If you can't read please download the document
Upload
buithuy
View
250
Download
8
Embed Size (px)
Citation preview
CEVRE EGiTiMi VE YONETiMi ANABiLiM DALI
KIBRIS'IN KUZEYiNDEKi LiSE OGRENCiLERiNiN
KKTC
YAKIN DOGU UNiVERSiTESi
EGiTiM BiLiMLERi ENSTiTUSU
Egitim Bilimleri Enstitusu Mudurlugu'ne,
Bu cahsma jurimiz tarafmdan Cevre Egitimi ve Yonetimi Anabilim Dalmda YUKSEK LiSANS TEZi olarak kabul edilmistir,
t,U 01y Onay '()O\~LER.i '/~ Yukandaki imzalarm adi gecen ogretim nyelerine ait oldugunu on r~(I) ~~~. < ;...\ _.\
- i C::: ~.
1~ ~ I .... I 2(185
*
Ba~kan:.Ay~x:< .
Doi;. Dr.~r if: ~DUZ - . ~ ~~:: ;;~,;ha:c~ ~;.e~t~-
trrc: Enstitu Muduru
ii
OZET
KIBRIS'IN KUZEYiNDEKi LiSE OGRENCiLERiNiN
iii
cevresel ilgileri, bilgileri ve gorusleri yetersiz olup, bu hususta olumlu dtlsunceye sahip
degildirler, Dolayisryla olumlu cevresel tutum da gelistirememektedirler.
Egitimin bir surec oldugu ve bu slirecin sonunda bireylerde davrarus degiikligi
meydana geldigi gercegi goz onunde bulundurularak Milli Egitim Bakanhgi cevre
egitimini okul oncesi donemden i.iniversite yillanna kadar planlamahdrr. Cevre ve
Dogal Kaynaklar Bakanligi, Belediyeler, Kaymakamhklar ve sivil toplum orgutleri de
cevrenin korunmasi icin etkin rol i.istlenmelidir.
Anahtar Kelimeler: Cevre, cevre egitimi, lise ogrencilerinin cevresel tutumlan, KKTC
iv
ABSTRACT
In order to prevent environmental problems, several projects and educational programs
should be developed and then put into practice. To achieve this, students having
education in the Northern Cyprus (Republic of Northern Cyprus), should be observed in
terms of environmental behaviour This project involves both the private and state
students environmental behaviour due to various variables.
In the research, a question form written by the researcher and an environmental
behaviour scale whose reliability have been tested before. The sample group in the
research is 408 high school students, attending state, private, technical schools during
the 2014-2015 academic year.
The research concluded that students' environmental behaviour is in the intermediate
level therefore, student environmental awareness should be raised. Their views about
environmental issues are inadequate. They are not aware of the fact that there has been a
considerable reduction in the number of living things so many living species are in
danger of extinction. They also don't concern about the erosion problem in our country.
Moreover, They are not aware of the fatal consequences of using pesticides for the
insects. They accept that there are environmental problems that should be taken into
consideration but they haven't adequate knowledge about them. Therefore, they can't
manage to raise a positive environmental behaviour.
To sum up, the Ministry of Education, by considering that education requires a period
and at the end this period, a change in the behaviour can be developed, should plan an
environmental courses, ranging from the pre-school education to University, also not
only the Ministry of Environmental and Natural Resources but also municipalities,
prefectures and civil societies should take part in preserving the environment.
V
Key words: Environment, environmental education, the environmental behaviour of
high school students, TRNC
vi
TESEKKUR
Yiiksek lisans cahsmam suresince beni yonlendiren ve her konuda destegini
gordugtim tez damsmamm Do9. Dr. Salih Gucel'e, tez cahsrnama katki koyan Yrd.
Do9. Dr. Serife Giindiiz'e, Dr. Meryem Oksuzoglu'na, cahsmamrn her asamasmda
yardimlanm gordugum esim Cemaliye Turkseven'e, manevi destekleriyle beni surekli
motive eden annem Zebra Turkseven ve nenem Emine Tasel'e, anket cahsmasi
sirasinda bana yardimcr olan ogretmen arkadaslanrn Mustafa Kofah, Nugen Duru, Ism
Gursel, Feray Asal, Naznn Kasot, Serap Kasapoglu, Gizem Mulla, Seyran Uysal
Borucu ve Diren Civa Giiner'e, gelistirdikleri cevresel tutum olcegini kullanmama izin
veren Do9. Dr. Nairn Uzun'a ozet kismmi ingilizceye ceviren Serap Manavoglu'na
sonsuz tesekkurlerimi sunanm.
Niyazi Tiirkseven
Lefkosa, Mayis 2015
vii
i
viii
2.2.2. Cevre Egitimindeki Y aklasimlar 16
BOLUMIII
YONTEM
3.1. Arastirrnanm Modeli
3 .2. Evren ve Orneklem
3.3. Veri Toplama Araclan
3.3.1. Kisisel bilgi formu
3.3.2. Cevre Bilinci Sorulan
3.3.3. Cevresel Tutum Ol9egi
3.3.3.1. Cevresel Davrarus Olcegi
3.3.3.2. Cevresel Dtistince Olcegi
3.4. Verilerin Toplanrnasi
3.5. Verilerin Cozi.imil ve Yorumlanmasi
17
17
18
18
18
19
19
20
20
21
BOLUMIV
BULGULAR
4.1. Ogreacilerin demografik ozelliklerine gore dagilum
4.2. Ogrencilerin cevre konusunda egitim alma durumlan
4.3. Ogrencilerin cevreye iliskin gorusleri
4.4. Ogrencilerin cevresel davrams olcegine verdikleri yanrtlann dagrhrm
4.5. Ogrencilerin cevresel dtisiince olcegine verdikleri yamtlarm dagihmi
4.6. Ogrencilerin cevresel tutum ol9egi ve alt olceklerine verdikleri yanrtlann
tammlayrcr istatistikleri 29
4.7. Ogrencilerin yas gruplarma gore cevresel tutum ol9egi puanlannm karsilasnnlmasr 31
23
25
26
27
28
4.8. Ogrencilerin cinsiyetlerine gore cevresel tutum ol9egi puanlarmm karsrlastinlmasi 33
Ogrencilerin ogrenim gordukleri suuflanna gore cevresel tutum ol9egi puanlarmm
Ogrencilerin ogrenim gordukleri okul ttirlerine gore cevresel tutum ol9egi
karsilastmlmasi
karsilastmlmasi
ix
35
37
39
12. Ogrencilerin uyruklarma gore cevresel tutum ol9egi puanlarmm karsilastmlmasi 41
13. Ogrencilerin en uzun silre ikamet ettikleri yerlesim yerlerine gore cevresel tutum
puanlarmm karsilasunlmasi
Ogrencilerin annelerinin egitim durumlarma gore cevresel tutum ol9egi
karsilastmlmasi
15. Ogrencilerin babalarmm egitim durumlarma gore cevresel tutum ol9egi
karsilastmlmasi
4.16. Ogrencilerin cevre konusunda okulda egitim alma durumlarma gore cevresel
ol9egi puanlarmm karsilasnnlmasi
4.17. Ogrencilerin cevre konusunda ailede egitim alma durumlarma gore cevresel tutum
42
43
45
47
puanlannm karsilastmlmasi
4.18. Ogrencilerin babalanmn kara avcihgr yapma durumlarma gore cevresel tutum
ol9egi puanlarmm karsilastmlmasi 51
4.19. Ogrencilerin cevresel tutum ol9egi geneli ve alt boyutlanndan almis olduklan
49
puanlar arasmdaki korelasyonlar 53
BOLUMV
TARTISMA, SONU(; VE ONERiLER
5.1. Lise Ogrencilerinin Cevresel Davrams ve Dusunceleri Nelerdir?
5.2. Lise Ogrencilerinin Demografik Ozelliklerine Gore Cevresel Davranis ve
56
Dtisunceleri Farkhhk Gostermekte midir?
5 .2.1. Ogrencilerin Y asma Gore;
5.2.2. Ogrencilerin Cinsiyetlerine Gore;
5.2.3. Ogrencilerin Ogrenim Gordukleri Smrflanna Gore;
5.2.4. Ogrencilerin Ogrenim Gordukleri Okul Tilrlerine Gore;
5.2.5. Ogrencilerin En Uzun Stire Ikamet Ettikleri Yerlesim Yerlerine Gore;
5.2.6. Ogrencilerin Kame Notuna Gore;
5.2.7. Ogrencilerin Uyruklanna Gore;
5.3. Lise ogrencilerinin ebeveynlerinin egitim durumlarma gore cevresel davrams ve
dusunceleri farkhhk gostermekte midir?
5.4. Lise ogrencilerinin cevre konusunda egitim alma durumlarma gore cevresel
davrams ve dusnnceleri farkhhk gostermekte midir?
5.5. Lise ogrencilerinin smavla ogrenci alan ve almayan devlet okullan ile ozel
okullar arasmda cevre bilgi duzeyler arasmda anlamh bir iliski var rmdir?
Oneriler
Kaynakea
Elder
Ek-1: Gene! Orta Ogretim Dairesinden Alman Izin Belgesi
Ek-2: Mesleki Teknik Ogretim Dairesinden Alman Izin Belgesi
Ek-3: Cevresel Tutum Ol9egini Kullanmak Icin Doc. Dr. Naim Uzun'dan Alman Izin
Belgesi
Ek-4 Sorn Formu
Ozgec;mi~
X
57
57
58
59
59
60
61
61
62
63
63
64
66
68
68
69
70
71
73
AB
ANOVA
CMC
xii
TERiMLER SOZLUGU
Faktorler: Cansiz faktorler
Plam: Ttlrk ve Rum kesimleri halinde bolilnmtis Kibns Adasi'nm bagrmsiz bir
olarak birlestirilmesini oneren Birlesmis Milletler plamdir .
Evreni: Bir arastirmada bilgi saglamak uzere basvurulan ve tizerinde
gozlem yapilacak olan birey ya da gozlem birimlerinin ttimti.
Arasnrma: Verilen bir durumu olabildigince tam ve dikkatli bir sekilde
Arastirmacrlar bireylerin, gruplarm ya da fiziksel ortamlarm ozelliklerini
tercihler, davranislar vb.) ozetler.
Faktorler: Canh faktorler
Konum: Herhangi bir noktanm dtinya tizerinde kapladigr alana cografi konum
umrnau1 Alfa i~ Tutarhhk Katsayisi: Alfa katsayisi olcekte yer alan k sorunun
toplammm genel varyansa oranlanmasi ile bulunan bir agirhkh standart
ortalamasidrr. 0 ile 1 arasmda degisim gosterir.
:iP.vriP.siP.I Davrams: Cevreye yonelik sahip olunan ilgi, duyarhhk ve bilinc.
Cevresel Dlisilnce: Cevreye yonelik sahip olunan gorli~, kirlilik ve sorunlar.
Tutum Oll;egi: Bireylerin cevre konusunda dusunce, duygu ve davramslanm
olcrneye yarayan arac.
Demografik Ozellik: Nufus ozellikleri.
Ddntlm: 918,393 m2'1ik alan olcusudur,
Anne ve baba
Ekolog: Ekolojiyle (Cevre Bilimi) ugrasan kimse, ekoloji uzmam.
Ekosistem: Ekosistem, belirli bir alanda bulunan canlilar ile bunlan saran cansiz
cevrelerinin karsilikli iliskileri ile meydana gelen ve stireklilik arz eden ekolojik
sistemlere ekosistem denir.
xiii
Endemik 'I'iir: Sadece belli bir bolgeye ozgii olan tiir.
Erozyon: Topragm akarsular, sel sulan ve riizgarlar gibi dis kuvvetlerin etkisiyle
asmdmlip tasmmasi ve siiriiklenmesi olayma erozyon denir.
Flora: Bir bolgede yetisen bitkilerin hepsi, bitki ortusu
Fosil Yakrt: Hidrokarbon ve yiiksek oranlarda karbon iceren komur, petrol ve dogal gaz
gibi dogal enerji kaynaklandir. Olen canh organizmalarm oksijensiz ortamda
milyonlarca yil boyunca, coztllmesi ile olusur.
Gotik Sanan: Gotik sanatiyla yaprlan mimari yapilarm en onemli ozelligi srvn
olmasidir. Bu tarzda yapilan mimari yapilann bir diger onemli ozelligi ise, bu tiir
yapilarda 90k fazla pencere kullarnlnustrr ve pencere camlan renkli yapidadtr.
Kampanya: Bir gayeyi, bir isi veya bir cahsmayi gerceklestirmek icin belirli bir siireyi
icine alan her tiirlii siyasi, sosyal ve iktisadi tesebbus
Kus Gozlemcisi: Kus gozlemciligi, yabani kuslan dogal habitatlannda gozlemlemeyi
ve tammlamayi temel alan, kimilerinin sadece hobi olarak ilgilendigi, kimilerinin ise
(ornitologlar) bilimsel amaclar icin kullandigi bir ugrastir.
Literatiir: Herhangi bir bilim dalmda yazilrms olan yazi ve eserlerin biitiinii.
Nadir bitki: Ender, az bulunur.
Ornekleme: Istatistikte belirli bir yigmdan alman kumeyi ifade eder
Sektorel Gelisim: Ekonomide gelisim.
Sivil Toplum Orgiitleri: Sivil toplum orgutii; Devletin giiciiniin yetmedigi konularda
arastirma, tesis ve hizmet saglayarak devlet islerindeki a91g1 kapatmakla gorevli
kuruluslara denir.
Sdmflrge Devletler: Sornurgecilik, bir iilkenin baska bir iilke ya da toplulugun
topraklarmda ekonomik faaliyetler yliriittiigii, cogunlukla siyasi karakterde bir yerlesim
kurrnasidir,
Stole S1111rlan belirli olan
xiv
arama Modeli: Genel tarama modelleri, 90k sayida elemandan olusan bir evrende,
;vren hakkmda genel bir yargiya varmak amacr ile, evrenin ti.imil ya da ondan almacak
bir grup, ornek ya da orneklern iizerinde yapilan tarama duzenlemeleridir.
as Ocaklarr: Insaatlarda kullanmak uzere tas ve benzeri minarellerin cikanldrgi acik
Insanoglunun gereklerine uygun yardimci alet ve araclann yapilmasr ya da
u1c;t11mc;.>1 icin gerekli bilgi ve yetenektir.
Santral: Ana isletici makinesi buhar giiciiyle cahsan, 1s1 enerjisini elektrik
donnsturen santrahdrr.
Fizik Plan: Ulkenin kalkmmasi amaciyla; Kaynaklarm yerinde ve etkin
saglayarak iilkenin, bolgelerin ve insanlarmm potansiyelini harekete
ve iilkesel, bolgesel ve yerel diizeyde ve sektorel alanlardaki program ve
temel olusturmak uzere hazirlanan koordinasyon, yonlendirme ve strateji
Bir bolgedeki bitki ortusu.
xv
TABLOLAR LiSTESi
Tablo 1. Ogrencilerin demografik ozelliklerine gore dagihmi 23
Tab lo 2. Ogrencilerin Cevre Konusunda Egitim Alma Durumlan 25
Tablo 3. Ogrencilerin cevreye iliskin gorusleri 26
Tablo 4. Ogrencilerin Cevresel Davrams Olcegine Verdikleri Yanrtlann Dagrhrm 27
Tablo 5. Ogrencilerin Cevresel Dusunce Olcegine Verdikleri Yanrtlann Dagilimr 28
Tablo 6. Ogreacilerin Cevresel Tutum Olcegi ve alt olceklerine verdikleri yarutlann
tammlaytci istatistikleri 29
Tab lo 7. Ogrencilerin yas gruplarma gore cevresel tu tum ol9egi puanlannm
karsilastmlmasi 31
Tab lo 8. Ogrencilerin cinsiyetlerine gore cevresel tu tum ol9egi puanlarmm
karsilastmlmasr 33
Tablo 9. Ogrencilerin ogrenim gordukleri smiflanna gore cevresel tutum ol9egi
puanlarmm karsilasunlmasi 35
Tablo 10. Ogrencilerin ogrenim gordukleri okul tiirlerine gore cevresel tutum ol9egi
puanlarmm karsrlastinlmasi 37
Tablo 11. Ogrencilerin bir onceki yil ki karne notlarma gore cevresel tutum ol9egi
puanlarmm karsilastmlmasi 39
Tablo 12. Ogreacilerin uyruklarma gore cevresel tutum ol9egi puanlarmm karsrlastmlmasi 41
Tablo 13. Ogrencilerin en uzun sure ikamet ettikleri yerlesim yerlerine gore cevresel
tutum ol9egi puanlannm karsilastmlmasi 42
Tablo 14. Ogrencilerin annelerinin egitim durumlanna gore cevresel tutum ol9egi
puanlannm karsilastmlmasr 43
Tablo 15. Ogrencilerin babalarmm egitim durumlanna gore cevresel tutum ol9egi
puanlannm karsilastinlmasi 45
xvl
Tablo 16. Ogrencilerin cevre konusunda okulda egitim alma durumlarma gore cevresel
tutum ol9egi puanlannm karsrlastmlmasi 4 7
Tablo 17. Ogrencilerin cevre konusunda ailede egitim alma durumlanna gore cevresel
tutum ol9egi puanlarmm karsrlastrnlmasi 49
Tablo 18. Ogrencilerin babalannm kara avcihgi yapma durumlarma gore cevresel tutum
ol9egi puanlarmm karsilastmlmasi 51
Tablo 19. Ogrencilerin Cevresel Tutum Olcegi Geneli ve Alt Boyutlarmdan Alrms Olduklan Puanlar Arasmdaki Korelasyonlar 53
xvii
SEKiLLER ntztxt
Sekil 1: Ogrencilerin Ebeveynlerinin Ogrenim Durumu 24
Sekil 2: Ogrencilerin Babalanrun Kara Avciligr Yapma Durumu 52
1
GiRiS
Kibns'rn cevresel zenginliklerini; dogal, kulturel ve biyolojik zenginlikler diye
simflandmp incelersek kuzey sahil seridi boyunca uzanan Besparmak Daglan, kiyrlan,
adanm guney kesiminde volkanik kokenli olan ve en yuksek yeri 1951 metre (Ilseven,
2004) olan Trodos Daglan ve bu iki dag arasmda Kibns'rn dogusundan batisma uzanan
Mesarya Ovasi ve kumsallan hep yabanci turistlerin ilgisini ceken dogal
guzelliklerdendir.
Cok farkh bitki, kus, memeli, kurbaga, surungen ve bocek ti.irleri yine kendine ozgii
endemik ttlrleri Kibns'rn biyolojik zenginliklerini olusturmaktadir, Ozellikle kuslann
go9 yollan tlzerinde bulunmasi nedeniyle l300'lii yillardan beridir ada, kus
gozlemcilerinin ilgisini cekmistir. Kibns adasmda 90k cesitli vejetasyon forumlannm
olmasmm nedenini Ilseven (2004), "Kibns adasmm cografi konumu ve Ingiliz somtirge
doneminde (1878-1960) Avusturalya, Yeni Zelanda, Hindistan, Giiney Afrika, Pakistan
gibi sornurge devletlerinden gelip giden gorevlilerin getirdigi tohumlar ve fidanlardrr."
seklinde acrklar.
Luzinyan, Venedik, Osrnanli ve Ingiliz doneminden kalan bircok yaprt da bugtm
kulturel zenginliklerimizi olusturmaktadrr, Bu yapitlann basmda Kantara, Bufavento,
St. Hilarion, Gime Kalesi gibi kaleler; Gotik sanat eserinin en guzel orneklerinden olan
Ballabayis Manastm, St. Nicholas Katedrali, St. Sophia Katedrali, Antiphonitis Kilisesi,
Buyuk Han, Apostolos Andreas Kilisesi, Lefkosanm etrafim cevreleyen surlar, Salamis,
Soli Harabeleri, kemerli evler, hamamlar gorulmeye degerdir. Kisaca ada dogal ve
biyolojik cesitlilik yanmda kulturel bakmundan da 90k zengindir.
2
Bu kadar guzel bir ada ne yazik ki gunumuzde cevre sorunlanyla bogusur hale
gelmistir, Yucel ve Morgil (1998) cevreyi; bir canh organizmayi veya bir canh
toplulugu yasama stlresince etkileyen her turlu, biyotik ve abiyotik (Sosyal, kulturel,
tarihsel, iklimsel, fiziksel) faktorlerin tumu olarak tarnmlanmaktadtr. Kuresel bir sorun
oldugu bilinen cevre sorunlan, genel anlamda artan nufus ve teknolojinin gelismesine
bagli olarak, son yuzyilda dunyanm en onemli sorunlan arasma girmistir, Bazi iilkeler
cevre sorunlanna daha etkili bir sekilde mtidahale edebilirken ne yazik ki KKTC gibi
bircok ulkenin bu sorunlar konusunda att1g1 adimlar yetersiz kalmaktadir, KKTC'nin en
onemli cevre sorunu; sadece Kibns'm degil Dogu Akdeniz'in en onemli cevre sorunu
olan Lefke'deki CMC madenidir. Bunun yanmda Besparmak Daglan ilzerindeki tas
ocaklan, carpik yapilasma, dogal yasam alanlarmm yok olmasi, tanm ilaclannm
etkileri, irili ufakli 90k sayida copluk olmasi, fosil yakrtlarla cahsan termik santraller,
erozyon, sulak alanlarm tahrip edilmesi, ttirlerin yok olrnasi, tabela, ses, hava, su, toprak
kirliligi de diger onemli cevre sorunlanndandir.
Ulkemizdeki mevcut su kaynaklanndaki su seviyesi asm kullanim neticesinde derinlere
diimli ve deniz suyunun yeralti suyuna kansrnasi nedeniyle de tuzlanrmstir. Hatta bazi
bolgelerdeki yer alti su akiferleri, plansiz kentlesme nedeniyle kanalizasyon sistemi
olmayan evlerin lagim sulanyla kirlenmistir. Hele bir de son yillarda Tiirkiye'den su
gelecek olmasi, insanlarda "Nasil olsa Tilrkiye'den bol su gelecek tasarrufa ya da
yeniden kullanima ne gerek var?" fikrini yaygmlasmasma neden olmustur, Halbuki
kendi dogal kaynaklanrmzi en iyi sekilde yonetmek icin ulkesel bir su politikasi
gelistirip suyun korunmasi icin yasalar crkartilmasi gereklidir.
Annan Plaru sonrasmda gelisen insaat sektorti, cevreyi olumsuz yonde etkilemistir,
fizik planm olmamasi nedeniyle daginrk, duzensiz yapilan binalar, carpik
3
yapilasmaya neden olmus ve bircok olumsuzlugu (sorunu) da beraberinde getirrnistir.
Ozellikle biyolojik ve dogal zenginliklerimize buyuk zararlar verilmistir. Son yillarda
yeniden gtmdeme gelen ancak halen yasallasmayan Ulkesel Fiziki Planm olmayisi,
carpik yapilasmanm onune kolay kolay gecilemeyecegini gostermektedir, Insaat
sektorunun gelisimine bagl: olarak tas ocaklan sorununun yarattrgi etkiler de gunden
gline artis gostermektedir. Bu ocaklann yarattigi fiziksel tahribat, cikardrgr tozlarm
ozellikle agaclann tlzerini kaplamasi, sarsmti, yarattigi gorsel kirlilik, dogal yasama ve
yeralti suyuna yapt1g1 olumsuz etkileri nedeniyle 9evreye buyuk zararlar vermektedir.
Ulkesel kalkmma ile cevre sorunlarm paralellik gosterdigi tespit edildikten sonra
insanlarda cevre koruma amaciyla bir cevre bilinci olusmus ve neticesinde
surdurulebilir kalkmma ve gelisme modelleri ortaya cikrrustir. Geleneksel yaklasimlar
191gmda surdnrulebilir kalkmma Brundtland Raporunda, gelecek nesillerin kendi
ihtiyaclanru karsilama yetenegini tehlikeye atmadan bugunku neslin ihtiyaclanrn
karsilayan bir kalkmma anlayisi olarak tammlamr (Cetin, 2006). Ekologlara gore temel
herhangi bir canli dogal kaynaktan elde edilebilecek yillik verimin o dogal
yilhk dogal artis oramm gecmemesi. Bu yaklasima, kaynagm ya da stokun
kullanmu" denir (Kislahoglu ve Berkes 2003).
bilincinin gelismis olmasi cevre korumayi da beraberinde getirmistir. Bugun
JXauu11111a ve gelismenin karsismda bir engel gorulen cevrecilerin de savundugu en
gelisim modeli; surdurulebilir kalkmma modelidir. 1970 yillardan sonra ortaya
surdurulebilir kalkmma ile cevre sorunlannm onune gecilebilecegi fikri gelismis
deger bulurken KKTC'de kalkmma ve gelismeye bagli olarak cevre
yasanrnasimn dogal olduguna inanan 90k sayida insan oldugu
4
korunmasi ve planh yonetilmesi ile ilgili yasalar olmadrgmdan ne yazik ki en
tanm arazileri ya yerlesime ve sanayiye acilmakta ya
s
kriterleri kullanarak kuzeydeki onemli sulak alanlan belirlemistir, KKTC'de deniz
kaplumbagalanrun yasam ortamlarmm korunmasmi saglamak amaci ile ozel eevre
koruma bdlgeleri Bakanlar Kurulu Kararlan ile resmi gazetede yaymlanarak ilan
edilmistir (Kusetoglu, 2011 ).
Yapilan bilimsel cahsmalar ile Kibns'taki Onernli Kus Alanlarmm (OKA) mevcut
durumunu degerlendirilmis ve yeni alanlar OKA listesine eklemisdir. Toplamda 34 alan
olan OKA'lar, tiim adamn %28'ini kaplamaktadtr, Soz konusu 34 alan arasmda orman,
dere yatagi, sulak alan, vadi gibi pek 90k degisik yasam alam yer ahr (Hellicar, M. A.,
Anastasi, V., Beton, D. & Snape, R. 2014).
KKTC Cevre Koruma Dairesi, AB mevzuatma gore potansiyel NATURA 2000
niteliklerini tasiyan 6 bolgeyi cesitli tarihlerde Bakanlar Kurulu karanyla Ozel Cevre
Koruma Bolgesi olarak ilan etmistir, Bu bolgelerden Avtepe 6
6
Surdurulebilir gelisim ve cevre kirliligi birbirleriyle etkilesim icerisindedir, Toplum
surdurulebilir gelisim ya da kalkmma ilkelerini benimserse cevre kirliligi de onlenmis
olur. Tabi bunun icin de etkin egitim gerekir. Egitim, dogumdan oltlme kadar suren bir
surectir. Egitim insanlara bilgi, beceri ve tutum kazandmr. 0 nedenle cevre egitimi de
Milli Egitim Bakanligmm koordinasyonunda toplumun her kesimine hitap edecek
sekilde programlanmahdir. Verilecek olan cevre egitimi okul oncesi egitimden
baslayarak iiniversiteye kadar turn disiplinleri kapsayacak sekilde kesintisiz olmahdir.
Ozbugutu, Karahan ve Tan (2014) cevre egitimini: "Her duzeyde insanm cevreyi
anlamak, onun icinde kendi yer ve rolunu fark etmesini saglamak, cevreyi etkileyen turn
faktorlerden elden geldiginde haberdar ve bu baglamda bilincli olmasma yonelik bir
egitimdir." seklinde aciklar. Yazih ve gorsel medya cevre egitimlerinde etkin
kullarulmalrdir.
Cevre egitiminin saglanabilecegi ti
7
lazimdrr. Buna bir ornek verecek olursak fen bilgisi dersinde ogrencilere enerJI
tasarrufunun cevre kirliligini onledigi ogretilir. Smavdan da ogrenci 10 ahr ama smiftan
cikarken elektrigi kapatmaz. Sistem ogrencinin akademik yonden gelisimini olcerken
davrarussal degisimi on plana cikarmaz .. Dolayrsiyla etkin bir cevre egitimi icin egitim
sisteminin gozden gecirilmesi gerekir. Egitimin de planlanmasi icin oncelikle
ogrencilerin cevresel tutumlarmm belirlenmesi gerekir. Atasoy ve Ertilrk (2008),
Bursa'da ilkogretim ogrencilerinin cevresel tutum ve cevre bilgisi konusunda bir alan
arastirmasr yapmislardir. Sangoz (2013) ise 2011-2012 ogretim yihnda Hakkari ii
merkezindeki ortaogretim okullarmdaki ogrencilerin cevre ile ilgili dusuncelerini ve
davraruslanru arasturmstir. Literatilrde buna benzer cok sayida calisma olmasma
ragmen i.ilkemizde lise ogrencilerinin cevresel dustmce ve davramslanmn belirlenmesi
yonunde bu gune kadar kapsamh bir cahsma yapilmarrustir, Bu arastirma lise
ogrencilerinin cevresel dusnnce ve davraruslanru belirlemek icin yaprlmrstir. Eide
edilen sonuclar ve oneriler Milli Egitim Bakanhgma, kurum, kuruluslara sunularak
cevrenin korunrnasi ve mevcut cevre sorunlarmm cozulmesi icin daha etkin egitim
programlan veya projeler gelistirmesine 1~1k tutacaktir.
8
BOLUMI
LiSE OGRENCiLERiNiN
9
1.2. Amae
Bu calisma ile KKTC'de egitim ve ogretim goren lise ogrencilerinin cevresel dusunce
ve davranislannm belirlenmesi amaclanmistir.
Bir diger amac ise elde edilecek bilimsel verileri kurum ve kuruluslann bilgisine
sunarak onlarm daha etkin projeler ve egitim programlan gelistirmesini saglamak ve
cevre sorunlarmm onune gecmektir.
1.3. Onem
KKTC' de egitim ve ogretim goren lise ogrencilerinin cevresel dusunce ve
davranrslannm bazi degiskenlere gore bugune kadar belirlenmemis olmasi bu calrsmayi
literatur ve KKTC acismdan onernli bir noktaya tasumstrr. Bu arastirma ile KKTC
liselerinde egitim ve ogretim goren ogrencilerin kisaca toplumun onemli bir kesiminin
cevresel dusunce ve davraruslannm belirlenmesi yanmda ccvre egitiminin ne kadar
gerekli oldugu ortaya konulmustur, Bu calisma ile elde edilen ogrencilerin cevresel
dusunce ve davraruslanyla ilgili verilerin Mili Egitim Bakanhgi, Cevre ve Dogal
Kaynaklar Bakanlrgi ve cevre koruma konusunda cahsma yapan sivil toplum
orgtltlerine bir rapor olarak sunulacak olmasi calismayr onemli yapan bir diger
nedendir. KKTC Milli Egitim Bakanligi Talim Terbiye Dairesinden gerek Cevre Bilgisi
dersinde gerekse okullarm Cevre Kulilplerinde eksikligi gorulen konularda ogrencilere
egitim verilmesi talep edilecektir. Yine bu arastirma sonuclanna bakarak STO'leri cevre
koruma ile ilgili dogru projeler gelistireceklerdir,
10
1.4. Varsayimlar
1. Arastirmaya katilan ogrencilerin sorulara dogru bilgiler verdikleri varsayilnustir.
2. Arastirmaya katilan ogrencilerin bir birlerinden bagimsiz, birbirlerini etkilemeden
sorulan cevapladiklan varsayilrmstir.
3. Anketteki sorulara verilen cevaplar, katilrmcilann gercek gorusleri oldugu
varsayrlmistrr.
4. Anketteki sorulann ogrencileri yonlendirmedigi varsayilnustrr.
1.5. Suurhhklar
Bu arastirma, 2014-2015 Ogretim Yilmda egitirn ve ogretim goren Lefkosa'daki;
Turk MaarifKoleji
Bulent Ecevit Anadolu Lisesi
20 Temmuz Fen Lisesi
Lefkosa Turk Lisesi
Sedat Simavi Endustri Meslek Lisesi
o Haydarpasa Ticaret Lisesi
1111 Ataturk Meslek Lisesi
111 Yakm Dogu Koleji ogrencileri ile simrhdir, Aynca bu arastirma ogrencilere
uygulanan soru formu ile de smrrhdir.
11
BOLUMH
EGiTiM VE CEVRE
2.1. Egitim Kavrarm
Egitim, en genel anlarruyla insanlan belli amaclanna gore yetistirme silrecidir. Bu
surecten gecen insanm kisiligi farkhlasrr, Bu farkhlasma egitim silrecinde kazanilan
bilgi, beceri, tutum ve degerler yoluyla gerceklesir, Gilnilmilzde okullar egitim silrecinin
en onemli krsrnmi olusturur, Egitim yalruz okullarda yapilmaz, Gunluk hayattaki
egitim-okul bitisikligi, egitim denince okulu animsatrr. Oysa, okul dismda da gencleri
ve yetiskinleri bir meslege hazirlamak ve onlarm hayata uyumlanrn kolaylastirmak icin
acilrms kisa silreli egitim veren kurumlar vardir, Aynca egitim ailede, i yerinde, asker
ocagmda, camide ve insanlarm olusturduklan cesitli gruplar icinde de yer ahr. En genis
anlami ile egitim toplumdaki "kulturleme" silrecinin bir parcasidir (Fidan, 2012).
Erden (2008), egitimi; bireyin dogumundan clume kadar silregelen bir surectir. Bu stirec
bireylere cesitli bilgi, beceri, tutum ve degerler kazandinr. Bu ogrenme silreci bireyin
davranislannda gozle gorulur degisikliklere neden olur. Egitim en genis anlamiyla
kendi yasantilan yoluyla davranis degisiklig! meydana getirme silreci olarak
tammlar,
Egitimin amacsiz yapilaru "informal", amach olarak yaprlarum ise "formal" egitim
olarak adlandinrlar. Formal egitim amachdir; onceden hazrrlanmis bir program
cercevesinde planh olarak yapihr, cgretim yoluyla gerceklestirilir. Egitim silreci
ogretmen tarafmdan planlanir, uygulamr ve izlenir. Egitim baslangicmdan bitisine kadar
ozel bir cevre icinde kontrollu olarak yilriltillilr. Stirecin belli asamalannda ve sonunda
degerlendirme islemi yer ahr, Okullardaki egitim formaldir. "informal" egitim, yasam
icinde kendiliginden olusan bir surectir, Amach ve planh degil, gelisiguzeldir. Kisi
12
karsilastrgr durum ve icinde bulundugu grubun ilyeleriyle etkilesimde bulundukca
farkmda olmadan yeni seyler ogrenir. Cocuklar arkadaslanyla oynarken gencler
akranlanyla olusturduklan grup icinde birbiriyle etkilesirken yardnnlasmayi,
dayarusmayi, i birligini, kurallara uymayi, grubun degerlerini benimsemeyi ogrenirler
ve toplumsallasirlar (Fidan, 2012).
Egitim tarurmrun il9 temel ozelligi oldugu soylenebilir. Bunlar (Erden 2008):
1. Egitim bir surectir,
2. Egitim sonucunda bireyde davranis degiikligi meydana gelir.
3. Davrarns degisikligi bireyin yasantilan sonucunda meydana gelir.
2.2. Cevre Egitimi
Ileri (1998), cevre icin egitimin onemini U sekilde ifade eder: "Bugilniin okul
siralannda oturan cocuklar, yarm ofislerde, mahkemelerde, fabrikalarda, tarlalarda,
okullarda ve belki de Turkiye Buyuk Millet Meclisi'nde cahsacaklar. Cevre ilzerinde
etki yaratabilecek tilm politika ve uygulamalarm mimarlan olacaklar. Bunun yanmda bu
illkenin dogal kaynaklarmm tiiketicileri ve oy kullanan vatandaslan olarak dogal
kaynaklar ilzerinde almacak kararlar ilzerinde soz sahibi olacaklar. Hi9 siiphe yoktur Id,
yi.iklenecekleri sorumluluklarm basmda yasadiklan cevrenin kalitesi ve kaynaklarm
surdurulebilirligi ile ilgili sorumluluklar olacaktir. Bu dogrultuda onlarm bugunden
daha okul siralannda iken cevre konularmda bilgili, bilincli ve hassas yetismeleri icin
buyuklerin onlara verecegi destek, gelecege yapacagmuz en Onemli ekonomik ve
ekolojik yatmm olacaktir. Bu nedenle herkesten once gelecegin nesillerini sekillendiren
maharetli ellerin sahibi olan egitirncilerle biiyiik sorumluluklar dusmektedir."
13
Cevre egitimi, cevre bilimi ile egitim bilimlerinin bir araya gelmesiyle olusan yeni bir
egitim alamdir. Cevre egitiminde temel amac dunyanuzi tehdit eden cevre sorunlarmm
egitimin yardnruyla ortadan kaldirmaknr. Cevre egitimi bireylerde gerekli duyarhhk ve
bilincin olusmasmda aktif rol oynar. Insanm dogal kaynaklara egemen olmasmm
ardmdan diinyada tiirlerin yok olmasi gibi geri doniiii olmayan durumlar meydana
gelmeye baslamisur. Bu noktadan yola cikarak insanlarm cevre konusundaki bilgi
eksiklikleri net bir sekilde gorulmeye baslanrrustrr. Tam bu noktada insanlarm bilgi,
deger, bilinc ve tutumlarmda cevreye olumlu yaklasimlar gelistirmek amaciyla cevre
egitiminin ne kadar onemli oldugu karsumza cikmistrr (Kasot, 2012).
Cevre egitimi bireyin dogal ortarru algilamasim saglamak, deger ve davramslanrn
olumlu yonde etkilemek icin hazirlamr. Cevre egitimi, bireyin cevresiyle uyum
icerisinde yasayacagi bilgi, beceri ve davramslan kazanmasi, su tiiketiminden 96p
iiretimine, enerji tiiketiminden dogal kaynak kullammma kadar her konuda sorumluluk
sahibi insanlar yetistirmek, sorunlann cozumtinde aktif katrlim saglanmasi seklinde
aciklanabilir, Cevre egitimi bashca ii9 ortamda verilmelidir. Bunlar; ev, yerel
topluluklar ve okul ortamlarmdan olusrnaktadir (Demirkaya, 2006).
Cevre bilincinin ve duyarhligmm gelistirilrnesi, yasamlabilir bir cevrenin surekliligini
saglama acismdan gereklidir. Bu da ancak gerekli ve yeterli ozelliklere sahip bireyleri
yetistirmeye doniik cevre egitimi ile miimkiin olacaktir. Cevre egitimi bir biitiin olarak,
cevreye ve onunla ilgili problemlere karsi duyarh, olumlu tutum ve davramslara sahip
bireyler yetistirmektir (Sadik ve Cakan, 2010).
Ozden (2008), cevre egitimiyle "Cevreye duyarh, cevre koruma konusunda olumlu
tutum ve davranislara sahip bireyler yetistirilmesi amaclanrnakta ve ilkdgretimde
14
uygulanan cevre egitiminde, ogrenc.ilere bilgi vermekten ote tutum ve davrams
degistirme boyutuna oncelik verilmesi gerekmektedir." der.
2.2.1. Cevre Egitiminin Hedef, Amac ve Esaslarr
Cevre Egitiminin Hedefleri:
Kentsel ve kirsal kesimdeki ekonomik, sosyal, politik ve ekolojik olaylar
arasmdaki bagmlasmanm bilincini ve duyarhligrm gelistirmek;
Cevreyi korumak ve iyilestirrnek icin bireylerin gerekli bilgiyi, deger yargilanru,
tutum, sorumluluk ve becerileri kazanmalan yolunda imkan saglamak;
Bireylerde ve butun olarak toplumda, cevreye donuk yeni davrams bicimi
yaratmak. (Unal ve D1m1k1, 1999)
Cevre Egitiminin Amaclari:
ileri (1998), Lise ogretiminde cevre icin egitimin temel amaciru "Egitirn ve ogretim
surecinden gecen kisilerin, cevre konularmda sorumlu davramslar sergileyebilmelerini
saglayan ve tesvik eden bilgi, beceri ve deger yargilan ile donanmis vatandaslar olarak
yetisebilmelerine yardimcr olmaktir." Seklinde ozetler.
Tiflis Bildirgesine gore cevre egitiminin amaclan (Unal ve D1m1k1, 1999);
BiLiN
15
111 BECERi: Bireylerin ve toplumlarm cevresel sorunlan tarnmlamalan ve
coziimlemeleri icin beceri kazanmalanrn saglamak;
e KA TILIM: Bireylere ve toplumlara, cevre sorunlarma cozttm getirme
caltsmalanna her seviyeden aktif olarak katilma imkarn saglamak,
Cevre Egitiminin Esaslaru
Cevre Egitim;
o Okuloncesi egitimden baslayip tilm orgun ve yaygm egitim asamalannda, ornur
boyu suren bir egitim olmalrdir.
Cevreyi dogal ve yapay; teknolojik ve sosyal (ekonomik, politik, kiiltiirel, tarihi,
ahlaki ve estetik) ogelerden olUIDU bir bunm olarak ele almahdir;
Her disiplinden ilgili kisimlan, dengeli ve btitunlestirici bir sekilde bir araya
getiren disiplinler arasr bir yaklasimla yurutmelidir:
111 Ogrenicilerin degisik cografi bolgelerdeki cevre sartlan hakkmda ongorti sahibi
olmalan icin temel cevre sorunlanm yerel, ulusal, bolgesel ve uluslararasi
acilardan ele almalidrr;
Mevcut ve potansiyel cevre sartlanrun tlzerinde dururken tarihsel ve ktilturel
boyutu da goz onunde tutmahdir;
Cevre sorunlanna karsi onlem almak ve cozum getirmek icin yerel, ulusal ve
uluslararasi isbirliginin degerini ve gerekliligini one cikarmahdir;
Kalkmma ve buyume icin yapilan planlarda cevre boyutunu gozcntlnde
tutmahdir;
Ogrenicilerin, ogrenme yasantilarmm planlanmasmda rol sahibi olrnalanm
saglamah; Karar almalan ve aldiklan kararm sonuclanm kabul etmeleri icin
firsat tarunmahdir;
16
e Cevre duyarhhgi, bilgisi, problem cozme becerisi ve deger yargilannm
bicimlendirilmesi her yas grubuna hitap edecek sekilde verilmeli; erken yaslarda
ogrenicilerin kendi toplumlanna yonelik cevre duyarhhgr uzerinde ozellikle
durmalrdir;
Ogrenicilerin, cevre sorunlannm gercek nedenlerini kendilerinin bulmasma
yardimci olmalidir;
Cevre sorunlarmm karmasikhgmr ve bu yuzden de elestirel dusuncenin ve
problem cozme becerisinin geregini vurgulamalrdir;
Uygulamah etkinlik ve ilk elden deneyimlerin uzerinde ozellikle durarak, cevre
hakkmda cevreden ogrenmek/ogretmek icin degisik ogrenme ortamlarmdan ve
egitim yaklasimlanndan faydalanmahdir. (Unal ve D1m1k1, 1999)
2.2.2. Cevre Egitimindeki Yaklasrmlar:
Cevre egitimine yonelik olarak genellikle uc farkh yaklasimdan soz edilmektedir
(Demirkaya 2006):
1. Cevre egitimi fiziksel ve beseri sistemler ile bu sistemlerin karsihkh
etkilesimlerinin algrlanmasmi ve ogrenilmesini tesvik eder. Bu yaklasim "Cevre
yonetimi ve kontrolu icin egitim" olarak tammlanabilir,
2. Cevre yoluyla egitim ogrencilerin cesitli beceriler kazanmalanm saglar ve
genellikle ogrenci merkezli arazi gezileri vasitasiyla ogrenmeye yonelik bir
kaynak olarak egitimin kullamldrgi ilgi ve ugrasilan tesvik eder. Bu yaklasim
"(;evre bilinci ve yorumu icin egitim" olarak tarnmlanabilir.
3. Cevre egitimi, ogrencileri kendi davramslanndan sorumlu olmaya tesvik eden
bir cevre etigi ve cesareti kazandiran, bilgiye dayali konulann yer aldigr onceki
iki yaklasim uzerine insa edilmistir, Bu yaklasim "surdurulebilirlik icin egitim"
olarak tarnmlanabilir.
17
BOLUMHI
YONTEM
Arastirmamn bu bolumunde; arastirmanm modeli, evren ve orneklem, verilerin
toplanmasi, verilerin cozumlenmesi konularma yer verilmistir.
3.1. Arasnrmanm Modeli
Kuzey Kibns Ti.irk Cumhuriyeti Lefkosa Ilcesinde yer alan ozel ve resmi liselerde
ogrenim goren ogrencilerinin cevresel davrams ve dtlsuncelerinin saptanmasma yonelik
olan bu arastirmada betimsel arasnrma yontemlerinden tarama modeli uygulanrmstir.
3.2. Evren ve Orneklem
Bu arastirmanm evrenini, 2014-2015 egitim-ogretim yilmda Kuzey Kibns Ti.irk
Cumhuriyeti Lefkosa ilcesinde orta ogretim dairesine bagh resmi genel, resmi meslek
ve ozel liselere devam eden ogrenciler olusturmaktadir.
Evreninin tamamma ulasilmasi zaman, maliyet ve kontrol bakmundan gi.19 oldugundan
ornekleme yontemine gidilmistir, Orneklem, belli kurallara gore, belli bir evrenden
secilmis ve secildigi evreni temsil yeterligi kabul edilen kucuk ki.imedir. Arastirmalar
cogunlukla orneklem ki.imeler i.izerinde yapihr ve elde edilen .sonuclar ilgili evrenlere
genellenir (Karasar, 2005).
Arastirmay kapsamma almacak ogrencilerin evreni en iyi sekilde temsil edebilmesi icin
olasihkh ornekleme yontemlerinden tabakah ornekleme kullamlarak 5743 kisilik
evrenden %95 gi.iven di.izeyi ve %5 ornekleme hatasi ile 408 ogrenci ile gori.i~i.ilmi.i~ti.ir.
Tabakah ornekleme yontemi, evrendeki birey ve objelerin dagilimuun belirli arahklarla
degismesi durumunda, ozellikle dizgeli rastlantisal yontemin kullarulmasmm sakmcah
18
olacagi durumlarda basvurulan bir yontemdir. Diger yontemlere gore ozellikleri soyle
siralanabilir:
1. Evrenin tabakalara iyi aynlmasi durumunda her hangi bir birey ve objenin bu
tabakalar dismda kalmasi soz konusu degildir. Bu bakimda yamlgi, orneklem
hatasi en alt duzeydedir.
2. Evrenin turdesliginin yuksek olmasi durumunda, tabakalardan cekilecek
orneklerin evreni temsil yetenegi daha coktur.
3. Orneklem birbirine yakm tabakalardan ahnacagindan para ve zaman
tasarrufu saglar. (Aziz, 1994)
3.3. Veri Toplama Araelarr
Arastirmada veri toplama araci olarak ti
19
cevre bilincine yonelik 6 adet ifade yer almaktadir. Bu bolumde ogrencilerden, sunulan
onermelere evet ya da hayir seklinde yamt vermeleri istenmistir.
3.3.3. Cevresel Tutum Ol4regi
Soru formunun li9lincli bolumunde Uzun ve Saglam (2006) tarafmdan gelistirilen
"Cevresel Tutum Ol9egi" kullarulmistir. Cevresel Tutum Ol9egi, Cevresel Davrarus ve
Cevresel Dusiince olmak uzere birbirinden bagimsiz iki olcek olarak da kullamlabilecek
sekilde gelistirilmistir,
3.3.3.1. Cevresel Davrams Oli;egi
Cevresel Davrams Ol9egi 5'li likert tipte hazirlanmrs olup, 13 madden olusmaktadir.
Uzun ve Saglam (2006) tarafmdan yapilan gecerlilik-guvenilirlik testi calismalan
sonucunda Croanbach alfa i9 tutarhlik katsayrsmm 0,88 oldugu ve yapilan faktor analizi
eticesinde Cevresel ilgi, Cevresel Duyarhhk ve Cevresel Bilinc olmak uzere 3 faktorlu
yaptya sahip oldugu saptannustir. Cevresel Davrams Olceginde yer alan ilk altr
adde cevresel ilgi alt boyutuyla, 7-10 arasi dort madde Cevresel Duyarhhk alt
oyutuyla ve son ti
20
3.3.3.2. Cevresel Dtlsiince Ol~egi
Cevresel Tutum Olceginin ikinci bolumunde yer alan Cevresel Dusunce Ol9egi 14
madde ve 3 alt boyuttan olusrnaktadir. Olcekteki ilk yedi madde Cevresel Gorii alt
boyutu altmda, 8-11 arasi dart madde Cevresel Kirlilik alt boyutu altmda ve son 3
madde Cevresel Sorunlar alt boyutu altmda yer almaktadir, Uzun ve Saglam (2006)
tarafmdan yapilan giivenilirlik testi sonuclan incelendiginde, 6l9egin Croanbach alfa ic
tutarhhk testi katsayrsi 0,80 bulunmustur (Uzun ve Saglarn, 2006). Arastirmaci
tarafmdan yapilan guvenilirlik testi sonucunda olcege ait Croanbach alfa ic tutarhhk
katsayismm 0, 72 oldugu ve bu sonuclara gore olcegin guvenilir oldugu kabul edilmistir,
Cevresel Dusunce Olceginde yer alan 14 madde olumludan olumsuza dogru 5'li likert
tipte hazirlanrrnsnr. Olcekte yer alan olumlu ifadelere verilen yamtlar; "Tamamen
Katihyorurn 5 puan" , "Katihyorum 4 puan", "Kismen Katihyorum 3 puan",
"Katilmryorum 2 puan" ve "Hi9 Katilrnryorurn 1 puan" olacak sekilde puanlanrrustir.
Olcekte yer alan olumsuz ifadeler ise I 'den 5'e ters sekilde puanlanmistir. Olcekten
almacak dusnk puan ortalamasi olumsuz cevresel dtisiinceyi, yuksek puan ortalamasi ise
olumlu cevresel diisiinceyi ifade etmektedir.
3.4. Verilerin Toplanmasi
Veri toplama araci olan anketin uygulamaya hazir hale getirilmesinden sonra, cahsma
evreninde yer alan 6grencilere uygulanabilmesi icin, KKTC Milli Egitim Genclik ve
Spor Bakanhgi'na basvurularak, gerekli izin onayi almmisur.
Ogrenciler kendilerine verilen veri toplama araclanm yamtlamaya baslamadan once
arastirmaci tarafmdan arastirmanm amaclan ve anketlerin yarutlanmasi konusunda
bilgi lendirilmislerdir.
21
Ogrencilerm veri toplama araclanru icten ve dogru bir sekilde yarutlarnalanrn saglamak
amaciyla veri toplama araclannm uzerlerine isirnlerini yazrnak zorunda olmadtklan,
arastirmarun gizliligi toplanan bilgilerin sadece arastirrnaci tarafmdan okunacagi
belirtilmistir.
3.5. Verilerin
22
farkhhgm bulunup bulunmadrgmi tespit etmek amaci ile Student-t testi kullarulrrustir.
Parametrik testlerin en yaygm t-testidir. Bu yontern, olctlmlcrin en kucuk arahklarla
olceklendirildigi, gozlemlerin birbirinden bagimsiz oldugu, iki veya daha az grubun
kapsandrgi ve iki ortalama arasmdaki farklann tespit edilebildigi durumlarda
kullamlabilir (Altumsik, R., Coskun, R., Yildirtrn, E., Bayraktaroglu.S, 2010).
Arastirma kapsamma alman ogrencilerin cevresel tutum olc;egine iliskin gorusleri
arasmda ya gruplanna, ogrenim gordukleri smiflara, bir onceki yila ait karne notlarma,
ogrenim gordtikleri okul ttirlerine ve ebeveynlerinin egitim durumlarma gore
istatistiksel olarak anlamh bir farklihgrn bulunup bulunmadigr ise Varyans Analizi
(ANOV A) ile test edilmistir. Yapilan varyans analizi sonucunda gruplar arasi fark
cikmasr durumunda, farkm hangi kategoriden kaynakladigiru tespit etmek amaciyla
Tukey testi kullarulmistrr. Varyans analizinin amaci faktorlerin (varyans analizinde
bagnnsiz degiskenlere faktor ya da islem denir) cesitli dtizeylerinin bagrmh degisken
tizerindeki etki derecelerini ortaya cikarmaktir (Nakip, M. 2005).
Son olarak Pearson korelasyon testi ile ogrencilerin cevresel tutum olc;egi alt
boyutlanndan aldiklan puanlar arasmdaki korelasyonlar incelenmistir, Bilimsel
arastirmalarda en cok kullanilan basit korelasyon analizidir. Ortalamadan sapmalarm
esas almarak iliski dtizeyinin saptanmasi icin uygulanan testlere korelasyon analizi
denir (Ttirkbal, A. 1981 ).
BOLUMIV
BULGULAR
4.1. Ogrencilerin Demografik Ozelliklerine Gore Dagrhmi
Tabla 1. Ogrencilerin demografik ozelliklerine gore dagilrmi
Sa~1 {n} Yilzde {%} Ya~ 15 yas ve alu 101 24,75 16 yas 201 49,26 1 7 yas ve uzeri 106 25,98 Cinsiyet K1z 206 50,49 Erkek 202 49,51 Snuf 9.'ncu Smif 20 4,90 10.'ncu Smif 313 76,72 1 l'nci Suuf 69 16,91 12'nci Siruf 6 1,47 Okul Ttiril Fen Lisesi 45 11,03 Anadolu Lisesi 72 17,65 Devlet Koleji 40 9,80 Ozel Kolej 54 13,24 Klasik Lise 75 18,38 Meslek Lisesi 122 29,90 Kame Notu Gecer "D" ( 4,50-5,49 31 7,60 Orta "C" (5,50-6,49) 91 22,30 Iyi "B" (6,50-8,49) 204 50,00 Pek Iyi "A" (8,50-10,00) 82 20,10 Uyruk KKTC 209 51,23 TC 78 19,12 KKTCveTC 104 25,49 Diger 17 4,17 Y erlesim yeri Sehir/llce Merkezi 255 62,50 Koy/Kasaba 153 37,50
23
24
Arastirma kapsamma alman ogrencilerin %24,75'inin 15 yas ve altr ya grubunda yer
aldigi, %49,26'smm 16 yas ve %25,98'inin 17 yas ve tizeri yas grubunda yer aldigr
gorulmektedir. Arastirmaya katilan ogrencilerin %50,49'u kiz ve %49,51 'i erkek
ogrencilerden olusmaktadrr, Ogrencilerin ogrenim gordukleri struflara gore dagilnm
incelendiginde %4,90'mm 9.'ncu simfta, %76,72'sinin 10.'ncu suufta ve %16,91 'inin
11. 'nci smifta ogrenim gordukleri saptanmistir. Arastirma kapsamma alman
ogrencilerin %11,03'ti fen lisesinde, %17,65'i anadolu lisesinde, %9,80'i devlet
kolejinde, %13,24'ti ozel kolejde, %18,38'i klasik lisede ve %29,90'1 meslek lisesinde
ogrenim gormektedir. Ogrencilerin %7,60'mm bir onceki yila ait karne notu gecer ,
%22,300'unun orta, %50,00'sinin iyi ve %20, 1 Ounun pek iyi oldugu gorulmektedir.
Ogrencilerin %51,23'ti KKTC uyruklu, %19,12'si TC uyruklu ve %25,49'uhem KKTC
hem TC uyrukludur. Ogrencilerin en 90k yasadiklan yerlesim yerleri incelendiginde,
%62,50'sinin Sehir/Ilce merkezinde yasadigr ve %37,50'sinin koy/kasabada yasadigi
gortllrnektedir. Tabla I 'de arastirrna kapsamma alman ogrencilerin tarutrci ozelliklerine
gore dagilmu verilmistir,
Sekil 1' de arastirma kapsamma alman ogrencilerin ebeveynlerinin ogrenim
durumlannm dagrlimr verilmistir.
Ebeveyn Ogrenim Durumlanmn Dag1hm1
1!1))1 Anne ogrenim ILll Baba ogrenim
3,68 5,15
llkogretim Lise Li sans tisanstlstu
Sekil 1. Ogrencilerin ebeveynlerinin ogrenirn durumu
25
Arastirmaya katilan ogrencilerin anne ve babalannm egitim durumu incelendiginde,
babalannm %34,07'sinin ilkogretim mezunu, %45,34'liniln lise mezunu oldugu,
%15,44'liniln lisans ve %5,15'inin lisanslistli mezunu oldugu gorulmektedir.
Annelerinin ise, %29,90'mm ilkogretim mezunu oldugu, %50,25'inin lise mezunu,
%16,18'inin lisans mezunu ve %3,68'inin lisansilstil diizeyde egitime sahip oldugu
gonllmektedir.
4.2. Ogrencilerin Cevre Konusunda Egitim Alma Durumlari
Tablo 2. Ogrencilerin Cevre Konusunda Egitim Alma Durumlan
Okulda Cevre Egitimi Alma
Egitim alan
Egitim almayan
Say1 (n) Yilzde (%)
182
226
44,61
55,39
Ailede Cevre Egitimi Alma
Egitim alan
Egitim almayan
301
107
73,77
26,23
Arastirmaya katilan ogrencilerin %44,61 'i okulda cevre egitimi aldigi, %55,39'unun ise
okulda cevre konusunda herhangi egitim almadrgi gorulmektedir. Ogrencilerin ailede
cevre konusunda egitim alma durumlan incelendiginde, ailelerinde cevre konusunda
egitim alan ogrencilerin oram % 73, 77, egitim almayanlarm oram ise %26,23 'tur,
Arastirma kapsamma alman ogrencilerin cevre konusunda egitim alma durumlanna
gore dagihrru Tablo 2'de verilmistir.
26
4.3. Ogrencilerin Cevreye Iliskin Goril~leri
Tablo 3. Ogrencilerin cevreye iliskin gortisleri Evet Hayir
n % n % Temiz yerlere 96p atmam ama kirli olan yerlere
"Nasil olsa kirlidir" diyerek atanm, 60 14,71 348 85,29
Belediyeler sivrisinekle mucadelede havadan
ilaclama yapmahdir, 163 39,95 245 60,05
Karpaz Milli Parki icerisinde avcihk yapilmahdrr. 277 67,89 131 32,11
Derelerin icerisi her yil dozerlerle temizlenmelidir. 353 86,52 55 13,48
Bilincli enerji tuketimi cevre kirliligini onler. 370 90,69 38 9,31
Naylon poset kullamrm cevre kirliligine yol acmaz, 79 19,36 329 80,64
Arastirma kapsamma alman ogrencilerin %14,71 'i "Temiz yerlere cop atmam ama kirli
olan yerlere "Naszl olsa kirlidir" diyerek atartm." ifadesine evet, %85,29'u ise hayir
yarutuu vermistir, Ogrencilerin %39,95'i "Belediyeler sivrisinekle miicadelede havadan
ilaclama yapmalidtr. " ifadesine evet yanitmr verrnistir, Bu ifadeye hayir yarutim veren
ogrencilerin oram %60,05'tir. Arastirmaya katilan ogrencilerin %67,89'u Karpaz Milli
Parki icerisinde avcihk yaprlmasi gerektigini ifade etmistir. Ogrencilerin %90'1 bilincli
enerji tuketiminin cevre kirliligini onlendigini belirtmistir. Arastirma kapsamma alman
ogrencilerin %19,36's1 "Naylon poset kullarumi cevre kirliligine yol acmaz." ifadesine
ve %80,64'il ise hayir yamtmi vermistir. Tablo 3. 'te arastirma kapsamma alman
ogrencilerin cevreye iliskin gortlslerinin dagilmu verilmistir.
ID -. s "i:1 N .... ..... i.. ta 'N Q) Q) ;;; ""' :B ..... Q.l ~
;:I crj ... > 'B .... 0.. ... N .... ~ Q)
~ :Q 0 :;:I ;..; Q) crj "i:1 s '"O ... s Q.l crj ... :>-. ..... (.) :;:I ::,... 0 fJ s .... ..... :;:I 0.. = ] .... ~ ;:I E "' ... :>-. Q) crj crj :;::! ... .:: i::: ... -~ Q) >ell -. Q) ... :>-. 1il - ... 0 Q) < Q) 5' i::: :;:I Q) =O (I) ... Q) ..... :B ... 0 f::l ~ s s > 0.. .... Q) .... 0.. :E Q) Q) i::: ..... ... :& bl) ~ ~ ..... 1:1:! >bJJ bl) ..... Q) ~ "' ~ :;:I 1il (I) Q) "So ..... ~ .... ... i::: i.. CJ, ...;.: ... i :Q ... :Q Q) :;::I ,..Cl :-;:: .... Q) .o ~ ..... ...... Q) Q) Q) Jl '"O 1:1:! ...... ..... i::: ... :Q :>-. "" i::: Q) Q) ..... ;:I ... ...... A Q) Q) {tj ..... :;:I >, ..... Q) Q) ... Q) ... bl) :>-. "So ~ 0, >5h '"O bl) ... Q) :>-. - > Q) Q) Q) bl) Q.l ~ Q) 3 !;;'. ... ...... Q) i::: ..... Q) .... Q) s :s 'N :>-. s ... "' ' ... o- > Q.l Q Q) Q) '"O s Q) Q) ~ 0, ... !;;'. . .... ..... i::: Q) i.. .; ... Q) E Q) ,..Cl >bJ) 0, .. ~ s crj Q) "' Q) Q) !;;'. crj Q.l Ul ] '"O 8 ] i::: .... 0, ::::i .g (I) ""' "' u-, r:: 0, ..... s 0.. Q) Q) s Q) "a 0 (I) crj Q) 0 ""' 0 ... !;;'. 0, '"O i::: "O E Q) Q) = v eo ...;.: '"O 0.. > Q) ... Q) crj ... .s 1il ...... ...... . .... ..... 0, ,..Cl E ~ '"O i.. 0 ..... ..... ~ ..... ..... 1il "' .... Q.l ... "So "So crj ~ ..... - (I) 1il ] {tj ~ ... o :>-. ..... < ..... .s ~ -< ... >, >, ;Q >, >, :>-. crj Q) ... i.. >bJJ Q) Q) Q) Q) Q) Q) ;:I '"O ... :;:I crj >Oil :Q > !;;'. !;;'. "' !;;'. !;;'. !;;'. ';3 s crj ""' > ... ~ =O s;: > ... ...;.: crj Q) ~ Q) Q) Q) Q) Q) Q) ...;.: .:: -< >-< C> 0 0 E-< V' V' 0 V' V' V' 0 ~ :g Q) ci c---i c-ri c---i c-ri ~ tr) ' ~ co .... a; - ~ f--< - .::!l - - - -
0\ 0 co
0\ N r'"l tn tn ' o '-0 co N M ,..-,
' N r- 00 00 00 r--- 0\ N N
29
4.6. Ogrencil~rin Cevresel Tutum Ol~egi ve Alt Ol~eklerine Verdikleri Yan,,~i;:u~~ Tammlayrci Istatistikleri ~? .. o/ '(:01>\
llJ ~\\ !abl.o ? 0$rencilerin cevresel tutum olcegi ve alt olceklerine verdikleri yarnt frn tail111rR\~),ttf.Jy :,~ jj 1stat1st1klen _ ., /'
. . N X s ':''~, Maks. ~ " ~.. !, Cevresel Ilg1 408 2, 13 0, 79 '"::::::.:.: l..t?FY:,(!.Y
~w,.,,__;_;;,;;;;:"'
Cevresel Duyarhhk 408 3,16 1,00 1 5
Cevresel Bilinc 408 2,68 1,05 1 5
Cevresel Davrams Ol~egi 408 2,66 0,78 1 5
Cevresel Gortts 408 2,09 0,71 1 5
Cevresel Kirlilik 408 1,76 0,86 1 5
Cevresel Sorunlar 408 3,95 1,02 1 5
Cevresel Dusunce Ol'regi 408 2,60 0,52 1 5
Ogrencilerin cevresel davranis alt ol9eginde yer alan cevresel ilgi alt boyutundan ortalama
2,130,79 puan aldiklan saptanrmstir. Ogrencilerin geneli bu alt boyutta yer alan ifadelere
genel olarak, 90k az seklinde yarut verdikleri tespit edilmistir, Ogrencilerin cevresel duyarhlik
alt boyutundan ortalama 3,161,00 puan aldiklan ve genel olarak bu alt boyutta yer alan
ifadelere ara sira seklinde yarut verdikleri tespit edilmistir. Ogrencilerin cevresel bilinc alt
boyutundan alrms olduklan puan ortalamasi 2,681,05 puan olup, bu alt boyutta yer alan
ifadelere genel olarak ara sira seklinde yamt verdikleri saptannustir.
Arastirma kapsamma alman ogrencilerin cevresel davrams ol9egi puan ortalamasi 2,66 olup
standart sapmasi 0,78'dir. Ogrenciler cevresel davrarns olceginden aldiklan minimum
ortalama 1 puan, maksimum ise 5 puandir. Ogrencilerin cevresel davrams olceginde yer alan
ifadelere genel olarak ara srra seklinde yamt verdikleri tespit edilmistir,
30
Arastirrna kapsamma alman cgrencilerin cevresel gorii9 alt boyutundan ortalama 2,090, 71
puan aldiklan saptanrrustir. Ogrencilerin cevresel g6rii9 alt boyutunda yer alan ifadelere genel
olarak katihyorum seklinde yarut verdikleri ve cevreye yonelik olumsuz goruslerde
bulunduklan tespit edilmistir. Ogrencilerin cevresel kirlilik alt boyutuna iliskin gorusleri
incelendiginde, bu alt boyuttan ortalama 1, 760,86 puan aldiklan tespit edilmistir.
Ogrencilerin cevresel kirlilik alt boyutundan yer alan ifadelere genel olarak tamamen
kattliyorum seklinde yamt verdikleri ve ogrencilerin cevresel kirlilige yonelik dusuncelerinin
olumsuz oldugu saptanrrustir. Arastirmaya katilan ogrencilerin cevresel sorunlar alt
boyutundan ortalama 3,951,02 puan aldtklan saptanrmstir. Ogrenctlerin cevresel sorunlar alt
boyutunda yer alan ifadelere genel olarak olumlu gorii9 bildirdikleri tespit edilmistir,
Arastirma kapsamma alman lise ogrencilerin cevresel dnsunce olc;egi puan ortalamasi 2,60
olup standart sapmasi 0,52'dir. Ogrenciler cevresel davranrs olceginden aldiklan minimum
ortalama 1 puan, maksimum ise 5 puandir. Ogrencilerin cevresel dusunce olceginde yer alan
ifadelere genel olarak kismen katihyorum seklinde yarut verdikleri ve bu durumun cevresel
dusunce acismdan olumsuz oldugu tespit edilmistir. Tabla 6.'da arastirma kapsamma alman
ogrencilerin cevresel davrarus ve cevresel dusunce olcekleri ve alt boyutlarmdan almis
olduklan toplam puan ortalamalan verilmistir.
31
4.7. Ogrencilerin Ya~ Gmplarma Gore Cevresel Tutum Ol~egi Puanlarmin
Karsilastmlmasr
Tablo 7. Ogrencilerin ia$ gru2Ianna gore cevresel tutum ol9egi 2uanlanmn karsrlastmlmasi Ya~ grubu n X s Min. Maks. F p
15 yas ve alti 101 2,24 0,87 1,00 5,00 1,71 0,18
Cevresel ilgi 16 yas 201 2,06 0,74 1,00 5,00
1 7 yas ve uzeri 106 2,14 0,81 1,00 5,00
15 yas ve alti 101 3,19 0,98 1,00 5,00 0,30 0,74
Cevresel Duyarhhk 16 yas 201 3,12 1,01 1,00 5,00
1 7 yas ve uzeri 106 3,20 1,00 1,00 5,00
15 yas ve altr 101 2,71 0,99 1,00 5,00 0,08 0,92
Cevresel Bilinc 16 yas 201 2,66 1,08 1,00 5,00
1 7 yas ve uzeri 106 2,70 1,07 1,00 5,00
15 yas ve alti 101 2,72 0,77 1,00 5,00 0,59 0,55
Cevresel Davrams Ol~egi 16 yas 201 2,62 0,79 1,00 5,00
17 yas ve uzeri 106 2,68 0,79 1,00 5,00
15 yas ve altr 101 2,02 0,68 1,00 4,43 6,65 0,00
Cevresel Gi:irii~ 16 yas 201 2,01 0,63 1,00 5,00
1 7 yas ve uzeri 106 2,30 0,84 1,00 5,00
15 yas ve aln 101 1,70 0,85 1,00 5,00 2,37 0,10
Cevresel Kirlilik 16 yas 201 1,71 0,77 1,00 5,00
1 7 yas ve uzeri 106 1,92 1,01 1,00 5,00
15 yas ve alti 101 3,99 0,96 1,00 5,00 3,24 0,04
Cevresel Sorunlar 16 yas 201 4,04 0,99 1,00 5,00
1 7 yas ve uzeri 106 3,74 1,09 1,00 5,00
15 yas ve altr 101 2,57 0,54 1,00 4,71 0,77 0,46
Cevresel Dusunce Ol~egi 16 yas 201 2,59 0,47 1,00 5,00
1 7 yas ve uzeri 106 2,65 0,59 1,21 5,00
Arastirmaya katilan 15 yas ve altr ya grubunda yer alan ogrenciler cevresel davrams
olceginden ortalama 2,720,77 puan, 16 yasmdaki ogrenciler 2,661,08 puan ve 17 yas ve
uzeri yas grubunda yer alan ogrencilerin ortalama 2,701,07 puan aldiklan tespit edilmistir,
Ogrcncilerin yas gruplarma gore cevresel davranis 619egi puanlan arasmdaki farkm
32
istatistiksel olarak anlamh olmadrgi saptanrmstir (p>0,05). Ogrencilerin yas gruplarma
bakilmaksizin cevresel davramslan benzerdir. Aynca arastirrna kapsamma alman ogrencilerin
yas gruplanna gore cevresel ilgi, cevresel duyarhlik ve cevresel bilinc alt boyutlarmdan almis
olduklan toplam puanlar arasmda istatiksel olarak anlamh bir fark olmadigi saptannustir.
15 yas ve altr yas grubunda yer alan ogrenciler cevresel dusunce olceginden ortalarna
2,570,54 puan, 16 yasmdaki ogrenciler 2,590,47 puan ve 17 yas ve uzeri yas grubunda yer
alan ogrencilerin ortalama 2,650,4 7 puan aldiklan ve ogrencilerin yas gruplanna gore
cevresel dustmce olc;:egi puanlan arasmdaki farkm istatistiksel olarak anlamh olmadrgi
saptanmistir. Baska bir ifade ile ogrencilerin ya gruplanna gore cevresel dusilnceleri
benzerdir. Arastirma kapsamma alman ogrencilerin yas gruplanna gore cevresel kirlilige
iliskin gorusleri arasmda fark bulunmazken, cevresel goril ve cevresel sorunlar alt
boyutlarmdan almis olduklan toplam puanlar arasmda istatiksel olarak anlamh bir fark oldugu
tespit edilmistir (p
33
4.8. Ogrencilerin Cinslyetlerine Gore Cevresel Tutum Ol~egi Puanlarmm Karsilastmlmasr
Tablo 8. Ogrencilerincinsiyetler_it1~ gore cevresel tutum ol9egi euanlarmm karsilastmlmasi Cinsi:yet n X s t ~ K1z 206 2,06 0,73
Cevresel ilgi -1,71 0,09 Erkek 202 2,19 0,85
K1z 206 3,45 0,92 Cevresel Duyarhhk 6,30 0,00
Erkek 202 2,86 0,98
K1z 206 2,73 1,03 Cevresel Biline 1,00 0,32
Erkek 202 2,63 1,07
K1z 206 2,75 0,72 Cevresel Davrams Ol;egi 2,44 0,01
Erkek 202 2,56 0,83
K1z 206 1,93 0,64 Cevresel Gorii~ -4,68 0,00
Erkek 202 2,25 0,75
K1z 206 1,57 0,69 Cevresel Kirlilik -4,52 0,00
Erkek 202 1,95 0,97
K1z 206 4,08 0,91 Cevresel Sorunlar 2,68 0,01
Erkek 202 3,82 1,10
Cevresel Dilstlnce Ol;egi K1z 206 2,53 0,47 -2,80 0,01
Erkek 202 2,67 0,57
Arastirmaya katilan ogrencilerin cinsiyetlerine gore cevresel ilgi ve cevresel bilinc alt
boyutlarmdan almis olduklan toplam puan ortalamalan arasmda istatistiksel olarak anlamh
bir fark olmadigr saptanmrstir (p>0,05). K1z ve erkek ogrencilerin bu alt boyutlara iliskin
gorusleri benzerdir. Ogrencilerin cinsiyetlerinde gore cevresel duyarhhk alt boyutundan almis
olduklan ortalama puanlar kiz ogrenciler icin 3,450,92 puan, erkek ogrenciler icin 2,860,9
puandir. K1z ve erkek ogrencilerin cevresel duyarhhk alt olceginden almis olduklan puan
34
ortalamalan arasmdaki farkm istatistiksel olarak anlarnh oldugu saptanrmstrr (p0,05). K1z ogrencilerin cevresel davrams ol9egi puanlan erkek
ogrencilere gore daha ynksektir. Baska bir ifade ile ktz ogrencilerin cevresel davraruslan
erkek ogrencilere gore daha olumludur.
Erkek ogrencilerin cevresel kirlilik ve cevresel goril alt olceklerinden alrms olduklan toplam
puanlar, kiz ogrencilere gore istatiksel olarak anlamh diizeyde daha yuksek olup, erkek
ogrencilerin cevresel kirlilik ve cevresel goruslerine iliskin dusunceleri kiz ogrencilere gore
daha olumlu bulunmustur. Ogrencilerin cinsiyetlerine gore cevresel sorunlara iliskin gorusleri
karsilastmldigmda, ktz ogrenciler cevresel sorunlara iliskin dusunceleri erkek ogrencilere
gore daha olumlu oldugu saptanrrustrr.
Arastirma kapsamma alman ktz ogrenciler cevresel diisilnce olceginden ortalama
2,530,47puan, erkek ogrenciler ise 2,670,57 puan alrrustir, Ogrencilerin cinsiyetlerine gore
cevresel dusunce olceginden almis olduklan toplam puanlar arasmda istatistiksel olarak
anlamh bir fark oldugu saptanmtstir (p>0,05). Erkek ogrencilerin cevresel dusunce olc;egi
puanlan kiz ogrencilere gore daha yuksek olup, erkek ogrenciler cevre konusunda daha
olumlu dusuncelere sahiptir. Tablo 8.'de arastirmaya katilan lise ogrencilerinin cinsiyetlerine
gore cevresel tutum ol9egi puanlarmm karsilastmlmast verilrnistir.
35
4.9. Ogrencilerin Ogrenim Gordiikleri Smrflarma Gore Cevresel Tutum Olc;egi
Puanlarmm Karsilastmlmasr
Tabla 9. Ogrencilerin ogrenim gordukleri smiflanna gore cevresel tutum olc;egi puanlarmm karsilastmlmast
Suuf n X s Min. Maks. F p 9.'ncu Simf 20 2,37 1,00 1,00 4,83 1,88 0,15
Cevresel ilgi 10.'ncu Smif 313 2,09 0,74 1,00 5,00
ll'nci Smif 69 2,24 0,93 1,00 5,00
9.'ncu Siruf 20 3,03 1,19 1,00 4,75 0,24 0,78
Cevresel Duyarhhk 10.'ncu Smif 313 3,16 0,98 1,00 5,00
l l'nci Simf 69 3,20 1,04 1,25 5,00
9.'ncu Smif 20 2,40 1,01 1,00 4,00 1,27 0,28
Cevresel Biline 10.'ncu Sirnf 313 2,73 1,05 1,00 5,00
1 l'nci Srmf 69 2,58 1,06 1,00 5,00
9.'ncu Siruf 20 2,60 0,93 1,00 4,22 0,08 0,92
Cevresel Davrams Olc;egi 10.'ncu Simf 313 2,66 0,77 1,00 5,00
ll'nci Sm1f 69 2,68 0,85 1,28 5,00
9.'ncu Smif 20 2,05 0,71 1,00 3,29 3,68 0,03
Cevresel Gorii~ 10.'ncu Sirnf 313 2,04 0,64 1,00 4,43
l l'nci Smif 69 2,30 0,94 1,00 5,00
9.'ncu Smrf 20 1,84 0,87 1,00 3,25 1,88 0,15 Cevresel Kirlilik 10.'ncu Siruf 313 1,72 0,79 1,00 5,00
ll'nci Siruf 69 1,94 1,13 1,00 5,00
9.'ncu Sm1f 20 3,55 1,03 1,00 5,00 1,60 0,20
Cevresel Sorunlar 10.'ncu Smif 313 3,96 1,03 1,00 5,00
1 l'nci Sinif 69 3,99 0,96 1,00 5,00
9.'ncu Simf 20 2,48 0,63 1,00 3,32 3,47 0,03
Cevresel Dtlsunce Olc;egi 10.'ncu Smif 313 2,57 0,48 1,00 4,71
l l'nci Smif 69 2,74 0,66 1,89 5,00
Arastirrnaya katilan ogrencilerin ogrenim gordukleri siruflara gore cevresel ilgi, cevresel
duyarhhk ve cevresel bilinc alt olceklerinden alrrus olduklan toplam puan ortalamalan
36
arasmda istatistiksel olarak anlamh bir fark olmadigr saptanrrustir (p>0,05). Ogrenim
gordukleri simflara bakilmaksrzm arastirmaya katilan ogrencilerin cevresel davramslan
benzerdir.
9.'ncu suuf ogrencileri cevresel davranis olceginden ortalama 2,600,93puan, 10.'cu s1111f
ogrencileri ortalama 2,660, 77 puan ve 11 'nci siruf ogrencileri ise ortalama 2,680,85 puan
almisttr. Ogrencilerin ogrenim gordukleri smiflara gore cevresel davrams olceginden almis
olduklan puan ortalamalan arasmdaki farkm istatistiksel olarak anlamh olmadigi saptanrmstir
(p>0,05).
Ogrencilerin ogrenim gordukleri smiflara gore, cevresel kirlilik ve cevresel sorunlar alt
olceklerinden almis olduklan toplam puan ortalamalan arasmda istatistiksel olarak anlamli bir
fark olmadigi (p>0,05), cevresel gorus alt olceginden aldiklan puanlarm ise istatistiksel
olarak anlamh oldugu saptanmistir. 11 'nci smifta ogrenim goren ogrencilerin cevresel
gorusleri diger ogrencilere gore daha olumludur. Aynca arastirrnaya katilan ogrencilerin
ogrenim gordukleri smiflara gore cevresel dusunce ol0,05). 11 'nci
sirufta ogrenim goren ogrencilerin cevresel diisiince ol
37
4.10. Ogrencilerin Ogrenim Gordiikleri Okul Ttirlerlne Gore Cevresel Tutum 01(,!egi Puanlarmm Karsrlastmlmasr
Tablo 10. Ogrencilerin ogrenirn gordukleri okul ttirlerine gore cevresel tutum olc;egi puanlannm karsrlastmlmasi
Okul Tiirii n X s Min. Maks. F [! Fen Lisesi 45 2,06 0,75 1,00 5,00 2,87 0,01 Anadolu Lisesi 72 2,07 0,78 1,00 4,00
Cevresel ilgi Devlet Koleji 40 2,28 0,90 1,00 5,00 OzelKolej 54 2,46 1,00 1,00 5,00 Klasik Lise 75 2,04 0,68 1,00 4,00 Meslek Lisesi 122 2,04 0,70 1,00 4,00 Fen Lisesi 45 3,18 0,90 1,00 5,00 0,70 0,63 Anadolu Lisesi 72 3,31 1,01 1,25 5,00
Cevresel Duyarhhk Devlet Koleji 40 3,13 1,06 1,25 5,00 Ozel Kolej 54 3,13 1,04 1,00 5,00 KlasikLise 75 3,22 1,05 1,00 5,00 Meslek Lisesi 122 3,05 0,96 1,00 5,00 Fen Lisesi 45 2,85 1,13 1,00 5,00 0,66 0,65 Anadolu Lisesi 72 2,72 1,07 1,00 5,00
Cevresel Bilinc Devlet Koleji 40 2,56 1,06 1,00 5,00 Ozel Kolej 54 2,72 1,04 1,00 5,00 KlasikLise 75 2,75 0,99 1,00 5,00 Meslek Lisesi 122 2,58 1,06 1,00 5,00 Fen Lisesi 45 2,70 0,79 1,00 5,00 0,69 0,63 Anadolu Lisesi 72 2,70 0,76 1,14 4,06
Cevresel Davrams Oll;egi Devlet Koleji 40 2,66 0,87 1,33 5,00 Ozel Kolej 54 2,77 0,88 1,00 5,00 KlasikLise 75 2,67 0,75 1,00 4,11 Meslek Lisesi 122 2,56 0,75 1,00 4,58 Fen Lisesi 45 1,97 0,79 1,00 5,00 4,21 0,00 Anadolu Lisesi 72 1,97 0,65 1,14 4,43
Cevresel Gorii~ Devlet Koleji 40 2,29 0,92 1,00 5,00 Ozel Kolej 54 2,07 0,75 1,00 4,14 KlasikLise 75 1,89 0,56 1,00 4,00 Meslek Lisesi 122 2,27 0,67 1,00 4,00 Fen Lisesi 45 1,73 0,87 1,00 5,00 1,74 0,13 Anadolu Lisesi 72 1,56 0,78 1,00 5,00
Cevresel Kirlilik Devlet Koleji 40 1,94 1,16 1,00 5,00 Ozel Kolej 54 1,88 0,98 1,00 4,50 KlasikLise 75 1,66 0,66 1,00 4,00 Meslek Lisesi 122 1,84 0,83 1,00 4,00 Fen Lisesi 45 4,15 0,84 1,00 5,00 4,44 0,00 Anadolu Lisesi 72 4,31 0,81 1,00 5,00
Cevresel Sorunlar Devlet Koleji 40 4,09 0,98 1,67 5,00 Ozel Kolej 54 3,88 1,04 1,00 5,00 Klasik Lise 75 3,93 1,02 1,00 5,00 Meslek Lisesi 122 3,66 1,10 1,00 5,00 Fen Lisesi 45 2,62 0,57 1,76 5,00 1,55 0,17 Anadolu Lisesi 72 2,61 0,47 1,19 4,71
Cevresel Dii~iince Olc;egi Devlet Koleji 40 2,77 0,64 1,89 5,00 OzelKolej 54 2,61 0,60 1,00 4,21 Klasik Lise 75 2,49 0,45 1,00 4,00 Meslek Lisesi 122 2,59 01-4-9 . 1,05 3,58
38
Arastirma kapsamma alman ogrencilerin ogrenim gordukleri okul tiirlerine gore cevresel ilgi
alt olceginden almis olduklan toplam puan ortalamalan arasmda istatistiksel olarak anlamli
bir fark oldugu saptanrmstrr (p0,05). Baska bir ifade ile okul turune
bakilmaksizm ogrencilerin cevresel duyarhhk, cevresel bilinc alt olcekleri ve cevresel
davrams olcegine iliski puanlan birbirine benzerdir.
Ogrencilerin ogrenim gordukleri okul tiirlerine gore cevresel dusunce olceginde yer alan
cevresel goril alt olceginden alrms olduklan toplam puan ortalamalan arasmda istatistiksel
olarak anlamli bir fark oldugu tespit edilmistir (p
39
4.11. Ogrencilerin bir onceki yd ki karne notlarrna gore cevresel tutum ol;egi
puanlarmm karsilastmlmasi
Tabla 11. Ogrencilerin bir onceki yil ki karne notlarma gore cevresel tutum oli;egi puanlarmm karsilastmlmasi
- Min. Maks. F Karne Notu N X s p Gecer "D" 31 1,99 0,67 1,00 3,33 1,73 0,16
Cevresel Orta "C" 91 2,14 0,72 1,00 4,33 ilgi iyi "B" 204 2,08 0,82 1,00 5,00
Pek Iyi "A" 82 2,29 0,81 1,00 5,00 Gecer "D" 31 2,81 0,87 1,00 4,50 3,89 0,01
Cevresel Orta "C" 91 3,00 0,97 1,00 5,00 Duyarhhk lyi "B" 204 3,19 0,98 1,00 5,00
Pek iyi "A" 82 3,41 1,07 1,25 5,00 Gecer "D" 31 2,49 0,93 1,00 4,33 1,08 0,36
Cevresel Orta "C" 91 2,63 1,04 1,00 4,67 Bilin','. Iyi "B" 204 2,67 1,07 1,00 5,00
Pek Iyi "A" 82 2,85 1,07 1,00 5,00 Gecer "D" 31 2,43 0,65 1,00 3,56 2,74 0,04 Cevresel Orta "C" 91 2,59 0,75 1,00 4,17 Davrams Iyi "B" 204 2,64 0,80 1,00 5,00 01(,:egi Pek Iyi "A" 82 2,85 0,81 1,14 5,00 Gecer "D" 31 2,35 0,73 1,00 4,00 3,91 0,01
Cevresel Orta "C" 91 2,17 0,74 1,00 4,14 Gorii~ Iyi "B" 204 2,09 0,70 1,00 5,00
Pek iyi "A" 82 1,90 0,66 1,00 5,00 Gecer "D" 31 2,08 0,91 1,00 4,25 1,86 0,14
Cevresel Orta "C" 91 1,71 0,87 1,00 4,50 Kirlilik Iyi "B" 204 1,77 0,85 1,00 5,00
Pek Iyi "A" 82 1,67 0,85 1,00 5,00 Gecer "D" 31 3,44 1,26 1,00 5,00 10,12 0,00
Cevresel Orta "C" 91 3,64 1,12 1,00 5,00 Sorunlar Iyi "B" 204 4,01 0,95 1,00 5,00
Pek Iyi "A" 82 4,33 0,74 1,67 5,00 Gecer "D" 31 2,63 0,55 1,00 3,69 1,19 0,31 Cevresel Orta "C" 91 2,51 0,60 1,00 4,21 Dtlsilnce Iyi "B" 204 2,62 0,51 1,05 5,00 Ol(,:egi Pek iyi "A" 82 2,63 0,45 1,89 5,00
Arastirmaya katilan ogrencilerin bir onceki yil ki karne notlanna gore cevresel ilgi ve cevresel
bilinc alt olceklerinden alrrus olduklan toplam puanlar arasmda istatistiksel olarak anlamh bir
fark olmadigi tespit edilmistir (p>0,05). Ogrencilerin bir onceki yil ki karne notlarma gore
40
cevresel duyarhlik alt olceginden almis olduklan ortalama puanlar arasmdaki farkm
istatistiksel olarak anlamli oldugu saptanmisttr (p
41
4.12. Ogrencilerin Uyruklarma Gore Cevresel Tutum Ol;egi Puanlarmm Karsilastmlmasi
Tabla 12. Ogrencilerin uyruklarma gore cevresel tutum ol9egi QUanlarmm karstlastmlrnasi Uyruk n X s Min. Maks. F p KKTC 209 2,14 0,80 1,00 5,00 1,08 0,36
Cevresel ilgi TC 78 2,06 0,66 1,00 3,83 KKTCveTC 104 2,20 0,88 1,00 5,00 Diger 17 1,87 0,61 1,00 3,17 KKTC 209 3,09 0,96 1,00 5,00 2,15 0,09
Cevresel Duyarhhk TC 78 3,29 1,01 1,00 5,00 KKTCveTC 104 3,26 1,06 1,00 5,00 Diger 17 2,74 0,91 1,00 4,50 KKTC 209 2,65 1,01 1,00 5,00 0,41 0,74
Cevresel Bilin; TC 78 2,71 1,05 1,00 4,67 KKTCveTC 104 2,75 1,11 1,00 5,00 Diger 17 2,49 1,18 1,00 4,33 KKTC 209 2,63 0,74 1,00 5,00 1,25 0,29
Cevresel Davrams 01.;egi TC 78 2,69 0,77 1,00 4,06 KKTCveTC 104 2,74 0,88 1,00 5,00 Diger 17 2,37 0,70 1,00 4,00 KKTC 209 2,09 0,68 1,00 4,43 0,03 0,99
Cevresel Gorii~ TC 78 2,10 0,72 1,00 4,00 KKTCveTC 104 2,08 0,79 1,00 5,00 Diger 17 2,04 0,58 1,29 3,29 0,38 0,77 KKTC 209 1,79 0,85 1,00 5,00
Cevresel Kirlilik TC 78 1,72 0,87 1,00 4,50 KKTCveTC 104 1,75 0,92 1,00 5,00 Diger 17 1,59 0,59 1,00 2,75 KKTC 209 3,88 1,05 1,00 5,00 0,99 0,40
Cevresel Sorunlar TC 78 4,03 0,92 1,00 5,00 KKTCveTC 104 4,05 1,06 1,00 5,00 Diger 17 3,78 0,63 2,67 5,00 KKTC 209 2,59 0,51 1,00 4,71 0,50 0,68
Cevresel Dii~iince 01.;egi TC 78 2,62 0,51 1,44 4,06 KKTCveTC 104 2,63 0,58 1,00 5,00 Diger 17 2,47 0,34 1,92 2,93
Arastirmaya ahnan ogrencilerin uyruklarma gore cevresel davranis ve cevresel dusunce
olcekleri genelinden ve her iki olcekte yer alan alt olceklerden almis olduklan toplam puanlar
arasmda istatistiksel olarak anlamh bir fark olmadigi tespit edilmistir (p>0,05). Uyruklarma
bakrlmaksizm ogrencilerin benzer puanlar aldigi saptannustir (Tabla 12).
42
4. 13. Ogrencilerin En Uzun Sure Ikamet Ettikleri Yerlesim Y erlerine Gore Cevresel
Tutum Oli;egi Puanlarmm Karsilastmlmasr
Tabla 13. Ogreacilerin en uzun sure ikamet ettikleri yerlesim yerlerine gore cevresel tutum oli;,egi puanlannm karsilastmlmasi
N - T Y erlesim yeri X s p Sehir/llce Merkezi 255 2,13 0,81
Cevresel ilgi 0,08 0,94 Koy/Kasaba 153 2,12 0,77
Sehir/ili;,e Merkezi 255 3,19 0,96 Cevresel Duyarhhk 0,68 0,50
Koy/Kasaba 153 3,12 1,05
Sehir/ili;,e Merkezi 255 2,73 1,06 Cevresel Bilinc 1,09 0,28
Koy/Kasaba 153 2,61 1,04
Sehir/ili;,e Merkezi 255 2,68 0,78 Cevresel Davrams Oli;egi 0,80 0,42
Koy/Kasaba 153 2,62 0,79
Sehir/ili;,e Merkezi 255 2,12 0,76 Cevresel Gorii~ 1,26 0,21
Koy/Kasaba 153 2,03 0,63
Sehir/Ilce Merkezi 255 1,79 0,91 Cevresel Kirlilik 1,03 0,30
Koy/Kasaba 153 1,70 0,78
Sehir/Ilce Merkezi 255 4,06 0,93 Cevresel Sorunlar 2,81 0,01
Koy/Kasaba 153 3,77 1,12
Cevresel Dii~iince Oli;egi Sehir/Ilce Merkezi 255 2,66 0,52 2,97 0,00
Koy/Kasaba 153 2,50 0,51
Arastirma kapsamma alman ogrencilerin en 90k ikamet ettikleri yerlesim yerlerine gore
cevresel davranis oli;,egi geneli ve alt olceklerinden almis olduklan toplam puan ortalamalan
arasmda istatistiksel olarak anlamh bir fark olmadrgi saptamrken, cevresel dtistlnce oli;,egi
geneline ve cevresel sorunlar alt olceginden .almrs olduklan toplam puan ortalamalan arasmda
istatistiksel olarak anlamh bir fark oldugu saptanrmsur (p
43
Ogrencilerin Annelerinin Egitim Durumlarma Gore Cevresel Tutum Ol;egi
uanlarmm Karsilastmlmasr
ablo 14. Ogrencilerin annelerinin egitim durumlanna gore cevresel tutum ol9egi puanlarmm arsrlastmlmasi Alt boyutlar Anne Egitim n X s Min. Maks. F p
ilkogretim 122,00 2,05 0,71 1,00 4,00 2,90 0,04 Cevresel Lise 205,00 2,08 0,74 1,00 4,83
ilgi Li sans 66,00 2,34 0,93 1,00 5,00 Lis ans iistii 15,00 2,43 1,19 1,00 5,00 Ilkogretim 122,00 3,28 1,03 1,00 5,00 1,20 0,31
Cevresel Lise 205,00 3,07 0,95 1,00 5,00 Duyarhhk Li sans 66,00 3,17 1,02 1,00 5,00
Lisansustti 15,00 3,32 1,29 1,25 5,00 Ilkogretim 122,00 2,72 1,04 1,00 5,00 1,79 0,15
Cevresel Lise 205,00 2,59 1,01 1,00 5,00 Bilinc Lis ans 66,00 2,83 1,12 1,00 5,00
Lisansiistii 15,00 3,09 1,31 1,00 5,00
Cevresel -- ----- 0 122,00 2,68 0,78 1,00 4,58 1,93 0,12 Lise 205,00 2,58 0,72 1,00 4,22
Davrams 01~egi
Li sans 66,00 2,78 0,87 1,00 5,00 Lisansiistii 15,00 2,95 1,08 1,58 5,00 Ilkogretim 122,00 2,05 0,65 1,00 4,00 1,09 0,35
Cevresel Lise 205,00 2,07 0,65 1,00 4,43 Gorii~ Lis ans 66,00 2,17 0,91 1,00 5,00
Lisansiistii 15,00 2,33 1,02 1,00 5,00 Ilkogretim 122,00 1,64 0,73 1,00 4,25 3,14 0,03
Cevresel Lise 205,00 1,73 0,78 1,00 4,25 Kirlilik Lis ans 66,00 1,98 1,13 1,00 5,00
Lisansiistii 15,00 2,10 1,28 1,00 5,00 Ilkogretim 122,00 3,89 1,02 1,00 5,00 0,20 0,90
Cevresel Lise 205,00 3,98 0,99 1,00 5,00 Sorunlar Li sans 66,00 3,97 1,07 1,00 5,00
Lisansustu 15,00 3,98 1,14 1,33 5,00
Cevresel Ilkogretim 122,00 2,53 0,46 1,05 3,73 2,55 0,06 Lise 205,00 2,59 0,44 1,00 4,00
Dusunce Lis ans 66,00 2,71 0,73 1,00 5,00
01~egi Lisansustu 15,00 2,80 0,79 1,89 5,00
Tablo 14. incelendiginde arastirma kapsamma alman ogrencilerin annelerinin egitim
durumlarmda gore cevresel ilgi alt olc;egi toplam puanlan arasmda istatistiksel olarak anlamli
44
bir fark oldugu tespit edilmistir (p0,05).
Arastirma kapsamma alman ogrencilerin annelerinin egitim durumlannda gore cevresel
kirlilik alt olc;egi toplam puanlan arasmda istatistiksel olarak anlamli bir fark oldugu tespit
edilmistir (p0,05). Anne
egitim dtizeylerine bakrlmaksizm ogrencilerin benzer goruste olduklan saptanmrstir. Tablo
14.'de ogrencilerin annelerinin egitirn durumlanna gore cevresel tutum olc;egi puanlannm
karsilastmlmasi verilmistir.
45
4. 15. Ogrencilerin Babalarnu Egitim Durumlarma Gore Cevresel Tutum Ol;egi
Puanlarmm Karsilastmlmasi
Tabla 15. Ogrencilerin babalanru egitim durumlarma gore cevresel tutum olc;egi puanlarmm karsilastmlmasr
Baba Egitim N X s Min. Maks. F p
Ilkogretim 139,00 1,99 0,70 1,00 4,00 6,72 0,00 Cevresel Lise 185,00 2,08 0,72 1,00 4,83
ilgi Lis ans 63,00 2,43 0,90 1,00 5,00 Lisansustu 21,00 2,53 1,18 1,00 5,00 Ilkogretim 139,00 3,06 1,00 1,00 5,00 2,82 0,04
Cevresel Lise 185,00 3,11 0,96 1,00 5,00 Duyarhhk Lis ans 63,00 3,48 1,00 1,00 5,00
Lisanstistil 21,00 3,24 1,18 1,00 5,00 Ilkogretim 139,00 2,58 1,06 1,00 5,00 1,68 0,17
Cevresel Lise 185,00 2,67 1,03 1,00 5,00 Biline Lis ans 63,00 2,88 1,03 1,00 5,00
Lisansustu 21,00 2,94 1,19 1,00 5,00
Cevresel Ilkogretim 139,00 2,54 0,78 1,00 4,58 4,48 0,00 Lise 185,00 2,62 0,71 1,00 4,22
Davrams Lisans 63,00 2,93 0,85 1,00 5,00 OI;egi Lisansllstti 21,00 2,90 1,02 1,22 5,00 Ilkogretim 139,00 2,11 0,70 1,00 4,00 0,14 0,94
Cevresel Lise 185,00 2,09 0,63 1,00 4,43 Goril1j Lis ans 63,00 2,08 0,86 1,00 5,00
Lisanstistil 21,00 2,00 0,99 1,00 5,00 Ilkogretim 139,00 1,72 0,79 1,00 4,25 0,31 0,82
Cevresel Lise 185,00 1,76 0,82 1,00 5,00 Kirlilik Li sans 63,00 1,82 1,05 1,00 5,00
Lisansustu 21,00 1,86 1,07 1,00 5,00 Ilkogretim 139,00 3,85 1,03 1,00 5,00 0,80 0,49
Cevresel Lise 185,00 4,00 0,96 1,00 5,00 Sorunlar Lis ans 63,00 4,05 1,06 1,00 5,00
Lisansustu 21,00 3,94 1,26 1,33 5,00
Cevresel ilkogretim 139,00 2,56 0,49 1,00 4,00 0,55 0,65 Lise 185,00 2,61 0,46 1,05 4,71 Dilsflnce Li sans 63,00 2,65 0,66 1,00 5,00 Olc;egi Lisansustu 21,00 2,60 0,77 1,54 5,00
Arastirma kapsamma ahnan ogrencilerin babalarmm egitim durumlannda gore cevresel ilgi
alt olc;egi toplam puanlan arasmda istatistiksel olarak anlamh bir fark oldugu tespit edilmistir
46
(p
47
4. 16. Ogrencilerin Cevre Konusunda Okulda Egitim Alma Durumlarma Gore Cevresel
Tutum Ol;egi Puanlarmm Karsilastmlmasr
Tabla 16. Ogrencilerin cevre konusunda okulda egitim alma durumlanna gore cevresel tutum ol9egi euanlarmm karsilastmlmasi
Okulda Egitim Alma n X s t p Egitim alan 182 2,20 0,80
Cevresel ilgi 1,73 0,08 Egitim almayan 226 2,07 0,78
Egitim alan 182 3,30 1,03 Cevresel Duyarhhk 2,54 0,01
Egitim almayan 226 3,05 0,96
Egitim alan 182 2,72 1,04 Cevresel Biline 0,70 0,49
Egitim almayan 226 2,65 1,06
Egitim alan 182 2,74 0,79 Cevresel Davrams Ol;egi 1,97 0,05
Egitim almayan 226 2,59 0,77
Egitim alan 182 1,96 0,62 Cevresel Goril~ -3,23 0,00
Egitim almayan 226 2,19 0,76
Egitim alan 182 1,66 0,77 Cevresel Kirlilik -2,02 0,04
Egitim almayan 226 1,84 0,92
Egitim alan 182 3,98 1,03 Cevresel Sorunlar 0,50 0,62
Egitim almayan 226 3,93 1,01
Egitim alan 182 2,53 0,46 Cevresel Dusunce Ol;egi -2,25 0,03
Egitim almayan 226 2,65 0,57
Ogrencilerin okulda cevre konusunda egitim alma durumlarma gore cevresel davrams
olceginden yer alan cevresel ilgi ve cevresel bilinc alt olceklerinden alrms olduklan toplam
puanlar arasmda istatistiksel olarak anlamh bir fark olmadigi saptanmrstir (p>0,05).
Ogrencilerin okulda cevre konusunda egitim alma durumlarma gore cevresel duyarhlik alt
ol9egi ortalama puanlan arasmda ise istatistiksel olarak anlamh bir fark oldugu ve okulda
48
cevre konusunda egitim alan ogrencilerin egitim almayan ogrencilere gore cevresel duyarhhk
alt ol9egi puanlarmm daha yuksek oldugu saptanrmstir (p
49
4.17. Ogrencilerin Cevre Konusunda Ailede Egitim Alma Durumlarma Gore Cevresel
Tutum 01';egi Puanlarmm Karsilasnnlmasi
Tabla 17. Ogrencilerin cevre konusunda ailede egitim alma durumlarma gore cevresel tutum ol9egi 2uanlarmm karstlastmlmasi
Ailede Egitim Alma N X s t p
Cevresel Ilgi Egitim alan 301 2,16 0,80
1,34 0,18 Egitim almayan 107 2,04 0,77
Egitim alan 301 3,27 0,95 Cevresel Duyarhhk 3,85 0,00
Egitim almayan 107 2,85 1,07
Egitim alan 301 2,78 1,04 Cevresel Biline 3,07 0,00
Egitim almayan 107 2,42 1,05
Egitim alan 301 2,74 0,76 Cevresel Davrams Ol'i!egi 3,46 0,00
Egitim almayan 107 2,43 0,81
Egitim alan 301 2,08 0,71 Cevresel Gorii~ -0,62 0,54
Egitim almayan 107 2,13 0,74
Egitim alan 301 1,77 0,86 Cevresel Kirlilik 0,39 0,70
Egitim almayan 107 1,73 0,86
Egitim alan 301 4,00 1,01 Cevresel Sorunlar 1,67 0,10
Egitim almayan 107 3,81 1,03
Cevresel Dusunce Ol'i!egi Egitim alan 301 2,62 0,52 1,01 0,31 Egitirr1 almayan 107 2,56 0,54
Arastirma kapsamma alman ogrencilerin ailede cevre konusunda egitim alma durumlarma
gore cevresel davrams ol9eginde yer alan cevresel ilgi alt olceginden almis olduklan toplam
puanlar arasmda istatistiksel olarak anlamh bir fark olmadigr saptannustir (p>0,05).
Ogrencilerin okulda cevre konusunda egitim alma durumlarma gore cevresel duyarhhk ve
cevresel bilinc alt olcekleri ortalama puanlan arasmda ise istatistiksel olarak anlamh bir fark
oldugu saptanrmstir (p
50
Ogrencilerin aileden cevre konusunda egitim ahp almama durumlarma gore cevresel davrams
ol9egi genelinden aldtklan puanlar incelendiginde, aileden cevre egitim alan ogrencilerin
ortalama 2,740,76 puan aldrgi, egitim almayan ogrencilerin ise 2,430,81 puan aldigr
saptanrrusttr. Ogrencilerin egitim alma durumlarma gore cevresel davrams ol9egi puanlan
arasmdaki farkm istatistiksel olarak anlamh bir fark oldugu saptanmrstrr (p0,05) .. Ogrencilerin cevre konusunda ailede
egitim alma durumlanna gore cevresel tutum ol9egi puanlarmm karstlastmlmasi Tabla 17'de
verilmistir,
51
4. 18. Ogrencilerin Babalarmm Kara Avc1hgr Yapma Durumlarma Gore Cevresel
Tutum Olc;egi Puanlarmm Karsrlastmlmasi
Tabla 18. Ogrencilerin babalarmm kara avcilrgi yapma durumlarma gore cevresel tutum ols:egi euanlarmm karsrlastmlmasi
N - Babanm Avcihk YaJ:!mas1 X s t p A vcilik yap an 90 2,17 0,92
Cevresel ilgi 0,57 0,57 A vcihk yapmayan 313 2,12 0,76
A vcihk yap an 90 2,98 1,00 Cevresel Duyarhhk -1,88 0,06
A vcihk yapmayan 313 3,21 0,99
Avcrlik yapan 90 2,71 1,13 Cevresel Bilinc 0,27 0,79
A vcihk yapmayan 313 2,68 1,03
Cevresel A vcihk yap an 90 2,62 0,84 -0,48 0,63
Davrams Olc;egi A vcihk yapmayan 313 2,67 0,77
A vcilik yapan 90 2,09 0,67 Cevresel Gorii~ 0,09 0,93
A vcihk yapmayan 313 2,08 0,73
A vcihk yapan 90 1,79 0,78 Cevresel Kirlilik 0,40 0,69
A vcihk yapmayan 313 1,74 0,88
A vcihk yap an 90 3,81 1,01 Cevresel Sorunlar -1,39 0,17
A vcihk yapmayan 313 3,98 1,02
Cevresel A vcihk yapan 90 2,56 0,47 -0,64 0,52
Dilsfince Olc;egi A vcihk ~a2ma~an 313 2,6Q __ 0,54
Arastirma kapsamma alman ogrencilerin babalarmm kara avcihgi yapma durumlarma gore
cevresel davrams ve cevresel dusunce olcekleri genelinden ve her iki olcekte yer alan alt
olceklerden almts olduklan toplam puanlar arasmda istatistiksel olarak anlamh bir fark
olmadigi tespit edilmistir (p>0,05).
52
Ogrendlerin babalannm kara avc1hg1 yapma dururnu
Avcrlrk yapan Avcihk yapmayan
Sekil 2. Ogrencilerin babalarmm kara avcihgr yapma durumu
Arastirma kapsamma alman ogrencilerin %78'inin babasi kara avcihgi yapmazken % 22'sinin
babasi kara avcihgi yapmaktadir, Ogrencilerin babalarmm kara avcilrgi yapma durumlarma
gore cevresel davrarus ve cevresel dusunce olcekleri genelinden ve her iki olcekte yer alan alt
olceklerden alrms olduklan toplam puanlar arasmda istatistiksel olarak anlamh bir farkm
olmamasi avcihk yapanla yapmayan babalann cocuklannm cevresel tutumlarmm benzer
oldugunu ortaya koymaktadir,
53
4. 19. Ogrencilerin Cevresel Tutum Ol4;egi Geneli ve Alt Boyutlarmdan Almrs Olduklarr
Puanlar Arasmdaki Korelasyonlar
Table 19. bgrencilerin Cevresel Tutum bl~egi Geneli ve Alt Boyutlanndan Alm,~ Olduklan Puanlar Arasrndakl
Korelasyonlar
,::J ~ .::i: Q,l - ,:,;. = 00,, ~ ~ .... :;:l . ... - = ... - = ~ - = CJ) r,., i.. .... :::= e'1J ..... :.. - = - - > .. :o 00,, -~ >. ... .... :.. ~ C, = ..... - = e'.I >CJl ~ 0 ~ 'f Q,l ~ - A Q,l - 00. 00 Q,l -~ Q,l - - ~ Q,l Q,l - a:i 00 ~=O 00 Q,l ~=o Q,l Q,l 00 > Q,l 00 00 Q,l .. Q,l Q,l Q,l Q,l t > > i.. .. V' > Q,l t > [; V' V' Q,l Q,l Q,l u, V' V' u, V'
r 1
Cevresel ilgi p
n 408
r 0,47 1
Cevresel Duyarhlrk p 0,00
n 408 408
r 0,50 0,58 1
Cevresel Biline p 0,00 0,00
n 408 408 408
r 0,76 0,84 0,86 1
Cevresel Davrams Ol~egi p 0,00 0,00 0,00
n 408 408 408 408
r 0,16 -0,07 0,02 0,03 1
Cevresel Gorii~ p 0,00 0,16 0,73 0,51
n 408 408 408 408 408
r 0,21 -0,01 0,01 0,07 0,67 1
Cevresel Kirlilik p 0,00 0,85 0,90 0,16 0,00
n 408 408 408 408 408 408
r -0,01 0,16 0,16 0,14 -0,15 -0,24 1
Cevresel Sorunlar p 0,85 0,00 0,00 0,01 0,00 0,00
n 408 408 408 408 408 408 408
r 0,18 0,07 0,11 0,14 0,72 0,70 0,45 1
Cevresel Dusunce Ol~egi p 0,00 0,16 0,02 0,00 0,00 0,00 0,00
N 408 408 408 408 408 408 408 408
54
Ogrencilerin cevresel davrarns 6l9eginde yer alan cevresel ilgi alt olceginden almis olduklan
toplam puanlar ile cevresel duyarhlik ve cevresel bilinc alt olcekleri arasmda istatistiksel
olarak anlamh, pozitif yonlu ve orta kuvvetli korelasyon oldugu saptanmisnr. Aynca
tigrencilerin cevresel ilgi alt olceginden alrms olduklan puanlar ile cevresel dusunce olceginde
yer alan cevresel gtirti ve cevresel kirlilik alt olcekleri arasmda istatistiksel olarak anlamh,
pozitif yonlii ancak dusuk kuvvette korelasyon oldugu saptanmistir (p
55
puanlar ile cevresel sorunlar alt olcegirtden alman puanlar arasmda negatif yonlii zayif
kuvvetli bir korelasyon bulunmaktadir.
Ogrencilerin cevresel dusunce olceginde yer alan cevresel kirlilik alt olceginden almis
olduklan puanlar ile cevresel sorunlar alt olceginden alrms olduklan puanlar arasmda
istatistiksel olarak anlamh negatif yonlu ve zayif bir korelasyon oldugu saptanrrustrr (p
56
BOLUMV
TARTISMA, SONU
57
Ogrenciler cevresel sorunlarm farkmdadir ancak cevresel ilgileri ve bilgileri yetersiz olup, bu
hususta olumlu dtisilnceye sahip degildirler.
5.2 Lise ogrencilerinin demografik ozelliklerine gore cevresel davrams ve dusilnceleri
farkhhk gostermekte midir?
5.2.1. Ogrencillerin Yasma Gore;
Ogrencilerin yas gruplanna gore cevresel davranis ol9egi puanlan arasmdaki farkm
istatistiksel olarak anlamh olmadigi saptanmistrr. Ogrencilerin ya~ gruplanna bakilmaksizm
cevresel davramslan benzerdir.
Ogrencilerin yas gruplanna gore cevresel dusunceleri benzer olmasma ragmen 17 yas ve i.izeri
ya~ grubunda yer alan ogrencilerin diger ogrencilere gore daha olumlu cevresel diisiinceye
sahip olduklan tespit edilmistir.
Ilkogretim ogrencilerinin cevresel tutum ve cevre bilgisi i.izerine bir alan arastirmasi yapan
Atasoy ve Erti.irk (2008), 6. ile 8. siruf ogrencileri arasmda hem bilgi hem de tutum puan
ortalamalan bakirnmdan anlamli bir fark bulundugunu ve 8. Snuflardaki ogrencilerin puan
ortalamalarmm daha yi.iksek oldugunu tespit etmislerdir, Bu sonucu da ilkogretim
ogrencilerinin hem yas ve sosyal gelisimi, hem de derslerde isledikleri konu ve i.initelerdeki
bilgilendirme artisma bagh olarak gdsterdikleri bilissel artis ile aciklarlar. Bu arastirrnada da
17 yas ve i.izeri ya~ grubunda yer alan ogrencilerin diger ogrencilere gore daha olumlu
cevresel dustmceye sahip olmalan ogrencilerin yas, sosyal gelisimi ve okuldaki derslerde
aldiklan egitimle iliskili oldugu dtlsunultnektedir.
58
5.2.2. Ogrencilerin Cinsiyetlerine Gore;
Arastirma sonucunda krz ogrencilerin cevresel davraruslanrun erkek ogrencilere gore, erkek
ogrencilerin de cevresel dustmcelerinin kiz ogrencilere gore daha olumlu oldugu saptanrrnsnr.
K1z ve erkek ogrencilerin buyuk bir kisrm cevre sorunlanm bilmektedirler ancak kirleticiler
konusunda yeterli bilgiye sahip degillerdir. Bunun yanmda tilkemizde erozyonun, nesli
ttikenmekte olan canhlarm, tarnn ilaclanrnn zararlarmm oldugu gorusune sahip degiller,
Atasoy ve Ertlirk (2008), hem cevresel bilgi hem de cevresel tutum bakmundan kiz
ogrencilerinin erkek ogrencilerden daha basanli olduklan gozlemistir. Cabuk ve Karacaoglu
(2003), yaptiklan arastirma sonucunda cinsiyete gore ogrencilerin cevre duyarhhklan
arasmda anlamh bir farkm oldugunu bayan ogrencilerin erkek ogrencilere gore cevre
duyarhhklarmm daha yiiksek oldugunu tespit etmistir, Yapilan bazi arastirmalarda benzer
sonuclara ulasilrmstir. Sangoz (2013), cevresel duyarhhk bakimmdan kiz ogrencilerin erkek
ogrencilere gore cevreye karsi daha duyarh olduklan sonucuna ulasilmrstir Kaya, Aktlh ve
Sezek (2009), da lise ogrencilerinin cevreye karsi tutumlarmm cinsiyet acismdan incelenmesi
sonucunda cevresel davranis alt ol
59
5.2.3. Ogrencilerin Ogrenim Gordiikleri Snuflarma Gore:
Ogrencilerin ogrenim gordukleri smiflara gore cevresel davranis olceginden almis olduklan
puan ortalamalan arasmdaki farkm istatistiksel olarak anlamh olmadigi saptanmistir.
Arastirmaya katilan ogrencilerin