hû Kaffa turuk-› aliyyi erbâb-› meclû-bunden olup ömrünün 40 y›l›n› ‹stan-bul mezarlar› ve tekâyas›n› araflt›rmakla

290

Dr. Haflim Karpuz’a teflekkürederim.5 Türk-‹slam Aleminde Tari-katlar Tarihi, Yonca Yay›nevi,‹stanbul 5 Haziran 1906, 5Temmuz1966.6 Vakit Gazetesi (3 Ocak1952)7 Vakit Gazetesi (6 May›s1952)8 Vakit Gazetesi (22 Ekim1952)9 Vakit Gazetesi (21 Nisan1952)10 Vakit Gazetesi (2 Eylül1952)11 ‹stanbul Belediye Mecmuas›,‹stanbul 1962, S.11, s.11, 14,17; Ayr›ca bu yaz›lar TürkiyeTuring ve Otomobil kurumu-nun 256-257. say›lar›nda ye-niden yay›nlanm›flt›r.

E Y Ü P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I V

geçirip neflredemedi¤i ‹stanbul Tekke-leri Tarihi’nin müellifi flâir, edip, nâtuk,hatîp, nükteperdâz, rind, derbeder, mu-harrir, münekkid, müverrih, aktör, üstâdCemâlüddin Server Revnako¤lu buradamedfundur. Rûh-› flâd-ü handân ola.”

Bu kitabeyi yazacak taflç› ustas› “Ta-fl›n›z küçüktür, hepsi s›¤maz, yaz›lartoprak alt›nda kal›r” gibi bahanelerlesözünü etti¤imiz ilginç kitabeyi k›salta-rak bildi¤i gibi yazm›flt›r.

Cemâleddin Server Revnako¤lu’nunvarisi olmad›¤›ndan, metrûkât› ve tümyaflam›nda oluflturdu¤u arflivi mahkemekarar› ile hazineye kalm›flt›r. Evinde birçömlek içinde, sonradan bulunan30.000 TL civar›ndaki paray› da hazi-neye gelir kaydedilmifltir. Eflyalar› Be-yaz›d’da haraç mezat sat›lm›flt›r. Arflivimerhum Halil Can ve Abdülbaki Göl-p›narl›’n›n teklifi ile Galata Mevleviha-nesindeki Divan Edebiyat› Müzesineverilmesi mahkemece uygun görülmüfl,Müze Yönetimi de bunu isteyince, ar-fliv yok olmaktan kurtulmufltur.

Divan Edebiyat› Müzesinde, Cemâ-leddin Server Revnako¤lu arflivinin “A”bölümünde 58, “B” bölümünde 255dosya bulunmaktad›r. Bu dosyalar der-gâhlar, fermanlar, fleyhler, mezarl›klar,babalar, camiler, fütüvvetnameler, flair-ler, takvimler, edebi notlar, çeflitli fliir-ler, çeflitli notlar ve foto¤raflardanmeydana gelmifltir. Özellikle bunlararas›nda Eyüp Semtindeki eski eserleriiçeren dosyalar›n ayr› bir önemi vard›r.Üstad›n bu konudaki dosyalar›n›n anabafll›klar› flunlard›r:

Eyüblü Zâkirler (B-11), ‹stanbul Ka-lenderhaneleri (B-28), Eyüp Balç›kTekkesi (B-29), Eyüplü Hattatlar (B-41), Hz. Halid’e ait evrak ve yazma,basma kitaplar (B-68), Eyüp (B-75),Hatuniye Tekkesi (B-76), Eyüp’lü Ha-lid Eyüp Kad›s› fianizade (122- ),Eyüp’de gömülü hattatlar (171), Eyüpve çevresi (190), Eyüp-K⤛thane-H›-d›rellez (203), Eyüp’e ait önemli notlar(242), Eyüp mezar tafllar› (B-154), Kar-ya¤d› Baba Tekkesi (27-45), EyüpMevlevihanesi (46), Eyüp’lü baz› Zevat(47), Eyüp’de gömülü Reisülküttaplar(52), Eyüp’le ilgili notlar.

GALATAMEVLEV‹HANES‹NDEK‹C.S.Revnako¤lu ARfi‹V‹

ARfi‹V A1. ‹skender Pafla Vakf›, önemli notlar, fleyhler. 2. fieyh Galib ve Esrar Dede’ye ait notlar.3. Foto¤raflar,4. Fermanlar,5. ‹hsan Mahvî Dede ve baz› Mevlevî ricâli.6. Velid Çelebi.7. Maktu’alar.8. Devranlar hakk›nda.9. Fermanlar.10. Fermanlar.11. Muvakkithane ferman› (Munis Dede).12. Hüccetler.13. Taclar.14. fiairler.15. Fermanlar.16. Mevlevî musikisine dair.17. Üsküdar18. Seyyid Nizam Tekkesi.19. Sütlüce20. Ali ‹rfan.21. ‹stanbul tekke fleyhleri.22. Merdivenköy’e ait.23. Sâlih Pafla.24. Kas›mpafla Mevlevîhânesi.25. Bektafli zâviyeleri, ‹stanbul Üsküdar yakas›.26. Bektafli tekkeleri (Kufladal› ‹brahim Efendi).27. Yaflar Baba.28. Ka¤›thane Tekkesi.29. Çaml›ca30. Üsküdar Bektafli Tekkesi.31. Saffet Efendi Tekkesi.32. Yeniflehirli Avni Bey.33. Bestekâr ‹smail Dede.34-37. Yunus Emre.38. Mevlevihâne muamelât›.

291

T A R ‹ H ‹ K Ü L T Ü R Ü V E S A N A T I Y L A

39. Üsküdar Ç›nar ve tenbel tekkelerine dair.40. Filibeli Fevzi Baba hakk›nda.41. Selâmi Tekkesi, Çaml›ca.42. 1330 tarihli ‹slâm dergâh harimine aid önemli vesika.43. Müteferrik eski evrak.44. Vak›f kay›tlar›.45. Eyyüb ‹dris Köflkü.46. Eyyüb Mevlevihânesi Karagümrük mezarl›¤›.47. Eyyübi Rüfltü mesnevihan ve tekye musikisi.48. Temcid ve salâlar.49. Devran ve zikirler.50. Önemli vesika ve tezkereler.51. Vakfiye suretleri.52. Haf›z Mehmed Raflid Efendi notlar›.53. Sertarik tekkesine ait vesikalar. 54. ‹bni Rahmi Ali Tayyar’a ait.55. Galata Mevlevihânesi vakfiyeleri.56. ‹skender Pafla vakf›na ait.57. Peyami-Sabah gazetesine ait maktu’alar.58. Maktu’alar.

ARfi‹V B1-3. fiair fieyh Ali Haydar fliirleri.4. ‹brahim Müteferrika (243).5. Ali Haydar6. 1331-1334 R. y›llar›na ait ilmî, siyasi, edebîmaktu’alar.7. Yerli ve yabanc› ka¤›t paralar.8-9. fiair Ali Haydar10. Fatih devri âlimleri, Molla Lütfi (Tarikat Silsi-leleri)11. Eyüblü zâkirler12. Saçl› Hüseyin Efendi Tekkesi13. ‹stanbul tekkeleri ve saiki.14. fieyh Osman fiems Efendi (fiair)15. ‹skender Çelebi Câmiî fierîf ve Tekkesi.16. Hisarlar17. fiair kabûlu.18. Umumi salnameler.19. Kad›asker Mustafa ‹zzet Efendi.20. fienlik Dede

21. Ayân reisi Nasuhîzâde Mustafa As›m Efendi.22. Mütercim As›m Efendi.23. Yavsî ve Sivâsi Tekkeleri.24. fiâzeli Tekkesi.25. Ordu Tekkesi.26. Bayraktar Mehmed Efendi zâviyesi.27. fieyh Ahmed Behâî flair ve mesnevihan.28. ‹stanbur Kalenderhâneleri.29. Balç›k Tekkesi.30. fiazeliye.31. Köflkler, kas›rlar.32. Topkap› K›ll› Yusuf Cumartesi Tekkesi.33. ‹stanbul Müzeleri.34. Mevlevî fieyhleri, fieyh Mustafa Fevzi EfendiKurut kâtibi.35. ‹stanbul Edebiyat›.36. Sünbül, Zincirli servi.37. Önemli gazete maktu’alar›. 38. Hattat Mustafa Râk›m.39. Hattat ‹smail Zühtü.40. Hattat Kitâbeleri.41. Eyüblü Hattatlar.42. Tarikat adâb›na aid.43. Konya fiehiri.44. Sami-paflazaâde Sezâî.45. Üsküblü Sadeddin S›rr›.46. Müteferrik notlar.47. Karacaahmet Sultan ve Amasyal› H. Hüsa-meddin Hoca.48. fieyh Vefa ve çevresi.49. Tahir adi Cavida¤a Zâviyesi Kilyos köyü kitâbeleri.50. Piyer Loti51. Saraylar52. Ali Bey.53. Miskinler fieyhi Süleyman Lütfi hamam› Tekkesi.54. K›zlara¤as› Mehmed Nureddin Cerrahi Tekkeleri.55. Tâc-› fierîfler,56. fieyhülislâmlar.57. Hasan Said Çelebi ve fliir defteri.58. Hac› Bayram-› Veli.59. Mevlid okunuflu ve tenkidi. 60. Alibey Köyü

fiemseddin Nebâti61. Ahmed Buharî zâviyeleri62. Ahmed Efendi Tekkesi

Saffeti Pafla TekkesiKörükçüzâde TekkesiAbdüsselâm TekkesiHasan Kadri Tekkesifieyhülislâm Ataullah TekkesiMatrak Dede.

62. MuvakkithâneKoneviRum Mehmed Paflafieyh FeyzullahKantâri BabaArife HatunHelvâî babaGavsizâde

63. Erdebilî

292

E Y Ü P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I V

fieyh HayrullahHekimo¤lu Tekkesi

64. Balat TekkesiMüfti Ali TekkesiAlyanak TekkesiAhmed S›dki TekkesiTosya Kitâbeleri

65. Neccarzâde66. Hazret-i Nasûhî ve dergâh›, Çelebi As›m67. ‹stanbul’a dair68. Hazret-i Hâlid’e dair69. Makber

‹brahim Efendi TekkesiKoruklu TekkesiGülflenî TekkesiHüsrev Pafla TekkesiKuyubafl› TekkesiKartal Baba Tekkesi

70. Dikilitafllar TekkesiKulelerK›fllalarHeykellerFenerler

71. Baflç› Hac› Mahmud Tekkesifiehid Ahmed A¤a TekkesiYolgeçen TekkesiEmir Ahmed Buharî TekkesiYavaflça Mehmed A¤a TekkesiAltay Tekkesi

72. Hatib fievket Tekkesifieyh Süleyman TekkesiKonyal› TekkesiMimar Sinan TekkesiDülgero¤lu Tekkesi

73. fieyhülislâm TekkesiBedevî Tekkesifieyh Kalender TekkesiTortumlu Hoca TekkesiAhmed Molla TekkesiTarikatlar

74. ‹lyas Çelebi TekkesiÇay›r TekkesiYâhubaba TekkesiEkmel Tekkesifieyh fiükri Efendi TekkesiHac› Süleyman TekkesiGavsülmeflayih TekkesiRâflid Efendi Tekkesi

75. fieyh Edhem TekkesiEyyüb TekkesiSedd-i fierifUflflâki Tekkesi

76. Hatuniye Tekkesifieyh Zâfir Tekkesi

77. Manast›rl› merhum78. Ketencizâde Rüfldü79. Avnizâde Tekkesi

Ac›badem Tekkesi80. Gazi Osman Pafla

Olukbay›r Ali Baba Tekkesi

81. Kefevî Tekkesi‹lm-i K›raat mensublar›

82. Gaib olan camilerMuhsinzâde murakkat›Bursal› fiemseddin

83-84. Gavs-› A’zam85. Yesari Baba Tekkesi

Kayg›s›z Baba TekkesiBeflikçizâde TekkesiK›l›nçç› TekkesiÇakmak Dede TekkesiDerûnî Mehmed Efendi TekkesiTokmakl› Dede Tekkesi

86. M›s›rl› TekkesiHüsrev Pafla TekkesiBayram Pafla TekkesiAzab Kuyusu TekkesiAtpazar› TekkesiÇengelköyü TekkesiHac› Kad›n Tekkesi

87. Kas›mpafla ve çevresi88. Evlâd-› Seyyid

Hâflim ve asâr›89. Kaflgâri

Ömer ZiyaeddinMûcizat-› Nebî

90. Gölp›narl›‹stinye

91. Mühim notlar. S. Fatih ve fliirleri92. Bursa Notlar›93. Mahmud Hüdayi Hazretlerine dair

Tekkeler, hazîrelere dairMuhtasar Bilgiler

94. ‹stavroz TekkesiKarabafl Tekkesi

95. O¤lanlar TekkesiMemi CanMüteferrik mühim notlar

96. K›l›nç Ali Pafla Câmii

293

T A R ‹ H ‹ K Ü L T Ü R Ü V E S A N A T I Y L A

H. Hüsnü BabaTam›flvar dergâh›F›nd›kzâdeKubbeBeykozBaba Haydar

97. Rag›p PaflaDilâmir haf›z

98. Müteferrik mühim notlarTekye kültürüne dair vesikalar

99. MesnevihaneFatih CâmiiMine-i fiah Valide Sultan TekkesiTafll›burun Tekkesi

100. Hakk› Tar›k Us50 y›l eseri

101. Kaadiriye notlar›102. Edirne notlar›103. Edirne’ye ait kay›tlar104. Kelâmi Tekkesi

Nalçac› Tekkesi105. ‹lm-i Tasavvuf Ricâli106. F. S. Mehmed hazretleri hakk›nda 107. Hamamlar

Selâmi Tekkesi108. Sü’ün Al Mevlevî

Sultan Selim Hakk›nda109. Kerbelâ ‹mam-› Hz. Hüseyin Efl’âr110. Ayasofya111. Helvâi Tekkesi

Hac›kad›n TekkesiOdabafl› TekkesiMehmed Keflfî TekkesiGeyçi Hatun TekkesiTahta MinareDo¤ramac›F›nd›kl›

112. fiah SultanMâ’rufîPeyk dedeKumbasarlarÖnemli mezarlarSeyyid baba

113. Battalgazi ZaviyesiCanfeda Hatun TekkesiKarabafl TekkesiÇak›r A¤a ZaviyesiMuabbir Hasan Efendi zaviyesiDra¤man S›rr›Ramazan Efendi

114. Revâni115. Haf›z Esad Geredeli

Çivi-zâde Zeyrek CamiiÜmid Ahmed Efendi TekkesiCeylanl› TekkesiCelvetiyye’ye ait notlarAlibey Köyü

116. Ahmed Kâmil Efendi Tekkesifieyh Ali Efendi TekkesiHamzazâde Tekkesi

Sünûsî TekkesiKapanc›lar Tekkesi

117. DertliAhmec Cang›z›l›ÇenezâdeSarmafl›kBuhurîzâdeGülflenihâneDessûkiyeAlime Hatun

118. Sünbül Efendi119. Cihazlar

Müverrih Raflid Efendi120. fieyh Ali Haydar’a dair

Feriköy M›srî mezarl›¤›121. ‹stanbul Tekkeleri zâkirleri122. Müsahib-i flehriyârî

Befliktafl Mevlevî fleyhlerine ait k›sa bilgiler123. Afl›k Pafla Mescid ve Tekkesi Küçükmustafapafla.124-125. Tulumbac›lar’a ait notlar.126. Meflayih’e ait notlar

Hamamc›lar TekkesiNiyâz-i M›srî hakk›nda önemli notlar.

127. Bursa’ya aid tarîhi notlarMelâmiyeMüteferrik vesikalar, notlar.

128. Kore Kahramanlar›Meflâhire dair kitâbelerHaf›z Mehmed Sesgür

129. Hz. Muhammed Hakk›nda130. Fethi Efendi ‹smail A¤a Tekkesi Üsküdar.

fierbetdar TekkesiKesmekaya TekkesiSimkefl hâne-i AmireSünbüliyeAbdülaziz Mecdî EfendiTunuslu meflhurlarBaz› kitâbe ve fliirler

131. ‹stanbul MahalleleriBaz› kitâbe ve fliirler, maktua’lar‹stanbul’da kaybolan baz› kitâbeler

132. Hz. Mevlânafiems-i Tebrizî

133. Hz. Mevlâna ve Mevlevîlik notlar›134. Tarikat pirlerine dair notlar135. Tarikat pirlerine dair terceme-i hal ve mensur,manzum merâkibnâme’ye ait kitablar.

Meflayih’e dair.136. Türâbî baba Tekkesi

Veysel Karâni eserinin notlar›Müteferrik notlar

137. Notalar, ilâhilerBektaflili¤e dair maktu’alarMahmud Pafla hazîresi

138. AbdüsselâmLütfi Pafla ve civar tekkelerine dair notlar, kitâbeler,fliirler139. Rumelihisar›

Manyasî-zâdeBalaban baba

294

E Y Ü P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I V

Kavsara babaKas›mpafla yöresiPazar ola Hasan Bey

140. Ak fiemseddinfieyh VefâSirkeci Tekkesi

141. Müteferrik önemli notlar ve maktu’alar vakfiye142. Samiha Ayverdi

Zekâî-zâde MünirBedeviye

143. Bezmî ÂlemArapc›lar TekkesiEtyemez TekkesiBâlâ TekkesiSâ’id Çavufl Tekkesi

144. Tasavvuf ehli ve ehl-i beyt muhibleri hakk›nda145. Ferid Kan

Atpazar› TekkesiHac› Mahmud TekkesiSahhaflar TekkesiBüyük Piyâle Tekkesi

146. fiah Sultan TekkesiSultan Hulûsi Efendi TekkesiHal›c›lar TekkesiÖnemli kay›t ve notlar

148. Zincirlikuyu ve musalla mezarl›klar›Mehmed Ali Hilmi Baba ve Divân›

149. Savaklar TekkesiMarpuççular TekkesiK›rka¤aç TekkesiF›nd›k-zâde TekkesiKapudan baba TekkesiBaz› sofiyâne fliirler

150. Tarikat gülleriHüccetlerBektafli nefesleri notlar›

151. Veysel Karâni’yi dair vesaik ve kitab›152. Muhtelif konulara ait notlar maktu’alar153. Nakfl-› dîl Tekkesi

Yaflar fiadi Tekkesi154. Edirnekap› d›fl›nda yatan meflâhire dair çal›fl-malar155. Küçükçekmece Abdüsselâm türbesi

Baba NakkaflBüyük Çekmece KitâbeleriÇatalcaSilivri câmileriAbid Çelebi H. 903

156-157. H›rka-i flerîf158. fiü’ara ve müverrihlere dair önemli notlar vemaktu’alar159. Ebülhüdâ Asâr›

Katip ÇelebiSebilciBursal› TahirMatbu K›rk Hadisler

160. Kulekap›s› Mevlevihânesi, fleyhleri (Galata)Hz. Üftâde, Hüdaî

161. AlevîlikK›z›lbafll›k

162. Bektafli babalar› ve baz› fliirleriNesîmi Yunus ve di¤er sofîyâna ait yazma fliir

ve notlar.163. Yerebatan Camii

Dolmabahçe CamiiZühtü pafla CamiiOrtaköy CamiiYakac›k CamiiKartal ve Çarfl› CamiiMaltepe CamiiPendik CamiiErenköy CamiiKad›köy Cevizlik Camii

164. Altûnizâde CamiiTeflvikiye CamiiBostanc› CamiiValde CamiiKamer Hatun CamiiHamidiye CamiiSelimiyye CamiiMecidiye CamiiBodrûmî CamiiKüçük CamiiHoca Tahir Efendi Camii, Maçka Mezarl›¤›, Mehmed Baba Camii

165. Demirkap› TekkesiBak›rköy TekkesiMeflâhir (Topkap›)Üsküdar’daki fieyhülislâmlarErenköyNotlar ve maktu’alar

166. Ahmed RasimHindîler ve Surûrî Tekkesi

167. Fütüvvenâmeler ve not, maktu’alar.168. Üsküdar R›’fâi âsitanesi.

Halil NihadYedi EmirlerHüseyin Kaz›m Kadri Bey‹smail FennîFaik ReflidZenbûriye Tekkesi

169. Filorineli Nâz›mVanî Ahmed Efendi TekkesiSaçl› Mehmed dede TekkesiKaragöz câmii ve TekkesiFenârî Ali Efende TekkesiBilecikli fieyh Osman TekkesiAhmediye TekkesiÇürüklük TekkesiAlaca mescidAtik valide

170. Küçük Ayasofya zâviye ve câmiiNakflibendîlikHüsameddin UflflâkiTekke terimleriAlaca minâreMurad molla Tekkesi

171. Muallim NaciHüsnü Naz›m PaflaAhmed Yesevîye bas›lm›fl divan tercümesinin I. cildi

295

T A R ‹ H ‹ K Ü L T Ü R Ü V E S A N A T I Y L A

Eyüb’de medfun hattat kitâbeleriÜmmi Sinan HazretleriArasta TekkesiAyine ait notlar

172. Bedreddinzâdeler TekkesiPafla baba TekkesiNâzîki TekkesiZeyniye Tekkesi

173. Hac› Bektafl-› velîKad›zâdeler Tekkesi

174. Mimarlar ve önemli eserleriKitâbeler

175. Ümmi Kenan Dergâh›fieyh TahâÇ›rakç› TekkesiKarasar›kl› TekkesiMahmud Kâmil TekkesiSultan Mahmud türbesi ve hazîresi

176. fievket Gavsî merhumKaadirlikHavuzbafl› Tekkesi

177. Bektafl› babalar› ve fliirleriSon devir Osmanl› paflalar›

178. Yunus Emre’ye dair notlar179 A. Tarikatlar tarihine ait notlar

Müzisyenlere dair179 B. Çay›r Tekkesi

Niflanc› TekkesiZeynep Sultan TekkesiHav› Evhaeddin TekkesiKad›köy TekkesiÖnemli tarihi olaylara dair notlar

180. fiairler ve fliirler tekye ediyat› rical›Muhtelif müteferrik notlar

181. Edebî notlar, muhtelif fliirler, tekke adâb›nadair önemli notlar182. Camiler ve tarihi incelemeler örnek notlar183. Kaadirîhâne184. Geçmifl senelere ait takvimler

1316 H.den 1939’a kadar185. Yûflâ Da¤› zaviyesi

Emirgânfievket EfendiRemli Baba dergâh›Seyyid Seyfullah TekkesiArif dede TekkesiÇ›nar TekyesiSettariye Tekyesi

186. Rical-i Sofiyenin manzum kabir kitabeleriNahl-i Bend haziresiHüdaiye tekyesi kitabeleriAhmed Lütfi ve fliirleri ve kabir kitabesi (Ekmel

Tekyesi)Uflflakiye tarikatine dair notlarHazirî Mehmed Efendi TekyesiHakim Çelebi TekyesiMuhtelif manzum kitabeler

187. Tarikatlar›n adâb›Karababa VelîAhilerGülbanklar

Ebi Sa’id al Hazerî188. Osman Haflimi

Muhtelif tetkik notlar›Mezar kitabeleri, notlarSofiyane notlar, fliirlerfieyhlerin k›yafet resimleri

189. Seyyid Ahmed Rûfaî mensur, manzum, adâbve erkân tarih durumu190. Eyyûb ve çevresi

Çoban Çavufl Mescid ve tekyesi (Koska)191. Sâdeddin Nüzhet hakk›nda önemli notlarmanzum ve mensur eserleri.192. fiair Ali fiir Nevâi ve baz› notlar, manzum-mensur193. Tahir-ül Mevlevi esasl› notlar, eserleri man-zum ve nesir. Vefat›na söylenen fliirler, resimleri194. ‹stanbul’a dair edebi ve tarihi notlar, man-zum-mensur195. Bac›beyzade Ahmed Muhtar Bey Baba.196. Rüfai bürhanlar› hüner fakirleri

Manzum tefsir Behçet Kemal197. Keflfî Osman Efendi, fieyh Camii, Hac› Bay-ram Dede, Ayfle Sultan

Kadem TekyeleriNur-› Osmaniye CamiiLokmanc› TekyesiÇaylak TekyesiO¤lanlar Tekyesi

198. Matbu notlarSivasl› Baba Tekyesi

199. Sadeddin NüzhetHallac Baba, Kerim NeneToygar, Halv› Mahmud Efendi Tekyeleri

200. O¤lanlar fieyhiMuhsine HatunAhmed Cevdet Pafla

201. Palet Said Efendi‹smail AnkaravîCevri DedeCamelli ailesiSancakdar HayreddinEmir Ahmed BuharîCevdet Pafla

202. Ahmet DeufîKoz Yata¤›Bir Bektafli Babas›n›n hat›rat›

203. Zikrûllah’a dairEyyûb-› ramizKa¤›thane

204. Davûd Paflafieyhülislamlar-Eyyûb’daYedikule Uflflâkî Tekkesi

205. PaflalarSamih R›f’at

206. Süleyman Nazif Tepedelenli207. Esmâülhüsna hakk›nda yazma ve basmaönemli notlar208. Velîlere dâir manzum-mensur notlar209. Veysel Karanî210. Müteferrik tarihi, edebî notlar211. Cenâb fiehabeddin hakk›nda notlar

212. Gümüflhâneliler Tekyesi296

E Y Ü P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I V

Erzurum Kapl›calar›‹smet Efendi TekyesiTarikatlarda cenaze törenleri

213. Abdümnalim tekyesiMeflâhirin Mezar KitabeleriDin ve MezheplerR›f’at Börekçi Hoca

214. Ejder TekyesiMehmed AkifAyfle Hatun zâviyesiErzurum’a dairMezar kitabeleri, foto¤raflar, müteferrik notlar

215. Okçular ve Okmeydan› tekyesiEvliya Çelebi‹nâdiye Tekkesi‹skenderpafla CamiiGönk ve önemli fliirler

216. Tertib ve fihrist-› Kurân-› KerimÜsküdar camileri ve baz› manzum seçmeler

217. Kozlu Mezarl›¤›Aziz Mahmud Hüdâî fliirler‹lâhiler, muhtelif tarihi notlar

218. ‹bnülemin Mahmud Kemal hakk›nda manzumve mensur önemli notlar219. Camilere ait maktu’alar, notlar, fliirler, kitabe-ler220. Ebülr›zâ Tekyesi

Muhtelif ön mli bilgileri muhtevi maktu’alar, fli-irler, kitablar221. Okçuluk tekye ve teflkilât›na ait önemli notlarve maktu’alar “Kupür”222. Bakya tarlas› tekyesi

Çad›rc› tekyesiRaufiye tekyesifiemsiye tekyesi

Manzum ve mensur maktu’alar ve notlar223. fiairler (ölü) eserleri, fliirlerinden örnekler, ya-z›lm›fl ve bas›lm›fl çeflitli notlar224. Geçmifl tarihe ait gazeteler, mecmualar, önemliolaylar225. Muhtelif olaylara ait gazete küpürleri, baz›notlar manzumlar226. ‹stanbul’un fethinde bulunan irfân ehli ricâl vebabalar “önemli çal›flma notlar›”227. ‹stanbul’un fethinde bulunan veliler, babalar,“önemli çal›flma notlar›”228. S›raciye-Ebülhayr Tekyesi

Karabafl TekyesiAyd›no¤lu TekyesiFenâyî TekyesiRevvâs Tekyesi

229. Kâmil MirasZ. F›nd›ko¤luPaflmakç› TekyesiAkb›y›k TekyesiHalil EdhemElmal› K. HamdiBâli Çavufl Tekye ve mescidifieyh Hasib EfendiAlemdar Mustafa Pafla

230. Fakülteler (muhtelif)

Tekke tapular› hakk›ndaHamdi Bey, müzeci ressamMevlîde dair notlar

231. Hac› fiaban-› VeliBayramiye’ye ait notlarHaffâf Hüseyin Efendi “Mirgûn Tekyesi”

232. Ayas Pafla “Ayas” Taksim tekyesiTahir A¤a “Küçük Mustafa Pafla Tekyesi”Tecâniye “Eyyub Baba”

233. Dâr ül Mesnevi “fieyh Murâd-› Bûhârî Hz.Abdülkaadir Belhî

Sancaktarzâde Tekyesi234. Mecidiye Kufldili Kad›köy

Gümüfl Baba zaviyesiSelimiye, fieyh Osman EfendiHakîkîzâde, Davutpafla‹çinde yazma bir flecere-i ricâl vard›r. Tedkiki

gerekir.235. Üç defter, fler’iye kay›dlar›, mektu, derviflântescili ve künyesi236. Maktul Mustafa Pafla Tekyesi

Takyeci Camii flerîf ve tekyesi, maktu’alar veyaz›lm›fl tetkik notlar›237. Hac› Zihni Efendi

Tokadî Emin Tokadi EfendiKemani Mustafa Bey (beste notalar›)fieyhül Muharrin MahmudSad›k Bey merhum

238. Ömer SeyfeddinAdalar, Haliç, köprülere dair.

241. Ebü’l Hüdâ TekyesiDü¤ümlü Baba Tekyesi (Arabac›bafl›)Yâ Vedûd TekyesiK›ztafl› Tekkesi “R›’fâî”Tabakhane

242. Eyyûb’e ait önemli notlarSilâhi Mehmed Bey ç›kmaz› hazîresiZekâî Dede Efendi

243. Yahya Efendi hazretleri “Bektaflbrahim MüteferrikaBu zarf notalar› çok önemlidir. Dikkat oluna.

244. Erzurum’a dair “‹brahim Hakk› ve Marifetnâme”‹stanbul’da yang›n

245. Tahir-ül Mevleviye dair önemli (gazeteler)246. Tasavvufa dair üç adet matbu kitab›247. fiiirler ve notlar248. Muhtelif notlar249. Abdi Efendi vesaire250. Sultan Ahmed Camii

Yeni CamiiHalvetiye’ye dairKaraca Burun Râufî Tekyesi

251. Muhtelif maktu’alar ve fliirler253. Müteferrikler254. Tasavvuf, foto¤raflar, müteferrik255. Harem-i flerîfe ait Farafl tayini ile ilgili SultanII. Mahmud’un H. 1254’de verdi¤i tevcih ferman›d›r.)) M. Ozak’dan gelen zarflar

Galata Mevlevihânesi fiefi Necati BilginAsistan K›vanç Efeo¤lu

297