Upload
jiara-montano
View
243
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/26/2019 [Eval] Pananaliksik Sa Mga Siglo
1/10
Jiara Laine Montao 18 March
2016
Prof. J. Pilapil Jacobo, Phd Fil 12
SSS
An !i"a a# $%&a$ala&in n "%lt%ra at pa"atao n i$an l%ar "%n $aan ito
a# nanalin. 'to an $%&a$ala&in $a natatanin "a%alian at $%&i$i&bolo $a
"%lt%ra at lahi na %&iiral $a i$an ba#an. (%n "a#a)t napa"ahalaa n !i"a $apa"at
ito a# nabibia# n i$an pa"a"a"ilanlan $a &a &a&a&a#an n da"o na ito.
*%nit, an !i"a a# &aila$. *a"a"aroon n pababao an &a "ah%l%an n &a
$alita $a pa&a&aitan n pa+iba n a&it n &a ito n &a naroroon na
henera$#on. An peno&eno na ito a# &a"i"ita $a $ali"$i" n $alitan $%lit- na
itatala"a# $a papel na ito.
An la#%nin n pananali"$i" na ito a# an &aipa"ita an "ahalaahan n &a
$alita, pari"%lar n $alitan $%lit.- An $alitan ito a# i$inalin &%la $a &a
di"$#%nar#on nanalin $a iba)t iban &a panahon %pan &a$%ri n &ab%ti an
"on$epto an $alita. An &a "ah%l%an na ito a# hindi la&an na&%la $a i$an
panahon %pan &a"ita an ebol%$#on n paa&it n $alitan. 'pahaha&bin an
&a iba)t iban depini$#on n $alita %pan &alina! na &a"ita an "on$epto na
ipinahaha#a nito.
I. PananaliksikAn $alita na itatala"a# $a papel na ito a# $%lit- i$an ilia#non na $alita na
inaa&it bilan i$an pan+%ri, pan+aba# at pandi!a. 'to a# i$an $alita na
napapahi!ati n i$an pa+%%lit n i$an pan#a#ari o a!i. *%nit, dahil $a
pananali"$i" na naanap para $a $alitan ito a# na"ita na &a# iba)t iba pa iton
"ah%l%an.
M%la $a i"alabi&piton $ilo na di"$#%nar#o an /oca%lario de Len%a
i$a#a, iliaina # ara#a de la '$la de Pana# # S%b% # para la$ e&3$ '$la$
7/26/2019 [Eval] Pananaliksik Sa Mga Siglo
2/10
pri&era parte an "ah%l%an n $%lit a# dueda que se pega sin logro, capital de la
mercaduria sin ganancia, o lo que se sembr sin aumento, ni multiplico1na an ibi
$abihin a# %tan na binaba#aran na !alan &a# na"%"%ha, "abi$eran paninda na
!alan "ita, patani& na !alan pat%bo2- o i+&%ltipl#4- and depeni$#on na ito a#
&a"i"ita &%li $a &a di"$#%nar#o &%la $a panahon ito hanan $a i"apat na
de"ada n i"alabin$i#a& na $ilo.
Sapa"at $a padatin n 1850$ an depini$#on na n $%lit a#Pagar alguno
lo que debe sin aumento, sin usura, ejercer el comercio sin ganar en el, no tener
aumento eu lo que se sembro naan ibi $abihin a# o pa# an# debit that $ho%ld not
increa$e !itho%t %$%r#, enae in b%$ine$$ !itho%t !innin, to hae !hat !a$ planted
not ro!7.- Pan$inin na an "ah%l%an n depini$#on a# &a"aha!i $a dueda se
pega sin logro, capital sin aumentona+iba la&an an &a $alitan ina&it n%nit
&a"apareho pa rin an ide#a nito. aban na!ala an ni multiplicar$a &a
depini$#on n &a di"$#%nar#on ito l%&ita! na&an an depini$#on na coger slo
la semilla5$a &a di"$#%nar#o na iccionario i$a#a+$pan#ol 91851: at iccionario
bi$a#a+e$panol a%&entada con &a$ de tre$ &il oce$ 91885:. At an ibi $abihin n
depini$#on na ito a# a"e onl# the $eed6.- *%nit, $a padatin n 18;5 at n
"atap%$an n i"alani$i#a& na $ilo a# na+iba na depeni$#on n $%lit.- 'to na na#on
1/oca%lario de Len%a i$a#a, iliaina # ara#a de la '$la de Pana# # S%b% # para la$
e&3$ '$la$ pri&era parte, $. ., $olit.-
2Li$$a Salapantan, interie! b# Jiara Montao, e+&ail, March nabrided 8th dition, $. ., &%ltiplicar.-
4Li$$a Salapantan, interie! b# Jiara Montao, e+&ail, March
7/26/2019 [Eval] Pananaliksik Sa Mga Siglo
3/10
a# volver o llevar una cosa lagar donde esteba7na an ibi $abihin a# to t%rn bac"8-
o to brin one thin to !here he i$;.-
Sa pa$i&%la na i"adala!a&p%n de"ada, parti"%lar $a 1;11, a# na"aroon na
na&an %lit n i$an &ala"in talon $a depini$#on n $alita $apa"at $a/i$a#an+
nli$h ictionar# an $%lit a# repetition10- o to repeat11.- An depini$#on n
$%lit- bilan i$an pa+%%lit o repetition- a# &apapan$in $a &a di"$#%nar#o na
"a$%nod nito. *%nit, $a S%ple&ento al iccionarion /i$a#a ? $pan#ol an $%lit-
a# na"aroon n i$an natatanin depini$#on at ito a#Aniversario, cumpleaos12na
an ibi $abihin a# annier$ar#14,birthda#17- i$an pan#a#ari na nan#a#ari taon+
taon. '$an natatanin depini$#on din a# &ahahanap $a ilia#non ictionar# "%n
$aan an $%lit- a# to te$t, to repeat, to do aain 15.- Sa patatapo$ n $ilo na ito a#
nadadaan an &a "a$in"ah%l%an n $alita. M%la $a &a %nan depini$#on n
$%lit- bilan repetition a# nadadaan ito n to repeat, to do 9oer: aain, iterate,
reiterate, rec%r, reert16- at re$%&e1nabrided 8th dition, $. ., anier$ario.-
14=ollin$ Spani$h ictionar# + =o&plete and >nabrided 8th dition, $. ., c%&pleao$.-
15ilia#non ictionar#, $. ., $%lit.-
16(ap%l%nan ini$a#a+'ninli$, $. ., $%lit.-
17'bid.
7/26/2019 [Eval] Pananaliksik Sa Mga Siglo
4/10
Sa pa$i&%la na&an n 21$tna $ilo, na!ala an iban entr# n $%lit- na
na"ita $a di"$#%nar#on i$an de"adan &a$ &atanda $a "an#a. An baon
depini$#on n $%lit $a panahon ito a# to repeat, retrace18- at repetition, retracin,
rer%n, repla#1;.- An conjugation na&an n $%lit- na $%liton- a# !ill be repeated,-
!a$ repeated20- at be repeated b%t not no!21.-
*%nit, an $alitan $%lit- baa&a)t &a# &ara&in depini$#on $a iba)t
iban di"$#%nar#o a# hindi anap na &a"i"ita "%n "a#a)t a# "in%ha an &a
depini$#on n &a "a$in"ah%l%an n $%lit- na li!at o li!an $a &a di"$#%nar#o
na !alan entr$a $%lit. Sa =%r$o$ de len%a pana#ana an li!an- o li!at- a# !tra
ve"# $acer la cosa otra ve", o repetir lo que se $a dic$oatsusesor de uno como $ijo
de padre% &ugar teniene de otro, suplir o poner una cosa en lugar de otra22na an
ibi $abihin a# Aain, do a thin aain or repeat !hat ha$ been $aid24- at A
$%cce$$or, li"e father li"e $on. Another lie%tenant, and replace or p%t $oðin in
place27.- Sa /i$a#an+nli$h ictionar# ni Patric" @affert# an li!at- a# off$prin,
eneration, to enerate at to breed25- at $a /i$a#an+nli$h ictionar# na&an ni
@odolfo =abonce ito a# hain the $a&e feat%re$, of a predece$$or or ance$tor, a
18i"$#onar#o ? ictionar# ilia#non+nli$h, nli$h+ilia#non, $. ., $%lit.-
19'bid.
20i"$#onar#o ? ictionar# ilia#non+nli$h, nli$h+ilia#non, $. ., $%liton.-
21'bid.
22=%r$o$ de len%a pana#ana, $. ., li%an.li%at.-
23Li$$a Salapantan, interie! b# Jiara Montao, e+&ail, March
7/26/2019 [Eval] Pananaliksik Sa Mga Siglo
5/10
per$on of the $a&e breed, de$cendant26- at follo! the $a&e breed, feat%re$, etc2
7/26/2019 [Eval] Pananaliksik Sa Mga Siglo
6/10
n%nit "%n $a $it!a$#on na hindi "a t%&ata%&pa# an na"a"aroon n i$an $i"lo
n tr# and tr#.- Sa aniton laa# a# &a"a"aroon la&an n "atap%$an an $i"lo
"apa handa nan $%&%"o an tao.
M%la $a &etaphorical na di!a n $%lit- a# na"aroon ito n "onota$#on n
to &%ltipl#.- A#on $a A&erican eritae ictionar#an &%ltipl#- a# to increa$e
the a&o%nt, n%&ber or deree of.- *%nit, ito a# i$an "abalint%naan "%n
ihaha&bin natin ito $a %nan "on$epto $apa"at !ala na&an &a# na"%"%ha an
tao. indi t%&%bo an p%h%nan o $i"ap n taon na$a $it!a$#on na i#on. *%nit,
bali"an natin an depini$#on n &%ltipl#- na to increa$e the deree.- Ma$a$abi,
natin na haban %&%%lit an $i"lo a# t%&ataa$ na an deree- $apa"at
napapat%lo# parin an $i"lo. Para &a$ &adalin &aintindihan an "on$epton ito
a# iha&bin natin an i$an $i"lo $a i$an unit circle. An $i&%la na an%lo n
bilo na ito a# na$a 0E at "apa &a"a"aroon n i$an rebol%$#on $a bilo na ito a#
naiin 460E na an an%lo nito at "apa pinapapat%lo# &o ito a# tataa$ na
tataa$ an deree- n bilo. Sa a#on, na"a"aroon n di!a na pada&i o
pada&ihin an $%lit.-
An panatlon a$peto n "on$epto n $%lit- a# an pan%n%&bali". Ma"i"ita
natin $a %nan a$peto n "on$epto n $%lit na na"a"aroon n i$an $i"lo an i$an
"alaa#an at $a panala!an a$peto na&an a# na"a"aroon n i$an pada&i.
a&itin "o %lit an unit circle%pan &a$ &adalin &aintindihan an "on$epton
ito. (apa aala! an t%ldo" na pinababata#an &o n an%lo $a unit circle a#
na"a"aroon n padada $a deree n%nit pan$inin na haban l%&ilibot an
t%ldo" na ito $a bilo a# babali" at babali" pa rin ito $a pinanalinan ni#a. anito
din an "on$epto n $%lit- bilan pan%n%&bali". (apa %$to &on %litin an
i$an "ilo$ o di na&an "a#a a# i$an pan#a#ari a# binabali"an &o an "an#an
pinanalinan o pina&%lan %pan anap na &a+i+%lit an i$an pan#a#ari.
7/26/2019 [Eval] Pananaliksik Sa Mga Siglo
7/10
M%la $a "on$epto n pababali" $a pinanalinan a# p!ede din natin iton
a&itin %pan &aintindihan an di!a n $%lit- bilan aniber$ar#o o "aara!an. An
"aara!an at an aniber$ar#o a# &a ara! $a i$an taon "%n $aan ipinadiri!an
natin an atin pina&%lan. An pananana" $a atin n atin &a%lan at
aniber$ar#o bilan i$an $i&%la n i$an pan#a#ari, $a&ahan o rela$#on. Ma$a$abi
natin na naiin $%lit- ito $apa"at binabali"an natin an &a pan#a#arin o an
&a i&portanten &a p%nto $a atin b%ha# $a pa&a&aitan nan patrato $a i$an
taon bilan i$an $i"lo. ahil dito &a$a$abi din natin na an b%ha# n i$an tao a#
i$an &ala"in $i"lo na bin%b%o n &a $i"lo n taon at &a pan#a#ari.Maaa&it din natin an "on$epto nito hindi la&an $a &a pan#a#ari "%ndi
pati $a &a "ilo$ n i$an tao. Sa halip na i$an taon an bata#an n i$an $i"lo a#
a!in natin pan#a#ari ito at an i$an p%nto na&an $a $i"lo an i$an a"$#on na
ina!a. Sa pa&a&aitan n pa+ &oe for!ard- $a i$an $i"lo a# na"a"aroon n
i$an pa+%%lit $a ina!a n i$an tao. (apa lalao&in natin an dala!an
"on$epton ito n $%lit- a# &a$a$abi na na"a"aroon n i$an "on$epto n i$an
pa+%%lit dito. Sapa"at di &o na&an anap na binabali"an- an i$an pan#a#ari
$apa"at ti&e onl# &oe$ for!ard.-
An pina"ah%lin "on$epto n $%lit- $a papel na ito a# an pa+re$%&e.- Sa
%nan tinin para na"a"apa+ta"a an depini$#on na ito $apa"at $a
pa"a"aintindi, an $alitan $%lit- a# napapahi!ati n i$an pa+%%lit. *%nit,
pan$inin natin na an filipinon $alin n re$%&e- a# ipapat%lo#. Sa pa&a&aitan
n pa%%lit n i$an pan#a#ari, a!a o a!i a# na"a"aroon pala n i$an
papat%lo# n a"$#on na ito $apa"at !ala na&an talaan iton anap na
"a$%"d%lan. Calan !a"a$ "%n "a#a)t "%n ano &an an inaa!a n i$an tao $a
i$an $i"lo a# ipinapapat%lo# pa rin natin an pan#a#arin ito. (apa i"abit natin
an "on$epton ito $a "a$abihan na ipapat%lo# &o an b%ha# &o- a# naiin
7/26/2019 [Eval] Pananaliksik Sa Mga Siglo
8/10
&alina! na t%na# na an $%lit- a# &a# "on$epto n pa+re$%&e. P!ede din natin
i"abit an "on$epton ito $a depini$#on n "a$in"ah%laan n $%lit- na li!at- at
li!an.- M%la $a %nan $e"$#on n papel na ito a# nabanit na an li!at- at
li!an- a# &a# &a "ah%l%an na to breed, hain the $a&e feat%re$, of a
predece$$or or ance$tor, a per$on of the $a&e breed, de$cendant.- (apa i$ipin natin
n &ab%ti dahil $a pa+breed- n tao a# na"a"aroon ta#o n &a de$end#ente at
dahil dito a# ipinapapat%lo# nila an leac#- na ini!an n "anilan &a
&a%lan pati na din an pa&a&alai n atinspecies$a &%ndo.
(apa lalao&in an &a $ali"$i" at &a "on$epto n $alitan $%lit- a#
&a$a$abi na i$ina$a"on$epto nito a# an i$an $i"lo n i$an "ilo$ o pan#a#ari,
parti"%lar $a panahon o pan#a#ari.
Bibliyograpiya
Alb%ro, rlinda (.'ictionar o()isaan Arts* +ebuano-.iliganon-/ara0. Manila
*ational =o&&i$$ion for =%lt%re and the Art$, 200;.
Alcantara, @%b# a&boa. 1;;
7/26/2019 [Eval] Pananaliksik Sa Mga Siglo
9/10
ollins 4panis$ 'ictionar omplete and 8nabridged. 8th ed. la$o! *e! Kor", *K
arper=ollin$ P%bli$her$, 2005.
e la ncarnacion, J%an FeliD.'iccionario )isaaspanol%/ol. 1. Manila '&prenta de lo$
A&io$ del Pai$, 1851.
++++++.'iccionario bisaaespanol% aumentada con mas de tres mil voces%Manila A&io$ del
Pai$, 1885.
nri%eH, J., Jo$e a%ti$ta, and Franci$ Ja&olan%e J.Pocet 'ictionar * nglis$9agalog,
isaan +ebuano:longo0 ocabular. Manila Philippine oo" =o&pan#, 1;7;.
rino, liHa >.'isonaro 6 'ictionar * .iliganonnglis$, nglis$.iliganon%Jaro,
'loilo =it# =entral Philippine >nier$it# Pre$$, 2005.
all, Alton L., and =%$todio Andre$. isaannglis$ 'ictionar%San Jo$e, Anti%e A..
all, 1;11.
Jon"ero%!, %bert.nglis$ isaan 'ictionar. dited b# Cillia& Maierhofer. San Jo$e,
Anti%e Mill ill Mi$$ionarie$, 1;
7/26/2019 [Eval] Pananaliksik Sa Mga Siglo
10/10
Pic"ett, Jo$eph P% 9$e American .eritage 'ictionar o( t$e nglis$ &anguage. 5th ed.
o$ton o%hton Mifflin arco%rt, 2011.
G%irino, e&etrio A.nglis$3ilipino snonms including * 9agalog, ebuano, :locano,
.iliganon, )icol, /ara, Pampango, Pangasinense, >aranao, >aguindanao ot$er
native languages. G%eHon =it# @o#al P%blication, 1;8