Effect of Relay Care to Paralysis Patient Knowledge in ...2556).pdfก กิตติกรรมประกาศ รายงานฉบับนี้สามารถส าเร็จลุล่วงได้ก็

ผลการฝกอบรมเชงปฏบตการใหแกผดแลผปวยอมพฤกษ อมพาตทาง

การแพทยแผนไทยแกผดแลผปวยอมพฤกษ อมพาต

Effect of Relay Care to Paralysis Patient Knowledge in Thai Traditional Medicine Workshop for Caregivers

โดย

จตรลดา คงค า และคณะ

โครงการวจยนไดรบการสนบสนนการวจย จากงบประมาณแผนดน ประจ าปงบประมาณ 2555

คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม

ก

กตตกรรมประกาศ รายงานฉบบน สามารถส าเรจลลวงไดกดวยความชวยเหลอเปนอยางดยงจาก อาจารยสาขาการแพทยแผนไทยประยกต และเจาหนาทแพทยแผนไทยประยกต คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคามทกคน ขอขอบพระคณผปวย และผดแลผปวย อมพฤกษ อมพาตทใหความรวมมอเสยสละเวลาเขารวมโครงการทกทาน ท าใหสามารถเกบขอมล และรวบรวมผลการศกษาไดจนเสรจสมบรณ ขอขอบคณคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม ทใหความอนเคราะหสถานท และอ านวยความสะดวกในการจด กจกรรม โครงการ รวมถง ความกรณาในการสนบสนนท นวจยในครงนจากงบประมาณเงนแผนดน ประจ าปงบประมาณ พ .ศ. 2555 จนงานวจยฉบบนสามารถด าเนนการไดจนเสรจสมบรณ ทายทสดขอกราบขอบพระคณ คณพอ และคณแม และครอบครว ผเปนทรก ผใหการสนบสนน และใหก าลงใจเสมอมา ผวจยหวงเปนอยางยงวาการศกษาในครงน จะเปนประโยชนแกผทสนใจน าไปศกษาคนควาเพอเปนแนวทางในการศกษา องคความรการแพทยแผนไทย รวมถงแนวทางในการศกษา และด าเนนการโครงการใหความรแกผสนใจการดแลสขภาพดวยการแพทยแผนไทย เพอเปนประโยชนแกผปวยหร อผทตองการดแลสขภาพใหมสขภาพทดตอไป

จตรลดา คงค า

ข

บทคดยอ

การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษา ผลจากการถายทอดความรดานการดแลผปวย อมพฤกษ อมพาตทางการแพทยแผนไทยแกผดแลผปวยอมพฤกษ อมพาต มรปแบบการศกษาเปนการวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) ศกษาในผดแลผปวยทอยในเขตความรบผดชอบของศนยสขภาพชมชนเมอง ต.ตลาด อ.เมอง จ.มหาสารคาม จ านวน 15 คน รวบรวมขอมลจากกลมตวอยางโดยใชการสอบถาม วเคราะหขอมลพนฐานโดยใชสถต รอยละ และและสถต Pair T-test ซงมการทดสอบขอตกลงเบองตนกอน ผลการศกษาพบวา มผดแลผปวยทเขารวมโครงการ จ านวน 40 คน มผตอบแบบวดความรกอน และหลงเขารวมโครงการ จ านวน 31 คน ผลประเมนความรของผเขารวมโครงการ กอน และหลงเขารวมโครงการมคะแนนเพมมากขน รอยละ 17.1 และจากการวเคราะหทางสถตดวยสถต Paired Samples t-test พบวาคะแนนวดความรกอน และหลงเขารวมโครงการ มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 โดยคะแนน วดความรหลงเขารวมโครงการ มคาเฉลยมากกวาคะแนนวดความรกอนเขารวมโครงการ และความพงพอใจตอโครงการของผเขารวมโครงกา รพบวามระดบความพงพอใจตอโครงการเฉลย 4.27 คะแนน อยในระดบพงพอใจมากทสด การถายทอดความรดานการดแลผปวยอมพฤกษ อมพาตทางการแพทยแผนไทยแกผดแลผปวยอมพฤกษ อมพาต ท าใหผดแลผปวยมความรในการดแลผปวยอมพฤกษ อมพาตมากขนได เปนการสงเสรมใหมการใชองคความรการแพทยแผนไทย ในการดแลสขภาพของ ผปวยอมพฤกษ อมพาต ไดเอง ซงจะมผลในการเพมคณภาพชวตของผปวยใหดขนอกทางหนงดวย ค ำส ำคญ: อมพฤกษ อมพาต, การแพทยแผนไทย

สารบญ

กตตกรรมประกาศ บทคดยอ สารบญ บญชตาราง บทท

หนา

ก ข ง ค

1 บทน า .......................................................................................................................... 1 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ ................................................................................... 3

3 วธการด าเนนงานวจย ................................................................................................. 16 4 ผลการศกษา ............................................................................................................... 18 5 สรปผลการศกษา อภปรายผลการศกษา ขอจ ากดขอ และเสนอแนะ ......................... 24

เอกสารอางอง ............................................................................................................................ 26 ภาคผนวก .................................................................................................................................. 28 ภาคผนวก ก คมอการประยกตใชองคความรทางการแพทยแผนไทยในการดแลผปวยโรค อมพฤกษ-อมพาต..............................................................................................

29

ภาคผนวก ข ประวตยอนกวจย ............................................................................................. 94 ภาคผนวก ค สรปรายงานการใชเงน ................................................................................. 96

ค

บญชตาราง

ตาราง

หนา

1 แสดงแผนการด าเนนงาน ....................................................................................................... 17 2 แสดงเพศของผรวมโครงการ .................................................................................................. 18 3 แสดงอายของผรวมโครงการ ................................................................................................. 18 4 แสดงผลวดความรกอน และหลงเขารวมโครงการ ................................................................. 19 5 แสดงผลการทดสอบโดยใช One-Sample Kolmogorov-Smirnov Test .......................... 20 6 แสดงผลการทดสอบโดยใช Runs Test ................................................................................. 21 7 แสดงผลการทดสอบ Paired Samples Test ....................................................................... 21 8 แสดงคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของความพงพอใจของผเขารวมโครงการ ........... 22

บทท 1

บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา เนองดวยในปจจบนผปวยโรคอมพฤกษ อมพาต มจ านวนมากขนอยางตอเนอง ท าใหเกดปญหาแกตวผปวยเองในดานของปญหาสขภาพ ซงสงผลตอความสามารถในการชวยเหลอตนเองในชวตประจ าวน ท าใหตองมผดแลผปวยเพอชวยเหลอในการท ากจวตรประจ าวนของผปวย แ ตเนองดวยปญหาทางดานการขาดแคลนบคลากรทางการแพทยในการลงพนทเพอใหบรการแกผปวย โดยศนยสขภาพชมชนเมองเปนหนวยงานทใหบรการดานสขภาพซงมจ านวนหลงคาเรอนทรบผดชอบ 2,670 หลงคาเรอน และมจ านวนประชากรทรบผดชอบ 9,670 คน ท าใหในปจจบนผปวยไมไดรบการดแลจากบคลากรทางการแพทยอยางทวถง การแพทยแผนไทยเปนศาสตรของสขภาพทสามารถน าองคความรมาใชในการบ าบด ดแล และฟนฟสขภาพใหแกผปวยโรคอมพฤกษ อมพาตไดเปนอยางด โครงการการประยกตใชองคความรทางการแพทยแผนไ ทยตอการดแลผปวยโรคอมพฤกษ อมพาต จะท าใหผปวยไดรบการดแลโดยวธการใชยาสมนไพร หตถบ าบด ประคบ สอนการท าทากายบรหาร รวมถงการประยกตใชองคความรตาง ๆ ทางการแพทยแผนไทยในการบ าบด ฟนฟผปวย อนจะเปนการสงเสรมใหผปวยสามารถพงพาตนเองได ชวยลดภาระของผดแลผปวย และลดรายจายในการรกษาพยาบาล นอกจากนการถายทอดความรใหแกผดแลผปวยจะชวยเพมประสทธภาพในการดแลผปวย อนจะเปนการเพมความสามารถในการฟนฟอาการเจบปวยของผปวยทางหนงดวย ทางหลกสตรการแพทยแผนไทยประยกตบณฑต จงไดจดท าโครงการการประยกตใชองคความรทางการแพทยแผนไทยตอการดแลผปวยโรคอมพฤกษ อมพาตในเขตความรบผดชอบของศนยสขภาพชมชนเมองสามคค ต .ตลาด อ.เมอง จ.มหาสารคามขน และจากโครงการดงกลาวทางคณาจารย บคลากร และนสต ในหลกสตร ยงไดรบประโยชนอยางยงในการลงชมชนในครงน เนองจากโครงการดงกลาวมความสอดคลองกบวตถประสงคของหลกสตรทวา มง ผลตบณฑตใหเปนแพทยแผนไทยทมความรความสามารถดานการแพทยแผนไทย ซงจะสามารถน าประสบการณไปใชในการบ าบด ดแล ฟนฟสขภาพใหแกผปวยในชมชน และสงคมตอไปได

วตถประสงคของการวจย เพอศกษาผลจากการถายทอดความรดานการดแลผปวยอมพฤกษ อมพาตทางการแพทยแผนไทยแกผดแลผปวยอมพฤกษ อมพาต

2

ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย

1. เพอศกษาผลจากการถายทอดความรดานการดแลผปวยอมพฤกษ อมพาตทางการแพทยแผนไทยแกผดแลผปวยอมพฤกษ อมพาต

2. เพอใหองคความร การแพทยแผนไทย เปนหนทางหนงทไดรบความนยม ในการดแลสขภาพของผปวยอมพฤกษ อมพาต ตอไป ขอบเขตของการศกษา

การวจยครงนจ ากดขอบเขตในการศกษา ผลจากการถายทอดความรดานการดแลผปวย อมพฤกษ อมพาตทางการแพทยแผนไทยแกผดแลผปวยอมพฤกษ อมพาต ในผดแลผปวย จากชมชนสามคค 1, ชมชนสามคค 2, ชมชนมหาชย, ชมชนธญญาวาส 1, ชมชนธญญาวาส 2, ชมชนธญญาวาส 3 และชมชนธญญาวาส 4 ทอยในเขตความรบผดชอบของศนยสขภาพชมชนเมอง ต .ตลาด อ .เมอง จ.มหาสารคาม จ านวน 15 คน นยามศพทเฉพาะ อมพฤกษ หมายถง อาการทอวยวะรางกายออนแรง ปกตมกหมายถง แขนขาออนแรง อมพาต หมายถง อาการทอวยวะบางสวน เชน แขนขา เปนตน ตายไป กระดกไมได ผดแลผปวย หมายถง ผทดแลผปวยในการชวยเหลอการใชชวตประจ าวน รวมถงการชวยเหลอ ฟนฟดแลสขภาพของผปวยอยเปนประจ า การแพทยแผนไทย หมายถง องคความร ดานการแพทยแผนไทยในการดแลผปวย อมพฤกษ อมพาตดวย วธการใชยาสมนไพร หตถบ าบด ประคบ และการท าทากายบรหาร

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในการศกษาครงนเปนการศกษาองคความรดานการอยกรรมเยนซงเปนภมปญญาชาวบาน ทใชในหญงหลงคลอดบตรและภมปญญาชาวบาน ผศกษาไดทบทวนเอกสารวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ ซงมรายละเอยดดงตอไปน - โรคหลอดเลอดสมอง (อมพฤกษ อมพาต) - สาเหตของโรคหลอดเลอดสมอง - อาการส าคญของโรคหลอดเลอดสมอง - การรกษาโรคหลอดเลอดสมอง - การฟนฟสภาพรางกายของผปวยอมพฤกษ อมพาต - แนวทางการปองกนหรอเพอลดปจจยเสยง - ค าแนะน าการพยาบาลผปวยอมพฤกษและอมพาตครงซก - การประคบสมนไพร - สมนไพรรกษาความดนโลหตสง - สมนไพรรกษาเบาหวาน โรคหลอดเลอดสมอง (อมพฤกษ อมพาต) องคการอนามยโลก (World Health Organization) ไดรายงานถงสถานการณโรคหลอดเลอดสมองวาป 2548 มผเสยชวตดวยโรคหลอดเลอดสมองทวโลก แตละป 5.7 ลานคน¹ และองคการโรคหลอดเลอดสมองโลก (World Stroke Organization) คาดการณวาในป 2558 จะมผเสยชวตดวยโรคหลอดเลอดสมองเพมเปน 6.5 ลานคน² ซงโรคนเปนสาเหตการตายอนดบ 2 ในผทมอาย 60 ปขนไป และเปนสาเหตการเสยชวตเปนอนดบ 5 ในประชากรทมอาย 15-59 ป3-4 และผททนทกขทรมานจากการเปนโรคหลอดเลอดสมองสวนใหญอยในประเทศทมรายไดปานกลางและรายไดนอย5 ประเทศไทยตงแตป พ.ศ. 2541-2547 พบวาโรคหลอดเลอดสมอง เปนสาเหตของการเสยชวตเพมขนอยางตอเนอง หลงจากนนในป พ.ศ. 2548-2551 มแนวโนมการเสยชวตจากโรคนชะลอตวลดลง6 ส าหรบในป 2552 พบคนไทยเสยชวตดวยโรคหลอดเลอดสมองจ านวน 13,353 คน เฉลยวนละ 36 คน หรอประมาณ 3 คน ในทก ๆ 2 ชวโมง7 และปจจบนผทมอาย 15 ปขนไป เปนโรคหลอดเลอดสมองประมาณ 751,350 คน8-9 และในรอบ 10 ปทผานมา (พ.ศ. 2542-2552 ) พบผปวยนอนรกษาตวทโรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสขทวประเทศไทย (ไมรวมกรงเทพฯ ) ดวยโรคหลอดเลอดสมองเพมขน 2.45 เทา และมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง และเมอเปรยบ เทยบอตราผปวยตอแสนประชากรดวยโรคหลอดเลอดสมองใหญรายภาคของประเทศไทย เรยงจากมากไปนอย พบวาภาคกลาง

4

(ไมรวมกรงเทพฯ ) และภาคเหนอ พบสงใกลเคยงกนตามดวยภาคใตสวนภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบนอยทสด6 โรคหลอดเลอดสมองหรอโรคอมพฤกษ อมพาต เปนโรคทพบบ อยเปนอนดบ 3 รองจากโรคหวใจ และโรคมะเรง ในประเทศไทยมแนวโนมการเสยชวตดวยโรคหลอดเลอดสมองเพมมากขนเรอยๆ ดงนนการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองจงเปนสงส าคญ และผทมบทบาทหนาททส าคญทสดคอ ผดแล ซงจะตองมความรความเขาใจในการดแล เปนอยางด แตในบทบาทของผดแลกมกจะประสบปญหาตาง ๆ มากมายในการดแลผปวย ซงตองแบกรบภาระ ความคาดหวงตาง ๆ จนกอใหเกดปญหาตอตวผดแลเอง จนเปรยบเสมอนผดแลกลายเปนผปวยอกคนหนง ซงปญหาตาง ๆเหลานมกถกละเลยและมองขาม จนกอใหเกดผลกระทบตอคณภาพในการดแลผปวยได ซงการรกษาในปจจบนสวนใหญคอ การรบประทานยา รองลงมาคอ การท ากายภาพบ าบด สวนใหญท ากายภาพบ าบดทกวนแตมผปวยทไมท ากายภาพบ าบดทกวนเนองจากไมอยากท า10 โรคหลอดเลอดสมองหรอโรคอมพฤกษ อมพาต เปนภาวะทรางกายมการสญเสยการท างานหรอการออนแรงของแขนขา เกดจากการทเสนเลอดในสมองอดตน ตบ แตก หรอมเลอดออกในสมองและจากการประสบอบตเหต 11 และพบบอยโดยเฉพาะในผสงอาย และผมปจจยเสยง ไดแก ความดนโลหตสง ไขมนในเลอดสง เบาหวาน โรคหวใ จ ดมเหลา สบบหร และภาวะเครยด 12 เมอเกดโรคแลวจะกอใหเกดอาการตาง ๆ ทางระบบประสาท ผปวยมกมอาการทนททนใด แตจะใชเวลาฟนตวคอนขางนาน ถาไดรบการดแลรกษาทถกตอง และรวดเรวตงแตแรกนน จะสามารถลดอตราการตาย และพการไดมากหรอสามารถกลบมาใชชวตแบบคนปกตได สาเหตของโรคหลอดเลอดสมอง13 โรคหลอดเลอดสมอง หรอ Stroke เปนโรคทเกดจากหลอดเลอดไปเลยงสมอง มความผดปกตซงม 2 ชนดคอหลอดเลอดสมองอดตนและหลอดเลอดสมองแตก ท าใหสมองหยดท างานไปอยางเฉยบพลน จากการทสมองไมมเลอดไปเลยงหรอมเลอดออกแทรกทบในเนอสมอง โรคหลอดเลอดสมองเกดจากการทเลอดไปเลยงสมองไมพอ 70% ซงเกดจากสาเหตส าคญ 3 ประการ 1. การอดตนของหลอดเลอดจากการเสอมหรอการแขงตวของหลอดเลอด เปนสาเหตของหลอดเลอดอดตนทพบบอยทสด เกดจากการทผปวยมปจจยเสยง เชน สงอาย ความดนเลอดสง เบาหวาน สบบหร หรอไขมนในเลอดสง ผปวยบางรายอาจจะมปจจยเสยงอยางเดยวหรอหลายอยางในคนเดยวกนกได 2. กอนเลอดจากหวใจ หรอตะกอนเลอด จากผนงหลอดเลอดแดงทคอดานหนาหลดเขาอดตนหลอดเลอดในสมอง สาเหตของกอนเลอดจากหวใจหลดเขาสมอง มกเกดในคนทมการเตนหวใจไมสม าเสมอ ชนดหวใจหองซายบนเตนพรว (atrial fibrillation หรอ AF) การเตนของหวใจทบบตวไมพรอมกนทงหองท าใหมเลอดคางในหองหวใจ เลอดจะเกดการแขงตวเปนกอนเลอดขนาดใหญบางเลกบาง ในวนทเกดอาการ เกดจากกอนเลอดหลดออกไปทหวใจหองซายลาง แลวออกตอไปทหลอดเลอดแดงใหญ และหลดเขาไปในสมอง เกดการอดตนข องหลอดเลอดทมขนาดเลกกวากอนเลอด ท าใหสมองขาดเลอดไปเลยง นอกจากนตะกอนเลอดทอยทผวของ plaque ในผนงหลอดเลอดใหญทคอ สามารถหลดเขาไปตด

5

ในหลอดเลอดสมอง จากแรงของเลอดทไหลเรวกวาปกตบรเวณทหลอดเลอดคอตบ ท าใหเกดการอดตนของหลอดเลอดในสมองได 3. ความดนเลอดลดลงมาก จนไปเลยงสมองไมทน เปนสาเหตทพบไดนอยกวา 1% ของผปวยโรคหลอดเลอดสมองทงหมด สาเหตของความดนเลอดทลดลง ไดแก 3.1 หวใจหยดเตนจากการขาดเลอดไปเลยงสมองหรอเรยกวา Heart attack เมอกชพมาไดหลงจากหวใจหยดท างานไปนาน ท าใหสมองขาดเลอดไปเลยง เมอหวใจกลบมาเตนใหม แตสมองขาดเลอดนานเกนไป กไมสามารถกลบมาท างานใหมได 3.2 ความดนเลอดตกมากในผปวยตดเชอเขากระแสเลอดทเรยกวาภาวะชอค (shock) 3.3 การกนยาลดความดนเกนขนาด ท าใหความดนเลอดต าจนไมสามารถเลยงสมองไดพอ 3.4 ความดนต าจากการเปลยนทา จากทานอนหรอนงเปนทายนเรวเกนไป มกพบในคนสงอายทกนยาลดความอวน หรอผปวยทเปนโรคเบาหวานมานาน และมการเสอมของประสาทสวนปลายรวมดวย อก 30% เกดจากหลอดเลอดในสมองแตก แบงไดเปน 2 ชนด 1. เลอดออกในเนอสมอง (Intracerebral hemorrage หรอ ICH) เกดจากหลอดเลอดขนาดเลกมากเทาเสนผมหรอเลกกวา เกดการโปงพอง หรอผนงหลอดเลอดเองเปราะบางจากอายทมาก เกดการแตกท าใหเลอดออกในเนอสมองขนาดเทาเมกถวจนอาจจะใหญเทาผลสมลกใหญได ผปวยเหลานจะเกดอาการอมพฤกษ อมพาต ปวดศรษะรนแรง อาเจยนหรอหมดสตได ในรายทกอนเลอดมขนาดใหญ สาเหตทพบ ไดแก 1.1 ผปวยมปจจยเสยง ไดแก คนสงอาย มความดนสงมานาน เบาหวาน ดมเหลาเบยรมาก เครยดมาก 1.2 ผปวยสงอายและมผนงหลอดเลอดเปราะ (amyloid angiopathy) 1.3 ผปวยทมหลอดเลอดพการแตก าเนด ซงมหลอดเลอดขดไปมาจ านวนมากและขนาดใหญกวาปกต (arteriovenous malformation หรอ AVM) 2. เลอดออกทผวสมอง (Subarachnoid hemorrhage หรอ SAH) เกดจาก หลอดเลอดขนาดใหญทฐานสมอง ซงมขนาดประมาณไสปากกาลกลนถงขนาดหลอดดดกาแฟขนาดเลก เกดการโปงพองและคอยๆ โตขนเรอยๆ จนในทสดบางมากแลวแตกออก เลอดทออกมกมจ านวนมากและกระจายไปทวผวสมอง ผปวยจะมอาการปวดศรษะมาก อาเจยน ถาเปนมากอาจหมดสตหรอเสยชวตได สาเหตทพบ ไดแก 2.1 ผปวยทมผนงหลอดเลอดใหญทฐานสมองไมแขงแรงรวมกบมความดนสงมานาน ความดนสงนจะคอยๆ ดนใหผนงหลอดเลอดโตเปนกระเปาะ โตขนเรอยๆ ผนงหลอดเลอดบางลงเรอยๆ และในทสดกจะแตกออก 2.2 หลอดเลอดพอการแตก า เนดทมจ านวนมาก ขดไปมาและขนาดใหญกวาปกต (AVM) บรเวณผวสมอง ซงเปนตงแตก าเนด เมอโตขนจะมขนาดใหญขนและแตกไดในทสด อาการของโรคหลอดเลอดสมอง

6

สมองแตละสวนมหนาทของตนเอง ถาสมองสวนใดกตามขาดเลอดไปเลยงจากการทหลอดเลอดอดตน หรอมเลอดออกคงในสมองท าใหสมองสวนนนๆ หยดการท างานไป ท าใหเกดอาการตามสวนของสมองทเกดปญหา สมองมสวนตาง ๆ ทส าคญดงน 1. สมองใหญ (Cerebrum) อยดานบนสดและมขนาดใหญสด แบงไดเปน 5 สวน 1.1 สมองใหญสวนหนา (Frontal lobe) ท าหนาทสงใหรางกายเคลอนไหวโดยสมองขางขวาสงใหรางกายซกซายเคลอนไหว และสมองขางซายสงใหรางกายซกขวาเคลอนไหว ถาสมองสวนนหรอเสนประสาททสงตอเนองไปยงรางกายเสยหายหรอหยดท างาน ผปวยจะมอาการออนแรงดานตรงขามรวมทงใบหนาดานตรงข ามจะเบยวไปดวย ถาเปนมาก ขยบไมไดเลย เรยกวา อมพาตครงซก ถาพอขยบหรอยกแขนขาไดเรยกวา อมพฤกษ นอกจากนมสวนของการสงใหพด (Broca area) อยดานลางของสมองสวนหนาขางซาย (เปนสมองขางทเดนซงในคนมกเปนขางซาย ) ถาสมองสวนนเสยไปผปวยพดไมไดหรอถาเปนไมมาก ผปวยอาจพดไดบางค าและพดตอเปนประโยคไมได 1.2 สมองใหญสวนขาง (Parietal lobe) มหนาทรบรการสมผส การเจบรอนเยน จากรางกายซกดานตรงขาม ถาผดปกตจะมการชาดานตรงขามกบสมองทมปญหา 1.3 สมองใหญสวนขมบ (Temporal lobe) มหนาทส าคญเกยวกบความจ า แตมสวนทส าคญจดหนงท าหนาทแปลเสยงทไดยน เปนภาษาและตองอยในสมองขางทเดน (ขางซาย ) ถาสมองสวนนเสย ผปวยจะไมเขาใจเสยงทไดยนวาแปลวาอะไร ทงทเปนภาษาไทยทเคยรมากอน 1.4 สมองใหญสวนทายทอย (Occipital lobe) มหนาทส าคญคอการรบภาพทสงมาทางตา ถาสมองสวนนเสย ผปวยจะมองไมเหนครงซกของลานสายตาของแตละตา ถาทดสอบโดยการผดตา เมอเปดตาพรอมกนสองขางผปวยจะมองไมเหนครงซกดานตรงขามกบสมองทเสย 1.5 สมองใหญ สวนใน (Insular lobe) มหนาทเกยวกบการควบคมประสาทอตโนมต ไมมความส าคญในเรองของโรคหลอดเลอดสมอง 2. แกนสมอง (Brain stem) เปนสวนของสมองทสายใยประสาทจากสมองลงมาไขสนหลงและจากไขสนหลงขนไปยงสมอง และควบคมการท างานของเสนประสาทสมองจ านวน 12 ค นอกจากนยงท าหนาทประสานการทรงตวกบสมองเลก ถามความผดปกต มการออนแรงของแขนขา การชา เหนภาพซอน พดไมชด เดนเซ กนแลวส าลก เวยนศรษะบานหมน ถาเปนมากอาจหมดสตโดยไมรตว 3. สมองเลก (Cerebellum) อยดานหลงสดท าหนาทประสานสมองสวนต าง ๆ ท างานสมพนธกน โดยเฉพาะดานการเคลอนไหว ถาสมองสวนนเสยการท าหนาท จะท าใหมอาการเวยนศรษะบานหมน เดนเซ ทรงตวไมได พดไมชด แตไมมอาการออนแรง ผปวยอาจมอาการเดยวหรอหลาย ๆ อาการรวมกนได เชนบางคนมออนแรงอยางเดยว ชาครงซกอยางเดยว บางคนอาจจะมการออนแรงครงซก รวมกบพดไมชด รบประทานอาการส าลก และเดนเซ ผปวยทมอาการมากมกเกดจากหลอดเลอดสมองขนาดใหญอดตน หรอมเลอดออกในสมองขนาดใหญ ผปวยทมเลอดออกทผวสมองมกมอาการปวดหวรนแรงและซมลง โดยทไมมอาการออนแรงกได ไมมอะไรมาเตอนกอนลวงหนา ทส าคญมากคอ ผปวยทงหมดจะมอาการทเกดขนโดยเฉยบพลนทงสน

7

อาการส าคญของโรคหลอดเลอดสมอง 1. หนาเบยวหรอปากเบยว (Face) 2. แขนขาไมมแรง (Arm) 3. พดไมชด พดออแอ หรอพดไมออกเลย (Speech) - อาการทกขอเกดขนทนท อยางเฉยบพลน - เมอเกดอาการใดอาการหนงหรอเกดหลายอาการในคนเดยวกน ตองไมรอชาใหรบไปโรงพยาบาลทนท (Time) - เมอน าค าหนาในภาษาองกฤษมาเรยงกนท าใหจ างายขน คอ FAST การรกษาโรคหลอดเลอดสมอง การรกษาโรคหลอดเลอดสมอง ในปจจบนท าไดโดยการใหยาหรอการผาตด สงทส าคญคอ ผปวยจะตองรบไปพบแพทยโดยดวนทสดหลงจากเกดอาการ เพราะถามาพบแพทยเรวภายใน 3-6 ชวโมง กจะมโอกาสทไดรบการรกษาทไดผลด เนองจากในชวง 3-7 วนแรกของการเจบป วยเปนระยะวกฤตทอาจท าใหผปวยเสยชวตได ซงจ าเปนตองไดรบการรกษาในโรงพยาบาลหรออยภายใตการดแลของแพทยอยางใกลชด การฟนฟสภาพรางกายของผปวยอมพฤกษ อมพาต การฟนฟรางกายของผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบหรอแตก เปนสงทมความจ าเปนอยางยง เพราะผปวยจะตองมการเรยนรสงตางๆ เพอปรบตวใหเขากบสภาพรางกายทเปลยนแปลงไป จดมงหมายในการฟนฟรางกาย และการท ากายภาพบ าบด คอ เพอเพมความแขงแรงของกลามเนอ ฝกฝนทกษะตาง ๆ และเพมความมนใจ และท าให ผปวยสามารถชวยเหลอตนเองไดมากทสด การเพมความรใหแกประชาชน ให รจกโรคหลอดเลอดสมองใหดขน อาจน าไปสการปองกนทด การรกษาทถกตองรวดเรว การฟนฟสภาพทด เพอลดอบตการณของโรคหลอดเลอดสมอง (อมพฤกษ อมพาต ) ซงเปนสาเหตระดบตน ๆ ของประเทศไทย แนวทางการปองกนหรอเพอลดปจจยเสยง

1. ควบคมความดนโลหต ควรตรวจวดความดนโลหตเปนประจ า อยางนอย 1 – 2 ครง/ป เพราะความดนโลหตสงจะเพมอตราเสยงตอการเกดโรค

2. งดสบบหร การสบบหรจะเพมอตราเสยงตอการเกดโรค เนองจากบหรมสารนโคตน ซงสารนจะท าใหหวใจเตนเรวหลอดเลอดหดตว หรอโรคหวใจ

3. หลกเลยงการดมเครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอล และสงเสพตด การดมน าอดลม และเครองดมชก าลง

4. ไมรบประทานอาหารคบเคยว ทมสวนผสมของแปงและน าตาล ทจะท าใหน าหนกเพม 5. งดอาหารทใสสหรอปรงแตงสทไมไดจากธรรมชาต

8

6. งดอาหารทมรสเคม เชน น าปลา ปลารา เกลอ และอาหารทมสวนของเกลอผสม เชนมนฝรงทอด บะหมกงส าเรจรป และกะทมะพราว ไขแดง

7. ออกก าลงกายสม าเสมอ การออกก าลงกาย ท าใหหวใจแขงแรงขน การไ หลเวยนของโลหตดขน การออกก าลงกายยงชวย คลายเครยดและในการควบคมความดนโลหตและน าหนกตว ความอวนเปนสาเหตการเกดโรค เชนไขมนในเลอดสง ความดนโลหตสง และท าใหเกดโรคเบาหวานได การออกก าลงกายมผลการลดปจจยเสยง ตอการทจะเกดโรค

8. การรบประทานอาหา รทมประโยชน ควรทานผกผลไมสดใหมาก ปลอดสารพษ หลกเลยงอาหารไขมนสง เครองในสตว อาหารทะเลเชนปลาหมก หนงไก ขาหม ของทอด น ามนหม

9. ใหควบคมระดบน าตาลในเลอด หากมโรคเบาหวาน ผทเปนโรคเบาหวานหากปลอยใหน าตาลสง โดยไมควบคม เสนเลอดจะแขงตบตน ขาดความยดหยน ท าใหมโอกาสเสยงตอการเกดโรคมากขน

10. ปจจยเสยง ทแกไขไมได อาย เพศ เชอชาต กรรมพนธ (อาย เปนปจจยเสยงทชดเจนทสด จะเพมขนเมออายมากขน อวยวะตางๆในรางกายเรมเสอม เพศ เกอบทกชวงอาย ชายเปนมากกวาเพศหญ ง เพราะพฤตกรรมตางๆ เชอชาต คนผวด ามความเสยงมากกวาคนผวขาว พนธกรรม พบวาผทมบดา มารดาเปนโรคหลอดเลอดสมอง มโอกาสเสยงทจะเปนโรคนมากกวาคนปกต)

11. สนบสนนใหสมาชกในครอบครวรวมกนปรบเปลยนวธการด าเนนชวตทสงเสรมสขภาพทงกาย ใจ ค าแนะน าการพยาบาลผปวยอมพฤกษและอมพาตครงซก 1. ความปลอดภย - เมอเคลอนยายผปวยลงรถเขนหรอเปลนอนจะตองกดลอครถเขนทกครง - ตองทราบต าแหนงของรางกายของผปวยทเสยหนาทกอนทจะเคลอนไหวทกครง - ประคองหรอพยงแขนหรอขาขางทอมพาตใหอยในทาทถกตองเสมอ - ดแลผปวยใหสวมรองเทา เมอลกจากเตยงหรอเคลอนยาย - ยกไมกนเตยงขนทกครงหลงใหการพยาบาล หรอขณะผปวยนอนหลบเพอปองกนผปวยตกเตยง 2. การดแลผวหนง - ตรวจสอบผวหนงบอยๆ สงเกตลกษณะของสผว รอยแดง อาจใชหมอนนมรองบรเวณปมกระดก สงเกตผน จดจ าเลอด ความยดหยนและความสะอาดของผวหนง - รกษาความสะอาดผวหนง อาบน าเชดตว วนละ 2 ครง - หากผวหนงแหงแตกใหทาโลชน เพอใหผวหนงชมชน - เปลยนผาปทนอนใหแหงสะอาดอยเสมอ 3. การจดทาในการนอนส าหรบผปวย (ควรเปลยนทานอนทก 2 ชวโมง) - ล าตวเอนไปทางดานหลงเลกนอย โดยใชหมอนรองหลงและกนไว - แขนขางทออนแรงเหยยดออกตงฉากกบล าตว ขอศอกเหยยดตรง และอยในทาหงายฝามอขน - ขาขางทออนแรงอยในทาเหยยดสะโพก และเขางอเลกนอยนอนหงาย - แขนขางทออนแรงวางอยบนหมอน กางแขนใหอยหางจากล าตวเลกนอย ขอศอก

9

ขอมอ และนวเหยยดตรง - กางขาขางทออนแรงเลกนอย โดยใหเขาเหยยดตรง - ใชหมอนดนปลายเทาเพอปองกนปลายเทาตกนอนตะแคงทบขางปกต - ล าตวเอนไปขางหนาเลกนอย - แขนขางทออนแรงเหยยดตรงไปขางหนาวางอยบนหมอน - ขาขางทออนแรงวางอยบนหมอน โดยใหสะโพกและเขาอยในทางอเลกนอย 4. การออกก าลงทาบรหารทกทา ควรท าวนละ 2 ครง เชาและเยนหรอเวลาทสะดวก - ทาท1 การบดตวไปมาบรหารกลามเนอหลงวธท า นงบนเกาอหรอบนเตยง กางแขนสองขางออก หมนล าตวไปทางซายอยางชาๆใหมากทสดจนรสกตงแลวคอยๆหมนกลบมาอยในทาเดม แลวหมนไปทางขวา ท าเชนเดยวกนจนครบ 10 ครง - ทาท 2 งอเขา งอสะโพก - ทางอเขา งอสะโพกวธท า นอนหงายราบกบพน แขนสองขางแนบล าตว ขาทงสองขางเหยยดตรง ยกขาซายขน-ลงอยางชา ๆ ในทางอเขางอสะโพก ท าจงหวะชา ๆ ขางละ 10 ครง - เหยยดเขา งอสะโพกวธท า นอนหงายราบกบพน แขนสองขางแนบล าตว ขาทงสองขางเหยยดตรง ยกขาขวาขน-ลงอยางชา ๆ และยกขาซาย ท าเชนเดยวกน ขางละ 10 ครง - ทาท 3 การพบขอสะโพกวธท า นอนหงายราบกบพน แขนสองขางแนบล าตว คอย ๆ ยกขาในลกษณะงอเขาเขาหาล าตวใหมากทสดจนตง ท าจงหวะชา ๆ แลวคอย ๆ เหยยดลงในทาเดม ท าขางละ 10 ครง - ทาท 4 การบรหารขอไหลและขอศอก - การบรหารขอไหลวธท า นอนหงายราบกบพน ยกแขนทละขางในทาเหยยดแขนใหตรง ขน-ลงท าจงหวะชา ๆ ขางละ 10 ครง - การบรหารขอศอกวธท า นอนหงายราบกบพน แขนสองขางแนบล าตว ยกแขนทละขาง ขน-ลง โดยใหศอกอยตดกบพนท าจงหวะชา ๆ ขางละ 10 ครง - ทาท 5 การบรหารขอเทา โดยการงอ กระดก และหมนขอเทาวธท า นอนหงายหรอนงราบกบพน ขาทงสองขางเหยยดตรงไปขางหนา กระดกขอเทาขนทงสองขางชเขาหาล าตวจนตงแลวคอย ๆ เหยยดปลายเทาออกจนตง ตอจากนนหมนขอเทาเปนวงกลม โดยเรมหมนออกไปทางดานขวาอยางชา ๆ กลบมาอยในทาเดม แลวคอย ๆ หมนไปทางดานซายอยางชา ๆ ท าเชนเดยวกนจนครบ 10 ครง - ทาท 6 การบรหารขอมอในทาคว า และงอกระดกขอมอวธท า คว ามอทงสองขาง เหยยดนวมอทง 5 นว คอย ๆ งอนวมอเขาหาล าตวจนตง แลวเหยยดออกมาในทาเดม คอย ๆ ท าจงหวะชา ๆ จนครบ 10 ครง - ทาท 7 การบรหารนวมอในทาก ามอ เหยยดและกางออกวธท า แบมอทงสองขาง แลวคอย ๆ ก ามอทงสองขางใหแนน คอย ๆ ท าจงหวะชา ๆ แลวเหยยดนวมอทงสองขางอยในทาเดม กางนวมอทง 5 นวออกจนตง แลวหบนวมอมาอยในทาเดม ท า 10 ครง 5. การรบประทานยา - ดแลใหผปวยรบประทานยาใหตรงกบค าสงแพทย พรอมสงเกตอาการขางเคยงหรออาการผดปกตหลงไดรบยา

10

- ไมรบประทานยารวมกบยาทท าใหฤทธยาลดลง ไมดมแอลกอฮอล 6. อาหารโภชนาการ

- กนอาหารทมกากใย เชน ผก ผลไม - อาหารทมประโยชนและควรรบประทานไดงายๆ งดอาหารรสจด เคม มน - จดอาหารค าเลกๆ ตรวจสอบการเคยว การกลน ระวงอาการส าลกเพอปองกนอาหาร

เขาหลอดลม - ส าหรบผปวยทใหอาหารทางสายยาง ผดแลควรท าอยางถกตองตามวธปฏบต - ใหดมน า 6 - 8 แกว จะชวยใหขบถายดขน 7. การปฏบตภารกจประจ าวน - สอนวธการอาบน า การแปรงฟน การแตงกาย ส าหรบผปวยทชวยเหลอตวเองไมไดตองชวยเชดตวบนเตยงอยางนอยเชา-เยน พรอมทงสงเกตลกษณะของผวหนง ถาผวหนงแหงควรใชครมทา - ท าความสะอาดปาก โดยใชปากคบคบส าลชบน ายาลางปาก และเชดตามดวยน าสะอาด ถามฟนปลอมทหลดไดเอาออกใหหมด หรอถามฟนโยกมากควรรายงานแพทยเพอปรกษาทนตแพทยตอไป - ดแลบรเวณตา โดยสงเกตวามอาการบวม หอเลอดหรอไม ถามควรประคบดวยความรอนและความเยนสลบกนทก - ท าความสะอาดผม โดยดแลหวผมทกครงทอาบน าบนเตยงและสระผมใหผปวยตามความเหมาะสม - ดแลเลบมอเลบเทา โดยท าความสะอาดพรอมทงตดเลบใหสนเพอไมใหเปนแหลงสะสมเชอโรค และปองกนอนตรายจากการขดขวนตนเอง - ดแลบรเวณอวยวะสบพนธ โดยท าความสะอาดทกครงหลงขบถาย ผปวยหญงใหเชดจากบนลงลางเพอปองกนเชอจากทวารหนกเขาสชองคลอด ส าหรบผปวยทใสสายสวนปสสาวะ ใหท าความสะอาดเชา-เยน พรอมทงสงเกตลกษณะสผวบรเวณอวยวะสบพนธ ผด ผนคน ไมควรทาแปงบรเวณดงกลาวเพราะจะท าใหหมกหมม ตดเชอได 8. ค าแนะน าอนๆ - ควรมาตรวจตดตามการรกษาอยางสม าเสมอ ตรงตามวน เวลาทแพทยนด ถามอาการผดปกต ใหมาพบแพทยไดทนท ไมตองรอวนนด - การดแลดานจตใจ ผปวยอมพาตบางรายอาจมอาการสบสน ความจ าเสอม หวเราะหรอรองไหโดยไมไดตงใจ โมโหงาย ฉนเฉยว ซมเศรา หรอท าอะไรทไมสมควร โดยไมมเหตผล ผดแลตองใหก าลงใจ ใหอภย หลกเลยงภาวะทท าใหผปวยโศกเศราเสยใจ ดใจมาก และภาวะเครยด

การประคบสมนไพร

การประคบสมนไพร คอ การใชสม นไพรมาหอดวยผาเปนลก เรยกวา ลกประคบ น าลกประคบไปนงใหรอนแลวน ามาประคบบรเวณทปวดหรอเคลด ขดยอก จะชวยบรรเทาอาการ ปวดเคลดขดยอกได สมนไพรทใชท าลกประคบสวนใหญเปนสมนไพรทมน ามนหอมระเหย เมอนงรอนแลวน ามน

11

หอมระเหยซงเปนตวยาจะออกมา กบไอน าและความชน เมอประคบตวยาเหลานนจะซมเขาในผวหนง ชวยรกษาอาการเคลด ขดยอก และอาการปวด นอกจากเนนแลว ความรอนจากลกประคบจะชวยกระตนการไหลเวยนของโลหตดขน ชวยใหตวยาซมผานผวหนงไดดขน ทงกลนจากน ามนหอมระเหยยงชวยใหเกดความสดชนดวย อปกรณการท าลกประคบ 1. ผาดบส าหรบหอลกประคบ ขนาด 35 x 35 เซนตเมตร 2 ผน 2. เชอก ดายดบ หรอหนงยาง 3. ตวยาทใชท าลกประคบ 4. เตา พรอมหมอส าหรบนงลกประคบ 5. จานหรอชามอลมเนยมเจาะร (เพอใหไอน าผานได) ส าหรบรองลกประคบ ตวยาทนยมใชท าลกประคบ (ลกประคบ 2 ลก) 1. เหงาไพล (500 กรม) สรพคณ แกปวดเมอย ลดการอกเสบ 2. ผวมะกรด ถาไมมใหใชใบแทนได (200 กรม) สรรพคณ มน ามนหอมระเหย แกลมวงเวยน 3. ตะไคร (200 กรม) สรรพคณ แตงกลน 4.ใบมะขาม (100 กรม) สรรพคณ แกอาการคนตามรางกาย ชวยบ ารงผว 5. ขมนชน (100 กรม) สรรพคณ ชวยลดอาการอกเสบ แกโรคผวหนง 6. ใบสมปอย (100 กรม) สรรพคณ ชวยบ ารงผว แกโรคผวหนง ลดความดนโลหต 7. เกลอแกง (60 กรม) สรรพคณ ชวยดดความรอนและชวยพาตวยาซมผานผวหนงไดสะดวกขน 8. การบร (2 ชอนโตะ) สรรพคณ แตงกลน บ ารงหวใจ แกพพอง 9. พมเสน (2 ชอนโตะ) สรรพคณ แตงกลน บ ารงหวใจ แกหวด วธการท าลกประคบ 1. หนหวไพล ขมนชน ตนตะไคร ผวมะกรด เปนชนเลก ๆ แลวน ามาต าพอหยาบ ๆ 2. น าใบมะขาม ใบสมปอย ผสมกบสมนไพรขอ 1 เสรจแลวใหใสเกลอ การบร คลกเคลาใหเปนเนอเดยว แตอยาใหแฉะเปนน า 3. น าตวยาทจดเตรยมเรยบรอย แลวใสผาดบหอเปนลกประคบประมาณลกสมโอ (น าหนกประมาณ 400 – 500 กรม) รดดวยเชอกใหแนน (ลกประคบเวลาถกความรอนยาสมนไพรจะฝอลงใหรดใหมใหแนนเหมอนเดม) 4. น าลกประคบทไดไปนงในหมอนง ใชเวลานงประมาณ 15-20 นาท 5. น าลกประคบทรบความรอนไดทแลวมาประคบคนไขทมอาการตาง ๆ โดยสบเปลยนลกประคบ วธการประคบ 1. จดทาคนไขใหเหมาะสม เชน นอนหงาย นง นอนตะแคง ขนอยกบต าแหนงทจะท าการประคบสมนไพร 2. น าลกประคบทรบความรอนไดทแลวมาประคบบรเวณทตองการประคบ (การทดลอบความรอนของลกประคบคอแตะททองแขนหรอหลงมอของผประคบกอน )

12

3. ในการวางลกประคบบนผวหนงคนไขโดยตรงในชวงแรก ๆ ตองท าดวยความเรว วางแชนาน ๆ เพอปองกนคนไขจากการลกลวกดวยความรอน 4. เมอลกประคบคลายความรอนลงกสามารถเปลยนลกประคบอกลกทนงไดท (น าลกเดมไปนงตอ) ท าซ าตามขอ 2, 3, 4 ประโยชนของการประคบ 1. บรรเทาอาการปวดเมอย 2. ชวยลดอาการบวม อกเสบของกลามเนอ เอน ขอตอ หลง 24-48 ชวโมง 3. ลดอาการเกรงของกลามเนอ 4. ชวยใหเนอเยอ พงผด ยดตวออก 5. ลดการตดขดของขอตอ 6. ลดอาการปวด 7. ชวยเพมการไหลเวยนของเลอด ขอควรระวง 1. หามใชลกประคบทรอนเกนไป โดยเฉพาะกบบรเวณผวหนงออน ๆ หรอบรเวณทเคยเปนแผลมากอน ถาตองการใชควรมผาขนหนรองกอนหรอรอจนกวาลกประคบจะคลายรอนลงจากเดม 2. ควรระวงเปนพเศษในผปวยเบาหวาน อมพาต เดก และผสงอาย เนองจากกลมบคคลดงกลาวความรสกตอบสนองตอความรอนชา อาจจะท าใหผวหนงไหม พองไดงาย ถาตองการใชควรจะ “ใชลกประคบทอน ๆ” 3.ไมควรใชลกประคบสมนไพรในกรณทมแผลการอกเสบ (ปวด บวม แดง รอน) ในชวง 24 ชวโมง แรกอาจจะท าใหบวมมากขน 4. หลงจากประคบสมนไพรแลว ไมควรอาบน าทนทเพราะจะไปชะลางตวยาออกจากผวหนง และอณหภมของรางกายปรบเปลยนไมทนอาจจะท าใหเปนไขได วธเกบรกษา 1. ลกประคบสมนไพรทท าในแตละครง สามารถเกบไวใชซ าได 3-5 วน 2. ควรเกบลกประคบไวในตเยน จะท าใหเกบไดนานขน ควรตรวจลกประคบดวย ถามกลนบดหรอเหมนเปรยวไมควรเกบไว) 3. ถาลกประคบแหง กอนใชควรพรมดวยน าหรอเหลาขาว 4. ถาลกประคบทใชไมมสเหลองหรอสเหลองออนลงแสดงวายาทใชจดแลว (คณภาพนอยลง) จะใชไมไดผลควรเปลยนลกประคบใหม สมนไพรรกษาความดนโลหตสง

ทางการแพทยแผนไทยมการใชสมนไพร หรอผลตภณฑจากธรรมชาตในการรกษาหรอบรรเทาอาการจากโรคความดนโล หตสงหลายชนด ซงปจจบนมผลงานวจยของสมนไพรตาง ๆ เปนหลกฐานประกอบเพอใหมการใชสมนไพรไดอยางมนใจ และปลอดภยหลายงาน ตวอยางสมนไพรทน ามาใชประโยชนกบผปวยโรคความดนโลหตสง เชน กระเทยม ขนฉาย ใบทองพนชง กาฝากมะมวง กระเจยบ

13

แดง ใบบ วบก หญาหนวดแมว ขง ขเหลก ผกช ผกชฝรง มะขาม แมงลก โดยจะขอยกตวอยางรายละเอยดของสมนไพรทนาสนใจตอไปน 1. กระเทยม ใชหว (bulb) รสเผดรอน สรรพคณ ปองกนโรคหลอดเลอดอดตนและกลามเนอหวใจหยดท างานเฉยบพลน ชวยลดปรมาณคอเลสเตอรอลในเสนเลอด ความดนโลหตสง และปรมาณน าตาลในเสนเลอด รกษาโรคทเกยวกบกระเพาะอาหารและล าไส ปองกนโรคหวด วณโรค คอตบ ปอดบวม ไทฟอยล มาลาเรย คออกเสบและอหวาตกโรค สารส าคญ คอ Allinase, Alliin, Allicin, adenosine รายงานการศกษาวจย จากการทดลองกบผปวย 50 ราย เปนเวลา 3 เดอน คณะนกวจยไดพบวา ผทมความดนเลอดตวบนเกน 140 เมอใหกนแคปซลสารสกดกระเทยม วนละ 4 หลอด ทกวน ความดนจะลดไดโดยเฉลย 10.2 มม. 2. ขนฉาย ใชตนและใบ รสฤทธเยน รสหวานอมขม สรรพคณ ชวยขยายหลอดเลอด ลดความดนโลหต ท าใหเจรญอาหาร ชวยขบปสสาวะและรกษาโรคตดเชอในทางเดนปสสาวะ ท าใหประจ าเดอนมาเปนปกต ชวยบ ารงประสาทใหมความจ าด บ ารงกระดกและฟน ซงเหมาะส าหรบสตรมครรภและเดกทเปนโรคกระดกออน เพราะมแคลเซยมสง นอกจากนยงมวตามนซ ซงชวยเพมภมคมกนโรค และมเบตา-แคโรทน ซงเปนสารตอตานออกซเดชน สารทส าคญ คอ 3-n-butylphthalide, Carotene, ด-ไลโมนน ซลนน และสารฟธาไลเดส 3. ทองพนชง ใชใบ รสเบอเมา สรรพคณ ดบพษไข แกกลากเกลอน ผนคน แกโรคไขขออกเสบ รกษาโรคผวหนง รกษาโรคมะเรง รกษาโรคความดนโลหตสง แกผมรวง บ ารง รางกาย แกโรค 108 ประการ แกปวดฝ แกพษง ถอนพษ แกอกเสบ แกโรคมตกต รกษาโรคพยาธวงแหวนตามผวหนง สารทส าคญ คอ Rhinacathin, Oxymethylanthra quinone, Quinone, Rutin (quercetin-3-rutinoside) ขอควรระวง ผทเปนโรคโลหตจาง โรคหวใจ โรคหด โรคความดนโลหตต า โรคมะเรงในเมดเลอด ไมควรรบประทาน 4. กาฝากมะมวง ใชทงตน รสฝาดขมเปรยว สรรพคณ เปนยาลดความดน โลหต แกไอ พอกแผล ปรงยา ตมส าหรบสตรหลงคลอด แกปสสาวะเปนเลอด และความดนโลหตสง ลดอตราการเตนของหวใจ 5. กระเจยบแดง รสเปรยวหวานหอม สรรพคณ ลดอาการความดนโลหตสง ชวยลดคอเลสเตอรอล แกนว และลดไข สารทส าคญ กลบรองดอกมสารสแดงจ าพวก anthocyanin จงท าใหมสมวงแดง เชน สาร cyanidin, delphinidin และมกรดอนทรยหลายชนด เชน ascorbic acid, citric acid, malic acid และ tartaric acid กรดเหลานท าใหกระเจยบมรสเปรยว และยงพบมวตามนเอ Pectin และแรธาตอน ๆ ไดแก แคลเซยมในปรมาณสงฟอสฟอรส แมกนเซยม เปนตน ใบและยอดออน มวตามนเอ แคลเซยมและฟอสฟอรสในปรมาณสง ผลการศกษาฤทธทางเภสชวทยา พบวา สารสกดหรอสารส าคญของ

14

กระเจยบแดงมฤทธหลายประการ ดงน ฤทธลดความดนโลหต ฤทธลดไขมนในเลอด ฤทธ ตานการเกดพษตอตบ ฤทธตานการเกดแผลในกระเพาะ 6. ใบบวบก รสเฝอน ขม เยน29 สรรพคณ เปนยาบ ารงหวใจ แกออนเพลย ขบปสสาวะ แกรอนใน ในบวบกมสารส าคญจ าพวก triterpenoids ไดแก asiatic acid, madecassic acid, asiaticoside และ madecassoside กระตนการสราง collagen และ glycoaminoglyam เรงกระบวนการสรางเนอเยอใหม ลดการเกด fibrosis ของแผล ชวยปองกนการเกดแผลเปนได ยบยงกระบวนการอกเสบและเรงการสรางหลอดเลอด เพม exprdssion ของ growth factor genes และยนทเกยวของกบการสรางหลอดเลอดใหม28

สมนไพรรกษาเบาหวาน ทางการแพทยแผนไทยมการใชสมนไพร หรอผลตภณฑจากธรรมชาตในการรกษาหรอบรรเทาอาการจากโรคความดนโลหตสงหลายชนด ซงปจจบนมผลงานวจยของสมนไพรตาง ๆ เปนหลกฐานประกอบเพอใหมการใชสมนไพรไดอยางมนใจ และปลอดภยหลายงาน ตวอยางสมนไพรทน ามาใชประโยชนกบผปวยโรคความดนโลหตสง เชน ไหมขาวโพด มะระขนก บอระเพด อบเชย เตยหอม ต าลง ใบสกทอง เหดหลนจอ ไมยราบ ปญจขนธ วานหางจระเข โดยจะขอยกตวอยางรายละเอยดของสมนไพรทนาสนใจตอไปน 1. มะระขนก ใชผลดบแกทยงไมสก รสขม สรรพคณ ลดน าตาลในเลอด รกษาโรคความดนโลหตสง รกษาโรคเอดส และตานเชอ HIV ตานมะเรง ใชเปน ยาถาย แกไข แกรอนในกระหายน า ชวยเจรญอาหาร สารส าคญ คอ charantin สงทตองระมดระวงเปนพเศษคอ การรบประทานเมลดซงเปนสารกลม ไพรมดนนวคลโอไซด ทชอวา ไวซน (Vicine) อาจจะท าใหเกดอาการปวดศรษะ เปนไข ปวดทอง และอาการโคมาได ดงนน พงระลกวาเมลดของมะระขนกอาจมพษ หากจะน าผลมะระขนกมาท ายารบประทานตองแกะเมลดออกเสมอ คนทอง เดกและคนทมน าตาลในเลอดต าไมควรกน จากผลการวจยสรป ไดวามกลไกการออกฤทธลดน า ตาลในเลอดไดหลายวธ คอ ออกฤทธคลายอนซลน ออกฤทธเกยวกบการหลงอนซลนจากตบออน ออกฤทธยบยงการสงเคราะหกลโคส และเพมการใชกลโคสในตบ องคประกอบทางเคมทมฤทธลดน าตาลในเลอดคอ อนซลน คาแรนทน (charantin) และไวซน (vicine) สวนการทดลองทางคลนกมรายงานวาน าคนจากมะระขนก 50 มลลลตร และ 100 มลลลตร เพมความทนตอน าตาลของผปวยเบาหวานชนดท 2 ได และยงพบเชนเดมในผทกนผลมะระแหง 0.23 กโลกรมตอวนเปนเวลา 8-11 สปดาห และกนผงมะระขนกแหง 50 มลลกรมตอน าหนกตว 1 กโลกรม เปนเวลา 7 วน การศกษาดานพษวทยาและความปลอดภยของมะระขนก พบวาเมลดมสารโมมอรคารน (momorcharin) ประกอบทเปนพษตอระบบสบพนธในสตวทดลองคอ สารดงกลาวมฤทธท าใหแทงในหนถบจกร ไมมพษตอเซลล แตมผลกระทบตอเซลลของตวออนในระยะสรางอวยวะ ท าใหสวนหว ล าตว และขามรปรางผดปกต แตเมลดกสามารถแยกสวนออกไปไดงาย ดงนน จงนาจะมความปลอดภยในการน ามาใชพอสมควร

15

2. บอระเพด ใชเถาแก รสขมจด เยน สรรพคณ ระงบความรอนไดด สามารถแกอาการเ ปนไข ชวยลดคลอเรสเตอรอล ลดน าตาลในเลอด ลดกรดยรค ชวยปรบสมดลระบบยอยอาหาร และยงชวยใหเจรญอาหาร บ ารงหวใจ ปองกนโรคหวใจ ชวยใหกลามเนอหวใจบบตวไดดขน การตานอนมลอสระ สารส าคญ คอ N-trans-feruloyth-ramine, N-cis-feruloyltyramine, tinotuberide, phytosterol, berberine, phytosterol และ Picroretin สารสกดจากล าตนบอระเพดดวย 95% เอธานอล มฤทธท าให oral glucose tolerance (OGT) ของหนขาวปกต ดขนเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม โดยระดบน าตาลจะลดลง 12.15 % และ 12.84 % หลงจากปอนสารสกดใหกบหนขาว 4 และ 6 ชวโมง จากการศกษาพษเฉยบพลนของสารสกดดวยเอธานอลของล าตนบอระเพด โดยใหทางปากแกหนถบจกร พบวาเมอใหสารสกดในขนาด 4 g ตอน าหนกหน 1 kg. (g./kg.) หรอเทยบเทากบล าตนแหง 28.95 g./kg. ไมท าใหเกดอาการพษใด ๆ 3. ต าลง ใชทงตน รสเยน สรรพคณ ลดน าตาลในเลอด สารส าคญ คอ Polyprenol จากการทบทวนผลการศกษาวจยอยางเปนระบบเกยวกบสรรพคณของสมนไพรลดน าตาลในเลอดของทมนกวชาการจากมหาวทยาลยฮารวารด พบวาต าลงและโสมมหลกฐานสนบสนนประสทธผลการลดน าตาลดทสด สรรพคณของต าลงทชวยลดน าตาล คอ ใบ ราก ผล มการศกษาพบวาการกนต าลงวนละ ๕๐ กรม (ครงขด) ทกวนสามารถรกษาระดบน าตาลใหคงทได 4. เตยหอม ใชราก รสเยนหอมหวาน สรรพคณ ลดน าตาลในเลอด ลดความดนโลหต ลดอตราการเตนของหวใจ ขบปสสาวะ สารทส าคญ คอ น ามนหอมระเหย และมสเขยวของคลอโรฟลล ซงในน ามนหอมระเหยประกอบดวยสารหลายชนด เชน ไลนาลลอะซเตท (Linalyl acetate) เบนซลอะซเตท (Benzyl acetate) ไลนาโลออล (Linalool) เจอรานออล (geraniol) และ เอทลวานลลน (Ethylvanillin) และมเบตาแคโรทน การศกษาฤทธทางเภสชวทยาพบวา เตยหอมมฤทธลดน าตาลในเลอด ลดความดนโลหต ลดอตราการเตนของหวใจ ขบปสสาวะ ซงฤทธทางเภสชวทยาทกลาวไปทงหมดนน ซงมาจากการทดลองในหองทดลอง นอกจากน ไดมการท าศกษาวจย โดยน าน าตมรากเตยหอมไปทดลองในสตวทด ลองเพอดฤทธลดน าตาลในเลอด ปรากฏวาสามารถลดน าตาลในเลอดของสตวทดลองได 5. ขาวโพด ใชไหมขาวโพด เปนสวนของยอดเกสรตวเมย รสชมนมนวล สรรพคณ ขบปสสาวะ ขบน าด นวในถงน าด แกไตอกเสบ ดซาน บ ารงตบ แกความดนโลหตสง อาเจยนเปน เลอด โพรงจมกอกเสบ เลอดก าเดาไหลออกงาย สารส าคญ คอ Volatile alkaloid, maizenic acid สารสกดจากน าแชสกดยอดเกสรตวเมย สามารถลดน าตาลในเลอดของกระตายไดด 6. อบเชย ใชเปลอกตน รสหวานหอม สรรพคณ ลดระดบน าตาลในเลอด และจะไมท าใหเกดภาวะน าตาลในเลอดสงไดถามการรบประทานอบเชยอยางตอเนองเปนประจ า สารทส าค ญ คอ Methylhydroxy Chalcone Polymer หรอ MHCP มคณสมบตคลายฮอรโมนอนซลน และชวยเพมประสทธภาพการท างานรวมกบอนซลนในเซลลมากขน

บทท 3

วธการด าเนนการวจย ในการวจยครงนศกษาโดยใชการวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) โดยมระเบยบวธวจยดงน ประชากรและกลมตวอยางทศกษา

ประชากร คอ ผดแลผปวยทอยในเขตความรบผดชอบของศนยสขภาพชมชนเมอง ต .ตลาด อ.เมอง จ.มหาสารคาม จ านวน 15 คน

กลมตวอยาง คอ ผดแลผปวยทอยในเขตความรบผดชอบของศนยสขภาพชมชนเมอง ต .ตลาด อ.เมอง จ.มหาสารคาม จ านวน 15 คน ทเขารวมโครงการดวยความสมครใจ

การเลอกพนทศกษา การศกษาครงนไดเลอกพนทศกษาแบบเจาะจง (Purposive sampling) โดยไดเลอกศกษาชมชนทอยในเขตความรบผดชอบของศนยสขภาพชมชนเมอง ต .ตลาด อ.เมอง จ .มหาสารคาม 7 ชมชน ไดแก ชมชนสามคค 1, ชมชนสามคค 2, ชมชนมหาชย, ชมชนธญญาวาส 1, ชมชนธญญาวาส 2, ชมชนธญญาวาส 3 และชมชนธญญาวาส 4 รปแบบการศกษา เปนการศกษาระเบยบวธวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) การด าเนนงานวจย

กจกรรมและวธด าเนนงาน 1) ประชมบคลากรทเกยวของ ซงประกอบดวย คณาจารย บคลากร และตวแทนจาก

ศนยสขภาพเพอแตงตงคณะกรรมการ แบงความรบผดชอบ และวางแผนงานรวมกน 2) คณะกรรมการ และนสตเตรยมขอมลองคความรทางการแพทยแผนไทยในการดแล

ผปวย อมพฤกษ อมพาต

3) ใหการดแลผปวยอมพฤกษ อมพาตตามบาน 4) จดท าคมอตวแบบการดแลผปวยผปวยอมพฤกษ อมพาตดวยการแพทยแผนไทย

เพอถายทอดความรสชมชน 5) ถายทอดความรดานการดแลผปวยอมพฤกษ อมพาตทางการแพทยแผนไทยแก

ผดแลผปวยอมพฤกษ อมพาต 6) ประชมคณะกรรมการ และนสตเพอประเมนผลการปฏบตงาน

17

7) สรปผลการด าเนนงาน 8) ตดตามผลหลงเสรจสนโครงการ

โดยมแผนการด าเนนงาน ดงน ตารางท 1 แสดงแผนการด าเนนงาน

กจกรรม พ.ศ. 2555 พ.ศ. 2556

ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. 1. ประชมทม 2. เตรยมขอมล 3. ลงพนท 4. จดท าคมอตวแบบ 5. ถายทอดความร 6. ประเมนผล 7. สรปผลการด าเนนงาน 8. จดท ารปเลมสมบรณ เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ส าหรบการวจยครงนเปน 1. แบบสอบถามความร 2. แบบสอบถามประเมนการฝกอบรมเชงปฏบตการดานการดแลผปวยโรคอมพฤกษ อมพาต แกผดแลผปวยโรคอมพฤกษ อมพาต จ านวน 11 ขอ

3. คมอตวแบบการดแลผปวยผปวยอมพฤกษ อมพาตดวยการแพทยแผนไทย การเกบรวบรวมขอมล การวจยครงนไดท าการ ฝกอบรมเชงปฏบตการดานการดแลผปวยโรคอมพฤกษ อมพาตแกผดแลผปวยโรคอมพฤกษ อมพาต และเกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยางโดยใชการสอบถาม การวเคราะหขอมล การวจยครงนท าการวเคราะหขอมล ดงน 1. สรปขอมลตามรายละเอยดและสอดคลองกบวตถประสงค 2. น าขอมลทไดมาวเคราะหเปนคารอยละ และสถต Pair T-test ซงมการทดสอบขอตกลงเบองตนกอน 3. เรยบเรยงและจดพมพ 4. เผยแพรงานวจย

บทท 4

ผลการศกษา

จากการศกษา เรอง ผลการฝกอบรมเชงปฏบตการใหแกผดแลผปวยอมพฤกษ อมพาตทางการแพทยแผนไทยแกผดแลผปวยอมพฤกษ อมพาต ไดกลมตวอยางเปนผดแลผปวยทอยในเขตความรบผดชอบของศนยสขภาพชมชนเมอง ต .ตลาด อ .เมอง จ.มหาสารคาม ทเขารวมโครงการดวยความสมครใจ ซงมรายละเอยดประกอบไปดวยขอมล 3 สวน คอ สวนท 1 ขอมลทวไป สวนท 2 ดงน สวนท 1 ขอมลทวไป กลมตวอยางทเขารวมโครงการมจ านวนทงสน 40 คน แบงเปนผดแลผปวย 36 คน และตวแทนจากศนยสขภาพชมชนเมองสามคค 4 คน ผตอบแบบวดความรกอน และหลงเขารวมโครงการ มจ านวน 31 คน โดยมเพศหญงมากทสด 27 คน และเปนชาย 4 คน (ตารางท 1) ตารางท 2 แสดงเพศของผรวมโครงการ (n = 31) เพศ จ านวน (คน) รอยละ ชาย 4 12.90 หญง 27 87.10 อายของผรวมโครงการสวนใหญอยในชวงอาย 41-50 ป จ านวน 14 คน คดเปนรอยละ 45.16 รองลงมาคอ ชวงอาย 50 ปขนไป มจ านวน 9 คน คดเปนรอยละ 29.03 และชวงอาย 30-40 ป มจ านวน 8 คน คดเปนรอยละ 25.81 (ตารางท 2) ตารางท 3 แสดงอายของผรวมโครงการ (n = 31) อาย จ านวน (คน) รอยละ ต ากวา 30 ป 0 0 30-40 ป 8 25.81 41-50 ป 14 45.16 50 ปขนไป 9 29.03

19

สวนท 2 ขอมลการประเมนความรของผเขารวมโครงการกอน และหลงเขารวมโครงการ ผลการศกษาพบวา ผลประเมนความรของผเขารวมโครงการกอน และหลงเขารวมโครงการมคะแนนเพมมากขน โดยมคาเฉลยความรกอนเขารวมโครงการ 9.84±2.77 คะแนน และคาเฉลยความรหลงเขารวมโครงการ 13.26±2.77 คะแนน (คะแนนเตม 20 คะแนน ) เพมขนรอยละ 17.1 แสดงดงตารางท 3 ตารางท 4 แสดงผลวดความรกอน และหลงเขารวมโครงการ คนท ผลวดความรกอนเขารวมโครงการ ผลวดความรหลงเขารวมโครงการ 1 8 9 2 14 11 3 14 15 4 10 11 5 10 12 6 10 10 7 2 14 8 12 15 9 11 18 10 12 18 11 7 11 12 13 17 13 7 13 14 10 13 15 11 13 16 10 10 17 9 12 18 11 14 19 3 17 20 9 7 21 10 6 22 9 13 23 11 17 24 13 14 25 6 11 26 12 14

20

ตารางท 4 แสดงผลวดความรกอน และหลงเขารวมโครงการ (ตอ) คนท ผลวดความรกอนเขารวมโครงการ ผลวดความรหลงเขารวมโครงการ 27 11 17 28 12 17 29 11 14 30 9 14 31 8 14 สวนท 3 ขอมลผลการวเคราะหทางสถต กอนน าผล วดความรกอน และหลงเขารวมโครงการ มาวเคราะหทางสถตดวยสถต Paired Samples t-test มการทดสอบสถตตามขอตกลงเบองตนกอน คอ การตรวจสอบการแจกแจงเปนโคงปกต (Normality K-S) ของขอมลพบวา ผลวดความรกอนเขารวมโครงการ (Pre-test) คา p = .343 มคามากกวา 0.01 ดงนนคอ มการแจกแจงของประชากรเปนแบบโคงปกต สวนผล วดความรหลงเขารวมโครงการ (Post-test) คา p = .803 มคามากกวา 0.01 ดงนนคอ มการแจกแจงของประชากรเปนแบบโคงปกตเชนกน ดงตารางท 4 ตารางท 5 แสดงผลการทดสอบโดยใช One-Sample Kolmogorov-Smirnov Test Pre-test Post-test N 31 31 Normal Parameters(a,b) Mean 9.8387 13.2581

Std. Deviation 2.77004 3.05470 Most Extreme Differences Absolute .168 .116

Positive .089 .114 Negative -.168 -.116

Kolmogorov-Smirnov Z .937 .643 Asymp. Sig. (2-tailed) .343 .803

a Test distribution is Normal. b Calculated from data.

การทดสอบสถตตามขอตกลงเบองตนโดยการดความเปนอสระ Randomness (Run test) ของขอมลพบวา ผล วดความรกอนเขารวมโครงการ (Pre-test) มคา p = .601 ซงมคามากกวา 0.01 ดงนนคอ ขอมลมลกษณะเปน Randomness สวนผลวดความรหลงเขารวมโครงการ (Post-test) คา p = .145 มคามากกวา 0.01 ดงนนคอ ขอมลมลกษณะเปน Randomness เชนกน ดงตารางท 5

21

ตารางท 6 แสดงผลการทดสอบโดยใช Runs Test Pre-test Post-test Test Value(a) 10.00 14.00 Cases < Test Value 11 15 Cases >= Test Value 20 16 Total Cases 31 31 Number of Runs 17 12 Z .523 -1.457 Asymp. Sig. (2-tailed) .601 .145 a Median เมอมการทดสอบสถตตามขอตกลงเบองตนของขอมลแลวขอมลทไดผานตามขอตกลงเบองตนจงน าผลวดความรกอน และหลงเขารวมโครงการ มาวเคราะหทางสถตดวยสถต Paired Samples t-test พบวามคา p = .000 มคา นอยกวา 0.05 ดงนนหมายความวา คะแนนวดความรกอน และหลงเขารวมโครงการมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 โดยคะแนนวดความรหลงเขารวมโครงการมคาเฉลยมากกวาคะแนนวดความรกอนเขารวมโครงการ แสดงดงตารางท 6 ตารางท 7 แสดงผลการทดสอบ Paired Samples Test

Paired Differences

t df Sig. (2-tailed) Mean

Std. Deviation

Std. Error Mean

95% Confidence Interval of the

Difference Lower Upper

Pair 1

Pre-test - Post-test

-3.4194

3.73965 .67166 -4.7911 -2.0476 -

5.091 30 .000

สวนท 4 ขอมลดานความพงพอใจตอโครงการของผเขารวมโครงการ จากการจดกจกรรมทางผศกษาไดเพมเตมขอมลดานความพงพอใจตอโครงการของผเขารวมโครงการโดยใชมาตราสวนประมาณคา (Rating scale) ตงแต 1 ถง 5 โดยมความหมายดงน 5 = มากทสด, 4 = มาก, 3 = ปานกลาง , 2 = นอย, 1 = นอยทสด จากผลการด าเนนงานของกจกรรมโครงการพบวาผเขารวมโครงการไดประเมนผลการจดโครงการพบวามระดบความพงพอใจตอโครงการเฉลย 4.27 อยในระดบพงพอใจมากทสด ประเดนทมคาเฉลยความพงพอใจมากทสด คอ การค าแนะน าในการ

22

ดแลสขภาพ มคาเฉลย 4.52±0.6 รองลงมา คอ ความเหมาะสมและความรทไดรบจากการบรรยายหวขอองคความรทางการแพทยแผนไทยดานหตถเวชกรรม (นวดรกษา ) มคาเฉลย 4.48±0.51 และระยะเวลาในการจดกจกรรมมคาเฉลยความพงพอใจนอยทสด คอ 3.86±1.01 ไดผลแสดงดงตารางท 7 ตารางท 8 แสดงคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของความพงพอใจของผเขารวมโครงการ (n = 21)

เมอเสรจสนโครงการทาง ผวจย ไดจดท าคมอตวแบบการดแลผปวยอมพฤกษ อมพาตดวยการแพทยแผนไทยขน และมอบใหไวกบทางศนยสขภาพชมชนเมองสามคค และหนวยบรการทางแพทยอนเพอเผยแพรความรอกดวย การบรรลเปาหมาย จากผลการด าเนนงานมผดแลผปวยทอยในเขตความรบผดชอบของศนยสขภาพชมชนเมอง ต .ตลาด อ.เมอง จ.มหาสารคาม เขารวมโครงการถายทอดความรแกผดแลผปวยโรคอมพฤกษ อมพาตดวยองคความรทางการแพทยแผนไทย จ านวน 40 คน จากเปาหมายทตงไวจ านวน 15 คน โดยจ านวนนมบคลากรจากศนยสขภาพชมชนเมองสามคค อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน และผดแลจากทง 7

ขอค าถาม X S.D. 1. ระยะเวลาในการจดกจกรรม 3.86 1.01 2. ความเหมาะสมของสถานทจดกจกรรม 4.33 0.86 3. ฝายลงทะเบยน และการตอนรบ 4.33 0.58 4. การมสวนรวมของผเขารวมกจกรรม 4.14 0.79 5. อาหาร / เครองดม 4.33 0.58 6. ความเหมาะสมและความรทไดรบจากการบรรยายหวขออมพฤกษ อมพาต โรคภยใกลตว 4.14 0.79 7. ความเหมาะสมและความรทไดรบจากการบรรยายหวขอการตรวจรางกาย และการประเมนรางกายเบองตน 4.19 0.60 8. ความเหมาะสมและความรทไดรบจากการบรรยายหวขอองคความรทางการแพทยแผนไทยดานหตถเวชกรรม (นวดรกษา) 4.48 0.51 9. ความเหมาะสมและความรทไดรบจากการบรรยายหวขอองคความรทางการแพทยแผนไทยดานหตถเวชกรรม (ประคบสมนไพร) 4.38 0.59 10. ความเหมาะสมและความรทไดรบจากการบรรยายหวขอองคความรทางการแพทยแผนไทยดานเภสชกรรม (สมนไพร) 4.29 0.56 11. ค าแนะน าในการดแลสขภาพ 4.52 0.60

รวม 4.27 0.16

23

ชมชน คอ ชมชนสามคค 1, ชมชนสามคค 2, ชมชนมหาชย , ชมชนธญญาวาส 1, ชมชนธญญาวาส 2, ชมชนธญญาวาส 3 และชมชนธญญาวาส 4 เขารวมดวย

บทท 5

สรปผลการศกษา อภปรายผลการศกษา ขอจ ากด และขอเสนอแนะ การศกษาครงนเปนการศกษา เรอง ผลการฝกอบรมเชงปฏบตการใหแกผดแลผปวยอมพฤกษ อมพาตทางการแพทยแผนไทยแกผดแลผปวยอมพฤกษ อมพาต โดยมวตถประสงคเพอศกษาผลจากการถายทอดความรดานการดแลผปวยอมพฤกษ อมพาตทางการแพทยแผนไทยแกผดแลผปวยอมพฤกษ อมพาต ซงประชากรและกลมตวอยางในการศกษาครงน ผดแลผปวยทอยในเขตความรบผดชอบของศนยสขภาพชมชนเมอง ต .ตลาด อ .เมอง จ.มหาสารคาม จ านวน 15 คน ทเขารวมโครงการดวยความสมครใจ เกบขอมลโดยการใช แบบสอบถาม ผศกษาไดน าขอมลทไดจาก แบบสอบถามน ามาวเคราะหผลแลวท าการสรปผลการศกษา อภปรายผลการศกษา หาขอจ ากด และขอเสนอแนะ ดงน สรปผลการศกษา สวนท 1 ขอมลทวไปของผดแลผปวยทเขารวมโครงการ จากการศกษาขอมลทวไปของผดแลผปวยทเขารวมโครงการ พบวามผดแลผปวยทตอบแบบวดความรกอน และหลงเขารวมโครงการ มจ านวน 31 คน จากผดแลผปวยทเขารวมโครงการจ านวน 40 คน ผเขารวมโครงการมเพศหญงเปนสวนใหญจ านวน 27 คน คดเปน 87.10 และเพศชาย 4 คน คดเปน 12.90 อายของผเขารวมโครงการมชวงอาย 41-50 ป เปนสวนใหญ จ านวน 14 คน คดเปนรอยละ 45.16 รองลงมาคอ ชวงอาย 50 ปขนไป มจ านวน 9 คน คดเปนรอยละ 29.03

สวนท 2 ขอมลการประเมนความรของผเขารวมโครงการกอน และหลงเขารวมโครงการ จากการศกษา พบวา ผลประเมนความรของผเขารวมโครงการกอน และหลงเขารวมโครงการม

คะแนนเพมมากขน โดยมคาเฉลยความรกอนเขารวมโครงการ 9.84±2.77 คะแนน และคาเฉลยความรหลงเขารวมโครงการ 13.26±2.77 คะแนน เพมขนรอยละ 17.1

สวนท 3 ขอมลผลการวเคราะหทางสถต จากการวเคราะหทางสถตดวยสถต Paired Samples t-test พบวาคะแนนวดความรกอน และ

หลงเขารวมโครงการมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 โดยคะแนนวดความรหลงเขารวมโครงการมคาเฉลยมากกวาคะแนนวดความรกอนเขารวมโครงการ

สวนท 4 ขอมลดานความพงพอใจตอโครงการของผเขารวมโครงการ ความพงพอใจตอโครงการของผเขารวมโครงการพบวามระดบความพงพอใจตอโครงการเฉลย

4.27 คะแนน อยในระดบพงพอใจมากทสด อภปรายผลการศกษา จากการศกษาพบวาผดแลผปวย ทเขารวมโครงการ ไดคะแนนวดความรกอน และหลงเขารวมโครงการแตกตางกน โดยคะแนนวดความรหลงเขารวมโครงการมคาเฉลยมากกวาคะแนนวดความรกอนเขารวมโครงการ ซงหมายความการถายทอดความรดานการดแลผปวยอมพฤกษ อมพาตทางการแพทยแผนไทยแกผดแลผปวยอมพฤกษ อมพาต มผลท าให ผดแลผปวย มความรในการ ดแลผปวยอมพฤกษ

25

อมพาตมากขนซงจะเปนประโยชนในการท าใหสภาพชวตความเปน อยของผปวยดขน และยงเปนการชวยเผยแพรองคความรทางการแพทยแผนไทยเพอใชในการดแลผปวย อมพฤกษ อมพาต ใหแกบคคลอนตอไป สวนของระดบความพงพอใจของผเขารวมโครงการในประเดนของระยะเวลาในการจดกจกรรม ซงมระดบความพงพอใจเฉลยนอยทสด คอ 3.86 เนองมาจากระยะเวลาในการด าเนนโครงการนอย และมการจดกจกรรมในวนศกรท าใหผสนใจเขารวมโครงการบางคนตดภารกจ ขอจ ากด 1. ระยะเวลาในการด าเนนโครงการนอย 2. ผเขารวมโครงการตดภารกจ และมธระจงไมสามารถเขารวมโครงการไดอยางตอเนอง ขอเสนอแนะ 1. ประสานงาน และนดหมายวนในการจดโครงการใหเหมาะสมกบผเขารวมโครงการ 2. พจารณาการจดกจกรรมการถายทอดความรใหกบผดแลผปวยรายบคคลตามความเหมาะสมของระยะเวลา ขอเสนอแนะส าหรบงานวจยครงตอไป ในการวจยครงตอไปควรมการศกษาประสทธภาพของการดแลผปวยอมพฤกษ อมพาตดวยการแพทยแผนไทย เพอใหเหนผลทชดเจนจากการใชการแพทยแผนไทยในการดแลผปวย และเพมความนาเชอถอ และความไววางใจใหแกผดแลผปวยทสนใจเขารวมโครงการ

26

บรรณานกรม กรมการแพทย. งานเวชสถตสถาบนประสาทวทยา. กรงเทพฯ: กระทรวงสาธารณสข; 2552. กระเจยบแดง. สถาบนการแพทยแผนไทย. [online]. [cited 2012 November 30] Available from:URL: http://ittm.dtam.moph.go.th/product_champion/herb2. htm. อางองจาก คมอสมนไพรฉบบยอ (1). ส านกงานขอมลสมนไพร. คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล. กรงเทพฯ: บจก.นวไทยมตรการพมพ (1996); 2543. กระเทยม.[online]. [cited 2012 November 30]. Available from:URL: http:// unifoodsupply.tarad.com/img-lib/spd_20111029163440_b.jpg กองเวชศาสตรฟนฟ กรมแพทยทหารอากาศ.[online]. [cited 2012 November 30] Available from:URL: http://www.medical.rtaf.mi.th/index. กาฝากมะมวง. ขอมลงานวจยทางเคมและเภสชวทยา. [online]. [cited 2012 November 30] Available from:URL: www.openbase.in.th อางองจาก กษมพร อไรกล, 2537 และ กนกศร ดานกลาง, 2538 งานวจยเรองใบบวบก. [online]. [cited 2012 November 31] Available from:URL:

http://www.taladyai.com/column/centella.html อางองจาก คมอการใชยาจาก สมนไพร ส าหรบสถานบรการสาธารณสขของรฐกลมงานสงเสรมภมปญญาการแพทยแผน ไทยและสมนไพร สถาบนการแพทยแผนไทย กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทย ทางเลอก กระทรวงสาธารณสข.

ดสต จนทยานนทและคณะ. ทศนคตและผลกระทบจากการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองของ ผดแลในอ าเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา . วารสารสมาคมเวชศาสตร ปองกนแหงประเทศไทย ปท 1 ฉบบท 1 มกราคม-เมษายน 2554. นอมจตต นวลเนตร. อมพาตครงซกทานสามารถชวยเขาได. กรงเทพฯ: หจก. เอม เทรดดง; 2545. นตยสารหมอชาวบาน.[online]. [cited 2012 November 30] Available from:URL: http://www.doctor.or.th ภาควชาอายรศาสตร คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล.[online]. [cited 2012 November 30] Available from:URL: http://www.si.mahidol.ac.th. มะระขนก. [online]. [cited 2012 November 30] Available from:URL: http://www. doctor.or.th/node/11212 มลนธฟนฟสงเสรมการแพทยแผนไทยเดมฯ. หตถเวชกรรมแผนไทย การนวดไทยสายราชส านก. กรงเทพฯ: บรษท พฆเณศ พรนทตง เซนเตอร จ ากด; 2548. วชย เอกพลากร. การส ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 4 ใน ป 2551- 2552. นนทบร: บรษท เดอะกราฟโก ซสเตมส จ ากด; 2553. วชย เอกพลากร และสมเกยรต แสงวฒนาโรจน. สะกดรอยปจจยเสยงโรคหวใจและหลอดเลอด. กรงเทพฯ: มลนธสาธารณสขแหงชาต; 2550.

http://www.medical.rtaf.mi.th/index

http://www.google.co.th/url?sa=t&rct=j&q=%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%9D%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B8%A1%E0%B8%B0%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B8%A7%E0%B8%87%20%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%A2&source=web&cd=6&cad=rja&ved=0CEMQFjAF&url=http%3A%2F%2Fwww.openbase.in.th%2Ffiles%2F%2520(%25E0%25B8%2581)%2520%25E0%25B9%2580%25E0%25B8%25A3%25E0%25B8%25B5%25E0%25B8%25A2%25E0%25B8%2587%25E0%25B9%2581%25E0%25B8%25A5%25E0%25B9%2589%25E0%25B8%25A7.doc&ei=7qiPUPD3H4K8rAf6moCgDw&usg=AFQjCNFTqlEtqS95Q9L3SExR5GOygNor6w

27

สถาบนการแพทยแผนไทย กระทรวงสาธารณสข.[online]. [cited 2012 November 30] ; Available from:URL: http://ittm.dtam.moph.go.th สมนไพรบ าบดและรกษาโรคเบาหวาน. [online]. [cited 2012 November 31] Available from:URL: http://www.alternativecomplete.com/alternative1.php สรรพคณ และประโยชนของใบบวบก. [online]. [cited 2012 November 31] Available from:URL: http://www.n3k.in.th ส านกงานเผยแพรและประชาสมพนธ กรมควบคมโรค. คมอโรคและภยสขภาพส าหรบสอมวลชน. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: ส านกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก; 2552. ส านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข. สถตสาธารณสข ป 2541-51 ส านกนโยบาย และยทธศาสตร ส านกปลดกระทรวงสาธารณสข.[online] [cited 2010 Oct 12]; Available from: http://www.bps.ops.mooh.go.th/index.php?mod=bps&doc=5. ส านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข. สถตสาธารณสข ป 2552 ส านกนโยบาย

และยทธศาสตร. กรงเทพฯ: ส านกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก; 2552.

3 สมนไพร พชตโรคเบาหวาน มะระขนก. [online]. Available from:URL: http://www. alternativecomplease.com/alternative1.php Stroke, Cerebrovascular accident. [online].[cited 2010 Oct 12]; Available from: http://www.who.inttopics/cerebrovascularaccident. What is stroke?[online]. [cited 2010 Oct 12] ]; Available from: http://www. strockefoundation.com.au/what-is-a-stroke. World Stroke Day. [online]. [cited 2010 Oct 12] ]; Available from: http://www. worldstrokecampaign.org/media/Pages/About World Stroke Day2010.aspx. Why Act NOW [online]. [cited 2010 Oct 12] ; Available from: http://www. worldstrokecampaign.org/media/Pages/WhyActNOW.aspx.

http://www.n3k/

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก

คมอการประยกตใชองคความรทางการแพทยแผนไทยในการดแลผปวย โรคอมพฤกษ-อมพาต

คมอการประยกตใชองคความรทางการแพทยแผนไทยในการดแลผปวยโรคอมพฤกษ-อมพาต

สาขาการแพทยแผนไทยประยกต

คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม

2555

1 คมอการประยกตใชองคความรทางการแพทยแผนไทยในการดแลผปวยโรคอมพฤกษ-อมพาต

บทท 1 โรคเกยวกบระบบหลอดเลอดในสมอง

โรคหลอดเลอดสมอง (อมพฤกษ อมพาต)

องคการอนามยโลก (World Health Organization) ไดรายงานถงสถานการณโรคหลอดเลอดสมองวาป 2548 มผเสยชวตดวยโรคหลอดเลอดสมองทวโลก แตละป 5.7 ลานคน¹ และองคการโรคหลอดเลอดสมองโลก (World Stroke Organization) คาดการณวาในป 2558 จะมผเสยชวตดวยโรคหลอดเลอดสมองเพมเปน 6.5 ลานคน² ซงโรคนเปนสาเหตการตายอนดบ 2 ในผทมอาย 60 ปขนไป และเปนสาเหตการเสยชวตเปนอนดบ 5 ในประชากรทมอาย 15-59 ป3-4 และพบวา 3 ใน 3 ของผททนทกขทรมานจากการเปนโรคหลอดเลอดสมองอยในประเทศทมรายไดปานกลางและรายไดนอย5

ประเทศไทย ตงแตป พ .ศ.2541- 2547 พบวาโรคหลอดเลอดสมอง เปนสาเหตของการเสยชวตเพมขนอยางตอเนอง หลงจากนน ในป พ .ศ.2548-2551 มแนวโนมการเสยชวตจากโรคนชะลอตวลดลง 6 สาหรบในป 2552 พบคนไทยเสยชวตดวยโรคหลอดเลอดสมองจานวน 13,353 คน เฉลยวนละ 36 คน หรอประมาณ 3 คน ในทกๆ2 ชวโมง7 และปจจบนผทมอาย 15 ปขนไป เปนโรคหลอดเลอดสมองประมาณ 751,350 คน8-9 และในรอบ 10 ปทผานมา (พ.ศ.2542-2552) พบผปวยนอนรกษาตวทโรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสขทวประเทศไทย (ไมรวมกรงเทพฯ ) ดวยโรคหลอดเลอดสมองเพมขน 2.45 เทา และมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง และเมอเ ปรยบเทยบอตราผปวยตอแสนประชากรดวยโรคหลอดเลอดสมองใหญรายภาคของประเทศไทย เรยงจากมากไปนอย พบวาวา ภาคกลาง (ไมรวมกรงเทพฯ ) และภาคเหนอ พบสงใกลเคยงกนตามดวยภาคใตสวนภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบนอยทสด6

โรคหลอดเลอดสมองหรอโรคอมพฤกษ อมพาต เปนโรคทพบบอยเปนอนดบ 3 รองจากโรคหวใจและโรคมะเรง ในประเทศไทยมแนวโนมการเสยชวตดวยโรคหลอดเลอดสมองเพมมากขนเรอยๆ ดงนนการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองจงเปนสงสาคญ และผทมบทบาทหนาททสาคญทสดคอ ผดแล ซงจะตองมความรความเข าใจในการดแลเปนอยางด แตในบทบาทของผดแลกมกจะประสบปญหาตางๆมากมายในการดแลผปวย ซงตองแบกรบภาระ ความคาดหวงตางๆ จนกอใหเกดปญหาตอตวผดแลเอง จนเปรยบเสมอนผดแลกลายเปนผปวยอกคนหนง ซงปญหาตางๆเหลานมกถกละเลยและมองขาม จนกอ ใหเกดผลกระทบตอคณภาพในการดแลผปวยได ซงการรกษาในปจจบนสวนใหญคอ การรบประทานยา รองลงมาคอ การทากายภาพบาบด สวนใหญทากายภาพบาบดทกวนแตมผปวยทไมทากายภาพบาบดทกวนเนองจากไมอยากทา10

โรคหลอดเลอดสมองหรอโรคอมพฤกษ อมพาต เปนภาวะท รางกายมการสญเสยการทางานหรอการออนแรงของแขนขา เกดจากการทเสนเลอดในสมองอดตน ตบ แตก หรอมเลอดออกในสมองและจากการประสบอบตเหต 11 และพบบอยโดยเฉพาะในผสงอายและผมปจจยเสยง ไดแก ความดนโลหตสง ไขมนในเลอดสง เบาหวาน โรคหวใจ ดมเหลา สบบหรและภาวะเครยด12 เมอเกดโรคแลวจะ


กอใหเกดอาการตางๆทางระบบประสาท ผปวยมกมอาการทนททนใด แตจะใชเวลาฟนตวคอนขางนาน ถาไดรบการดแลรกษาทถกตองและรวดเรวตงแตแรกนน จะสามารถลดอตราการตายและพการไดมากหรอสามารถกลบมาใชชวตแบบคนปกตได

สาเหตของโรคหลอดเลอดสมอง13

โรคหลอดเลอดสมองหรอ Stroke เปนโรคทเกดจากหลอดเลอดไปเลยงสมอง มความผดปกตซงม 2 ชนดคอหลอดเลอดสมองอดตนและหลอดเลอดสมองแตก ทาใหสมองหยดทางานไปอยางเฉยบพลน จากการทสมองไมมเลอดไปเลยงหรอมเลอดออกแทรกทบในเนอสมอง

โรคหลอดเลอดสมองเกดจากการทเลอดไปเลยงสมองไมพอ 70%ซงเกดจากสาเหตสาคญ 3ประการ 1.การอดตนของหลอดเลอดจากการเสอมหรอการแขงตวของหลอดเลอด เปนสาเหตของหลอดเลอดอดตนทพบบอยทสด เกดจากการทผปวยมปจจยเสยง เชน สงอาย ความดนเลอดสง เบาหวาน สบบหร หรอไขมนในเลอดสง ผปวยบางรายอาจจะมปจจยเสยงอยางเดยวหรอหลายอยางในคนเดยวกนกได

2. กอนเลอดจากหวใจ หรอตะกอนเลอดจากผนงหลอดเลอดแดงทคอดานหนาหลดเขาอดตนหลอดเลอดในสมอง สาเหตของกอนเลอดจาก หวใจหลดเขาสมอง มกเกดในคนทมการเตนหวใจไมสมาเสมอ ชนดหวใจหองซายบนเตนพรว (atrial fibrillation หรอ AF) การเตนของหวใจทบบตวไมพรอมกนทงหองทาใหมเลอดคางในหองหวใจ เลอดจะเกดการแขงตวเปนกอนเลอดขนาดใหญบางเลกบาง ในวนทเกดอาการ เกดจากกอนเลอดหลดออกไปทหวใจหองซายลาง แลวออกตอไปทหลอดเลอดแดงใหญ และหลดเขาไปในสมอง เกดการอดตนของหลอดเลอดทมขนาดเลกกวากอนเลอด ทาใหสมองขาดเลอดไปเลยง นอกจากนตะกอนเลอดทอยทผวของ plaque ในผนงหลอดเลอดใหญทคอ สามารถหลดเขาไปตดในหลอดเลอดสมอง จากแรงของเลอดทไหลเรวกวาปกตบรเวณทหลอดเลอดคอตบ ทาใหเกดการอดตนของหลอดเลอดในสมองได

3. ความดนเลอดลดลงมาก จนไปเลยงสมองไมทน เปนสาเหตทพบไดนอยกวา 1% ของผปวยโรคหลอดเลอดสมองทงหมด สาเหตของความดนเลอดทลดลง ไดแก 3.1 หวใจหยดเตนจากการขาดเลอดไปเลยงสมองหรอเรยกวา Heart attack เมอกชพมาไดหลงจากหวใจหยดทางานไปนาน ทาใหสมองขาดเลอดไปเลยง เมอหวใจกลบมาเตนใหม แตสมองขาดเลอดนานเกนไป กไมสามารถกลบมาทางานใหมได 3.2 ความดนเลอดตกมากในผปวยตดเชอเขากระแสเลอดทเรยกวาภาวะชอค (shock) 3.3 การกนยาลดความดนเกนขนาด ทาใหความดนเลอดตาจนไมสามารถเลยงสมองไดพอ 3.4 ความดนตาจากการเปลยนทา จากทานอนหรอนงเปนทายนเรวเกนไป มกพบในคนสงอายทกนยาลดความอวน หรอผปวยทเปนโรคเบาหวานมานาน และมการเสอมของประสาทสวนปลายรวมดวย


อก 30% เกดจากหลอดเลอดในสมองแตก แบงไดเปน 2 ชนด

1. เลอดออกในเนอสมอง (Intracerebral hemorrage หรอ ICH)

เกดจากหลอดเลอดขนาดเลกมากเทาเสนผมหรอเลกกวา เกดการโปงพอง หรอผนงหลอดเลอดเองเปราะบางจากอายทมาก เกดการแตกทาใหเลอดออกในเนอสมองขนาดเทาเมกถวจนอาจจะใหญเทาผลสมลกใหญได ผปวยเหลานจะเกดอาการอมพฤกษ อมพาต ปวดศรษะรนแรง อาเจยนหรอหมดสตได ในรายทกอนเลอดมขนาดใหญ สาเหตทพบ ไดแก 1.1 ผปวยมปจจยเสยง ไดแก คนสงอาย มความดนสงมานาน เบาหวาน ดมเหลาเบยรมาก เครยดมาก 1.2 ผปวยสงอายและมผนงหลอดเลอดเปราะ (amyloid angiopathy) 1.3 ผปวยทมหลอดเลอดพการแตกาเนด ซงมหลอดเลอดขดไปมาจานวนมากและขนาดใหญกวาปกต (arteriovenous malformation หรอ AVM) 2. เลอดออกทผวสมอง (Subarachnoid hemorrhage หรอ SAH) เกดจาก หลอดเลอดขนาดใหญทฐานสมอง ซงมขนาดประมาณไสปากกาลกลนถงขนาดหลอดดดกาแฟขนาดเลก เกดการโปงพองและคอยๆ โตขนเรอยๆ จนในทสดบางมากแลวแตกออก เลอดทออกมกมจานวนมากและกระจายไปทวผวสมอง ผปวยจะมอาการปวดศรษะมาก อาเจยน ถาเปนมากอาจหมดสตหรอเสยชวตได สาเหตทพบ ไดแก

2.1 ผปวยทมผนงหลอดเลอดใหญทฐานสมองไมแขงแรงรวมกบมความดนสงมานาน ความดนสงนจะคอยๆ ดนใหผนงหลอดเลอด โตเปนกระเปาะ โตขนเรอยๆ ผนงหลอดเลอดบางลงเรอยๆ และในทสดกจะแตกออก

2.2 หลอดเลอดพอการแตกาเนดทมจานวนมาก ขดไปมาและขนาดใหญกวาปกต (AVM) บรเวณผวสมอง ซงเปนตงแตกาเนด เมอโตขนจะมขนาดใหญขนและแตกไดในทสด

อาการของโรคหลอดเลอดสมอง

สมองแตละสวนมหนาทของตนเอง ถาสมองสวนใดกตามขาดเลอดไปเลยงจากการทหลอดเลอดอดตน หรอมเลอดออกคงในสมองทาใหสมองสวนนนๆ หยดการทางานไป ทาใหเกดอาการตามสวนของสมองทเกดปญหา สมองมสวนตางๆ ทสาคญดงน

1. สมองใหญ (Cerebrum) อยดานบนส ดและมขนาดใหญสด แบงไดเปน 5 สวน 1.1 สมองใหญสวนหนา (Frontal lobe) ทาหนาทสงใหรางกายเคลอนไหวโดยสมองขางขวาสงใหรางกายซกซายเคลอนไหว และสมองขางซายสงใหรางกายซกขวาเคลอนไหว ถาสมองสวนนหรอเสนประสาททสงตอเนองไปยงรางกายเสยหายหรอหยดทางาน ผปวยจะมอาการออนแรงดานตรงขามรวมทงใบหนาดานตรงขามจะเบยวไปดวย ถาเปนมาก ขยบไมไดเลย เรยกวา อมพาตครงซก ถาพอขยบหรอยกแขนขาไดเรยกวา อมพฤกษ นอกจากนมสวนขอ งการสงใหพด (Broca area) อยดานลางของสมองสวนหนาขางซาย (เปนสมองขางทเดนซงในคนมกเปนขางซาย ) ถาสมองสวนนเสยไปผปวยพดไมไดหรอถาเปนไมมาก ผปวยอาจพดไดบางคาและพดตอเปนประโยคไมได


1.2 สมองใหญสวนขาง (Parietal lobe) มหนาทรบรการสมผส การเจบรอนเยน จากรางกายซกดานตรงขาม ถาผดปกตจะมการชาดานตรงขามกบสมองทมปญหา

1.3 สมองใหญสวนขมบ (Temporal lobe) มหนาทสาคญเกยวกบความจา แตมสวนทสาคญจดหนงทาหนาทแปลเสยงทไดยน เปนภาษาและตองอยในสมองขา งทเดน (ขางซาย) ถาสมองสวนนเสย ผปวยจะไมเขาใจเสยงทไดยนวาแปลวาอะไร ทงทเปนภาษาไทยทเคยรมากอน

1.4 สมองใหญสวนทายทอย (Occipital lobe) มหนาทสาคญคอการรบภาพทสงมาทางตา ถาสมองสวนนเสย ผปวยจะมองไมเหนครงซกของลานสา ยตาของแตละตา ถาทดสอบโดยการผดตา เมอเปดตาพรอมกนสองขางผปวยจะมองไมเหนครงซกดานตรงขามกบสมองทเสย

1.5 สมองใหญสวนใน (Insular lobe) มหนาทเกยวกบการควบคมประสาทอตโนมต ไมมความสาคญในเรองของโรคหลอดเลอดสมอง

2. แกนสมอง (Brain stem) เปนสวนของสมองทสายใยประสาทจากสมองลงมาไขสนหลงและจากไขสนหลงขนไปยงสมอง และควบคมการทางานของเสนประสาทสมองจานวน 12 ค นอกจากนยงทาหนาทประสานการทรงตวกบสมองเลก ถามความผดปกต มการออนแรงของแขนขา การชา เหนภาพซอน พดไมชด เดนเซ กนแลวสาลก เวยนศรษะบานหมน ถาเปนมากอาจหมดสตโดยไมรตว

3. สมองเลก (Cerebellum) อยดานหลงสดทาหนาทประสานสมองสวนตางๆ ทางานสมพนธกน โดยเฉพาะดานการเคลอนไหว ถาสมองสวนนเสยการทาหนาท จะทาใหมอาการเวยน ศรษะบานหมน เดนเซ ทรงตวไมได พดไมชด แตไมมอาการออนแรง

ผปวยอาจมอาการเดยวหรอหลายๆ อาการรวมกนได เชนบางคนมออนแรงอยางเดยว ชาครงซกอยางเดยว บางคนอาจจะมการออนแรงครงซก รวมกบพดไมชด รบประทานอาการสาลก และเดนเซ


ผปวยทมอาการมากมกเกดจากหลอดเลอดสมองขนาดใหญอดตน หรอมเลอดออกในสมองขนาดใหญ (ใหญกวาอกปงปอง ) ผปวยทมเลอดออกทผวสมองมกมอาการปวดหวรนแรงและซมลง โดยทไมมอาการออนแรงกได ไมมอะไรมาเตอนกอนลวงหนา

ทส าคญมากคอ ผปวยทงหมดจะมอาการทเกดขนโดยเฉยบพลนทงสน

อาการส าคญของโรคหลอดเลอดสมอง 1. หนาเบยวหรอปากเบยว (Face) 2. แขนขาไมมแรง (Arm) 3. พดไมชด พดออแอ หรอพดไมออกเลย (Speech)

- อาการทกขอเกดขนทนท อยางเฉยบพลน - เมอเกดอาการใดอาการหนงหรอเกดหลายอาการในคนเดยวกน ตองไมรอชาใหรบไปโรงพยาบาลทนท (Time) - เมอนาคาหนาในภาษาองกฤษมาเรยงกนทาใหจางายขน คอ FAST

การรกษาโรคหลอดเลอดสมอง

การรกษาโรคหลอดเลอดสมอง ในปจจบนทาไดโดยการใหยาหรอการผาตด สงทสาคญคอ ผปวยจะตองรบไปพบแพทยโดยดวนทสดหลงจากเกดอาการ เพราะถามาพบแพทยเรวภายใน 3-6 ชวโมง กจะมโอกาสทไดรบการรกษาทไดผลด เนองจากในชวง 3-7 วนแรกของการเจบปวยเป นระยะวกฤตทอาจทาใหผปวยเสยชวตได ซงจาเปนตองไดรบการรกษาในโรงพยาบาลหรออยภายใตการดแลของแพทยอยางใกลชด

การฟนฟสภาพรางกายของผปวยอมพฤกษ อมพาต

การฟนฟรางกายของผปวยโรคหลอดเลอดสมองตบหรอแตก เปนสงทมความจาเป นอยางยง เพราะผปวยจะตองมการเรยนรสงตางๆ เพอปรบตวใหเขากบสภาพรางกายทเปลยนแปลงไป จดมงหมายในการฟนฟรางกาย และการทากายภาพบาบด คอ เพอเพมความแขงแรงของกลามเนอ ฝกฝนทกษะตางๆ และเพมความมนใจ และทาใหผปวยสามารถชวยเหล อตนเองไดมากทสด การเพมความรใหแกประชาชน ใหรจกโรคหลอดเลอดสมองใหดขน อาจนาไปสการปองกนทด การรกษาทถกตองรวดเรว การฟนฟสภาพทด เพอลดอบตการณของโรคหลอดเลอดสมอง (อมพฤกษ อมพาต ) ซงเปนสาเหตระดบตนๆของประเทศไทย


แนวทางการจดการดานสขภาพ

1. การผนกกาลงของทกภาคสวน เจาหนาทสาธารณสข คณะกรรมกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถน ผนาชมชน จตอาสา อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน วด โรงเรยน ภาคเอกชน ครอบครว และชมชน ใหเกดพลงทจะทาการชวยเหลอ ระดมความคด การฟนฟ ซงมการสรางความรและใหความร เปนการขบเคลอน เรองสขภาพ โดยการเคาะประตบานทกหลงเรอนใหความรและใหรบทราบปญหาดานสขภาพในชมชน

2. จตอาสาทเปนญาต /ครอบครวของผปวยหรออาสาสมครทเปนคนในชมชน ผทมจตใจทเปนผให เชนสงของ ใหเงน ใหความชวยเหลอดวยกาลงแรงกาย แรงสมอง ซงเปนการเสยสละสงทตนม จตอาสา นนมอยในทกคนอยแลว เพราะทกคนมความปรารถนาทจะทาความด แตบางครง ....ความอยากทาดนน ถกสกดดวยความกลว กลวจะทาไมได กลวคนอนหวเราะเยาะ กลวเพอนรวม งานหมนไส

3. ภมปญญาทองถน เพอหวงใหเกดแนวทางเลอก ความรของชาวบานในทองถน ซงไดมาจากประสบการณ และความเฉลยวฉลาด การเอาทรพยากรความร ทรพยากรบคคลทมอยในทองถนแตละแหง ดานสขภาพ การแพทยแผนไทย การแพทยพนบาน และการแพทยทางเลอก

- การแพทยแผนไทย คอวถการดแลสขภาพทสอดคลองกบวฒนธรรมประเพณ มการใชสมนไพรในรปแบบอาหารและยา ใชในการอบ ประคบ อาบ แชนาสมนไพร การนวดและอาจหมายถง กระบวนการทางการแพทย ทเกยวกบการตรวจวนจฉย บาบด หรอปองกนโรค หรอการสงเสรมฟนฟสขภาพของ มนษยและสตว การผดงครรภ การนวดไทย และหมายความรวมถงการเตรยมการผลตยาแผนไทย ประดษฐอปกรณและเครองมอทางการแพทย โดยอาศยความรหรอตาราทไดถายทอดกนสบตอกนมา

- การแพทยพนบาน เปนการดแลสขภาพ เกดจากการเรยนรธรรมชาต ลองผดลองถก และจดจามาบอกเลาสบตอกนมา มความแตกตางกนไปตามสงแวดลอมทางภมศาสตร เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และความเชอตางๆ

- การแพทยทางเลอก วธการรกษาโรคทไมอาศยการใชยา การผาตดหรอวธอนๆทใชในแพทยแผนปจจบน ซงสามารถบรรเทาอาการและการรกษาโรคใหหายได เชน ฝงเขม จดกระดกสนหลง จบจดประสาท นวดแผนโบราณ ใชความรอน ใชความเยน ฝกวชาซกง ฝกมวยจน และนงสมาธ

4. อาศยพลงชมชน การสรางความเปนธรรมใหแกชมชนของตนเอง การดแลเรองสขภาพ ทสงเสรมใหบคคล องคกร และชมชน มความสามารถในทางเลอกและกาห นดอนาคตชมชนและสงคม เพอเปลยนแปลงสงคมและสงแวดลอม แนวคดการสงเสรมสขภาพแนวใหม เนนเฉพาะการปรบเปลยนพฤตกรรมดานสขภาพ มบทบาทในการเปลยนแปลงระดบสงคมดวย คอการดแลสขภาพตนเอง คอการสรางพลงใหประชาชนสามารถกาหนดหรอจดการกบสขภาพตนเองได


5. ตองประเมนเปาหมาย การฟนฟ ของแตละราย

- การใหความรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองกบผปวย/ผดแล/ญาต

- การทากายภาพบาบดตางๆ เชน การนวดไทย เปน การบรรเทาอาการปวดเมอย เจบปวยของรางกายไดอกทางหนง ซงการนวดทาใหผปวย ไดฟนฟสภาพรางกายหร อการเคลอนไหวของรางกายไดโดย ไมตดขดของขอตอ กลามเนอ เอน การกายภาพบาบดเบองตน ใหกบผปวยไดรบความรสก ในการขยบแขนขา รวมถงการหดเดน การทรงตวของผปวยไดเปนอยางด การอบสมนไพร เมอความดนโลหตของผปวยปกตเทานน

- การออกกาลงกาย ตามความเหมาะสมของสภาพรางกาย - สขภาพจต สภาพจตใจของผปวย และการใหกาลงใจของญาต พนอง เพอนบาน - ตดตามเยยมบาน ตามศกยภาพทสามารถทาได - ญาตผดแล มการดแลอยางถกตองอยางตอเนอง - การจดสงแวดลอมของผปวยทบาน

- ทากายอปกรณ เพอใหฟนฟสภาพรางกายผปวยเคล อนไหวไดสะดวกข น (อปกรณเสรมตางๆในการชวยเหลอตนเอง ของผปวย)

- การรบประทานอาหาร หรอสารอาหาร ใหครบ 5 หม หรออาหารทมกากใยยอยงาย

แนวทางการปองกนหรอเพอลดปจจยเสยง

1. ควบคมความดนโลหต ควรตรวจวดความ ดนโลหตเปนประจา อยางนอย 1 – 2 ครง/ป เพราะความดนโลหตสงจะเพมอตราเสยงตอการเกดโรค

2. งดสบบหร การสบบหรจะเพมอตราเสยงตอการเกดโรค เนองจากบหรมสารนโคตน ซงสารนจะทาใหหวใจเตนเรวหลอดเลอดหดตว หรอโรคหวใจ

3. หลกเลยงการดมเค รองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอล และสงเสพตด การดมนาอดลม และเครองดมชกาลง

4. ไมรบประทานอาหารคบเคยว ทมสวนผสมของแปงและนาตาล ทจะทาใหนาหนกเพม 5. งดอาหารทใสสหรอปรงแตงสทไมไดจากธรรมชาต 6. งดอาหารทมรสเคม เชน นาปลา ปลารา เกลอ และอาหารทมสวนของเกลอผสม เชนมนฝรง

ทอด บะหมกงสาเรจรป และกะทมะพราว ไขแดง 7. ออกกาลงกายสมาเสมอ การออกกาลงกาย ทาใหหวใจแขงแรงขน การไหลเวยนของโลหตดขน

การออกกาลงกายยงชวย คลายเครยดและในการควบคมความดนโลหตและนาหนกตว ความอว นเปนสาเหตการเกดโรค เชนไขมนในเลอดสง ความดนโลหตสง และทาใหเกดโรคเบาหวานได การออกกาลงกายมผลการลดปจจยเสยง ตอการทจะเกดโรค

8. การรบประทานอาหารทมประโยชน ควรทานผกผลไมสดใหมาก ปลอดสารพษ หลกเลยงอาหารไขมนสง เครองในสตว อาหารทะเลเชนปลาหมก หนงไก ขาหม ของทอด นามนหม

9. ใหควบคมระดบนาตาลในเลอด หากมโรคเบาหวาน ผทเปนโรคเบาหวานหากปลอยใหนาตาลสง โดยไมควบคม เสนเลอดจะแขงตบตน ขาดความยดหยน ทาใหมโอกาสเสยงตอการเกดโรคมากขน


10. ปจจยเสยง ทแกไขไมได อาย เพศ เชอชาต กรรมพนธ (อาย เปนปจจยเสยงทชดเจนทสด จะเพมขนเมออายมากขน อวยวะตางๆในรางกายเรมเสอม เพศ เกอบทกชวงอาย ชายเปนมากกวาเพศหญง เพราะพฤตกรรมตางๆ เชอชาต คนผวดามความเสยงมากกวาคนผวขาว พนธกรรม พบวาผทมบดา มารดาเปนโรคหลอดเลอดสมอง มโอกาสเสยงทจะเปนโรคนมากกวาคนปกต)

11. สนบสนนใหสมาชกในครอบครวรวมกนปรบเปลยนวธการดาเนนชวตทสงเสรมสขภาพทงกาย ใจ


บทท 2 ทฤษฎทางการแพทยแผนไทย

คมภรชวดารกบการอธบายตามการแพทยแผนไทย

คมภรชวดารกลาวถงโรคลม โดยมสาเหต 2 ประการ คอ ลมอนบงเกดโทษใหถงพนาศและ อาหารใหโทษ 8 ประการ รวมทงโรคลมตาง ๆ โดยมลมอมพฤกษ อมพาตเปนทตงของลมจรทงหลาย ตวควบคมธาตลมทง 3 คอ หทยวาตะ คอลมทควบคมการเตนของหวใจ รวมถงจตใจดวย สต ถกวาตะ คอลมทคมเหมอนอาวธเทยบไดกบการทางานในระดบละเอยดมากอาจเปนการทางานของเสนเลอดฝอย เสนประสาทเลก ๆ เมอทางานผดปกต อกเสบ หรอขาดเลอดไปเลยงกจะเจบปวดมาก สมนาวาตะมตาแหนงทกลางตวตามแนวดงนาจะเปนประสาททเกยวกบไขสนหลง ปมประสาทอตโนมต และรวมถงพลงสมองประสาทดวย

โรคลมในคมภรชวดารกบการอธบายตามการแพทยแผนปจจบน

สาเหตทท าใหเกดโรคลม ลมเกดโทษ เมอลมพดขนเบองบน ตงแตสะดอจนถงศรษะ ไดแก อทธงคมาวาตา และลมพดลงลาง ไดแก อโธคมาวาตา ระคนกนเมอใด จะทาใหรอนด จไฟ อาการทง 32 จะผดปกต คอ เตโชธาตผดปกต อาหารใหโทษ 8 ประการ คอ การบรโภคอาหารมไดเสมอ กนอมไป กนของดบ กนอาหารบดเนา กนอาหารหยาบ กนอาหารนอยเกนไป กนอาหารไมตรงเวลา อยากเลอดเนอผอนยงนก ทตงของลมจร โบราณวา ลมอมพฤกษ อยเบองซาย ลมอมพาต อยเบองขวา ทงสองเสนกระหนาบเสนประทาน เรยกวา เสนอพยา ทางการแพทยแผนปจจบนไมไดจาเพาะเจาะจงขางซายหรอขวา โดยเกดจากปญหาการมเลอดไปเลยงสมองหรอประสาทไมดอาจเกดจากเสนเลอดแตก ตบ ตน ลมบงเกดในพทธะปตตะโรค 4 จ าพวก ไดแก หทยวาตะ สตถกวาตะ อศฎางกาศ และสมนา

1. หทยวาตะ เปนอาการทางจต เปนโรคจต 2. ลมสตถกวาตะ มอาการเจบเหมอนขาดเลอดไปเลยง เชน หวใจขาดเลอด เกดเนอตายจาก

การขาดเลอด เสนเลอดตบ 3. ลมอศฎากาศ เปนอาการทางสมองคลายหมดสตไมรตว

4. ลมสมนา เปนอาการทางสมอง อาจมอาการเลอดออกในสมอง สมองขาดเลอดไปเลยง


โรคในการแพทยแผนปจจบนทสมพนธกบโรคในคมภรชวดาร

โรคของระบบไหลเวยนโลหตและโรคเลอด - ชอก เนองจากปรมาตรเลอดลดลง ระบบประสาท โรคตดเชอ หวใจ อาการแพหรอภาวะไวเกน ระบบตอมไรทอ - ความดนโลหตสง เนองจากปจจยทางพนธกรรม ภาวะความผดปกต อายทมากขน และภาวะทหวใจตองทางานหนก โรคหวใจขาดเลอด - โรคกลามเนอหวใจตาย หมายถง โรคหลอดเลอดหวใจตบ หรอโรคหลอดเลอดโคโรนาร ม 2 ลกษณะ คอขาดเลอดชวขณะ และกลามเนอหวใจตาย สาเหตมาจากภาวะหลอดเลอดแดงแขง เนองจากมไขมนเกาะ ทเรยกวา อะเทอโรสเคลอโรซส ซงเปนผลมาจากความเสอมของรางกายตามวย นอกจากนยงมปจจยอน เชน การสบบหรจด ภาวะไขมนในเลอดสง ความดนโลหตสง เบาหวาน ความอวน การขาดการออกกาลงกาย

- โรคหวใจเตนผดจงหวะ อาจพบในคนทเปนโรคหวใจขาดเลอด โรคหวใจรมาตก หรอเกดจากบหร ชา กาแฟ หรอพษของยา

- หวใจวาย/หวใจลมเหลว มกเปนภาวะแทรกซอนจากโรคหวใจตาง ๆ นอกจากนอาจเกดจากโรคความดนโลหตสง ปอดเรอรง ภาวะไตวายเรอรง คอพอกเปนพษ ภาวะโลหตจางรนแรง การใหนาเกลอหรอใหเลอดเรวเกนไป

- โลหตจางจากภาวะขาดธาตเหลก ถารางกายขาดธาตเหลกกจะสรางเมดเลอดแดงไดนอยกวาทรางกายตองการ ทาใหเกดภาวะเลอดจาง เรยกวา โลหตจางจากภาวะขาดธาตเหลก มสาเหตจากการไดรบสารอาหารโดยเฉพาะธาตเหลก ไมเพยงพอ เชน กนเนอสตว ตบ นมไข ผกใบเขยวนอยเกนไป นอกจากนการเสยธาตเหลกออกไปกบเลอดกเปนอกปจจยเชนกน

โรคทางสมอง - สมองอกเสบ เนองจาก การตดเชอไวรส เชน เชอเรม พษสนขบา โปลโอ เปนตน - เยอหมสมองอกเสบ มสาเหตและความรนแรงแตกตางกนไป ไดแก - แบบอกเสบเฉยบพลนชนดมหนอง เกดจากเชอนวโมคอกคส สเตรปโตคอกคส อโคไล เมนงโกคอกคส ซงมอาการเกดขนเฉยบพลน และรนแรง - แบบอกเสบจากวณโรค เกดจากเชอวณโรค - แบบอกเสบจากไวรส อาจเกดจากเชอคางทม เชอไวรสเอนเทอโร เชอคอกแซกก - แบบอกเสบจากเชอรา มสาเหตจากเชอ ครปโตคอกคส ซงพบในอจจาระของนกพราบ ไก และตามดน เขาสรางกายโดยการหายใจ

- แบบอกเสบจากพยาธ ไดแก ตวจดและพยาธแองจโล


- บาดทะยก เกดจากการตดเชอบาดทะยกทชอวา คลอสตรเดยมเตตาน ทพบอยตามดนทราย และอจจาระสตว - ชกจากไขสง พบในเดกระหวาง 6 เดอนถง 5 ป เนองจากสมองของเดกกาลงเจรญเตบโตจงมความไวตอการกระตนจากไข - โรคลมชก/ลมบาหม เกดจากเซลลสมองบางสวนมการปลดปลอยพลงไฟฟาผดปกต ไมทราบสาเหตแนชด บางรายเกยวของกบกรรมพนธ - เปนลมธรรมดา เนองจากรางกายออนเพลย อยในฝงชนแออด อากาศไมพอหายใจ อยกลางแดดรอน อบอาว ตนเตนตกใจหรอเสยใจกะทนหน - หมดสต มกมประวตไดรบอบตเหต ตงใจกนยาหรอเสพยาเกนขนาดหรอมโรคประจาตวเรอรง - อมพาตครงซก โรคหลอดเลอดสมอง เนองจากความผดปกตของหลอดเลอดแดงในสมอง มการแตก ตบ หรอตน ทาใหเนอสมองบางสวนททาหนาทควบคมการทางานของรางกายตายไปและหยดสงงาน อาจแบงเปน 3 ประการ คอ หลอดเลอดสมองตบ ภาวะสงหลดอดตนหลอดเลอดสมอง หลอดเลอดสมองแตก หรอการตกเลอดในสมอง

- ภาวะโพแทสเซยมในเลอดตา อมพาตครงคราว เกดจากการสญเสยโพแทสเซยมขณะทม อาการทองเดนหรออาเจยนมาก หรอใชยาขบปสสาวะนาน ๆ


บทท 3 การดแลผปวยดวยการนวดสายราชส านก

การนวดสายราชส านก เพอกระตนระบบไหลเวยนเลอดในกลมผปวยอมพฤกษ - อมพาต

การนวดพนฐานขา

การนวดพนฐานขา หมายถง การกดนวดจดและแนวเสนบนกลามเนอขา ตงแตบรเวณสะโพกไปจนถงปลายเทา ซงแบงออกเปน ๔ สวน คอ ขาทอนบน เรมจากสะโพกไปจนถงหวเขา ขาทอนลาง เรมจากหวเขาไปจนถงขอเทา บรเวณหลงเทา และบรเวณรอยพบขาหนบ

การนวดพนฐานขาใหไดผลดและเกดประสทธผล ผนวดบาบดจะตองกาหนดตาแหนงและแนวเสนทนวดไดอยาถกตองและแมนยา รวมทงการจดทาผรบการบา บดและทาของผนวดบาบดไดถกตองเหมาะสม แลวนวดไปตามขนตอนและวธการทกาหนด

ทาของผรบการบ าบด

การนวดพนฐานขา ผรบการบาบดจะอยในทานอนหงาย แขนวางขางลาตว หรอวางบนหนาทองเหนอสะดอ

ต าแหนงและแนวเสนของการนวด

การนวดพนฐานขามตาแหนงและแนวเสนของการนวดดงน

จดท ๑ เรยกวา จดนาคบาท ตาแหนงของจดนอยดานขางของขาทอนลางสวนบน ตรงกบจดตดระหวางเสนตามแนวดง ทลากหางจากขอบนอกของสะบาหวเขาไปทางดานหลง ๒นวมอ ลงไปตดกบเสนตามแนวระนาบ ซงตากวาขอบลางขอสะบาหวเขา ๒ นวมอ จดนอยหางมาทางดานหนาของหวกระดกนอง๑ นวมอ

จดท ๒ ตาแหนงของจดนอยตอจากจดท ๑ ไปทางปลายเทา ๑ นวมอ

แนวเสนขาทอนบนและขาทอนลาง แบงออกเปน ๔ แนวเสนดงน

แนวเสนท ๑ เรมจากจดท ๓ ( ภาพท ๑ หมายเลข ๓) ซงอยตากวาจดท ๒ ประมาณ ๑ นวมอ และอยชดกบสนหนาแขงไลล งไปตามขอบสนหนาแขงไปจนถงจดท ๔ (ภาพท ๑ หมายเลข ๔) ซงเปนจดสนสดของกระดกสนหนาแขง อยเหนอสวนบนของตาตมนอก ๑ นวมอ

แนวเสนท ๒ เรมตนจากจดท ๕(ภาพท ๑ หมายเลข ๕ ) ซงอยทจดตดระหวางเสนตามแนวดง จากขอบนอกของสะบาหวเขากบเส นตามแนวระนาบ ๒ นวมอเหนอขอบบนของสะบาหวเขา ไลขนไปจนถงจดท ๖ (ภาพท ๑ หมายเลข ๖ ) ซงอยชดหวตะคาก


ภาพท ๑ ต าแหนงและแนวเสนของการนวดพนฐานขา

แนวเสนท ๓ เรมตนจากจดท ๗ (ภาพท ๑ หมายเลข ๗) ซงอยหางจากจดท ๖ ออกมาทางดานหลงและดานนอกประมาณ ๑ ฝามอ ไลลงไปจนถงจดท ๘ (ภาพท ๑ หมายเลข ๘) ซงเปนจดตดระหวางเสนตามแนวระนาบเหนอขอบบนสะบาหวเขา ๒ นวมอ

แนวเสนท ๔ เรมตนจากจดท ๙ (ภาพท ๑ หมายเลข ๙) ซงอยหลงหวกระดกนอง ไลลงไปตามแนวกระดกน จนถงจดท ๑๐ (ภาพท ๑ หมายเลข ๙) ซงอยหลงหวกระดกนอง ไลลงไปตามแนวของกระดกน จนถงจดท ๑๐ (ภาพท ๑หมายเลข ๑๐) ซงอยเหนอสวนบนของตาตมนอก ๑ นวมอ

แนวเสนหลงเทา มอย ๔ แนวเสน แนวเสนท ๑ เรมตนจากจดท ๑๑ (ภาพท ๑ หมายเลข ๑๑) ซงอยทโคนกระดกฝาเทาชนท ๕ ผานขนมาบนหลงเทาจนถงจดท ๑๒ (ภาพท ๑ หมายเลข ๑๒) ซงอยทโคนกระดกฝาเทาชนท ๑ อก๓ แนวเสนขนานกบแนวเสนแรกถดไปทางปลายเทา แตละแนวเสนหา งกนประมาณ ๑ นวมอ แนวเสนสดทายเรมตนจากจดท ๑๗ ซงอยบนหวกระดกฝาเทาชนท ๕ (ภาพท ๑ หมายเลข ๑๗) ไปจนถงจดท ๑๘ ซงอยบนหวกระดกฝาเทาชนท ๑ (ภาพท ๑ หมายเลข ๑๘)

จดท ๑๙ เรยกวา จดเปดประตลมขา (ภาพท ๑ หมายเลข ๑๙) วธกาหนดจดน ใหลากเสนจากหวตะคาก ทามม ๔๕ องศากบเสนตามแนวระนาบทผานหวตะคาก จดนอยตาจากแนวเสน ๒ นวมออยบรเวณกงกลางรอยพบขาหนบ และสงเกตวามชพจรเตนตรงกบหลอดเลอดแดงใหญของขาทอนบน

ทาของผนวดบ าบด

การนวดพนฐานขา ผนวดบาบดจะอยใน ทานงพบเพยบ ยกเวนการนวดเปดประตลมขา ผนวดบาบดจะอยในทานงคกเขาทงสองขาง โดยไมนงทบสนเทา


ขนตอนและวธการนวด

การนวดพนฐานขา แบงออกเปน ๔ ขนตอน ดงน

ภาพท ๒ การนวดพนฐานขา ขนตอนท ๑ การนวดจดท ๑ หรอจดนาคบาท (ก และ ข) และจดท ๒ (ค และ ง)

ขนตอนท ๑ การนวดจดท ๑ และจดท ๒ ผนวดบาบดนงพบเพยบอยระดบหวเขาและหนหนาเขาหาผรบการบาบด ปลายเทาผนวดจะหนไปทางปลายเทาผรบการบาบด วางนวหวแมมอขางเดยวกบขาขางทจะนวดลงทจดนาคบาท กดนวดในลกษณะความอใหนวหวแมมอทามม ๔๕ องศา (ภาพท ๒ ก และ ข ) ตอจากนนจ งเลอนนวหวแมมออยในลกษณะเดมไปกดนวดทจดท ๒ (ภาพท ๒ ค และ ง ) ระยะเวลาในการกดนวดแตละจด ใชคาบนอย

ขนตอนท ๒ การนวดแนวเสนขาทอนบนและทอนลาง ม ๔ แนวเสน ดงน

การนวดแนวเสนท ๑ ผนวดบาบดนงอยในทาเดม ขยบตวจากตาแหนงทนงนวดจดท ๒ ไปทางปลายเทาของผรบการบาบดเลกนอย คออยระดบสวนบนของขาทอนลาง และหนหนาเขาหาผรบการบาบด วางนวหวแมมอลงทงสองขางคกน เรมจากจดท ๓ กดนวดในลกษณะหงายมอใหนวหวแมมอชขน (ภาพท ๓ ก และ ข ) แลวนวดไลเรยงไปตามแนวเสนจนถ งจดท ๔ (ภาพท ๓ ค และ ง ) อนเปนจดสดทายของการนวดแนวเสนท ๑ ใหกดบนกลามเนอชดสนกระดกหนาแขงไมกดบนกระดก ระยะเวลาในการกดนวดแตละจดบนแนวเสน ใชคาบนอย


ภาพท ๓ การนวดพนฐานขา ขนตอนท ๒ การนวดแนวเสนท ๑ ณ จดเรมตน (ก และ ข) และจดสดทาย (ค และ ง)

การนวดแนวเสนท ๒ ผนวดบาบดนงพบเพยบอยระดบหวเขาและหนหนาเขาหาผรบการบาบด วางนวหวแมมอลงทงสองขางคกนทจดท ๕ กดนวดในลกษณะหงายมอใหนวหวแมมอช ขน (ภาพท ๓ ก และ ข) แลวนวดไลเรยงขนไปตามแนวเสนจนถงจดท ๖ (ภาพท ๓ ค และ ง ) อนเปนจดสดทายของการนวดแนวเสนท ๒ ระยะเวลาในการกดนวดแตละจดบนแนวเสนใชคาบนอย

ภาพท ๔ การนวดพนฐานขา ขนตอนท ๒ การนวดแนวเสนท ๓ ณ จดเรมตน (ก และ ข) และจดสดทาย (ค และ ง)

การนวดแนวเสนท ๓ ผนวดบาบดนงพบเพยบอยระดบสะโพกและหนหนาเขาหาผรบการบาบด วางนวหวแมมอลงทงสองขางคกนทจดท ๗ กดนวดในลกษณะความอใหนวหวแมมอชลง (ภาพท ๔ ก และ ข) แลวนวดไลเรยงลงไปตามแนวเสนจน ถงจดท ๘ (ภาพท ๔ ค และ ง ) อนเปนจดสดทายของการนวดแนวเสนท ๓ ระยะเวลาในการกดนวดแตละจดบนแนวเสน ใชคาบนอย

การนวดแนวเสนท ๔ ผนวดบาบดนงพบเพยบอยระดบสวนบนของขาทอนลางและหนหนาเขาหาผรบการบาบด วางนวหวแมมอลงทงสองขางคกนทจดท ๙ กดนวดในลกษณะความอใหนวหวแมมอชลง (ภาพท ๕ ก และ ข ) แลวนวดไลเรยงลงไปตามแนวเสนจนถงจดท ๑๐ (ภาพท ๕ ค และ ง ) อนเปนจดสดทายของการนวดแนวเสนท ๔ ระยะเวลาในการกดนวดแตละจดบนแนวเสน ใชคาบนอย


ภาพท ๕ การนวดพนฐานขา ขนตอนท ๒ การนวดแนวเสนท ๔ ณ จดเรมตน (ก และ ข) และจดสดทายท (ค และ ง) ขนตอนท ๓ การนวดแนวเสนหลงเทา ผนวดบาบดนงพบเพยบอยระดบกงกลางหนาแขงและหนหนาเขาหาผรบการบาบด วางนวหวแมมอขางเดยวกน กบขาของผรบการบาบดลงทจดท ๑๑ ในลกษณะความอใหนวหวแมมอชลง กดรดไปตามแนวเสน จนถงจดท ๑๒ (ภาพท ๖ ก ถง ง ) แลวยกนวหวแมมอขน กดรดเรยงไปทละแนวเสน เพอคลายหลงเทา ระยะเวลาในการกดรดแนวเสนละ ๒-๓ วนาท หลงจากนนจบปลายเทาของ ผรบการบาบดแบะออกไปทางดานขาง (ภาพท ๖ จ) เพอเตรยมนวดเปดประตลมขาตอไป

ภาพท ๖ การนวดพนฐานขา ขนตอนท ๓ การนวดแนวเสนหลงเทา (ก ถง ง ) และการแบะปลายเทาออก เพอเตรยมเปดประตลมขา (จ)


ขนตอนท ๔ การนวดเปดประตลมขา หลงจากนวดคลายหลงเทาแลว ผนวดบาบดเลอนตวขนมานงคกเขาทงสองขางคกน โดยไมนงทบสนเทา หวเขาอยระดบเดยวกบจดเปดประตลมขา และหนหนาไปทางศรษะของผรบการบาบด วางปลายนวกอยแตะหวตะคาก ใหสนมอทามม ๔๕ องศากบเสนตามแนวนอนทลากผ านหวตะคาก (ภาพท ๗ ก และ ข ) เมอวางฝามอลง สวนของสนมอทอยในแนวแกนนวนางจะอยตรงกบจดท ๑๙ บรเวณกงกลางขาหนบ (ภาพท ๑ หมายเลข ๑๙) ซงจะรสก

สมผสไดชพจรของหลอดเลอดแดงใหญของขาทอนบน กดนวดดวยการโนมตวลงเพอใชนาหนกตวเพมแรงกด (ภาพท ๗ ค ถง ง ) แรงทใชในการกดนวดตองมทศตงฉากกบจดเปดประตลมขา กดจนชพจรทสมผสไดเตนเบาลงหรอหายไป แลวนงไว ระยะเวลาในการกดนวด ใช ๑ คาบใหญ จงคลายแรงกด ไมควรกดนวดนานเกน ๔๕ นาท

ภาพท ๗ การนวดพนฐานขา ขนตอนท ๓ การนวดแนวเสนหลงเทา (ก ถง ง) และการแบะปลายเทาออก เพอเตรยมเปดประตลมขา (จ)

ประโยชนการนวด

การนวดพนฐานขา มประโยชนชวยลดความตงตว และเพมประสทธภาพการยดหยนของกลามเนอ เสนเอน และขอตอของขา เปนการเตรยมความพรอมกอนการนวดจดสญญาณ เพอรกษาโรคทเกยวกบหลงสะโพก ขา เขา เทา และทอง

ขอควรระวงในการนวด

การนวดพนฐานขา จะมความปลอดภย หากผนวดบาบดใชความระมดระวง และนวดตามตาแหนงและแนวเสนทถกตอง ตามคาบ ขนาด และทศทางของแรง อยางไรกตามนอกจากขอควรระวงทวไปซงกลาวไวในบ ทท ๑ แลว สงทผนวดบาบดตองระมดระวงเปนพเศษ คอ การนวดเปดประตลมขา หากผนวดบาบดวางตาแหนงมอทามมมากหรอนอยกวา ๔๕ องศา หรอกดเหนอจดเปดประตลมขา อาจทาใหผรบการบาบดเกดอาการขดยอกทบรเวณตนขาดานหนา ในขณะเดนกได

การนวดพนฐานขาดานนอก

การนวดพนฐานขาดานนอก หมายถง การนวดกดจดและแนวเสนบนกลามเนอขาดานนอก ตงแตบรเวณสะโพกไปจนถงขอเทา ซงแบงออกเปน ๓ สวน คอ บรเวณสะโพก ขาทอนบนดานนอก เรมจากบรเวณสะโพกไปจนถงขอเขา และ ขาทอนลางดานนอก เรมจากขอเขาถงดานหนาของตาตมนอก


การนวดพนฐานขาดานนอกใหไดผลดและเกดประสทธผล ผนวดบาบดจะตองกาหนดตาแหนงและแนวเสนทนวดไดอยางถกตองและแมนยา รวมทงจดทาของผรบการบาบดและผนวดบาบดไดถกตองเหมาะสม แลวนวดไปตามขนตอนและวธการทกาหนด


การนวดพ นฐานขาดานนอก ผรบการบาบดจะอยใน ทานอนตะแคงคเขาขางหนง แนวหวไหลตงฉากกบพน (ภาพท ๘)

ภาพท ๘ การนวดพนฐานขาดานนอก ผรบการบ าบดอยในทานอนตะแคงคเขาขางหนงต าแหนงและแนวเสนของ การนวด การนวดพนฐานขาดานนอก มต าแหนงและแนวเสนของการนวด ดงน

จดท ๑ (ภาพท ๙ หมายเลข ๑) ตาแหนงของจดนอยในแนวดงดานขางลาตว ตากวาขอบบนของกระดกสะโพก ๑ ฝามอ หรอเปนจดตดระหวางเสนแนวดงดานขางลาตว กบเสนแนวระนาบทลากผานหวตะคาก

จดท ๒ (ภาพท ๙ หมายเลข ๒) ตาแหนงของจดนอยทจดตดของเสนตามแนวดงทหางจากหวตะคากไปทางดานหลง ๒ นวมอ ตดกบเสนตามแนวระนาบตากวาหวตะคาก ๑ นวมอ

ภาพท ๙ ต าแหนงและแนวเสนของการนวดพนฐานขาดานนอก

จดท ๓ (ภาพท ๙ หมายเลข ๓) ตาแหนงของจดนอยทจดตดของเสนทลากจากหวตะคาก ซงทามม ๔๕ องศากบแนวระนาบทผานหวตะคาก กบเสนตามแนวระนาบทลากผานปลายกระดกกระเบนเหนบชนท ๕ ถาสงเกตจะพบวาจดนอยรอยบมกงกลางสะโพก

แนวเสนขาทอนบนดานนอก เรมตนจากจดท ๔ (ภาพท ๙ หมายเลข ๔) ซงอยหางจากจดท ๓ ประมาณ ๑ ฝามอ จดนอยบนรองดานหลงของขาทอนบน ซงเกดจากขอบหลงของกลามเนอคลม


ดานหนาและดานขางของขาทอนบน แลวไลลงไปตามรองจดท ๕ (ภาพท ๙ หมายเลข ๕) ซงอยเหนอขอพบเขาประมาณ ๒ นวมอ

แนวเสนขาทอนลางดานนอก เรยกวา เสนชงฆประพาส เรมตนจากจดท ๖ (ภาพท๙ หมายเลข ๖) ซงอยดานหนาและตากวาหวกระดกนอง ๑ นวมอ ไลลงไปตามแนวกระดกนองจนถงจดท ๗ (ภาพท๙ หมายเลข ๗) ซงอยดานหนาตาตมนอก

ทาของผนวดบ าบด การนวดพนฐานขาดานนอก ผนวดบาบดจะอยใน ทานงคกเขาทงสองขาง โดยไมนงทบสนเทา


การนวดพนฐานขาดานนอก แบงออกเปน ๓ ขนตอน ดงน

ขนตอนท ๑ การนวดบรเวณสะโพก ๓ จด มวธการนวดดงน

การนวดจดท ๑ ผนวดบาบดนงคกเขาทงสองขาง โดยไมนงทบสนเทา เขาดานบนของผนวดบาบดอยระดบเดยวกบชายโคร งซท ๑๐ ของผรบการบาบด หนหนาไปทางเดยวกบผรบการ บาบด วางนวหวแมมอลงทงสองขางคทจดท ๑ กดนวดในลกษณะความอใหนวหวแมมอชลง

ภาพท ๑๐ การนวดพนฐานขาดานนอก ขนตอนท ๑ การนวดบรเวณสะโพก ณ จดท ๓ (ก และ ข)

การนวดจดท ๒ ผทนวดบาบดนงในทาและตาแหนงเดม วางนวหวแมมอลงทงสองขางคกนทจดท ๒ กดนวดในลกษณะหงายมอใหนวหวแมมอชขน ระยะเวลาในการนวดใชคาบนอย

การนวดจดท ๓ ผนวดบาบดนงในทาเดม ขยบตวจากตาแหนงทนงนวดจดท ๒ ลงไปทางปลายเทาของผรบการบาบดเลกนอย หนลาตวไปทางศรษะของผรบการบาบดใหทามม ๔๕ องศากบลาตวของผรบการบาบด แลววางนวหวแมมอลงทงสองขางคกนทจดท ๓ กดนวดในลกษณะความอ ใหนวหวแมมอชลง (ภาพท ๑๐ ก และ ข) ระยะเวลาในการกดนวด ใชคาบนอย


ขนตอนท ๒ การนวดแนวเสนขาทอนบนดานนอก

ภาพท ๑๑ การนวดพนฐานขาดานนอก ขนตอนท ๒ การนวดแนวเสนขาทอนบนดานนอก ณ จดเรมตน (ก และ ข) และจดสดทาย (ค และ ง)

ผนวดบาบดอยในทาและตาแหนงเดยวกบการนวดจดท ๓ แลววางนวหวแมมอขางเดยวกบขาของผรบการบาบดลงทจดท ๔ กดนวดในลกษณะความอใหนวหวแมมอชลง โดยมออกขางหนงแนบชดลาตว ใหทศของแรงชอนกลามเนอไปทางดานหนาเพอคลายกลามเนอ (ภาพท ๑๑ ก และ ข) แลวนวดไลเรยงไปตามแนวเสนจนถงจดท ๕ (ภาพท ๑๑ ค และ ง ) อนเปนจดสดทายของการนวดแนวเสนขาทอนบนดานนอก ระยะเวลาในการกดนวดแตละจดบนแนวเสน ใชเวลาสนๆ ประมาณ ๒-๓ วนาท (สนกวาคาบนอย)

ขนตอนท ๓ การนวดแนวเสนขาทอนลางดานนอก

ขยบปลายขาทอนลางของผรบการบาบดขางทค ใหขนานกบขางทเหยยด โดยใหสนเทาอยประมาณกงกลางหนาแขงของขางทเหยยด ผนวดบาบดนงคกเขาทงสองขาง โดยใหนงทบสนเทา อยระดบสวนบนของขาทอนลางของผรบการบาบดขางทค แลววางนวหวแมมอ ลงทงสองขางคกนทจดท ๖ กดนวดในลกษณะหงายมอใหนวหวแมมอชขน (ภาพท ๑๒ ก และ ข ) แลวนวดไลเรยงลงไปตามแนวเสนจนถงจดท ๗ ภาพท ๑๒ ค และ ง ) อนเปนจดสดทายของการนวดแนวเสนขาทอนลางดานนอก ระยะเวลาในการกดนวดแตละจดบนแนวเสน ใชคาบนอย


ภาพท ๑๒ การนวดพนฐานขาดานนอก ขนตอนท ๓ การนวดแนวเสนขาทอนลางดานนอก ณ จดเรมตน (ก และ ข) และจดสดทาย (ค และ ง) ประโยชนของการนวด

การนวดพนฐานขาดานนอก มประโยชนชวยลดความตงตว และเพมประสทธภาพการยดหยนของกลามเนอ เสนเอน และขอตอของขา เปนการเตรยมความพรอมกอนการนวดจดสญญาณ เพอรกษาโรคทเกยวกบหลง สะโพก ขา เขา เทา และทอง


การนวดพนฐานขาดานนอก จะมความปลอดภย หากผนวดบาบดใชความระมดระวง และนวดตามตาแหนงและแนวเสนทถกตอง ตามคาบ ขนาด และทศทางของแรง อยางไรกตาม นอกจากขอควรระวงทวไป ซงกลาวไวในบทท ๑ แลว ผนวดบาบดตองใชความระมดระวงเปนพเศษ ในกรณทผรบการบาบดมภาวะขอเขาอกเสบ ขอเขาเสอม ขอสะโพกตด ใสขอสะโพกเทยม และหากผรบการบาบดเปนอมพฤกษ อมพาต เหยยดคเขาไมได ผนวดบ าบดตองไมกดนวดจดท ๒ เพราะจะทาใหกระดกขอตอสะโพกหลวมมากขนและอาจเคลอนหลดได

การนวดพนฐานขาดานใน

การนวดพ นฐานขาดานใน หมายถง การนวดจดและแนวเสนบรเวณกลามเนอขาดานใน ตงแตบรเวณโคนขาไปจนถงปลายเทา

ซงแบงออกเปน ๓ สวน คอ ขาทอนบนดานใน เรมจากโคนขาไปถงจดเหนอขอพบเขา จดขอพบเขา และขาทอนลางดานใน เรมจากตาแหนงตากวาเขาลงมาจนถงดานหลงของตาตมใน


การนวดพนฐานขาดานในใหไดผลดและเกดประสทธผล ผนวดบาบดจะตองกดตาแหนงและแนวเสนทนวดไดอยางถกตองและแมนยารวมทงจดทาของผรบการบาบดและผนวดบาบดไดถกตองเหมาะสม แลวนวดไปตามขนตอนและวธการทเหมาะสม


การนวดพนฐานขาดานใน ผรบการบาบดจะอยใน ทานอนตะแคงคเขาดานหนง แนวหวไหลตงฉากกบพน ดงภาพท ๑๓

ภาพท ๑๓ การนวดพนฐานขาดานใน ผทรบการบ าบดอยในทานอนตะแคงคเขาขางหนง


การนวดพนฐานขาดานในมแนวเสนและตาแหนงของการนวดดงน

แนวเสนขาทอนบนดานใน

เรมตนจากจดท ๑ ซงอยทตาแหนงจดตดของเสนตามแนวดงทผานกงกลางของขาทอนบน กบเสนตามแนวระนาบทตาแหนงตากวากนยอย ๒ นวมอไปจนถง จดท ๒ ซงเปนจดตดของเส นกงกลางขาดานในกบเสนตามแนวระนาบเหนอขอบบนของสะบา ๒ นวมอ ถากดนวดทจดท ๑ ไดถกตอง ผนวดบาบดจะรสกสมผสไดถงชพจรของหลอดเลอดแดงใหญของขาทอนบน ภาพท ๑๔ ต าแหนงและแนวเสนนวดพนฐานขาดานใน

จดกงกลางขอพบเขา จดท ๓ หรอจดเปดประตลมเขาอยบรเวณกงกลางขอพบเขา ณ จดนผนวดจะรสกสมผสไดถงชพจรของหลอดเลอดแดงทขอพบเขา

แนวเสนขาทอนลางดานใน เรมตนจากจดท ๔ ซงอยตาแหนงจดตดของเสนแนวดงชดกระดกแขงดานในกบเสนระนาบใตปมกระดก ดานในสวนปลายบนของกระดกแขงลงมาประมาณ ๒ นวมอไลลงไปกลามเนอจนถงจดท ๕ ซงอยขอบบนของตาตมดานใน



การนวดพนฐานขาดานใน ผนวดจะอยในทานงคกเขาทงสองขางโดยไมนงทบสนเทา


การนวดพนฐานขาดานใน แบงออกเปน ๓ ขนตอนดงน

ขนตอนท ๑ การนวดแนวเสนขาทอนบนดานใน

ภาพท ๑๕ ขนตอนท ๑ การนวดพนฐานขาดานใน ณ จดเรมตน ( ก และ ข ) และจดสดทาย ( ค และ ง )

ผนวดบาบดนงคกเขาทงสองขาง โดยไมนงทบสนเทา อยระดบโคนขาของผรบการบาบดและหนหนาไปทางเดยวกบผรบการบาบด วางนวหวแมมอลงทงสองขางคกนจดท ๑ กดนวดในลกษณะหงายมอใหนวหวแมมอชขนแลวนวดไลเลยงไปตามแนวเสนจนถงจดท ๒ อนเปนจดสดทายของการนวดแนวเสนขาดานบนดานใน ระยะเวลาในการกดนวดแตละจดบนแนวเสนใชคาบนอย

ขนตอนท ๒ การนวดจดกงกลางขอพบเขา หรอทเรยกวาการนวดเปดประตลมเขา

ผนวดบาบดนงอยทาเดม อยระดบเขาของผรบการบาบด วางนวหวแมมอขางตรงขามกบขาขางทนวดลงทจด๓ กดนวดในลกษณะความอใหนวหวแมมอควาลง ระยะเวลาในการกดนวด ใชคาบใหญไมควรกดนวดนานเกน ๔๕ วนาท

ภาพท ๑๖ การนวดพนฐานขาดานใน ขนตอนท ๒ การนวดกงกลางขอพบเขา


ขนตอนท ๓ การนวดแนวเสนขาทอนลางดานใน

ผนวดบาบดนงอยในทาเดยวกนกบขนตอนท ๒ ขยบไปทางปลายเทาเลกนอย วางนวหวแมมอขางตรงกนขามกบขาขางทนวดลงจดท ๔ กดนวดในลกษณะความอใหนวหวแมมอทามอทามม ๙๐ องศา แลวนวดไปตามแนวเสน ไมกดลงบนกระดก จดท ๕ อนเปนจดสดทายของการนวดแนวเสนขาทอนลางดานใน ระยะเวลาในการกดนวดแตละจดบนแนวเสนใชคาบนอย

ภาพท ๑๗ การนวดพนฐานขาดานใน ขนตอนท ๓ การนวดแนวเสนขาทอนลางดานใน ณ จดเรมตน ( ก และ ข ) และจดทาย (ค และ ง)

ประโยชนของการนวด

การนวดพนฐานขาดานใน มประโยชนชวยลดความตงตว และเพมประสทธภาพการยดหยนของกลามเนอ เสนเอน และขอตอขา เปนการเตรยมความพรอมกอนนวดสญญาณ เพอรกษาโรคทเกยวกบหลง สะโพก ขา เขา และทอง


การนวดพนฐานขาดานใน จะมความปลอดภย หากผนวดบาบดใชความระมดระวง และนวดตามตาแหนงและแนวเสนทถกตอง ตามคาบ ขนาด และทศทางของแรง อยางไรกต าม นอกจากขอควรระวงทวไปซงกลาวไวในบทท ๑ แลว ผนวดบาบดตองเพมความระมดระวงเปนพเศษ ในการกดนวดจดกงกลางขอพบเขา กรณทผรบการบาบดมอาการเจบเขา และตองระวงในการกดนวดแนวเสนขาทอนลางดานใน หากผรบการบาบดมเขาหรอขาผดรป

การนวดพนฐานหลง

การนวดพนฐานหลง หมายถง การกดนวดแนวเสนบนกลามเนอหลง ตงแตบนเอวไปจนถงตนคอ

การนวดพนฐานหลงใหไดผลดและเกดประสทธผล ผนวดบาบดจะตองกาหนดตาแหนงและแนวเสนทนวดไดอยางถกตองและแมนยา รวมทงจดทาของผรบการบาบดและผนวดบาบ ดไดถกตองเหมาะสม


การนวดพนฐานหลงใหไดผลดและเกดประสทธผล ผนวดบาบดจะตองกาหนดตาแหนงและแนวเสนทนวดไดอยางถกตองและแมนยา รวมทงจดทาของผรบการบาบดและผนวดบาบดไดถกตองเหมาะสม แลวนวดไปตามขนตอนและวธการทกาหนด


การนวดพนฐานหลงผรบการบาบดจะอยในทาใดทาหนงแลวแตความเหมาะสมของสถานท และสภาพรางกายของผรบการบาบด ดงน

ทานอนตะแคงคเขาขางหนง

ผรบการบาบดนอนตะแคงคเขาขาทอยดานบนโนมตวใหหวไหลและสะโพกไปทางดานหนาเลกนอย

ภาพท ๑๘ แสดงทานอนตะแคงคเขาขางหนง

นงขดสมาธ นงเหยยดขา หรอนงหอยเทา

ภาพท ๑๙ แสดงทานงขดสมาธ ภาพท ๒๐ แสดงทานงเหยยดขา หรอนงหอยเทา



การนวดพนฐานหลงมตาแหนงและแนวเสนของการนวดดงน

แนวเสนหลง แนวเสนนเรมตนจาก จดท ๑ ซงอยบรเวณบนเอว ขางสนของกระดกสนหลงสวนเอวชนท ๕ ทางดานขวาและซายขนานขนไปกบแนวกระดกสนหลงจนถงจดท ๒ซงอยข างสนของกระดกสนหลงสวนคอชนท๗ทางดานขวาและซาย

ภาพท ๒๑ ต าแหนงและแนวเสนของการนวดพนฐานหลงทานอน (ก)


การนวดพนฐานหลง ผนวดบาบดจะอยในทาใดขนกบทาของผรบการบาบดดงน ทาผรบการบาบดอยในทานอน ผนวดบาบดจะอยในทานงคกเขาทงสองขาง โดยไมนงทบสนเทา ทาผรบการบาบดอยในทานง ผนวดบาบดจะอยในทาหนมานถวายแหวน


การนวดพนฐานหลงทานอน แบงออกเปน ๒ ขนตอนดงน

ขนตอนท๑ การนวดเทยวขน ผนวดบาบดนงอยในทาคกเขาทงสองขาง โดยไมนงทบสนเทา อยระดบเอวและหนหนาไปทางเดยวกบผรบการบาบด วางนวหวแมมอขางเดยวกบหลงขางทจะนวดลงมจดท ๑ ชดกระดกสนหลงของผรบการบาบด การกดในลกษณะความอใหนวหวแ มมอชลงแลวนวดไลเลยงขนไปตามแนวเสนจนถงจดท ๒ ใชแรงขนาดเบา โดยประมาณคาของแรงเทากบ ๕๐ปอนด ระยะเวลาในการกดนวดแตละจดบนแนวเสนใชคาบนอย

ภาพท ๒๒ การนวดพนฐานหลงทานอน ขนตอนท ๑ การนวดพนฐานหลง ณ จดเรมตน (ก และ ข ) และจดสดทาย (ค และ ง)

ขนตอนท ๒ การนวดเทยวลง ผนวดบาบดนงในทาเดมแตถอยหางออกจากตาแหนงเดมเลกนอยเพอเพมนาหนกในการกดนวดและกดนวดไลเรยงลงตามแนวเดมจากจดท ๒ ไปจนถงจดท ๑


อนเปนจดสดทายของการนวดพนฐานหลงทานอนใชแรง ขนาดปานกลาง โดยประมาณคาของแรงเทากบ ๗๐ ปอนดระยะเวลาในการกดนวดแตละจดบนแนวเสนใชคาบนอย

การนวดพนฐานหลงทานงมขนตอนดงน

ผนวดบาบดอยในทาหนมานถวายแหวน นงทบสนเทา อยดานหลงและหนหนาไปทางเดยวกบผรบการบาบด วางนวหวแมมอลงทง๒ขางทจดท ๑ ชดสนของกระดกสนหลงทง๒ขางพรอมๆกน การนวดในลกษณะความอใหปลายนวหวแมมอทามม ๙๐ องศา ปลายนวทง ๔ (นวช นวกลาง นวนาง และนวกอย ) แตะประคองกลามเนอหลงทง ๒ขางไวใชนวกอยทง ๒ ขางอยทระดบหวตะคาก หรอนวชอยทระดบขอบบนของเชงกราน แลวนวดไลเรยงขนไปตามแนวเสน เมอนวดถงระดบกงกลางหลง ใหผนวดบาบดยกตวขน ไมนงทบสนเทา นวดไลเรยงตอไปอกจนถงจดท ๒ อนเปนจดสดทายของการนวดพนฐานหลงทานง ในการนวดแตละจดสนๆ ปร ะมาณ ๕-๖ วนาท (สนกวาคาบนอย )เพอกระตนเสนประสาทใหตนตว

ภาพท ๒๓ แสดงการนวดพนฐานหลงทานง การนวดแนวเสนหลง ณ จดเรมตน (ก และ ข) และจดสดทาย(ค และ ง)


การนวดพนฐานหลง มประโยชนชวยลดความตง และเพมประสทธภาพการยดหยนของกลามเนอเสนเอน และขอตอของหลง ทงเปนการเตรยมความพรอมกอนการนวดจดสญญาณ เพอรกษาโรคทเกยวกบบา คอ หลง สะโพก ขา และทอง

ขอระวงในการนวด

การนวดพนฐานหลง จะมความปลอดภย หากผนวดบาบดใชความระมดระวง และ นวดตามตาแหนงและแนวเสนอยางถกตอง ตามคาบ ขนาด และทศทางของแรง อยางไรกตาม นอกจากขอควรระวงทวไปซงกลาวไวในบทท ๑ แลว ผนวดบาบดตองใชความระมดระวงเปนพเศษ ในการนวดผปวยทมภาวะกระดกหลงคด กระดกพรน และตองระวงปลายนวทงส (นวช น วกลาง นวนาง และ


นวกอย) เมอกดถงแนวซโครง ตองไมกดลงนาหนกกบชายโครง เพราะหากเผลอออกแรงกด อาจเกดอนตรายกบกระดกซโครง และเมอนวดไปบรเวณตนคอผนวดตองระวงไมใหนวมอทง ๔ นววางทบหรอลาหนาไปกดหรอบบลาคอ เพราะอาจทาใหผรบการบาบดเกด อาการเวยนศรษะ หนามด เปนลมได

การนวดพนฐานแขนดานใน

การนวดพนฐานแขนดานใน หมายถง การกดจดนวดแนวเสนบนกลามเนอแขนดานใน ตงแตกงกลางแขนทอนบนแขนดานในไปจนถ งบรเวณขอมอ ซงแบงออกเปน ๒ สวนคอ แขนทอนบน บรเวณกงกลางแขนทอนบนดานในและแขนทอนลาง เรมตงแตกงกลางขอพบศอกไปจนถงขอมอ

การนวดพนฐานแขนดานในใหไดผลดและเกดประสทธผล ผนวดบาบดจะตองกาหนดตาแหนงและแนวเสนทนวดไดอยางถกตองและแมนยา รวมทงการจดทาของผรบการบาบดและผนวดการบาบดไดถกตอง เหมาะสม แลวนวดไปตามขนตอนและวธการทกาหนด

ภาพท ๒๔ แสดงทาของผรบการบ าบด


การนวดพนฐานแขนดานใน ผรบ การนวดจะอยในทาใดทาหนง แลวแตความเหมาะสมของสถานทและสภาพรางกายของผรบการบาบด ดงน

๑. ทานอนหงาย ผรบบาบดอยในทานอนหงาย เหยยดแขนขางทรบการบาบดใหตรงและตงฉากกบลาตว หงายฝามอขน (ภาพท ๒๔ ก)

๒. ทานง ผรบการบาบดอาจนงสมาธ (ภาพท ๒๔ ข) นงเหยยดขา หรอนงหอยเทากได ผนวดบาบดจบแขนของผรบการบาบดวางพกบนเขาของตนเอง ใหเหยยดตรงและตงฉากกบลาตวหงายฝามอขน



การนวดพนฐานแขนดานใน มตาแหนงและแนวเสนของการนวด ดงน

จดท ๑ (ภาพท ๒๕ หมายเลข ๑) หรอ จดเปดประตลมแขน ตาแหนงของจดนอยทกงกลางของ แขนทอนบนดานใน ตรงกบจดของเสนแนวดงจากแนวหวกระดกตนแขนไปถงขอศอกดานใน กบเสนแนวระนาบเหนอขอศอกดานในประมาณ ๑ ฝามอ ถาสงเกตจะพบวาจดนอยทรองของดานในของกลามเนอดานหนาตนแขนและผนวดบาบดจะรสกสมผสไ ดถงชพจรหลอดเลอดแดงของแขนทอนบน

*แนวเสนแขนทอนลางใน เรมตนจากจดท ๒ (ภาพท ๒๕ หมายเลข ๒) ซงอยกงกลางดานหนาขอพบศอก ลงตามแขนทอนลางระหวางกระดกปลายแขนทง ๒ ชน จนถงจดท ๓ (ภาพท ๒๕ หมายเลข ๓) ซงอยเหนอขอมอ ๑ นวมอ ตรงกบแนวระนาบทผานป มกระดกดานในของขอมอ (ปลายลางของ

กระดกแขนดานใน ) ผวหนงบรเวณดงกลาวของขอมอจะมรอยพบอยโดยรอบ เรยกวา เสนสรอยขอมอ (เหนชดเจนเมองอขอมอ)

ภาพท ๒๕ แสดงจดนวดแนวเสนแขนทอนลางใน


การนวดพนฐานแขนดานใน ผนวดบาบดจะอยในทาใดขนกบทาของผรบการบาบด ดงน ถาผรบการบาบดอยในทานอน ผนวดบาบดจะอยในทานงคกเขาทงสองขาง โดยไมนงทบสนเทา ถาผรบการบาบดอยทานงผนวดบาบดจะอยในทาพรมสหนา


ขนตอนวธการนวด

การนวดพนฐานแขนดานในทานอน แบงออกเปน ๒ ขนตอนดงน

ขนตอนท ๑ การนวดจดท ๑ หรอทเรยกวา การนวดเปดประตลมแขน ผนวดบาบดนงคกเขาทวสองขาง โดยไมนงทบสนเทา อยระดบขอศอกและหนหนาไปทางศรษะของผรบการบาบด ใชมอขางตรงขามกบแขนขางทรบการบาบด จบชพจรบรเวณขอมอ (ภาพท ๒๖ ก และ ข ) วางสนมอขางเดยวกบแขนขางทรบการบาบดลงทจดท ๑ กดนวดในลกษณะความอใหปลายนวทงสหนออกจากตวผนวดการบาบด

ภาพท ๒๖ การนวดพนฐานแขนดานในทานอนขนตอนท ๑ การนวดจดท ๑

(ภาพท ๒๖ ค และ ง ) ถากดไดถกตาแหน ง ชพจรบรเวณขอมอของผรบการบาบดจะเตนเบาลง หลงจากนนใหผนวดบาบดยกมอขางทจบชพจรมาแนบไวขางลาตว (ภาพท ๒๖ จ และ ฉ) หรอวางไวทาเดมกไดระยะเวลาในการกดนวดใชคาบใหญ ไมควรกดนวดนานเกน ๔๕ วนาท

ขนตอนท ๒ การนวดแนวเสนแขนทอนลางดานใน

ผนวดบาบดอยในทาและตาแหนงเดยวกบขนตอนท ๑ วางนวหวแมมอลงทงสองขางคกนทจดท ๒ กดนวดในลกษณะหงายมอใหนวหวแมมอชขน (ภาพท๒๗ ก และ ข ) แลวนวดไลเรยงไปตามแนวเสนจนถงจดท ๓ อนเปนจดสดทายของแนวเสนแขนทอนลาง ระยะเวลาในการกด นวดแตละจดบนแนวเสน ใชคาบนอย

ภาพท ๒๗ แสดงทานวดแนวเสนแขนทอนลางดานใน


การนวดพนฐานแขนดานในทานง แบงออกเปน ๒ ขนตอนดงน

ขนตอนท ๑ การนวดจดท ๑ ผนวดบาบดนงทาพรหมสหนา ในตาแหนงขางเดยวกบแขนขางทจะบาบด ใหหนหนาไปทางตรงขามกบผรบการบาบด ชนเขาขางทใกลผรบการบาบดขนใหปลายเทาอยระดบเดยวกบสะโพกของผรบการบาบด วางแขนของผรบการบาบดไวบนเขาของผนวดบาบดแลวใชมอขางตรงขามกบแขนขางทนวด ประคองขอมอ และจบชพจรบรเวณขอมอ วางนวหวแมมอของแขนอกขางหนงลงทจดท ๑ กดนวดในลกษณะความอใหนวหวแมมอชลง ระยะเวลาในการนวดใชคาบใหญ ไมควรกดนวดนานเกน ๔๕ วนาท

ภาพท ๒๘ แสดงทาการนวดพนฐานแขนดานในทานงขนตอนท ๑ การนวดจดท ๑

ขนตอนท ๒ การนวดแนวเสนแขนทอนลางดานใน

ผนวดบาบดอยในทาและตาแหนงเดยวกบขนตอนท ๑ นวดแขนของผรบบาบดดวยนวหวแมมอทงสองขางหรอขางเดยวกได

การนวดดวยนวหวแมมอทงสองขาง ใหผนวดบาบดวางนวหวมอลงทงสองขางคกนทจดท๒ กดนวดในลกษณะหงายมอใหนวหวแมมอชขน แลวนวดไลเรยงไปตามแนวเสนแขนทอนลางดานใน ระยะเวลาในการนวดแตละจดบนแนวเสนใชคาบนอย

ภาพท ๒๙ แสดงทานวดแนวเสนแขนทอนลางดานใน ขนตอนท ๒


การนวดดวยนวหวแมมอขางเดยว ใหผนวดบาบดใชมอขางตรงขามกบแขนขางทใชนวดประคองขอมอของผรบการบาบด วางนวหวแมมออกขางหนงลงทจดท ๒ การนวดในลกษณะหงายมอใหนวหวแมมอชขน แลวนวดไลเรยงไปตามแนวเสนจนถงจดท๓อนเปนจดสดทายของการนวดแนวเสนแขนทอนลางดานในระยะเวลาในการกดนวดแตละจดบนแนวเสน ใชคาบนอย

ภาพท ๓๐ แสดงทานวดดวยนวหวแมมอขางเดยว


การนวดพนฐานแขนดานใน มประโยชนชวยลดการตงตว และเพมประสทธภาพการยดหยนของกลามเนอ เสนเอนและขอตอแขน เปนการเตรยมความพรอมกอนการนวดจดสญญาณเพอรกษาโรคเกยวกบแขนขอมอ ขอศอก และนวมอ


การนวดพนฐานแขนดานใน จะมความปลอดภย หากผนวดบาบด ใชความระมดระวงและนวดตามตาแหนงและแนวเสนทถกตอง ตามคาบ ขนาด และทศทางของแรง อยางไรกตาม นอกจากขอควรระวงทวไปซงกลาวไวแลว ผนวดตองเพมความระมดระวงเปนพเศษ ไมปฏบตดงน

ไมนวดบนหรอลาเสนสรอยขอมอเพราะจะทาใหนวมอชา เนองจากบร เวณดงกลาว เสนประสาททไปเลยงสวนมอทอดผานอยในระดบตนๆ

การกดแนวเสนแขนทอนลาง ตองไมกดทศทาง ของแรงไปทางตนแขน อาจารยณรงคส กข บญรตนหรญ กลาววาหากกดนวดไมถกตอง อาจทาใหผรบการบาบดเปนลมได

การนวดพนฐานแขนดานนอก

การนวดพนฐานแขนดานนอก หมายถง การกดนวดแนวเสนบนเสนบนกลามเนอแขนดานนอก ดงแตตนแขนไปจนถงขอมอ ซงแบงออกเปน ๒ สวน คอ แขนทอนบน เรมตนจากแขนไปจนถงขอศอก และแขนทอนลาง เรมจากขอศอกไปจนถงขอมอ

การนวดพนฐานแขนดานนอกใหไดผลดและเกดประสทธผล ผนวดบาบด จะตองกาหนดตาแหนงและแนวเสนทนวดไดอยางถกตองและแมนยา รวมทงจดทาของผมารบการบาบดและผนวดและไปนวดตามขนตอนและวธการทกาหนด


ทานอนหงาย ผรบการบาบดนอนหงาย วางแขนความอไวขางลาตว ใหขอศอกงอเพยงเลกนอย (ภาพท ๓๑ )

ทานง ผรบบาบด อาจนงสมาธ (ภาพท ๓๑ ) นงเหยยดขา หรอนงหอยเทากได ใหผมารบบาบดกางแขนออกไปขางลาตว ความอ โดยผนวดบาบดจบขอมอไว

ภาพท ๓๑ แสดงทาผรบการบ าบดนอนหงาย (ก) และ แสดงทาผรบการบ าบดนง (ข)


การนวดพนฐานแขนดานนอก มตาแหนงและเสนของการนวด ดงน แนวเสนแขนทอนบนดานนอก เรมตนจากจดท ๑ (ภาพ) ๓๒ หมายเลข ๑ ) ซงจดกงกลางแขน

ทอนบนดานนอกตาแหนงปลายลางสดของกลามเนอทคลมหวไหล ไลลงไปตามแนวดงดานนอกของกระดกตนแขนจนถงจดท ๗ (ภาพท ๓๒ หมายเลข ๒ ) ซงอยเหนอขอศอก ๒ นวมอ หรอเหนอปมกระดกดานนอกสวนปลายลางของกระดกตนแขน ๒ นวมอ

ภาพท ๓๒ แสดงจดการนวดพนฐานแขนดานนอกแขนทอนบน จดท ๑ และ จดท ๒

แนวเสนแขนทอนลางดานนอก

เรมจากจดท ๓ (ภาพท ๑๑-๒ หมายเลข 3) ซงอยตากวาปมกระดกดานนอกสวนปลายลางของกระดกตนแขน ๒ นวมอ ไลลงไปจนถงจดท 4 (ภาพท ๑๑-๒ หมายเลข 4 ) ซงอยเหนอขอมอ ชดกบสวนของหวกระดกปลายแขนทอนใน

ภาพท ๓๓ แสดงจดการนวดพนฐานแขนดานนอกทอนลางจดท ๓ และ จดท ๔


ทาของผบ าบด

การนวดพนฐานแขนดานนอก ผนวดบาบดจะอยในทาใด ขนอยกบทาของผบาบด คอ ถาผรบบาบดอยในทานอน ผนวดบาบดจะอยในทานงคกเขาทงสองขาง โดยไมนงทบสนเทา ถาผรบการบาบดอยในทานง ผนวดบาบดจะอยในทาพรหมสหนา


การนวดพนฐานแขนดานนอกทานอน แบงออกเปน ๒ ขนตอน ดงน

ขนตอนท ๑ การนวดแนวเสนแขนทอนบนดานนอก ผนวดบาบดนงคกเขาทงสองขาง ไมนงทบสนเทา อยระดบขอศอก หนหนาไปทางเดยวกบศรษะของผ รบการบาบด วางนวหวแมมอขางเดยวกบแขนขางทจะนวดจดท ๑ กดนวดในลกษณะความอใหนวหวแมมอชลง (ภาพท ๓๔ ก และ ข )แลว

กดไลเรยงไปตามแนวเสนจนถงจดท ๒ (ภาพท ๓๔ ค และ ง ) อนเปนจดสดทายของการนวดแนวเสนแขนทอนบนดานนอก ระยะเวลาในการกดนวดแตละจดบนแนวเสน ใชคาบนอย

ภาพท ๓๔ แสดงการนวดแนวเสนแขนทอนบนดานนอก

ขนตอนท ๒ การนวดแนวเสนแขนทอนลางดานนอก ผนวดบาบดอยในทาและตาแหนงเดยวกบขนตอนท ๑ แตหนหนาเขาหาผรบบาบด วางนวหวแมมอลงทงสองขางคกนทจดท ๓ กดนวดในลกษณะหงายมอใหนวหวแมมอชขน (ภาพท ๓๕ ก และ ข ) แลวนวดไลเรยงไปตามแนวเสนจนถง จดท ๔ (ภาพท ๓๕ ค และ ง ) อนเปนจดสดทายของการนวดแนวเสนแขนทอนลางดานนอกระยะเวลาในการกดนวดแตละจดบนแนวเสน ใชคาบนอย

ภาพท ๓๕ แสดงการนวดแนวเสนแขนทอนลางดานนอก


การนวดพนฐานแขนดานนอกทานง แบงออกเปน ๒ ขนตอน ดงน

ขนตอนท ๑ การนวดแนวเสนแขนทอนบนดานนอก ผนวดบาบดนงในทาพรหมสหนา หนหนาไปทางเดยวกนกบผมารบการบาบด ชนเขาขางทอยใกลลาตวของผรบการบาบดขน ใหปลายเทาอยระดบเดยวกบเขาของผรบบาบด สวนการวางมอทาได ๓ ลกษณะ โดยพจารณาตามขนาดแขนของผรบการบ าบด ดงน

นวดดวยมอขางเดยวไขวมอ หมายถง การใชมอขางตรงขามกบแขนขางทจะรบการบาบดประคองขอมอการบาบดไว ใหแขนอกขางหนงไขวขามไป วางนวหวแมนวลงทจดท ๑ กดนวดในลกษณะความอใหนวหวแมมอชลง (ภาพท ๓๖ และ ข) แลวนวดไลเรยงไปตามแนวเสนจนถงทจดท ๒ (ภาพท ๓๖ ค และ ง ) อนเปนจดเสนสดทายของการนวดเสนแขนทอนบนดานนอก ระยะในการนวดกดแตละจดบนแนวเสน ใชคาบนอย ในกรณนใชกบการบาบดทมแขนขนาดปานกลาง

ภาพท ๓๖ แดสงทาและจดนวดดวยมอขางเดยวไขวมอ

นวดดวยมอขางเดยวคว ามอ หมายถง การใชมอขางเดยวกบแขนขางทรบการบาบดประคองขอมอผรบการบาบดไว ใชมออกขางหนงกดนวดโดยไมตองไขวขามแขนอกขางหนง วางนวหวแมมอลงทจดท ๑ กดนวดใน

ลกษณะหงายมอใหนวมอชขน (ภาพท ๓๗ ก และ ข ) แลวนวดไลเรยงไปตามแนวเสนจนถงทจด ๒ (ภาพท ๓๗ ค และ ง ) อนเปนจดสดทายของการนวดเสนแขนทอนบนดานนอก ระยะเวลาในการกดนวดแตละจดบนแนวเสน ใชคาบนอย ในกรณนใชกบผรบการบาบดทมแขนขนาดเลก

ภาพท ๓๗ แสดงนวดดวยมอขางเดยวคว ามอ

ขนตอนท ๒ การนวดแนวเสนแขนทอนลางดานนอก ผนวดบาบดนงอยในทาเดยวกนกบขนตอนท ๑ อาจใชมอขางเดยวหรอทงสองขางในการนวด ดงน


นวดดวยมอทงสองขาง ใหวางนวหวแมมอลงทงสองขางคกนทจดท ๓ กดนวดในลกษณะหงายมอใหนวหวแมมอชขน (ภาพท ๓๘ ก และ ข ) นวดไลเรยงไปตามแนวเสนแขนทอนลางดานนอก ระยะเวลาในการกดนวดแตละจดบนแนวเสน ใชคาบนอย

ภาพท ๓๘ แสดงนวดดวยมอทงสองขาง

นวดดวยมอขางเดยว ใหใชมอขางเดยวกบแขนขางทจะบาบด ประคองขอมอของผรบการบาบดไว วางนวหวแมมออกขางลงทจดท ๓ กดนวดในลกษณะหงายมอใหนวมอชขน (ภาพท ๓๘ ก และ ข) แลวนวดไลเรยงไปตามแนวเสนจนถงจดท ๔ (ภาพท ๓๘ ค และ ง) อนเปนจดสดทายของการนวดแนวเสนแขนทอนลางดานนอก ระยะเวลาในการนวดแตละจดบนแนวเสน ใชคาบนอย

ภาพท ๓๘ แสดงนวดดวยมอขางเดยว


การนวดพนฐานแขนดานนอก มประโยชนชวยลดความตงตว และเพมประสทธภาพของยดหยนของกลามเนอ เสนเอน และขอตอแขน เปนการเตรยมความพรอมกอนการนวดสญญาณ เพอรกษาโรคเกยวกบแขน ขอศอก ขอมอ และนวมอ



การนวดพนฐานแขนดานนอก จะมความปลอดภย หากผนวดบาบดใชความระมดระวง และนวดตามตาแหนงและแนวเสนทถกตอง ตามคาบ ขนาด แ ละทศทางของแรง นอกจากขอควรระวงทวไป ผนวดบาบดตองระวงเปนพเศษ ไมนวดในตาแหนงแนวเสนแขนทอนบนอยางรนแรง เพราะอาจทาใหเกดอนตรายกบเสนประสาทของแขน ผมารบบาบดอาจมขอมอและนวมอออนแรงหรอขอมอตก

การนวดพนฐานโคงคอ

การนวดพนฐานโคงคอ หมายถง การกดนวดแนวเสนบนกลามเนอทางดานหลงของคอ ตงแตตนคอขนไปจนถงทายทอยการนวดพนฐานโคงคอใหไดผลดและเกดประสทธผล ผนวดบาบดจะตองกาหนดตาแหนงและแนวเสนทนวดไดอยางถกตองและแมนยา รวมทงจดทาของผรบการบาบดและผนวดบาบดไดถกตองเหมาะสม แลวนวดไปตามขนตอนและวธการทกาหนดท


การนวดพนฐานโคงคอ ผรบการบาบดจะอยในทานง อาจนงขดสมาธ นงเหยยดขาหรอนงหอยเทากได แลวแตความเหมาะสมของสถานท และสภาพรางกายของผรบการบาบด

ภาพท ๔๑ แสดงนง เหยยดขาหรอหอยเทา (ค)

ภาพท ๔๐ แสดงทานง (ข)


การนวดพนฐานโคงคอ มแนวเสนของการนวด ๒ แนว คอดานขวาและซายของดานหลงกานคอ แตละเสนมแนวดงน

แนวเสนโคงคอ เรมตนทจดท ๑ จดนอยบรเวณตนคอ ดานขวาและซายของสวนนน ซงเกดจากสนกระดกสนหลงสวนคอ ชนท ๗ แนวเสนไลไปตามกานคอ ขนานขนไปกบแนวของกระดกสนหลงสวนคอ จนถง


จดท ๒ ซงอยบรเวณทายทอย หรอทเรยกวากาดน หากสงเกตจะพบวาเปนตาแหนงรอยบมใตฐานกะโหลกศรษะ

ภาพท ๔๒ แสดงต าแหนงและแนวเสนของการนวด


การนวดพนฐานโคงคอ ผนวดบาบดจะอยในทาพรหมสหนา

ภาพท ๔๓ แสดงทาผนวดบ าบดอยในทาพรหมสหนา


การนวดพนฐานโคงคอ มวธการนวด ดงน ผนวดบาบดอยดานหลงของผรบการบาบด ในทาพรหมสหนา ตงเขาขางเดยวกบแนวเสนดานทจะ

นวด (ถานวดแนวเสนขวา ตงเขาขวา ถานวดแนวเสนซาย ตงเขาซาย) ใชมอขางเดยวกบแนวเสนดานทจะนวด ประคองศรษะผรบการบาบด แลววางนวหวแมมอดานตรงขามก บแนวเสนขางทนวดลงทจดท ๑ กดนวดในลกษณะความอใหนวหวแมมอทามม ๙๐ องศา แลวนวดไลเรยงไปตามแนวเสนโคงคอ ใหนวดขนตามแนวเสนเพยงอยางเดยว ไมกดบนกระดกสนหลงสวนคอ ระยะเวลาในการกดนวดแตละจดบนแนวเสน ใชคาบนอย


ภาพท ๔๔ การนวดพนฐานโคงคอ


การนวดพนฐานโคงคอ มประโยชนชวยลดแรงตงตว และเพมประสทธภาพการยดหยนของกลามเนอ เสนเอน และขอตอกระดกสนหลงสวนคอ กระตนการไหลเวยนของเลอดใหขนไปเลยงบรเวณศรษะ ทงเปนการเตรยมความพรอมกอนการนวดจดสญญาณ เพอรกษาโรคเกยวกบบา คอ และศรษะ


การนวดแนวเสนพนฐานโคงคอ จะเปนการนวดทปลอดภย หากผนวดบาบดใชความระมดระวง และนวดตามตาแหนงและแนวเสนทถกตอง ตามคาบ ขนาด และทศทางของแรง อยางไรกตาม นอกจากขอควรระวงทวไปทกลาวไวในบทท ๑ แลว ผนวดบาบดตองเพมความระมดระวงเปนพเศษเกยวกบแนวเสน เพราะหากกดนวดลาดานลาคอมากเกนไป อาจถกเสนเลอดแดงใหญของคอทนาเลอดไปเลยงศรษะและสมองเปนเหตใหผรบการบาบดเกดอาการหนามด เปนลม หออได หากกดนวดดวยนาหนกมากเกนไป อาจทาใหเกดอาการปวดศรษะคาง ทเรยกวา อนลม ไดดวย

การนวดพนฐานทอง

การนวดพนฐานทอง หมายถง การกดนวดจดและแนวเสนบนกลามเนอทางดานทองดานหนา ตงแตบรเวณเหนอหวเหนาไปจนถงใตลนป และออกไปทางดานขางจนถงหวตะคาก ซงแบงเปน ๒ สวน คอ ทองสวนบน และ ทองสวนลาง หรอทเรยกวา ทองนอย โดยอาศยเสนตามแนวระนาบ รอบลาตวทผานตาแหนงสะดอเปนเสนแบง ซงแนวเสนนทางหตถเวชกรรม เรยกวา สายรดไส


การนวดพนฐานทอง ผรบการนวดบาบดจะอยในทานอนหงาย แขนวางขางลาตว ในกรณทกลามเนอหนาทองเกรงหรอตงมาก ใหผรบการบาบดนอนหงายแบบตงชนเขา เพอใหเสนหยอน ชวยลดการเกรงตงของกลามเนอและอวยวะในชองทอง ซงจะงายตอการกดนวด

ภาพท ๔๕ แสดงทาผรบการนวดบ าบดในทานอนหงาย


การนวดพนฐานทอง มตาแหนงและแนวเสนของการนวด ดงน

จดท ๑ ม ๒ จด ดานขวาและซาย ตาแหนงของจดนอยบนกลามเนอทองสวนลาง ใกลกบหวตะคาก วธกาหนดจดนใหลากเสนจากหวตะคากถงสะดอ แลวแบงเปน 4 สวนเทาๆกน จดท ๑ จะอยบนเสนน หางจากหวตะคาก ๑ ใน ๔ สวน

จดท ๒ ม ๒ จด ดานขวาและซาย ตาแหนงของจดนอยหางจากเสนแนวดงกงกลางลาตว ๑ นวมอ และอยตากวาขอบลางของสะดอ ๑ นวมอ

แนวเสนทองทาแหวก

เปนแนวเสนตามแนวดง ม ๒ เสน เสนดานขวาและซาย หางจากแนวดงกงกลางลาตว ๑ นวมอ เรมจากจกท ๒ ซงอยเหนอขอบบนของสะดอ ๑ นวมอ ขนานขนไปกบแนวกงกลางลาตวจนสนสดทจดท ๔ จดท ๕ ตาแหนงแนวนอยทจดกงกลางลาตว ตากวาปลายลนป ๒ นวมอ (ดงภาพท ๔๖)

แนวเสนทองทานาบ เปนแนวเสนตามแนวดง ม ๒ เสน ดานขวา และซาย หางจากแนวดงกงกลางลาตว ๒ นวมอ เรมจากจดท ๖ ซงอยหางจากลนป ๓ นวมอ ขนานไปกบแนวเสนกงกลางลาตวจนสนสดจดท ๗ ซงอยเหนอขอบบนของสะดอ ๑ นวมอ

จดท ๘ ม ๒ จดดานขวาและดานซาย ตาแหนงของจดนอยหางจากเสนแนวดงกงกลางลาตว ๓ นวมอ และอยตากวาขอบลางของสะดอ ๑ นวมอ

จดท ๙ เรยกวา จดเปดประตลมทอง ตาแหนงของจดนอยบนเสนแนวดงกงกลางลาตว เหนอขอบบนของสะดอ ๒ นวมอ ผนวดบาบดจะรสกสมผสไดถงชพจรหลอดเลอดแดงในชองทอง


ภาพท ๔๖ แสดงจดนวดพนฐานทอง


การนวดพนฐานทองทาแหวก มประโยชนชวยลดความตง และเพมประสทธภาพยดหยนของกลามเนอ เสนเอน ผนงหนาทอง การนวดทาแหวกจะชวยใหเสนทองหยอน การนวดทานาบจะชวยใหสญญาณของทองชดขน ทงชวยกระตนการไหลเวยนของเลอดและนาเหลอง กระตนการทางานของ ระบบประสาทบรเวณทอง เปนการเตรยมความพรอมกอนการนวดจดสญญาณ เพอรกษาโรคเกยวกบทอง เชน


ทองอดทองเฟอ เถาดานพรรดก มดลกเคลอน หรอโรคเกยวกบหลงซงเปนเรอรง เชน ยอกหลง ลาบองขอไมไผ


การนวดแนวเสนพนฐานทอง จะเปนกา รนวดทปลอดภย หากผนวดบาบดใชความระมดระวง และนวดตามแนวเสนทถกตอง ตามคาบ ขนาดและทศทา งของแรง และตองระวงในสตรมครรภ ผสงอาย หรอผรบประทานอาหารอมใหมๆ และไมลงนาหนกแรงเกนไป จะทาใหผรบการบาบดเกดอาการจกเสยดทองได และหามนวดในบรเวณตอไปน

- บรเวณลนป (Xiphoid process) เพราะจะทาใหมอาการจกเสยดหนาอก และหายใจลาบาก - บรเวณสะดอและสายรดไส (Transverse plane) เพราะจะทาใหมอาการจดเสยดทอง - บรเวณกระดกซโครง (ribs) เพราะจะทาใหกระดกซโครงหก

ขอหาม หากพบวาผรบการบ าบดมโรคหรอภาวะตอไปน

- มกอนหรอเนองอกภายในชองทอง - ผรบการบาบดมภาวการณบาดเจบอวยวะภายในชองทอง หรอมประวตการผาตดภายในชองทอง - ผปวยทมประวตเสนเลอดเปราะ

การนวดพนฐานหวไหล

การนวดพนบานหวไหล หมายถง การกดนวดบนกลามเนอดานหลงของหวไหล


การนวดพนฐานหวไหล ผรบการบาบดจะอยในทานง อาจนงขดสมาธ นงเหยยดขาหรอนงหอยเทากได แลวแตความเหมาะสมของสถานท และสภาพรางกายของผรบการบาบด

ภาพท ๔๘ แสดงนง นงเหยยดขาหรอหอยเทา (ค)

ภาพท ๔๗ แสดงทานง (ข)


ต าแหนงของการนวด

พนฐานหวไหล มตาแหนงของการนวดอยทจดท ๑ (ภาพท ๔๙ หมายเลข ๑) ซงอยดานหลงของหวไหลกงกลางขอบนอกของกระดกสะบก ตาแหนงนจะหาไดโดยขยบหวไหลไปมา หรอกางแขนขน เมอสะบกเคลอนทและกลามเนอขอบสะบกหยอน จะคลาขอบนอกของกระดกสะบกไดชดขน

ภาพท ๔๙ ต าแหนงของการนวดพนฐานหวไหล จดท ๑


การนวดพนฐานหวไหล ผนวดบาบดจะอยในทาพรหมสหนา


ผนวดบาบดอยในทาพรหมสหนา หนหนาไปทางเดยวกบผรบการบาบด ชนเขาขางทอยใกลผรบการบาบดขน ใหปลายเทาอยระดบเดยวกบเขาของผ รบการบาบด ใชมอขา งเดยวกบหวไหลขางทจะบาบด จบทขอมอและยกแขนผรบการบาบ ดขน จนตนแขนตงฉากกบลาตว ขอศอกงอประมาณ ๙๐ องศา แลววางนวหวแมมออกขางหนงลงทจดท ๑ กดนวดในลกษณะความอทามม ๔๕ องศา (ภาพท ๕๐ ก และ ข ) ระยะเวลาในการกดนวด ใชคาบนอย

ภาพท ๕๐ การนวดพนฐานหวไหล



การนวดพนฐานหวไหล มประโยชนลดความตงตว และเพมประสทธ ภาพของการยดหยนของกลามเนอ เสนเอน และขอตอหวไหล เปนการเตรยมความพรอมก อนการนวดจดสญญาณ เพอรกษาโรคทเกยวกบหวไหล เชน โรคหวไหลตด

ขอควรระวง

การนวดพนฐานหวไหล จะมความปลอดภย หากผนวดบาบดใชความระมดระวง และนวดตาแหนงทถกตอง ตามคาบ ขนาด และทศทางของแรง อยางไรกตาม นอกจากขอควรระวงทวไปทก ลาวไวแลว สงทผนวดบาบดตองระมดระวงเปนพเศษ คอ การยกแขนผรบการบาบด หากอยในระดบทไมถกตองจะทา ใหนวดไมตรงตาแหนงทตองการ อาจมผลทาใหแขนของผรบการบาบด มอาการชา เปลย ออนแรงไปชวขณะ

การนวดพนฐานบา

การนวดพนฐานบา หมายถง การกดนวดบนแนวเสนบนกลามเนอบา ตงแตตนคอไปจนถงหวไหลดานขวาและซาย

การนวดพนฐานบาใหไดผลดและเกดประสทธผล ผนวดบาบดจะตองกาหนดตาแหนงและแนวเส นทนวดไดอยางถกตองและแมนยา รวมทงจดทาของผรบการบาบดและผนวดบาบดไดถกตองเหม าะสม แลวนวดตามขนตอนและวธการทกาหนด


การนวดพนฐานบา ผรบการบาบดจะอยใน ทานง อาจขดสมาธ (ภาพท ๕๑ ก) นงเหยยดขา หรอนงหอยเทา (ภาพท ๕๑ ข) กได แลวแตความเหมาะสมของสถานท และสภาพรางกายของผรบการบาบด

ภาพท ๕๑ การนวดพนฐานบา ผรบการบ าบดอยในทานงขดสมาธ (ก) หรอนงหอยเทา (ข)


ต าแหนงและเสนของการนวด

การนวดพนฐานบา มตาแหนงและแนวเสนของการนวด ดงน

แนวเสนบา เรมตนจากจดท ๑ (ภาพท ๕๒ หมายเลข ๑) ซงอยในแองเหนอสนของกระดกสะบา หางจากขอบในของ หวดมไหล ๒ นวมอ ทงดานขวาและซาย ไปถงตาแหนงจดท ๒ (ภาพท ๕๓ หมายเลข ๒) ทงดานขวาและซาย อยทบรเวณซงเรยกวาตนคอ ตาแหนงของจดนจะอยใกลชดกบสวนนนทเกดจากปลายของสนของกระดกสนหลงสวนคอ ชนท ๗

ภาพท ๕๒ ต าแหนงและแนวสนของการนวด พนฐานบา


การนวดพนฐานบา ผนวดบาบดจะอยใน ทาหกสง ทาหกกลาง และ ทาหกต า ซงแตละทามความสมพนธกบขนาดของแรงทใชในการกดนวด


การนวดพนฐานบา แบงออกเปน ๓ ขนตอนดงน

ขนตอนท ๑ ผนวดบาบดอยในทาหกสง (ภาพท ๕๓ ก)

วางนวหวแมมอลงทงสองขางคกนทจดท ๑ กดนวดในลกษณะหงายมอใหนวหวแมมอชขน (ภาพท ๕๓ ข) แลวนวดไลเรยงไปตามแนวเสนจนถงจดท ๒ ผนวดบาบดวางนวหวแมมอทงสองทามม ๔๕ องศา เพอใหขอนวมอกดชดสนของกระดกสนหลงสวนคอ ชนท ๗ ไดอยางพอเหมาะ ทานจะทาใหกดดวยแรงขนาด

เบา นาหนกโดยประมาณเทากบ ๕๐ ปอนด ระยะเวลาในการกดนวดแตละจดบนแนวเสนใชคาบนอย

ภาพท ๕๓ การนวดพนฐานบา ขนตอนท ๑ ผนวดบ าบดอยในท าหกสง (ก) กดนวด ณ จดท ๑ (ข) และจดท ๒ (ค)


ขนตอนท ๒ ผนวดบาบดอยใน ทาหกกลาง วางนวหวแมมอเหมอนการนวดขนตอนท ๑ นวดบนแนวเสนเดยวกน แตกดนวดยอนกลบจากจดท ๒ ไปยงจดท ๑ ทานจะทาใหกดนวดไดดวยแรงขนาดปานกลาง นาหนกโดยประมาณเทากบ ๗๐ ปอนด ระยะเวลาในการกดนวดแตละจดบนแนวเสนใชคาบนอย

ภาพท ๕๔ การนวดพนฐานบา ขนตอนท ๒ ผนวดบ าบดอยในทาหกกลาง

ขนตอนท ๓ นวดเหมอนกบนวดขนตอนท ๑ แตผนวดบาบดอยใน ทาหกต า ทานจะทาใหกดนวด ดวยแรงขนาดหนก นาหนกโดยประมาณเทากบ ๙๐ ปอนด ระยะเวลาในการกดนวดแตละจดบนแนวเสน ใชคาบนอย

ภาพท ๕๕ การนวดพนฐานบา ขนตอนท ๓ นวดเหมอนกบนวด ขนตอนท ๒ แตผนวดบ าบดอยในทาหกต า


การนวดพนฐานบา มประโยชนลดความตงตว และเพมประสทธภาพการยดหย นของกลามเนอ เสนเอน ของบา ไหล คอ และสะบก ทงเปนการเตร ยมความพรอมกอนการนวดจดสญญาณ เพอรกษาโรคทเกยวกบบา คอ และศรษะ


การนวดพนฐานบา จะเปนการนวดทปลอดภย หากผนวดบาบดใชความระมดระวงและนวดตามตาแหนงและเสนทถกตอง ตามคาบ ขน าด และทศทางของแรง อยางไรกตามนอกจากขอควรระวงทวไปซงกลาวแลว ผนวดบาบดตองเพมความระมดระวงเปนพเศษเกยวกบแนวเสนทนวด หากกดนวมอลาแนวเสนไปทางดานหนามากเกนไป อาจทาใหผรบการบาบดเกดอาการเวยนศรษะ หนามอ เปนลม หออได


ค าแนะน าการพยาบาลผปวยอมพฤกษและอมพาตครงซก

1. ความปลอดภย - เมอเคลอนยายผปวยลงรถเขนหรอเปลนอนจะตองกดลอครถเขนทกครง - ตองทราบตาแหนงของรางกายของผปวยทเสยหนาทกอนทจะเคลอนไหวทกครง - ประคองหรอพยงแขนหรอขาขางทอมพาตใหอยในทาทถกตองเสมอ - ดแลผปวยใหสวมรองเทา เมอลกจากเตยงหรอเคลอนยาย - ยกไมกนเตยงขนทกครงหลงใหการพยาบาล หรอขณะผปวยนอนหลบเพอปองกนผปวยตกเตยง

2. การดแลผวหนง - ตรวจสอบผวหนงบอยๆ สงเกตลกษณะของสผว รอยแดง อาจใชหมอนนมรองบรเวณปมกระดก สงเกตผน จดจาเลอด ความยดหยนและความสะอาดของผวหนง - รกษาความสะอาดผวหนง อาบนาเชดตว วนละ 2 ครง - หากผวหนงแหงแตกใหทาโลชน เพอใหผวหนงชมชน - เปลยนผาปทนอนใหแหงสะอาดอยเสมอ

3. การจดทาในการนอนส าหรบผปวย (ควรเปลยนทานอนทก 2 ชวโมง) - ลาตวเอนไปทางดานหลงเลกนอย โดยใชหมอนรองหลงและกนไว - แขนขางทออนแรงเหยยดออกตงฉากกบลาตว ขอศอกเหยยดตรงและอยในทาหงายฝามอขน - ขาขางทออนแรงอยในทาเหยยดสะโพกและเขางอเลกนอยนอนหงาย - แขนขางทออนแรงวางอยบนหมอน กางแขนใหอยหางจากลาตวเลกนอย ขอศอก ขอมอและนวเหยยดตรง - กางขาขางทออนแรงเลกนอย โดยใหเขาเหยยดตรง - ใชหมอนดนปลายเทาเพอปองกนปลายเทาตกนอนตะแคงทบขางปกต - ลาตวเอนไปขางหนาเลกนอย - แขนขางทออนแรงเหยยดตรงไปขางหนาวางอยบนหมอน - ขาขางทออนแรงวางอยบนหมอน โดยใหสะโพกและเขาอยในทางอเลกนอย

4. การออกก าลงทาบรหารทกทา ควรทาวนละ 2 ครง เชาและเยนหรอเวลาทสะดวก

- ทาท1 การบดตวไปมาบรหารกลามเนอหลงวธทา นงบนเกาอหรอบนเตยง กางแขนสองขางออก หมนลาตวไปทางซายอยางชาๆใหมากทสดจนรสกตงแลวคอยๆหมนกลบมาอยในทาเดม แลวหมนไปทางขวา ทาเชนเดยวกนจนครบ 10 ครง

- ทาท 2 งอเขา งอสะโพก - ทางอเขา งอสะโพกวธทา นอนหงายราบกบพน แขนสองขางแนบลาตว ขาทงสองขางเหยยดตรง ยกขาซายขน-ลงอยางชา ๆ ในทางอเขางอสะโพก ทาจงหวะชา ๆ ขางละ 10 ครง


- เหยยดเขา งอสะโพกวธทา นอนหงายราบกบพน แขนสองขางแนบลาตว ขาทงสองขางเหยยดตรง ยกขาขวาขน-ลงอยางชา ๆ และยกขาซาย ทาเชนเดยวกน ขางละ 10 ครง

- ทาท 3 การพบขอสะโพกวธทา นอนหงายราบกบพน แขนสองขาง แนบลาตว คอยๆยกขาในลกษณะงอเขาเขาหาลาตวใหมากทสดจนตง ทาจงหวะชาๆแลวคอยๆเหยยดลงในทาเดม ทาขางละ 10 ครง

- ทาท 4 การบรหารขอไหลและขอศอก - การบรหารขอไหลวธทา นอนหงายราบกบพน ยกแขนทละขางในทาเหยยดแขนใหตรง ขน-ลงทาจงหวะชาๆ ขางละ 10 ครง - การบรหารขอศอกวธทา นอนหงายราบกบพน แขนสองขางแนบลาตว ยกแขนทละขาง ขน-ลง โดยใหศอกอยตดกบพนทาจงหวะชาๆขางละ 10 ครง

- ทาท 5 การบรหารขอเทา โดยการงอ กระดกและหมนขอเทาวธทา นอนหงายหรอนงราบกบพน ขาทงสองขางเหยยดตรงไปขางหนา กระดกขอเทาขนทงสองขางชเขาหาลาตวจนตงแลวคอยๆเหยยดปลายเทาออกจนตง ตอจากนนหมนขอเทาเปนวงกลม โดยเรมหมนออกไปทางดานขวาอยางชาๆ กลบมาอยในทาเดม แลวคอยๆหมนไปทางดานซายอยางชาๆ ทาเชนเดยวกนจนครบ 10 ครง

- ทาท6 การบรหารขอมอในทาควาและงอกระดกขอมอวธทา ความอทงสองขาง เหยยดนวมอทง 5 นว คอยๆงอนวมอเขาหาลาตวจนตง แลวเหยยดออกมาในทาเดม คอยๆทาจงหวะชาๆจนครบ 10 ครง

- ทาท 7 การบรหารนวมอในทากามอ เหยยดและกางออกวธทา แบมอทงสองขาง แลวคอยๆกามอทงสองขางใหแนน คอยๆทาจงหวะชาๆ แลวเหยยดนวมอทงสองขางอยในทาเดม กางนวมอทง 5 นวออกจนตง แลวหบนวมอมาอยในทาเดม ทา 10 ครง

5. การรบประทานยา - ดแลใหผปวยรบประทานยาใหตรงกบคาสงแพทย พรอมสงเกตอาการขางเคยงหรออาการผดปกตหลงไดรบยา - ไมรบประทานยารวมกบยาททาใหฤทธยาลดลง ไมดมแอลกอฮอล 6. อาหารโภชนาการ

-กนอาหารทมกากใย เชน ผก ผลไม - อาหารทมประโยชนและควรรบประทานไดงายๆ งดอาหารรสจด เคม มน - จดอาหารคาเลกๆ ตรวจสอบการเคยว การกลน ระวงอาการสาลกเพอปองกนอาหารเขาหลอดลม - สาหรบผปวยทใหอาหารทางสายยาง ผดแลควรทาอยางถกตองตามวธปฏบต - ใหดมนา 6 - 8 แกว จะชวยใหขบถายดขน


7. การปฏบตภารกจประจ าวน - สอนวธการอาบนา การแปรงฟน การแตงกาย สาหรบผปวยทชวยเหลอตวเองไมไดตองชวยเชดตวบนเตยงอยางนอยเชา-เยน พรอมทงสงเกตลกษณะของผวหนง ถาผวหนงแหงควรใชครมทา - ทาความสะอาดปาก โดยใชปากคบคบสาลชบนายาลางปาก และเชดตามดวยนาสะอาด ถามฟนปลอมทหลดไดเอาออกใหหมด หรอถามฟนโยกมากควรรายงานแพทยเพอปรกษาทนตแพทยตอไป - ดแลบรเวณตา โดยสงเกตวามอาการบวม หอเลอดหรอไม ถามควรประคบดวยความรอนและความเยนสลบกนทก - ทาความสะอาดผม โดยดแลหวผมทกครงทอาบนาบนเตยงและสระผมใหผปวยตามความเหมาะสม - ดแลเลบมอเลบเทา โดยทาความสะอาดพรอมทงตดเลบใหสนเพอไมใหเปนแหลงสะสมเชอโรค และปองกนอนตรายจากกา ขดขวนตนเอง - ดแลบรเวณอวยวะสบพนธ โดยทาความสะอาดทกครงหลงขบถาย ผปวยหญงใหเชดจากบนลงลางเพอปองกนเชอจากทวารหนกเขาสชองคลอด สาหรบผปวยทใสสายสวนปสสาวะ ใหทาความสะอาดเชา-เยน พรอมทงสงเกตลกษณะสผวบรเวณอวยวะสบพนธ ผด ผนคน ไมควรทาแปงบรเวณดงกลาวเพราะจะทาใหหมกหมม ตดเชอได

8. ค าแนะน าอนๆ - ควรมาตรวจตดตามการรกษาอยางสมาเสมอ ตรงตามวน เวลาทแพทยนด ถามอาการผดปกต ใหมาพบแพทยไดทนท ไม ตองรอวนนด - การดแลดานจตใจ ผปวยอมพาตบางรายอาจมอาการสบสน ความจาเสอม หวเราะหรอรองไหโดยไมไดตงใจ โมโหงาย ฉนเฉยว ซมเศรา หรอทาอะไรทไมสมควร โดยไมมเหตผล ผดแลตองใหกาลงใจ ใหอภย หลกเลยงภาวะททาใหผปวยโศกเศราเสยใจ ดใจมาก และภาวะเครยด

การประคบสมนไพร

การประคบสมนไพร คอ การใชสมนไพรมาหอดวยผาเปนลก เรยกวา ลกประคบ นาลกประคบไปนงใหรอนแลวนามาประคบบรเวณทปวดหรอเคลด ขดยอก จะชวยบรรเทาอาการ ปวดเคลดขดยอกได สมนไพรทใชทาลกประคบสวนใหญเปนสมนไพรทมนามนหอมระเหย เมอนงรอนแลว นามนหอมระเหยซงเปนตวยาจะออกมากบไอนาและความชน เมอประคบตวยาเหลานนจะซมเขาในผวหนง ชวยรกษาอาการเคลด ขดยอก และอาการปวด นอกจากเนนแลว ความรอนจากลกประคบจะชวยกระตนการไหลเวยนของโลหตดขน ชวยใหตวยาซมผานผวหนงไดดขน ทงกลนจากนามนหอมระเหยยงชวยใหเกดความสดชนดวย

อปกรณการท าลกประคบ

1. ผาดบสาหรบหอลกประคบ ขนาด 35 x ยาว 35 เซนตเมตร 2 ผน 2. เชอก ดายดบ หรอหนงยาง 3. ตวยาทใชทาลกประคบ


4. เตา พรอมหมอสาหรบนงลกประคบ 5. จานหรอชามอลมเนยมเจาะร (เพอใหไอนาผานได) สาหรบรองลกประคบ

ตวยาทนยมใชท าลกประคบ (ลกประคบ 2 ลก)

1. เหงาไพล (500 กรม) สรพคณ แกปวดเมอย ลดการอกเสบ 2. ผวมะกรด ถาไมมใหใชใบแทนได (200 กรม) สรรพคณ มนามนหอมระเหย แกลมวงเวยน 3. ตะไคร (200 กรม) สรรพคณ แตงกลน 4.ใบมะขาม (100 กรม) สรรพคณ แกอาการคนตามรางกาย ชวยบารงผว 5. ขมนชน (100 กรม) สรรพคณ ชวยลดอาการอกเสบ แกโรคผวหนง 6. ใบสมปอย (100 กรม) สรรพคณ ชวยบารงผว แกโรคผวหนง ลดความดนโลหต 7. เกลอแกง (60 กรม) สรรพคณ ชวยดดความรอนและชวยพาตวยาซมผานผวหนงไดสะดวกขน 8. การบร (2 ชอนโตะ) สรรพคณ แตงกลน บารงหวใจ แกพพอง 9. พมเสน (2 ชอนโตะ) สรรพคณ แตงกลน บารงหวใจ แกหวด

วธการท าลกประคบ

1. หนหวไพล ขมนชน ตนตะไคร ผวมะกรด เปนชนเลก ๆ แลวนามาตาพอหยาบ ๆ 2. นาใบมะขาม ใบสมปอย ผสมกบสมนไพรขอ 1 เสรจแลวใหใสเกลอ การบร คลกเคลาใหเปนเนอเดยว แตอยาใหแฉะเปนนา 3. นาตวยาทจดเตรยมเรยบรอย แลวใสผาดบหอเปนลกประคบประมาณลกสมโอ (นาหนกประมาณ 400 – 500 กรม) รดดวยเชอกใหแนน (ลกประคบเวลาถกความรอนยาสมนไพรจะฝอลงใหรดใหมใหแนนเหมอนเดม) 4. นาลกประคบทไดไปนงในหมอนง ใชเวลานงประมาณ 15-20 นาท 5. นาลกประคบทรบความรอนไดทแลวมาประคบคนไขทมอาการตาง ๆ โดยสบเปลยนลกประคบ

วธการประคบ

1. จดทาคนไขใหเหมาะสม เชน นอนหงาย นง นอนตะแคง ขนอยกบตาแหนงทจะทาการประคบสมนไพร 2. นาลกประคบทรบความรอนไดทแลวมาประคบบรเวณทตองการประคบ (การทดลอบความรอนของลกประคบคอแตะททองแขนหรอหลงมอของผประคบกอน ) 3. ในการวางลกประคบบนผวหนงคนไขโดยตรงในชวงแรก ๆ ตองทาดวยความเรว วางแชนาน ๆ เพอปองกนคนไขจากการลกลวกดวยความรอน 4. เมอลกประคบคลายความรอนลงกสามารถเปลยนลกประคบอกลกทนงไดท (นาลกเดมไปนงตอ) ทาซาตามขอ 2, 3, 4 ประโยชนของการประคบ 1. บรรเทาอาการปวดเมอย 2. ชวยลดอาการบวม อกเสบของกลามเนอ เอน ขอตอ หลง 24-48 ชวโมง


3. ลดอาการเกรงของกลามเนอ 4. ชวยใหเนอเยอ พงผด ยดตวออก 5. ลดการตดขดของขอตอ 6. ลดอาการปวด 7. ชวยเพมการไหลเวยนของเลอด

ขอควรระวง

1. หามใชลกประคบทรอนเกนไป โดยเฉพาะกบบรเวณผวหนงออน ๆ หรอบรเวณทเคยเปนแผลมากอน ถาตองการใชควรมผาขนหนรองกอนหรอรอจนกวาลกประคบจะคลายรอนลงจากเดม 2. ควรระวงเปนพเศษในผปวยเบาหวาน อมพาต เดก และผสงอาย เนองจากกลมบคคลดงกลาวความรสกตอบสนองตอความรอนชา อาจจะทาใหผวหนงไหม พองไดงาย ถาตองการใชควรจะ “ ใชลกประคบทอน ๆ ” 3.ไมควรใชลกประคบสมนไพรในกรณทมแผลการอกเสบ (ปวด บวม แดง รอน) ในชวง 24 ชวโมง แรกอาจจะทาใหบวมมากขน 4. หลงจากประคบสมนไพรแลว ไมควรอาบนาทนทเพราะจะไปชะลางตวยาออกจากผวหนง และอณหภมของรางกายปรบเปลยนไมทนอาจจะทาใหเปนไขได วธเกบรกษา 1. ลกประคบสมนไพรททาในแตละครง สามารถเกบไวใชซาได 3-5 วน 2. ควรเกบลกประคบไวในตเยน จะทาใหเกบไดนานขน ควรตรวจลกประคบดวย ถามกลนบดหรอเหมนเปรยวไมควรเกบไว) 3. ถาลกประคบแหง กอนใชควรพรมดวยนาหรอเหลาขาว 4. ถาลกประคบทใชไมมสเหลองหรอสเหลองออนลงแสดงวายาทใชจดแลว (คณภาพนอยลง) จะใชไมไดผลควรเปลยนลกประคบใหม


บทท 4 การดแลผปวยดวยสมนไพร

สมนไพรรกษาความดนโลหตสง

ทางการแพทยแผนไทยมการใชสมนไพร หรอผลตภณฑจากธรรมชาตในการรกษาหรอบรรเทาอาการจากโรคความดนโลหตสงหลายชนด ซงปจจบนมผลงานวจยของสมนไพรตาง ๆ เปนหลกฐานประกอบเพอใหมการใชสมนไพรไดอยางมนใจ และปลอดภยหลายงาน ตวอยางสมนไพรทนามาใชประโย ชนกบผปวยโรคความดนโลหตสง เชน กระเทยม ขนฉาย ใบทองพนชง กาฝากมะมวง กระเจยบแดง ใบบวบก หญาหนวดแมว ขง ขเหลก ผกช ผกชฝรง มะขาม แมงลก โดยจะขอยกตวอยางรายละเอยดของสมนไพรทนาสนใจตอไปน

1. กระเทยม

ทมาภาพ : http://unifoodsupply.tarad.com/img-lib/spd_20111029163440_b.jpg

ชอวทยาศาสตร Allium sativum L. ชออน ๆ หอมเทยม (ภาคเหนอ) หอมขาว (ภาคอสาน) หอม หอมเทยม (ภาคใต) กระเทยมขาว,

กระเทยม หวเทยม (คาบสมทร), กระเทยมจน (ทวไป), เทยม, ปะเซวา, garlic สวนทใช หว (bulb) รส เผดรอน สรรพคณ ปองกนโรคหลอดเลอดอดตนและกลามเนอหวใจหยดทางานเฉยบพลน ชวยลดปรมาณคอเลสเตอรอลในเสนเลอด ความดนโลหตสง และปรมาณนาตาลในเสนเลอด รกษาโรคทเกยวกบกระเพาะอาหารและลาไส ปองกนโรคหวด วณโรค คอตบ ปอดบวม ไทฟอยล มาลาเรย คออกเสบและอหวาตกโรค สารส าคญ Allinase, Alliin, Allicin, Adenosine ขนาดและวธการใช ใหซอยกระเทยมสดประมาณครงชอนชา กนพรอมอาหารวนละ 2-3 ครงหรออาจจะ เคยว กระเทยมกนสดๆ กได ทสาคญหามกนตอนทองวาง เพราะฤทธรอนของกระเทยมจะทาใหแสบกระเพาะได


หรอ เอากระเทยมประมาณ 250 หว แชกบเหลาขาว ประมาณ 1 ลตร ใชเวลานาน 6 อาทตย รนเอานาใสใสขวดใชรบประทานครงละครงชอนกาแฟ ตอนเชาวนละ 1 ครง รายงานการศกษาวจย จากการทดลองกบผปวย 50 ราย เปนเวลา 3 เดอน คณะนกวจยไดพบวา ผทมความดนเลอดตวบนเกน 140 เมอใหกนแคปซลสารสกดกระเทยม วนละ 4 หลอด ทกวน ความดนจะลดไดโดยเฉลย 10.2 มม. 2. ขนฉาย

ทมาภาพ : http://img.kapook.com/image/Food/P_091052_in_2.jpg ชอวทยาศาสตร Apium graveolens Linn. ชออน ๆ ผกปม ผกขาวปน ผกปน(เหนอ) ฮงชง ขงฉาย(แตจว) ฮนฉน ฉนฉาย (จนกลาง) สวนทใช ตนและใบ รส ฤทธเยน รสหวานอมขม สรรพคณ ชวยขยายหลอดเลอด ลดความดนโลหต ทาใหเจรญอาหาร ชวยขบปสสาวะและ

รกษาโรคตดเชอในทางเดนปสสาวะ ทาใหประจาเดอนมาเปนปกต ชวยบารงประสาทใหมความจาด บารงกระดกและฟน ซงเหมาะสาหรบสตรมครรภและเดกทเปนโรคกระดกออน เพราะมแคลเซยมสง นอกจากนยงมวตามนซ ซงชวยเพมภมคมกนโรค และมเบตา-แคโรทนซงเปนสารตอตานออกซเดชน

สารทส าคญ 3-n-butylphthalide, Carotene, ด-ไลโมนน ซลนน และสารฟธาไลเดส ขนาดและวธการใช วธการนาขนฉายมารกษานนใหเลอกตนสดๆ มาตา คนเอาแตนาดม หรอใชตนสด

1-2 กามอตาใหละเอยดตมกบนา แลวกรองเอากากออก ใชรบประทานครงละ 1-2 ชอนโตะกอนอาหาร หรอกนเปนผกสดผสมในอาหารกได


3. ทองพนชง

ทมาภาพ : http://thaiherbsbeauty.igetweb.com/private_folder/Thongpunchang.jpg สวนทใช ใบ รส เบอเมา สรรพคณ ดบพษไข แกกลากเกลอน ผนคน แกโรคไขขออกเสบ รกษาโรคผวหนง รกษา

โรคมะเรง รกษาโรคความดนโลหตสง แกผมรวง บารง รางกาย แกโรค 108 ประการ แกปวดฝ แกพษง ถอนพษ แกอกเสบ แกโรคมตกต รกษาโรคพยาธวงแหวนตามผวหนง

สารทส าคญ Rhinacathin, Oxymethylanthra quinone, Quinone, Rutin (quercetin - 3 - rutinoside)

ขนาดและวธการใช นาใบทไมออนหรอแกเกนไปนามาตากแดดใหแหง ประมาณ 1 หยบมอหรอประมาณ 20 ใบ ผสมกบชาจน 1 หยบมอ หลงจากนนใชชงในนารอนปลอยทงไวประมาณ 15 นาท แลวนามารบประทานวนละ3 ครง กอนอาหารเชา กลางวน และเยน 5-7 วนตดตอกน แตหากรบประทานไปแลวความดนโลหตยงสงอยกควรรบประทานตอไปอก 5-7 วน จนกวาความดนนนจะลดลงเปนปกตแลว

ขอควรระวง ผทเปนโรคโลหตจาง โรคหวใจ โรคหด โรคความดนโลหตตา โรคมะเรงในเมดเลอด ไมควรรบประทาน


4. กาฝากมะมวง

ทมาภาพ : http://kanchanapisek.or.th/kp6/New/pictures3/l3-254a.jpg

สวนทใช ทงตน รส ฝาดขมเปรยว สรรพคณ เปนยาลดความดน โลหต แกไอ พอกแผล ปรงยา ตมสาหรบสตรหลงคลอด แก ปสสาวะเปนเลอด และความดนโลหตสง ลดอตราการเตนของหวใจ สารทส าคญ ขนาดและวธการใช ใชกาฝากของตนมะมวง นามาตากแหงตมนาดมตางนาชาหรอตากแหงควแลวชงดม

วธการทา เอานาใสหมอตมใสกาฝากมะมวงทตากแหงแลวลงไปตมใหเดอดและเคยวจนกวานาของกาฝากจะออกมาเปนสนาตาลออนๆ ทกสามารถนามาดมเปนนาชา หรอดมแทนนาไดตลอดเวลาทหวนา

5. กระเจยบแดง

ทมาภาพ : http://ittm.dtam.moph.go.th/product_champion/herb2.htm รส เปรยวหวานหอม สรรพคณ ลดอาการความดนโลหตสง ชวยลดคอเลสเตอรอล แกนว และลดไข สารทส าคญ กลบรองดอกมสารสแดงจาพวก anthocyanin จงทาใหมสมวงแดง เชนสาร cyanidin,

delphinidin และมกรดอนทรยหลายชนด เชน ascorbic acid, citric acid, malic acid


และ tartaric acid กรดเหลานทาใหกระเจยบมรสเปรยว และยงพบมวตามนเอ Pectin และแรธาตอน ๆ ไดแก แคลเซยมในปรมาณสงฟอสฟอรส แมกนเซยม เปนตน ใบและยอดออนมวตามนเอ แคลเซยมและฟอสฟอรสในปรมาณสง

ผลการศกษาฤทธทางเภสชวทยา การศกษาในสตวทดลองหรอหลอดทดลอง พบวา สารสกดหรอสารสาคญของกระเจยบแดงมฤทธหลาย ประการ ดงน 1. ฤทธลดความดนโลหต ชาชงหรอสารสกดดวยนาของกระเจยบแดงแสดงฤทธลดความดนโลหตในหน ขาวได กลไกการออกฤทธสวนหนงอาจเนองจากฤทธยบยงเอนไซม angiotensin converting enzyme 2. ฤทธลดไขมนในเลอด เมอใหกระตายทกนไขมนสง กนสารสกดกระเจยบ 0.5 % หรอ 1 % นาน 10 สปดาห พบวาทาใหระดบไตรกลเซอรไรด โคเลสเตอรอล และแอลดแอล-โคเลสเตอรอลลดลงและความรนแรง ของการอดตนของหลอดเลอดแดงใหญจากหวใจนอยกวากลมควบคมอยางมนยสาคญ 3. ฤทธตานการเกดพษตอตบ มงานวจยในสตวทดลอง พบวาสารสกดดวยนาหรอสารสาคญกลม anthocyanins และสาร protocatechuic acid ของกระเจยบสามารถลดความเปนพษตอตบของสารพษได หลายชนด 4. ฤทธตานการเกดแผลในกระเพาะอาหาร สารสกดดวยนา และสวนสกด mucilage มฤทธปองกนการ เกดแผลในกระเพาะอาหารของหนขาว เมอถกกระตนใหเกดแผลดวยยาอนโดเมธาซน, กรด/เอธานอล หรอ ความเครยด โดยการรกษาปรมาณเมอกทเคลอบผนงกระเพาะอาหารไว ประสทธผลในการรกษาจากรายงานการวจยทางคลนก ดงน 1. ฤทธลดความดนโลหต การวจยทางคลนกของชาชงกระเจยบแดงในผปวย ความดนโลหตสงปานกลาง 54 คน เทยบระหวางกลมทได ชาชงกระเจยบ (31 คน) กบกลมควบคมทไมไดชาชง (23 คน) พบวาในวนท 12 หลงไดรบชาชง คาความดน โลหตเมอหวใจบบตวและเมอหวใจคลายตว ลดลง 11.2% และ 10.7% ตามลาดบ เมอเทยบกบวนแรก ซง แตกตางจากลมควบคมอยางมนยสาคญ และ 3 วนหลงจากหยดดมชาชงคาความดนโลหตทงสองคาเพมขน อยางมนยสาคญทางสถต 2. ฤทธขบปสสาวะ เมอใหผปวย 50 ราย ดมผงกระเจยบ 3 กรม ชงนาเดอด 1 ถวยแกว (300 ซซ) วนละ 3 ครง นาน 7 วนถง 1 ป พบวา ไดผลดในการขบปสสาวะ 3. การศกษาในผปวยโรคทางเดนปสสาวะ เมอใหผปวยโรคนวหรอโรคทางเดนปสสาวะอกเสบ เนองอกของตอมลกหมากหลงการผาตด ใชนาดอก กระเจยบ 3 กรม มาชงกบนาเดอด 1 แกว ดมวนละ 3 ครง เปนเวลา 1 ป พบวา 80 % ของผปวยมปสสาวะ ใสกวาเดม และพบวาทาใหปสสาวะเปนกรดจงชวยฆาเชอในทางเดนปสสาวะดวย


ขอหามใช ไมมขอมล ขอควรระวง กระเจยบแดงอาจทาใหเกดอาการทองเสยไดในผปวยบางราย เนองจากมฤทธเปนยาระบายดวย ขนาดและวธการใช นากลบเลยงทแหงตมนาหรอชงนารอนกนเปนชากระเจยบ หรอใชเปนยารกษา อาการขดเบา โดยนากลบเลยงตากแหงบดเปนผง ใชครงละ 1 ชอนชา (หนก 3 กรม) ชงกบนา 1 ถวย (250 มลลลตร) ดมวนละ 3 ครง ตดตอกนทกวนจนกวาอาการขดเบาจะหายไป 6. ใบบวบก รส เฝอน ขม เยน29 สรรพคณ เปนยาบารงหวใจ แกออนเพลย ขบปสสาวะ แกรอนใน ขนาดและวธการใช นาตนสดจานวน 1-2 กามอ มาตมกบนาดม แลวดมเปนประจา สารส าคญ บวบกมสารสาคญจาพวก triterpenoids ไดแก Asiatic acid , madecassic acid, asiaticoside และ madecassoside กระตนการสราง collagen และ glycoaminoglyam เรง กระบวนการสรางเนอเยอใหม ลดการเกด fibrosis ของแผล ชวยปองกนการเกดแผลเปนได ยบยง กระบวนการอกเสบและเรงการสรางหลอดเลอด เพม exprdssion ของ growth factor genes และยนท เกยวของกบการสรางหลอดเลอดใหม28


สมนไพรรกษาเบาหวาน ทางการแพทยแผนไทยมการใชสมนไพร หรอผลตภณฑจากธรรมชาตในการรกษาหรอบรรเทาอาการจากโรคความดนโลหตสงหลายชนด ซงปจจบนมผลงานวจยของสมนไพรตาง ๆ เปนหลกฐานประกอบเพอใหมการใชสมนไพรไดอยางมนใจ และปลอดภยหลายงาน ตวอยางสมนไพรทนามาใชประโย ชนกบผปวยโรคความดนโลหตสง เชน ไหมขาวโพด มะระขนก บอระเพด อบเชย เตยหอม ตาลง ใบสกทอง เหดหลนจอ ไมยราบ ปญจขนธ วานหางจระเข โดยจะขอยกตวอยางรายละเอยดของสมนไพรทนาสนใจตอไปน 1. มะระขนก

ทมาภาพ :http://www.eohho.com/images

ชอวทยาศาสตร Momordica charantia Linn. ชออน ๆ ผกไห มะไห มะนอย มะหวย ผกไซ (เหนอ) สพะซ สพะเด (กะเหรยง-แมฮองสอน) ผกไห (นครศรธรรมราช) ระ (ใต) ผกสะไล ผกไส (อสาน) โกควยเกยะ โควกวย (จน) มะระเลก มะระขนก (ทวไป) Bitter Cucumber สวนทใช ผลดบแกทยงไมสก รส รสขม สรรพคณ ลดนาตาลในเลอด รกษาโรคความดนโลหตสง รกษาโรคเอดส และตานเชอ HIV ตานมะเรง

ใชเปน ยาถาย แกไข แกรอนในกระหายนา ชวยเจรญอาหาร สารส าคญ charantin ขนาดและวธการใช ต ารบยา ๑ : น าคนสด นาผลมะระขนกสด ๘-๑๐ ผล นาเมลดในออก ใสนาลงไปเลกนอย ปนใหละเอยด กรองกากออกจะไดนาดมประมาณ ๑๐๐ มลลลตร (หรอกนทงกากกได) กนทกวนตดตอกน แบงกนวนละ ๓ เวลา ต ารบยา ๒ : ท าเปนชา นาเนอมะระผลเลก (มตวยามาก) ผานาเมลดออก หนเนอมะระเปนชนเลกๆ ตากแดดใหแหง แลวนามาชงกบนาเดอด (มะระ ๑-๒ ชน นา ๑ ถวย) ดมเปนนาชา ครงละ ๒ ถวย วนละ ๓ เวลา หรอจะตมนาดมกได หรอใสกระตกนารอนตมดมเปนกระตกปรมาณมากกสะดวกดมไปเรอยๆ แทนนาเปนเวลาประมาณ ๓ สปดาห ไมเกน ๑ เดอนกเหนผลให


ต ารบยา ๓ : ท าเปนแคปซลหรอลกกลอน กนมะระขนก ๕๐๐-๑,๐๐๐ มลลกรม วนละ ๑-๒ ครง หมายเหต สงทตองระมดระวงเปนพเศษคอ การรบประทานเมลดซงเปนสารกลม ไพรมดนนวคลโอไซด

ทชอวา ไวซน (Vicine) อาจจะทาใหเกดอาการปวดศรษะ เปนไข ปวดทอง และอาการโคมาได ดงนน พงระลกวาเมลดของมะระขนกอาจมพษ หากจะนาผลมะระขนกมาทายารบประทานตองแกะเมลดออกเสมอ

***คนทอง เดกและคนทมนาตาลในเลอดตาไมควรกน*** รายงานการศกษาวจย สรรพคณลดนาตาลในเลอด มรายงานการศกษาทประเทศญปน สหรฐอาหรบเอมเรตส และอนเดย พบฤทธลดนาตาลในเลอดในสตวทดลอง และผปวยเบาหวาน และสามารถชะลอการเกดตอกระจกซงเปนอาการแทรกซอนของโรคเบาหวานได จากผลการวจยสรปวามะระมกลไกการออกฤทธลดนาตาลในเลอดไดหลายวธ คอ ออกฤทธคลายอนซลน ออกฤทธเกยวกบการหลงอนซลนจากตบออน ออกฤทธยบยงการสงเคราะหกลโคส และเพมการใชกลโคสในตบ องคประกอบทางเคมทมฤทธลดนาตาลในเลอดคอ อนซลน คาแรนทน (charantin) และไวซน (vicine) สวนการทดลองทางคลนกมรายงานวานาคนจากมะระขนก 50 มลลลตร และ 100 มลลลตร เพมความทนตอนาตาลของผปวยเบาหวานชนดท 2 ได และยงพบเชนเดมในผทกนผลมะระแหง 0.23 กโลกรมตอวนเปนเวลา 8-11 สปดาห และกนผงมะระขนกแหง 50 มลลกรมตอนาหนกตว 1 กโลกรม เปนเวลา 7 วน ความเปนพษ การศกษาดานพษวทยาและความปลอดภยของมะระขนก พบวาเมลดมสารโมมอรคารน (momorcharin) ประกอบทเปนพษตอระบบสบพนธในสตวทดลองคอ สารดงกลาวมฤทธทาใหแทงในหนถบจกร ไมมพษตอเซลล แตมผลกระทบตอเซลลของตวออนในระยะสรางอวยวะ ทาใหสวนหว ลาตว และขามรปรางผดปกต แตเมลดกสามารถแยกสวนออกไปไดงาย ดงนน จงนาจะมความปลอดภยในการนามาใชพอสมควร มะระขนกจงเปนพชผกสมนไพรตวแรกทควรสงเสรมใหใชเปนสมนไพรคใจ ผปวยเบาหวาน จากการทมรายงานการศกษาวจยถงสรรพคณการลดนาตาลในเลอดทงในสตว ทดลองและในคนเปนจานวนมาก และรปแบบวธใชทใหผลลดนาตาลในเลอดกไมซบซอน คอสามารถใชไดทงนาคน ชงเปนชา หรอกนในรปแบบของแคปซล ผงแหง ซงจากประสบการณของชาวบานไทยมวธการใชมะระขนกควบคมระดบนาตาลใน เลอดดงน


2. บอระเพด

ทมาภาพ : http://www.the-than.com/samonpai/S/a1.jpg ชอวทยาศาสตร Tinospora crispa (L.) Miers ex Hook.f. & Thoms ชออน ๆ เครอเขาฮอ จงจง เจตมลยาน จงจงตวแม (เหนอ) เจตมลหนาม (หนองคาย) หางหม (อบลราชธาน สระบร) ตวเจตมลยาน เถาหวดวน (สระบร) เจดหมนปลก (ภาคใต) สวนทใช เถาแก รส รสขมจด เยน สรรพคณ ระงบความรอนไดด สามารถแกอาการเปนไข ชวยลดคลอเรสเตอรอล ลดนาตาลในเลอด ลด

กรดยรค ชวยปรบสมดลระบบยอยอาหาร และยงชวยใหเจรญอาหาร บารงหวใจ ปองกนโรคหวใจ ชวยใหกลามเนอหวใจบบตวไดดขน การตานอนมลอสระ

สารส าคญ N-trans-feruloyth-ramine, N-cis-feruloyltyramine, tinotuberide, phytosterol, berberine, phytosterol และ Picroretin

ขนาดและวธการใช ใชเถาทโต เตมทมาตากแหง แลวบดใหเปนผง ใชผงครงละ 1 ชอนชา ชงนารอนดม วนละ 2

เวลา เชา-เยน หรอใสในแคปซลเพอใหสะดวกในการใช โดยใชในการรกษาโรคเบาหวาน ปราโมทย ศรภมรมย, พ.ต.ต.,2540, ชมนมสมนไพรไทย, สานกพมพหอสมดกลาง 09, กรงเทพฯ.

การบรโภคบอระเพดใหบรโภคคกบลกใตใบ เพอลดพษในตบ ลกใตใบ มฤทธทาง เภสช วทยาวา มฤทธตานเชอไวรส ลดไข ชวยยบยงความเปนพษตอตบ ขบปสสาวะ รายงานการศกษาวจย สารสกดจากลาตนบอระเพดดวย 95% เอธานอล มฤทธทาให oral glucose tolerance (OGT) ของหนขาวปกต ดขนเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม โดยระดบนาตาลจะลดลง 12.15% และ 12.84% หลงจากปอนสารสกดใหกบหนขาว 4 และ 6 ชวโมงตามลาดบ อยางไรกตามสารสกดดงกลาวไมมผลลดระดบนาตาลในเลอดของหนขาวปกตใน ทกๆ ความเขมขนทใชทดลอง (กลยา และคณะ, 2541) สารสกดจากชนนา ของลาตนบอระเพด สามารถลดระดบกลโคสในเลอดและเพมระดบ insulin ในเลอด ในหนทเปนเบาหวานระดบปานกลางไดอยางมนยสาคญ เมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม แตไมมผลในหนปกต (Noor and Ashcroft, 1989) กลไกในการออกฤทธของสารสกดจากบอระเพดพบวาออกฤทธโดยการ กระตนการหลง insulin ทเบตาเซลล ทาใหเบตาเซลลมความไวตอความเขมขนของ Ca2+ ภายนอกเซลล สงเสรมให


เกดการสะสมของ Ca2+ ภายในเซลล และทาใหเกดการหลงของ insulin โดยไมรบกวนการดดซมของกลโคสจากทางเดนอาหารและไมรบกวนการนากลโคสเขา peripheral cell (Noor and Ashcroft, 1998) การทดสอบความเปนพษ (Chavalittumrong, 1997) 1. การทดสอบความเปนพษเฉยบพลน จาก การศกษาพษเฉยบพลนของสารสกดดวยเอธานอลของลาตนบอระเพด โดยใหทางปากแกหนถบจกร พบวาเมอใหสารสกดในขนาด 4g ตอนาหนกหน 1 kg. (g./kg.) หรอเทยบเทากบลาตนแหง 28.95 g./kg. ไมทาใหเกดอาการพษใด ๆ 2. การทดสอบความเปนพษเรอรง จาก การศกษาพษเรอรงของสารสกดดวยเอธานอลโดยการกรอกสารสกดของบอระเพดขนาด ตางๆ แกหนขาว ตดตอกนเปนเวลา 6 เดอน พบวา สารสกดในขนาด 0.02 g/นาหนกหน 1 kg./day (g./kg./day) ซงเทยบเทากบขนาดทใชในคน ไมมผลตอการเจรญเตบโตหรอการกนอาหารของหน และไมทาใหเกดความผดปกตของคาทางโลหตวทยา หรอคาทางชวเคมของซรม รวมทงไมทาใหเกดพยาธสภาพของอวยวะภายนในตางๆ เมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม แตหนทไดรบสารสกดในขนาด 1.28 g./kg./day หรอ 64 เทา ของขนาดทใชในคน มอตราการเกด bile duct proliferation และ focal liver cell hyperplasia รวมทงมคาของเอนไซม alkaline phosphatase และ alanine aminotransferase และคาครอะตนนสงกวากลมควบคม แสดงใหเหนวาสารสกดบอระเพดใน ขนาดตา เชน ขนาดทใชในคนไมทาใหเกดความผดปกตใดๆ ในสตวทดลอง แตในขนาดทสงอาจทาใหเกดความผดปกตของการทางานของตบและไตได 3. ต าลง

ทมาภาพ : http://biogang.net/upload_img/biodiversity/biodiversity-132890-1.jpg

ชอวทยาศาสตร Coccinia grandis (L.) Voigt, Coccinia cordifolia Gagnep ชออนๆ ผกแคบ (ภาคเหนอ) แคเตาะ (แมฮองสอน) ผกตานน (อสาน) สวนทใช ทงตน รส รสเยน สรรพคณ ลดนาตาลในเลอด สารส าคญ Polyprenol ขนาดและวธการใช


ต ารบ ๑ : นารากผกตาลง รากผกหวานปา รากฟกขาว รากกมนา รากมบก ตมกนตดตอกน ไปเรอยๆ ต ารบ ๒ : ขอรากผกตาลงฝนกบนาดม หรอใชเถาผกตาลงสบเปนทอนๆ ยาว ๒-๓ นว จานวน ๑ กามอ ใสนาพอทวม ตมนาน ๑๕-๒๐ นาท นามาดมเชา-เยน ตดตอกนอยางนอย ๗-๑๐ วน ชวยลดนาตาลในเลอด หรออาจใชสวนของตน ใบ และราก ตมรวมกนแทนเถาอยางเดยวกได ต ารบ ๓ : นา ยอดตาลง ๑ กามอหรอขนาดทกนพออมโรยเกลอหรอเหยาะนาปลา (เพอใหอรอยพอกนได) หอดวยใบตอง นาไปเผาไฟใหสกแลวกนใหหมด หรอกนจนอม กนกอนนอนตดตอกน ๓ เดอน รายงานการศกษาวจย

สาหรบการรกษาเบาหวานดวยตาลงนน ปจจบนมการศกษาวจยเกยวกบตาลงจานวนมากและเปนสมนไพรทนาเชอ ถอไดมากทสดตวหนง จากการทบทวนผลการศกษาวจยอยางเปนระบบเกยวกบสรรพคณของสมนไพรลด นาตาลในเลอดของทมนกวชาการจากมหาวทยาลยฮารวารด พบวาตาลงและโสมมหลกฐานสนบสนนประสทธผลการลดนาตาลดทสด ตาลงแสดงผลการลดนาตาลทงในคนและสตวทดลอง

ใบและเถาตาลงมฤทธลดนาตาลในเลอดได โดยมการทดลองใชนาคนจากใบและเถาตาลง นา คนจากผลดบ และสารสกดจากเถาตาลงดวยแอลกอฮอล พบวามฤทธลดนาตาลในเลอดของกระตายทเปนความดนโลหตสงได สรรพคณของตาลงทชวยลดนาตาล คอ ใบ ราก ผล มการศกษาพบวาการกนตาลงวนละ ๕๐ กรม (ครงขด) ทกวนสามารถรกษาระดบนาตาลใหคงทได ขอดของตาลงคอปลกงาย หางายและราคาถกกวาโสมมากโดยเฉพาะในบานเรา 4. เตยหอม

ทมาภาพ : http://www.baanmaha.com/community/thread34302.html

ชอวทยาศาสตร Pandanus amaryllifolius Roxb. ชออน ๆ เตยหอมใหญ (Toei-hom-yai) (ภาคกลาง) เตยหอมเลก (Toei-hom-lek) ปาแนะวองง (Pa-nae-wo-nging) (มลาย) หวานขาวไหม (เหนอ) ปาแนะออรง (ใต) ปาแนกอจ (ไทย มสลม) ปานหนน (นราธวาส-ปตตาน) พงลง (จน)


สวนทใช ราก รส เยนหอมหวาน สรรพคณ ลดนาตาลในเลอด ลดความดนโลหต ลดอตราการเตนของหวใจ ขบปสสาวะ สารทส าคญ นามนหอมระเหย และมสเขยวของคลอโรฟลล ซงในนามนหอมระเหยประกอบดวยสาร

หลายชนด เชน ไลนาลลอะซเตท (Linalyl acetate) เบนซลอะซเตท (Benzyl acetate) ไลนาโลออล (Linalool) เจอรานออล (geraniol) และ เอทลวานลลน (Ethylvanillin) และมเบตาแคโรทน

ขนาดและวธการใช ใชรากเตยหอม ๑ ขด สบเปนทอนเลกๆ ใสนาประมาณ ๑ ลตร ตมใหเดอดแลวหรไฟลง

เคยวตอไป ๑๕-๒๐ นาท ดมครงละครงแกว วนละ ๓ เวลา เวลาตมจะปรงแตงใสใบเตยหอมใหมสสนและเพมกลนหอมใหชวนดมกได

หรอนาสวนตนและราก ตมกบเนอหรอใบไมสก รายงานการศกษาวจย

การศกษาฤทธทางเภสชวทยาพบวา เตยหอมมฤทธลดนาตาลในเลอด ลดความดนโลหต ลดอตราการเตนของหวใจ ขบปสสาวะ ซงฤทธทางเภสชวทยาทกลาวไปทงหมดนน ซงมาจากการทดลองในหองทดลอง นอกจากนไดมการทาศกษาวจย โดยนานาตมรากเตยหอมไปทดลองในสตวทด ลองเพอดฤทธลดนาตาลในเลอด ปรากฏวาสามารถลดนาตาลในเลอดของสตวทดลองได 5. ขาวโพด

ทมาภาพ : http://www.rakball.net/Rakballhealth/pics/20080207698_03.jpg ชอวทยาศาสตร Zea mays Linn. ชออน ๆ ขาวสาล, สาล (เหนอ), คง (กระบ), โพด (ใต), บอเคเสะ (กะเหรยง-แมฮองสอน), Corn, Maize สวนทใช ไหมขาวโพด เปนสวนของยอดเกสรตวเมย รส รสชมนมนวล สรรพคณ ขบปสสาวะ ขบนาด นวในถงนาด แกไตอกเสบ ดซาน บารงตบ แกความดนโลหตสง

อาเจยนเปน เลอด โพรงจมกอกเสบ เลอดกาเดาไหลออกงาย สารทส าคญ Volatile alkaloid, maizenic acid


ขนาดและวธการใช - ไหมขาวโพดพอประมาณนามาตมใหเขมขน รบประทานแกโรคไตอกเสบได - หากตมไหมดมแทนนาชา สามารถขบปสสาวะได - ตมไหมขาวโพดกบเนอสตวรบประทานแกโรคไอเปนเลอด สาหรบผปวยจากการ ทางานหนก - ไหมแหง 30 กรม ตมนาดม สามารถบรรเทาอาการโรคความดนโลหตสง - ไหมแหง เปลอกกลวยหอมแหง เปลอกแตงโมแหง ปรมาณเทากน ตมนาดม รกษา อาการความดนโลหตสง รายงานการศกษาวจย ฤทธลดนาตาลในเลอด สารสกดจากนาแชสกดยอดเกสรตวเมย สามารถลดนาตาลในเลอดของกระตายไดด และมการศกษาใชยอดเกสรตวเมยแหง 60 กรม ลางนาใหสะอาดตมกนเชาและเยน วนละ 2 ครง ใหกนโปแตสเซยมคลอไรดครงละ 1 กรม วนละ 3 ครงรวมดวย จากคนไข 12 ราย 10 รายมอาการบวมนาทวตวอยางรนแรง บวมมากทหนาอกและทอง อก 2 รายอาการไมรนแรงนก หลงการรกษา 3 เดอน อาการบวมนาทวทงตวหายหมด 9 ราย อาการดขนมาก 2 ราย สวนอก 1 รายใชระยะเวลาเพยง 15 วน เทานนกหาย โดยทวไปหลงจากกนยาน 3 วนปสสาวะมากขน ปรมาณอลบมนและสารพวกไนโตรเจนทไมใชโปรตนในปสสาวะลดลง คนไขบางรายมปรมาณอลบมนในเลอดสงขน บางรายความดนเลอดลดลงสระดบปกต 6. อบเชย

ทมาภาพ : http://a6.sphotos.ak.fbcdn.net/hphotos-ak-

ash2/71666_440356548774_253871578774_5391285_2487139_n.jpg ชอวทยาศาสตร Cinnamomum iners Reinw. ex Blume ชออน ๆ อบเชยตน, มหาปราบ (ภาคกลาง), กระดงงา (กาญจนบร), ฝกดาบ (พษณโลก), สรามด

(สโขทย), บอกคอก (ลาปาง), พญาปราบ (นครราชสมา), กระแจะโมง, โมงหอม (ชลบร), สะวง (ปราจนบร), กระเจยด, เจยดกระทงหน (ยะลา), Cinnamon

สวนทใช เปลอกตน รส รสหวานหอม


สรรพคณ ลดระดบนาตาลในเลอด และจะไมทาใหเกดภาวะนาตาลในเลอดสงไดถามการรบประทานอบเชยอยางตอเนองเปนประจา

สารทส าคญ Methylhydroxy Chalcone Polymer หรอ MHCP ขนาดและวธการใช ภายใน 1 วนควรรบประทานอบเชยอยางนอย 1 กรม และใหรบประทานอยาง ตอเนอง รายงานการศกษาวจย MHCP มคณสมบตคลายฮอรโมนอนซลน และชวยเพมประสทธภาพการทางาน รวมกบอนซลนในเซลลมากขน โดยนกวชาการดานสมนไพรในประเทศเยอรมนได ออกมาสนบสนนสรรพคณ ทางยาของอบเชย ซงสามารถชวยเยยวยารกษาภาวะระดบนาตาลในเลอดสงของผปวยโรคเบาหวาน แบบท ตองพงอนซลนไดอยางเหนผลชดเจน ลาสดไดมการสกดสารสาคญจากอบเชยออกมาบรรจในรปของแคปซล เพอใหผปวย เบาหวานกนไดงายๆ โดยกนวนละ 3 เมด เทยบเทากบอบเชยปน 1.5 ชอนชา ซงเปนปรมาณทเพยงพอสาหรบการไปชวยเสรมสรางประสทธภาพของเซลลซง ทาหนาทผลตอนซลนใหเพมสงขน และสามารถชวยลดระดบนาตาลในเลอดได

ภาคผนวก ข

ประวตยอนกวจย

94

ประวตยอนกวจย หวหนาโครงการวจย 1. ชอ นางสาวจตรลดา คงค า 2. ต าแหนงทางวชาการ - 3. สงกดสาขา/หนวยงาน การแพทยแผนไทยประยกต คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม โทรศพท 088-7522706 E-mail address [email protected] 4. ทอยทตดตอไดสะดวก คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม หวของานวจยทสนใจ 1. การแพทยแผนไทย 2. ฤทธทางชวภาพของสมนไพร ประวตการศกษา พ.ศ. 2549 จบการศกษาหลกสตรการแพทยแผนไทยบณฑต จากมหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช พ.ศ. 2550 จบการศกษาหลกสตรวทยาศาสตรบณฑต สาขาการแพทยแผนไทยประยกต จากมหาวทยาลยมหาสารคาม พ.ศ. 2552 จบการศกษาหลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาเภสชเคม และผลตภณฑ ธรรมชาต จากมหาวทยาลยขอนแกน

ภาคผนวก ค สรปรายงานการใชเงน

96

สรปรายงานการใชเงน

รายการ จ านวนเงน (บาท) 1. หมวดคาวสด 1.1 คาวสดส านกงาน 1.2 คาวสด อปกรณในการจดโครงการ

3,000 20,000

2. หมวดคาใชสอย 2.1 คาตดตอประสานงาน 2.2 คาตอบแทนวทยากร 2.3 คาจดท าคมอการดแลผปวยผปวยอมพฤกษ อมพาตดวยการแพทยแผนไทย และเอกสารประกอบการอบรม 2.4 คาอาหารและอาหารวาง 2.5 คาจดท าใบประกาศนยบตร 2.6 คาเกบขอมล และวเคราะหขอมล 2.7 เขาเลมรายงานฉบบสมบรณ

1,000 11,400 15,600

15,000 1,000 2,000 1,000

รวม 70,000

Documents

Effect of Relay Care to Paralysis Patient Knowledge in ...2556).pdfก กิตติกรรมประกาศ รายงานฉบับนี้สามารถส าเร็จลุล่วงได้ก็