รายงานการวจย เรอง

หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบการจดการขยะมลฝอยของครวเรอน ในชมชนเขตดสตของกรงเทพมหานคร

โดย

ดวงสมร ฟกสงข คณะวทยาการจดการ

ไดรบทนอดหนนจากมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ปงบประมาณ 2555

(1)

บทคดยอ

ชอรายงานการวจย : หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบการจดการขยะมลฝอยของครวเรอน

ในชมชนเขตดสตของกรงเทพมหานคร ชอผวจย : นางสาวดวงสมร ฟกสงข ปทท าการวจย : 2555

.................................................................................................... การศกษาวจยเรอง “หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบการจดการขยะมลฝอยของครวเรอนใน

ชมชนเขตดสตของกรงเทพมหานคร” มวตถประสงคเพอ (1) ศกษาสภาพปจจบนของครวเรอนในชมชนเขตดสตในการจดการขยะมลฝอยกบ การใชหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง (2) พจารณาและวเคราะหถงลกษณะครวเรอนทมผลตอการตดสนใจในการน าหลก ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงตามหลกการ 5R มาใชในการแกไขปญหาขยะมลฝอยของครวเรอนในชมชนเขตดสต และ (3) พฒนาและสงเสรมวธการจดการขยะมลฝอยตามหลกปรชญาเศรษฐกจ พอเพยง ดวยกระบวนการมสวนรวมของประชาชน กลมตวอยางเปน หวหนาครวเรอนในชมชนเขตดสต จ านวน 379 หลงคาเรอน เครองมอทใชในการวจยเปนแบบสอบถาม ท าการวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมส าเรจรป สถตทใชในการวจยคอ คาความถ รอยละ คาเฉลย สวน เบยงเบนมาตรฐาน และคาสมประสทธสหสมพนธ

ผลการวจยพบวาหวหนาครวเรอนมระดบการปฏบตของ การจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R ในดานการลดปรมาณขยะ (Reduce) การน าวสดกลบมาใชซ า (Reuse) การน าวสดทช ารดมาซอมแซมใชใหม (Repair) และการน าวสดหมนเวยนกลบมาใชใหม (Recycle) อยในระดบปานกลาง ขณะทดานการหลกเลยงวสดทยอยสลายยาก (Reject) อยในระดบมาก โดยการวเคราะหพบวา เพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ รายได ขนาดครวเรอน การมสวนรวม ความรเกยวกบการจดการขยะ และความเขาใจหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมความสมพนธกบการน าหลกการ 5R มาใชในการแกไขปญหาขยะมลฝอยของครวเรอนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 นอกจากนผลการวจยพบวาการจดการขยะตามหลกการ 5 R มความสมพนธกบผลการด าเนนงานในการลดปรมาณขยะอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 โดยครวเรอนสวนใหญตองการใหชมชนด าเนนโครงการรไซเคลขยะอยางเปนรปธรรม รวมทงปลกจตส านกและเผยแพรความรใหเยาวชนและคนในชมชนไดตระหนกถงการคดแยกขยะ การใชประโยชนจากขยะ และโทษของขยะมลฝอยในครวเรอน รวมทงตองการใหชมชนจดกจกรรมประกวดหนาบานสะอาดปลอดขยะเพอเปนการเสรมสรางแรงจงใจใหกบครวเรอนในการพฒนาครวเรอนของตนใหสะอาดอยเสมออนสงผลตอสขภาพของคนในชมชนใหดขน

www.ssru.ac.th

(2)

Abstract Title : Sufficient Economy Philosophy and the Management of

Household’s Garbage in Dusit Community, Bangkok Author : Duangsamorn Faksang Year : 2012

................................................................................... ................. The study of “Sufficient Economy Philosophy and the Management of

Household’s Garbage in Dusit Community, Bangkok” aimed (1) to study current state of waste management in the household in Dusit community and the implementation of sufficient economy philosophy, (2) to consider and analyze the characteristic of the household that affects to the decision to apply 5R principle of sufficient economy philosophy in solving the waste problem of households in Dusit community, and (3) to develop and promote the way to manage the waste according to sufficient economy philosophy by public participation. Sample used in this study consisted of 379 head of the households in Dusit community. Research instrument was a questionnaire. Data was analyzed by a computer program. Statistics used in this research were frequency, percentage, mean, standard deviation, and correlation coefficient. Research result revealed that 5R principle applied by the head of the households were waste Reduce, Reuse, Repair, and Recycle at a medium level, and avoid using waste that is difficult to be decomposed (Reject) at a high level. Based on the analysis, gender, age, education level, occupation, income, household size, participation, waste management knowledge, and understanding on sufficient economy philosophy were related to the implementation of 5R principle to solve household waste management problem at the statistical significance level of .05. In addition, the findings showed that waste management according to 5R principle was related to the operational performance in waste reduction at the statistical significant level of .05. Most of the household would like the community to carry on waste recycle project concretely, as well as creating conscious mind and propagandize the knowledge to youths and people in the community about waste separation and fallouts of waste in the household. In addition, most of them would like the community to arrange a competition for the cleanest front yard without any waste in order to create a motivation for households to make their house being always clean, which will lead to better health condition of people in the community.

www.ssru.ac.th

(3)

กตตกรรมประกาศ

รายงานการวจยเรอง "หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบการจดการขยะมลฝอยของครวเรอนในชมชนเขตดสตของกรงเทพมหานคร” (Sufficiency Economy Philosophy and the Management of Household’s Garbage in Dusit Community, Bangkok) เปนโครงการวจยทจดท าขนโดยไดรบการสนบสนนจากมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา เพอน าขอมลไปใชเปนองคความรและแนวทางในการจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

ผวจยขอขอบคณมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา โดยเฉพาะอยางยงขอขอบคณ อาจารย ดร.วทยา เมฆข า ผอ านวยการสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา และคณะท างานทไดใหขอคดเหนและขอเสนอแนะซงเปนประโยชนยงตอการวจย ตลอดทงหวหนาครวเรอนทใหความอนเคราะหขอมลทเปนประโยชนยงทมสวนชวยใหงานวจยครงนส าเรจลลวงตามวตถประสงค และขอขอบคณเพอนๆ ทกคนทใหความชวยเหลอ สนบสนน และใหก าลงใจในการท าวจยใหเสรจสมบรณ

อาจารยดวงสมร ฟกสงข มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

www.ssru.ac.th

สารบญ

หนา บทคดยอ (1) ABSTRACT (2) กตตกรรมประกาศ (3) สารบญ (4) สารบญตาราง (6) สารบญภาพ (8) บทท 1 บทน า……………………………………………………………………………………………………….1 1.1 ความส าคญและทมาของปญหาทท าการวจย.…………………………………………1 1.2 วตถประสงคการวจย……………….………………………………………………………….3 1.3 ขอบเขตของการวจย…..……………………………………………….………………………3 1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ…………………………………………………………………..4 1.5 นยามศพทเฉพาะ………………………………………………………............................4 บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ………….……………………………………………………….5 2.1 แนวคดเกยวกบหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง.……………………………………..5 2.2 แนวคดเกยวกบการมสวนรวม.........................................………………………..11 2.3 แนวคดเกยวกบการจดการขยะ.............................…………………………………22 2.4 งานวจยทเกยวของ….....................…....................……………………….…………45 2.5 กรอบแนวคดการวจย........................................………………………….…………47 บทท 3 วธด าเนนการวจย.......................................................................... ......................48

3.1 ประชากรและกลมตวอยาง………………………………………………………..……...48 3.2 เครองมอทใชในการวจย……………………………….....................………………...48 3.3 ขนตอนในการสรางเครองมอ…………………………………………………………..…50 3.4 การเกบรวบรวมขอมล……………………………………………........................…...50 3.5 การวเคราะหขอมล.....................................................................................50

บทท 4 ผลการวจย.........................................................................................................52 4.1 การวเคราะหขอมล……….............................................................................52

www.ssru.ac.th

(5)

สารบญ (ตอ)

หนา

บทท 5 สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ....................................................................68 5.1 สรปผลการวจย.............……………………………..…………………………...……………..68 5.2 การอภปรายผล......…………………………….……………………...........................…...70 5.3 ขอเสนอแนะทไดจากการวจย…………………………...…......................………….....73 5.4 ขอเสนอแนะในการท าวจยในอนาคต.…………………………..…………………….......73

บรรณานกรม 74 ภาคผนวก ภาคผนวก ก 77 ภาคผนวก ข 85 ประวตผท ารายงานการวจย 88

www.ssru.ac.th

สารบญตาราง

ตาราง หนา 1 แสดงความถและรอยละของกลมตวอยางตามตวแปรเพศ อาย ระดบการศกษา

อาชพ รายไดตอเดอนของครวเรอน จ านวนสมาชกในครวเรอน และท าเลทตงครวเรอน……………………………………………………………………….…………53

2 แสดงความถและรอยละของกลมตวอยางตามตวแปรความรความเขาใจเกยวกบ การจดการขยะ…………………………………….……………………………………………….………55

3 แสดงความถและรอยละของกลมตวอยางตามตวแปรความรความเขาใจ หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง………………………………………………………………….……56

4 แสดงคาเฉลย (x) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ของระดบการปฏบต การจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R โดยรวม…….…………………57

5 แสดงคาเฉลย (x) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ของระดบการปฏบต ของการจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R ดานการลดปรมาณขยะ (Reduce) เปนรายขอ……………………………………………………………………….…………57

6 แสดงคาเฉลย (x) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ของระดบการปฏบต ของการจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R ดานการน าวสด กลบมาใชซ า (Reuse) เปนรายขอ…………………………………………………………………58

7 แสดงคาเฉลย (x) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ของระดบการปฏบต ของการจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R ดานการน าวสดท ช ารดมาซอมแซมใชใหม (Repair) เปนรายขอ…………………………………………….…59

8 แสดงคาเฉลย (x) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ของระดบการปฏบต ของการจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R ดานการน าวสด หมนเวยนกลบมาใชใหม (Recycle) เปนรายขอ……………………………………………59

9 แสดงคาเฉลย (x) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ของระดบการปฏบต ของการจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R ดานการหลกเลยง วสดทยอยสลายยาก (Reject) เปนรายขอ……………………………………….……………60

10 แสดงคาเฉลย (x) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ของระดบ ผลการด าเนนงานการจดการขยะ………………………………………………………………61

11 แสดงการทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานเพศกบ การจดการขยะตามหลกการ 5R ………………………………..……………………………62

www.ssru.ac.th

(7)

สารบญตาราง (ตอ)

ตาราง หนา 12 แสดงการทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานอายกบ

การจดการขยะตามหลกการ 5R.………………………………………………….……………..62 13 แสดงการทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานระดบการศกษา

กบการจดการขยะตามหลกการ 5R…………………………………………………………..…...63 14 แสดงการทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานอาชพกบ

การจดการขยะตามหลกการ 5R………………………………….…………………………….…..63 15 แสดงการทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานรายไดกบ

การจดการขยะตามหลกการ 5R……………………………………………………………….…..64 16 แสดงการทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานขนาดครวเรอน

กบการจดการขยะตามหลกการ 5R…………………………………………………….…….…..64 17 แสดงการทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานการมสวนรวม

กบการจดการขยะตามหลกการ 5R…..……………………………………………………...…..65 18 แสดงการทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานความรเกยวกบ

การจดการขยะกบการจดการขยะตามหลกการ 5R..…………………………………….....65 19 แสดงการทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานความเขาใจ

หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบการจดการขยะตามหลกการ 5R…………….….…..66 20 แสดงคาสมประสทธสหสมพนธระหวางการจดการขยะตามหลกการ 5R

กบผลการด าเนนงานโดยรวม…………………………………………………………………......66

www.ssru.ac.th

(8)

สารบญภาพ ภาพ หนา 1 กรอบแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง.................................................................9

www.ssru.ac.th

บทท 1 บทน า

1.1 ความส าคญและทมาของปญหาทท าการวจย

หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง นบวาเปนปรชญาอนส าคญยงทองคพระบาทสมเดจพระ เจาอยหวทรงมพระราชด ารสแนะแนวทางการด าเนนชวตใหกบสงคมไทยในทกระดบ ตงแตระดบครอบครว ระดบชมชนจนถงระดบรฐ ใหด าเนนชวตบนพนฐานของความพอเพยง หมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงจ าเปนทจะตองมระบบภมคมกนทดในการเผชญกบการเปลยนแปลงทงภายในและภายนอก โดยอาศยความรอบรและความระมดระวงอยางยงในการน าวชาการตางๆ มาใชในการวางแผนและการด าเนนงานทกขนตอน ขณะเดยวกนตองเสรมสรางพนฐานจตใจใหมส านกในคณธรรม มความซอสตยสจรต เพอใหสมดลและพรอมรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวางทงดานวตถ สงคม สงแวดลอม และวฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปนอยางด ปจจบนหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไดน าไปประยกตใชในดานตางๆ เชน ดานเศรษฐกจ ดานคณภาพชวต ดานการศกษา และดานสงแวดลอม เปนตน ในประเดนทเกยวของกบสงแวดลอมจะพบวาขยะมลฝอยกลายเปนปญหาส าคญททวความรนแรงมากขนของสงคมเมองอยางกรงเทพมหานคร เนองจากกรงเทพมหานครเปนเมองหลวงทมประชากรอาศยอยอยางหนาแนน การเพมขนของประชากรนจะท าใหเกดชมชนตางๆ เพมมากขน ประกอบกบการพฒนาดานอตสาหกรรมและเทคโนโลยททนสมยทกระจกตวอยเฉพาะในเมองหลวง สงผลใหเกดปญหาดานตางๆ ตามมามากมาย และปญหาประการหนงทส าคญกคอการ เพมขนของปรมาณ ขยะมลฝอยทมปรมาณมากขนตามความหนาแนนของชมชนและประชากร และนบวนขยะมลฝอยจะมแนวโนมเพมมากขน

ขยะมลฝอยกลายเปนปญหาดานสงแวดลอมทเกดขนในชมชนทกระดบ ตงแตระดบครวเรอน ชมชน สงคม และระดบประเทศ ซงปญหานนบวนจะทวความรนแรงมากขน อนเปนผลมาจากความเจรญเตบโตของชมชน การขยายตวของเมอง การพฒนาอตสาหกรรม การอพยพของแรงงานจากชนบทมาสเมอง ท าใหเกดการรวมตวกนอยเปนกระจกกลายเปนชมชนทหนาแนน ความกาวหนาทางเทคโนโลย และพฤตกรรมของมนษยในการด ารงชวต สงผลใหเกดปญหาขยะทเพมขนเปนจ านวนมาก จากขอมลของกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมพบวาปรมาณขยะมลฝอย ในป พ.ศ.2552 คาดวาทวประเทศมขยะมลฝอยเกดขนประมาณ 15 ลานตนหรอวนละ 41,240 ตน ซงใกลเคยงกบป พ.ศ.2551 โดยเขตกรงเทพมหานครมปรมาณขยะมลฝอยประมาณวนละ 8,900 ตน (รอยละ 21) ในเขตเทศบาลเมองและเมองพทยามประมาณวนละ 15,560 ตน (รอยละ 38) และในเขตองคการบรหารสวนต าบล ประมาณวนละ 16,780 ตน (รอยละ 41) ขยะมลฝอยทวประเทศไดรบการก าจดอยางถกตองตามหลกวชาการประมาณ 17,645 ตนตอวน หรอรอยละ 43 ของปรมาณขยะมลฝอยทวประเทศ (กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2552)

การใชประโยชนจากขยะมลฝอย ในป พ.ศ. 2552 คาดวาจะมขยะมลฝอยน ากลบมาใชประโยชนประมาณ 3.5 ลานตน หรอคดเปนรอยละ 23 ของปรมาณขยะมลฝอยทวประเทศ โดยรอยละ 90 เปนเศษแกว กระดาษ เหลก อลมเนยม รอยละ 7 เปนการท าขยะอนทรย และรอยละ 3 เปนการน าขยะมลฝอยมาผลตพลงงานไฟฟาและเชอเพลงทดแทนของเสยอนตราย ในป พ.ศ. 2552 คาดวาม

www.ssru.ac.th

2

ของเสยอนตรายเกดขนประมาณ 3.1 ลานตน (เพมขนจากป 2551 ประมาณ 20,000 ตน) โดยมาจากภาคอตสาหกรรม ประมาณ 2.4 ลานตน (รอยละ 77) และจากชมชนประมาณ 0.7 ลานตน (รอยละ 23) (รวมซากผลตภณฑเครองใชไฟฟาและอเลกทรอนกส และมลฝอยตดเชอ) ทงนของเสยอนตรายกวารอยละ 70 ยงคงเกดขนในเขตกรงเทพมหานคร ปรมณฑล และภาคตะวนออก (กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2552)

ชมชนเขตดสต เปนเขตพนทเกาแกทงประวตชมชนและความเปนอยของประชาชน โดย เปนทตงของสถานทส าคญตางๆ อาทเชน พระราชวงดสต พระบรมรปทรงมา พระต าหนกสวนดสต พระทนงวมานเมฆ พระทนงอมพรสถาน พระทนงอนนตสมาคม วงสโขทย วงสวนสนนทา และสวนจตรลดา เปนตน ชมชนเขตดสต เปนชมชนทจดอยในกลมเขตกรงเทพกลางมสภาพพนทประกอบไปดวยแหลงการคา และแหลงทอยอาศยหนาแนนมาก ภายในพนท 10.665 ตารางกโลเมตร มประชากรอาศยอยจ านวนประมาณ 116,742 คน จ านวนบาน 29,772 หลงคาเรอน จ านวนชมชน 38 ชมชน นบเปนอกชมชนหนงทไดรบผลกระทบจากปญหาขยะมลฝอยทมแนวโนมเพมมากขน จากขอมลของกรมวชาการ ส านกรกษาความสะอาด พบวาในชวง 5 ปทผานมาปรมาณขยะมลฝอยของชมชนเขตดสตเพมมากขน โดยในป พ.ศ. 2550 มปรมาณมลฝอย 61,716.06 ตน เพมขนรอยละ 7.3 เมอเทยบกบป พ.ศ.2549 ทมปรมาณมลฝอย 57,541.74 ตน และป พ.ศ.2551 มปรมาณมลฝอย 62,770.93 ตน เพมขนรอยละ 1.7 เมอเทยบกบป พ.ศ. 2550 และป พ.ศ.2552 มปรมาณมลฝอย 61,954.20 ตน ลดลงรอยละ 1.3 เมอเทยบกบป พ.ศ. 2551 และป พ.ศ.2553 มปรมาณมลฝอย 62,244.26 ตน เพมขนรอยละ 0.5 เมอเทยบกบป พ.ศ. 2552

ปญหาขยะมลฝอยนบวนจะมผลเสยมากขนกวาเดม เพราะขยะมลฝอยสงผลกระทบตอสภาพแวดลอมของกรงเทพฯ เกอบทกดาน ไมวาจะเปนดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง สขภาพอนามยและสงแวดลอม เชน ปญหาดานเศรษฐกจ ไดแก รฐตองใชงบประมาณเปนจ านวนมากในการก าจดขยะ พรอมกนนนขยะมลฝอยกยงท าลายทศนยภาพทสวยงาม มกลนเหมนและยงสงผลกระทบตอธรกจการทองเทยวหรอมลคาของทดนในบรเวณทมขยะมลฝอยกจะต าลงดวย ปญหาดานสงคมและการเมอง ไดแก สงคมเกดการแตกแยก มการแบงชนชนระหวางคนจนกบคนรวย ระหวางอาชพท าความสะอาด เกบขยะกบอาชพอน ๆ ซงจะท าใหเกดปญหาความไมเสมอภาค ความไมเทาเทยมกนทางสงคมเกดขนได เกดความขดแยงระหวางรฐกบประชาชนในเรองการจดการขยะมลฝอย ประชาชนยอมไมยอมใหรฐมาใชบรเวณพนทใกลบานในการก าจดขยะมลฝอย หรอความขดแยงกนเองระหวางผมผลประโยชนจากการก าจดขยะมลฝอย ซงจะเปนเหตน าไปสการปฏบตงานททจรตของภาครฐไดและจะเปนปญหาของประเทศตอไป ส าหรบปญหาดานสขภาพอนามยและสงแวดลอม ไดแก ระบบนเวศเกดความไมสมดล เกดมลพษดานตางๆ ไมวาจะเปนทางน า อากาศ หรอในดน ซงจะน าไปสการเกดโรคภยไขเจบขนได เพราะขยะมลฝอยเปนแหลงส าคญทเปนพาหนะน าโรคชนดตางๆ มาสประชาชน เปนตน

การจดการขยะมลฝอยนน มความสอดคลองกบยทธศาสตรการพฒนาประเทศตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 – 2559) ทมงเนนใหสงคมอยเยนเปนสข โดยมปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนหลกปฏบตทส าคญ ซงการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดยดหลก ”ความพอเพยง ” ของวถชวตทมความสมพนธและการพงพง

www.ssru.ac.th

3

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของบคคล ชมชน และสงคมนนๆ มง ”ทางสายกลางหรอความสมดล” ระหวางการอนรกษและการใชประโยชน ผลประโยชนระยะสนและผลประโยชนระยะยาว ตลอดจนผลไดและผลเสยทจะเกดขนกบสงแวดลอม โดยมงเสรมสรางศกยภาพของชมชนในการอยรวมกนกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางสนต และเนนการมสวนรวมของทกภาคสวนในสงคม สการบรหารจดการเพอใหเกดการพฒนาทยงยนและสมดล

ทกภาคสวนจงตองหนมารวมมอกนอยางจรงจง เพอปรบเปลยนความคดและพฤตกรรมของมนษยใหเคารพในคณคาของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มการใชทรพยากรอยางมประสทธภาพมากทสด เพอลด ละ เลกการผลตขยะ ซงเปนการจดการอยางเปนกระบวนการใน การสรางจตส านก อนจะท าใหเกดการสรางภมคมกนใหแกมนษยทเปนผสรางปญหาและเปนผ ไดรบผลกระทบจากปญหา รวมถงการแกไขปญหาขยะทเกดขนและด ารงอยแลว ดงนน ผวจยสนใจศกษาเกยวกบแนวทางการจดการขยะมลฝอยโดยชมชนตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เพอเปนแนวทางในการ น าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปประยกตใชในการวางแผนการปฏบตงานและลดปรมาณขยะมลฝอยอนจะกอใหเกดความสมดลและอยรอดของชมชนไดในระยะยาว 1.2 วตถประสงคการวจย 1.2.1 เพอศกษาสภาพปจจบนของครวเรอนในชมชนเขตดสตในการจดการขยะมลฝอยกบการใชหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง 1.2.2 เพอพจารณาและวเคราะหถงลกษณะครวเรอนทมผลตอการตดสนใจในการน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงตามหลกการ 5R มาใชในการแกไขปญหาขยะมลฝอยของครวเรอนในชมชนเขตดสต 1.2.3 เพอพฒนาและสงเสรมวธการจดการขยะมลฝอยตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงดวยกระบวนการมสวนรวมของประชาชน 1.3 ขอบเขตของการวจย 1.3.1 ขอบเขตดานพนท

พนททจะท าการศกษาวจยคอ ชมชนเขตดสต ประกอบดวย 5 แขวง ไดแก แขวงดสต แขวงวชรพยาบาล แขวงสวนจตรลดา แขวงสแยกมหานาค และแขวงถนนนครไชยศร 1.3.2 ขอบเขตดานประชากร

ประชากรกลมตวอยางทใชในการศกษาวจย คอ หวหนาครวเรอน 1.3.3 ขอบเขตดานเนอหา

สภาพปจจบนในการจดการขยะมลฝอยของชมชน แนวทางปฏบตและการม สวนรวมในการจดการขยะมลฝอยของชมชนตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง แนวคดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง แนวคดการมสวนรวมของชมชน และแนวคดการจดการขยะมลฝอย

www.ssru.ac.th

4

1.4 ประโยชนทคาดวาไดรบ 1. ขอคนพบของผลการวจยนจะเปนประโยชนอยางยงในการชน าใหครวเรอนอน ๆ ทยงมไดน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการจดการขยะมลฝอย ใหสามารถน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงทมงเนนดานคณธรรม ความร และปญญามาผสมผสานและบรณาการเขากบหลกการ 5R ทจะน าไปสการลดปรมาณขยะมลฝอยในครวเรอนไดจรง 2. องคความรจากการวจยเกยวกบความส าคญของลกษณะครวเรอนทสงผลตอการตดสนใจเลอกใชหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและหลกการ 5R ในการจดการขยะมลฝอยในครวเรอนนนจะเปนประโยชนอยางยงในการบรณาการเปนภาพมหภาคในระดบชมชน กลาวคอการสงเสรมใหสมาชกทกครวเรอนในชมชนรวมมอกนท างานในภาคชมชน เพอเปนชมชนตวอยางในการจดการขยะมลฝอยตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

3. กระบวนการสงเสรมการมสวนรวมโดยใชหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาบรณาการเขากบหลกการ 5R จะสามารถยนยนไดวามผลตอการลดลงของปรมาณขยะมล ฝอยในครวเรอนและในชมชนไดจรง 1.5 นยามศพทเฉพาะ การจดการขยะ หมายถง การปฏบตเพอลดปรมาณขยะตามแนวทาง 5R ไดแก การลดปรมาณขยะ (Reduce) การน าวสดกลบมาใชซ า (Reuse) การน าวสดทช ารดมาซอมแซมใชใหม (Repair) การน าวสดหมนเวยนกลบมาใชใหม (Recycle) และการหลกเลยงวสดทจะสรางปญหาขยะ (Reject) ความรความเขาใจหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง หมายถง การทหวหนาครวเรอนมความรความเขาใจเกยวกบหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

www.ssru.ac.th

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในการวจยครงน ผวจยไดท าการศกษาจากต ารา เอกสาร วารสาร และงานวจยทเกยวของ เพอใหสามารถไดเนอหาทครอบคลมและชดเจน ซงประกอบดวยสาระส าคญดงตอไปน 2.1 แนวคดเกยวกบหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง 2.2 แนวคดเกยวกบการมสวนรวม 2.3 แนวคดเกยวกบการจดการขยะ 2.4 งานวจยทเกยวของ 2.1 แนวคดเกยวกบหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

2.1.1 ความหมายของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง จดเรมตนแนวคดเศรษฐกจพอเพยงเปนผลจากการใชแนวทางการพฒนาประเทศ

ไปสความทนสมยไดกอใหเกดการเปลยนแปลงแกสงคมไทยอยางมากในทกดานไมวาจะเปนดานเศรษฐกจ การเมอง วฒนธรรม สงคมและสงแวดลอม อกทงกระบวนการของความเปลยนแปลงมความสลบซบซอนจนยากทจะอธบายในเชงสาเหตและผลลพธได เพราะการเปลยนแปลงทงหมดตางเปนปจจยเชอมโยงซงกนและกน ส าหรบผลของการพฒนาในดานบวกนน ไดแก การเพมขนของอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ความเจรญทางวตถ และสาธารณปโภคตางๆ ระบบสอสารททนสมย หรอการขยายปรมาณและกระจายการศกษาอยางทวถงมากขน แตผลดานบวกเหลานสวนใหญกระจายไปถงคนในชนบท หรอผดอยโอกาสในสงคมนอย แตกระบวนการเปลยนแปลงของสงคมไดเกดผลลบตดตามมาดวย เชน การขยายตวของรฐเขาไปในชนบท ไดสงผลใหชนบทเกดความออนแอในหลายดาน ทงการตองพงพงตลาดและพอคาคนกลางในการสงสนคาทน ความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต ระบบความสมพนธแบบเครอญาต และการรวมกลมกนตามประเพณเพอการจดการทรพยากรทเคยมอยแตเดมแตกสลายลง ภมความรทเคยใชแกปญหาและสงสมปรบเปลยนกนมาถกลมเลอนและเรมสญหายไป สงส าคญ กคอความพอเพยงในการด ารงชวต ซงเปนเงอนไขพนฐานทท าใหคนไทยสามารถพงตนเอง และด าเนนชวตไปไดอยางมศกดศรภายใตอ านาจและความมอสระในการก าหนดชะตาชวตของตนเอง ความสามารถในการควบคมและจดการเพอใหตนเองไดรบการสนองตอบตอความตองการตางๆ รวมทงความสามารถในการจดการปญหาตางๆ ไดดวยตนเอง ซงทงหมดนถอวาเปนศกยภาพพนฐานทคนไทยและสงคมไทยเคยมอยแตเดม ตองถกกระทบกระเทอน ซงวกฤตเศรษฐกจจากปญหาฟองสบและปญหาความออนแอของชนบท รวมทงปญหาอนๆ ทเกดขน ลวนแตเปนขอพสจนและยนยนปรากฎการณนไดเปนอยางด

เศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระราชด ารสชแนะแนวทาง การด าเนนชวตแกพสกนกรชาวไทยมาโดยตลอดนานกวา 25 ป ตงแตกอนเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจ และเมอภายหลงไดทรงเนนย า แนวทางการแกไขเพอใหรอดพน และสามารถด ารงอยไดอยางมนคงและยงยนภายใตกระแสโลกาภวตนและความเปลยนแปลง

www.ssru.ac.th

6

เศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาชถงแนวการด ารงอยและปฏบตตนของประชาชนในทกระดบตงแตระดบครอบครว ระดบชมชน จนถงระดบรฐ ทงในการพฒนาและบรหารประเทศใหด าเนนไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจ เพอใหกาวทนตอโลกยคโลกาภวตน ความพอเพยงหมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจ าเปนทจะตองมระบบภมคมกนในตวทดพอสมควร ตอการมผลกระทบใดๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน ทงน จะตองอาศยความรอบร ความรอบคอบ และความระมดระวงอยางยงในการน าวชาการตางๆ มาใชในการวางแผนและการด าเนนการทกขนตอน และขณะเดยวกนจะตองเสรมสรางพนฐานจตใจของคนในชาต โดยเฉพาะเจาหนาทของรฐ นกทฤษฎ และนกธรกจในทกระดบ ใหมส านกในคณธรรมความซอสตยสจรต และใหมความรอบรทเหมาะสม ด าเนนชวตดวยความอดทน ความเพยร มสต ปญญา และความรอบคอบ เพอใหสมดลและพรอมตอการรบรองการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวางทงดานวตถ สงคมสงแวดลอม และวฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปนอยางด

เศรษฐกจพอเพยง หมายถง ความสามารถของชมชนเมอง รฐ ประเทศ หรอภมภาคหนงๆ ในการผลตสนคาและบรการทกชนดเพอเลยงสงคมนนๆ ไดโดยไมตองพงพาปจจยตางๆ ทเราไมไดเปนเจาของ

เศรษฐกจพอเพยง หมายถงความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจ าเปนทจะตองมระบบภมคมกนในตวทดพอสมควร ตอการมผลกระทบใดๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน ทงนจะตองอาศยความรอบร ความรอบคอบและความระมดระวงอยางยงในการน าวชาการตางๆมาใชในการวางแผนและด าเนนการทกขนตอน และขณะเดยวกนจะตองเสรมสรางพนฐานจตใจของคนในชาต โดยเฉพาะเจาหนาทของรฐ นกทฤษฎ และนกธรกจในทกระดบ ใหมส านกในคณธรรมความซอสตยสจรต และใหมความรอบรทเหมาะสม ด าเนนชวตดวยความอดทน ความเพยร มสต ปญญาและความรอบคอบ เพอใหสมดลและพรอมทจะรองรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวางทงดานวตถ สงคม สงแวดลอมและวฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปนอยางด 2.1.2 ความส าคญของเศรษฐกจพอเพยง

เมอวนท 4 ธนวาคม พ.ศ. 2540 ทรงมพระราชด ารสพระราชทานแกคณะบคคลตางๆ ทเขาเฝาฯ ถวายชยมงคลในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดาพระราชวงดสตฯเกยวกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเพมเตมวา

"....ค าวาเศรษฐกจพอเพยงน ไมมในต ารา ไมเคยมระบบเศรษฐกจพอเพยง มอยางอนแตไมใชค าน ปทแลวพดวาเศรษฐกจพอเพยงเพราะหาค าอนไมไดและไดพดอยางหนงวา เศรษฐกจพอเพยงน ใหปฏบตเพยงครงเดยวคอ ไมตองทงหมด หรอแมจะเศษหนงสวนสกพอ ในคราวนนเมอปทแลวนกวาเขาใจกน แตเมอไมนานเดอนทแลวมผทควรจะร เพราะวาไดปฏบตเกยวกบการพฒนามาชานานแลวมาบอกวาเศรษฐกจพอเพยงนดมาก แลวกเขาใจวาปฏบตเพยงเศษหนงสวนสกพอนน หมายความวา ถาท าไดเศษหนงสวนสของประเทศกจะพอ ความหมายของเศรษฐกจพอเพยง และท าไดเพยงเศษหนงสวนสกพอนน ไมไดแปลวาเศษหนงสวนสของพนท แตเศษหนงสวนสของการกระท า ตองพดเขาในเรองเลย เพราะหนกใจวา แมแตคนทเปนดอกเตอรกไมเขาใจ อาจจะพดไมชดแตเมอกลบไปดทเขยนจากทพดกชดแลววาควรจะปฏบตเศรษฐกจพอเพยงไมตองทงหมด เพยงครงหนงก ใชได แมจะเปนเศษหนงสวนสกพอ หมายความวา วธปฏบตเศรษฐกจพอเพยงนน ไมตองท าทงหมด

www.ssru.ac.th

7

และขอเตมวาถาท าทงหมดกจะท าไมได?ฉะนนจงพดวา เศรษฐกจพอเพยง ปฏบตเพยงเศษหนงสวนสกควรจะพอ และท าได อนนเปนขอหนง ทจะอธบายค าพดทพดมาเมอปทแลว.."

"...ค าวาพอเพยงมความหมายอกอยางหนง มความหมายกวางออกไปอก ไมไดหมายถงการมพอส าหรบใชเองเทานน แตมความหมายวาพอมพอกน พอม พอกนน ถาใครไดมาอยทน ในศาลาน เมอเทาไหร 20,24 ป เมอป 2517 ถง 2541 น ก 24 ปใชไหมวนนน ไดพดวา เราควรจะปฏบตใหพอมพอกน พอมพอกนนกแปลวาเศรษฐกจพอเพยงนนเอง ถาแตละคนพอมพอกน กใชได ยงถาทงประเทศพอมพอกนกยงดและประเทศไทย เวลานนกเรมจะไมพอม พอกน บางคนกมมาก บางคนกไมมเลย สมยกอนนพอมพอกน มาสมยนชกจะไมพอมพอกน จงตองมนโยบายทจะท าเศรษฐกจพอเพยง เพอทจะใหทกคนมพอเพยงได..."

"...ใหพอเพยงนกหมายความวา มกนมอย ไมฟมเฟอย ไมหรหรากได แตวาพอ แมบางอยางอาจจะดฟมเฟอย แตถาท าใหมความสข ถาท าไดกสมควรทจะท า สมควรทจะปฏบต อนนกความหมายอกอยางของเศรษฐกจหรอระบบพอเพยงเมอปทแลวตอนทพด พอเพยงแปลในใจแลวกไดพดออกมาดวยวาจะแปลเปน Self-sufficiency (พงตนเอง) ถงไดบอกวาพอเพยงแกตนเอง แตความจรงเศรษฐกจพอเพยงนกวางขวางกวา Self-sufficiency คอ Self- sufficiencyนน หมายความวา ผลตอะไรมพอทจะใช ไมตองไปขอซอคนอน อยไดดวยตนเอง(พงตนเอง).. เปนตามทเขาเรยกวายนบนขาของตวเอง (ซงแปลวาพงตนเอง) ...แตพอเพยงน มความหมายกวางขวาง ยงกวานอก คอ ค าวาพอกเพยงพอ เพยงนกพอ ดงนนเอง คนเราถาพอในความตองการ กมความโลภนอย เมอมความโลภนอย กเบยดเบยนคนอนนอย ถาทกประเทศมความคด "อนนไมใชเศรษฐกจ" มความคดวาท าอะไรตองพอเพยง หมายความวา พอประมาณ ไมสดโตง ไมโลภอยางมาก คนเรากอยเปนสข พอเพยงนอาจจะมมาก อาจจะมของหรหรากได แตวาตองไมไปเบยดเบยนคนอน ตองใหพอประมาณตามอตภาพ พดจากพอเพยงท าอะไรกพอเพยง ปฏบตตนกพอเพยง..."

2.1.3 กรอบแนวคดของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาทชแนะแนวทางการด ารงอยและปฏบตตน

ในทางทควรจะเปน โดยมพนฐานมาจากวถชวตดงเดมของสงคมไทย สามารถน ามาประยกตใชไดตลอดเวลา และเปนการมองโลกเชงระบบทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา มงเนนการรอดพนจากภยและวกฤต เพอความมนคงและความยงยนของการพฒนา (คณะอนกรรมการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง, 2549)

กรอบแนวคดของสามองคประกอบหลก อนไดแก ความพอประมาณ ความมเหตผล และการมภมคมกนทด มดงน

ความพอประมาณ (1) มคณธรรมถกตองดงาม แบงปน ไมเอาเปรยบคนอน ไมเอาเปรยบธรรมชาต

คณธรรมน าชวต น าธรกจการงาน ไมเอาเงนน าหนา ปญญาตามหลง (2) รจกตวเอง รรากเหงา ภมใจ เชอมน รคณคาทมาของตนเอง เอกลกษณ ภม

ปญญาทองถน ภมใจในก าพด ถนฐานบานเกด รากเหงาเผาพนธ บรรพบรษ ภมใจในของกน ของใชพนบาน กนอยแบบไทยๆ วถไทยเขาถงคณคามากกวายดตดรปแบบ

www.ssru.ac.th

8

(3) มชวตเรยบงาย พออย พอกน พอใช ไมหนาใหญ ไหลตามกระแส รกาละและเทศะ มความสขตามอตภาพ ขนาดปรมาณทพอด ไมมากเกนไป ไมใหญเกนไป ไมตดแบรนด คดแตสรางภาพ ไมไหลตามกระแสตามโฆษณา บาบรโภค

ความมเหตผล (1) มหลกวชา กนอยอยางมขอมลอยางมคณภาพ ตดสนใจดวยขอมล ความร “รเขา

รเรา” รเทาทนการเปลยนแปลง ไมท าตามๆ กน รตวเอง รทองถน รศกยภาพ ร “ทนชมชน” รปญหา รโลกาภวตน แสวงหาความร ศกษาในระดบสงขนตามศกยภาพของตนเอง

(2) มแผน มแผนชวต ครอบครว แผนชมชน แผนยทธศาสตร แผนงานองคกร แผนงบประมาณครอบครว รายรบ รายจาย หนสน แผนการลงทน แผนเศรษฐกจพอเพยง

(3) เปนมออาชพ คณภาพ มนคง ยงยน (quality, consistency, sustainability) “อทธบาทส” (ฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสา) ใจรก รจรง รรอบ รลก ท าดมคณภาพ ดวยความสม าเสมอ

การมภมคมกนทด (1) ระบบชวตทด ครอบครวอบอน มความมนคงในชวต ลกไดรบการเลยงดทด ลกม

การศกษาทด (2) ระบบเศรษฐกจ สงคมชมชนทองถนทด ชมชนเขมแขง มระบบเศรษฐกจชมชน

สวสดการชมชน เครอขายชมชน เครอขายเศรษฐกจชมชน วสาหกจชมชน เกษตรผสมผสาน สหกรณ SMEs เนนการผลตเพอบรโภคในทองถน กอนพงตลาดภายนอกหรอสงออก

(3) ระบบการจดการองคกรทด องคกร หนวยงานรฐ เอกชน รฐวสาหกจ มธรรมาภบาลบรรษทระบบการจดการทดมผน าและผตามทด ผน าสรางแรงบนดาลใจ ท าใหทกคนใจด ใจกวาง ใจส ใจถง (เขาใจ- เขาถง)

เงอนไข การตดสนใจและการด าเนนกจกรรมตางๆ ใหอยในระดบพอเพยงนนตองอาศยทงความร และคณธรรมเปนพนฐานกลาวคอ

(1) เงอนไขความร ประกอบดวย ความรอบรเกยวกบวชาการตาง ทเกยวของอยางรอบดาน ความรอบคอบทจะน าความรเหลานนมาพจารณาใหเชอมโยงกน เพอประกอบการวางแผนและความระมดระวงในขนปฏบต

(2) เงอนไขความธรรม ทจะตองเสรมสรางประกอบดวย มความตระหนกในคณธรรม มความชอสตยสจรต และมความอดทน มความพากเพยร ใชสตปญญาในการด าเนนชวต

แนวทางปฏบตและผลทคาดวาจะไดรบจากการน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใช คอ การพฒนาทสมดลและยงยน พรอมรบตอการเปลยนแปลงในทกดานทงดานเศรษฐกจ สงคมสงแวดลอม ความรและเทคโนโลย ดงแสดงในภาพ 1

www.ssru.ac.th

9

ภาพ 1 กรอบแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ทมา: คณะอนกรรมการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง (2549)

2.1.4 ระดบของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง จนถงวนน คนบางกลมยงเขาใจวา เศรษฐกจพอเพยงคอเรองของการ "พงตนเอง"

ซงตรงกบภาษาองกฤษวา Self-sufficiency แตค าวา พอเพยง ในปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมความหมายกวางกวาเศรษฐกจพอเพยงในระดบทเลยงตวเองไดบนพนฐานของความประหยดและการลดคาใชจายทไมจ าเปน เรยกวา เศรษฐกจพอเพยงแบบพนฐาน สวนเศรษฐกจพอเพยงในระดบทมการรวมตวกน เพอรวมกนด าเนนงานในเรองตางๆ มการสรางเครอขายและการขยายกจกรรมทางเศรษฐกจ โดยประสานความรวมมอกบภายนอก เรยกวาเศรษฐกจพอเพยงแบบกาวหนา (พพฒน ยอดพฤตการ, 2549)

ดงนน เศรษฐกจพอเพยงจงมใชแคเพยงเรองการพงตนเองโดยไมเกยวของกบใครและมใชแคเรองของการประหยด แตยงครอบคลมถงการของเกยวกบผอน การชวยเหลอเกอกลซงกนและกนแทจรงแลวเศรษฐกจพอเพยงสามารถจ าแนกไดเปน 3 ระดบ ดงน

(1) เศรษฐกจพอเพยงระดบทหนง เปนเศรษฐกจพอเพยงแบบพนฐาน เนนความพอเพยงในระดบบคคลและครอบครวคอ การทสมาชกในครอบครวมความเปนอยในลกษณะทสามารถพงพาตนเองได สามารถสนองความตองการขนพนฐาน เชน ความตองการในปจจยสของตนเองและครอบครวได มการชวยเหลอเกอกลซงกนและกน มความสามคคกลมเกลยว และมความพอเพยงในการด าเนนชวตดวยการประหยดและการลดคาใชจายทไมจ าเปน จนสามารถด ารงชวตอยไดอยางมความสขทงทางกายและใจ

www.ssru.ac.th

10

(2) เศรษฐกจพอเพยงระดบทสอง เปนเศรษฐกจพอเพยงแบบกาวหนา เนนความพอเพยงในระดบกลมหรอองคกร คอ เมอบคคล /ครอบครว มความพอเพยงในระดบทหนงแลว กจะรวมพลงกนในรปกลมหรอสหกรณ เพอรวมกนด าเนนงานในดานตางๆ ทงดานการผลต การตลาด ความเปนอย สวสดการการศกษา สงคมและศาสนา โดยไดรบความรวมมอจากหนวยงานทเกยวของ ทงหนวยราชการมลนธ และเอกชน

(3) เศรษฐกจพอเพยงระดบทสาม เปนเศรษฐกจพอเพยงแบบกาวหนา เนนความพอเพยงในระดบเครอขาย กลาวคอ เมอกลมหรอองคกร มความพอเพยงในระดบทสองแลว กจะรวมมอกบหนวยงานภายนอกเพอการสรางเครอขาย มการตดตอรวมมอกบธนาคารและบรษทตางๆ ทงในดานการลงทน การผลต การตลาด การจ าหนาย และการบรหารจดการ เพอการขยายกจกรรมทางเศรษฐกจทหลากหลาย ตลอดจนการพฒนาคณภาพชวตทงในดานสวสดการ การศกษา สงคม และศาสนา ใหสมประโยชนดวยกนทกฝาย

2.1.5 การปฏบตตนตามแนวทางเศรษฐกจแบบพอเพยงอนเนองมาจากพระราชด าร (1) ยดความประหยด ตดทอนคาใชจายในทกดาน ลดละความฟมเฟอยในการด ารง

ชพอยางจรงจง ดงพระราชด ารสวา “ความเปนอยทตองไมฟงเฟอ ตองประหยดไปในทางทถกตอง...” (2) ยดถอการประกอบอาชพดวยความถกตอง สจรต แมจะตกอยในภาวะขาดแคลน

ในการด ารงชพกตาม ดงพระราชด ารสทวา ...ความเจรญของคนทงหลาย ยอมเกดมาจากการประพฤตชอบและการหาเลยงชพ ชอบเปนหลกส าคญ...”

(3) ละเลกการแกงแยงผลประโยชน และแขงขนกนในทางการคาขาย ประกอบอาชพแบบตอสกนอยางรนแรงดงอดต ซงมพระราชด ารสเรองนวา “...ความสขความเจรญอนแทจรงนน หมายถงความสขความเจรญทบคคลแสวงหามาไดดวยความเปนธรรมทงในเจตนา และการกระท า ไมใชไดมาดวยความบงเอญ หรอดวยการแกงแยงเบยดบงมาจากผอน...”

(4) ไมหยดนงทจะหาทางใหชวตหลดพนจากความทกขยากครงน โดยตองขวนขวายใฝหาความรใหเกดมรายไดเพมพนขน จนถงขนพอเพยงเปนเปาหมายส าคญ พระราชด ารสตอนหนงทใหความชดเจนวา “...การทตองการใหทกคนพยายามทจะหาความร และสรางตนเองใหมนคงนเพอตนเอง เพอทจะใหตวเองมความเปนอยทกาวหนา ทมความสข พอมพอกน เปนขนหนงและขนตอไป กคอใหมเกยรตวายนไดดวยตนเอง...”

(5) ปฏบตตนในแนวทางทดลดละสงชวใหหมดสนไป ทงนดวยสงคมไทยทลมสลายลงในครงน เพราะยงมบคคลจ านวนมใชนอยทด าเนนการโดยปราศจากละอายตอแผนดน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานพระราโชวาท วา “...พยายามไมกอความชวใหเปนเครองท าลายตว ท าลายผอน พยายามลดพยายามละความชวทตวเองมอย พยายามกอความดใหแกตวอยเสมอ พยายามรกษาและเพมพนความดทมอยนน ใหงอกงามสมบรณขน...” การปฏบตตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยงยดหลก พออย พอกน พอใช ยดความประหยด ตดทอนคาใชจาย ลดความฟมเฟอยในการด ารงชพ "ความเปนอยทตองไมฟงเฟอตองประหยดไปในทางทถกตอง" ยดถอการประกอบอาชพดวยความถกตองและสจรต "ความเจรญของคนทงหลายยอมเกดมาจากการประพฤตชอบ และการหาเลยงชพชอบเปนส าคญ" ละเลกการแกงแยงผลประโยชนและแขงขนในการคาขาย ประกอบอาชพแบบตอสกนอยางรนแรง "ความสขความเจรญอนแทจรง

www.ssru.ac.th

11

หมายถง ความสข ความเจรญ ทบคคลแสวงหามาไดดวยความเปนธรรมทงในเจตนาและการกระท า ไมใชไดมาดวยความบงเอญหรอดวยการแกงแยงเบยดบงจากผอน" มงเนนหาขาวหาปลา กอนมงเนนหาเงนหาทอง ท ามาหากนกอนท ามาคาขาย ภมปญญาชาวบานและทดนท ากน คอทนทางสงคม ตงสตทมนคง รางกายทแขงแรงปญญาทเฉยบแหลมน าความรความเขาใจอยางลกซงเพอปรบวถชวตสการพฒนาทยงยน

2.1.6 นยส าคญของแนวคดระบบเศรษฐกจแบบพอเพยง ประการแรก เปนระบบเศรษฐกจทยดถอหลกการทวา “ตนเปนทพงแหงตน” โดยมงเนนการผลตพชผลใหเพยงพอ กบความตองการบรโภคในครวเรอนเปนอนดบแรก เมอเหลอพอจากการบรโภคแลว จงค านงถงการผลตเพอการคาเปนอนดบรองลงมา ผลผลตสวนเกนทออกสตลาดกจะเปนก าไรของเกษตรกร ในสภาพการณเชนนเกษตรกรจะกลายสถานะเปนผก าหนดหรอเปนผกระท าตอตลาด แทนทวาตลาดจะเปนตวกระท า หรอเปนตวก าหนดเกษตรกรดงเชนทเปนอยในขณะน และหลกใหญส าคญยง คอ การลดคาใชจาย โดยการสรางสงอปโภคบรโภคในทดนของตนเอง เชน ขาว น า ปลา ไก ไมผล พชผก ฯลฯ

ประการทสอง เศรษฐกจแบบพอเพยงใหความส าคญกบการรวมกลมของชาวบาน ทงน กลมชาวบานหรอองคกรชาวบานจะท าหนาทเปนผด าเนนกจกรรมทางเศรษฐกจตาง ๆ ใหหลากหลาย ครอบคลมทงการเกษตรแบบผสมผสานหตถกรรมการแปรรปอาหาร การท าธรกจคาขาย และการทองเทยวระดบชมชน ฯลฯ เมอองคกรชาวบานเหลานไดรบการพฒนาใหเขมแขง และมเครอขายทกวางขวางมากขนแลว เกษตรกรทงหมดในชมชนกจะไดรบการดแลใหมรายไดเพมขน รวมทงไดรบการแกไขปญหาในทกๆ ดาน เมอเปนเชนน เศรษฐกจโดยรวมของประเทศกจะสามารถเตบโตไปไดอยางมเสถยรภาพ ซงหมายความวาเศรษฐกจสามารถขยายตวไปพรอมๆ กบสภาวการณดานการกระจายรายไดทดขน

ประการทสาม เศรษฐกจแบบพอเพยงตงอยบนพนฐานของการมความเมตตา ความเอออาทร และความสามคคของสมาชกในชมชนในการรวมแรงรวมใจ เพอประกอบอาชพตางๆ ใหบรรลผลส าเรจ ประโยชนทเกดขนจงมไดหมายถงรายไดแตเพยงมตเดยว หากแตยงรวมถงประโยชนในมตอนๆ ดวย ไดแก การสรางความมนคงใหกบสถาบนครอบครว สถาบนชมชน ความสามารถในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การพฒนากระบวนการเรยนรของชมชนบนพนฐานของภมปญญาทองถน รวมทงการรกษาไว ซงขนบธรรมเนยมประเพณทดงามของไทยใหคงอยตลอดไป (คณะอนกรรมการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง, 2549) 2.2 แนวคดเกยวกบการมสวนรวม

2.2.1 ความหมายของการมสวนรวม นรนดร จงวฒเวศย (2527) กลาวถงการมสวนรวม หมายถง การเกยวของทางดาน

จตใจและอารมณของบคคลหนงในสถานการณกลม ซงผลของการเกยวของดงกลาวเปนเหตเราใจใหกระท าการใหบรรลจดมงหมายของกลมนน รวมทงท าใหเกดความมสวนรวมรบผดชอบกบกลมดงกลาวดวย

www.ssru.ac.th

12

วนรกษ มงมณนาคน ( 2531) กลาวถงการมสวนรวมของประชาชน หมายถง การเขารวมอยางแขงขนและอยางเตมทของกลมบคคลผมสวนไดเสยในทกขนตอนของโครงการหรองานพฒนาชนบท โดยเฉพาะอยางยงการมสวนรวมในอ านาจ การตดสนใจและหนาทความรบผดชอบ การมสวนเขารวมจะเปนเครองประกนวาสงทผมสวนไดเสยตองการทสดนนจะไดรบการตอบสนองและท าใหมความเปนไปไดมากขนวาสงทท าไปนนจะตรงกบความตองการทแทจรง และมนใจมากขนวาผเขารวม ทกคนจะไดรบประโยชนเสมอหนากน

ชต นลพานช และกลธน ธนาพงศธร ( 2532) กลาวถงการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาชนบท หมายถง การทประชาชนทงในเมองและชนบทไดเขามสวนรวมหรอเขามสวนเกยวของในการด าเนนงานพฒนาชนบทขนตอนใดขนตอนหนงหรอทกขนตอนแลวแตเหตการณจะเอออ านวย

พนธทพย รามสตร (2540) ไดใหความหมายของการมสวนรวม คอ การท างานรวมกนระหวางผศกษากบกลมเปาหมาย ประกอบดวย 3 กระบวนการทสมพนธกนและกน คอ

(1) การคนหาปญหา และประเดนปญหารวมกน โดยการรวมมอของกลมทเกยวของตลอดกระบวนการ

(2) การวเคราะหขอมลและสถานการณรวมกนระหวางผเกยวของในกระบวนการวจยและพฒนาความเขาใจปญหาและปจจยทเปนสาเหตเกยวของในแงสงคมวฒนธรรมรวมกน

(3) การปฏบตรวมกนระหวางผเกยวของในกระบวนการวจยทมงทการแกปญหาทงระยะสนและระยะยาว

ปารชาต วลยเสถยร และคณะ ( 2543) ไดใหความหมายของการมสวนรวมใน 2 ลกษณะ กลาวคอ

ลกษณะท 1 การมสวนรวมในลกษณะทเปนกระบวนการของการพฒนา โดยใหประชาชนมสวนรวมในกระบวนการพฒนาตงแตเรมตนจนสนสดโครงการ เชน การรวมกนคนหาปญหา การวางแผนการตดสนใจ การระดมทรพยากรและเทคโนโลยทองถน การบรหารจดการ การตดตามประเมนผล รวมถงการรบผลประโยชนทเกดขนจากโครงการโดยทโครงการพฒนาดงกลาวจะตองมความสอดคลองกบวถชวตและวฒนธรรมของชมชน

ลกษณะท 2 การมสวนรวมทางการเมอง ซงสามารถจ าแนกไดเปนสองประเภทคอ การสงเสรมสทธและพลงอ านาจของพลเมอง และการเปลยนแปลงกลไกการพฒนาโดยรฐ โดยการสงเสรมสทธและพลงอ านาจของพลเมองโดยประชาชนหรอชมชน เพอพฒนาขดความสามารถในการจดการเพอรกษาผลประโยชนของกลม ควบคมการใชและการกระจายทรพยากรของชมชนอนจะกอใหเกดกระบวนการและโครงสรางทประชาชนในชนบทสามารถแสดงออกซงความสามารถของตน และไดรบผลประโยชนจากการพฒนา และมการเปลยนแปลงกลไกการพฒนาโดยรฐมาเปนการพฒนาทประชาชนมบทบาทหลก โดยการกระจายอ านาจในการวางแผนจากสวนกลางมาสสวนภมภาค เพอใหภมภาคมลกษณะเปนเอกเทศใหมอ านาจทางการเมอง การบรหารมอ านาจตอรองในการจดการทรพยากรโดยอยในมาตรฐานเดยวกน ประชาชนสามารถตรวจสอบได ซงอาจกลาวไดวาเปนการคนอ านาจในการพฒนาใหแกประชาชน เพอใหมสวนรวมในการก าหนดอนาคตของตนเอง

www.ssru.ac.th

13

ส านกงานคณะกรรมการกองทนหมบานและชมชนเมองแหงชาต , ส านกงานสภาสถาบนราชภฏ และทบวงมหาวทยาลย ( 2546) ไดระบวาการมสวนรวม คอ การทประชาชนหรอชมชนสามารถเขาไปมสวนในการตดสนใจในการก าหนดนโยบายพฒนาทองถนและมสวนรวมในการรบประโยชนจากบรการ รวมทงมสวนในการควบคมประเมนผลโครงการตางๆ ของทองถน นอกจากนยงไดใหความหมายของการมสวนรวมวาม 2 ลกษณะ คอ

(1) การมสวนรวมในลกษณะทเปนกระบวนการของการพฒนา โดยใหประชาชน มสวนรวมในการพฒนาตงแตเรมดนจนสนสดโครงการ ไดแก การรวมกนคนหาปญหา การวางแผน การดดสนใจ การระดมทรพยากรและเทคโนโลยทองถน การบรหารจดการ การคดตามประเมนผล รวมทงรบผลประโยชนทเกดขนจากโครงการ

(2) การมสวนรวมทางการเมอง แบงออกเปน 2 ประเภท คอ การสงเสรมสทธและพลงอ านาจของพลเมองโดยประชาชน หรอ ชมชนพฒนาขดความสามรถของตนในการจดการเพอรกษาผลประโยชนของกลม ควบคมการใชและการกระจายทรพยากรของชมชนอนจะกอใหเกดกระบวนการและโครงสรางทประชาชนในชนบทสามารถแสดงออกซงความสามารถของตนและไดรบผลประโยชนจากการพฒนา

นรนทรชย พฒนพงศา ( 2546) กลาวถงการมสวนรวม หมายถง การทฝายหนงฝายใดทไมเคยไดเขารวมในกจกรรมตางๆ หรอเขารวมการตดสนใจหรอเคยมาเขารวมดวยเลกนอยไดเขารวมดวยมากขนเปนไปอยางมอสรภาพ เสมอภาค มใชมสวนรวมอยางผวเผนแตเขารวมดวยอยางแทจรงยงขนและ การเขารวมนนตองเรมตงแตขนแรกจนถงขนสดทายของโครงการ

อรทย กกผล (2550) ไดใหความหมายของการมสวนรวมของประชาชน คอ การทประชาชนเขาไปรวมกจกรรมอยางใดอยางหนง เพอผลประโยชนของประชาชนโดยสวนรวมอยางแทจรง ทงนตองอยบนพนฐานของการทประชาชนจะตองมอสระทางความคด มความรความสามารถในการกระท า มความเตมใจทจะเขารวมกจกรรมนนๆ โดยทการมสวนรวมของประชาชนจะตองมลกษณะการเขารวมอยางครบวงจรตงแตตนจนสนสด กลาวคอเรมตงแตเกดจตส านกในตนเองและถอเปนภาระหนาทของตน รวมคด รวมกนวางแผนงาน รวมด าเนนงาน รวมกนตดตามประเมนผล รวมรบผลประโยชน Cohen and Uphoff (1981) ไดใหความหมายของการมสวนรวมของชมชนวา สมาชกของชมชนตองเขามามสวนเกยวของใน 4 มต ไดแก (1) การมสวนรวมการตดสนใจวาควรท าอะไรและท าอยางไร (2) การมสวนรวมเสยสละในการพฒนา รวมทงลงมอปฏบตตามทไดตดสนใจ (3) การมสวนรวมในการแบงปนผลประโยชนทเกดขนจากการด าเนนงาน และ (4) การมสวนรวมในการประเมนผลโครงการ

Newstrom and Davis (1993) ใหความหมายของการมสวนรวม หมายถง การเกยวของในดานจตใจและอารมณความรสกของบคคลในสถานการณกลมทจะกระตนใหเกดการสรางสรรคทจะกระท าในสงทบรรลเปาหมายของกลม และแบงความรบผดชอบกนระหวางสมาชกในกลมท าใหเกดการมสวนรวม

www.ssru.ac.th

14

2.2.2 ปจจยทมผลตอการมสวนรวม วรช นภาวรรณ (2535) ไดสรปปจจยทท าใหประชาชนเขาไปมสวนรวมในกจกรรม

ตางๆ ประกอบดวยปจจยส าคญคอ (1) นโยบายหรอรปแบบการพฒนาเปนไปในรปแบบเสรคอใหประชาชนมสวนรวม

อยางอสระ หรอเปนการพฒนาแบบมแผนคอสนบสนนประชาชนใหเขามามบทบาทตามแผนทวางไวและสดทายคอการพฒนาแบบบงคบหรอการบงคบใหเขารวม ทงนขนอยกบนโยบายทวางไววาจะใหประชาชนเขามามบทบาทมากนอยเพยงใด

(2) ระบบราชการทเกยวของกบการกระจายอ านาจใหประชาชนไดเขามามสวนรวมไดอยางไร

(3) โครงสรางทางการเมองและสงคมในทองถนมสวนส าคญเปนตวเกอหนนใหประชาชนมสวนรวมในการพฒนา และจดการมากนอยตางกนการยอมรบศกดศรของประชาชนกบตนเองอยางเทาเทยมกน ยกเลกความทะนงตนวาวเศษเหนอกวาประชาชน มความเชอและเคารพในตวประชาชนเปนความพรอมทจะเรยนรจากประชาชนดวยมความเขาใจความคดของประชาชนนอกจากนปจจยจากบคคลทท างานดานการพฒนาภายในชมชน ไดแก ผน าชมชนและบคคลทมความคดรเรมในการกระตนใหประชาชนมความสนใจดานการพฒนายอมมสวนชวยใหเกดการมสวนรวมของชมชนในการพฒนาทองถนของตนและยงมปจจยอกหลายอยางทสงผลตอการมสวนรวมของชมชนดงน

(3.1) ปจจยทางดานโครงสรางของชมชนลกษณะความสมพนธของชมชนแสดงใหเหนถงการมสวนรวมของชมชนมากนอยแตกตางกนเชนชมชนใดมความสมพนธแบบปฐมภมรจกกนเปนญาตพนองการมสวนรวมจะดกวาชมชนใหมทประชาชนมาจากหลายแหงตาง วฒนธรรมฐานะความเปนอยตางกนเปนเหตใหการมสวนรวมของประชาชนไมดเทาทควรและการตงถนฐานของประชาชนในลกษณะเปนกลมจะท าใหประชาชนไดรและท ากจกรรมรวมกนมากกวาชมชนทอยกระจดกระจายทวไปท าใหมการรวมกลมกนนอย

(3.2) ปจจยทางดานโครงสรางของประชาชนถาชมชนใดมโครงสรางประชากรวยแรงงานมากในชมชนการมสวนรวมจะมมากกวาโครงสรางชมชนทวยแรงงานยายออกไปท างานทอน

(3.3) คานยมของประชาชนมผลตอการมสวนรวมเชนคานยมรกความสนโดษอาจท าใหตางคนตางอยไมคอยชวยเหลอกนคานยมอยางสนบสนนการมสวนรวม เชน การนบถอผอาวโส หรอผน าในชมชนท าใหผน าชมชนเปนแกนน าทจะท าใหประชาชนมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ไดคณภาพประชากรมสวนเกยวของดวยเชนกนถาชมชนใดประชากรมคณภาพด เชน ฐานะรายได ระดบการศกษา และทศนคตทเหนประโยชนตอสวนรวมมความตนตวในการพงตนเองจะเปนสงอ านวยตอการสรางประชาชนใหมจตส านกในการมสวนรวมในชมชน 2.2.3 แนวทางการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน หลกการส าคญของการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนมดงน (ชต นลพานช และกลธน ธนาพงศธร, 2532)

www.ssru.ac.th

15

(1) หลกการสรางความสมพนธทดตอกนระหวางทางราชการกบประชาชน โดย ยดถอความศรทธาของประชาชนทมตอหนวยงานหรอตอบคคล

(2) หลกการขจดความขดแยง ความขดแยงในเรองผลประโยชนและความคดจะมอทธพลตอการด าเนนงานพฒนาเปนอยางมากเพราะจะท าใหงานหยดชะงกและลมเหลว

(3) หลกการสรางอดมการณและคานยมในดานความขยน ความอดทน การ รวมมอ การซอสตย และการพงตนเอง เพราะอดมการณเปนเรองทจะจงใจประชาชนใหรวมสนบสนนนโยบายและเปาหมายการด าเนนงาน และอาจกอใหเกดขวญและก าลงใจในการปฏบตงาน

(4) การใหการศกษาอบรมอยางตอเนองเปนการสงเสรมใหคนมความรความคด ของตนเองชวยใหประชาชนมนใจในตนเองมากขน การใหการศกษาอบรมโดยใหประชาชนมโอกาสทดลองคด ปฏบตจะชวยใหประชาชนสามารถคมครองตนเองได รจกวเคราะหเหนคณคาของงาน และน าไปสการเขารวมในการพฒนา

(5) หลกการท างานเปนทม สามารถน ามาใชในการแสวงหาความรวมมอในการ พฒนาได

(6) หลกการสรางพลงชมชน การรวมกลมกนท างานจะท าใหเกดพลงในการ ท างานและท าใหงานเกดประสทธภาพ

วลลภ พรหมทอง (2541) กลาวถงหลกการสงเสรมไวดงน (1) การท างานรวมกบบคคลเปาหมายไมใชท าใหบคคลเปาหมาย ควรชน าใหบคคลเปาหมายพยายามชวยตวเอง ไมควรท าอะไรใหทงหมด เจาหนาทสงเสรมจะเปนเพยงผคอยใหค าแนะน าชวยเหลอและคอยรวมแกไขปญหาเทานน (2) การเขารวมกจกรรมดวยความสมครใจ การทบคคลเปาหมายเขารวมกจกรรมของงานสงเสรมดวยความสมครใจจะท าใหมความรสกเปนเจาของและท าใหผลงานมประสทธภาพสง (3) การเรยนรดวยการปฏบต การเรยนรจากการปฏบตดวยตนเองจะท าใหบคคลเปาหมายเกดความช านาญและมความมนใจเมอเวลาน าไปปฏบตจรง (4) การสงเสรมพนฐานของความตองการของประชาชนในทองถน งานสงเสรมจะตองสอดคลองกบความตองการของประชาชนสวนใหญในชมชนจะท าใหบรรลเปาหมายไดเรว เพราะตรงกบความตองการและเกดประโยชนแกสวนรวม (5) การสงเสรมบนพนฐานของสงทบคคลเปาหมายรและมอย การด าเนนโครงการสงเสรมนน ควรเรมจากสงทบคคลเปาหมายมความพรอมไมวาจะเปนเรองของความรความสามารถ รวมทงปจจยตางๆ ทมอยในทองถนของบคคลเปาหมายนนๆ (6) การสงเสรมควรเปนแบบสหสาขาวชาในการด าเนนงานโครงการสงเสรมจะตองยดหลกของการผสมผสานสาขาวชาตางๆ หลายๆ สาขาเขาดวยกน เชน บรหารเกษตรศาสตร วทยาศาสตร เศรษฐศาสตร สงคมศาสตร ศาสนา เปนตน เพอใหการพฒนาบคคลเปาหมายในชมชนเปนไปอยางมประสทธภาพ (7) การสงเสรมควรใหบคคลเปาหมายท างานรวมกนเปนกลม หลกการขอนเกดขนเพราะเชอวากลมมอทธพลตอการเปลยนแปลงในดานของการมพลงตอรองในทางเศรษฐกจและสงคมและเปนชองทางในการรบบรการสงเสรมไดดยงขน

www.ssru.ac.th

16

(8) การสงเสรมควรสอดคลองกบสภาพของสงคม วฒนธรรมและประเพณของทองถน โครงการสงเสรมใดๆ ทไมขดแยงกบประเพณและวฒนธรรมของทองถนยอมจะด าเนนการไดอยางสะดวกและประสบความส าเรจ (9) การสงเสรมควรใหความส าคญกบบคคลเปาหมายเทาเทยมกนทกๆ กลม เนองจากภายในชมชนนนมความแตกตางทางสงคม เชอชาต ฐานะทางเศรษฐกจ เปนตน ดงนนงานสงเสรมจะตองปรบใหสอดคลองกบบคคลทกๆ กลมในชมชนนนๆ (10) การสงเสรมควรยดหลกใหบคคลเปาหมายมสวนรวมในทกกจรรม ถาหากบคคลเปาหมายไดมสวนรวมในทกกจกรรม เชน การวางแผนการด าเนนงาน การปฏบตตามแผนและการประเมนผล บคคลเปาหมายจะมความรสกวาเปนสวนหนงของโครงการ ซงจะท าใหโครงการนนประสบผลส าเรจมากยงขน (11) การสงเสรมควรเปนการสอสารแบบยคลวถ การถายทอดความรสบคคลเปาหมายดวยวธการสอสารแบบสองทาง เนองจากเจาหนาททสงเสรมจะไดทราบปฏกรยาตอบกลบของบคคลเปาหมายดวยจากหลกการสงเสรมทไดจากแนวคดของนกวชาการตางๆ อาจกลาวไดวาหลกการสงเสรมประกอบดวยสาระส าคญเกยวกบการวจยคอ การท าใหมความรสกเปนเจาของ การสงเสรมตองสอดคลองกบความตองการของประชาชนสวนใหญในชมชนควรเรมจากสงทบคคลเปาหมายมความพรอมในปจจยตางๆ ทมอยในทองถนนนๆ และควรยดหลกใหบคคลเปาหมายมสวนรวมในทกกจกรรมตงแตการวางแผนการด าเนนงาน การปฏบตตามแผน และการประเมนผล อภญญา กงสนารกษ (2544) เสนอขนตอนการมสวนรวมของชมชนวาชมชนตองมสวนรวมใน 4 ขนตอนคอ (1) การมสวนรวมในการรเรมโครงการ รวมคนหาปญหาและสาเหตของปญหาภายในชมชน รวมตดสนใจก าหนดความตองการและรวมล าดบความส าคญของความตองการ (2) การมสวนรวมในขนการวางแผน ก าหนดวตถประสงค วธการ แนวทาง การด าเนนงาน รวมถงทรพยากรและแหลงวทยากรทจะใชในโครงการ (3) การมสวนรวมในขนตอนการด าเนนโครงการ ท าประโยชนใหแกโครงการโดยรวมชวยเหลอดานทนทรพย วสดอปกรณ และแรงงาน (4) การมสวนรวมในการประเมนผลโครงการ เพอใหรวาผลจากการด าเนนงานบรรลวตถประสงคทก าหนดไวหรอ ไม โดยสามารถก าหนดการประเมนผลเปนระยะตอเนองหรอประเมนผลรวมทงโครงการในคราวเดยวกได

โกวทย พวงงาม (2545) กลาวถงการมสวนรวมทแทจรงของประชาชนในการพฒนาควรจะม 4 ขนตอน คอ

(1) การมสวนรวมในการคนหาปญหาและสาเหตของปญหาของแตละทองถน กลาวคอ ถาหากชาวชนบทยงไมสามารถทราบถงปญหาและเขาใจถงสาเหตของปญหาในทองถนของตนเปนอยางดแลว การด าเนนงานตางๆ เพอแกปญหาของทองถนยอมไรประโยชน เพราะชาวชนบทจะไมเขาใจและมองไมเหนถงความส าคญของการด าเนนงานเหลานน

www.ssru.ac.th

17

(2) การมสวนรวมในการวางแผนด าเนนกจกรรม เพราะการวางแผนด าเนนงาน เปนขนตอนทจะชวยใหชาวชนบทรจกวธการคด การตดสนใจอยางมเหตผล รจกการน าเอาปจจยขาวสารขอมลตางๆ มาใชในการวางแผน

(3) การมสวนรวมในการลงทนและการปฏบตงาน แมชาวชนบทสวนใหญจะม ฐานะยากจน แตกมแรงงานของตนทสามารถใชเขารวมได การรวมลงทนและปฏบตงานจะท าใหชาวชนบทสามารถคดตนทนด าเนนงานไดดวยตนเองท าใหไดเรยนรการด าเนนกจกรรมอยางใกลชด

(4) การมสวนรวมในการตดตามและประเมนผลงาน ถาหากการตดตามงานและ ประเมนผลงานขาดการมสวนรวมแลวชาวชนบทยอมจะไมทราบดวยตนเองวางานทท าไปนนไดรบผลดไดรบประโยชนหรอไมอยางใด การด าเนนกจกรรมอยางเดยวกนในโอกาสตอไปจงอาจจะประสบความยากส าบาก

ส านกมาตรฐานการศกษา ส านกงานสภาสถาบนราชภฎ กระทรวงศกษาธการ ส านกมาตรฐานอดมศกษา และทบวงมหาวทยาลย (2545) กลาวถงการมสวนรวมในขนตอนของการพฒนา 5 ขน ดงน

(1) ขนมสวนรวมในการคนหาปญหาและสาเหตของปญหาในชมชนตลอดจน ก าหนดความตองการของชมชน และมสวนรวมในการจดล าดบความส าคญของความตองการ

(2) ขนมสวนรวมในการวางแผนพฒนา โดยประชาชนมสวนรวมในการก าหนด นโยบายและวตถประสงคของโครงการ ก าหนดวธการและแนวทางการด าเนนงาน ตลอดจนก าหนดทรพยากรและแหลงทรพยากรทใช

(3) ขนมสวนรวมในการด าเนนงานพฒนา เปนขนตอนทประชาชนมสวนรวม ในการสรางประโยชนโดยการสนบสนนทรพย วสดอปกรณและแรงงาน หรอเขารวมบรหารงาน ประสานงานและด าเนนการขอความชวยเหลอจากภายนอก

(4) ขนการมสวนรวมในการบผลประโยชนจากการพฒนา เปนขนตอนท ประชาชนมสวนรวมในการรบผลประโยชนทพงไดรบจากการพฒนาหรอยอมรบ ผลประโยชนอนเกดจากการพฒนาทงดานวตถและจตใจ

(5) ขนการมสวนรวมในการประเมนผลการพฒนา เปนขนทประชาชนเขารวม ประเมนวาการพฒนาทไดกระท าไปนนส าเรจตามวตถประสงคเพยงใด

นอกจากนยงไดกลาวถงยทธศาสตรในการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนไว 2 ประการคอ

(1) การจดกระบวนการเรยนร สามารถท าไดหลายวธ ดงน (1.1) จดเวทวเคราะหสถานการณของหมบานเพอท าความเขาใจและเรยนร

รวมกนในประเดนตางๆ (1.2) จดเวทแลกเปลยนประสบการณหรอจดทศนศกษาระหวางกลม

องคกรตางๆ ภายในชมชนและระหวางชมชน (1.3) จดอบรมเพอพฒนาทกษะเฉพาะดานตางๆ (1.4) ลงมอปฏบตจรง

www.ssru.ac.th

18

(1.5) ถายทอดประสบการณและสรปบทเรยนทจะน าไปสการปรบปรง กระบวนการท างานทเหมาะสม

(2) การพฒนาผน าเครอขาย เพอใหผน าเกดความมนใจในความและ ความสามารถทมจะชวยใหสามารถรเรมกจกรรมการแกไขปญหา หรอกจกรรมการพฒนาได ซงสามารถท าไดหลายวธดงน

(2.1) แลกเปลยนเรยนรระหวางผน าทงภายในและภายนอกชมชน (2.2) สนบสนนการจดเวทแลกเปลยนเรยนเอยางตอเนอง และสนบสนน

ขอมลขาวสารทจ าเปนอยางตอเนอง (2.3) แลกเปลยนเรยนรและด าเนนงานรวมกนของเครอขายอยางตอเนอง

จะท าใหเกดกระบวนการจดการและจดองคกรรวมกน สมลกษณา ไชยเสรฐ (2549) ไดแบงแนวทางการจดการการมสวนรวมของประชาชนเปน 3

ดานหลกคอ ดานประชาชน ( Public) ดานการมสวนรวม ( Participation) และดานภาครฐ โดยการมสวนรวม (Participation) มวตถประสงคหลกเพอใหประชาชนทเปนบคคลหรอคณะบคคลเขามามสวนรวมในขนตอนตางๆ ในการด าเนนการพฒนา ชวยเหลอ สนบสนนท าประโยชนในเรองตางๆ หรอกจกรรมตางๆ ตงแตรวมคด รวมตดสนใจ รวมด าเนนการ รวมรบผลประโยชน และรวมประเมนผล เพอใหเกดการยอมรบและกอใหเกดผลประโยชนสงสดกนทกฝาย ดงน (1) การรบร ( Perception) ตองสรางส านกใหทงภาครฐและประชาชน มความตระหนก การรบร การยอมรบในสทธหนาทและสวนรวมของทกกลมทกฝาย โดยภาครฐนน เจาหนาทของรฐจะตองสรางส านกใหมวากจการทตนรบผดชอบไมใช “รฐกจ” หรอ “กจการของรฐ” ทตนเทานนมสทธตดสนใจ แตเปนสาธารณกจทสาธารณชนชอบทจะมสวนรวมในการคด รวมกระท าหรอตรวจสอบ หากเจาหนาทของรฐไมปรบทศนคตใหไดเชนนกจะตองเผชญกบสภาวะทอาจเกดขอขดแยงกบประชาชนกลมทตองการมสวนรวมได สวนภาคประชาชน การตระหนก การรบรและยอมรบในสทธและหนาทตลอดจนการมสวนรวมนน ตองเขาใจวาตนและผอน ตางกมสทธหนาทและสวนรวมเสมอกนตามหลกการเทาเทยมกน ดงนนผทเกยวของทกฝายตองยอมรบการ “รอมชอม” และ “ประสานประโยชน” มฉะนนความแตกตางในผลประโยชนและจดยน จะน าไปสความขดแยงและความรนแรงในทสด (2) ทศนคต (Attitude) ตองสรางความเขาใจและปรบทศนคตของบคลากรภาครฐและภาคประชาชนทงสองฝายใหมทศนคตทดตอการมสวนรวมของประชาชน กลาวคอ ภาครฐจะตองเหนการมสวนรวมของประชาชนเปนเรองทตองสงเสรมเพอประโยชนหลายประการ อาท เพอการไดขอมล ขอเทจจรงและความคดทหลากหลาย รวมทงบคลากรภาครฐผรบผดชอบดานการมสวนรวมจะตองมทศนคตทดตอ ประชาชนและตอกระบวนการมสวนรวม มการปรบปรงบทบาทและคานยม ตลอดจนตองมความอดทนในการท างานกบประชาชน เพราะการมสวนรวมตองใชระยะเวลายาวนาน ตองท าอยางตอเนอง และมความจรงใจตอประชาชน ในขณะเดยวกนภาคประชาชนเองกควรมทาททเขาใจความส าคญของการมสวนรวมของประชาชน และจะตองมทศนคตทดตอกระบวนการมสวนรวมและตอเจาหนาทเชนเดยวกน กอใหเกดความสมพนธอนดระหวางประชาชนและเจาหนาท ท าใหเกดความไววางใจซงกนและกนมากขน สงผลใหกจกรรมการมสวนรวมบรรล

www.ssru.ac.th

19

เปาหมายไดอยางมประสทธภาพ ดงนน หากทงสองฝายตางมทศนคตทดตอการมสวนรวมและตอกนแลว ความรวมมอ “ประชารฐ” กจะพฒนาไดดยงขน (3) การเปนตวแทน (Representation) การสรรหาและคดเลอกตวแทนจะตองค านงถงประชาชนทกกลมทกฝายเพอใหประชาชนกลมตางๆ ทหลากหลายทกกลมนนมตวแทนเขาไปรวมดวยจะไดประสานผลประโยชนกนจนลงตวและเกดความเปนธรรมขน รวมทงควรค านงถงคณสมบตของตวแทนทตองการดวย โดยพจารณาจากคณสมบตในดานตางๆ เชน ทกษะและความสามารถทเกอหนนกน ความสอดคลองของเทคโนโลย วตถประสงค คานยม และวฒนธรรมองคกร การตอบสนองซงกนและกน ความรบผดชอบ ความมนคงดานการเงน ความสามารถในการสรางความเชอมน เปนตน นอกจากน กลมทเปนตวแทนจะตองมความนาเชอถอจากลมทงหลายหรอ ผมสวนไดเสย และมปจจยทส าคญอกประการหนงทตองตระหนกถง คอสมาชกทเปนตวแทนตองมความรสกทจะตองอาศยซงกนและกน (4) ความเชอมนและไววางใจ ( Trust) การมสวนรวมนนตองสรางใหสมาชกมความเขาใจและมความจรงใจในการเขารวม สงทจะไดตามมาคอความเชอมนและไววางใจ ( Trust) ในองคกร โดยการสรางความเชอมนและไววางใจกนนนตองแสดงใหเหนอยางชดเจน ก าหนดใหเปนรปธรรมและเปนวฒนธรรมขององคกร ซงการสรางความเชอถอ ศรทธา ความไววางใจกนและกน เปนเงอนไขส าคญทจะท าใหกระบวนการมสวนรวมประสบความส าเรจหรอลมเหลว การสรางความเชอถอไววางใจอาจท าไดคอการแลกเปลยนขอมลขาวสาร การด าเนนกจกรรมการมสวนรวมอยางตอเนอง และน าเสนอขอมลขอเทจจรงอยางตรงไปตรงมาครบถวน รวมทงตองมการตดตอระหวางสมาชกอยางสม าเสมอบอยครง และท าอยางตงใจทงทเปนทางการและไมเปนทางการภายในองคกร ซงเปนสงทจะท าใหเกดความส าเรจในการสราง และด ารงไวซงความเชอมนและความไววางใจการรวมมอซงกนและกน (5) การแลกเปลยนขอมลขาวสาร ( Information Sharing) สรางกลไกเพอการแลกเปลยนขอมลขาวสาร เนองจากการมสวนรวมเปนกระบวนการทท าใหขอมลขาวสารทงดานทเปนขอเทจจรงและดานทเปนความคด ความรสก ความคาดหวง ไดถกแสดงออกมาอยางหลากหลายลมลกและสมบรณครบถวนมากขน ซงจะท าใหการวนจฉยปญหาและการเสนอทางเลอกในการแกไขปญหามหลากหลาย และตรงกบความตองการมากขน ผลทตามมาคอท าใหการตดสนใจในการก าหนดนโยบาย และการวางแผนด าเนนไปไดอยางรอบร รอบคอบและรอบดานยงขน โดยการทประชาชนจะมสวนรวมไดอยางมประสทธภาพนน จ าเปนทจะตองมความร และมขอมลขาวสารเพยงพอ ในนโยบายทตนตองการมสวนรวม ขอมลขาวสารเหลานสวนใหญแลวมกจะเปนของหนวยงานทเปนผรเรมนโยบาย บางสวนเกดจากการศกษาของนกวชาการและองคกรพฒนาเอกชน ดงนนประชาชนทสนใจการมสวนรวมกบนโยบายใดอาจไปขอความรวมมอและขอมลจากบคคลและองคกรเหลานน (6) ฉนทามต ( Consensus) การมสวนรวมเปนการสรางฉนทามต โดยการใหประชาชนและผทเกยวของทกภาคสวนเขารวม ในการหาวธแกไขปญหาทยงยากซบซอนรวมกน หาทางออกส าหรบการแกไขปญหาตางๆ ในทางสนต เปนทยอมรบหรอเปนฉนทามตของประชาสงคม ซงทกคนยนยอมเหนพองตองกนในทกๆ ขนตอนของกระบวนการมสวนรวม โดยเสาหลกของการมสวนรวมทดกคอการทประชาชนสามารถทจะรวมมอกน ลดความขดแยง สรางขอตกลงทมนคงยนยาว การยอมรบระหวางกลม และหาขอสรปรวมกนไดทกฝาย แมวาอาจจะมความเหนทแตกตางกนกตาม

www.ssru.ac.th

20

กตองสามารถทจะปรบความเหนทตางกน โดยการเจรจาหาขอยตททกฝายยอมรบกนไดอยางสนตวธ เพอน าไปสขอสรปทเหนพองหรอฉนทามตรวมกนไดทกฝาย (7) การมปฏสมพนธ (Interaction) องคกรการมสวนรวมตองสรางใหเกดการมปฏสมพนธระหวางกนในองคกร คอจะตองจด กจกรรมทท าใหมการพบปะ พดคย แลกเปลยนขอมลขาวสาร ความคดเหนของกนและกนเปนการสอสารแบบสองทาง ( Two Ways Communication) กอใหเกดความสมพนธทดระหวางกน ซงจะน าไปสการลดอคตทมตอกนและเกดความเขาใจทดขนระหวางผทเขารวม สงเหลานนบวาเปนกลไกทจะชวยปองกนความขดแยง ทอาจจะเกดขนหรอกรณทมความขดแยงเกดขนแลวกจะเปนกลไก ทชวยบรรเทาความขดแยงใหลดระดบความรนแรงลงได ซงการมปฏสมพนธในกระบวนการการมสวนรวมของประชาชนก เพอทจะใหเกดการตดสนใจทดขนและรบการสนบสนนจากสาธารณชน ซงเปาหมายของกระบวนการมสวนรวมของประชาชนกคอ การใหขอมลตอสาธารณชน และใหสาธารณชนแสดงความคดเหนตอโครงการทน าเสนอหรอนโยบายรฐ รวมทงมสวนรวมในการแกปญหาเพอหาทางออกทดทสด ตลอดจนสรางความสมพนธทดส าหรบทกๆ คน (8) ความประสงคหรอความมงหมาย (Purpose) ตองก าหนดความประสงคหรอความมงหมายในการมสวนรวมไวอยางชดเจนวาเปนไปเพออะไร ผเขารวมจะไดตดสนใจถกวา ควรเขารวมหรอไม การมความมงหมายทตองการบรรลชดเจนจะน าทางใหสมาชกผเขารวมไดเขาใจตรงกนและเดนไปในทศทางเดยวกน ซงจะสะทอนใหเหนความเปนเอกภาพทางความคดเหน เอกภาพในการด าเนนกจกรรม และความเขมแขงขององคกร นอกจากน การมสวนรวมตองมกจกรรมเปาหมายในการใหประชาชนเขามสวนรวมตองระบลกษณะของกจกรรมวามรปแบบและลกษณะอยางไร เพอทประชาชนจะไดตดสนใจวาควรเขารวมหรอไม รวมทงขนตอนของกจกรรมจะตองระบวาในกจกรรมแตละอยางมกขนตอน และประชาชนสามารถเขารวมในขนตอนใดบาง (9) การประเมนผล ( Appraisal) ตองมระบบการประเมนผลเนองจากการประเมนผลเปนขนตอนหนงในกระบวนการมสวนรวม และถอเปนเครองมอส าคญอยางหนงของผบรหารในการบรหารทรพยากรบคคลใหเกดประโยชนสงสด องคกรใดทมการประเมนผลการปฏบตงานทเปนธรรม โปรงใส และขจดทศนคตสวนตวออกไดมากทสดถอวาองคกรนนใชเครองมอนอยางไดผลและเกดประโยชน ในท านองเดยวกนการประเมนผลการปฏบตงานของบคลากรในองคกรยอมสงผลถงประสทธภาพและประสทธผลขององคกรไดเชนเดยวกน ซงผลของกระบวนการประเมนผลกจะกลายเปนปจจยน าเขาในกระบวนการมสวนรวมในขนตอนการวางแผน เพอน าปญหาอปสรรคทเกดขนในทางปฏบตมาปรบปรงแกไขและพฒนาผลการด าเนนงานใหมประสทธภาพยงขน ดงนนการมสวนรวมของประชาชนในการประเมนผลงาน (Performance Appraisal) จงตองเรมตงแตการเขารวมควบคม รวมตดตาม รวมประเมนผล รวมบ ารงรกษาโครงการและกจกรรมทจดท าไวทงโดยเอกชนและรฐบาลใหใชประโยชนไดตลอดไป (10) ความโปรงใส ( Transparency) ปรบปรงกลไกการท างานขององคกรการมสวนรวมใหมความโปรงใส เนองจากการมสวนรวมนนเปน กระบวนการทท าใหประชาชนมโอกาสตรวจสอบการใชดลยพนจ ส าหรบการตดสนใจของรฐบาลและหนวยงานของรฐซงจะกอใหเกดความโปรงใสในการด าเนนการ ลดการทจรตและขอผดพลาดของนโยบายและโครงการลงได โดยการสรางความไววางใจซงกนและกนของคนในองคกร ซงความโปรงใสเปนองคประกอบหนงของการบรหารกจการ

www.ssru.ac.th

21

บานเมองทด ประกอบดวยความไววางใจ การเปดเผยขอมล การเขาถงขอมล และกระบวนการตรวจสอบ (11) ความเปนอสระ ( Independence) องคกรการมสวนรวมจะตองมความเปนประชาธปไตย โดยการใหเกยรต ยอมรบความคดเหนของกนและกน สมาชกทกคนในองคกรมอสระทางความคด การทสมาชกมสวนรวมในการเสนอความคดเหนและตดสนใจจะเปนปจจยใหเกดความรสกรบผดชอบรวมกน ซงหลกการและเงอนไขส าคญของการมสวนรวมประการหนงคอ ความเปนอสระ หรอความสมครใจทจะเขารวมหรอไมเขารวม การบงคบไมวาจะอยในรปแบบของการคกคาม การระดม และการวาจางไมถอวาเปนการมสวนรวม (12) กาวไปขางหนาอยางตอเนอง ( Onward-doing) การมสวนรวมตองเปดโอกาสประชาชนเขามามสวนรวมอยางตอเนองสม าเสมอ เนองจากการมสวนรวมของประชาชน ท าใหเกดประสบการณ การเรยนรใหม ความคดใหมททาทายอยางตอเนอง ดงนน เพอใหเกดการมสวนรวมของภาคประชาชนทกาวไปขางหนาอยางตอเนอง ภาครฐจะตองเตรยมประชาชนใหมความพรอมและเหนประโยชนของการมสวนรวมดวยการใหความร และการสรางความเขาใจในบทบาทของการมสวนรวมภาคประชาชน รวมทงมการพดคยแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกนอยางตอเนอง โดยความสมพนธระหวางสมาชกจะเปนตวก าหนดทส าคญทจะท าใหการมสวนรวมของประชาชนเปนไปอยางตอเนองสม าเสมอ และการมสวนรวมของประชาชนอยางตอเนอง จะเปนปจจยส าคญทจะบงบอกถงความเขมแขงของการมสวนรวม รวมทงจะท าใหเกดความมนใจไดวาการเปลยนแปลงจะเปนไปในทศทางทพงปรารถนากอใหเกดประโยชนสงสดตอชมชนและสงคม (13) เครอขาย (Network) สงเสรมใหมการผนกก าลงรวมกนของทงภาครฐและภาคประชาชนในลกษณะเครอขายคอ การทจะตองมาท าความเขาใจกนมาผนกก าลงกนเปนหนงเดยวทส าคญตองเปนไปเพอสรางผลประโยชนในเชงการท างานรวมในรปกจกรรม โครงการ แผนงานทจะตองอาศยความรวมมอกนตองผนกก าลงขอความรวมมอ หรออาศยการท ากจกรรมรวมมอกนหลายองคกร ซงเครอขายความรวมมอจะตองเกดขนจากวธคดของสมาชก ผบรหาร และบคคลในชมชนเปนหลก โดยเครอขายความรวมมอนนจ าเปนตองใหมตวแทนของประชาชนมาพบปะพดคยเพอกอตวและกลาวถงวตถประสงครวมกน ดงนน เครอขายการมสวนรวมจงเปนกระบวนการเชอมโยงสมาชกในกลมหรอเชอมโยงองคกรการมสวนรวมกบสมาชก ประชาชน และกลม/องคกรตางๆ ในชมชนเขาดวยกน โดยมรปแบบความสมพนธการมสวนรวมในแนวราบขององคการการมสวนรวมและชมชน รวมทงเปนกระบวนการสงเสรมสนบสนนประชาชนใหสามารถพฒนาชมชนของตนเองโดยอาศยเครอขายการมสวนรวมในการท างานของคนในชมชนเพอรวมกนแกไขปญหาของคนและปญหาสวนรวมในชมชน ซงการด าเนนงานของเครอขายจะน าไปสการพฒนาการมสวนรวมทยงยน

2.2.4 ระดบของการมสวนรวม นรนทรชย พฒนพงศา ( 2546) กลาวถงระดบของการมสวนรวมตามหลกการทวไปวา

แบงเปน 5 ระดบ คอ (1) การมสวนรวมเปนผใหขอมลของตน/ครอบครว/ชมชนของตน (2) การมสวนรวมรบขอมลขาวสาร

www.ssru.ac.th

22

(3) การมสวนรวมตดสนใจ โดยเฉพาะในโครงการทตนมสวนไดเสย แบงเปน 3 กรณแลวแตกจกรรมในตนอยในขนตอนใดตอไปน

(3.1) ตนมน าหนกการตดสนใจนอยกวาเจาของโครงการ (3.2) ตนมน าหนกการตดสนใจเทากบเจาของโครงการ (3.3) ตนมน าหนกการตดสนใจมากกวาเจาของโครงการ

(4) การสวนรวมท า คอรวมในขนดอนการด าเนนงานทงหมด (5) การมสวนรวมสนบสนน คออาจไมมโอกาสรวมท าแตมสวนรวมชวยเหลอในดานอนๆ

นอกจากนยงไดมการแบงระดบของการมสวนรวมเปนระดบของการมสวนรวมตามแนวทางพฒนาชมชนเปนการมสวนรวมในการแกปญหาทเกดขนในชมชน ดงน

(1) รวมคนหาปญหาของตนใหเหนวาสงใดทเปนปญหารากเหงาของปญหา (2) รวมคนหาสงทจ าเปนของตนในปจจบนคออะไร แบงเปน

(2.1) รวมคดชวยตนเองในการจดส าดบปญหา เพอจะแกไขสงใดกอนหลง (2.2) วางแผนแกไขปญหาเปนเรองๆ (2.3) รวมระดมความคดถงทางเลอกตางๆ และเลอกทางเลอกทเหมาะสม

เพอแกไขปญหาทวางแผนนน (2.4) รวมพฒนาเทคโนโลยทจะน ามาใช (2.5) รวมด าเนนการแกไขปญหานนๆ (2.6) รวมตดตามการด าเนนงานและประเมนผลการด าเนนงาน (2.7) รวมรบผลประโยชนและหรอรวมเสยผลประโยชนจากการด าเนนงาน

2.3 แนวคดเกยวกบการจดการขยะ 2.3.1 ความหมายของขยะมลฝอย

ปจจบนวทยาการกาวหนาประชากรเพมอยางรวดเรว อตราการใชทดนเพมขนเพอผลตเครองอปโภค บรโภค อาหาร ทอยอาศย เปนเหตใหเศษสงเหลอใชมปรมาณมากขน กอใหเกดปญหาของขยะมลฝอย ขยะ หรอมลฝอย หรอของเสย เปนเหตส าคญประการหนงทกอใหเกดปญหาสงแวดลอม และ มผลตอสขภาพอนามย มลฝอยหรอของเสยก าลงมปรมาณเพมมากขนทกป เพราะสาเหตจากการเพมของประชากร การขยายตวทางเศรษฐกจและทางอตสาหกรรม นบเปนปญหาทส าคญของชมชนซงตองจดการและแกไข ปรมาณกากของเสยและสารอนตราย ไดแก ขยะมลฝอย สงปฏกล และสารพษทปนเปอนอยในแหลงน า ดน และอากาศ ตลอดจนบางสวนตกคางอยในอาหาร ท าใหประชาชนทวไปเสยงตออนตรายจากการเปนโรคตางๆ เชน โรคมะเรง และโรคผดปกตทางพนธกรรม เปนตน ขยะมลฝอย คอของเหลอทงจากขบวนการผลตและการใชสอยมนษย ซงเปนปญหาของโลกสมยใหม การเตบโตของเมองทมขนาดใหญอยางรวดเรว อาจจะมขยะมลฝอยทมลกษณะแตกตางกนไปตามแหลงก าเนด เชน มลฝอยจากบานเรอน สวนใหญจะเปนเศษอาหารทเหลอจากการปรงอาหารและการบรโภค รวมทงเศษอาหาร พลาสตก และ ของทไมใชแลว มลฝอยจากโรงงานอตสาหกรรมกมลกษณะตางๆ เปลยนแปลงตามประเภทของอตสาหกรรมนนๆ มลฝอยทถก

www.ssru.ac.th

23

ทงอยตามถนน แมน า ล า คลอง ทสาธารณะตางๆ สวนใหญจะเปนใบไม เศษกระดาษ ถงพลาสตก เศษดน เปนตน มผใหความหมายของขยะมลฝอยไวดงน

พระราชบญญตสาธารณสข พ.ศ. 2535 ใหค าจ ากดความของ “มลฝอย” หมายถง สงตางๆ ทเราไมตองการทเปนของแขงหรอออน มความชน ไดแก เศษกระดาษ เศษผา เศษอาหาร ถงพลาสตก ภาชนะกลองใสอาหาร เถา มลสตว หรอซากสตวรวมตลอดถงวตถอน สงใดทเกบกวาดไดจากถนน ตลาด ทเลยงสตวหรอทอน

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 ใหค าจ ากดความของค าวา “ของเสย” หมายความวา ขยะมลฝอย สงปฏกล น าเสย อากาศเสย มลสารหรอวตถอนตรายอนใด ซงถกปลอยทงหรอมทมาจากแหลงก าเนดมลพษ รวมทงกากตะกอนหรอสงตกคางจากสงเหลานน ทอยในสภาพของแขงของเหลวหรอกาซ

ทางวชาการจะใชค าวา “ขยะมลฝอย” หมายถง บรรดาสงของทไมตองการใชแลว ซงสวนใหญจะเปนของแขงจะเนาเปอยหรอไมกตาม รวมตลอดถง เถา ซากสตว มลสตว ฝนละออง และเศษวตถททงแลวจากบานเรอน ทพกอาศย สถานทตาง ๆ รวมถงสถานทสาธารณะ ตลาดและโรงงานอตสาหกรรม ยกเวน อจจาระ และปสสาวะของมนษย ซงเปนสงปฏกล วธจดเกบและก าจดแตกตางไปจากวธการจดขยะมลฝอย เกรยงศกด อดมสนโรจน (2537) ใหความหมายของการจดการขยะมลฝอย หมายถง หลกการในการด าเนนงานทเกยวของกบการควบคมการทงขยะมลฝอย การเกบขยะชวคราวไวในภาชนะ การรวบรวมขยะมลฝอย การขนถาย และการขนสง การแปรรปของขยะมลฝอย และการก าจดขยะมลฝอย โดยจะค านงถงผลประโยชนสงสดในทางสขอนามย ทศนยภาพ เศรษฐศาสตร การอนรกษสงแวดลอม และการยอมรบของสงคม ขยะมลฝอยเปนปญหาทสงผลเสยตอชมชนตางๆ มากมาย เปนแหลงแพรเชอโรคตางๆ กอปญหากลนเหมนและน าเสยทมาจากการชะกองขยะรอบๆ บรเวณ ดงนนความรและความเขาใจระบบการจดการขยะมลฝอยจะสามารถชวยใหมการพฒนาระบบการจดการขยะมลฝอยใหมประสทธภาพสงและถกตองตามหลกสขาภบาล กรมควบคมมลพษ (2545) ใหความหมายของขยะมลฝอย หมายถง เศษกระดาษ เศษผา เศษอาหาร เศษสนคา เศษวตถ ถงพลาสตก ภาชนะทใสอาหาร เถา มลสตว หรอสงอนใดทเกบกวาดจากถนน ตลาด ทเลยงสตว หรอทอน และหมายความรวมถงมลฝอยทตดเชอ มลฝอยทเปนพษ หรออนตรายจากชมชนหรอครวเรอน ยกเวนวสดทไมใชแลวของโรงงานซงมลกษณะและคณสมบตทก าหนดไวตามกฎหมายวาดวยโรงงาน

พรยตม วรรณพฤกษ (2548) ใหความหมายของขยะมลฝอยชมชน (Municipal Solid Waste) ตามนยามแหงพระราชบญญตสาธารณสข พ.ศ. 2535 ค าวา “มลฝอย” หมายถง เศษกระดาษ เศษผา เศษอาหาร เศษสนคา ถงพลาสตก ภาชนะทใสอาหาร เถามลสตว หรอซากสตว รวมถงสงอนใดทเกบกวาดจากถนน ตลาด ทเลยงสตวหรอทอน

2.3.2 ประเภทของขยะมลฝอย ขยะมลฝอยสามารถแบงออกไดหลายประเภท ตามเกณฑทใชแบง เชน ขยะเปยก

กบขยะแหงหรอขยะทสามารถน ากลบมาใชไดอกกบขยะทตองก าจด เปนตน ในทนขอแบงประเภทขยะออกเปน 4 ประเภท ดงน

www.ssru.ac.th

24

(1) ขยะทวไป (General Waste) เปนขยะจากส านกงาน ถนนหนทาง หรอการกอสราง ไดแก กระดาษ เศษไม กงไม ฟาง ขาว แกว กระเบอง ยาง เศษอฐ กรวด ทราย ถงพลาสตก เศษปน อฐหก หน ทราย ขยะประเภทนไมเกดการยอยสลายและเนาเหมน การก าจดขยะทวไปควรคดแยกขยะทสามารถน ามาใชใหมไดกอนการก าจด

(2) ขยะอนทรย (Organic Waste) เปนขยะจากครวเรอน ภตตาคาร โรงอาหาร ตลาดสดและการเกษตรกรรม ไดแก เศษอาหาร เศษผก เศษเนอ เศษผลไม ซากสตว มลสตว ขยะประเภทนจะเปนพวกทยอยสลายและเนาเปอยไดงาย เพราะวาเปนสารประกอบอนทรยทมความชนคอนขางสง ประกอบกบขยะประเภทน มกลนเหมนการก าจดขยะประเภทนควรพจารณาความเปนไปไดในการหมกท าปยกอน

(3) ขยะอตสาหกรรม (Industrial Waste) เปนเศษวสดทเกดจากการผลตหรอขนตอนการผลตของโรงงานอตสาหกรรม เชน สารอนทรย ทเนาเปอยซงขนอยกบชนดของอตสาหกรรม ซากยานพาหนะทหมดสภาพการใชงานหรอใชงานไมไดแลว รวมทงชนสวนประกอบของยานพาหนะดวย เชน ยาง แบตเตอร เปนตน ในการก าจดควรพจารณาการแยกชนสวนทยงสามารถน ากลบมาใชได

(4) ขยะตดเชอและขยะอนตราย (Hazardous Waste) เปนขยะจากสถานพยาบาลหรออนๆ ซงตองใชกรรมวธในการท าลายเปนพเศษ ไดแก วสดทผานการใชในโรงพยาบาล แบตเตอร กระปองส พลาสตก ฟลมถายรป ถานไฟฉาย เปนตน การก าจดขยะตดเชอจากโรงพยาบาลจะท าลายโดยการเผาในเตาเผาสวนขยะอนตรายอนๆ ตองด าเนนการอยางระมดระวง กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและสงแวดลอม (2544) ไดแยกประเภทของขยะมลฝอยดงน (1) ขยะมลฝอยจากชมชน ไดแก ขยะมลฝอยทเกดขนจากบานเรอนทพกอาศยจากการด ารงชพของคนและการด าเนนธรกจ จดอยในพวกขยะมลฝอยทวไป ขยะพวกนสวนใหญจะเปนเศษอาหาร เศษกระดาษ เศษแกว เศษโลหะ เศษไมและพลาสตก นอกจากนยงเปนขยะมลฝอยอนตราย เชน ซากฟลออเรสเซนต แบตเตอรเกา ซากถานไฟฉาย กระปองสารเคมทใชภายในบาน เปนตน (2) ขยะมลฝอยจากโรงงานอตสาหกรรม ไดแก เศษวสดเหลอทง ผลตภณฑไมไดมาตรฐาน กากสารตางๆ มขยะของอนตรายและไมเปนอนตราย (3) ขยะมลฝอยจากเกษตรกรรม ไดแก ฟาง ผก หญา เศษภาชนะทใชบรรจสารปองกนและก าจดศตรพช ซากสตว มลสตว เปนตน ส านกงานสงแวดลอมภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (2538) แบงลกษณะขยะมลฝอย 12 ประเภท ดงน (1) ขยะสด หมายถง ขยะทประกอบดวยสารอนทรยและความชนคอนขางสง บางคนเรยกวาขยะเปยก ไดแก เศษอาหาร เศษผก เศษเนอ เศษผลไม อาหารเหลอทง ขยะประเภทนท าใหเกดการยอยสลายไดเรว สวนมากมาจากบานเรอน โรงอาหาร รานอาหาร ภตตาคาร ตลาด เปนตน ขยะสดเปนตวการส าคญกอใหเกดกลนเหมนรบกวน เปนแหลงอาหารของสตวน าโรคและเปนแหลงแพรระบาดของเชอโรค

www.ssru.ac.th

25

(2) ขยะแหง หมายถง เศษวสดตางๆ ทเหลอใชในบานเรอนและแหลงธรกจซงไมใชขยะสดหรอเถาถาน ไดแก เศษผา เศษยาง เศษรองเทา กระดาษ ภาชนะแตก ขยะประเภทนมความชนในตวต าและยอยสลายไดยาก จงไมกอใหเกดกลนเหมน แตถามการสะสมมากและอยกระจดกระจายทวไป ท าใหเกะกะรกรงรงเปนทอาศยของสตวน าโรค เปนเชอเพลงและไปอดตนทอหรอรางระบายน า แบงออก 2 ชนดคอ (2.1) ชนดทสามารถไหมเปนเถาถาน ไดแก เศษไม เศษหญา กระดาษ กนบหร (2.2) ชนดทไมสามารถไหมเปนเถาถานไดดวยการเผาไหมธรรมดา ไดแก เศษโลหะ เศษแกว เศษกระเบอง เสาคอนกรต (3) เถาถาน หมายถง สวนทเหลอจากการเผาไหมของวตถตดไฟตางๆ เชน ถาจากการเผาไหม ถานหนของโรงไฟฟา เถาจากการหงตมอาหารหรอสงอนๆ ในครวเรอน เถาจากการเผาตนพชในแปลงเกษตร เถาจากการเผาไหมในโรงงานเถาจากเตาเผาใหความอบอนส าหรบเมองหนาว ขยะประเภทเถานจะมปญหาการฟงกระจาย เชนเดยวกบฝนและถามสารพษในเถาถานจะท าใหสามารถเขาสรางกายมนษยไดดวยทางเดนหายใจท าใหเกดอนตรายได (4) ซากสตว หมายถง ซากสตวทกชนดทตายแลว แตไมรวมถงซากหรอชนสวนของสตวททงจากโรงงาน ซากสตวเหลานเนาไดงาย นอกจากกอใหเกดกลนเหมนและเปนแหลงเพาะพนธแมลงวนแลวยงสรางความอจาดตาแกผพบเหน นอกจากนถาสตวเหลานมโรคตดเชออยกจะท าใหเชอโรคแพรกระจายไดอยางรวดเรว (5) เศษขยะบนถนน หมายถง เศษสงของทถกเททงอยบนผวถนนและทางเทา เชน ดน ทราย ใบไม หญา มลสตว กระดาษ เปนตน ขยะประเภทนท าใหเกดความสกปรกของถนน หรอทางเดนอดตนทอหรอคระบายน าและอาจกอใหเกดอบตเหต (6) มลสตว หมายถง มลสตวตางๆ ทสามารถน าไปใชเปนปยได ปกตขยะประเภทนจะมปญหาในพนทชนบท เพราะเปนแหลงเพาะพนธแมลง พาหนะน าเชอโรค แตขยะเหลานมประโยชนมากถาน าไปหมกเพราะจะไดปยทเปนประโยชนตอพช (7) กากของเหลอจากการยอยสลายในถงสวม หมายถง สงทเหลอจากการยอยสลายของอจจาระและปสสาวะของคนทไดผานการหมกนานๆ ในถงสวมจนกลายเปนของแขงสน าตาลแกหรอสด า เมอถงสวมเตมกจะถายเทสงเหลานออกมา ผลเสยของขยะเหลานไมม ยกเวนการสงกลนเหมนบางเลกนอยในตอนทขนถายออกเทานน ส าหรบประโยชนคอสามารถน าไปท าปยหรอผสมกบขยะอนๆ ในการท าเพอชวยใหเกดการยอยสลายเรวขน (8) ซากรถยนต หมายถง ซากหรอชนสวนรถเกาทไมใชแลวเปนขยะทยอยสลายไดยาก ถามมากกอใหเกดความไมนาดท าใหเสยพนทในการใชประโยชน (9) ขยะจากโรงงาน หมายถง วสดใดๆ ทเหลอทงจากปจจยการผลตรวมถงของเสยทเปนของแขงทเกดจากกระบวนการผลตในโรงงานอตสาหกรรมตางๆ รวมทงโรงฆาสตวขยะจ าพวกนจะมความแตกตางกนขนอยกบวตถดบและกระบวนการผลตของโรงงานอตสาหกรรมนนและจะสงผลเสยหายตอโรงงานและชมชนบรเวณรอบๆ

www.ssru.ac.th

26

(10) ขยะจากการกอสรางและสงรอถอน หมายถง เศษวสด สงของ เชน เศษคอนกรต กระเบอง เศษไม ซงเปนของเหลอทงจากการกอสราง ตกแตง ซอมแซม รอถอนอาคาร หรอสงกอสรางตางๆ ท าใหรกรงรงและเกดอบตเหต (11) ตะกอนน าโสโครก หมายถง ของแขงหรอตะกอนทแยกจากน าในกระบวนการบ าบดน าเสย เชน ตะกอบจากถงเกรอะ บอตกตะกอน ตะกอนทเกดจากการขดลอกทอระบายน า เปนตน สามารถน าไปท าปยได (12) ขยะอนตราย หมายถง ขยะทกอใหเกดอนตรายเมอไมมการน าไปก าจด หรอกอใหเกดความยงยากในการเกบขนและก าจด เชน กระปองทนเนอร ใบมดโกน ขยะตดเชอจากโรงพยาบาล ขยะทมสารกมมนตรงสปนอย เปนตน ขยะประเภทนตองระมดระวงพเศษในการจดการก าจด

ประเภทขยะตามลกษณะของสวนประกอบของขยะมลฝอย มประเภทตางๆ ดงน (1) กระดาษ ถงกระดาษ กลอง ลง เศษกระดาษจากส านกงาน (2) พลาสตก มความทนทานตอการท าลายไดสง วสด หรอผลตภณฑทท าจาก

พลาสตก เชน ถงภาชนะ ของเดกเลน ของใช (3) แกว วสดหรอผลตภณฑทท าจากแกว เชน ขวด หลอดไฟ เศษกระจก ฯลฯ (4) เศษอาหาร ผก ผลไม ซงเปนสารประกอบอนทรย ยอยสลายไดงาย เปน

สวนประกอบส าคญทท าใหขยะเกดกลนเหมน สงกลนรบกวนหากไมมการเกบขนออกจากแหลงทงทกวน

(5) ผาสงทอตาง ๆ ทท ามาจากเสนใยธรรมชาต และใยสงเคราะห เชน ผาไนลอน ขนสตว ลนน ฝาย

(6) ยางและหนง เชน รองเทา กระเปา บอลล (7) ไม เศษเฟอรนเจอร โตะ เกาอ ฯลฯ (8) หน กระเบอง กระดก และเปลอกหอย พวกนไมเนาเปอย พบมากในแหลง

กอสรางตกททบทง (9) โลหะตาง ๆ เชน กระปอง ลวด สายไฟ ตาป (10) อนๆ ทไมอาจจดกลมได

ประเภทขยะตามแหลงทมา (1) ขยะมลฝอยจากถนน (Street Refuse) ไดแก เศษสงของตางๆ ทปรากฏและ

กวาดจากถนน ตรอก ซอย เชน เศษกระดาษ ผง ฝน ใบไม พลาสตก อฐ หน ทราย กรวด (2) ขยะมลฝอยทเกดจากสงทเหลอจากการเผาไหมทเรยกวา ขเถา ( Ashes ) เชน

เถาทเกดจากเตาไฟ การเผาถาน ฯลฯ (3) ขยะมลฝอยจากการกอสราง (Construction Refuse) ไดแก เศษวสดกอสราง

เชน เศษไม เศษกระเบอง เศษปน อฐหก ฯลฯ (4) ขยะมลฝอยจากการรอถอนสงกอสราง ( Demolition Refuse ) ไดแก เศษสงท

ไมตองการทเกดจากการรอถอนอาคาร บานเรอนเกา ฯลฯ (5) ซากสตว (Dead Animal) จากสตวตาย เนาเปอย เหมน

www.ssru.ac.th

27

(6) ซากยานพาหนะ (Abandon Vehicles) ทกชนดทหมดสภาพ ใชงานไมได รวมทงชนสวนประกอบ เชน แบตเตอร ยาง ฯลฯ

(7) ขยะมลฝอยจากโรงงานอตสาหกรรม (Industrial Refuse) ไดแก เศษวตถทเกดจากการผลต หรอขนตอนการผลต

(8) ขยะมลฝอยประเภทท าลายยาก (Hazardous Refuse) ไดแก ขยะมลฝอยทตองการใชกรรมวธท าลายเปนพเศษ เชน พลาสตก ฟลมถายรป กากแรธาตตางๆ

(9) ขยะสด (Garbage) (10) ขยะแหง (Rubbish) (11) ขยะพเศษ (Special Wastes) (12) ของใชช ารด (Buldy Wastes) (13) ขยะจากการกสกรรม (Agricultural Wastes) (14) กากตะกอนของน าโสโครก (Sewage treatment residues)

ส านกรกษาความสะอาดของกรงเทพมหานคร แบงประเภทของขยะมลฝอยไว 3 ประเภทใหญๆ คอ (1) มลฝอยเปยก ไดแก พวกเศษอาหาร เศษพชผก เปลอกผลไม อนทรยวตถทสามารถยอยสลายเนาเปอยงาย มความชนสง และสงกลนเหมนไดรวดเรว

(2) มลฝอยแหง ไดแก พวกเศษกระดาษ เศษผา แกว โลหะ ไม พลาสตก ยาง ฯลฯ ขยะมลฝอย ชนดนจะมทงทเผาไหมไดและเผาไหมไมได ขยะแหง เปนขยะมลฝอยทสามารถเลอกวสดทยงมประโยชน กลบมาใชไดอก โดยการท าคดแยกมลฝอยกอนน าทงซงจะชวยใหสามารถลดปรมาณมลฝอยทจะตองน าไปท าลายลงได และถาน าสวนทใชประโยชนไดนไปขายกจะท ารายไดกลบคนมา

(3) ขยะมลฝอยอนตราย มลฝอยน ไดแก ของเสยทเปนพษ มฤทธกดกรอนและระเบดไดงาย ตองใชกรรมวธในการท าลายเปนพเศษ เนองจากเปนวสดทมอนตราย เชน สารฆาแมลง ถานไฟฉาย แบตเตอร รถยนต หลอดไฟ สเปรยฉดผม ฯลฯ 2.3.3 แหลงก าเนดขยะมลฝอย ซงขยะมลฝอยมแหลงก าเนด ดงน (1) เกดจากสภาพแวดลอมทางธรรมชาต เชน การรวมหลนของใบไม การฟงกระจายของฝนละอองดวยแรงลม แผนดนไหวและภเขาไฟระเบด เปนตน ซงจะท าใหเกดขยะ เชน เศษหน ขเถา ฝน ใบไม (2) เกดจากกจกรรมการด ารงชวตในสงคมของมนษย เชน การกน การเตรยมอาหาร การเกบอาหาร ท าใหเกดขยะ เชน ถงพลาสตก ขวดพลาสตก โฟม กระดาษ ใบตอง เศษอาหาร เปนตน (3) เกดจากการผลตในโรงงานอตสาหกรรม โรงพยาบาล สถานทท างาน ท าใหเกดขยะ เชน ขยะทเปนสารพษ ขยะตดเชอ โลหะ แกว อปกรณไฟฟา กระปอง เครองเรอน ขนสตว ผา เปนตน (4) เกดจากการกอสรางอาคาร ฟารมเลยงสตว บรเวณทดนรกรางวางเปลา ท าใหเกดขยะ เชน ไม อฐ เศษเหลก ฝน ซากสตว เศษหญา เศษชนสวนยานพาหนะ ยาง เปนตน

www.ssru.ac.th

28

แหลงขยะ (Sources of Solid Wastes) สามารถจ าแนกไดดงน (1) อาคารทอยอาศย (2) ยานการคา (3) ตลาดสด (4) โรงงานอตสาหกรรม (5) การรอถอนอาคารและการกอสราง (6) แหลงเกษตรกรรม (7) แหลงขยะจากถนน (8) สถานบรการ (9) แหลงอนๆ

ขยะเปนสงทเหลอใช สามารถแบงตามแหลงก าเนดไดดงน (1) ของเสยจากอตสาหกรรม ของเสยอนตรายทวประเทศไทย 73 % มาจากระบบ

อตสาหกรรม สวนใหญยงไมมการจดการทเหมาะสมโดยทงกระจายอยตามสงแวดลอมและทงรวมกบมลฝอย รฐบาลได กอตงศนยก าจดกากอตสาหกรรมขนแหงแรกทแขวงแสมด า เขตบางขนเทยน เรมเปดบรการตงแต 2531 ซงกเพยงสามารถก าจดของเสยไดบางสวน

(2) ของเสยจากโรงพยาบาลและสถานทศกษาวจย ของเสยจากโรงพยาบาลเปนของเสยอนตรายอยางยง เชน ขยะตดเชอ เศษอวยวะจากผปวย และการรกษาพยาบาล รวมทงของเสยทปนเปอนสารกมมนตรงส สารเคม ไดทงสสงแวดลอมโดยปะปนกบมลฝอย สงปฏกลเปนการเพมความเสยงในการแพรกระจายของเชอโรคและสารอนตราย

(3) ของเสยจากภาคเกษตรกรรม เชน ยาฆาแมลง ปย มลสตว น าทงจากการท าปศสตว ฯลฯ

(4) ของเสยจากบานเรอนแหลงชมชน เชน หลอดไฟ ถานไฟฉาย แบตเตอร แกว เศษอาหาร พลาสตก โลหะ หนไม กระเบอง หนง ยาง ฯลฯ

(5) ของเสยจากสถานประกอบการในเมอง เชน ภตตาคาร ตลาดสด วด สถานเรงรมย

2.3.4 การลดอตราการเกดขยะ การลดอตราการเกดขยะดวยวธการตางๆ ซงจะเปนวธการทน าไปประยกตใช

ส าหรบการจดการขยะตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ซงการลดอตราการเกดขยะดวยวธการตางๆ ดงตอไปน จะเปนการลดขยะทตนทาง เปนการควบคมปรมาณขยะ กอนทจะท าใหสงของเหลอใชกลายเปนขยะ ซงกคอวธการจดการทสาเหตเบองตนของปญหาขยะ นนเอง เมอปรมาณขยะมอตราการเพมขนตอเนองทกป และความสามารถในการก าจดท าไดนอยกวาปรมาณขยะทเกดขน ท าใหมปรมาณขยะตกคางตามแหลงชมชนเปนจ านวนมาก รวมถงกระบวนการจดการขยะทผานมายงขาดการจดการขยะทเปนระบบอยางครบวงจร โดยมลกษณะการด าเนนการแบบแยกสวนหรอมแผนการจดการขยะเฉพาะเรองเทานน จงมความจ าเปนเรงดวนทจะตองเรงใหมการบรหารจดการปญหาขยะอยางถกตอง โดยมนโยบายและแผนการจดการทมงเนนการลดปรมาณขยะมลฝอยตงแตตนทางใหมากกวาการแกปญหาทปลายเหต รวมทงตองมมาตรการรองรบการด าเนนการการจดการท

www.ssru.ac.th

29

ครบถวนทกดานและเกอกลกนอยางสมดล วธการทดทสดในการลดผลกระทบตอสงแวดลอมทเกดจากกจกรรมของมนษย คอ การลดอตราสวนการเกดของเสยหรอขยะมลฝอยในแตละขนตอนหรอกระบวนการ ซงเปนผลดในดานเศรษฐศาสตรอกดวย โดยปกต ทกกระบวนการผลตยอมไดผลลพธเปนผลตภณฑควบคกบของเสย ซงเปนไปตามธรรมชาตและหลกวศวกรรมของกระบวนการผลต เมอผประกอบการตองซอวตถดบเพอปอนเขาสกระบวนการผลต แลวทงวตถดบเหลานบางสวนไปดวยความเขาใจวาเปนของเสยหรอเหตผลอน ยอมไมเปนผลดตอทงสงแวดลอมและการลงทน เนองจากในกรณทสามารถน าวตถดบหรอทรพยากรมาแปรรปเปนผลตภณฑไดในอตราสวนทสงและคมคา ยอมเพมผลตอบแทนจากการลงทนใหสงขนตามไปดวยเชนกน

(1) การลดปรมาณขยะกอนเขาสกระบวนการจดการขยะ การปองกนและควบคมการเพมขนของปรมาณขยะทส าคญ คอ การลด

ขยะทแหลงก าเนดโดยอาศยขบวนการปรบเปลยนพฤตกรรมในชวตประจ าวน การลดปรมาณขยะจะสามารถลดคาใชจายในการจดการขยะตงแตการเกบรวบรวม ขนสง การคดแยกและใชประโยชน (ส านกจดการกากของเสยและสารอนตราย , 2550) ลดปญหาสภาวะสงแวดลอมและประหยดทรพยากรธรรมชาต การลดปรมาณขยะเปนสงส าคญทควรด าเนนการในทนทเมอสามารถปฏบตได โดยทวไปสามารถด าเนนการไดหลายวธดงน

(1.1) การลดปรมาณการผลตขยะ (Reduce) เปนการลดปรมาณมลฝอยทอาจเกดขน เมอพจารณาแลววาในกจกรรมทก าลงด าเนนตอไปจะกอใหเกดขยะโดยไมจ าเปนกพยายามลดใหนอยทสด เชน ใชตะกราใสของแทนถงพลาสตก ใชปนโตหรอกลองอาหารไปซออาหารทรานคาแทนทจะใสถงพลาสตก และเปนการพยายามเลอกใชสนคาทบรรจในบรรจภณฑขนาดใหญแทนบรรจภณฑทมขนาดเลก เพอลดปรมาณของบรรจภณฑทจะกลายเปนขยะมลฝอย การลดความเปนพษ หรอเปนการเลอกใชผลตภณฑทมความเปนพษตอสงแวดลอมนอยทสด ลดการบรโภคสนคาทฟมเฟอย ใชอยางประหยดและใชเทาทจ าเปน เชน ท าอาหารใหพอดรบประทาน เลอกซอสนคาทไมบรรจหอหลายชน ใชผาเชดหนาแทนกระดาษทชช พกถงผาไปตลาด เปนตน

(1) ใชสนคาชนดเตม เชน ผงซกฟอก น ายาลางจาน น ายาท าความสะอาดและถานไฟ ฉายชนดชารจใหม

(2) เลอกใชสนคาทมคณภาพ มหอบรรจภณฑนอย อายการใชงานยาวนานและตวสนคาไมเปนพษ

(3) การใชภาชนะแทนบรรจภณฑ เชน ปนโต จานและกลองใสอาหารแทนการใชถงพลาสตก

(4) ลดการใชวสดยอยสลายยาก เชน โฟมบรรจอาหาร และถงพลาสตก (5) ลดการใชสนคาฟมเฟอย เชน การใชผาเชดหนาแทนการใชทชช (1.2) การปฏเสธหรอหลกเลยงสงสนคาทจะสรางปญหาขยะ (Reject) การ

หลกเลยงการใชวสดทท าลายยาก เชน โฟม ปฏเสธการใชผลตภณฑทยอยสลายยาก หลกเลยงการใชทผดวตถประสงค เชน กระปองหรอขวดใสสารเคมก าจดแมลงตองทงเมอใชหมด ไมน ามาใชเปนภาชนะใสอาหารหรอเครองดม ถงพลาสตกใสของทใชแลวตองหลกเลยงในการน ามาใสอาหารรอนๆ กระดาษทมหมกพมพตดอยตองหลกเลยงในการน ามาใสอาหารทรอนๆ หรออาหารททอดกบน ามน

www.ssru.ac.th

30

อาท ขนมครก กลวยแขก กงชบแปงทอด ฯลฯ นอกจากนการหลกเลยง ยงครอบคลมถงการหลกเลยงการใชวสดทท าลายไดยากหรอวสดทใชครงเดยวแลวทง เชน หลกเลยงการใชโฟม หลกเลยงการใชกระดาษเยอบอยครง และครงละมากๆ เปนตน ซงจะท าใหขยะทจะทง สามารถน าไปท าลายไดงาย และมปรมาณนอยลง หรอเปนการหลกเลยง หรองดใชของทไมจ าเปน ของทใชครงเดยวแลวทงเลย ของทใชเปนธรรมเนยมไมตองใชกไดแตเคยชน เชน หลอดกาแฟ ถงพลาสตก ขวดน าอดลมวนเวย จานชามถวยทใชแลวทงเลย กระดาษหอของขวญทยอยสลายไมได การดอวยพรตางๆ มดโกนพลาสตก กลองยเอชท (UHT) รวมถงของกระจกกระจกทซอมาแลวท าประโยชนอะไรไมได แปบเดยวกตองทงกลายเปนขยะ เปนตน

(1) ปฏเสธการใชบรรจภณฑฟมเฟอย รวมทงขยะทเปนมลพษตอสงแวดลอม อาท กลองโฟม ถงพลาสตก หรอขยะมพษอนๆ

(2) หลกเลยงการเลอกซอสนคาหรอผลตภณฑทใชบรรจภณฑหอหมหลายชน

(3) หลกเลยงการเลอกซอสนคาชนดใชครงเดยว หรอผลตภณฑทมอายการใชงานต า

(4) ไมสนบสนนรานคาทกกเกบและจ าหนวยสนคาทใชบรรจภณฑฟมเฟอยและไมมระบบเรยกคนบรรจภณฑใชแลว

(5) กรณการเลอกซอผลตภณฑประจ าบานทใชเปนประจ า เชน สบ ผงซกฟอก น ายาลางจาน ใหเลอกซอผลตภณฑทมขนาดบรรจใหญกวา เนองจากใชบรรจภณฑนอยกวาเมอเปรยบเทยบกบหนวยน าหนกของผลตภณฑ

(6) ลดหรองดการบรโภคทฟมเฟอย โดยเลอกใชสนคาหรอผลตภณฑใหเหมาะสมกบความตองการ

(1.3) การเลอกใชสนคาทสามารถน าสวนเกนทเหลอสงคนสผผลตได (Return) หมายถงการเลอกใชสนคาทสามารถน าสวนทเหลอ เชน บรรจภณฑสงคนสผผลตได เพราะในการบรโภคสนคาแตละครงยอมจะเหลอของเสยสวนเกน ซงกคอขยะ หากผบรโภคสามารถน าสวนเกนนนคอสผผลตได กจะเปนการชวยลดปรมาณขยะไดในทางหนง หรอเลอกบรโภคสนคาทพจารณาแลววาสามารถน าสวนเกนหรอขยะทเหลอจากการบรโภค กลบไปใชประโยชนอยางอนไดอกครง เพอเปนการประหยดทรพยากรธรรมชาต ยกตวอยางเชน

(1) เลอกซอสนคาหรอใชผลตภณฑทมระบบมดจ าคนเงน เชน ขวดเครองดมประเภทตางๆ

(2) เลอกซอสนคาหรอผลตภณฑทสามารถน ากลบไปรไซเคลไดหรอมสวนประกอบของวสดรไซเคล เชน ถงชอปปง โปสการด

(3) เลอกซอสนคาหรอผลตภณฑทผผลตเรยกคนซากบรรจภณฑหลงจากการบรโภคของประชาชน

(4) เลอกซอสนคาหรอบรโภคสนคาทแหลงผลตเพอไมสรางขยะ เชน รบประทานอาหารทรานอาหารเพอไมใหเกดขยะจากบรรจภณฑทน ากลบบาน

www.ssru.ac.th

31

(1.4) การลดปรมาณขยะโดยการใชซ า (Reuse) ผลตภณฑ คอ ผลลพธทสามารถน าไปใชประโยชนทไดรบจากกระบวนการผลตและการแปรรปทรพยากร เมอมการผลตสนคา การจดจ าหนาย และผบรโภคน าไปใชประโยชนในชวงระยะเวลาหนงสนคาจะเปลยนเปนสงทไมมประโยชนส าหรบเจาของมอแรก ในขนตอนตอไปจงด าเนนการพจารณาถงความเปนไปไดในการน าสนคานนกลบมาใชซ าซงมกกระท าไดงายและรวดเรว สงส าคญทตองท าความเขาใจ คอ ผลตภณฑทสามารถใชซ าไดนนไมจ าเปนตองมขนตอนหรอกระบวนการผลตเพอด าเนนการแปรรปกอนการน าไปใช ตวอยางทเหนไดชด คอ การใชซ าในตลาดรถยนตมอสอง รถยนตซงไมเปนทตองการจะถกน ามาขายใหกบเจาของใหม โดยนอกจากการลางและท าความสะอาดรถยนตแลวไมจ าเปนตองมกระบวนการใดๆ ในการแปรรปรถยนตอก ดงนนเมอตองการขายรถยนต เจาของทไมตองการใชรถยนตนนสามารถขายใหแกผทตองการรถยนตนนเพอน าไปใชประโยชนไดทนท หรอการน าถงพลาสตกซงหางสรรพสนคาหรอรานคาบรรจสนคามาท าเปนถงใสขยะมลฝอยภายในครวเรอนแทนการซอถงด ามาบรรจขยะมลฝอยกถอเปนการใชซ าอกวธการหนง

Reuse หมายถง การน าขยะมลฝอยเศษวสดมาใชใหมอกหรอเปนการใชซ า ใชแลวใชอก เชน ขวดน าหวาน น ามาบรรจน าดม ขวดกาแฟทหมดแลว น ามาใสน าตาล การน าผลตภณฑกลบมาใชใหม เปนการพยายามใชสงของตางๆ หลายๆ ครง กอนทจะทงหรอเลอกใชของใหม หรอ การน าขยะหรอสงของทหมดประโยชน ตามประโยชนการใชสอยทางตรงของมนแลว เรากน ามนมาพลกแพลง ประยกต หรอประดษฐ ปรบเปลยนเพอประโยชนใชสอยอนๆตอไป อยางเชน การน ากระปองเครองดม หรอขวดมาท าแจกน การน ากลองเครองดมมาประดษฐเปนกลองใสของใช และพยายามใชของทมอยแลวใหเกดประโยชนทสด รวมถงการซอมแซมของทยงใชไดอย มนจะไดไมกลายเปนขยะเรวเกนไป และการบรจาคสงของทเราไมตองการแลว แตอาจจะยงเปนประโยชนกบคนอนได กควรบรจาคแทนทจะทงลงไปในถงขยะธรรมดา กระดาษกใชทงสองหนากอนแลวคอยทง ตวอยางเชน

(1) เลอกซอหรอใชผลตภณฑทออกแบบมาใหใชไดมากกวา 1 ครง เชน แบตเตอรประจไฟฟาใหมได

(2) การเลอกซอสนคาชนดเตม (Refill) เชน ผงซกฟอก สบเหลว น ายาลาง จาน แชมพ เปนตน

(3) ซอมแซมเครองใชและอปกรณตาง ๆ(Repair) ใหสามารถใชประโยชนตอไดอก

(4) บ ารงรกษาเครองใช อปกรณตางๆ ใหสามารถใชงานไดคงทนและยาวนานขน

(5) การน าบรรจภณฑและวสดเหลอใชอนๆ กลบมาใชประโยชนใหม เชน การใชซ าถงพลาสตก ถงผา ถงกระดาษ และกลองกระดาษ การใชซ าขวดน าดมเหยอก นม และกลองใสขนม

(6) ยม เชา หรอใชสงของหรอผลตภณฑทใชบอยครงรวมกน เชน หนงสอพมพ วารสาร ชดตกแตงงานเลยง เครองดดฝน และอปกรณท าความสะอาดบาน อนๆ

www.ssru.ac.th

32

(7) บรจาคหรอขายสงของเครองใชตางๆ เชน หนงสอ เสอผา เฟอรนเจอร และเครองมอใชสอยอนๆ

(8) การใชกระดาษทง 2 หนา (1.5) การลดปรมาณขยะโดยการรไซเคล (Recycle) หมายถง การน าขยะ

หรอสงของทหมดประโยชนตามประโยชนการใชสอยทางตรงของมนแลวเชนกน ไปผานกระบวนการแปลงโฉมทแทบจะไมเหลอเคาเดม เลย หรอเหลอกเพยงใหพอทราบวามนท ามาจากวตถดบชนดใด เชน แกว หรอ โลหะ กระดาษ หรอพลาสตก ดงตวอยางเชน ขวดยาคลลมาท าขาเทยม กลองเครองดมมาท าไมเทยม และใชในรปของเฟอรนเจอร หรอเปนการหมนเวยนกลบมาใช โดยน าขยะมาแปรรปตามกระบวนการของแตละประเภท เพอน ากลบมาใชประโยชนใหม หรอเปลยนแปลงสภาพจากเดมแลวน ามาใชใหม เชน พลาสตก กระดาษ ขวด โลหะตางๆ ฯลฯ น ามาหลอมใหม น ายางรถยนตทใชไมไดแลวมาท ารองเทา น าแกวแตกมาหลอมผลตเปนแกวหรอกระจกใหม การน าวสดกลบมาใชใหม เปนการน าวสดมาผานกระบวนการเพอผลตเปนสนคาใหม การน าวสดทยงสามารถน ากลบมาใชใหมมาแปรรปโดยกรรมวธตางๆ น จะท าโดยการคดแยกขยะมลฝอยแตละประเภท ทงทบานโรงเรยนและส านกงาน เพอน าเขาสกระบวนการรไซเคล โดยการน าวสดรไซเคลไปขายหรอน าไปบรจาคน าเขาธนาคารขยะรไซเคล เปนตน การผานกระบวนการ อาจจะเปนกระบวนการอยางงายหรอซบซอนกได โดยสวนมากกระบวนการในการน ากลบมาใชใหมนนประกอบไปดวยหลายขนตอน ตวอยางทวไปของกระบวนการน ากลบมาใชใหมทไมซบซอน คอ การน าเศษวสดสงกอสรางกลบมาใชใหม โดยผานกระบวนการหลก คอ การบดยอย และการลางเพอคดแยกเศษวสดกลบมาใชใหม ส าหรบตวอยางกระบวนการน ากลบมาใชใหมทมความซบซอนมากขน เชน กระบวนการน ากลบมาใชใหมของพลาสตกตางชนดกนตองไดรบการคดแยกออกจากกนซงโดยสวนใหญเปนการคดแยกดวยแรงงานคน กอนทจะพรอมเขาสกระบวนการทเหมาะสมกบพลาสตกแตละชนดตอไป

วสดทสามารถน าไปผานกระบวนการรไซเคลได ถอเปนวตถดบทมคาส าหรบอตสาหกรรมอน มนไมใชเปนแตเพยงขยะชนหนงเทานน ดงนนถาเราเปลยนมมมองเสยใหมและเปลยนวธการทงวสดพวกนใหม เพอใหมนไดกลบไปยงกระบวนการผลตไดอยางสะดวกผลจากการกระท าเชนนของพวกเราหลายๆ คนในสงคมจะสรางประโยชนมหาศาลใหกบสงคมและสงแวดลอมของเมองไทยได ตวอยางเชน

(1) การรไซเคลกระดาษ กระดาษทกชนดทเราใชทกวนนสวนใหญผลตจากเนอเยอของตนไม และมกระดาษหลายชนดทเมอใชแลวสามารถน ามาผลตใชไดอก เชน กระดาษหนงสอพมพ กระดาษบนทก กระดาษส าเนา กระดาษคอมพวเตอร บตรรายการ และซองจดหมายสขาว ส าหรบกระดาษทไมสามารถน ากลบมาผลตใหม เชน กระดาษทตดกาวหรออาบมนเนองจากความรอนจะท าใหสารเคลอบกระดาษละลายแลวไปอดตนเครองจกรท าใหเกดความเสยหายไดการรไซเคลกระดาษ เรมตนดวยกระบวนการใชน าและสารเคมก าจดหมกทปนเปอนออกไปท าใหกระดาษเหลานนกลายเปนเนอเยอ จากนนจงท าความสะอาดเนอเยอ เพอน าเขาสกระบวนการผลตเสนใยทสามารถน าไปผลตเปนกระดาษตอไป กระดาษทใชแลวเมอน ามาผลตขนใหมมกระบวนการทคอนขางซบซอน โดยเฉพาะจะตองก าจดสทปนเปอนออกใหหมด เพราะการเจอปนแมเพยงเลกนอยกอาจท า

www.ssru.ac.th

33

ใหกระดาษทผลตใหมใชประโยชนไมได ไฟเบอรในเนอกระดาษจะลดนอยลงทกขนตอนของกระบวนการรไซเคล กระดาษทผลตขนใหมจงมคณภาพดอยลง

(2) การรไซเคลพลาสตก พลาสตก เปนผลตภณฑจากปโตรเลยม โดยผลตเพอใหมสตางๆ ใสแขงหรอออนกได และยงสามารถหลอมละลายเปนรปรางตางๆ ได โดยใชแรงดนและความรอนคณสมบตของพลาสตกคอไมสลายตวพลาสตก ผลตมาจากทรพยากรธรรมชาตทไมสามารถเกดใหมได เชน น ามน ถานหน นอกจากนกยากตอการน ามารไซเคล และตองเสยคาใชจายสงและทส าคญ เนองจากพลาสตก มหลายชนดการน ามาผลตใชใหม จะตองแยกพลาสตกแตละชนดออกจากกนปจจบนจงมถงพลาสตกขวดพลาสตก ทสามารถน ามาผลตใชใหมได โดยมการน าถงพลาสตกทใชแลวเพยงรอยละ 3 ของจ านวนถงพลาสตกทผลตออกมาเทานนทน ากลบเขาสโรงงานเพอการรไซเคล จงท าใหในปจจบนมพลาสตกทถกทงในมลฝอยในรปแบบตางๆ คงอยในสภาพแวดลอมเปนจ านวนมาก

(3) การรไซเคลแกว แกวเปนวสดทมผวราบเรยบแขงและใสแตเปราะบางและแตกราวไดงาย มนษยผลตแกวขนจากการหลอมละลายของวสดธรรมชาต คอ ทราย เถา โซดา หนปน และแรเฟลสปาร โดยสามารถหลอมใหเปนรปรางและสสนแปลกๆ แตกตางกนได และไมรวงายจงนยมน าแกวมาท าเปนภาชนะใสของตางๆ ภาชนะทเปนแกวสามารถหมนเวยนกลบมาใชซ าไดหลายครง ดวยวธนจะท าใหเกดการลดปรมาณมลฝอยทเปนแกวได นอกจากนนแกวยงสามารถน าเขาสกระบวนการรไซเคลได โดยการแยกประเภทแกวตามสและท าการทบ บดใหแตกละเอยดกอน แลวจงน าไปหลอมในเตาหลอมรวมกนวตถดบทใชในการผลตเพอการผลตเปนแกวขนมาใหม

(4) การรไซเคลกระปองโลหะ กระปองโลหะทวไป ท ามาจากวสด 2 รปแบบ ไดแก รปแบบแรกคอ กระปองอะลมเนยม อะลมเนยมเปนโลหะทมสขาวคลายเงนน าหนกเบาและมคณสมบตทออนตว ซงสามารถท าเปนรปรางตางๆ ไดในการผลตอะลมเนยมจงมกผสมทองแดงและสงกะสเพอเพมความแกรงใหกบเนออะลมเนยม เนองจากอะลมเนยมเปนภาชนะทสามารถซมซบความเยนไดอยางรวดเรวท าใหอะลมเนยม เปนทนยมในการน ามาผลตกระปองบรรจเครองดมและวสดอกหลายชนด เชน น าอดลม เบยร โซดา กระดาษตะกว ถาดใสอาหาร ภาชนะในครว ฯลฯการรไซเคล กระปองอะลมเนยม ท าโดยบบเพอลดปรมาตรและน าสงโรงงานเพอถกบดใหเปนชนเลกๆ แลวหลอมเกบใหเปนแทงแขง แลวจงน าไปรดใหเปนแผนบางแบนเพอสงตอไปยงโรงงานผลตกระปองเพอผลตเปนกระปองอะลมเนยมใหม และรปแบบทสองคอกระปองประเภทเหลกกลาทมสวนผลตของดบก ไดแก กระปองทใชส าหรบบรรจอาหารส าเรจรป ผลไมกระปอง ผกกระปอง น าผลไม ฯลฯ การรไซเคลด าเนนการโดยการก าจดดบกทเคลอบกระปองออกกอนและเหลอไวเฉพาะสวนทเปนเหลกกลาแลวจงน าไปหลอมเพอผลตเปนกระปองใหม สมบต อยตระกล (2548) กลาววา สงส าคญทควรไดรบการสงเสรมกคอการลดปรมาณขยะตามแนวทาง 5R ไดแก R.1 (Reduce) เปนการลดปรมาณมลฝอยทอาจเกดขน เชน ใชตะกราใสของแทนถงพลาสตก การลดปรมาณวสด (Reduce Material Volume) เปนการพยายามเลอกใชสนคาทบรรจในบรรจภณฑขนาดใหญแทนบรรจภณฑทมขนาดเลก เพอลดปรมาณของบรรจภณฑทจะ

www.ssru.ac.th

34

กลายเปนขยะมลฝอย การลดความเปนพษ (Reduced Toxicity) เปนการเลอกใชผลตภณฑทมความเปนพษตอสงแวดลอมนอยทสด R.2 (Reuse) เปนการน าขยะมลฝอย เศษวสดมาใชใหมอกครง หรอเปนการใชซ า ใชแลวใชอก เชน ขวดน าหวานน ามาบรรจน าดม ขวดกาแฟทหมดแลวน ามาใสน าตาล การน าผลตภณฑกลบมาใชใหม (Product Reuse) เปนการพยายามใชสงของตางๆ หลายๆ ครงกอนทจะทงหรอเลอกใชของใหม R.3 (Repair) การน ามาแกไข น าวสดอปกรณทช ารดเสยหายทจะทงเปนมลฝอยมาซอมแซมใชใหม เชน เกาอ R.4 (Recycle) การหมนเวยนกลบมาใชน าขยะมาแปรรปตามกระบวนการของแตละประเภท เพอน ากลบมาใชประโยชนใหมหรอเปลยนแปลงสภาพจากเดมแลวน ามาใชใหม เชน พลาสตก กระดาษ ขวด โลหะตางๆ ฯลฯ น ามาหลอมใหม หรอน ายางรถยนตทใชไมไดแลวมาท ารองเทา หรอน าแกวแตกมาหลอมผลตเปนแกวหรอกระจกใหม การน าวสดกลบมาใชใหม (Material Recycling) เปนการน าวสดมาผานกระบวนการเพอผลตเปนสนคาใหม R.5 (Reject) การหลกเลยงการใชวสดทท าลายยาก หรอวสดทใชครงเดยวแลวทง เชน โฟม ปฏเสธการใชผลตภณฑทยอยสลายยาก หลกเลยงการใชทผดวตถประสงค ส านกงานสงแวดลอมตะวนออกเฉยงเหนอ (2538) กลาวถงหลกการในการจดการขยะมลฝอยไวดงน (1) การลดปรมาณการใช (Reduce) หมายถง การลดของทจะทงใหนอยลง การลดการสรางขยะ การลดขนาด ปรมาตร ปรมาณของวสดทกอใหเกดขยะ เชน การเลอกใชผลตภณฑทมขนาด วสดหบหอเหมาะสมกบปรมาณสนคา การใชกระดาษสองหนาในงานทวไป การเลอกใชสนคาทมวสดคงทนแทนการซอสนคาบอยๆ (2) การใชซ า (Reuse) หมายถง การน าสงของทใชแลวกลบมาใชประโยชนใหม โดยมการเปลยนแปลงสภาพ หรอมการคงสภาพเดมไว เชน การใชขวดบรรจสนคามาใชใสอาหาร การใชถงพลาสตกขนาดใหญมาเปนทรวบรวมขยะมลฝอย การใชขวดบรรจน ามาใชแทนแกวน า หรอใชบรรจน าตอไป (3) การแปรสภาพเพอน ากลบมาใชใหม (Recycle) หมายถง การน าเอาวสดทใชแลว หรอยงไมไดใชมาเขาสกระบวนการเปลยนสภาพการใชงานเพอวตถประสงคในการใชงานใหม หรอใหไดผลตภณฑใหม ซงวธการนอาจไมตองการอาศยเทคโนโลย หรอความยงยากซบซอนมากนก เชน การน าเศษผามาดดแปลงใหเปนพรมเชดเทา การน าขวดทท ามาจากพลาสตกหรอแกวทใชแลวมาประดษฐหรอดดแปลงเปนแจกนใสดอกไม การน ากลองกระดาษมาดดแปลงเปนททงขยะแหงและในบางกรณวธการนอาจตองอาศยเทคโนโลยทยงยากซบซอน เชน การน าเศษขวดทท าจากแกวและพลาสตกมาหลอมเพอใชในการผลตใหม หรอการน าเศษเหลกมาหลอมเปนผลตภณฑใหม เปนตน (4) การหลกเลยง (Reject) หมายถง การปฏบตหรอการกระท าใดๆ ทเปนการหลกเลยงการกอใหเกดขยะทเปนปญหาตอสงแวดลอม โดยเฉพาะขยะมลฝอยทยอยสลายไดยากและขยะอนตราย เชน การใชกลองใสขาวทท าดวยวสดทคงทนแทนการใชกลองโฟมใสขาว การใชถงผา

www.ssru.ac.th

35

เพอใสของกบขาวแทนการใชถงพลาสตก การใชสนคาทมการยอยสลายไดงายตามธรรมชาต ไดแก ใบตอง (5) การซอมแซมเพอกลบมาใชใหม (Repair) หมายถง การน าของทช ารดเสยหายมาซอมแซม ปรบปรง เพอน ากลบมาใช เชน การปะชนเสอผา หรอการน าของใชทช ารดมาซอมแซม เชน เตารด ตเยน โทรทศน โตะ เปนตน จากหลกการ 5 R ขางตน ประชาชนสามารถเขามามสวนรวมในการชวยลดปรมาณขยะไดดวยวธการตางๆ ดงน (1) ลดการขนขยะเขาบานไมวาจะเปนถงพลาสตก ถงกระดาษ กระดาษหอของ โฟม หรอหนงสอพมพ ซงตองค านงถงความจ าเปนในการใชและวธก าจดใหถกตอง (2) น าสงของทใชแลวกลบมาใชใหมอยางคมคาหรอน ามาดดแปลงใหใชประโยชนไดอก เชน ถงพลาสตกทไมเปรอะเปอนกใหเกบไวใชใสของอกครงหนง ขณะทขวดแกวกสามารถน ามาดดแปลงเปนทใสของ (3) การใชผลตภณฑชนดเตม (Refill) ปจจบนผผลตสนคาชนดเตมลวนไดรบความนยมอยางกวางขวาง เพราะนอกจากจะราคาถกแลวยงเปนการลดปรมาณบรรจภณฑหบหอในสวนทเปนขยะภายในบาน นอกจากนยงเปนการลดตนทนในการใชทรพยากรจ านวนมากในการผลตถอเปนการชวยรกษาสงแวดลอมทางออม (4) พยายามหลกเลยงการใชโฟมและพลาสตก (5) แยกประเภทขยะมลฝอยภายในบาน เพอเปนการสะดวกในการเกบขนและสามารถน าขยะบางชนดไปขายเพอเพมรายไดใหกบตนเองและครอบครว รวมทงงายตอการน าไปก าจด (6) แปรสภาพขยะมลฝอยใหเปนปย ขยะทยอยสลายได เชน เศษพชผกผลไม สามารถน ามาหมกเปนปยใสตนไมและบ ารงดนท าใหชวยลดการซอปยเคมทนอกจากจะราคาแพงแลวยงมสารพษตกคาง (7) ลดปรมาณขยะมลฝอยอนตรายในบาน หลกเลยงการใชสารเคมภายในบาน เชน ยาก าจดแมลงหรอน ายาท าความสะอาดตางๆ ควรจะหนไปใชวธการทางธรรมชาตจะดกวา เชน ใชเปลอกสมแหงน ามาเผาไลยง หรอใชผลมะนาวเพอดบกลนภายในหองน า วรรณภา ฐตธนานนท (2545) กลาววาการจดการขยะมลฝอยมขนตอนดงน (1) การเกบขนมลฝอยในประเทศไทย มอย 2 วธคอ (1.1) วธเกบโดยตรง (Direct Collection) คอการสงรถและเจาหนาทออกไปเกบขนขยะมลฝอยยงทอยอาศยและสถานทตางๆ ทรถยนตเกบขนสามารถเขาถง หรอใหเจาของขยะมลฝอยน าขยะมลฝอยจากแหลงทอยอาศยของตนมาใสยงรถยนตเกบขนทแลนเขาไปรบเองแลวรถยนตเกบขนกจะน าขยะมลฝอยเหลานนไปท าลาย (1.2) วธการเกบขนโดยออม (Indirect Collection) หนวยงานทรบผดชอบในพนทจะน าถงรองรบขยะมลฝอยไปตงตามถนนสายตางๆ และบรเวณทมขยะมลฝอยจ านวนมาก เชน ตลาดสด ศนยการคาและยานชมชนตางๆ เปนตน เพอใหประชาชนทผานไปมาหรอทอยใกลเคยงสามารถน าขยะมลฝอยมาใสในถงรองรบซงมขนาดตางๆ กน

www.ssru.ac.th

36

(2) การก าจดขยะมลฝอย แนวโนมการจดการขยะมลฝอยในอนาคตจะเปนการหลกเลยงหรอลดปรมาณขยะมลฝอยทเกดขน คอการกอใหเกดขยะมลฝอยนอยลง ดงน ขนตอนท 1 การลดการกอเกดขยะมลฝอย (Reduce) หรอการลดขยะ วธการลดปรมาณขยะทมประสทธภาพทสดคอ อยาสรางขยะขน “ขยะเมอไมเกดกไมตองก าจด ” การปองกนไมใหขยะเกดขน จงเปนขนตอนแรกสดและส าคญทสด ในกระบวนการจดการขยะและสามารถกระท าไดโดยการเปลยนแปลงการใชวตถดบทดแทนใหเหมาะสม ซงจะชวยท าใหปรมาณของทรพยากรและพลงงานทใชและเกดขยะนอยลง ท าใหประหยดงบประมาณในการก าจดขยะมลฝอยและของเสยทเกดขน ขนตอนท 2 การน าผลตภณฑมาใชซ า (Reuse) เปนการน าวสดของใชกลบมาใชซ าในรปแบบเดม หรอน ามาซอมแซมใชหรอใชท าประโยชนอนๆ แบงเปน 2 ขนตอนคอ (1) ขนตอนในการผลตสนคา ควรท าใหเกดเศษวสดหรอของเสยนอยทสดและอาจน าวสดนนกลบเขาไปใชเปนวตถดบในการผลต (2) การน าขยะใชแลวมาใชซ าเปนการยดอายการใชงานกอนจะน าไปทงเปนขยะ เชน การใชกระดาษสองหนา หรอซอมแซมวสดเพอน ามาใชตอ ขนตอนท 3 การน ากลบมาผลตใหม (Recycle) เปนการแยกวสดทไมสามารถจะน ากลบมาใชซ าออกจากขยะ และรวบรวมเปนวตถดบในการผลตสนคาขนใหม ทรจกกนทวไปวา “รไซเคล” ขนตอนนแตกตางจากการน ามาใชซ าคอตองมการน าวสดผานกระบวนการยอยสลายผสมกบวตถดบผานกระบวนการผลตออกเปนผลตภณฑชนใหม ส าหรบขยะทสามารถยอยสลายไดกสามารถแยกไปท าการยอยสลายเพอท าเปนปยธรรมชาตหรอยอยสลายตามธรรมชาต โดยมหนอนเปนตวกระท าจะไดปยหรอดนทมคณภาพสงปราศจากสารพษชวยยดอายการใชหลมฝงขยะไดนานขน อนตรายจากกาซทเกดจากการหมกหมมขยะกจะลดลง ขนตอนท 4 การฟนฟประโยชนจากขยะ (Recovery) เปนการดงเอาพลงงานจากขยะ เชน การใชขยะเปนเชอเพลงในการผลตไฟฟาจากเตาเผาขยะ อยางไรกตามการเผาขยะจะกอใหเกดมลพษในอากาศ และกอสรางเตาเผาทมคณภาพและมประสทธภาพสงนนตองใชงบประมาณสงและไมสามารถท าใหมลพษหมด ขนตอนท 5 การก าจดขยะ (Residue Disposal) ขยะทเหลอจากการผานขนตอนตางๆ ทง 4 ขนตอนขางตนแลวจะตองมการก าจดอยางถกวธ ซงถอเปนขนสดทายของกระบวนการก าจดขยะ เกรยงศกด อดมสนโรจน (2537) กลาวถงวธการก าจดขยะมลฝอยทงแบบขนาดเลก ขนาดกลาง และขนาดใหญ ดงน (1) วธน าขยะสดไปเลยงสตว โดยการน าขยะสดทไดจากหองครว รานอาหาร ภตตาคาร เศษอาหารเหลานสามารถใชเลยงสตวได เชน สนข สกร เปนตน แหลงผลตขยะดงกลาวควรจดการแยกขยะทเปนเศษอาหารใสถงเพอใหผเลยงสตวน าไปเลยงสตวตอไปจะเปนการชวยลดมลพษดานขยะมลฝอยและลดปญหามลพษทางน าและอากาศ (2) วธถมบนทลม วธนเปนวธทไมถกหลกสขาภบาลปกตควรเปนขยะแหงทไมสงกลนเหมน เชน ขยะจากการกวาดถนน ขยะจากโรงงานพวกวสดแหง และควรเปนขยะมลฝอยทเมอ

www.ssru.ac.th

37

ถกฝนชะแลวไมเกดปญหากลนและน าเสย แตวธนจะกอใหเกดปญหาไฟไหมงายและอาจเปนแหลงเพาะพนธแมลง หน และเชอโรคตางๆ ดงนนการก าจดขยะดวยวธนจงไมเหมาะสมแตมกพบในชมชนหลายๆ แหง หากไมมการควบคมดแลอยางใกลชดอาจมการเผาอนกอใหเกดปญหามลพษทางอากาศอยางรนแรงไดอกดวย (3) วธฝงกลบในหลม วธเหมาะส าหรบชมชนขนาดเลก ไดแก หมบานขนาดเลก โรงแรมขนาดเลก สถาบนตางๆ โรงเรยน มหาวทยาลย เปนตน โดยการขดหลมบรเวณทน าทวมไมถงและหางจากทอยอาศยและแหลงน าธรรมชาตไมนอยกวา 30 เมตร เมอน าขยะมลฝอยใสในหลมทขดแลวจงใชดนขางหลมกลบเปนชนๆ แลวบดอดใหแนนทกวน (4) วธท าปยหมกขนาดเลก มขนตอนเหมอนการฝงกลบทกขนตอนตางกนตรงทขยะทใชจะเปนขยะเปยก เชน เศษอาหาร เศษพชผก เศษผลไม มลสตว เพอใหเกดการยอยสลายตามธรรมชาตในระยะเวลาประมาณ 6 เดอนจงขดมาใชเปนปย (5) วธท าปยหมกขนาดใหญ โดยการน าขยะจากชมชนทเปนสารอนทรยทสามารถยอยสลายไดเพอใหไดปยทมอาหารพชส าหรบงานเกษตรกรรม ปยทไดจะประกอบดวยแรธาตทส าคญแกพช เชน ไนโตรเจน โปแตสเซยม และฟอสฟอรส สวนขยะมลฝอยทยอยสลายดวยวธชววทยาตองแยกออกเสยกอน (6) วธฝงกลบตามหลกสขาภบาล วธนเปนวธทนยมเลอกใชกนมากทสดในชมชนขนาดใหญ เชน เทศบาล เปนวธการเดยวกบการฝงกลบแตจะมขนาดใหญกวามากจงตองมระบบควบคมทดตองมผรวมงานทเขาใจการท างานของระบบเปนอยางด หากขาดความเอาใจใสจะท าใหกลายเปนระบบถมบนทลมกอใหเกดปญหาตางๆ วธการทถกตองคอการน าขยะมลฝอยทเกบไดมาทงบนพนททจดรอไวและตองมการเทดนปกคลมทบถมหนาพอสมควรในแตละวนและตองแนใจวาไมมน าชะขยะมลฝอยไหลผสมกบน าใตดนเปนอนขาด (7) วธเผา มไดหมายความวาเผาขยะทน ามากองๆ ไวอยางทเทศบาลหลายแหงท ากบซงเปนวธทไมถกตองตามหลกสขาภบาลกอใหเกดมลพษอยางรายแรง แตการเผาในทนหมายถงเผาในเตาขยะทมประสทธภาพสง ปกตขยะจะถกเผาไดโดยสมบรณควรมความรอนทประมาณ 680 – 1,100 องศาเซลเซยส ขยะทน ามาเผาควรท าการคดแยกพวกเศษแกว เศษโลหะ และพยายามท าใหขยะแหงมากทสดเพอเปนการลดพลงงาน ในการเผาจะตองมผควบคมอยางใกลชดเพอใหการเผาเปนไปอยางสมบรณ 2.3.5 การรณรงคการลดและคดแยกขยะจากครวเรอน ความส าเรจของการจดการขยะคอ การมปรมาณขยะนอยทสด ซงจะไมเปนภาระของทองถนในการก าจด หากทองถนใดมปรมาณขยะจ านวนมากและมปรมาณเพมขนอยางตอเนองกแสดงวามกจกรรมท าใหเกดขยะมากขนเชนกน ขณะเดยวกนการสงเสรมและประชาสมพนธหรอการรณรงคใหประชาชนมระบบการจดการคดแยกขยะจากครวเรอนหรอจากแหลงก าเนดกเปนอกแนวทางหนงทจะชวยใหทองถนสามารถบรหารจดการขยะทเกดขนเพอน าไปก าจดไดอยางมประสทธภาพและทนเวลาไมกอใหเกดการตกคางของขยะ โดยแนวทางปฏบตในการรณรงคการลดและคดแยกขยะจากครวเรอนมดงน

www.ssru.ac.th

38

(1) สงเสรมการคดแยกขยะจากครวเรอน ควรเลอกท าเฉพาะชมชนยอยทพจารณาแลววามศกยภาพในการรวมโครงการไดเพอเปนชมชนน ารอง (2) สงเสรมใหครวเรอนใชถงบรรจขยะแบบแยกส โดยใหถงสเขยวเปนขยะมลฝอยทสามารถน ากลบมาใชประโยชนได และถงสด าเปนขยะมลฝอยทวไป ทงนองคกรปกครองสวนทองถนควรแจกถงบรรจใหกบครวเรอนในพนทเปาหมายเพอสรางแรงจงใจทด อกทงเปนการประเมนพฤตกรรมการคดแยกขยะมลฝอยควบคไปดวย (3) จดเกบถงบรรจขยะ โดยใหองคการปกครองสวนทองถนก าหนดวนและเวลาในการเกบขนขยะมลฝอยทสามารถน ากลบมาใชประโยชนได เพอจ าหนายและเปนรายไดใหกบครวเรอนในพนทเปาหมาย ซงการก าหนดวนเกบขยะมลฝอยประเภทรไซเคล และขยะมลฝอยอนตรายนนไมควรเกบถจนเกนไปเนองจากอาจมปรมาณขยะมลฝอยนอย โดยอาจจะจดเกบอยางนอยเดอนละ 1 – 2 ครง และไมเปนการสนเปลองงบประมาณในการด าเนนงาน (4) การลดปรมาณขยะจากครวเรอน สามารถด าเนนการไดในรปแบบของการสงเสรมใหครวเรอนจดท ากลองคอนกรตในกรณทครวเรอนมพนทวางเพยงพอ หรออาจใชเปนถงหมกขยะมลฝอยแทนกได โดยใหน ามลฝอยอนทรยพวกเศษผก เศษผลไม เศษอาหารมาหมกรวมกนในภาชนะนเพอใหเกดการยอยสลายเปนปยหมก องคกรปกครองสวนทองถนอาจสงเสรมและสนบสนนดวยการแจกสารเรงการยอยสลาย (EM) เพอใหเกดแรงจงใจแกครวเรอนเปาหมาย ส าหรบขยะมลฝอยทหมกแลวกจะเปนปยส าหรบการบ ารงตนไม องคกรปกครองสวนทองถนอาจมารบซอเพอจ าหนายตอไปกได ซงวธการดงกลาวจะชวยใหครวเรอนเหนความส าคญของการลดปรมาณขยะมลฝอยและยงชวยเพมมลคาทางเศรษฐกจอกดวย 2.3.6 องคประกอบทมผลตอปญหาขยะมลฝอย ปญหาเรองปรมาณและลกษณะของขยะมลฝอยนนขนอยกบองคประกอบดงน (1) ลกษณะชมชนหรอทตงของทองถน : ชมชนเมอง ชมชนการคา ชมชนอตสาหกรรมจะมปรมาณขยะมลฝอยมากกวาชมชนทอยอาศยในบรเวณเกษตรกรรม และหากชมชนมลกษณะทแตกตางกนกจะสงผลใหขยะทเกดขนมลกษณะและปรมาณทแตกตางกนดวย (2) ความหนาแนนของประชากรในชมชน : บรเวณทมประชาชนอยอาศยอยางหนาแนนจะมปรมาณขยะมากกวาบรเวณทมประชากรอาศยอยนอย เชน แฟลต คอมโดมเนยม ทาวนเฮาส ซงมผอยอาศยหลายครอบครว ปรมาณขยะกจะมมากกวาหมบานทมเฉพาะแตบานเดยว (3) ฤดกาล : ฤดกาลมผลตอปรมาณขยะเปนอยางมาก เชน ฤดทผลไมมากปรมาณขยะมลฝอยจ าพวกเปลอกหรอเมดของผลไมจะมมาก เพราะเหลอจากการบรโภคของประชาชน ถาผลไมยงออกสตลาดมากยงท าใหมเปลอกและเศษผลไมทงมากในชวงฤดนนๆ (4) สภาวะเศรษฐกจ : ชมชนทมฐานะทางเศรษฐกจดยอมมก าลงซอสนคาสงกวาชมชนทมฐานะทางเศรษฐกจต ากวาท าใหมขยะมลฝอยมากกวาตามไปดวย ชมชนทมฐานะเศรษฐกจดมกจะมขยะมลฝอยจากบรรจภณฑ เชน กลอง กระปอง โฟม ถงพลาสตก สวนชมชนทมฐานะทางเศรษฐกจไมดขยะมลฝอยมกเปนเศษอาหาร เศษผก เปนตน (5) อปนสยของประชาชนในชมชน : ประชาชนทมอปนสยรกษาความสะอาดเปนระเบยบเรยบรอยจะมปรมาณขยะมลฝอยในการเกบขนมากกวาประชาชนทมอปนสยมกงายและไม

www.ssru.ac.th

39

เปนระเบยบเรยบรอย ซงจะทงขยะมลฝอยกระจดกระจายไมรวบรวมเปนทเปนทาง ปรมาณขยะมลฝอยทพรอมจะเกบเขาสกระบวนการจดการจงนอยแตไปมากอยตามล าคลอง ถนนสาธารณะ พนทสาธารณะในชมชน เปนตน ปจจยอกประการหนงคอพฤตกรรมการบรโภคและคานยมของคนแตละกลมมผลตอลกษณะของขยะมลฝอย เชน กลมคนทอยอาศยในเมองมกนยมอาหารกระปอง น าขวด อาหารใสโฟม พลาสตก กลองกระดาษ ซงมกเปนขยะบรรจภณฑ สวนกลมคนทอยอาศยนอกเมองจะมจ านวนขยะประเภทบรรจภณฑนอยกวา เปนตน (6) การจดบรการเกบขยะมลฝอย : องคประกอบนมผลตอปญหาการจดการขยะอยางมาก เพราะถาบรการเกบขยะของทองถนไมสม าเสมอประชาชนกไมกลาน าขยะออกมาทง ความไมสะดวกในการจดเกบอาจเกดจากหนวยงานในทองถนทมหนาทโดยตรงในการจดเกบขยะขาดงบประมาณ ขาดผรบผดชอบอยางตอเนอง หรออาจเปนผลมาจากขอจ ากดในเรองสถานทในชมชน รถขนขยะไมสามารถเขาชมชนไดเนองจากถนนหรอตรอก ซอยแคบมากซงตองใชภาชนะขนถายอกทอดหนงกจะท าใหปรมาณขยะมลฝอยยงเหลอจากการจดการจดเกบอกมาก (7) ความเจรญของอตสาหกรรมและเทคโนโลย : เนองจากความเจรญของอตสาหกรรมและเทคโนโลยทมงผลตสนคามาเพอตอบสนองความตองการของผบรโภคอยางไมมขดจ ากดและดวยวถชวตทเปลยนไปจากเดมท าใหคนในปจจบนมความตองการทจะบรโภคอาหารส าเรจรปกนมากขนสงผลใหสนคาทถกผลตออกมาเพอผบรโภคจ าเปนตองใชภาชนะหรอบรรจภณฑในการหอหมสนคาอยางฟมเฟอยเกนความจ าเปนทแทจรงแตเปนการผลตเพอจดประสงคทางการคาเปนหลก ท าใหขยะทตองก าจดสวนใหญในปจจบนเตมไปดวยขยะบรรจภณฑ เชน ขวดพลาสตก กลองพลาสตก ถงพลาสตก แกวพลาสตก กลองกระดาษ แกวกระดาษ เปนตน 2.3.7 ปญหาสงแวดลอมทเกดจากขยะ จ ารญ ยาสมทร (2539) กลาววาเมอบานเมองเจรญขนการบรโภคของประชาชนมมากขน ปรมาณขยะกยอมจะเพมขนเปนเงาตามตวอนเปนภาระหนาทของรฐทตองควบคมและก าจดใหหมดสนในแตละวน ซงขยะกอใหเกดปญหาตางๆ ดงน (1) ท าใหบานเมองสกปรกรกรงรงมสภาพไมนาด แสดงถงความไมเจรญทางดานวฒนธรรมของชมชนนนๆ (2) เปนแหลงก าเนดโรค ท าใหประชาชนในชมชนนนเสยงตอการเจบปวยดวยโรคตางๆ ขยะมาจากทตางๆ ขยะบางชนดมเชอโรคอนตรายปน หรอสารเคมทเปนอนตรายเมอมการบดเนา การยอยสลาย มกลนเหมนฟงกระจาย แมลงวน แมลงสาป หน เมอมาไตตอมขยะแลวบนเขาไปไตตอมกนอาหารในบานเรอนจะพาเชอโรคเหลานนตดตามไปดวย หรอเมอมการจดไฟเผาขยะควนหรอกาซพษทกระจายไปทางอากาศเปนอนตรายตอสขภาพ หรอเมอมฝนตกชะลางขยะเหลานลงสแมน าหรอแหลงน าใตผวดน เปนสาเหตท าใหแหลงน าสกปรกกอใหเกดอนตรายตอสขภาพของผใชน า (3) เปนแหลงเพาะพนธของแมลงวนและหน ขยะทถกเทกองทงไวบนพนดนโดยไมจ ากดแมลงวนเมอมาไตตอมกนอาหารแลววางไขจะท าใหแพรพนธไปอยางรวดเรวในบางพนท เชนในตลาดสด กองขยะจะกลายเปนแหลงทอาศยของแมลงสาบและหน เมอฝนตกน าขงจะกลายเปนแหลงเพาะพนธยง แมลงวน แมลงสาบและหน สตวเหลานลวนแตเปนพาหนะน าโรคชนดตางๆ มาสมนษย

www.ssru.ac.th

40

(4) เปนแหลงกอใหเกดความร าคาญ ขยะมลฝอยประกอบดวยสงของเหลอใชชนดตางๆ ขยะเปยกจะยอยสลายท าใหเกดการบดเนา ขยะแหง เชน ถงพลาสตก กระดาษ ไม เศษหญา ยางรถตางๆ เมอมการจดไฟเผาจะเกดควนและเขมา มกลนเหมนรบกวนมากเปนเหตร าคาญและเปนอนตรายตอสขภาพ (5) เปนแหลงเชอเพลง ขยะแหงหลายชนด ถาหากไมน าไปก าจดจะเปนสาเหตใหเกดเพลงไหม เชน ขเลอย แกลบ เศษกระดาษ ไม เปนตน ซงสามารถตดไฟงายและเปนเชอเพลงอยางด (6) ท าลายเศรษฐกจ ขยะเมอทงจากอาคารทอยอาศย ตลาด รานคา สถานทราชการ โรงแรม ศนยการคา เปนภาระทหนวยงานของเอกชนหรอรฐทรบผดชอบในการก าจด ท าใหเสยคาใชจายของหนวยงานตางๆ ทเกยวของ (7) เปนแหลงทท าใหเกดมลภาวะดน น า อากาศ ขยะเมอทงลงบนพนดนกองสมไว หรอฝงใตดน ขยะจะยอยสลายท าใหพนดนสกปรก มเชอจลนทรยชนดตางๆ และสารเคมปนเปอน เศษแกว ตะป เหลก เมอบคคลเหยยบวสดเหลานจะท าใหเกดบาดแผล เกดโรคบาดทะยกไดเมอฝนตกไดชะลางเอาสงโสโครก เชอจลนทรย และสารเคมตางๆ ไหลลงสแมน า หรอเมอมการเผาไหมหรอขยะเปยกถกแสงแดดเผาระเหยกลายเปนไอน าหรอขยะพวกเศษผา กระดาษ ฝนละออง ขเถา เมอถกลดพดยอมฟงกระจายขนสอากาศกอใหเกดปญหามลภาวะทางอากาศ

ขยะ เศษวสด ของเสย มปรมาณเพมมากขนทกขณะ เนองจากการขยายตวของเมองการพฒนาเทคโนโลยเพออ านวยความสะดวกสบาย การอยอาศยอยางหนาแนน หากใชวธก าจดทไมถกตองเหมาะสม ยอมกอใหเกดปญหาตามมา เชน น าเสยจากกองขยะ ( Leachate) มความสกปรกสง มสภาพเปนกรด มเชอโรค หากน าจากขยะรว ไหลปนเปอนสสงแวดลอม เปนผลใหเกดอนตรายและเกดมลพษในบรเวณทปนเปอน ดงในแหลงทงขยะของเทศบาลตาง ๆ ทเอาขยะไปเทกองไวเปนภเขาขยะ น าจากขยะจะไหลซมออกทางบรเวณขางกอง สวนหนงกซมลงสใตดน ในทสดกไปปนเปอนกบน าใตดนเกดปญหาตอสขภาพอนามยของชาวบานทบรโภคน า ถาน าจากกองขยะไหลซมลงสแหลงน าในบรเวณใกลเคยง กจะท าใหน าในแหลงน านนเนาเสย ถาปนเปอนมากถงขนาดกจะท าใหสตวน าตางๆ เชน กง หอย ป ปลา กบ เขยด พชน า ตายได เพราะขาดออกซเจน และขาดแสงแดดทจะสงผานน า เนองจากน ามสด า หากน าขยะมการปนเปอนลงในแหลงน าทใชเพอการ อปโภคบรโภคของ ชมชน กจะตองเสยคาใชจายในการปรบปรงคณภาพน ามากขน รวมทงขยะมลฝอยทท าใหเกดมลพษในอากาศ กองขยะมลฝอยขนาดมหมาของเทศบาล จะเกดการหมก โดยจลนทรยในกองขยะจะเกดกาซตาง ๆ เปนอนตรายตอสงแวดลอม หากไมมการก าจดกาซเหลานอยางเหมาะสม กาซทเกดขนไดแก มเทน คารบอนไดออกไซด ไฮโดรเจนซลไฟด ( กาซไขเนา ) เปนตน และยงมฝนละอองจากกองขยะ กอใหเกดปญหากบระบบทางเดนหายใจ โรคผวหนง แกประชาชนทอยในบรเวณ ใกลเคยง

นอกจากนขยะมลฝอยยงกอใหเกดผลกระทบตอสภาพแวดลอมและสขภาพของมนษยหลายประการดงตอไปน คอ

(1) เปนแหลงเพาะพนธของแมลง และพาหะของโรค เนองจากเชอจลนทรยทปนเปอนมากบขยะมลฝอยมโอกาสทจะขยายพนธเพมจ านวนมากยงขนได เพราะขยะมลฝอยมทง

www.ssru.ac.th

41

ความชนและสารอนทรยทจลนทรยใชเปนอาหาร ขยะพวกอนทรยสารททงคางไว จะเกดการเนาเปอยกลายเปนแหลงเพาะพนธของแมลงวน นอกจากนนพวกขยะทปลอยทงไวนานๆ จะเปนทอยอาศยของหน โดยหนจะเขามาท ารงขยายพนธ เพราะมทงอาหารและทหลบซอน ดงนนขยะทขาดการเกบรวบรวม และการก าจด จงท าใหเกดเปนแหลงเพาะพนธทส าคญของเชอโรค แมลงวน หน แมลงสาบ ซงเปนหาหะน าโรคมาสคน

(2) เปนบอเกดของโรค เนองจากการเกบรวบรวมและการก าจดขยะมลฝอยไมด หรอปลอยปละละเลยท าใหมขยะมลฝอยเหลอทงคางไวในชมชน จะเปนบอเกดของเชอโรคตางๆ เชน ตบอกเสบ เชอไทฟอยด เชอโรคเอดส ฯลฯ เปนแหลงก าเนดและอาหารของสตวตางๆ ทเปนพาหะน าโรคมาสคน เชน แมลงวน แมลงสาบ และหน เปนตน

(3) กอใหเกดความร าคาญ ขยะมลฝอย การเกบรวบรวมไดไมหมดกจะเกดเปนกลนรบกวน กระจายอยทวไปในชมชน นอกจากนนฝนละอองทเกดจากการเกบรวบรวมการขนถาย และการก าจดขยะกยงคงเปนเหตร าคาญทมกจะไดรบการรองเรยนจากประชาชนในชมชนอยเสมอ อกทงอดจาดตานาขยะแขยง

(4) กอใหเกดมลพษตอสงแวดลอม ขยะมลฝอยเปนสาเหตส าคญทท าใหเกดมลพษของน า มลพษของดน และมลพษของอากาศ เนองจากขยะสวนทขาดการเกบรวบรวม หรอไมน ามาก าจดใหถกวธ ปลอยทงคางไวในพนทของชมชน เมอมฝนตกลงมาจะไหลชะน าความสกปรก เชอโรค สารพษจากขยะไหลลงสแหลงน า ท าใหแหลงน าเกดเนาเสยได และนอกจากนขยะมลฝอยยงสงผลกระทบตอคณภาพดน ซงจะมมากหรอนอยขนอยกบคณลกษณะของขยะมลฝอย ถาขยะมซากถานไฟฉาย ซากแบตเตอร ซากหลอดฟลออเรสเซนตมาก กจะสงผลตอปรมาณโลหะหนกพวกปรอท แคดเมยม ตะกว ในดนมาก ซงจะสงผลเสยตอระบบนเวศนในดน และสารอนทรยในขยะ มลฝอยเมอมการยอยสลาย จะท าใหเกดสภาพความเปนกรดในดน และเมอฝนตกมาชะกองขยะมลฝอยจะ ท าใหน าเสยจากกองขยะมลฝอยไหลปนเปอนดนบรเวณรอบ ๆ ท าใหเกดมลพษของดนได การปนเปอนของดน ยงเกดจากการน ามลฝอยไปฝงกลบ หรอการยกยอกน าไปทงท าใหของเสยอนตรายปนเปอนในดน ถามการเผาขยะมลฝอยกลางแจงท าใหเกดควนมสารพษท าใหคณภาพของอากาศเสย สวนมลพษทางอากาศจากขยะมลฝอยนน อาจเกดขนไดทงจากมลสารทมอยในขยะและพวกแกสหรอไอระเหย ทส าคญกคอ กลนเหมนทเกดจากการเนาเปอย และสลายตวของอนทรยสารเปนสวนใหญ

(5) ท าใหเกดการเสยงตอสขภาพ ขยะมลฝอยททงและรวบรวมโดยขาดประสทธภาพ โดยเฉพาะอยางยงขยะมลฝอยพวกของเสยอนตราย ถาขาดการจดการทเหมาะสม ยอมกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพของประชาชนไดงาย เชน โรคทางเดนอาหารทเกดจากเชอแบคทเรยทมแมลงวนเปนพาหะ หรอไดรบสารพษทมากบของเสยอนตราย

(6) เกดการสญเสยทางเศรษฐกจ ขยะมลฝอยปรมาณมากๆ ยอมตองสนเปลองงบประมาณในการจดการเพอใหไดประสทธภาพ นอกจากนผลกระทบจากขยะมลฝอยไมวาจะเปนน าเสย อากาศเสย ดนปนเปอนเหลานยอมสงผลกระทบตอเศรษฐกจของประเทศ

(7) ท าใหขาดความสงางาม การเกบขนและก าจดทดจะชวยใหชมชนเกดความสวยงาม มความเปนระเบยบเรยบรอยอนสอแสดงถงความเจรญและวฒนธรรมของชมชน ฉะนนหาก

www.ssru.ac.th

42

เกบขนไมด ไมหมด ก าจดไมด ยอมกอใหเกดความไมนาด ขาดความสวยงาม บานเมองสกปรก และความไมเปนระเบยบ สงผลกระทบตออตสาหกรรมการทองเทยว 2.3.8 การน าขยะมาใชประโยชน (1) การใชประโยชนดานพลงงาน การน าขยะมาแปรรปเพอเปลยนเปนพลงงานคอ การแปรรปขยะใหเปนพลงงานความรอน เชอเพลง และกาซชวภาพ โดยผานขบวนการเปลยนแปลงดานความรอนและชวภาพ (ส านกจดการกากของเสยและสารอนตราย, 2550) ซงกระบวนการผลตกาซเชอเพลงจากขยะเปนกระบวนการท าใหขยะเปนกาซโดยการท าปฏกรยาสนดาปแบบไมสมบรณ กลาวคอสารอนทรยในขยะจะท าปฏกรยากบอากาศหรอออกซเจนในปรมาณจ ากดท าใหเกดกาซทมองคประกอบหลก ไดแก คารบอนมอนอกไซด ไฮโดรเจนและมเทน ซงการน าขยะมาแปรรปเปนพลงงานประกอบดวย (1.1) การเปลยนแปลงดานชวภาพ : การเปลยนแปลงดานชวภาพของขยะยอยสลายจ าพวกเศษอาหาร ใบไม หญา เศษไม และกากตะกอนจากระบบบ าบดน าเสย โดยขบวนการทางชววทยาของจลนทรยภายใตสภาวะทเหมาะสมทพบไดในสภาพทฝงกลบ เชน การหมกแบบไมใชออกซเจนและการยอยสลายดวยกรดจะไดสารประกอบทคงตวพวกฮวมสและกาซตางๆ โดยสารประกอบฮวมสสามารถน าไปใชประโยชนในดานเกษตรกรรม สวนกาซส าคญทเกดขน ไดแก กาซมเทนเปนกาซทสามารถน าไปใชในการหงตมหรอเผาไหมหรอน ามาแปรรปเปนเชอเพลงเหลว เมธานอล หากมการวางระบบรวบรวมและคดแยกกาซทเกดขน (1.2) การเปลยนแปลงดานความรอน : การเปลยนแปลงดานความรอนของขยะยอยสลายและขยะรไซเคลบางประเภท เชน เศษอาหาร ใบไม เศษไม กระดาษ และพลาสตก โดยการเผาไหมในเตาเผาทถกหลกสขาภบาลซงมการควบคมอณหภมการเผาไหม ระบบควบคมมลพษดานอากาศ การก าจดกากทเหลอจากการเผาไหมและปญหาสงแวดลอมอนๆ จะใหพลงงานในรปของกาซไอรอนสามารถน าไปผลตพลงงานในรปของไอน า น ารอน และกระแสไฟฟาไดหากเตาเผาตดตงระบบน าพลงงานกลบมาใชประโยชน เชน หมอตมน า และเครองผลตกระแสไฟฟาจากไอน า พลงงานความรอนทไดจากการน าเอาขยะสวนทเผาไหมไดมาเปนเชอเพลงส าหรบท าไอน ารอนแลวสงไปใหความอบอนตามอาคารบานเรอน เชน ญปน เปนตน (1.3) ขยะเชอเพลง : การใชขยะมลฝอยทเกบรวบรวมไดเพอการเผาไหมโดยตรงมกกอใหเกดความยงยากในการใชงานเนองจากความไมแนนอนในองคประกอบตางๆ ทประกอบกนขนเปนขยะมลฝอยเปลยนแปลงไปตามชมชนและฤดกาล อกทงขยะมลฝอยเหลานมคาความรอนต า มปรมาณเถาและความชนสง สงเหลานกอความยงยากใหกบผออกแบบโรงเผาและผปฏบตและควบคมการเกดผลกระทบตอสงแวดลอมไดยาก การแปรรปขยะมลฝอยโดยผานกระบวนการจดการตางๆ เพอปรบปรงคณสมบตทางกายภาพและคณสมบตทางเคมของขยะมลฝอยเพอท าใหกลายเปนขยะเชอเพลงจะสามารถแกปญหาดงกลาว ซงขยะเชอเพลงทไดนนสามารถน าไปใชเปนเชอเพลงเพอผลตพลงงานได (2) การใชประโยชนดานเกษตรกรรมและปศสตว ประกอบดวย (2.1) การท าปยน าชวภาพ คอการน าขยะยอยสลายพวกเศษอาหาร เศษพช และวสดทยอยสลายไดมาหมกดวยสารเรง คอ กากน าตาล หรอเชอจลนทรยในอตราสวนทเหมาะสม

www.ssru.ac.th

43

จนกระทงไดน าหมกทมสเหลองน าตาลสามารถน ามาใชประโยชนได เชน รดน าตนไม ดบกลนหองน า เปนตน (2.2) การหมกท าปย คอการน าขยะยอยสลายพวกเศษพช เศษขยะจากการท าครว เชน เศษผก เศษเนอ เปลอกผลไมมาหมกดวยขบวนการทางชววทยาของจลนทรยในการยอยสลายขยะดงกลาวภายใตสภาวะแวดลอมทเหมาะสมทงดานความชน อณหภม และปรมาณออกซเจนจนไดสารอนทรยทยอยสลายแลวเปนผงหรอกอนเลกๆ สน าตาลปนด า ไมมกลน มอตราสวนของสารประกอบคารบอนตอไนโตรเจนต า เมอขบวนการยอยสลายเสรจสมบรณจะไดปยหมกทสามารถน าไปใชในการปรบปรงคณภาพดนไดเปนอยางด วธการหมกท าปยแบงเปน 2 วธ คอ วธกองบนพนหรอในหลม และวธหมกขยะดวยเครองจกรกล (2.3) การน าไปเลยงสตว คอการน าขยะจ าพวกเศษอาหารทเหลอจากการบประทานหรอประกอบอาหารไปใชเลยงสตว เชน สกร ปลา เปนตน (3) การน าขยะมาปรบปรงพนท คอการน าเอาขยะทวไป เชน เศษวสดจากการกอสรางหรอลายอาคาร กากตะกอนจากระบบบ าบดน าเสย เถา และกากาของเสยอนๆ ทเกดจากขบวนการเผาไหมและหมกท าปยชวภาพมาใชปรบปรงพนท เชน ถมพนททเปนหลมเปนบอ ถมถนนทมความลาดเอยง เมอถมกากของเสยหรอขยะในพนทดงกลาวแลวจะสามารถน าพนทนนๆ ไปใชประโยชนได เชน ปลกพช สรางสวนสาธารณะ หรอสถานทพกผอนหยอนใจ และปลกสรางอาคารทมความสงไมมากนก 2.3.9 แนวทางการแกไขปญหา การแกไขปญหาขยะมลฝอย สามารถกระท าไดดงน

(1) เรงรดใหทองถน เทศบาล สขาภบาล ทกแหง ท าแผนการจดการขยะมลฝอย ทงในระยะสนและระยะยาวในการด าเนนการจดการขยะมลฝอยตงแตการเกบรวบรวม การขนสง การบ าบด และการก าจดขนสดทาย ตลอดจนการเรงจดหาทดนส าหรบใชก าจดขยะมลฝอยไดอยางเพยงพอในระยะยาว และด าเนนการใหมการก าจดอยางถกสขลกษณะ

(2) เรงรดใหมการกอสรางโรงงานก าจดขยะมลฝอยใหไดมาตรฐานและมประสทธภาพ โดยเฉพาะอยางยงในกรงเทพมหานครและปรมณฑล เมองศนยกลางความเจรญในภมภาค และเมองทองเทยวทส าคญ

(3) ควรมนโยบายและมาตรการ ตลอดจนแนวทางการจดการขยะมลฝอยและสงปฏกลของประเทศเพอเปนกรอบใหทองถนน าไปด าเนนการ

(4) สงเสรมและสนบสนนใหมการลดปรมาณขยะมลฝอยทตองเปนภาระในการก าจด

- การใชผลตภณฑทมอายการใชงานนาน ( Increased product lifetime) เปนการพยายามเลอกใชสนคาทมความคงทนถาวร มอายการใชงานนาน หากช ารดแลวควรมการซอมแซมใหใชงานไดนานทสดกอนทจะทงไป

- ลดการบรโภค (Decreased consumption) วสดทก าจดยาก หรอมปญหาตอสงแวดลอม

www.ssru.ac.th

44

(5) สงเสรมและสนบสนนใหมการน าขยะมลฝอยกลบมาใชประโยชน ไดแก การน าทรพยากรจากขยะมลฝอยกลบมาใชประโยชน (Material recovery) และน ามาผลตเปนพลงงานเปนพลงงาน (Energy recovery) เปนการน าขยะมลฝอยทมทรพยากรหลายอยางมาผานกระบวนการ ท าใหเกดประโยชน เชน การน ามาท าปย น ามาเผาเพอใหไดพลงงานความรอน

(6) สนบสนนใหมการปลกฝงทศนคต และสรางคานยมของประชาชนในการรวมมอ รกษาความสะอาด โดยใหมการเผยแพรขอมลเกยวกบขยะมลฝอยและสงปฏกล ในระดบประชาชนทวไป และในหลกสตรการเรยนการสอน และใหมการประชาสมพนธและรณรงคอยางตอเนอง โดยสอทกประเภท

(7) เรงด าเนนการปรบปรง แกไข กฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบตางๆ ใหเอออ านวยตอการด าเนนงานมากขน รวมทงเขมงวดใหมการปฏบตตามกฎหมายมากขนและจรงจง

(8) ดานขยะมลฝอยตดเชอจ าเปนตองเรงแกไขเพราะปจจบนปรมาณเพมมากขนและยงขาดการจดการทถกตอง โดยการใหสถานพยาบาลและโรงพยาบาลทงรฐและเอกชนมสวนรวมรบผดชอบจดการ ดงน

- การเตรยมขยะมลฝอยตดเชอเพอรอการบ าบด ขยะมลฝอยตดเชอควรจะไดมการฆาเชอกอนดวยน ายาฆาเชอโรค กอนบรรจในถงสแดงทเตรยมไว

- การเกบขนและขนสงไปก าจด ควรใชรถทเปนระบบปดทงหมดในการขน เพอปองกนการแพรกระจายของเชอ และเจาหนาททปฏบตงานจ าเปนตองมอปกรณในการปองกนโดยเฉพาะบคคล

- วธการก าจดในขณะนยงไมเหมาะสม เพราะใชวธฝงและการเผาทไมมประสทธภาพ เนองจากขาดงบประมาณ ควรจะไดมการรวมมอกนระหวางสถานพยาบาลทงของรฐและเอกชนไดชวยกนจดสรางระบบบ าบดใหเหมาะสมและมประสทธภาพ

(9) ดานของเสยอนตราย รฐควรมการเรงรดใหมการจดการของเสยอนตรายดงน - ควรมการก าหนดค าจ ากดความ เกณฑพจารณา และวธการก าหนด

ลกษณะของเสยทเปนอนตราย ก าหนดระเบยบการปฏบตการเกบรวบรวม การขนสง การบ าบด รวมทงมาตรการในการควบคมเพอปองกนมใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมและตอสขภาพของมนษย

- สนบสนนใหเอกชนมสวนรวมในการจดการของเสยอนตราย เชน หนวยงานทผลตของเสย ควรลงทนด าเนนการแกไขเอง โดยมสงจงใจในการด าเนนการจดการของเสยอนตราย เชน การลดภาษน าเขาอปกรณเครองจกรใชงาน

- สนบสนนใหมการปลกฝงทศนคตและสรางคานยมของประชาชน ในการรวมมอปองกนอนตรายจากการใชวตถมพษ และทงกากของเสยอนตราย เพอมใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอม (10) สงเสรมและเผยแพรประชาสมพนธดวยวธตางๆ เพอใหเจาหนาทของรฐและประชาชนไดมความรตระหนกถงพษภยจากของเสยทเปนอนตราย รวมทงใหความรวมมอในการแกไขปญหา

(11) สนบสนนใหมการน าเทคโนโลยการผลตทลดปรมาณของเสยมาใช เชน การเปลยนไปใชวตถดบชนดใหมหรอเปลยนวธการผลต รวมทงใหมการน าของเสยกลบมาใชประโยชนใหม

www.ssru.ac.th

45

(12) เรงรดใหมระบบการจดการของเสยทเปนอนตรายจากแหลงก าเนดตาง ๆ ทครบวงจรตงแตการเกบ ขนสง บ าบดและก าจด ทงนควรจดการของเสยอนตรายจากการอตสาหกรรมและสถานพยาบาลเปนล าดบแรก

(13) สนบสนนงบประมาณและอตราก าลงแกหนวยงานทรบผดชอบ เพอการแกไขปญหา

(14) ก าหนดใหผกอใหเกดของเสยอนตรายหรอไดรบผลประโยชนจากของเสยตองเปนผรบผดชอบหรอเสยคาใชจายในการแกปญหาทเกดจากการจดการไมถกตอง

(15) สนบสนน ศกษาปจจยทเกยวของกบการจดการของเสยอนตราย หรอการน าของเสยกลบมาใชประโยชน

(16) ควรมถงขยะประจ าบาน ไมทงขยะตามทสาธารณะตางๆ เชน ถนน สนามหญา แมน าล าคลอง ฯลฯ และควรมการแยกประเภทขยะกอนน าไปทง และแยกทงลงในถงรองรบขยะมลฝอยหลายใบ ไดแก ถงท 1 ใสกระดาษ ถงท 2 ใสเศษพลาสตก ถงท 3 ใสเศษแกวขวด ถงท 4 ใสเศษโลหะอลมเนยม ถงท 5 ใสเศษอาหาร พช ผก ผลไม ถงท 6 ใสของเสยอนตราย เชน ถานไฟฉาย กระปองยาฆาแมลง ฯลฯ

(17) ควรแนะน า เพอ ๆ ใหรกษาความสะอาดในบาน ในโรงเรยน ในทท างาน โดยไมทงขยะมลฝอยในเขตบานของผอน

(18) หากบานเราไมอยในเขตชมชน ไมมเจาหนาทเกบขนขยะมลฝอยของเทศบาล สขาภบาล เราก าจดขยะมลฝอยเอง ไมควรกองทงไว หรอเผากลางแจงตามถนนหนทางแตควรน าขยะมลฝอยไปฝงในทดนของเรา 2.4 งานวจยทเกยวของ วภาเพญ เจยสกล (2536) ทศกษาพฤตกรรมการก าจดมลฝอยของประชาชนในพนทชนกลางของกรงเทพมหานคร พบวาประชาชนทมระดบการศกษาสงจะมพฤตกรรมในการก าจดขยะดกวา สวนปจจยดานรายไดนน พบวาผมรายไดนอยกวา 5,000 บาทตอเดอนมพฤตกรรมในการก าจดขยะดกวา ดวงแข วไลนรนดร (2545) ไดด าเนนการพฒนารปแบบการลดปรมาณมลฝอยแบบยงยน ต าบลเกาะชาง กงอ าเภอเกาะชาง จงหวดตราด ศกษาถงความตระหนกของชมชนในการลดปรมาณมลฝอยและการแยกมลฝอยภายหลงการพฒนา พบวาการด าเนนกจกรรมเพอลดปรมาณมลฝอยมผลตอการเปลยนแปลงทงในดานความร ทศนคต และพฤตกรรมตอการคดแยกมลฝอย กจกรรมทท าใหคะแนนเฉลยทศนคตเพมขนอยางมนยส าคญ ประกอบดวย กจกรรมดานเสอรณรงค ถงแยกมลฝอยรไซเคลและการอบรม/ประชม พฤตกรรมการลดมลฝอยของชมชนมการคดแยกมลฝอยทกประเภทเพมขนทงในกลมผอยอาศย รานคา และรานอาหาร โดยเฉพาะอยางยงบานพกอาศยมการคดแยกขยะประเภทเศษอาหารมากกวารานคาและรานอาหารอยางเหนไดชด ณฐกร ชเกยรต (2548) ศกษาเกยวกบการจดการขยะมลฝอยเปนการเกบรวบรวมขยะมลฝอย การขนสงขยะมลฝอย การแยกมลฝอย การลด การเกดขยะมลฝอย การน าผลตภณฑมาใชซ า และการก าจดขยะมลฝอยเปนการค านงถงผลประโยชนสงสดทางสขอนามย เศรษฐศาสตร อนรกษ

www.ssru.ac.th

46

สงแวดลอมและยอมรบของสงคม ซงขยะมลฝอยเปนปญหาทสงผลเสยตอชมชนตางๆ มากมายเปนแหลงแพรเชอโรคตางๆ กอปญหากลนเหมนและน าเนาเสยทมาจากกองขยะ ดงนนความรและความเขาใจระบบการจดการขยะมลฝอยจะสามารถชวยใหมการพฒนาระบบการจดการขยะมลฝอยใหเกดประสทธภาพสงและถกตองตามหลกสขาภบาลและการจดการขยะมลฝอยเปนสงจ าเปนมากในชมชนปจจบน

สนต ไชยกาล (2550) ทศกษาแนวทางการจดการขยะมลฝอยชมชนอยางยงยนของเทศบาลต าบลหวยขะยง อ าเภอวารนช าราบ จงหวดอบลราชธาน พบวากลมตวอยางเหนดวยกบการจดการขยะมลฝอยชมชนของเทศบาลโดยรวมในระดบปานกลาง และประชาชนเหนดวยมากทสดเกยวกบการประยกตใชหลกการ 5 R ในการจดการขยะชมชน ไดแก ดานการซอมแซมเพอกลบมาใชใหม (Repair) ดวยการน าเฟอรนเจอรเกา เชน โซฟา ต เตยง ไปซอมแซมเพอน ากลบมาใชใหม และการน าเสอผาทขาดมาปะชนเพอน ากลบมาใชใหม

นลน บงมม (2550) ทศกษาการจดการขยะมลฝอยในระดบครวเรอนบานดง ต าบลบานดง อ าเภออบลรตน จงหวดขอนแกน พบวาการจดการขยะมลฝอยในภาพรวมมการปฏบตอยระดบมาก สวนดานการน าขยะมลฝอยกลบมาใชใหมอยในระดบปานกลาง โดยการทงขยะมลฝอยในระดบครวเรอนไดรบการปฏบตมากทสดเพราะเปนการปฏบตเปนประจ าทกวน

ณฐพงษ ประดษฐผล (2555) ทศกษาเกยวกบการน าหลกการ 5 Rs ไปประยกตใชในการจดการขยะของชมชนในเขตเทศบาลต าบลปากอด า อ าเภอแมลาว จงหวดเชยงราย พบวาดานการลดปรมาณขยะ มผลการด าเนนงานมากทสด ไดแก ชมชนและสงคมควรใหความรวมมอในการลดปรมาณการใชสงของในครวเรอน รองลงมา ไดแก การเลอกซอสนคาทใชเปนประจ า เชน เจลอาบน า น ายาปรบผานม น ายาลางจาน เปนบรรจภณฑชนดเตม ดานการน าวสดกลบมาใชซ า มผลการด าเนนงานมากทสด ไดแก การน าขวดพลาสตก ขวดแกว ท าเปนทใสของ แจกนดอกไม การน าเศษผามาท าเปนผาถพน รองลงมาไดแก การน าน าจากการลางจานหรอซกผาไปรดน าตนไม ดานการน าวสดทช ารดมาซอมแซมใชใหม มผลการด าเนนงานมากทสด ไดแก การน าเฟอรนเจอรเกา เชน โซฟา ต เตยง ไปซอมแซมเพอน ากลบมาใชใหม รองลงมาไดแก การน าเสอผาทขาดมาปะชนเพอน ากลบมาใชอกครง ดานการน าวสดหมนเวยนกลบมาใชใหม มผลการด าเนนงานมากทสด ไดแก น ากระดาษทใชแลวทงสองหนา ขวดแกว ขวดพลาสตก เศษเหลกมาชงกโลขาย รองลงมาไดแก การน าขยะมลฝอยจ าพวกเศษอาหารทเหลอจากการรบประทานหรอการประกอบอาหารไปเลยงสตว และ ดานการหลกเลยงวสดทยอยสลายยาก มผลการด าเนนงานมากทสด ไดแก การเลอกใชจานกระเบองแทนจานพลาสตก รองลงมาไดแก การเลอกใชผลตภณฑจากธรรมชาต เชน ใชใบตองเปนภาชนะใสอาหารแทนกลองโฟม

www.ssru.ac.th

47

2.5 กรอบแนวคดการวจย การศกษาวจยเรอง “หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบการจดการขยะมลฝอยของครวเรอนในชมชนเขตดสตของกรงเทพมหานคร” ผวจยมกรอบแนวความคดการวจยดงน

ลกษณะครวเรอน : 1. เพศของหวหนาครวเรอน 2. อายของหวหนาครวเรอน 3. ระดบการศกษาของหวหนาครวเรอน 4. อาชพของหวหนาครวเรอน 5. รายไดของครวเรอน 6. ขนาดครวเรอน 7. การมสวนรวมในการจดการขยะ 8. ความรเกยวกบการจดการขยะ 9. ความเขาใจหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

การใชหลกการ 5R การลดลงของปรมาณขยะ

ในครวเรอน

www.ssru.ac.th

บทท 3 วธด าเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงส ารวจ (Survey Research) โดยการศกษาและรวบรวมขอมลภาคสนาม ซงใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบขอมลกบกลมตวอยาง แบงออกเปน 3.1 ประชากรและกลมตวอยาง 3.1.1 ประชากร

ประชากรของการวจย ไดแก ครวเรอนในชมชนเขตดสต จ านวน 29,772 หลงคาเรอน ประกอบดวยแขวงดสต จ านวน 3,431 หลงคาเรอน แขวงวชรพยาบาล จ านวน 3,083 หลงคาเรอน แขวงสวนจตรลดา จ านวน 2,465 หลงคาเรอน แขวงสแยกมหานาค จ านวน 2,403 หลงคาเรอน และแขวงถนนนครไชยศร จ านวน 18,390 หลงคาเรอน (วทยาลยประชากรศาสตร, 2551) 3.1.2 กลมตวอยาง

กลมตวอยาง ไดแก หวหนาครวเรอนในชมชนเขตดสต จ านวน 379 หลงคาเรอน ซงผวจยก าหนดขนาดตวอยางโดยการเปดตาราง Krejcie and Morgan ทระดบความเชอมน 95% ผวจยท าการสมตวอยางโดยมขนตอนตอไปน

ขนท 1 วธการสมตวอยางแบบแบงชน (Stratified Random Sampling) ดวยวธการเลอกตวอยางทเปนสดสวน (Proportional Allocation) ดงน

แขวง จ านวนครวเรอน จ านวนกลมตวอยาง

ดสต 3,431 44 วชรพยาบาล 3,083 39 สวนจตรลดา 2,465 31 สแยกมหานาค 2,403 31 ถนนนครไชยศร 18,390 234

รวม 29,772 379 ขนท 2 สมเลอกตวอยางทใชในการวจย จ านวน 379 ตวอยาง ดวยวธการสมตวอยางแบบบงเอญ (Accidental Random Sampling) 3.2 เครองมอทใชในการวจย การวจยครงนใชแบบสอบถามในการเกบรวบรวมขอมล โดยแบบสอบถามแบงเปน 6 สวน ดงน

สวนท 1 ขอมลทวไปของครวเรอน ประกอบดวย เพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ รายไดตอเดอนของครวเรอน จ านวนสมาชกในครวเรอน และท าเลทตงครวเรอน เปนขอค าถามแบบมตวเลอกใหตอบ

www.ssru.ac.th

49

สวนท 2 ความรความเขาใจเกยวกบการจดการขยะ เปนขอค าถามแบบทตอบวา “ใช” หรอตอบวา “ไมใช”

สวนท 3 ความรความเขาใจหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เปนขอค าถามแบบทตอบวา “ใช” หรอตอบวา “ไมใช”

สวนท 4 ความคดเหนเกยวกบการจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R ประกอบดวย การลดปรมาณขยะ (Reduce) การน าวสดกลบมาใชซ า (Reuse) การน าวสดทช ารด มาซอมแซมใชใหม (Repair) การน าวสดหมนเวยนกลบมาใชใหม (Recycle) และการหลกเลยงวสดทจะสรางปญหาขยะ (Reject) เปนขอค าถามทวดระดบความคดเหน ซงจะใชเกณฑการประเมนคะแนนตามแบบของลเคทสเกล (Likert Scale) ทมระดบคะแนนตงแต 1 – 5 คอ

ระดบคะแนน 5 หมายถง ระดบการปฏบตมากทสด ระดบคะแนน 4 หมายถง ระดบการปฏบตมาก ระดบคะแนน 3 หมายถง ระดบการปฏบตปานกลาง ระดบคะแนน 2 หมายถง ระดบการปฏบตนอย ระดบคะแนน 1 หมายถง ระดบการปฏบตนอยทสด

สวนท 5 ความคดเหนเกยวกบผลการด าเนนงานการจดการขยะ เปนขอค าถามทวดระดบความคดเหน ซง จะใชเกณฑการประเมนคะแนนตามแบบของลเคทสเกล (Likert Scale) ทมระดบคะแนนตงแต 1 – 5 คอ

ระดบคะแนน 5 หมายถง ระดบผลการด าเนนงานมากทสด ระดบคะแนน 4 หมายถง ระดบผลการด าเนนงานมาก ระดบคะแนน 3 หมายถง ระดบผลการด าเนนงานปานกลาง ระดบคะแนน 2 หมายถง ระดบผลการด าเนนงานนอย ระดบคะแนน 1 หมายถง ระดบผลการด าเนนงานนอยทสด สวนท 6 ความคดเหนเกยวกบปญหาและความตองการในการจดการขยะของครวเรอนเปน

ค าถามปลายเปด 3.3 ขนตอนในการสรางเครองมอ 3.3.1 ศกษาขอมล เอกสารตางๆ และงานวจยทเกยวของเพอสรางแบบสอบถาม 3.3.2 สรางแบบสอบถามใหมความสอดคลองกบวตถประสงคของการวจย และกรอบแนวคดในการวจย 3.3.3 น าแบบสอบถามใหผเชยวชาญท าการวเคราะหดวยวธ Item Objective Congruence (IOC) โดย - ขอค าถามทสอดคลองกบตวแปร กจะใหคะแนน 1 - ขอค าถามทไมแนใจ กจะใหคะแนน 0 - ขอค าถามทไมสอดคลองกบตวแปร กจะใหคะแนน -1

www.ssru.ac.th

50

หลงจากนนจงน าคะแนนในแตละขอมารวมกนแลวหารดวย 3 หากค าถามขอใดไดคะแนนมากกวา 1 หรอเทากบ 0.5 กน าค าถามนนมาใชตงค าถาม ส าหรบขอค าถามทไดต ากวา 0.5 กจะไมน ามาตงเปนค าถาม 3.3.4 น าแบบสอบถามไปทดสอบ (Pre-test) กบหวหนาครวเรอนทไมใชกลมตวอยาง จ านวน 10 ชด เพอหาขอบกพรองทอาจเกดขนจากแบบสอบถามทสรางขน 3.3.5 น าแบบสอบถามไปเกบขอมลกบกลมตวอยางทศกษาวจย 3.4 การเกบรวบรวมขอมล 3.4.1 ขอมลปฐมภม (Primary Data) ไดจากการส ารวจกลมตวอยางในพนทท าการวจย โดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล 3.4.2 ขอมลทตยภม (Secondary Data) ศกษาจากแนวคด ทฤษฎ เอกสารขอมล และงานวจยทเกยวของเปนกรอบแนวคดในการศกษา 3.5 การวเคราะหขอมล ในการวเคราะหขอมล ผวจยไดน าแบบสอบถามทรวบรวมไดมาประมวลผลและวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป SPSS for Windows ดงน 3.5.1 ตอนท 1 ขอมลทวไปของครวเรอน ใชวธการประมวลผลตามหลกสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) โดยน าขอมลทรวบรวมไดมาวเคราะหหาคาทางสถต ประกอบดวย การแจกแจงความถ (Frequency) และคารอยละ (Percentage) 3.5.2 ตอนท 2 ความรความเขาใจเกยวกบการจดการขยะ ใชวธการประมวลผลตามหลกสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) โดยน าขอมลทรวบรวมไดมาวเคราะหหาคาทางสถต ประกอบดวย การแจกแจงความถ (Frequency) และคารอยละ (Percentage) 3.5.3 ตอนท 3 ความรความเขาใจหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ใชวธการประมวลผลตามหลกสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) โดยน าขอมลทรวบรวมไดมาวเคราะหหาคาทางสถต ประกอบดวย การแจกแจงความถ (Frequency) และคารอยละ (Percentage)

3.5.4 ตอนท 4 ความคดเหนเกยวกบการจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R ใชวธการประมวลผลตามหลกสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) โดยน าขอมลทรวบรวมไดมาวเคราะหหาคาทางสถต ประกอบดวย คาเฉลย (Mean) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) โดยแปลความหมายดงน คาเฉลย ความหมาย 4.21 – 5.00 มระดบการปฏบตมากทสด 3.41 – 4.20 มระดบการปฏบตมาก 2.61 – 3.40 มระดบการปฏบตปานกลาง 1.81 – 2.60 มระดบการปฏบตนอย 1.00 – 1.80 มระดบการปฏบตนอยทสด

www.ssru.ac.th

51

3.5.5 ตอนท 5 ความคดเหนเกยวกบผลการด าเนนงานการจดการขยะ ใชวธการประมวลผลตามหลกสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) โดยน าขอมลทรวบรวมไดมาวเคราะหหาคาทางสถต ประกอบดวย คาเฉลย (Mean) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) โดยแปลความหมายดงน คาเฉลย ความหมาย 4.21 – 5.00 มระดบผลการด าเนนงานมากทสด 3.41 – 4.20 มระดบผลการด าเนนงานมาก 2.61 – 3.40 มระดบผลการด าเนนงานปานกลาง 1.81 – 2.60 มระดบผลการด าเนนงานนอย 1.00 – 1.80 มระดบผลการด าเนนงานนอยทสด

3.5.6 ตอนท 6 วเคราะหความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนกบ การจดการขยะตามหลกการ 5 R โดยใชสถตทดสอบไคสแควร (Chi-square) 3.5.7 ตอนท 7 ทดสอบความสมพนธระหวาง ความคดเหนเกยวกบการจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R กบผลการด าเนนงานการจดการขยะ โดยใชการวเคราะหสหสมพนธแบบเพยร สน (Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient) ทระดบนยส าคญ 0.05 โดยใชเกณฑการแปลผลคาระดบความสมพนธของคาสมประสทธสหสมพนธดงน คาระดบความสมพนธ ระดบความสมพนธ

0.01 – 0.20 ต ามาก

0.21 – 0.40 คอนขางต า 0.41 – 0.60 ปานกลาง 0.61 – 0.80 คอนขางสง 0.81 – 1.00 สงมาก

www.ssru.ac.th

บทท 4 ผลการวจย

4.1 การวเคราะหขอมล

การน าเสนอผลการวเคราะหขอมลในการวจยเรอง “หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบ การจดการขยะมลฝอยของครวเรอนในชมชนเขตดสตของกรงเทพมหานคร ” ผวจยน าขอมลทไดจากการตอบแบบสอบถามของหวหนาครวเรอนในชมชนเขตดสต จ านวน 379 คน มาวเคราะหและน าเสนอผลการวเคราะหโดยใชตารางประกอบค าบรรยาย ซงแบงการบรรยายออกเปน 7 ตอน ดงรายละเอยดตอไปน

ตอนท 1 วเคราะหขอมลทวไปของครวเรอน โดยใชการแสดงความถ และรอยละ ตอนท 2 วเคราะหขอมลความรความเขาใจเกยวกบการจดการขยะ โดยใชการแสดงความถ

และรอยละ ตอนท 3 วเคราะหขอมล ความรความเขาใจหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง โดยใชการ แสดง

ความถ และรอยละ ตอนท 4 วเคราะห ขอมลระดบการปฏบตการจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตาม

หลกการ 5R โดยใชคาเฉลย (x) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.)

ตอนท 5 วเคราะหขอมลระดบผลการด าเนนงานการจดการขยะ โดยใชคาเฉลย (x) และ สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.)

ตอนท 6 วเคราะหความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนกบ การจดการขยะตามหลกการ 5R โดยใชสถตทดสอบไคสแควร

ตอนท 7 วเคราะหความสมพนธระหวาง การจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R กบผลการด าเนนงานการจดการขยะ โดยใชสมประสทธสหสมพนธของ เพยรสน (Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient)

ตอนท 8 ความคดเหนเกยวกบปญหาและความตองการในการจดการขยะของครวเรอน ตอนท 1 วเคราะหขอมลทวไปของครวเรอน

การวเคราะหขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถามทเปนหวหนาครวเรอนในชมชนเขตดสต แสดงขอมลเพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ รายไดตอเดอนของครวเรอน จ านวนสมาชกในครวเรอน และท าเลทตงครวเรอน ผลปรากฏดงตาราง 1

www.ssru.ac.th

53

ตาราง 1 แสดงความถและรอยละของกลมตวอยางตามตวแปรเพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ รายไดตอเดอนของครวเรอน จ านวนสมาชกในครวเรอน และท าเลทตงครวเรอน

ตวแปร ความถ รอยละ เพศ ชาย 193 50.9 หญง 186 49.1 อาย นอยกวา 30 ป 48 12.7 30 – 35 ป 112 29.6 36 – 40 ป 166 43.8 มากกวา 40 ปขนไป 53 14.0 ระดบการศกษา ต ากวาปรญญาตร 112 29.6 ปรญญาตร 196 51.7 ปรญญาโท 64 16.9 ปรญญาเอก 7 1.8 อาชพ รบราชการ 74 19.5 พนกงานบรษทเอกชน 126 33.2 ธรกจสวนตว 115 30.3 แมบาน 62 16.4 อนๆ 2 0.5 รายไดตอเดอนของครวเรอน นอยกวา 10,000 บาท 53 14.0 10,001 – 15,000 บาท 95 25.1 15,001 – 20,000 บาท 68 17.9 มากกวา 20,000 บาทขนไป 163 43.0 จ านวนสมาชก 1 – 3 คน 135 35.6 4 – 6 คน 160 42.2 7 – 9 คน 48 12.7 ตงแต 10 คนขนไป 36 9.5

www.ssru.ac.th

54

ตาราง 1 (ตอ)

ตวแปร ความถ รอยละ การมสวนรวมกบชมชนในการก าจดขยะ ม 202 53.3 ไมม 177 46.7

จากตาราง 1 แสดงใหเหนวา 1. เพศของหวหนาครวเรอนสวนใหญเปนเพศชาย จ านวน 193 คน คดเปนรอยละ 50.9

และเพศหญง จ านวน 186 คน คดเปนรอยละ 49.1 ตามล าดบ 2. อายของหวหนาครวเรอนสวนใหญอายระหวาง 36 – 40 ป จ านวน 166 คน คดเปนรอย

ละ 43.8 รองลงมาอายระหวาง 30 – 35 ป จ านวน 112 คน คดเปนรอยละ 29.6 อายมากกวา 40 ปขนไป จ านวน 53 คน คดเปนรอยละ 14.0 และอายนอยกวา 30 ป จ านวน 48 คน คดเปนรอยละ 12.7 ตามล าดบ

3. ระดบการศกษาของหวหนาครวเรอนสวนใหญระดบปรญญาตร จ านวน 196 คน คดเปนรอยละ 51.7 รองลงมาระดบต ากวาปรญญาตร จ านวน 112 คน คดเปนรอยละ 29.6 ระดบปรญญาโท จ านวน 64 คน คดเปนรอยละ 16.9 และระดบปรญญาเอก จ านวน 7 คน คดเปนรอยละ 1.8 ตามล าดบ

4. อาชพของหวหนาครวเรอนสวนใหญประกอบอาชพพนกงานบรษทเอกชน จ านวน 126 คน คดเปนรอยละ 33.2 รองลงมาประกอบอาชพธรกจสวนตว จ านวน 115 คน คดเปนรอยละ 30.3 อาชพรบราชการ จ านวน 74 คน คดเปนรอยละ 19.5 อาชพแมบาน จ านวน 62 คน คดเปนรอยละ 16.4 และอนๆ จ านวน 2 คน คดเปนรอยละ 0.5 ตามล าดบ

5. รายไดตอเดอนของครวเรอนสวนใหญมากกวา 20,000 บาทขนไป จ านวน 163 คน คดเปนรอยละ 43.0 รองลงมารายไดอยระหวาง 10,001 – 15,000 บาท จ านวน 95 คน คดเปนรอยละ 25.1 รายไดอยระหวาง 15,001 – 20,000 บาท จ านวน 68 คน คดเปนรอยละ 17.9 และรายไดนอยกวา 10,000 บาท จ านวน 53 คน คดเปนรอยละ 14.0 ตามล าดบ

6. จ านวนสมาชกในครวเรอนสวนใหญมจ านวนสมาชก 4 – 6 คน จ านวน 160 คน คดเปนรอยละ 42.2 รองลงมามจ านวนสมาชก 1 – 3 คน จ านวน 135 คน คดเปนรอยละ 35.6 จ านวนสมาชก 7 – 9 คน จ านวน 48 คน คดเปนรอยละ 12.7 และมจ านวนสมาชกตงแต 10 คนขนไป จ านวน 36 คน คดเปนรอยละ 9.5 ตามล าดบ

7. การมสวนรวมกบชมชนในการก าจดขยะของหวหนาครวเรอนสวนใหญมสวนรวมกบชมชน จ านวน 202 คน คดเปนรอยละ 53.3 โดยเขารวมกบชมชนในลกษณะของการบรจาคเงนหรอวสดอปกรณในการก าจดขยะในชมชน จ านวน 70 คน คดเปนรอยละ 18.5 รองลงมาเขารวมในลกษณะของการเสนอความคดเหนในการก าจดขยะในชมชน จ านวน 55 คน คดเปนรอยละ 14.5 ลกษณะของการเขารวมกจกรรมการก าจดขยะในชมชน จ านวน 51 คน คดเปนรอยละ 13.5 และลกษณะ

www.ssru.ac.th

55

ชกชวนเพอนบานรวมกจกรรมการก าจดขยะในชมชน จ านวน 26 คน คดเปนรอยละ 6.9 ตามล าดบ และมหวหนาครวเรอนทไมมสวนรวมกบชมชนในก าจดขยะจ านวน 177 คน คดเปนรอยละ 46.7

ตอนท 2 วเคราะหขอมลความรความเขาใจเกยวกบการจดการขยะ การวเคราะหขอมลความรความเขาใจเกยวกบการจดการขยะ ของผตอบแบบสอบถามทเปน

หวหนาครวเรอนในชมชนเขตดสต ผลปรากฏดงตาราง 2 ตาราง 2 แสดงความถและรอยละของกลมตวอยางตามตวแปรความรความเขาใจเกยวกบการจดการขยะ

ตวแปร ความถ รอยละ การใชตะกราแทนถงพลาสตก ใช 365 96.3 ไมใช 14 3.7 การน าวสดทใชแลวกลบมาใชใหม ใช 365 96.3 ไมใช 14 3.7 การน าวสดทช ารดกลบมาแกไข/ซอมแซม ใช 359 94.7 ไมใช 20 5.3 การน าวสดมารไซเคล ใช 357 94.2 ไมใช 22 5.8 การหลกเลยงน าวสดทยอยสลายยากมาใช ใช 363 95.8 ไมใช 16 4.2

จากตาราง 2 แสดงใหเหนวา 1. หวหนาครวเรอนมความรความเขาใจในประเดนของการลดปรมาณขยะดวยการใชตะกราแทนถงพลาสตก จ านวน 365 คน คดเปนรอยละ 96.3 2. หวหนาครวเรอนมความรความเขาใจในประเดนของการลดปรมาณขยะดวยการน าวสดทใชแลวกลบมาใชใหม เชน ขวดน าหวานน ามาบรรจน าดม จ านวน 365 คน คดเปนรอยละ 96.3 3. หวหนาครวเรอนมความรความเขาใจในประเดนของการลดปรมาณขยะดวยการน าวสดทช ารดกลบมาแกไข/ซอมแซมใหม จ านวน 359 คน คดเปนรอยละ 94.7 4. หวหนาครวเรอนมความรความเขาใจในประเดนของการลดปรมาณขยะดวยการน าวสดมารไซเคล เชน กระดาษ และถงพลาสตก จ านวน 357 คน คดเปนรอยละ 94.2

www.ssru.ac.th

56

5. หวหนาครวเรอนมความรความเขาใจในประเดนของการลดปรมาณขยะดวยการหลกเลยงการน าวสดทยอยสลายยากมาใช เชน กลองโฟม และกระปอง จ านวน 363 คน คดเปนรอยละ 95.8

ตอนท 3 วเคราะหขอมลความรความเขาใจหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง การวเคราะหขอมลความรความเขาใจหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของผตอบแบบสอบถามท

เปนหวหนาครวเรอนในชมชนเขตดสต ผลปรากฏดงตาราง 3 ตาราง 3 แสดงความถและรอยละของกลมตวอยางตามตวแปรความรความเขาใจหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

ตวแปร จ านวนคน รอยละ องคประกอบความพอเพยง ใช 366 96.6 ไมใช 13 3.4 ความพอประมาณ ใช 354 93.4 ไมใช 25 6.6 ความมเหตผล ใช 350 92.3 ไมใช 29 7.7 การมภมคมกน ใช 354 93.4 ไมใช 25 6.6 คณลกษณะของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ใช 359 94.7 ไมใช 20 5.3

จากตาราง 3 แสดงใหเหนวา

1. หวหนาครวเรอนมความรความเขาใจในประเดนขององคประกอบความพอเพยง จ านวน 366 คน คดเปนรอยละ 96.6 2. หวหนาครวเรอนมความรความเขาใจในประเดนของความพอประมาณ จ านวน 354 คน คดเปนรอยละ 93.4 3. หวหนาครวเรอนมความรความเขาใจในประเดนของความมเหตผล จ านวน 350 คน คดเปนรอยละ 92.3 4. หวหนาครวเรอนมความรความเขาใจในประเดนของการมภมคมกน จ านวน 354 คน คดเปนรอยละ 93.4

www.ssru.ac.th

57

5. หวหนาครวเรอนมความรความเขาใจในประเดนของคณลกษณะของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง จ านวน 359 คน คดเปนรอยละ 94.7

ตอนท 4 วเคราะหระดบการปฏบตการจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R การวเคราะหระดบการปฏบต การจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R ผล

ปรากฏดงตาราง 4

ตาราง 4 แสดงคาเฉลย (x) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ของระดบการปฏบต การจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R โดยรวม

กจกรรม x S.D. ระดบ ดานการลดปรมาณขยะ (Reduce) 3.23 0.68 ปานกลาง ดานการน าวสดกลบมาใชซ า (Reuse) 3.29 0.75 ปานกลาง ดานการน าวสดทช ารดมาซอมแซมใชใหม (Repair)

3.04 0.92 ปานกลาง

ดานการน าวสดหมนเวยนกลบมาใชใหม (Recycle)

3.33 0.88 ปานกลาง

ดานการหลกเลยงวสดทยอยสลายยาก (Reject)

3.45 1.09 มาก

จากตาราง 4 แสดงใหเหนวาหวหนาครวเรอนมระดบการปฏบตของ การจดการขยะมลฝอย

ของครวเรอนตามหลกการ 5R ในดานการลดปรมาณขยะ (Reduce) การน าวสดกลบมาใชซ า (Reuse) การน าวสดทช ารดมาซอมแซมใชใหม (Repair) และการน าวสดหมนเวยนกลบมาใชใหม (Recycle) อยในระดบปานกลาง ในขณะทมการปฏบตดานการหลกเลยงวสดทยอยสลายยาก (Reject) อยในระดบมาก

ตาราง 5 แสดงคาเฉลย (x) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ของระดบการปฏบตของ การจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R ดานการลดปรมาณขยะ (Reduce) เปนรายขอ

กจกรรม x S.D. ระดบ ใชตะกราใสของแทนถงพลาสตก

3.26 0.93 ปานกลาง

ใชปนโตหรอกลองอาหารไปซออาหารทรานคาแทนถงพลาสตก

2.98 1.07 ปานกลาง

www.ssru.ac.th

58

ตาราง 5 (ตอ)

กจกรรม x S.D. ระดบ ใชผาเชดหนาแทนกระดาษ ทชช

3.36 0.99 ปานกลาง

ใชสนคาชนดเตม เชน ผงซกฟอก น ายาลางจาน น ายาท าความสะอาด เปนตน

3.35 0.84 ปานกลาง

เลอกใชสนคาทมหบหอบรรจภณฑนอยชน

3.19 0.84 ปานกลาง

จากตาราง 5 แสดงใหเหนวาหวหนาครวเรอนมการปฏบตการ จดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R ดานการลดปรมาณขยะ (Reduce) อยในระดบปานกลาง โดยมการปฏบตมากทสด 3 ล าดบแรก ไดแก ใชผาเชดหนาแทนกระดาษทชช , ใชสนคาชนดเตม เชน ผงซกฟอก น ายาลางจาน น ายาท าความสะอาด เปนตน และใชตะกราใสของแทนถงพลาสตก ตามล าดบ

ตาราง 6 แสดงคาเฉลย (x) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ของระดบการปฏบตของ การจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R ดานการน าวสดกลบมาใชซ า (Reuse) เปนรายขอ

กจกรรม x S.D. ระดบ น าถงพลาสตกมาท าเปนถงใสขยะมลฝอย

3.42 0.96 มาก

น าเศษอาหารไปท าปยหมกหรอเปนอาหารสตว

2.93 1.14 ปานกลาง

น าขวดเครองดมมาใสน าดม 3.72 1.00 มาก น าถงพลาสตกทใชแลวท าเปนถงขยะ

3.36 1.03 ปานกลาง

บรจาคหรอขายสงของเครองใชตางๆ เชน เสอผา เฟอรนเจอร เปนตน

3.01 1.05 ปานกลาง

จากตาราง 6 แสดงใหเหนวาหวหนาครวเรอนมการปฏบต การจดการขยะมลฝอยของ

ครวเรอนตามหลกการ 5R ดานการน าวสดกลบมาใชซ า (Reuse) สวนใหญอยในระดบปานกลาง โดยมการปฏบตมากทสด 3 ล าดบแรก ไดแก น าขวดเครองดมมาใสน าดม, น าถงพลาสตกมาท าเปนถงใสขยะมลฝอย และน าถงพลาสตกทใชแลวท าเปนถงขยะ ตามล าดบ

www.ssru.ac.th

59

ตาราง 7 แสดงคาเฉลย (x) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ของระดบการปฏบตของ การจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R ดานการน าวสดทช ารดมาซอมแซมใชใหม (Repair) เปนรายขอ

กจกรรม x S.D. ระดบ น าเสอผาทขาดมาท าการปะ/ชน

3.30 1.10 ปานกลาง

น ากงไมมาใชเปนฟน/เผาถาน 2.82 1.28 ปานกลาง น ายางรถยนตเกามาท าเปนทปลกตนไม

2.81 1.27 ปานกลาง

น าเศษไมมาท าเปนวสดของใชในบาน

3.04 1.05 ปานกลาง

ซอมแซมเกาอ หรอเครองใชภายในบานเรอน

3.21 1.01 ปานกลาง

จากตาราง 7 แสดงใหเหนวาหวหนาครวเรอนมการปฏบตการจดการขยะมลฝอยของครวเรอน

ตามหลกการ 5R ดานการน าวสดทช ารดมาซอมแซมใชใหม (Repair) อยในระดบปาน กลาง โดยมการปฏบตมากทสด 3 ล าดบแรก ไดแก น าเสอผาทขาดมาท าการปะ/ชน , ซอมแซมเกาอ หรอเครองใชภายในบานเรอน และน าเศษไมมาท าเปนวสดของใชในบาน ตามล าดบ

ตาราง 8 แสดงคาเฉลย (x) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ของระดบการปฏบตของ การจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R ดานการน าวสดหมนเวยนกลบมาใชใหม (Recycle) เปนรายขอ

กจกรรม x S.D. ระดบ คดแยกขวดแกวไปขาย 3.40 1.05 ปานกลาง คดแยกขวดพลาสตก/กระปองพลาสตกไปขาย

3.29 1.03 ปานกลาง

คดแยกกระดาษไปขาย 3.37 0.99 ปานกลาง คดแยกกระปองโลหะไปขาย 3.36 1.03 ปานกลาง คดแยกขยะกอนทง 3.25 0.94 ปานกลาง

จากตาราง 8 แสดงใหเหนวาหวหนาครวเรอนมการปฏบต การจดการขยะมลฝอยของ

ครวเรอนตามหลกการ 5R ดานการน าวสดหมนเวยนกลบมาใชใหม (Recycle) อยในระดบ

www.ssru.ac.th

60

ปานกลาง โดยมการปฏบตมากทสด 3 ล าดบแรก ไดแก คดแยกขวดแกวไปขาย, คดแยกกระดาษไปขาย และคดแยกกระปองโลหะไปขาย ตามล าดบ

ตาราง 9 แสดงคาเฉลย (x) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ของระดบการปฏบตของ การจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R ดานการหลกเลยงวสดทยอยสลายยาก (Reject) เปนรายขอ

กจกรรม x S.D. ระดบ เลอกซอผลตภณฑประจ าบานทใชเปนประจ าทมขนาดบรรจขนาดใหญ

3.33 0.84 ปานกลาง

ลดการใชผลตภณฑทใชครงเดยวแลวทงเลย เชน หลอดกาแฟ ถงพลาสตก เปนตน

3.46 0.83 มาก

น าขวดใสสารเคมก าจดแมลงไปคดแยกทงเมอใชหมด

3.70 1.11 มาก

ไมน ากระดาษทมหมกพมพตดอยมาใสอาหารทรอน หรออาหารททอดกบน ามน

3.41 0.96 มาก

ลดการใชวสดยอยสลายยาก เชน โฟม และถงพลาสตก

3.35 0.87 ปานกลาง

จากตาราง 9 แสดงใหเหนวาหวหนาครวเรอนสวนใหญมการปฏบตการ จดการขยะมลฝอย

ของครวเรอนตามหลกการ 5R ดานการหลกเลยงวสดทยอยสลายยาก (Reject) อยในระดบมากโดยมการปฏบตมากทสด 3 ล าดบแรก ไดแก น าขวดใสสารเคมก าจดแมลงไปคดแยกทงเมอใชหมด , ลดการใชผลตภณฑทใชครงเดยวแลวทงเลย เชน หลอดกาแฟ ถงพลาสตก เปนตน และไมน ากระดาษทมหมกพมพตดอยมาใสอาหารทรอน หรออาหารททอดกบน ามน ตามล าดบ

ตอนท 5 วเคราะหระดบผลการด าเนนงานการจดการขยะ การวเคราะหระดบผลการด าเนนงานการจดการขยะ ผลปรากฏดงตาราง 10

www.ssru.ac.th

61

ตาราง 10 แสดงคาเฉลย (x) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ของระดบผลการด าเนนงานการจดการขยะ

กจกรรม x S.D. ระดบ

การลดลงของปรมาณขยะในครวเรอน

3.45 0.89 มาก

สภาพแวดลอมของชมชนสะอาดนาอย

3.17 0.94 ปานกลาง

การมสวนรวมของชาวชมชนในการก าจดขยะในบรเวณพนทชมชน

3.22 0.96 ปานกลาง

การมสวนรวมของผน า/กรรมการชมชนในการก าจดขยะในบรเวณพนทชมชน

3.31 0.96 ปานกลาง

การมสวนรวมของหนวยงานภาครฐในการก าจดขยะในบรเวณพนทชมชน

3.23 0.97 ปานกลาง

วธการก าจดขยะของชมชนมความเหมาะสมและมประสทธภาพ

3.30 0.97 ปานกลาง

จากตาราง 10 แสดงใหเหนวาหวหนาครวเรอนสวนใหญมระดบผลการด าเนนงานของการจดการขยะ อยในระดบปานกลาง โดยมผลการด าเนนงานมากทสด 3 ล าดบแรก ไดแก การมสวนรวมของผน า/กรรมการชมชนในการก าจดขยะในบรเวณพนทชมชน , วธการก าจดขยะของชมชนมความเหมาะสมและมประสทธภาพ และการมสวนรวมของหนวยงานภาครฐในการก าจดขยะในบรเวณพนทชมชน ตามล าดบ ในขณะทมระดบผลการด าเนนงานของการจดการขยะดาน การลดลงของปรมาณขยะในครวเรอนอยในระดบมาก

ตอนท 6 วเคราะหความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนกบการจดการขยะตามหลกการ 5R

การวเคราะหความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนกบ การจดการขยะตามหลกการ 5 R จ าแนกตามเพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ รายไดตอเดอนของครวเรอน จ านวนสมาชกในครวเรอน การมสวนรวมกบชมชนในการก าจดขยะ ความรความเขาใจเกยวกบการจดการขยะ และความรความเขาใจหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง 6.1 การทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานเพศกบการจดการขยะตามหลกการ 5R ผลปรากฏดงตาราง 11

www.ssru.ac.th

62

ตาราง 11 การทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานเพศกบการจดการขยะตามหลกการ 5R

Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 183.910 85 .000 Likelihood Ratio 243.576 85 .000 Linear-by-Linear Association

6.906 1 .009

N of Valid Cases 379

จากตาราง 11 แสดงใหเหนวาเพศมความสมพนธกบการจดการขยะตามหลกการ 5R ทระดบนยส าคญทางสถต .05 6.2 การทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานอายกบการจดการขยะตามหลกการ 5R ผลปรากฏดงตาราง 12 ตาราง 12 การทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานอายกบการจดการขยะตามหลกการ 5R

Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 447.848 255 .000 Likelihood Ratio 450.233 255 .000 Linear-by-Linear Association

13.283 1 .000

N of Valid Cases 379

จากตาราง 12 แสดงใหเหนวาอายมความสมพนธกบการจดการขยะตามหลกการ 5 R ทระดบนยส าคญทางสถต .05 6.3 การทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานระดบการศกษากบการจดการขยะตามหลกการ 5R ผลปรากฏดงตาราง 13

www.ssru.ac.th

63

ตาราง 13 การทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานระดบการศกษากบการจดการขยะตามหลกการ 5R

Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 555.048 255 .000 Likelihood Ratio 440.125 255 .000 Linear-by-Linear Association

1.888 1 .169

N of Valid Cases 379

จากตาราง 13 แสดงใหเหนวาระดบการศกษามความสมพนธกบการจดการขยะตามหลกการ 5R ทระดบนยส าคญทางสถต .05 6.4 การทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานอาชพกบการจดการขยะตามหลกการ 5R ผลปรากฏดงตาราง 14 ตาราง 14 การทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานอาชพกบการจดการขยะตามหลกการ 5R

Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 559.345 340 .000 Likelihood Ratio 540.804 340 .000 Linear-by-Linear Association

.216 1 .642

N of Valid Cases 379

จากตาราง 14 แสดงใหเหนวาอาชพมความสมพนธกบการจดการขยะตามหลกการ 5 R ทระดบนยส าคญทางสถต .05 6.5 การทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานรายไดกบการจดการขยะตามหลกการ 5R ผลปรากฏดงตาราง 15

www.ssru.ac.th

64

ตาราง 15 การทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานรายไดกบการจดการขยะตามหลกการ 5R

Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 591.006 255 .000 Likelihood Ratio 575.205 255 .000 Linear-by-Linear Association

10.518 1 .001

N of Valid Cases 379

จากตาราง 15 แสดงใหเหนวารายไดมความสมพนธกบการจดการขยะตามหลกการ 5 R ทระดบนยส าคญทางสถต .05 6.6 การทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานขนาดครวเรอนกบการจดการขยะตามหลกการ 5R ผลปรากฏดงตาราง 16 ตาราง 16 การทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานขนาดครวเรอนกบการจดการขยะตามหลกการ 5R

Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 522.450 255 .000 Likelihood Ratio 517.583 255 .000 Linear-by-Linear Association

6.860 1 .009

N of Valid Cases 379

จากตาราง 16 แสดงใหเหนวาขนาดครวเรอนมความสมพนธกบการจดการขยะตามหลกการ 5R ทระดบนยส าคญทางสถต .05 6.7 การทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานการมสวนรวมกบการจดการขยะตามหลกการ 5R ผลปรากฏดงตาราง 17

www.ssru.ac.th

65

ตาราง 17 การทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานการมสวนรวมกบการจดการขยะตามหลกการ 5R

Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 237.228 85 .000 Likelihood Ratio 322.475 85 .000 Linear-by-Linear Association

11.287 1 .001

N of Valid Cases 379

จากตาราง 17 แสดงใหเหนวาการมสวนรวมมความสมพนธกบการจดการขยะตามหลกการ 5R ทระดบนยส าคญทางสถต .05 6.8 การทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานความรเกยวกบการจดการขยะกบการจดการขยะตามหลกการ 5R ผลปรากฏดงตาราง 18 ตาราง 18 การทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานความรเกยวกบการจดการขยะกบการจดการขยะตามหลกการ 5R

Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 874.388 340 .000 Likelihood Ratio 286.433 340 .984 Linear-by-Linear Association

31.181 1 .000

N of Valid Cases 379

จากตาราง 18 แสดงใหเหนวา ความรเกยวกบการจดการขยะ มความสมพนธกบการจดการขยะตามหลกการ 5R ทระดบนยส าคญทางสถต .05 6.9 การทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานความเขาใจหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบการจดการขยะตามหลกการ 5R ผลปรากฏดงตาราง 19

www.ssru.ac.th

66

ตาราง 19 การทดสอบความสมพนธระหวางลกษณะครวเรอนดานความเขาใจหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบการจดการขยะตามหลกการ 5R

Value df Asymp. Sig. (2-sided) Pearson Chi-Square 963.790 425 .000 Likelihood Ratio 343.944 425 .998 Linear-by-Linear Association

35.735 1 .000

N of Valid Cases 379

จากตาราง 19 แสดงใหเหนวา ความเขาใจหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง มความสมพนธกบการจดการขยะตามหลกการ 5R ทระดบนยส าคญทางสถต .05

ตอนท 7 วเคราะหความสมพนธระหวางการจดการขยะตามหลกการ 5 R กบผลการด าเนนงานโดยรวม การวเคราะหความสมพนธระหวางการจดการขยะตามหลกการ 5 R กบผลการด าเนนงานโดยรวม ผลปรากฏดงตาราง 20 ตาราง 20 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางการจดการขยะตามหลกการ 5 R กบผลการด าเนนงานโดยรวม

ตวแปร คาสมประสทธสหสมพนธ การจดการขยะตามหลกการ 5R .690* การลดปรมาณขยะ (Reduce) .604* การน าวสดกลบมาใชซ า (Reuse) .546* การน าวสดทช ารดมาซอมแซมใชใหม (Repair) .547* การน าวสดหมนเวยนกลบมาใชใหม (Recycle) .531* การหลกเลยงวสดทจะสรางปญหาขยะ (Reject) .503*

* มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 จากตาราง 2 0 แสดงใหเหนวาการจดการขยะตามหลกการ 5 R มความสมพนธกบผลการด าเนนงานอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (r = .690) นอกจากนยงแสดงใหเหนวาในรายดานของการจดการขยะตามหลกการ 5 R ไดแก การลดปรมาณขยะ (Reduce) (r = .604) การน าวสดกลบมาใชซ า (Reuse) (r = .546) การน าวสดทช ารด มาซอมแซมใชใหม (Repair) (r = .547) การน า

www.ssru.ac.th

67

วสดหมนเวยนกลบมาใชใหม (Recycle) (r = .531) และการหลกเลยงวสดทจะสรางปญหาขยะ (Reject) (r = .531) มความสมพนธกบผลการด าเนนงานอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ดวยเชนกน

ตอนท 8 ความคดเหนเกยวกบปญหาและความตองการในการจดการขยะของครวเรอน 8 .1 ปญหาในการจดการขยะของครวเรอน

จากการวจยพบวาครวเรอนสวนใหญขาดความรความเขาใจในการคดแยกประเภทของขยะและวธการก าจดขยะทถกวธ ท าใหครวเรอนมปรมาณขยะเพมมากขนในแตละวน และมการใชวสดทยอยสลายยาก เชน ถงพลาสตก เปนจ านวนมาก ตลอดจนชาวชมชนขาดระเบยบวนยท าใหทงขยะไมถกทและสถานททงขยะทหนวยงานรฐจดใหไมเพยงพอและอยไกลจากสถานทตงของครวเรอนท าใหเจาหนาทของรฐเขามาเกบขยะตามครวเรอนไมทวถงเกดขยะตกคางสงผลเสยตอชวตความเปนอย 8 .2 ความตองการเพอใหเกดการพฒนาในการจดการขยะของชมชน จากการวจยพบวาครวเรอนสวนใหญตองการใหชมชนด าเนนโครงการรไซเคลขยะอยางเปนรปธรรมมากกวาทเปนอยในปจจบน รวมทงปลกจตส านกและเผยแพรความรใหเยาวชนและคนในชมชนไดตระหนกถงการคดแยก การใชประโยชน และโทษของขยะมลฝอยในครวเรอน จดหาสถานททงขยะใหกระจายไปตามซอยตางๆ ในชมชนอยางทวถง ตลอดจนตองการใหชมชนจดกจกรรมประกวดหนาบานสะอาดปลอดขยะขนเพอเปนการเสรมสรางแรงจงใจใหกบครวเรอนในการพฒนาครวเรอนของตนใหสะอาดอยเสมออนสงผลตอสขภาพของคนในชมชนใหดขน

www.ssru.ac.th

บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยครงนเปนการศกษา “หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบการจดการขยะมลฝอยของครวเรอนในชมชนเขตดสตของกรงเทพมหานคร ” มวตถประสงค (1) เพอศกษาสภาพปจจบนของครวเรอนในชมชนเขตดสตในการจดการขยะมลฝอยกบการใชหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง (2) เพอพจารณาและวเคราะหถงลกษณะครวเรอนทมผลตอการตดสนใจในการน าหลก ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงตามหลกการ 5R มาใชในการแกไขปญหาขยะมลฝอยของครวเรอนในชมชนเขตดสต และ (3) เพอพฒนาและสงเสรมวธการจดการขยะมลฝอยตามหลกปรชญาเศรษฐกจ พอเพยงดวยกระบวนการมสวนรวมของประชาชน โดยใชกลมตวอยางจ านวน 379 หลงคาเรอน เครองมอทใชในการวจยเปนแบบสอบถามทผวจยสรางขน ท าการวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมส าเรจรป สถตทใชในการวจยคอ คาความถ (Frequency) รอยละ (Percentage) คาเฉลย (Mean) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) และการวเคราะหสหสมพนธแบบเพยรสน (Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient) โดยสรปผลการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ มรายละเอยดดงตอไปน 5.1 สรปผลการวจย

5.1.1 ผลจากการศกษาสภาพปจจบนของครวเรอนในชมชนเขตดสตในการจดการขยะมลฝอยกบการใชหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง มรายละเอยดดงตอไปน 5.1.1.1 ระดบการปฏบตของการจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R พบวาหวหนาครวเรอนมระดบการปฏบตของ การจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R ในดานการลดปรมาณขยะ (Reduce) การน าวสดกลบมาใชซ า (Reuse) การน าวสดทช ารดมาซอมแซมใชใหม (Repair) และการน าวสดหมนเวยนกลบมาใชใหม (Recycle) อยในระดบปานกลาง ในขณะทมการหลกเลยงวสดทยอยสลายยาก (Reject) อยในระดบมาก และเมอพจารณาในรายละเอยดแตละดานพบวา (1) ดานการลดปรมาณขยะ (Reduce) ประเดนทมคาเฉลยมากทสดคอ การใชผาเชดหนาแทนกระดาษทชช สวนประเดนทมคาเฉลยนอยทสดคอ การใชปนโตหรอกลองอาหารไปซออาหารทรานคาแทนถงพลาสตก (2) ดานการน าวสดกลบมาใชซ า (Reuse) ประเดนทมคาเฉลยมากทสดคอ การน าขวดเครองดมมาใสน าดม สวนประเดนทมคาเฉลยนอยทสดคอ การน าเศษอาหารไปท าปยหมกหรอเปนอาหารสตว (3) ดานการน าวสดทช ารดมาซอมแซมใชใหม (Repair) ประเดนทมคาเฉลยมากทสดคอ การ น าเสอผาทขาดมาท าการปะ/ชน สวนประเดนทมคาเฉลยนอยทสดคอ การน ายางรถยนตเกามาท าเปนทปลกตนไม

www.ssru.ac.th

69

(4) ดานการน าวสดหมนเวยนกลบมาใชใหม (Recycle) ประเดนทมคาเฉลยมากทสดคอ การคดแยกขวดแกวไปขาย สวนประเดนทมคาเฉลยนอยทสดคอ การคดแยกขยะกอนทง (5) ดานการหลกเลยงวสดทยอยสลายยาก (Reject) ประเดนทมคาเฉลยมากทสดคอ การ น าขวดใสสารเคมก าจดแมลงไปคดแยกทงเมอใชหมด สวนประเดนทมคาเฉลยนอยทสดคอ การเลอกซอผลตภณฑประจ าบานทใชเปนประจ าทมขนาดบรรจขนาดใหญ

5.1.1.2 ระดบผลการด าเนนงานของการจดการขยะ พบวาหวหนาครวเรอนสวนใหญมระดบผลการด าเนนงานของการจดการขยะดาน สภาพแวดลอมของชมชนสะอาดนาอย , การมสวนรวมของชาวชมชนในการก าจดขยะในบรเวณพนทชมชน, การมสวนรวมของผน า/กรรมการชมชนในการก าจดขยะในบรเวณพนทชมชน , การมสวนรวมของหนวยงานภาครฐในการก าจดขยะในบรเวณพนทชมชน และ วธการก าจดขยะของชมชนมความเหมาะสมและมประสทธภาพ อยในระดบปาน กลาง ขณะทมระดบผลการด าเนนงานของการจดการขยะดาน การลดลงของปรมาณขยะในครวเรอนอยในระดบมาก

5.1.2 ผลจากการวเคราะหลกษณะครวเรอนทมผลตอการตดสนใจน าหลก ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงตามหลกการ 5R มาใชในการแกไขปญหาขยะมลฝอยของครวเรอนในชมชนเขตดสต

5.1.2.1 ลกษณะครวเรอนดานเพศมความสมพนธกบการจดการขยะตามหลกการ 5R อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 5.1.2.2 ลกษณะครวเรอน ดานอายมความสมพนธกบการจดการขยะตามหลกการ 5R อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 5.1.2.3 ลกษณะครวเรอนดานระดบการศกษามความสมพนธกบการจดการขยะตามหลกการ 5R อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 5.1.2.4 ลกษณะครวเรอน ดานอาชพมความสมพนธกบการจดการขยะตามหลกการ 5R อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 5.1.2.5 ลกษณะครวเรอนดานรายไดมความสมพนธกบการจดการขยะตามหลกการ 5R อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 5.1.2.6 ลกษณะครวเรอนดานขนาดครวเรอนมความสมพนธกบการจดการขยะตามหลกการ 5R อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 5.1.2.7 ลกษณะครวเรอน ดานการมสวนรวมมความสมพนธกบการจดการขยะตามหลกการ 5R อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 5.1.2.8 ลกษณะครวเรอน ดานความรเกยวกบการจดการขยะมความสมพนธกบการจดการขยะตามหลกการ 5R อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 5.1.2.9 ลกษณะครวเรอน ดานความเขาใจหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง มความสมพนธกบการจดการขยะตามหลกการ 5R อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

www.ssru.ac.th

70

5.1.3 ผลจากการวเคราะหความสมพนธระหวาง การจดการขยะตามหลกการ 5 R กบผลการด าเนนงานการจดการขยะ

5.1.3.1 การจดการขยะตามหลกการ 5 R ดานการลดปรมาณขยะ (Reduce) มความสมพนธกบผลการด าเนนงาน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

5.1.3.2 การจดการขยะตามหลกการ 5 R ดานการน าวสดกลบมาใชซ า (Reuse) มความสมพนธกบผลการด าเนนงาน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

5.1.3.2 การจดการขยะตามหลกการ 5 R ดานการน าวสดทช ารด มาซอมแซมใชใหม (Repair) มความสมพนธกบผลการด าเนนงาน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

5.1.3.2 การจดการขยะตามหลกการ 5 R ดานการน าวสดหมนเวยนกลบมาใชใหม (Recycle) มความสมพนธกบผลการด าเนนงาน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

5.1.3.2 การจดการขยะตามหลกการ 5 R ดานการหลกเลยงวสดทยอยสลายยาก (Reject) มความสมพนธกบผลการด าเนนงาน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

5.1.4 ผลจากการศกษาความสมพนธของ การจดการขยะตามหลกการ 5 R กบ ผลการด าเนนงานการจดการขยะ ของครวเรอนในชมชนเขตดสต พบวาการจดการขยะตามหลกการ 5 R มความสมพนธกบผลการด าเนนงานอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 5.1.5 ผลจากการศกษาความคดเหนเกยวกบ ปญหาและความตองการในการจดการขยะของครวเรอน พบวาครวเรอนสวนใหญขาดความรความเขาใจในการคดแยกประเภทของขยะและวธการก าจดขยะทถกวธ ท าใหครวเรอนมปรมาณขยะเพมมากขนในแตละวน และมการใชวสดทยอยสลายยาก เชน ถงพลาสตก เปนจ านวนมาก ตลอดจนชาวชมชนขาดระเบยบวนยท าใหทงขยะไมถกทและสถานททงขยะทหนวยงานรฐจดใหไมเพยงพอและอยไกลจากสถานทตงของครวเรอน โดยครวเรอนสวนใหญตองการใหชมชนด าเนนโครงการร ไซเคลขยะอยางเปนรปธรรม รวมทงปลกจตส านกและเผยแพรความรใหเยาวชนและคนในชมชนไดตระหนกถงการคดแยกขยะ การใชประโยชนจากขยะ และโทษของขยะมลฝอยในครวเรอน รวมทงตองการใหชมชนจดกจกรรมประกวดหนาบานสะอาดปลอดขยะเพอเปนการเสรมสรางแรงจงใจใหกบครวเรอนในการพฒนาครวเรอนของตนใหสะอาดอยเสมออนสงผลตอสขภาพของคนในชมชนใหดขน 5.2 การอภปรายผล จากการศกษาหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบการจดการขยะมลฝอยของครวเรอนในชมชนเขตดสตของกรงเทพมหานคร สามารถแบงการอภปรายผลการศกษาไดดงน 5.2.1 ผลจากการศกษา ระดบการปฏบตการจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R พบวาหวหนาครวเรอนมระดบการปฏบตของ การจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R ในดานการลดปรมาณขยะ (Reduce) การน าวสดกลบมาใชซ า (Reuse) การน าวสดทช ารดมา ซอมแซมใชใหม (Repair) และการน าวสดหมนเวยนกลบมาใชใหม (Recycle) อยในระดบปานกลาง ในขณะทมการปฏบตดานการหลกเลยงวสดทยอยสลายยาก (Reject) อยในระดบมาก สอดคลองกบการศกษาของสนต ไชยกาล (2550) ทศกษาแนวทางการจดการขยะมลฝอยชมชนอยางยงยนของเทศบาลต าบลหวยขะยง อ าเภอวารนช าราบ จงหวดอบลราชธาน พบวากลมตวอยางเหนดวยกบการจดการ

www.ssru.ac.th

71

ขยะมลฝอยชมชนของเทศบาลโดยรวมในระดบปานกลาง และประชาชนเหนดวยมากทสดเกยวกบการประยกตใชหลกการ 5 R ในการจดการขยะชมชน ไดแก ดานการซอมแซมเพอกลบมาใชใหม (Repair) ดวยการน าเฟอรนเจอรเกา เชน โซฟา ต เตยง ไปซอมแซมเพอน ากลบมาใชใหม และการน าเสอผาทขาดมาปะชนเพอน ากลบมาใชใหม เชนเดยวกบการศกษาของนลน บงมม (2550) ทศกษาการจดการขยะมลฝอยในระดบครวเรอนบานดง ต าบลบานดง อ าเภออบลรตน จงหวดขอนแกน พบวาการจดการขยะมลฝอยในภาพรวมมการปฏบตอยระดบมาก สวนดานการน าขยะมลฝอยกลบมาใชใหมอยในระดบปานกลาง โดยการทงขยะมลฝอยในระดบ ครวเรอนไดรบการปฏบตมากทสดเพราะเปนการปฏบตเปนประจ าทกวน

5.2.2 ผลจากการวเคราะห ลกษณะครวเรอนทมผลตอการตดสนใจน าหลก ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงตามหลกการ 5R มาใชในการแกไขปญหาขยะมลฝอยของครวเรอนในชมชนเขตดสต พบวาลกษณะครวเรอนดานเพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ รายไดตอเดอน จ านวนสมาชกในครวเรอน การมสวนรวมกบชมชนในการก าจดขยะ ความรความเขาใจเกยวกบการจดการขยะ และความรความเขาใจหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง มความสมพนธกบ การจดการขยะตามหลกการ 5 R สอดคลองกบการศกษาของวภาเพญ เจยสกล (2537) ทศกษาพฤตกรรมการก าจดมลฝอยของประชาชนในพนทชนกลางของกรงเทพมหานคร พบวาประชาชนทมระดบการศกษาสงจะมพฤตกรรมในการก าจดขยะดกวา สวนปจจยดานรายไดนน พบวาผมรายไดนอยกวา 5,000 บาทตอเดอนมพฤตกรรมในการก าจดขยะดกวา เชนเดยวกบการศกษาของสรศกด สนทรลาภ (2538) พบวาเพศหญงมการปฏบตการเกยวกบการก าจดขยะมลฝอยในครวเรอนดกวาเพศชาย เนองจากเพศหญงมหนาทตองรบผดชอบเกยวกบการเตรยมอาหาร ส ารวจเครองใชอปโภคบรโภคอยตลอด เมอมขยะเหลอใชภายในครวเรอนมกเปนหนาททตองก าจด ปจจยดานอาชพ พบวาอาชพรบราชการมคาเฉลยของพฤตกรรมการจดการขยะมากทสด ปจจยดานการศกษา พบวากลมตวอยางทมการศกษาระดบปรญญาตรหรอสงกวามคาเฉลยพฤตกรรมการจดการขยะมากทสด เชนเดยวกบณฐกร ช เกยรต (2548) ศกษาเกยวกบการจดการขยะมลฝอยเปนการเกบรวบรวมขยะมลฝอย การขนสงขยะมลฝอย การแยกมลฝอย การลด การเกดขยะมลฝอย การน าผลตภณฑมาใชซ า และการก าจดขยะมลฝอยเปนการค านงถงผลประโยชนสงสดทางสขอนามย เศรษฐศาสตร อนรกษสงแวดลอมและยอมรบของสงคม ซงขยะมลฝอยเปนปญหาทสงผลเสยตอชมชนตางๆ มากมายเปนแหลงแพรเชอโรคตางๆ กอปญหากลนเหมนและน าเนาเสยทมาจากกองขยะ ดงนนความรและความเขาใจระบบการจดการขยะมลฝอยจะสามารถชวยใหมการพฒนาระบบการจดการขยะมลฝอยใหเกดประสทธภาพสงและถกตองตามหลกสขาภบาลและการจดการขยะมลฝอยเปนสงจ าเปนมากในชมชนปจจบน ขณะทการศกษาของสวฒน ฤทธส าเรจ (2544) ทศกษาการมสวนรวมของประชาชนในการจดการขยะมลฝอย : ศกษากรณของชมชนในเขตเทศบาลต าบลเสาธง กงอ าเภอบางเสาธง จงหวดสมทรปราการ พบวาระดบความรความเขาใจเกยวกบการจดการขยะมลฝอยอยในระดบมาก และการมสวนรวมของชมชนในการจดการขยะมลฝอยอยในระดบปานกลาง รวมทงเพศ สถานภาพทอยอาศย และรายไดมความสมพนธกบการมสวนรวมในการจดการขยะมลฝอยอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

5.2.3 ผลจากการวเคราะหความสมพนธระหวาง การจดการขยะตามหลกการ 5 R กบผลการด าเนนงานการจดการขยะ พบวาการจดการขยะตามหลกการ 5 R ดานการลดปรมาณขยะ

www.ssru.ac.th

72

(Reduce) ดานการน าวสดกลบมาใชซ า (Reuse) ดานการน าวสดทช ารด มาซอมแซมใชใหม (Repair) ดานการน าวสดหมนเวยนกลบมาใชใหม (Recycle) และดานการหลกเลยงวสดทยอยสลายยาก (Reject) มความสมพนธกบผลการด าเนนงาน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 สอดคลองกบงานวจยของณฐพงษ ประดษฐผล (2555) ทศกษาเกยวกบการน าหลกการ 5 Rs ไปประยกตใชใน การจดการขยะของชมชนในเขตเทศบาลต าบลปากอด า อ าเภอแมลาว จงหวดเชยงราย พบวาดานการลดปรมาณขยะ มผลการด าเนนงานมากทสด ไดแก ชมชนและสงคมควรใหความรวมมอในการลดปรมาณการใชสงของในครวเรอน รองลงมา ไดแก การเลอกซอสนคาทใชเปนประจ า เชน เจลอาบน า น ายาปรบผานม น ายาลางจาน เปนบรรจภณฑชนดเตม ดานการน าวสดกลบมาใชซ า มผล การด าเนนงานมากทสด ไดแก การน าขวดพลาสตก ขวดแกว ท าเปนทใสของ แจกนดอกไม การน าเศษผามาท าเปนผาถพน รองลงมาไดแก การน าน าจากการลางจานหรอซกผาไปรดน าตนไม ดานการน าวสดทช ารด มาซอมแซมใชใหม มผลการด าเนนงานมากทสด ไดแก การน าเฟอรนเจอรเกา เชน โซฟา ต เตยง ไปซอมแซมเพอน ากลบมาใชใหม รองลงมาไดแก การน าเสอผาทขาดมาปะชนเพอน ากลบมาใชอกครง ดาน การน าวสดหมนเวยนกลบมาใชใหม มผลการด าเนนงานมากทสด ไดแก น ากระดาษทใชแลวทงสองหนา ขวดแกว ขวดพลาสตก เศษเหลกมาชงกโลขาย รองลงมาไดแก การน าขยะมลฝอยจ าพวกเศษอาหารทเหลอจากการรบประทานหรอการประกอบอาหารไปเลยงสตว และดานการหลกเลยงวสดทยอยสลายยาก มผลการด าเนนงานมากทสด ไดแก การเลอกใชจานกระเบองแทนจานพลาสตก รองลงมาไดแก การเลอกใชผลตภณฑจากธรรมชาต เชน ใชใบตองเปนภาชนะใสอาหารแทนกลองโฟม 5.2.4 ผลจากการศกษาความสมพนธของการจดการขยะตามหลกการ 5 R กบ ผล การด าเนนงานการจดการขยะ ของครวเรอนในชมชนเขตดสต พบวาการจดการขยะตามหลกการ 5 R มความสมพนธกบผลการด าเนนงานอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 สอดคลองกบงานวจยของรง อรณ บญญายณห (2543) ทศกษาการมสวนรวมในการบรหารจดการขยะมลฝอยของคณะกรรมการชมชนในเขตเทศบาลนครขอนแกน พบวาการมสวนรวมในการวางแผนหรอเขยนโครงการและการประเมนผลแผนพฒนาหรอโครงการทเกยวของกบการจดการในชมชน โดยภาพรวมอยในระดบปานกลาง สวนระดบการมสวนรวมของคณะกรรมการชมชนในการบรหารจดการขยะ มลฝอยของแตละชมชนในพนทเขตเทศบาลนครขอนแกนทง 3 ประเดนมคาอยในระดบปานกลาง เมอเปรยบเทยบระดบการมสวนรวมของคณะกรรมการชมชนตามลกษณะของชมชนพบวาการมสวนรวมในการวางแผนหรอเขยนโครงการม 2 ระดบคอ กลมทมสวนรวมมากเปน ชมชนในใจกลางเมองหรอการคาและกลมทอยอาศยขนกลางและสง สวนกลมทมสวนรวมปานกลางเปนกลมของชมชนทอยอาศยแออดและกลมชานเมอง การมสวนรวมในการประเมนผลการพฒนา กลมชมชนทง 3 กลมมสวนรวมในระดบปานกลาง ยกเวนกลมทอยอาศยแออดมระดบการมสวนรวมนอย และการมสวนรวมนอย และการมสวนในการจดการขยะมลฝอยมระดบการมสวนรวมปานกลาง

www.ssru.ac.th

73

5.3 ขอเสนอแนะทไดจากการวจย 5.3.1 แมวาผลจากการศกษาพบวาหวหนาครวเรอนมระดบการปฏบตของการจดการขยะตาม

หลกการ 5R อยในระดบปานกลางถงมากกตาม แตกพบวามบางประเดนทมคาเฉลยอยระดบพอใช ซงหนวยงานภาครฐของจงหวดสมทรสงครามควรใหความส าคญในการเสรมสรางความรในสวนทประชาชนยงมพฤตกรรมทไมพงประสงคหรอไมถกตองในเรองของการจดการขยะมลฝอยทเหมาะสมในชมชน เชน ความรเกยวกบชนดและประเภทของขยะมลฝอย เปนตน 5.3.2 เนนการมสวนรวมของประชาชนในการจดการขยะมลฝอยแบบครบวงจรดวยหลกการ 5 R คอการลดปรมาณขยะ (Reduce) การน าวสดกลบมาใชซ า (Reuse) การน าวสดทช ารดมาซอมแซมใชใหม (Repair) การน าวสดหมนเวยนกลบมาใชใหม (Recycle) การหลกเลยงวสดทยอยสลายยาก (Reject) มากกวาการแกปญหาทปลายเหตดวยการจดการกบขยะมลฝอยทเพมปรมาณขน 5.3.3 สงเสรมใหมการจดตงกลมในชมชนเพอคดแยกขยะมลฝอย และการแปรสภาพขยะมลฝอยเพอสรางรายไดใหกบชมชน 5.4 ขอเสนอแนะในการท าวจยในอนาคต การศกษาครงน ผวจยไดศกษาเฉพาะในครวเรอนเทานนควรจะไดท าการศกษาในสถานทตางๆ เชน ศกษาพฤตกรรมของประชาชนในการจดการขยะมลฝอยบรเวณสถานทท างาน เปนตน รวมทงศกษาความพงพอใจของประชาชนตอการใหบรการการจดการขยะมลฝอยของส านกงานเขตในกรงเทพมหานคร

www.ssru.ac.th

บรรณานกรม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. (2552). สรปสถานการณมลพษของประเทศ

ไทย ป 2552. สบคนเมอวนท 25 สงหาคม 2554. จากเวปไซด http://www.pcd.go.th/public/News/GetNewsThai.cfm?task=lt2009&id=16172

กรมควบคมมลพษ. (2545). รายงานสถานการณมลพษของประเทศไทย พ.ศ. 2544. กรงเทพฯ: ผแตง.

โกวทย พวงงาม. (2545). การเสรมสรางความเขมแขงของชมชน. ม.ป.ท. เกรยงศกด อดมสนโรจน. (2537). วศวกรรมสงแวดลอม. กรงเทพฯ: มตรนราการพมพ. คณะอนกรรมการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง . (2549). เศรษฐกจพอเพยงคออะไร. กรงเทพฯ:

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต . จ ารญ ยาสมทร. (2539). การสขาภบาลสงแวดลอม. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช. ชต นลพานช และกลธน ธนาพงศธร. (2532). การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาชนบท.

ในเอกสารการสอนชดวชาความรทวไปส าหรบการพฒนาระดบต าบล หมบาน (พมพครงท 3, หนวยท 8). นนทบร: โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ดวงแข วไลนรนดร. (2545). การศกษาพฒนารปแบบการลดปรมาณขยะมลฝอยแบบยงยน ต าบลเกาะชาง กงอ าเภอเกาะชาง จงหวดตราด. นนทบร: กองสขาภบาลชมชนและ ประเมนผลกระทบ ส านกอนามยสงแวดลอม กระทรวงสาธารณสข.

ณฐกร ชเกยรต. (2548). การบรหารการจดการขยะมลฝอยเชงกลยทธ: กรณศกษาเทศบาล ดานขนทด จงหวดนครราชสมา. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการศกษา การพฒนา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.

ณฐพงษ ประดษฐผล. (2555). การน าหลก 5Rs ไปประยกตใชในการจดการขยะของชมชน ในเขตเทศบาลต าบลปากอด า อ าเภอแมลาว จงหวดเชยงราย. การศกษาอสระ ปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย.

นรนทรชย พฒนพงศา. (2546). การมสวนรวม หลกการพนฐาน เทคนคและกรณตวอยาง. กรงเทพฯ: 598 Print.

นรนดร จงวฒเวศย. (2527). การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยมหดล.

นลน บงมม. (2550). การจดการขยะมลฝอยในระดบครวเรอนบานดง ต าบลบานดง อ าเภออบลรตน จงหวดขอนแกน. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาสงคมศาสตรเพอการพฒนา มหาวทยาลยราชภฏเลย.

ปารชาต วลยเสถยร, พระมหาสทตย อบอน, สหทยา วเศษ, จนทนา เบญจทรพย และชลกาญจน ฮาซนนาร. (2543). กระบวนการและเทคนคการท างานของ นกพฒนา. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย.

พนธทพย รามสตร. (2540). การวจยปฏบตการอยางมสวนรวม. กรงเทพฯ: สถาบนพฒนาการ สาธารณสขอาเซยน มหาวทยาลยมหดล.

www.ssru.ac.th

75

พพฒน ยอดพฤตการ. (2549). พอเพยงภวตน : เศรษฐกจพอเพยงไมใชแคเรองพงตนเอง. สบคนเมอวนท 25 สงหาคม 2554. จากเวปไซด http://www.bangkokbiznews.com/2006/11/15/news_22087043.php

พรยตม วรรณพฤกษ. (2548). เทคโนโลยการจดการขยะมลฝอยชมชน: เครองมอและ เทคโนโลยในการจดการเพอเมองนาอย เอกสารชดท 2. นนทบร: โรงพมพนายวทย.

วรรณภา ฐตนานนท. (2545). การศกษาเชงเศรษฐศาสตรในการสงเสรมใหมการแยก ประเภทขยะมลฝอยกอนน าทงในเขตเทศบาลนครเชยงใหม. การศกษาอสระปรญญามหาบณฑต สาขาวชาเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

วนรกษ มงมณนาคน. (2531). การพฒนาชนบทไทย. กรงเทพฯ: โรงพมพ มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

วลลภ พรหมทอง. (2541). หลกและวธสงเสรมการเกษตร. กรงเทพฯ: ฟสกสเซนเตอร. วทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. (2551). รายงานสถตจ านวนประชากร

และบาน รายจงหวด รายอ าเภอ และรายต าบล ณ เดอนธนวาคม พ.ศ.2551. สบคนเมอวนท 14 ตลาคม 2554. จากเวปไซด http://www.dopa.go.th/xstat/p5110_01.html

วภาเพญ เจยสกล. (2536). พฤตกรรมการจดการมลฝอยของประชาชนในเขตพนทชนกลาง กรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาสงแวดลอมศกษา มหาวทยาลยมหดล.

วรช นภาวรรณ. (2535). การบรหารและการจดการทรพยากรธรรมชาต : บทบาทของ องคกรในทองถน. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตรส.

สมบต อยตระกล. (2542). แนวทางการพฒนางานสขาภบาลอาหารในประเทศไทย. ส านกวชาการ กรมอนามย.

สมลกษณา ไชยเสรฐ. (2549). การพฒนาชมชน. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. สนต ไชยกาล. (2550). แนวทางการจดการขยะมลฝอยชมชนอยางยงยนของเทศบาลต าบล

หวยขะยง อ าเภอวารนช าราบ จงหวดอบลราชธาน. การศกษาอสระปรญญา มหาบณฑต รฐประศาสนศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

สวฒน ฤทธส าเรจ. (2544) การมสวนรวมของประชาชนในการจดการขยะมลฝอย : ศกษา เฉพาะกรณชมชนในเขตเทศบาลต าบลเสาธง อ าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ . วทยานพนธปรญญามหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา.

สรศกด สนทรลาภ. (2538). ความรและการปฏบตเกยวกบการก าจดมลฝอยและสงปฏกลในครวเรอนในเขตเทศบาลเมองนครปฐม. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาสงแวดลอม มหาวทยาลยมหดล.

ส านกจดการกากของเสยและสารอนตราย กรมควบคมมลพษ. (2550). เอกสารคมอแนวทาง และขอก าหนดเบองตนการลดและใชประโยชนขยะ. กรงเทพฯ: ผแตง.

www.ssru.ac.th

76

ส านกงานสงแวดลอมตะวนออกเฉยงเหนอ. รายงานสถานภาพทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอมภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พ.ศ.2538. กรงเทพฯ: ส านกงานนโยบายและ แผนสงแวดลอม กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและสงแวดลอม.

ส านกมาตรฐานการศกษา, ส านกงานสภาสถาบนราชภฏ, กระทรวงศกษาธการ, ส านกมาตรฐาน อดมศกษา และทบวงมหาวทยาลย. (2545). ชดการเรยนรดวยตนเอง ชดวชาการวจย ชมชน. กรงเทพฯ: เอส. อาร. พรนตง.

อภญญา กงสนารกษ. (2544). รปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในองคกรทมประสทธผล ระดบคณะของสถาบนอดมศกษา. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. อรทย กกผล. (2550). วถประชาธปไตยในการเมองทองถน. กรงเทพฯ: วทยาลยพฒนาการ

ปกครองทองถน สถาบนพระปกเกลา. Cohen, J.M. & Uphoff, N.T. (1981). Rural Development Participation: Concept and Measures for Project Design Implementation and Evaluation. Rural Development Committee Center for International Studies, Cornell University.

www.ssru.ac.th

ภาคผนวก ก แบบสอบถาม

www.ssru.ac.th

78

.

แบบสอบถามเพอการวจย เรอง “หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบการจดการขยะมลฝอยของครวเรอน

ในชมชนเขตดสตของกรงเทพมหานคร” --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ค าชแจง 1. แบบสอบถามชดน แบงออกเปน 6 ตอน ดงน

ตอนท 1 ขอมลทวไปของครวเรอน จ านวน 7 ขอ ตอนท 2 ความรความเขาใจเกยวกบการจดการขยะ จ านวน 5 ขอ ตอนท 3 ความรความเขาใจหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง จ านวน 5 ขอ ตอนท 4 ความคดเหนเกยวกบการจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R จ านวน

25 ขอ ตอนท 5 ความคดเหนเกยวกบผลการด าเนนงานการจดการขยะ จ านวน 6 ขอ ตอนท 6 ความคดเหนเกยวกบปญหาและความตองการในการจดการขยะของครวเรอน

จ านวน 2 ขอ 2. การตอบแบบสอบถามฉบบน ค าตอบของทานมความส าคญอยางยงตอการวเคราะหขอมลในการวจย กรณาตอบใหครบถวนสมบรณทกขอทกตอน เพอใหการวจยนมความเทยงตรงและเกดประโยชนอยางแทจรง โปรดตอบแบบสอบถามตามความเปนจรง 3. ขอมลททานตอบแบบสอบถามนจะเกบเปนความลบ และการน าเสนอผลการวจยจะเสนอในภาพรวมเทานน 4. หากทานตองการรบรายงานสรปการวจย โปรดระบทอย พรอมกบแบบสอบถามฉบบน

( ) ตองการ ทอย ...................................................................................................... ( ) ไมตองการ

5. หากทานมปญหาหรอขอสงสยประการใดเกยวกบแบบสอบถามฉบบน โปรดตดตอไดทหมายเลขโทรศพท 081-909-6156 หรอ E-mail: fduangsamorn@yahoo.com

ผวจยใครขอขอบพระคณททานกรณาสละเวลาในการใหขอมลตอบแบบสอบถาม และขอขอบคณมา ณ โอกาสน

นางสาวดวงสมร ฟกสงข

อาจารยประจ าคณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

www.ssru.ac.th

79

.

ตอนท 1 ขอมลทวไปของครวเรอน ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงใน ( ) ทตรงกบค าตอบของทาน 1.1 เพศ ( ) ชาย ( ) หญง 1.2 อาย ( ) นอยกวา 30 ป ( ) 30 – 35 ป ( ) 36 – 40 ป ( ) มากกวา 40 ป ขนไป 1.3 ระดบการศกษา ( ) ต ากวาปรญญาตร ( ) ปรญญาตร ( ) ปรญญาโท ( ) ปรญญาเอก 1.4 อาชพ ( ) รบราชการ ( ) พนกงานบรษทเอกชน ( ) ธรกจสวนตว ( ) แมบาน ( ) อนๆ (ระบ) ....................................................................................... ...... 1.5 รายไดตอเดอนของครวเรอน (สมาชกทกคนรวมกน) ( ) นอยกวา 10,000 บาท ( ) 10,001 – 15,000 บาท ( ) 15,001 – 20,000 บาท ( ) มากกวา 20,000 บาทขนไป 1.6 จ านวนสมาชกในครวเรอน ( ) 1 – 3 คน ( ) 4 – 6 คน ( ) 7 – 9 คน ( ) ตงแต 10 คนขนไป 1.7 การมสวนรวมกบชมชนในการก าจดขยะ ( ) ม (ระบ) ................................................................................................. ( ) รวมกจกรรมการก าจดขยะในชมชน ( ) เสนอความคดเหนในการก าจดขยะในชมชน ( ) บรจาคเงนหรอวสดอปกรณในการก าจดขยะในชมชน ( ) ชกชวนเพอนบานรวมกจกรรมการก าจดขยะในชมชน ( ) ไมม

www.ssru.ac.th

80

.

ตอนท 2 ความรความเขาใจเกยวกบการจดการขยะ ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความคดเหนของทานมากทสด

ขอความ ใช ไมใช

2.1 เราสามารถลดปรมาณขยะไดดวยการใชตะกราแทนถงพลาสตก 2.2 เราสามารถลดปรมาณขยะไดดวยการน าวสดทใชแลวกลบมาใชใหม เชน ขวดน าหวานน ามาบรรจน าดม

2.3 เราสามารถลดปรมาณขยะไดดวยการน าวสดทช ารดกลบมาแกไข/ซอมแซมใหม

2.4 เราสามารถลดปรมาณขยะไดดวยการน าวสดมารไซเคล เชน กระดาษ และถงพลาสตก เปนตน

2.5 เราสามารถลดปรมาณขยะไดดวยการหลกเลยงการน าวสดทยอยสลายยากมาใช เชน กลองโฟม และกระปอง เปนตน

ตอนท 3 ความรความเขาใจหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความคดเหนของทานมากทสด

ขอความ ใช ไมใช

3.1 องคประกอบของความพอเพยง ประกอบดวย ความพอประมาณ ความมเหตผล และการมภมคมกนทดในตว โดยอาศยความร และคณธรรมเปนหลกในการปฏบต

3.2 ความพอประมาณ หมายถง การด าเนนธรกจโดยยดหลกความพอด พอประมาณ ไมมากเกนไปและไมนอยเกนไป

3.3 ความมเหตผล หมายถง การด าเนนธรกจโดยใชความคดอยางรอบคอบดวยขอมลและเหตผลทเหมาะสม ระมดระวง ตระหนกตอการทไมสามารถควบคมปจจยภายนอกไดมากนก และไมสามารถมปจจยภายในไดมากหรอดเทาทตองการ

3.4 การมภมคมกน หมายถง ความสามารถในการหลกเลยงความเสยงโดยไมสรางเหตใหเกดความเสยงในการบรหารและด าเนนธรกจ

3.5 คณลกษณะของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ไดแก ความพอประมาณ ความมเหตผล การมภมคมกนทดในตว และองคประกอบดานความรและคณธรรมนน ครวเรอนของทานสามารถน ามาปฏบตได

www.ssru.ac.th

81

.

ตอนท 4 ความคดเหนเกยวกบการจดการขยะมลฝอยของครวเรอนตามหลกการ 5R ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงในชองทตรงกบระดบการปฏบตของทานมากทสด

กจกรรม ระดบการปฏบต

นอยทสด นอย ปานกลาง มาก มากทสด

4.1 การลดปรมาณขยะ (Reduce) โดยการ..... 4.1.1 ใชตะกราใสของแทนถงพลาสตก

4.1.2 ใชปนโตหรอกลองอาหารไปซออาหารทรานคาแทนถงพลาสตก

4.1.3 ใชผาเชดหนาแทนกระดาษ ทชช

4.1.4 ใชสนคาชนดเตม เชน ผงซกฟอก น ายาลางจาน น ายาท าความสะอาด เปนตน

4.1.5 เลอกใชสนคาทมหบหอ บรรจภณฑนอยชน

4.2 การน าวสดกลบมาใชซ า (Reuse) โดยการ..... 4.2.1 น าถงพลาสตกมาท าเปนถงใสขยะมลฝอย

4.2.2 น าเศษอาหารไปท าปยหมกหรอเปนอาหารสตว

4.2.3 น าขวดเครองดมมาใสน าดม 4.2.4 น าถงพลาสตกทใชแลวท าเปนถงขยะ

4.2.5 บรจาคหรอขายสงของเครองใชตาง ๆ เชน เสอผา เฟอรนเจอร เปนตน

www.ssru.ac.th

82

.

กจกรรม ระดบการปฏบต

นอยทสด นอย ปานกลาง มาก มากทสด

4.3 การน าวสดทช ารดมาซอมแซมใชใหม (Repair) โดยการ..... 4.3.1 น าเสอผาทขาดมาท าการปะ/ชน

4.3.2 น ากงไมมาใชเปนฟน/เผาถาน 4.3.3 น ายางรถยนตเกามาท าเปนทปลกตนไม

4.3.4 น าเศษไมมาท าเปนวสดของใชในบาน

4.3.5 ซอมแซมเกาอ หรอเครองใชภายในบานเรอน

4.4 การน าวสดหมนเวยนกลบมาใชใหม (Recycle) โดยการ..... 4.4.1 คดแยกขวดแกวไปขาย

4.4.2 คดแยกขวดพลาสตก/กระปองพลาสตกไปขาย

4.4.3 คดแยกกระดาษไปขาย 4.4.4. คดแยกกระปองโลหะไปขาย 4.4.5 คดแยกขยะกอนทง เชน หลอดไฟ กระปองยาฆาแมลง และถานไฟฉาย เปนตน

4.5 การหลกเลยงวสดทจะสรางปญหาขยะ (Reject) โดยการ..... 4.5.1 เลอกซอผลตภณฑประจ าบานทใชเปนประจ า เชน สบ ผงซกฟอก น ายาลางจาน ทมขนาดบรรจขนาดใหญ

4.5.2 เลอกซอผลตภณฑทใชครงเดยวแลวทงเลย เชน หลอดกาแฟ ถงพลาสตก เปนตน

4.5.3 น าขวดใสสารเคมก าจดแมลงไปทงเมอใชหมด

www.ssru.ac.th

83

.

กจกรรม ระดบการปฏบต

นอยทสด นอย ปานกลาง มาก มากทสด

4.5.4 ไมน ากระดาษทมหมกพมพตดอยมาใสอาหารทรอน หรออาหารททอดกบน ามน

4.5.5 ลดการใชวสดยอยสลายยาก เชน โฟม และถงพลาสตก

ตอนท 5 ความคดเหนเกยวกบผลการด าเนนงานการจดการขยะ ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงในชองทตรงกบระดบของผลส าเรจของการจดการขยะ

ประเดนการด าเนนงาน ระดบของผลการด าเนนงาน

นอยทสด นอย ปานกลาง มาก มากทสด

5.1 ปรมาณขยะของครวเรอนในปจจบน

5.2 สภาพแวดลอมของชมชนสะอาดนาอย

5.3 การมสวนรวมของชาวชมชนในการก าจดขยะในบรเวณพนทชมชน

5.4 การมสวนรวมของผน า/กรรมการชมชนในการก าจดขยะในบรเวณพนทชมชน

5.5 การมสวนรวมของหนวยงานภาครฐในการก าจดขยะในบรเวณพนทชมชน

5.6 วธการก าจดขยะของชมชนมความเหมาะสมและมประสทธภาพ

ตอนท 6 ความคดเหนเกยวกบปญหาและความตองการในการจดการขยะของครวเรอน 6.1 ปญหาในการจดการขยะของครวเรอนมอะไรบาง อยางไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

www.ssru.ac.th

84

.

6.2 ความตองการเพอใหเกดการพฒนาในการจดการขยะของชมชนมอะไรบาง อยางไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

*****ขอขอบพระคณทกรณาสละเวลาในการตอบแบบสอบถาม*****

www.ssru.ac.th

ภาคผนวก ข เอกสารประชาสมพนธ

www.ssru.ac.th

86

หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง กบการจดการขยะมลฝอย

ของครวเรอน

www.ssru.ac.th

87

“5R” หลกการจดการสงแวดลอม Reduce ใชนอย..คอการใชทรพยากรอยางรคณคาโดยใชใหนอยลงเทาทจ าเปนและเกดกากของเสยนอยทสด Reuse ใชซ า..น าสงตางๆ ทยงมประโยชนกลบมาใชซ าเพอประหยดและลดปรมาณขยะ Repair ปรบเปลยน..โดยการคดคนวธการหรอผลตภณฑใหมๆ ทประหยดและชวยรกษาสงแวดลอม Recycle แปรรป..การแปรรปคอการปรบเปลยนกากของเสยใหเปนวตถดบหรอพลงงาน Reject ปฏเสธ..งดการใชสงของทเหนวาเปนการท าลายทรพยากรและสรางมลพษใหเกดขนแกสงแวดลอม

หลก 5R + Reuse (ใชซ า)

- Reduct (ใชนอย) X Recycle (แปรรป) ÷ Reject (ปฏเสธ) = Repair (ปรบเปลยน)

www.ssru.ac.th

88

ประวตผท ารายงานการวจย ชอ - นามสกล (ภาษาไทย) นางสาวดวงสมร ฟกสงข ชอ - นามสกล (ภาษาองกฤษ) Miss Duangsamorn Faksang ต าแหนงปจจบน:

- หวหนาสาขาวชาการประกอบการธรกจ คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

ประวตการศกษา: 2544 บรหารธรกจมหาบณฑต มหาวทยาลยรามค าแหง 2537 บรหารธรกจบณฑต มหาวทยาลยรงสต

ประสบการณทเกยวของกบการบรหารงานวจย: (1) การศกษาผลกระทบโครงการ Unseen in Thailand 1 ป พ.ศ.2548 แหลงทน: ส านกงานเลขาธการวฒสภา (2) การส ารวจทนทางสงคมและการจดเสนทางทองเทยวเชงวฒนธรรมในเขตเทศบาลต าบลศาลายา จงหวดนครปฐม ป พ.ศ.2552 แหลงทน: มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา (3) รปแบบการประชาสมพนธและการสรางภาพลกษณการทองเทยวเชงอนรกษของ อ าเภออมพวา จงหวดสมทรสงคราม ป พ.ศ.2553 แหลงทน: มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา (4) การบรหารการเงนตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของธรกจทพกในจงหวดสมทรสงคราม ป พ.ศ.2554 แหลงทน: มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

www.ssru.ac.th