Dreves. Analecta Hymnica Medii Aevi. 1886. Volume XIII

8/4/2019 Dreves. Analecta Hymnica Medii Aevi. 1886. Volume XIII.

1/274

^.-i*^

.ml

H>-^''^>^V^

T>^ .^V:^

*-:r^'


2/274


3/274


4/274


5/274

^ / *' Vy

i

Digitized by the Internet Archivein 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/analectahymnicam13drev


6/274

ANALECTA HYMNICAMEDII AEYI.

XIII.HISTORIAE EHYTHMICAE.

Liturgische Reimofficien,Zweite Folge.

Herausgegebenvon

Guido Maria Dreves.S. J.

Leipzig.O. R. R e i s 1 a n (1.

1892.


7/274

HISTORIAE liHYTHMICAE.

Liturgische Reimofficiendes

Mittelalters.Zweite Folge.

AusHandschriften und Wiegendrucken

herausgegebenvon

Guido Maria Dreyes,S. J.

Leipzig.0. R. R e i s 1 a n d.

1892.


8/274

JN - 8 1958r ^ 9 B


9/274

EINLEITUNG.Im fnften Teile dieser Sammlung ist eine erste Folgerhythmischer Officien zur Verffentlichung gelangt, der sich die

hier mitgeteilte zweite Serie in allem anschliefst. ber Wesen, In-halt und Form dieser liturgischen, Poesien ist ebendort einleitenddas Ntige bemerkt worden; nur bezglich des Auftretens undder Verbreitung derselben sei es erlaubt, einiges wenige hierbeizufgen.

Der Grundstock der mittelalterlichen Breviere ist das K-mische, dem Karl der Grofse die Kirchen seines weiten Imperiumsunterwarf. Die durch diese Mafsnahme erzielte Einheit war in-des von kurzer Dauer, da der gemeinsame Fond bei der damalsin liturgischen Dingen herrschenden Freiheit von den einzelnenDicesen, Kollegiat- und Kloster - Stiften rasch und in weitemMafse verndert ward und zwar vor allem durch Hinzufgen voneiner Wolke lokaler und provinzialer Heiligen und Patrone.Der bis tief in die Tage der Renaissance hinein stets wachsendenLiebe zu Rhythmus und Reim ist es zu danken, dafs diese deneinzelnen Bistmern und Abteien eigentmlichen Officien, zueinem grofsen Teile metrisch, beziehungsweise rhythmisch waren.Wir besitzen solche Officien aus dem neunten und zehnten Jahr-hundert, so dafs wir wohl nicht fehl gehen, wenn wir als Quelledes spterhin so mchtigen Stromes die von der karolingischenRenaissance" ausgehenden Impulse ansehen. Sind diese metrischenOffizien bis an und ber die Grenze des zwlften Jahrhundertsnoch seltener, so mehren sie sich in demselben Mafse, als dasMetrum dem Rhythmus, die Endassonanz dem Reime weicht ; sieblhen mit der Sequenz vom halben zwlften ins halbe vierzehnteund wuchern und wildern weiter bis ins sechzehnte Jahrhunderthinein-


10/274

ti Whrend unsere Historiae ihren Ui*sprung meist lokalen Be-

drfnissen und pei*snlichen Liebhabereien verdanken, gelingt esgleichwohl nicht wenigen, eine ansehnliche Verbreitung zu er-langen. Dies gilt vor allem von jenen, die ihren Weg ins rmischeBrevier fanden; von lteren sei beispielsweise an die des liLGregor, von jngeren an das Heimsuchungsofficium erinnert.Weite Verbreitimg erlangen ebenso die Offizien des einheitlichgeregelten Brevieres der Bettelmnche, der Franziskaner undPredigerbrder. ber ganz Deutschland und ber seine Grenzenhinaus verbreitet sich das Oftizium der hl. Elisabeth; gleiche,ja gi'l'sere Verbreitung htte die Historia der hl. Ursula (Ana-lecta V. Nr. 78) erlangt, htte nicht die Mannigfaltigkeit derUi'sulaoffizien ihm Abbmch gethan.

In der Regel jedoch sind die Reimoffizien provinzial, jalokal; nicht nur jedes Dicesan- , nein, jedes Mnchs -Brevierweist derselben einige auf. Ja. das letztere kann man rechteigentlich als die reichste Fundgrube bezeichnen. So oft esgelingt, ein neues Klosterbrevier (nicht einzuschliefsen die Bcherder Bettelorden) aufzufinden, wird man meist auch mit einem,wo nicht mehreren neuen Reimofficien belohnt. Leider sind aberdie uns erhaltenen liturgischen Handschriften monastischen Ur-spmnges, aller scheinbaren Flle ungeachtet, nur ein geringerBruchteil von dem, was dem Zahne der Zeit und dem Unver-stnde der Menschen zum Opfer fiel. Welche Unzahl von Klsternbedeckte nicht beispielshalber den englischen Boden. Wer sichdavon berzeugen will, werfe, falls ihn das monumentale Monas-ticum Anglicanum erschreckt, einen flchtigen Blick auf dieprimitiven Karten, die Gasquey seinem Werke ber die Unter-drckung der klsterlichen Anstalten in England angefgt \).>Lan wird aber schwerlich handschriftliche Breviere auch nurvon einem Dutzend englischer Abteien nachweisen. Was wirsomit an Reimofficien englischen Ursprungs besitzen, ist geradezuminimal im Vergleiche zu dem. was verloren ist. Es ist wichtigdies zu konstatieren . um sich einen annhernd zutrefiendenBegiitf von der Reichhaltigkeit des uns beschftigenden Litteratur-zweiges zu machen.

Und da wir auf England zu sprechen kommen, sei es erlaubt,*) Henry Vlfl. and the English Monasteries. London. Hodges 188889.


11/274

- 7 bei dieser Gelegenheit einige anglikanische Reimofficien nach-zuweisen, die uns verloren sein drften. Die Handschrift 28 derStadt Kln, ein Devotionale des 15. Jahrhunderts, enthlt Bruch-stcke einer grofsen Menge von rhythmischen Officien, dar-unter eine betrchtliche Zahl solcher, die teils noch nicht auf-gefunden, teils nicht mehr aufzufinden sind. Von englischenHeiligen mit rhythmischen Officien gehren hierher: Osmundus,Simon Graf von Leicester, Thomas Graf von Lancaster u. a.Leider sind die hier mitgeteilten Bruchstcke nicht so umfangreichwie bei andern Heiligen, beschrnken sich vielmehr auf nur eineAntiphon ; weil aber bei smtlichen anderen Heiligen diese Bruch-stcke aus dem liturgischen Officium entlehnt sind, unterliegt eskeinem Zweifel, dafs dies auch hier der Fall ist. Von Thomas(comes Lancastriae, 22. Mrz) lautet die Antiphon:

Ave, Thoma, gemma militiae,Dux in castris coelestis gloriae,Anglicanae miles ecclesiae,Tuae fave semper familiae.

Hierauf folgt sogleich die Kollekte: Dens, qui beatum Thomam,militem tuum inclitum, pro pace et statu Angliae dirae decollationismartyrium subire voluisti, concede nobis, quaesumus, ut ejuspassio gloriosa sit nobis remissio scelerum et contra mundipericula firmamentum. Von dem Grafen Simon von Leicestermit Genossen (4. August):

decus militiae Gentium Anglorum,Comes Leicestriae, Dextra oppressormii,Miles regis gloriae, Apotheca morum,Posce nobis miseris vitam beatorum.

Die Kollekte lautet: Deus, pro cujus pace et veritate gloriosussanguis beati Simonis martyris effunditur, concede propitius, ut,qui ipsius sociorumque ejus beneficia implorant, pace perfruimereantur aeterna. P. D. Auch von Osnumd, Bischof vonSalisbury, findet sich nur eine Antiphon:

Christe, nostrum refugium.Salus, honor et praemium,Edulium coelestium,Via, ductor et bravium,Osmundi per suffragiumEsto nobis praesidium

Q


12/274

Hostile contra proeliumEt duc post hoc exsiliumNos ad perenne gaudium.

Ein Officiimi, das ebenfalls verloren, ist das des hl. GerlachGrafen von Valkenburg. Vergeblich sucht man in Houtheni-Saint Gerlache, Meersen oder Maastricht nach Spui'en desselben.Das Klner Devotional erhrtet aber die Existenz durch folgendeTrmmer :

Invitatorium.Adoremus Dominum laudabilem.In sanctis suis semper mirabilem.

A n t i p h n a e.1. Delicatum credens statum Esse cum hominibus,

Statum vitae eremitae Praeelegit omnibus.2. Cilicii tenus cute Et loricae post indutae Vestis est asperitas,

Panis bordeum et cinis, Quidquid lautum. dat vicinisLarga sancti Caritas.3. Hildegardis visio Singularem solioCoelesti notat sedem Sancti viri mercedem.4. Ora, sancte confessor, Legum Dei professor,

Tu, qui post tot certamina Inter sanctorum agminaLaeta decantas(ti) carmina,Post vitae hujus terminum Trausire nos ad Dominum.

Bei einer Reihe anderer Officieu, deren Existenz aus dieserHandschrift nachweislich ist, bleibt eine, wenngleich schwacheHoffnung, dieselben noch aufzufinden, so die Officien des hl. Al-banus (21. Juni), Paulinus Diakonus (4. Mai), Notburgis, Gau-golphus u. a.

In der Von^ede zum fnften Teile dieser Analekten warauch Rede von den metrischen Vei^knsten des Mittelalters,denen namentlich die Reimofficien einen dankbaren Tummelplatzboten. Anschliefsend an das dort Gesagte sei es gestattet, hierein Beispiel anzufhren, das zwar nicht einer Historia entlehnt ist,das aber wie kaum ein anderes darthut, bis zu welchem Raffine-ment die mittelalterliche Verskunst in den Zeiten der Nachbltesich verirrte. Zeigt dasselbe auch einerseits das berwuchernder Fonn ber den Inhalt, so weist es doch auch anderei^eits,hierin an die sptgotische Plastik lebhaft gemahnend, einegeradezu staunenswerte technische Fertigkeit und Formgewandt-heit auf. Es handelt sich um die Sequenz Lebuine confessorum,


13/274

9die schon Kehreiii aus der 1495 zu Deventer gedruckten Sequenzen-sammlung mitgeteilt hat. Ich werde zunchst den Text nachKehrein und der Darmstdter Handschrift 521, einer Sammlun.^'von Gebeten, Hymnen und Sequenzen, wiederholen, die 1462 zuKloster Camp geschrieben worden^).1. Lebuine, confessorum

Praecellens flos, qui polorumRegna scandis ardua

Linquens orbem, validorumCor plenum portasti morum,Tu pandis miracula.

2. Domini voces audisti:Transi mare, leges ChristiResera Saxonibus,Alme pater, sie fecisti

Jussum, Trajecto tulistiVerba; dum Gregorius

S. Praesul novit Lebuinum,Servum direxit divinumHuc toto conamine.Populus eis Yslam credens,

Deitati mox accedens,Servit personae trine.

4. Numine templum fundatur,Quod Wilpen convocitatur,Fecit hoc gens credula;

Sanctus vitiosos mundat,Baptizatis promissum dat,

Cluit dia ejratia.

5. Huc transit confessor gratusPatria, gaudet vexatus,

Daventren credit piaPlasmatori terrenorum,Qui justo sua coelorum

Dat praeclara gaudia.6. Lebuinus, vir sensatus,

Prudens, mitis et beatus,Signa fecit plurima,

Diffidentes superavit,Quorum mentes permutavitPer verba salubria.

7. Saepe turbae convenerunt.Generale dum fecerunt

Pariter consiliumIlluc presbyter transivit,Hunc laesissent, sed abivitReliquitque populum.

8. Tandem illaesus meavit,Namque rex illum salvavitCordis noscens condita,

Fiet quaevis caro cinisYiva, venit cito finis,De dulci migrat vita.

*) Fol. b lesen wir die Schicksale der Handschrift betreffend: KotumSit Omnibus librum praesentem inspecturis, quod anno Domini millesimoquadringentesimo sexagesimo secundo conscriptus fuit pro majori parte adiversis fratribus per quaternos divisis, eo quod exemplar ad sufficiens tempus,ut ab uno scriberetur, retineri non potuit Ex quibus etiam quaternis siescriptis postea per exortum inopinatum incendium aliqui combusti fuerunt etsie opus imperfectum remansit. Sed rursus sub anno Domini 1478 talis de-fectus possetenus recuperatus fuit. Et sie ex eorrupto et integro liber collec-tus per diversos seriptores apparet, ut saltem pro aliquali exemplari ad per-fectius et melius transcribendum in posterum haberetur. Appositae suntpi-aeterea orationes aliae in diversis loeis nee non et de patronis altariumhujus monasterii Campensis, quae in exemplari non erant. Emendet igitur,qui potuerit et voluerit , ' adaptando singula loeis suis , incorreeta caritativecorrigendo et alias orationes, quae non hie habentur, si notabiles et devotasinvenerit, adseribendo.


14/274

10 9. Christi nomini forinavit 10. Preces funde cunctis lioris

Oraclum, plebs quo locavit Genitrici salvatorisValde corpus nobile Quo poenas sumpsit duras,

Confessoris Lebuiui ; Crimina quod toUat verusNos conducas recto fini, Plasmator, validus herusRex plenus dulcedine. Disponat mentes puras ^).Hiezu fpt die Darmstdter Handschrift folgende Note:

Fertiir de praesciipta sequentia, quod cum olini quidam egregiuspoeta Daventriam casu venisset, et canonici ibidem, ut eissequentiam de sancto Lebuino, eorum patrono, dictaret, ab eodempoeta petissent , ipse poeta ab eisdem canonicis quaesivit, qualistilo , riuniatico videlicet an metrico eam habere vellent. Etcum alii rigniaticam, alii metricam praeelegissent , respondit, seutmmque servare velle. Quod et fecit, quia sequentiam hanc acapite deorsum rigmaticam et a cauda sursum metricam fecit, utpatet diligenter intuenti. Et nota, lector, quod ultimus versusPentameter est sie legendo eundem:

Puras mentes disponat herus validus.Ceteri sui'sum ascendendo sunt hexametri, prout parvae virgulaeindicant. Unde versus:

Si legis a capite. tunc ista sequentia rigmus,A cauda sursum si legeris, est bona metra.Quorum quinque pedum postremum, cetera sex sunt :Hinc, qui composuit hanc, jure poeta vocatur.

Die parvae virgulae, von denen die Note redet, mgen inder Vorlage der Camper IMnche gestanden haben, in ihrer Ab-schrift stellen sie nicht. Was die Verse selbst betrifft, so ist jazweifellos, dals die Rhythmen dieser Sequenz keinen Adam vonSankt Viktor, die Hexameter gerade keinen Ovid verraten, wieschon der csurlos an der Spitze marschierende Pentametergenugsam insinuiert ; allein wenn kein Kunstwerk, ein Kunststckbleibt die Sequenz gewifs, die a cauda gelesen also lautet:

Puras mentes disponat herus validus,Plasmator verus, toUat quod crimina, durasSumpsit poenas, quo salvatoris genetriciHoris cuiictis funJe preces. Dulcedine plenusRex fini recto conducat nos. LebuiniConfessoris nobile corpus valde locavit

*) Lesarten: 3, 4 eis Yllam (sie!), Kelirein. 6, 1 vir censatiis, Kehrein. 6, 4 Diffitentes, Kehrein. 9,2 Oraculura Kehrein ii. Cod. Campen. 10, 3 Qui poenas sumpsit, Campen. 10, 4 Criminaque tollat, Campen.


15/274

11 Quo, plebs oracluni forraavit nomine Christi.Vita migiat dulci de, finis cito venit,Viva cinis caro quaevis fiet; condita noscensCordis, salvavit illum rex, namque meavitIllaesus, tandem populumque reliquit, abivit.Sed laesissent liunc, transivit presbyter illuc,Consilium pariter fecerunt dum generale.Convenerunt turbae saepe, salubria verbaPer permutavit mentes quorum, superavitDiffidentes, plurima fecit signa beatusEt mitis, prudens, sensatus vir, LebuinusGaudia praeclara dat coelorum sua justoQui, terrenorum plasmatori pia creditDaventren, vexatus gaudet patria, gratusConfessor transit huc, gratia dia cluit, datPromissam baptizatis, mundat vitiososSanctus; credula gens hoc fecit, convocitaturWilpen, quod fundatur templum numine trinaePersonae; servit accedens mox deitatiCredens Yslam eis populus conamine tote.Huc divinum direxit servum Lebuinum,Novit praesul Gregorius dum. Verba tulistiTrajecto, jussum fecisti sie, pater alme.Saxonibus resera Christi leges^ mare transi,Audisti voces Domini ; miracula pandis ;Tu moruin portasti cor plenum validorum.Orbem linquens ardua scandis regna polorum,Qui flos praecellens confessorum, Lebuine.

Rckoichtlich der in diesem Bande mitgeteilten Texte seinoch bemerkt, dafs ich Bruchstcke, vereinzeinte metrische oderrhythmische Antiphonen oder Responsorien, wie sich solche nichtselten in sonst prosaischen Officien finden, grundstzlich aus-geschlossen habe. War ein Officium gemischt, halb metrisch,halb nicht, enthielt es z. B. nur metrische Antiphonen, aber nurametrische Responsorien oder umgekehrt, so sind nur die poeti-schen Teile aufgenommen. War das Officium ganz metrisch, nurmit wenigen Teilen in Eeimprosa untermischt, dann sind voll-stndigkeitshalber diese Teile beibehalten. Dies ist stets dageschehen, wo z. B. ein poetisches Responsorium einen prosaischenVersus bei sich hatte und umgekehrt. Mil'sverstndnissen vor-zubeugen sei auch erwhnt, dafs bisweilen die Versus der Re-sponsorien keinen vollen Sinn zu geben scheinen. Es kommtdies daher, weil nach dem Versus der letzte Teil des Respon-


16/274

12 soriums d. sg. Repetitio wiederholt ward. Wo also der brigensweniger hufige Fall vorliegt, dafs der Versus ein selbstndigesGanze nicht bildet, ist nur die Repetitio hinzuzufgen.Schliel'slich sei mir gestattet, an dieser Stelle dankend derliebenswrdigen Zuvorkommenheit zu gedenken, mit der dieVerwaltung der grolsherzoglichen Hofbibliothek zu Darmstadtmir die Benutzung ihrer reichen Schtze erleichtert hat. GleicherDank gebhrt den Vorstnden der kgl. Bibliothek zu Brssel,der stdtischen Bil)liotheken zu Metz , Mainz , Frankfurt, Trier,Charleville, Verdun, des historischen Archivs der Stadt Kln,der Bibliotheken der Seminare zu Kln und Mainz, der hohenDomkapitel von Kln und Trier, sowie des ehrwrdigen Gremiumsder Socii Bollandiani zu Brssel.

Rom, den 6. Mrz 1892.G. M. Dreves.


17/274

1. De sancto Achatio.In 1. Vesperis.

Antiphonae.1. Nomen Domini invictum

Sit in aevum benedictum,Quia florent ut liliaMartyrum dena milia.

2. Laudate Christum gentes,Quia martyrum mentesIpse corroboravitEt cruci sociavit.

3. Lauda, anima, Dominum,Sprevemnt mentes hominum,Hi, qui erant compediti,Sunt soluti, redimiti.

4. Laudate Deum, quia bonus,Namque dedit istis onus,Ut portarent post se crucemConsequentes ipsum ducem.

5. Lauda tuum, Sion, Deum,Istis dedit qui trophaeuraPonens pacem fines tuos,Sibi sociando suos.

R. crucis Christi gestatores,Mundanae yitae victores,Solutos ab aeterna morteNos conjungatis coeli portae,

V. Ut Dominum caelicernamus mente fideli.

Ad Magnificat.A. magnificati

Laude, fraude circumdati,Flagellati, cruciati,Agni sanguine ornati,Signis dignis decorati.Litis sitis advocati,Ne damnati ac privati

Simus Christi gloria.

Ad Matutinum.Invitatorium.

Ecclesiae plenaSit laus cum voce serena,Vexit ad amoenacoeli quia milia dena.

In 1. Nocturno.Antiphonae.

L Ecclesia mater filiaLaetetur, quae dena miliaLuce hodierni dieiPer crucem dedit requiei.

2. Adriani gemitumGentiumque fremitumSuperabant et sex regesObservando Christi leges.

3. Sauctos suos mirificavit,Dum illa signa iteravit,Quae sua fecit in passioneHos confortando in agone.

Responsoria.1. Adest dies veneranda,

Digna laude celebranda,Qua mundana exsiliaTranscendunt dena milia.

V. Ista dies laetaconservetur sine meta.

2. Ad examen fit juvamenCaesari a sex regibus,

Ut prostrati, subjugatiSint deorum legibus;

V. Sunt Christo grati,quia de terris separati.


18/274

14 8. Caesar vanus Adriaiius

Cogit servos Christi nervsDiis flectere geutilium,

Sed trucidati, flagellati,Gruciati, lanceati

Fatentur Dei tiliuni.Y. Daemoniis plena

sunt idola. voce serena;Mariae flori.Cum pneumate laus genitori.

In 2. Nocturno.Autiphonae.

1. Scuto voluntatis bouaeDux fuisti in agone,In aeternum exsultabunt,Quia tecum habitabunt.

2. Nomen tuum mirabileConfessi sunt Arabiae,lu crucem eos assumpsisti,Nam cuncta eis subjecisti.

3. Ingressi sine maculaSunt tua tabernacula,Adrianum nam malignumVicerunt per crucis Signum.

Responsoria.1. Currunt in arundinetoUt scintillae voce laeto

Sustinendo passiones,Judicabunt nationes.

T. In cruce laetanturet sie populis dominantur.

2. Plantarum rami acuuntur,In quos sancti dum figuntur,Feris terrae deputantur,Morticina douanturCames de tot milibusCoeli volatilibus.

V. Christus adoraturde sanctisque esca paratur.

3. Vere martyres beati,Qui, dum caesi, flagellati,Memoranlur peccatorumPro salute horum :

Nos solutos a pestibusLocetis in coelestibus.

V. Victores vitae,Mundi, regnare venite;

Patri cum nato.Laus spiritui quoque grato.In 3. Nocturno,

Autiphonae.1. In terris sanctis vis tonantis

Dedit clare superare,Dux Albinus, ElyethesImplent ejus voluntates.

2. Haec Christi generatio,Hermolaus cum AchatioInquirunt ejus faciemPortando crucis aciem.

3. Beati, quorum oratioEst cunctorum expiatio,Quia pro nobis corde unoOrastis die oportuno.

Responsoria.1. Fructus palmae crucis almae

Rubicundos et jucundosEos fecit et refecit.Dum certarent, superarent

Austri flantis gratia.V. Hi facti dignisunt fructus carpere ligni.2. Hi, de Edom qui venerunt,

Rubri cuncti cur fueruntSicut multifariaCalcantes torcularia ?

V. Isti sunt totipatiendo sanguine loti.

3. Achati, Hermolae,Elyethes, MenolaeEt Albine, duces fortes,Impetrate nos consortesEsse sempiternae lucisPer virtutem vestrae cnicis.

Y. Ut Dominus caelitutor sit cuique fideli,

Regi DominoSit laus uni quoque trino.


19/274

15 In Laudibus.

Antiphonae.1. Dei digna nece ligiiaDe hac multitudine

Innovavit, qui regnavitPraecinctus fortitudine.

2. In conspectum praeelectumHae Domini militiaIntroivit, quia vivitCum Christo post supplicia.

3. Te de luce, se in cruceLaetantes quaerunt, Domine,Flagris caesi, ense laesi

Pro tuo sancto nomine.4. In fornace ut in pace

Tres coUaudabant Dominum^Sic in cruce Christo duce

Vicemnt minas hominum.5. Deum caeli in fideiiLauda, Sion filia,

Qui per mortem vexit fortemCoelo dena milia.

Ad Benedictus.A. Benedictus sis invictus,

Deus Israelis,Visitasti, confortasti

Martyres Racheiis,Quorum prece victa neceNobis dare velis

Ubertatem, sanitatem,Gaudia in caelis;Da virtutem, da salutemPraemii veracis,Nos compunctos tibi junctosDuc in viam pacis.

Ad Ho ras.Ad Primam.

A. Beati immaculatiSequuntur te, Domine,

Crucifixi. ramis fixiCrucifixi nomine.

Ad Tertiam.A. Legem vani AdrianiCum deorum numine

Hi spreverunt, qui fueruntCrucis in cacumine.Ad Sextara.

A. Nam defecit, quidquid fccitAdriani minatio,Nam in mortis stetit portisAlbinus cum Achatio.

Ad Nonam.A. Mira digne, rex benigne,

Fecisti testimonia,Nam in cruce victa truceVincitur lex erronica.In 2. Vesperis.

Antiphonae.1. Yirgam palmae crucis almaeEx Sion cum victoribus

Exaltavit, reges stravitSanctorum in splendoribus.2. Benedictum sit invictumRegnum Uranicorum,

In quo clare habitareDat matrem filiorum.

3. In amara crucis araSeminant cum tristitia,

Christum ducem, coeli lucem,CoUigunt cum laetitia.

4. Justi torti, dati mortiHi sunt pro tuo nomine,

Habitabunt, exsultabuntCum vultu tuo. Domine.5. In pressura mortis dura

Benedixisti filiis,Nunc ad pacem nos veracemHorum duc auxiliis.

Ad Magnificat.A. Magna laude gaude, plaude,

Ecclesia, totis viribus,Fecundata, decorata

Millenis denis martyribus,Qui in cruce Deo duce

Vicerunt minas gentilium,


20/274

- 16 Flagellaii, niorti dati

Sequuntur Dei riliuni,(^uique vera salus mera,

Spes et rector humilium ;

Quem orate, impetrate,Ut post carnis exsilium

Nobis pacem det veracemAeternum et auxilium.Brev. JUS. Trevirense saec. l. Cod. Trovircii. 427. A. Brev. ms.

Tr^virense saec. 15. Cod. Cusanus 74. B. Brev. ms. Trevirense saec. 15.Cod. Cusauus 75. C. Antiph. ms. Trevirense saec. 15. Cod. Capit. Treviren.172. D. Antiph. ms. Trevirense saec. 15. Cod. Capit. Treviren. s. n. E. Brev. Trevirense imp. Lugduni 1515. F.

In 1. Vesp. A 2, 1 Laudate Domini Christum A. In 1. Noct. A 1, 1sq. maTfr laetetnr tilia A. In 2. Noct. R 2, 2 dum tVhlt A.

2. De saiieto Achatiu.In 1 . V e s p e r i s.

Antiphonae.1. In Dei patiis dexteraMundi fallacis prospera

Turba millenorumFide subnixa l'ugiens,Regnum coeli fit cupieus,

Consors beatorum.2. Dena sanctorum milia

Christi jugum subeuutFide roborati.

Cmcis gerunt insignia,Spe devota prodeuntJam puriticati.

3. ({uam felix haec generatio,Quam beata sanctorum legio,Viam carpens vitae perpetuae,Mortem vincens vivunt conti nue.4. Fxcelsum nomen Domini

Coetus lauat mirificusFortium virorum,

Coelesti junctus ordiniSummis adstat glorificusChoris angelorum.

R. Fulgent anna Christi clementiae,Dum sincenim genus militiaeFide lucens mieat in gratia :Coronantur Corona spinea,Triturantur crucis in area

Mortis an^stia.

V. quam dignae coetus memoriae^Christi passi ferens eximie

Quaeque ludibria.Ad Magniticat.

A. fulgor militiaeCrucis triumplialis,decus ecclesiaeSponsi virginalis.

Yirtutis eximiaeCoetus praeraialis.

Exaudi nos hodiePraeservans a nialis.

Ad Matutinum.Invitatoriuni.

Triumplmm victoriaeMartyrum laudemus,

In quo regem gloriaeChristum adoremus.


1. In lege sacra DominiVanis despectis idolis,

Turba militaris,Fidei juncta lumini,

Fraudibus mundi subdolisSpretis meditaris.


21/274

17 2. Freniuerunt terreni principes,

Adstiterunt et reges impii,Dum novenint Christi participesFortes esse triumpho proelii.

3. Invocantes gratiamChristus exaudivit,

Quos partem egregiamSibi conquisivit.

4. Intellexit vota tideliujii,Quorum flexit rigores mentium,Introibunt in domum Domini,Sempiterno jungendi lumini.

5. Christi nomen mirabileFatentur dena milia,Cujus magniiicentiaFide firmat cor labile,Cui nil impossibileMira coeli dans praemia.

6. Passus dura Hrens exercitusFide mira mundanos strepitus

Superavit,Ut argentum probatum splenduit,Quem nulla faex peccati polluitAut fuscavit.

Kesponsoria.1. Gloriosum genus militiae,

Florens donis mirandae gratiae,Mortem subit durans in aciePro rege gloriae.

V. Christi ludibria tulit cximie,Crucis insigniagestans non anxie

Pro rege gloriae.2. Florem mundi

sprevit haec concioMillenorum

fide firmissima,Gloriosa

Christi praeconio,Caritate

fervens amplissima.V. Kon hanc flectit

quaevis promissio,Non illexitfallax ambitio

Dreves, Historiae rhythmicae. II.

Nec seducensfraus iniquissima,

Caritatefervens amplissima.

3. Summi regis sequens vcstigiaPassionis praefert insignia,Flagellatur beata legio,Condemnatur crucis opprobrio.

V. quam felix ipsa societas,Quam poenarum probat varietas,4. Turba denorum milium

Christi virtute fortiumCentena fugat miliaMontis excelsi verticeFidem capit miritice

Mira Dei dementia.V. Curae fuit angelicae

Fidel claros apiceChristi docere munia.

In 2. Nocturno.Antiphonae.1. Coeli tabernacula

Martyres merentur,Qui Jesum per saecula

Vere confitentur.2. In coeli pascuis 7Deus collocavit

Sanctos praecipuis,Quos mirificavit.3. Exsultate, praeclari milites, ^Namque decet vos collaudatl^

Digna laudis vociferatio,Summi patris in regno divites.Responsoria.

1. Quis ut passumChristum sie sequitur,

Quos feralisturma persequitur,

Nudat, angit,tiagris insequitur,

Spinis regumjussa exsequitur

Et cruce terminat.9


22/274

18 V. Pretiosa sanctorum passio,Non diffonnis Christi ludibrio,Quam mors examinat.2. Florens hortus matris ecclesiaeDecoratur rosis rubeutibus,

Quas a valle Christus miseriaeRubicundis junxit martyribus,Felix genus tantae militiae.

V. Gloriosa palma victoriaeSancti florent nunc in sublimibusTriumphatis hostis agminibus.

3. Summi ducis exercitusSummae virtutis inclitusAngelicis oraculisAd pugnam docetur,Fide sincera praeditusRegum non pavet crepitus,Fulget in miraculis

V. AUigatur vinculisTandem in propatulis,Ut vita privetur.4. Sanctos sub serto spineoDeridet plebs nequitiae

Fuso cruore roseoCruci clavatos anxie.

Regnaturos decet angustia,Ut coronae docet materia.

V. De torrente bibunt miseriae,Quos exaltat caput, rex gloriae.

In 3. Nocturne.Ad Cantica.

A. dulcis frateniitasMundi vincens crimina,felix alacritasCoeli petens culmina,

Coetus pretiositasDeum temnit numina.Sic virtutum germinaDat militum sanctitas.

Kesponsoria.1. Mortis sceptrum comminuit,

Morte crucis dum floruitSanctorum congregatio,Carnem pro fide terminat

Plebs, quam Christus illuminat,Fortis. potens in proelio.

V. Non altera passione,Quam qua floret redemptio,Sed humana laesioneCrucis fulget exitio.

2. Flos campi, convalliumSingulare lilium,

Christus rex, dux militum,Turbae decem miliumIn virtute fortium

Fructus reddit meritum.V. Per certamen inclitum

Dat pro lucto gaudiuinIn sede laetantium.

3. Fulget coeli medioConcio millena

Illustri martyrioDegustans amoena,Quam Dei fruitioPascit nunc serena.Quorum felix passioLaudis fuit plena.

V. Nos horum suffragioChristi regat unctio,Ne frangant terrena.

4. Almae crucisstratis patibulo

Christus adest,summus rex gloriae,Qui de carnishujus ergastuloSanctos locat

in coeli requie,Quorum precesexaudit sedulo

Pro devotisfusas quotidie,

V. Ut laxemur a culpae vinculo,Delectemur sanctorum tituloMeritorum obtentu gratiae.

AdLaudes.Super Psalmos.

A. Gaude, mater ecclesia,Nunc tibi dena miliaSacra sociantur,


23/274

19 -Portes in fide lucida,Stola decori roscida

Coetus cumulantur.Ad Benedictus.

A, Tu, Christe, nostrum gaudium,Nostris adesto precibus,Qui cum sanctorum milibus

Veniens ad Judicium,Apparebis in nubibus,Horum festa colentibus

Regni coeli da praemium.Ad Ho ras.Ad Primam.

A. In coelis jubilantMartyres beati,Dum mire rutilantLuce trabeati.

Ad Tertiam.A. Vigilarunt fortes in acie,

Dum pugnarunt in carne fragili,Sic virtute divinae gratiaeTriumpharunt fide mirabili.Brev. ms. Coelestinorum saec. 15. Cod. Mazarin. 357 (783). In 1. Noct.

A. 2, 8 Factos esse Hs. In 2. Noct. zu je einer Antiphon zwei Psalmen. In 3. Noct. Ad Cant. A, 6 dumm temnit Hs. Hymnen : Ad Vesp. : Sacraeturbae celebremus ; ad Noct. : Aeterno regi gloriae ; ad Laud. : Felix cliorusiam sonorus.3. De sancto Adalardo.

Ad Sextam.A. Benedixerunt Dominum

Laude felici carminum,Regem majestatis,Dum fit verc laudabilis

Et in sanctis mirabilisCorona beatis.

Ad Nonam.A. In excelsis rex potens gloriae

Collaudatur a denis milibus,Qui supernis adjuti civibusChristo sonant voces laetitiae.

In. 2. Vespers .Ad Magnificat.

A. coUator sedis empyreae,Triumphator mortis et zabuli,Perpetuae largitor laureae,Jesu Christe, salvator saeculi,Coetus almi vestis purpureaeCelebramus festa nunc seduli,Cujus prece fructus dentflosculiVirtuosos fidelis vineae.

In 1. Yesperis.Ad Magnificat.

A. Gloria sanctorumrex unica Christe tuorum,Nos in laude tuifac convotos Adalardi,Ut per eum, cujussolemnia concelebramus,Te laudando Deummereamur in aethere regnum.Ad Matutinum.

Invitatorium.Regis saeculorum,

Christivenerando triumphum,Sancte, tibi laudes,

Adalarde, sacramus ovantes.


1. Coelitus acta diesillustret festa colentes,

Festa, quibus sanctuscoelos petiit Adalardus.

2. Floruit hie claraKaroli regnantis in aula,Regali cujuseffulsit sanguine clarus.

3. Pro vitae meritisnon infimus imperialis

Aulae magnatesvincebat honore cluentes.

4. Ludentem mundumvaria sub imagine rerum,

2*


24/274

20Ut sensit piiinum,

despectans lusit et ipsum.5. Despectis igitur

ponipis niox jura professusSancta moiiusteriisumpsit juga levia Christi.

6. Sic exercitiavirtutum nactus ad unguem,

Ordinis extieinuserat omni Schemata primus.In 2. Nocturno.

Antiphonae.1. Patre monasterii

hixato compede saecliCunctorum votis

successor surgit herilis.2. Praecipuos actus

sibi commendaverat ejus,Ipse loco cujus

fuerat succenturiatus.3. Major justitia

regis vernabat in aula,Quam primum pompissplendescens illecebrosis.

4. (^ualis erat nenipediscordes conciliare,

Fax Beneventanisprobat indita cum Spoletanis,

Quos discors propriafuror impellebat in arma.

5 Sic pacem summisrecreans et foedera regnis

Aurea per totunirevehebat tempora mundum.

6. Gaudebat mundustanto sub lumine clarus,

Gaudebat sanctussie aethra capessere certus.In 3. Nocturno.

Ad Cantica.A. Vitae meta dies

extrudit, nam reliqua spes,Tenninet ut certum

digno certamine cursum.In Laudibus.

Antiphonae.1. Sanctus Adahardus

ut ab exsilio revocatusRedditus est patriae,

lux terris visa redisse.2. Omnis in occursum

coetus ruit, omnibus unum,Ob sancti reditumChristo dare cantica laudis.

3. Hinc relocat propriaeregalis jussio curae,

Cui fore subtractumpergrave Justitium.

4. Invidit patriaetot gaudia fortis inique,

Yis inimica virumduxit ad exitium.

5. Fratribus ista priuspraedixerat inresolutus,

Coelitibus superisfit socius meritis.

Anibianen. ll. A. Brev. ras.H. Brev. ms. Corbejense saec.Brev. ms. Corbejense saec. 12. Cod.Corbejense saec. 14. Cod. Ambianen. 118

14. Cod. Ambianen. 116. C. Nur die Antiphonen, mit Ausnahme der Aad Bened. poetiscli. In 2. Vesp. ad Magn. Coelitus acta dies etc. In1. Vesp. ad Magn. A, 4 convotos ABC. In Laud. A >>, 4 Justitium ABC.4. De sancta Adalberga.

In 1. Vesperis. Celebremus applaudentesSuper Psalmos. Probae vitae meritis,

A. Dulce festum [sacrojsanctae Quibus Jesu Christi spousaAdalbergae virginis Facta est uranica.


25/274

21Ad Ma tu tili um.

luvitatoriuni.Quem sequuntur agmiiiaSacrae virgines assidue,# Dono cujus virgo laetaHaec adiit Adalberga,CoUaudemus Dominum.

In 1 . N c t u r 0.Antiphonae.

1. Nomen tuum, Deus noster,semper est mirabile,Qui fecisti coelo dignam

Adalbergam virginem.2. Orta virgo veneranda

regiis natalibusPosuit in summo suum

sole tabernaculum.3. Innocentes manus habens

corque mundum retinens,Postposita mole carnisscandit montem Domini.

4. Visu gerens pulchram formam,pulchriorem animam,

Ejus labiis supernadiffusa est gratia.

5. In adversis prosperisquesancta semper eadem,

Erat ei Deus scutum,virtus et refugium.6. Sion sanetam haec circumdans

amplectensque undiqueLaetabitur et narrabit

judicia Domini.Responsoria.

1. Hodiernae lucis festumDeus celeberrimum,

Fac nos pura celebraremente devotissime,

Y. In qua sancta sublimariAdalberga meruit.

2. Stirpe carnis virgo felixmagnum decus attinens,Enutrita est majorummore liberaliter,

V. Sanctitatis jam perfectumobtinens initium.

3. Ceu fructum bonumbona dives Scotia mundo

Dedit Adalbergampatre rege genitam ;

V. Veneremur genereDeo dignam virginem,4. Nobilis atque sacer

flos almae virgiuitatis,Mater Adalberga,

famulis rogamus adesto,Quatenus bis festisproprio Domino placeamus,

V. Vocibus expensiscui solvimus Organa vocis.


1. Quoniam timebat Deumsuum plasnia nobile,Salutare Dei mansit

[illius] in corpore.2. Gloriosa Christi sponsa,

bona mittens semina,Est dilecta Deo super

Jacob tabernacula.3. Sanctimonialis virgonovum cantans canticumDomino benedicebat

ejusque sancto nomini.4. Amans ignis quem praecedit,

benedicta feminaAdorabat ipsum solum

respuens sculptilia.5. Recordatus rex coclestis

suae misericordiaeAdalbergae misertus est

ut domui Israel.6. Aula regis consccrata

virgo prudentissimaJugiter custodiebat

ejus testimonia.


26/274

22 Responsoria.

1. Cum intraret rex opimamcum tilia Galliam.Venit locum sanctae Farae,

est quod monasterium.V. Natam pater quo dicavit

servitio Domini.2. Informata disciplinis

ordinis monastjcisChristi virgo coiTuscabat

uti lampas fulgida,V. Erat enim Servitute

Dei continentia.3. Ad orationem prior

et ad mensam tardiorYeniebat Adalbergajam Deo carissima.

Y. In exemplo cunctis eratbenedieta femina.

4. Pia mater [sancta] Faracum sentiret obilum,Dedit ei ad regendumconciouem virginum.

Y. Dicens ipsam dignam [fore]tantae rei apice.

In 3. Nocturne.Responsoria.

1. Mitis hera curam habensanimarum niaxiraam.Scripturarum sacris verbis

alebat ac epulis,Y. Sicque cunctis multimoda

augebatur bonitas.2. Die, Deus. in solemni

Adalbergae virginisLaudum favos aggregantemrespice familiam.

Y. Qui gubernas omnem mundumaequo moderamine.

3. Prudens virgo Adalberga,virtutibus inclita.Ad nuptias sunnni sponsi ^cum ardenti lampade.

Quo pro nobis intercedat,evolavit hodie.

Y. Gratulatur jam choreisaddita virgineis.

A d Laude s.Antiphonae.

1. Yeneranda valde nobisAdalberga virgo est,

Est quibus a Deo datacorporis praesentia.

2. Christus namque per hanc suamspiritalem famulam

Multis fuit animanimSalus atque corporum.3. Beata sponsa Domini

vero militans regiSe non implicavit hujus

saeculi negotiis.i. Exsultantes collaudemusJesum magnis vocibus.

Sancta per quem Adalbergaregnat in coelestibus.

In 2. Yesperis.Ad Magiiificat.

A. Christi virgo sanctae Faraeedocta institutis

Mater exstitit praeseutiloco benignissima.

Brev. ms. Farense saec. 14. Cod. Mazarin. 349 (761). DiejenigenStcke, welche zur Yollstnfligkeit des Officiums fehlen, wie die AA ad Magn.ad Cant. ad Ben. etc., sind nicht in poetischer Form abgefafst In 1. Noct.A 4, 2 pulchrioris Hs. R 1, 3 sq. pura mente celeltrare Hs. R 2, 3uti est majorum Hs. In 2. 'Sucx. A . 2 recordatus est Hs. R 2, 4 utlarapas Hs. R 2. C Domini continentia Hs. In o. Noct. R 2, 2 sanctaeAdalbercrae Hs. In 2. Yesp. ad Magu. A 2, 2 virginis edocta Hs. Hvnmusin 1. Yesp.: Yirginis prolis, in Laud. : Xam hie quiescit-


27/274

235. De sancto Agricio.

In 1. Vesperis.Antiphonae.

1. Hic patiiarcba priusexsistens Antiochenus,

In Treviri praesulsuccessit post duodenus.

2. Jussu Silvestrigentes adiens Treverorum

Ulis fit pastor,primas quoqueTeutonicorum.

3. Hic moderatricisHelenae carus et aptus,

Ejus legatusexstat per munera factus.

4. Et merito carusAgricius esse feratur,

Qui pius et prudens,humilis castusque probatur.

5. Est Treveris clavusDomini sanctusque Matthias,Lata per Agricium

munera tanta scias.R. Age festum, Teutonia,De hospite suscepto,Quem mittit Antiochia

Fructu per hunc adepto;Tuos colit AgriciusAgros fertilitatis,

Remunerandus largiusAnno benignitatis;V. Fructibus emeritae

coeli replet horrea vitae.Ad ]Magnificat.

A. pater Agriti,cujus festum veneramur,

Nobis feliciconcludas fine precamur,

Et ne sit dubiusfinis, des immacuiatam

Yitam propitius,quae det sine fine beatam.

Ad Matutinum.Invitatoriura.

Regis adoremusmagualia cuncta regentis,

Qui dedit Agriciumde partibus huc Orientis.


1. Est Treveris clavusDomini sanctusque Matthias,Lata per Agriciummunera tanta scias.

2. Treveris ad vomitumrediens simulacra Colebat,

Cui datur Agricius,quem sacrum pneuma re-plebat.

3. Non causatur iterlongum multosque labores,Christum morte sciens

nostros lenisse dolores.Kesponsoria.

1. Jucundare, plebs devota,Celebris insurge tota,Dies adest digne nota

Praesulis Agricii,V. Sion, applaude,

sancto tu consona gaude,2. Haec est dies, qua beatus

Agricius est nudatusVeste carnis et translatusAd coeli palatium,

V. Quem veri solissuscipit alta nokiq.

3. Oriens hunc educavit,Oriens hunc exaltavit,Ipsum nobis delegavit

Urbe Antiochia;V. Partibus occiduis

dat solem pars Orientis.


28/274

24 In 2. Nocturuo.

Antiphonae.1. Adveniens igitur

dat verbi seniina genti,Spondens credenti

coelos baratlirumque neganti.2. Credula gens rite

dictis actisque beatiEjus mandata

spondent coniplere parati.3. Se fore cultores,

clamant, et credere Christum,Qui talem transmisit eistantumque ministrum.

Respousoria.1. Deserens patriarchatum,Sedem antiquam Graecorum.A Silvestro praesulatum

Sumit urbis Treverorum,Primatum Cisalpiuonim.Y. Pro merito niorumsumit regimen populoiiim.

2. Statim luce veritatisPulsis umbris caecitatisUrbs novatur puritatis

Fnte per Agricium,V. Cujus mandata

spondet complere parata.3. Celebs mentis otio

Pater visitaturA superno nuntio.Qui sanctum affatur:Te confecto seuioPraesul statuatur

V. Vir Maximinus.quasi magnus amore c^imiuus.

In 3. NocturneAntiphonae.

1. Speniunt cultores.qui daemonibus famulantur..

Idola quaeve nihildeitatis habere probantur.

2. Inde per Agriciumgens credula fnte novaturUrbsque sacrata Deoquondam cultu reparatur.

3. Agros AgriciusDomini colit officiisque.Nomen habet tide.quia semina spargit ubique.

Kesponsoria.1. Plebem urbib convocat.

Praefert Maximinum,Sede dignum collocatJus sequens divinmn.

y. ]Moribus ornatumsacrat meritisque beatum.

2. Clavus sacrae passionis.In Christo sanctificatus.

Per virum opinionisSacrae nobis est allatusAb Helena sancta datus ;Y. uget reliquiaselectus Sorte Matthias.

3. Yir totius bonitatisIn virtute caritatisJus solvens humauitatis

Coronatur coelitus.Y. Invehitur caelis

servus bonus atque fidelis.

In Laudibus.Antiphonae.

1. Laudibus Agriciumcelebres in laude canora.

Cui per cunctommlaus musica concrepet ora.

2. Sacris fun datusscripturis et moderatus,

Coelo discretusfuit hie fructuque repletus.

3. Ingeminatus amorhunc spesque fidesquebeavit,Donis naturaecum gratuitis radiavit.


29/274

- 254. Plasma L)eo dicat

hyranum, per quem benedicatInsimul Agricium,

nomine reque pium.5. Illum laudemus,

quo cuncta creata tenemus,Cui laus in sanctis

laus est hos sanctiticantis.Ad Beriedictus.

A. Agriti, sedulos,filios exaudi,Deproraentes modulosDigne tuae laudi,

Fac beate vivereVita pura, bona

Et potiri proi)ereGloriae Corona.In 2. Vesperis.

Ad Magnificat.A. Almi Agricii

precibus da gaudia caeli,Cliriste, tuis et corde tibi

servire iideli.Protege nos, pastor,

populum, quem tu genuistiEt per quem Domino

dignus praesul placuisti,Nosque tuos servosmeritis precibusque tuere

Nostrorumque piuspeccatorum miserere.

Antiph. ms. S Mariae ad Gradus anni 1477. Cod. Semin. Colonien. 5.A. Antiph. ms. 8. Mariae ad Gradus saec. 15. Cod. Semin. Colonien. 9.B. Antiph. ms. S. Mariae ad Gradus saec. 15. Cod. Semin. Colonien. 23.C. In 3. Noct. R 1, 3 collocans A.

6. De sancto Aichadro.In 1 . Vesperis.

Ad Magnilicat.A. Inclitus Aichadrus.

meritis et nomine clarus,Dum viget in coelis,precibus nos adjuvet almis,t post hanc vitammereamur habere quietem.Ad M a t u t i n u m.

InvitatoriumSurge, Sion, veneranda tuo

da cantica sponso,Aichadrum placidoet resona jubilo.In 1. Nocturno.

Antiphonae.1. Exstitit Aichadrus,magno de germine natus,

Cui pater AnschariusfuitHermena dignaquemater.

2. Qui facit infantumlinguas sermone disertas,Aichadrum studiisdoctrinae ditat honestis.

3. Transactis lustrisbis binis actibus aequis

Pervigil excubiasin templo semper araabat.

4. Hoc quadam complente dievox intonat: ecce,

Virtutem virtute petentsancti specialem.

5. Continuo nullunicernens hanc perficit idem,Cernetur Deus inque Sion

dominusque deorum.6. Angelicis jungens

dictis sua dicta, sodaliAlloquio Christi

Fidei devotior haesit.


30/274

26 Respousoria.

1. Gaudia praesentisducentes maxima festi,

Conctorura dominumveneremur. qui pie coelum

Dita\it hodieAichadri flamine patris.

Y. Omnia, quae voluit,Dominus virtute creavit.

2. Ut sacer Aichadrusmonachorum GemeticoruniSuscepit regiraen,

dum curat habere laboremPascendi. dat eiChristus vexilla salutis.

Y. Temptamenta tulitzabuli, sed Jesus ab astris.

3. Florebat vigil inprecibus, jejunia sectans,

Tranquillus. patiens,castus, bonitate modestus,Lampade \irtutumfultus. pietate sereuus.

Y. Omnibus omnia factus eratpes ut Omnibus esset.

In 2. Xocturno.Antiphonae.

1. Haeredi sacrogenitores dant Aichadro,Quo locat ecclesiamsecum plebemque fidelem,

2. Pro sancti meritisAichadri fama beati

Expetit abbatisplacidas aures Philiberti.

3. Qui cito discipulosraittens praecepit eundemJure salutari

plene sibi menteque jungi.4. Praeveniens hos e coelis

sacer angelus altisIntixum precibus

Aichadrum jure profatur:

Ave, praeceptisdomini parens Benedicti,

Pro quibus ecce manetsemper tibi hius super astra;

5. Ut conforterismelius Christo t'araulari.

In Christo fratresduo cras tibi gaudia dantes

Partibus ex sanctipatris venient Philiberti.

Re5oria.1. Aichadms, Domini

confessor. talibus actisAd pretiosa tralienscunctos convivia vitae

Effulsit signismultis cum nomine Christi

Y. In factis magnis,lidei vestitus amictu.

2. Agmine fraternosudante labore beato

Ingerait hostis atroxquaerensque nocere fideles

Arbore cum steriliperit in crucis obice pulsus,

Y. Abba nam fratresfirmat niger angelus atque.

3. Yir felix minuidum se jubet iste capillis,Post horam nonam

paschalia signa parautem,Quod tulit incautus,

lacrimis reparavit obortis,Y. Yidit enim hostem

in hoc gaudere sed idem.

In 3. Xocturno.Ad Cantica.

A. Hujus namque locilegeris divinitus auctorAc ideo debesistis fore laetus ut hospes.


31/274

- 27Responsoria.

1. Hic miles fortis,geminis cum fratribus optans

Exorare genuflexo, dum cogitat, uiiiIlloram tradit,

radio solis digitalesV. Intentis oculis

coelum tantumodo specialis.2. Nee dictu facile est

nee iuce capabile carnis,Quod post hoc globus igneusobtegit illius artus,

Et, ne discipulispargant haec, \ aide minatur.

V. Erectus terra,soll quod credidit, aufert.

3. Cum foret excubiiscommissi pastor ovilis

Pervigil Aichadrus,ipsi nit^t angelus index.

Altera quod pars, quam regit,illico flamma laxet;

Y. Ad tantam vocemlacrimis perfunditur heros.


1. Cum dicti fratresveniunt, sibi jussa revolvunt,

Corda ligant patrumpariter sua sicque revisunt.

Brev. ms. Gemeticense saec. 12.Gemeticense saec. 12. ex. Cod. Rotomagen. 210. B.cense saec. 12. ex. Cod. Rotomagen. 248. C. Brev.14. Cod. Atreljaten. 229. D.In 1. Noct. R 2, 8 schliefst der Sinn nur ab nacli der Repetitio: Pascendietc. ; dasselbe ist der Fall mit dem zweiten und dritten Responsorium derfolgenden Nocturn. R 4: Agmina sancta . . nur dies, ABC; D de communi. In 2. Noct. R 4: Sancte Aichadre . . nur dies, ABC; D de communi. In3. Noct. R 4: Miles Christi . . nur dies, ABC; D de communi.

2. Coelitus adventumpraenoscens tuncpaterhorum

Huncque suis monstransrecipit, hinc, quod cupit,

audit.3. Angelico ductu

petit Ansoaldum Philibertus,Pictavis qui clarus erat

hoc tempore praesul.4. Visitat Aichadrum

tanto jam junctus amico,Munitum verbissuperis et laudibus almis.5. Collaudant Dominumhi tres duo necne priores,

Gemeticae justumturmae ducunt Aichadrum.

Ad Benedictus.A. Dilectum Christi famulum

proceres AichadrumPraeficiunt plebi

sanctae, cujus prece caeliLumine ut ornemur,humili cum corde precamurIn 2. Vesperis.

Ad Magnificat.A. rex perpetuae

lucis pax atque perennis,Obtineat nobis

Aichadrus dona salutis.Quem hodie summaetransfers ad culmina vitae.

Cod. Rotomagen. 211. A. Brev. ms- Antiph. ms. Gemeti-ms. Vedastinum saec.

7. De sancto Albano.In 1. Vesperis.

Super Psalraos.1. Inclita martyrii

recolentes jure trophea,

Laudes, Christe, tibipangimus assidui,

Qui pietate tuisfestum solemne dedisti


32/274

- 28Albani meritis,

martyris egregii.Qui proprii pro te

perfusus sanguinis undaSplendet in angelioa

perspicuus patria.Ad Magiiitieat.

A. Ave. martyr gloriose,Ave. sidus jam coeleste,Decorans, Albane, coelum.Nos guberna vincens humum.Quo laetemur triumphantesTe patronum venerantes.

Ad Matutinum.luvitatorium.

Nomen. Cbriste, tuumcuncti veneremur in unum,

Qui das pro meritiscoelica regna tuis.In l. Nocturno.

Autiphonae.1. Primus in Anglorum

cito lampas gente refulsitAlbanus martyr,

fidei virtute corruscans.2. Hie regum fremitus

et inania gentis iniquaeAgmina contemnensse Christo corde subegit.

3. In terris positusmundanis rebus opimusMoribus angelicam

curabat ducere vitam.Responsoria.

1. Sacrosauctum venerandifestum sancti martyris

Christo dignas inspectori'laudes demus pectoris,Albanum qui sibi dignumsacravit hospitium.

V. lllustret nostrascoelesti lumine mentes,

Criminibus vacuassacris virtutibus implens.

2. In terris adhucmundanum lucrumSpernere cocpcratAlbanus martyr,

Pietatem sectanssumptus pauperibus

Dabat, credens,in coelis sibi compensandumVitae munera perpetim,

y. Contemnens multisonerari gratis.

3. Lumen sensificum,Cbriste, piorum

Clemens accumulaVota precantum

Et, quibus tribuis,solvere festum

Albani meritis,martyris almi,Addas supplicibusgaudia pacis.

V. Ipsum glorificamorte beasti.

Ipsius precibusdes quoque nobis.In 2. Nocturno.

Antiphonae.1. Alloquio dulcis,

vultu reverendus honesto,Inter sacrilegos

constans sine crimine vixit.2. Miles, Christe, tuo

fidei munimine rectusPerstitit impavidus

voluit nee cedere laesus.3. Albanus Domini

laudans mirabile nomenAngelicis meruit

dignanter coetibus addi.Responsoria.

1. Alme martyr, gemma coeli,Forma saecli, solve supplex


33/274

29 Vincla plebis

Christi subditaeConfer pacem, tolle pestem,

Vitam da piam.V. Audi, Christe, judex juste,Voces supplicum,

Qui das sanctis aequum semperCunctis praemium.

2. Addictus mortivenerabilis hostia Christi

Pectore stigma crucisbajulans laborumque salutis,

Transivit siccisfluvialia carbasa planctis

V. Exemplo Moysipsallens magnalia Dei.

3. Benedicimus omnipotentemSua praemia non minuentemAberit licet unctio frontisBona sufficit actio justis.

V. Tua sie pie, Christe, latroniMiseratio eontulit olim.


1. Iste quidem sanctus,morum probitate benignus,Sumptibus ex propriis

victum praestabat egenis,Iraplens dilectijugiter praecepta raagistri.

2. Alme Dei martyr,clamorem suscipe nostrum,

Exora Dominumpro peccatis populorum.

3. Martyr dignus aitperflatus flamine Christi:pie me Jesuplacato suscipe vultu,

Participem faciasvitae coelestis et aulae.

Eesponsoria.1. Judex indomita perditus ira

Dixit voce nefanda:

Albanus gladiura sentiat im-probus ;Orat quoque martyr:

V. Jesu Christe, meus optime con-ditor,Nunc et semper adesto.2. perpetua festivitas,

gratissima jucunditas,In qua angelorum chorisAeterna afflavit hilaritas,Cum beatum AlbanumSanctorum adscivit consortioAdoranda trinitas unus Deus.

V. Omnis illa coelestis JerusalemCum magno affectuJucundata est.

3. Glorioseac semper venerandemartyr Dei, Albane,Intercedepro Omnibus nobisad Dominum Deum nostrum,Ut per ipsius misericordiamad coelorum regnamereamur pervenire.

V. Sancte Albane,succurre plebi tuaeatque omni ecclesiaesanctae Dei.


1. Suscipiens martyrlidei pia dogmata vere

Pro Christi voluitnomine multa pati.

2. Vincitur dirisconstans athleta catenis,Tortus suppliciis

improbe multimodis.3. Ad mortem properans

habiturus denuo vitam,Pertransivit aquas

vi crucis immodicas.


34/274

30 4. Percussor sancti.

divino taotus amore,Caedere dum timiiit,

sanctior occubuit.5. Cum Domino laudes

curaret solvere miles.Fontem promovit

arida planities.Ad Benedictus.

A. Summa Dei virtussancti patuit super artus,Caesum perlustrans,caesorem lumiue fnistraus

Brev. Othiuense imp. LubecaeR 1. 9 vacuus. In 3. Noct. R 3,

Unde tibi perpes,sanctorum dextera vindex,

Laus et honor maneatper cuncta saecula saecli.In 2. Vesperis,

Ad Magnificat.A. Grata tibi, pie rex,

semper jubilatio nostra,Munera persolvenset corde resultet et ore,

Ut, qui concedis,laetari testis agone,Des veniam nobisClemens ipsius amore.

1497. In 1. Xoct. A 3, 2 optimus. -5 facies. In Land. A 3, 2 habitns.

8. De sancto Altone.In 1. Vesperis.Super Psalmos.

A. Dux Dens ex alto,te dilexit sacer Alto,

In toto corde.quem salvasti sine sorde ;Sordibus infectosfac nos hujus prece rectos.Ad Ma tut in um.

Invitatorium.Alto salutari

jubilo facias meditari.Kos Christo dare,

studiosius evigilare.

In 1. Nocturno.Antiphonae.1. Lege Dei gratus

fuit Alto mente probatus,Fructiferum lignum

Deus omavit sibi dignum.2. Jam tibi, rex Christe,

servivit in omnibus iste,

Noxia solvisti,quem coelo constituisti.3. Voce Dei tractus

perfectos induit actus,Nunc exaudivit,in monte Dei modo vivit.

4. Lumen signatumsuper hunc est multiplicatum,

Noluit irascised justitiae dape pasci.

5. Jam benedixisti,cujus mentem tetigisti,

Estque coronatuscoelesti lumine gratus.

6. Gloria cum florefuit alto jam sub honore,

Constat fundatusin coelo magnificatus.

Responsoria.1. Virtutum clarus ab alto

Regis natus fuit Alto,Ut fertur a patriotis,Est certum Scoticis totis.

y. Jam puer transcendens vilesSibi metas pueriles.


35/274

312. Hie facta pueriliaMutans per bona milia

Sic factus decus aetatisEst cum flore pietatis.V. Ecclesiam frequentabat,Deum precibus placabat.

3. Prudens erat in patriaEgenis dans cibaria,Arcebat a se sordida,Quae captant corda arida.

V. Magnificus et praeclarusEt nunquam fuit amarus.

4. Primordiis vitae clarusFuit iste Deo carus,Dulcis erat lux patriaeNunc fulgens donis sophiae.

V. Precibus nobis det vitamSemper omnibus cupitam.In 2. Nocturno.

Antiphonae.1. Glorificat m entern

sancte Dominum sitientem,Corde suo vera

loquitur damnando severa.2. Iste coronari

cupit, in virtute beari,Quem Deus ardentervocat, exsultat vehementer.

3. Arte Dei tractuslit in Omnibus omnia factus,

Corde suo mundoDominum placat sitibundo.4. Laude bona fultus

prece summa gaudet adultus,Lenis, mansuetus,

est pauper ad omnia laetus.5. Electus, gratus,

assumptus ad aethra beatus,In virtute bona

captat coelestia dona.6. Cedrus plantata

sed in altum multiplicata,Nunc det florereprece nos Christoque placere.

Responsoria.1. Sanctus Alto, Scotus genere,

Promeruit Christo placere,Nos ejus fulti precibusFugiamus a sordibus;

Y. Boni sexus et aetatesConcurrunt, dant modo grates.

2. Pater iste Christo carus,Dilectus et hominibus,Dulcem reliquit patriamApprehendens theoriam,

V. Adiit per visionemGermaniae regionem.

3. Quandam silvam est ingressus,A rege datur accessus,tiliter exstirpavitEt Christo sie militavit,

V. Manuum pastus laboreIn Dei vixit amore,

4. Habita ut hie somniaPro Christo sprevit omniaEt statuit sequi ipsum,Istum fugiebat mundum ;

V. Ergo multis adunatisDomino servivit gratis.In 8. Nocturno.

Ad Cantica.A. Sapientia potatus,

Justitia est eibatusEt post aurum non abiit,Coelestia dona quaesivit.

Responsoria.1. Post ecclesiam construxitEt sanetos viros adduxit,Cum quibus servivit Christo,Dum mundo vixit in isto,V. Sanetum celebrantes cursum,t possent vivere sursum.2. Praesul magnus Maguntinus,

Inclitus Bonifatius,Per visionem fuit admonitus,Ecclesiam consecravit laetus.

V. Multitudo plausum feeit,Cum sanctus cuneta peregit.


36/274

32 3. Post baee luiriticus Alto

Devotus fulsit ab alto,Sic Omnibus manens gratusPer Cbristum magniticatus.

V. Claniit [insiguibus]Signis et virtutibus.

4. Plasmator Deus cunctorumDonavit Altuni sensumYeritatis. quo aniiatusViceret liostem severum;Pro uobisOret per longa dienim.

V. Suavis est Dominus,Beatus vir. qui sperat in eo.Ad L a u d e s.Aiitipbonae.

1. Magnus Dominus in alto.Cui servivit bic AltoCompescens marinos liuctus,Tenendo animae frucius.2. Serviens in laetitia.Cui aderat munditia.Ardens et lucens lucernaGaudet gloria superna.

3. Matutiuis meditatusIn Cbristo fuit sacratus,Jam laetatur in animaPer saeculorum saecula.

4. Benedicatur DominusIn Tribus pueris trinus,Brev. ms. Wingartense saec. 15.Super P>. A, 1 Lies Lux Deus ? InR 2. 4 Est fehlt Hs. In 2. Xoct.R 1, 1 Postea ecclesiam Hs. R 4.

statt veritatis Hs. R 4, 4 Vicens hHs. A 4. 4 Et iustis Hs.

l^ui bunc secum collocavitAtque justis sociavit.

5. Gaudet Israel in SionSuper aurum et topazion.Hymnizant coeli coelorumEt Alto civis eornm.

Ad Benedictus.A. Salute visitari nos ab alto.

Suis precjbus juvet pius Alto,Quia pressi variis criminibus,Absolvi mereamur ab omnibusEt perfiTii coelestibus.

Ad Primani.A. Alto, Dei sancte,

nostri dilecte patrone."Respice devotos

nos tibiniet famulos.Utque magis prompti

tibi possimus famulari.Ora pro nobis.

confer openi miseris.In 2. Vesperis.

Ad Magniticat.A. Athleta Dei inclitus, Alto,

Virtutibus cornatus ab alto,nus erat ex Israel fortibus,Lectum Salomonis ambientibus,Ense fortiter accinctus Dei

verbi.Faciat nos calcare actus superbi.

. Cod. Fulden. Aa 116. In 1. Yesp.L Xoct. A 3, 4 Lies Huuc exaudivitV A 4. 1 bona vultus Hs. In 3. Xoct.2 Deus donavit H:^. R 4. 2 Veneruntostem Hs. In Land. A. 2, 4 in gloria

9. De sancto Ammoiie.In 1. Vesperis.

Antiphonae.Gaudeat ecclesia

Chorique Leucorum,Dum resplendet gloriaPastorum suorum.

2. Mansuetuni nobilom.Qui Leucam curavit,

Post decessum flebilemAmnion tumulavit.3. Hie, praefato praesuli

Quasi pro mercede


37/274

33Ex consensu populi

Successit in sede.4. Digne praeeligitur

Ammon in pastorem,Qui moribus sequiturSanctum praecessorem.

5. Vitam eremiticamIn silvis agebat

Fidemque catholicamPie confovebat.

K. Felix haec ecclesiaCrevit in honore,Dum Ammonis gratiaVirtutum dulcore

Refulsit cum gloriaVitaeque decore,

V. Nova nobis gaudiaReducit memoriaDe tali pastore.

Ad Magnificat.A. Ave, gemma sacerdotura

TuUensis ecclesiae,Ammon gerens corde votumEx influxu gratiae,Quidquid eras, Deo totum

Offerens quotidie,Cibum coeli, vitae potumConferens familiae,

Per te coetum hunc promotumDuc ad regna gloriae.Ad Nunc dimittis.

A. Dum sanctus Ammon praefuitLeucanis, luce claruit

Mirandae sanctitatis,Cujus virtutum praemiaMira probant subsidia

Diffusae pietatis.Ad M a t u t i n u m.

Invitatorium.Regi regum praeconia

Laudis digne reddantur,Dum Ammonis solemniaDevote celebrantur.

Dreves, Historiae rhythmicae. II.


1. Ammon legem DominiStuduit attenteSacro vacans ordiniDomino favente.

2. Super Sion verticemRector constitutus

Nullum legis apicemSolvit vir beatus.

3. Invasum hostiliterDominus suscepit,Cujus vocem dulciter

Audiens excepit.Responsoria.

1. Laus, honor, virtus, gloriaSit regi saeculorum.

Dum virtutum insigniaPontificum suorumHaec recolit ecclesiaConcentu gaudiorum;

V. Ex bis Ammon cum gloriaTransiit ad coelestia

Virtute meritorum.2. Fidei sparso semine

Per verbum MansuetiLeucani sacro flamineSuscepto iiunt laeti

Novoque plaudunt carmineTali dono repleti.

V. Huic Ammon sine crimineSuccessit in regimine

Certaminis expleti.3. Postquam urbem TullensiumDomino conquisivit

Atque turbam fideliumDulciter enutrivit,

Praesul ad coeli braviumMansuetus transivit.

V. Hunc pium patrem omniumAmmon agens officiumCondigne sepelivit.

3


38/274

- 34In 2. Nocturno.

Antiphouae.1. Hunc saiictum miriticeDominus honorat,Quem virtutis coelicae

Spiendore decorat.2. Clamor intelligitur

Hujus praesidentis,Dum Deo porrigiturYoto piae mentis.

3. Hie honoris gloriaDigne coronatur,Per quem laudis hostiaNova immolatur.

In 3. N c t u r 0.Antiphouae.

1. Justi ferens titulumAmnion obdormivit,Coeli tabernaculumMundus introivit.

2. Cordis desideriumObtinet beatus

Super regni soliumPraesul coronatus.

3. Nos ad montem gloriaeDucat per Ammonem,Qui dat justo gratiae

Benedictionem.Responsoria.

1. Dum Amnion praeeligiturAd regimen pastoris,Non in vanuni erigiturBhmditia favoris

Sed humilior redditurSacri dono timoris.

Y. Ille felix adstruiturRector, qui non extoUitur

Propter culnien honoris.2. Ammonem Dei famulum.

Qui spreto mundi vitioAd eremum perrexit,Dignum est Leucae popuhimLaudare cum tripudio,Quem Dominus dilexit.

Y. Ad matris Dei titulumIn silvis grandi studio

Basilicam erexit.3. Pastor labeni haereticam

Cernens ortani in gregibusCurae suae commissis,

Per fraudem diabolicamErroris novitatibus

Simplicibus immissis,Y. Per veritatem coelicam

Reduxit lumen mentibusErroribus dimissis.

Kespousoria.1. Amnion Leucae pontifex in-

clitus,Cujus fuit quam felix exitns,In capella Petri repositusPraecessoris est tumba con-

ditus ;Y. Per Hermannum hie translatus

Cathedrali fuit datus.2. Post vitae sanctae terminum,Quam potens apud Dominum

Sit, clare comprobaturPer curani aegritudinum.Leprae, febris et luminum,

Quae per eum donatur.Y. Hie a filiis hominum

Concordi sono carminumMerito commendatur.

3. De facultate propriaReges hunc cum principibusCum magna reverentiaColuerunt muneribus.

Ut Christus ad coelestiaXos ducat suis precibus,Y. Praeclari cum laetitia

Devotisque concentibusPontilicis magnaliaLaudemus votis omnibus.


39/274

35 Ad Benedictus.

A. Felix Ammon, ave,pastor bone,gemma Leucorum

Solve jugum gravelabemque munda vitiorumPer iter suave

duc nos ad regna coelorum.Ad Tertiam.

R. Leucae felix ecclesiaHonoris in fastigio

Excrevit et in bonis,Dum mira fulsit gratiaClaroque vita radio

Pontificis Ammonis,V. Nobis accrescunt gaudia

Pro suae nunc solemnioCommemorationis.

In 2. Vesp eris.Ad Magnificat.

A. pastor egregieLeucorum civium,TuUensis ecclesiae

Nobile depositum,Ammon, vir praeclare,Ora regem gloriae,

Matris almae filium,Ut coelestis patriaeRegnum nobis inclitum

Dignetur praestare.Brev. ms. TuUense saec. 15. (Privatbesitz). A. Brev. TuUense imp.

Parisiis 1510. B. Leuca, Leuci, Leucani stets Leucha, Leuchi, Leuchani,Ammon stets Amon B. In 3. Noct. A 2, 3 Obtinere beatus B. In Land.A 3, 5 labere terminum B. A 4, 2 Deo fehlt B.

Ad Landes.Antiphonae.

1. Sanetus hie amabilisAmmon mundo splenduitDecorem indutus,

Praesul venerabilisRegnum mundi respuitDominum secutus.2. Orans cum laetitia

Pro salute populiDeo jubilabat,Manens in justitia

In saeculum saeculiDominum laudabat.3. Corde Deum sitiensFontem vitae sapiensDeo vigilavit,

Vir beatus DominumTimens labern criminum

Parendo vitavit.4. Gratam simul omniaDeo reddant entia

Benedictionem,Qui jam a terrestribusSursum cum principibus

Extulit Ammonem.5. Sacrae laudis hostiam

Reddant cum harmoniaCuncta creatori,

Qui jam coeli gloriamInduto justitiaContulit pastori.

10.

In 1. Yesperis.Antiphonae.1. Resonet in patulo

Pectoris arcanumEt cum dulci modulo

Landet Anianum.2. Ortus ex uobilibus

Urbe Viennensium

De sancto Aniano.Decoravit moribusGenus natalitium,

3. Spernens luxum saeculiIn aetate primulaLocum habitaculiElegit in cellula.

4. Virtutum EvurtiiAudito rumore


40/274

36Sancii desiderii

ritur ardore.5. Adjunctus Evurtio

Minister devotusFungens sacerdotioAbbas est promotus.

R. conscendens margaritaDe virgineo corpore.Apostolis counitaCum aureolae decore,Quae sola es exaudita

Persecutorum tempore;V. Age causam hodie

Derelicti gregisIn conspectu curiae

Sempitemi regis.Ad Magnilicat.

praesul egregie,Laus et decus praesulum,

Regula justitiae,Caritatis vinculum,Ebur pudicitiae,Honestatis speculum,Forma sanctimoniae,Sanctitatis titulum

Relinquens ecclesiae,Esto propugnaculum

Praesentis farailiae,Conservaus in saeculum

Assistentem hodieTuae laudi populum.Ad Matutinum.

Invitatorium.Plaudat devotio

Coetus ChristianiSistens praeconio

Patris Aniani.In 1 . N c t u r n 0.

Antiphonae.1. Evurtius sanctus obituiJam approximatus,

Anianura petit substituiCurae praesulatus.

2. Puer loquens erigitBreve dealtari,

Sic plebs sanctum eligitEx consensu pari.3. Agrippinus supplicantiSancto respondens tumide

Corripitur in instantiGrandi percussus lapide.

Responsoria.1. Vergens ad vitae vesperum

Sanctus praesul EvurtiusAnianum presbyterumJam mortis suae praesciusSuccessorem et posterum

Fore monet attentius.V. Quod Moyses Josue

Senio gravatus,Hoc egit praecipuePraesul memoratus.

2. Ad divinum oraculumFidelium devotioRecurrens per infantulumTrinae vocis indicio

Audit Lei famulumDignum pontincio.V. Pandit ecclesiae

In usu sermonisMore ZachariaeIn ortu praeconis.

3. Agrippino supplicatPro incarceratis,

Pietatem praedicatEt jus libertatis,Quod confestim indicatUsus dignitatis.

V. Nam quos denegaveratPontiticis precibus,

Hos subito liberalLapis sine manibus.In 2. Nocturno.

Antiphon ae.1. Sanctus oculos abbatis

Liniens ex sputoVellit squammam caecitatis

Visu restituto.


41/274

37 2. In extremi spiritusLabore compertumDe portis interitus

Revocat Mamertum.3. Lapsus aedificio

Corpore confractoRedditur officio

Signo crucis facto.Responsoria.

1. Urbis GenabensiumHunna gens incredulaMinatur excidium,

Tunc fugit gens tremulaAd pastoris gremiuniMetuens pericula;

V. Non hasta vel clipeoPraesul hanc arniavit

Sed cum MacchabeoVerbis animavit.

2. Dum muri vallant ambitumAttila cruentus

Et cum eo satellitumMalignans conventus,

Sanctus opponit sonitamSuavis concentus.

V. Opponit obviamVerba cantionisClangens in MadiamMore Gedeonis.

3. Divinae potentiaeSentiens auxiliumSpreta gentis rabie

Conspuit in medium,Sic triduae pluviae

Redundat profluvium.V. Quod Elias potuit

Passibili corpore,Hoc sanctus obtinuitIn hostili tempore.In 3. Nocturno.

Antiphonae.1. Dum sanctorum meritaMuro decantans invocat,

Irridentem mors subitaVirum blasphemum suffocat.

2. Mox ut Attila circuitCivitatis moenia,

Sanctus in Hunnos exspuitEt inundat pluvia.

3. Anno quo sanctus expulitPopulum praefatum,Tellus accolis attulitFructum duplicatum.

Responsoria.1. Christi miles inclitus

Cingulum militiaeDeponit emeritusAd bravium patriaeEvocatus coelitus.

V. Sol egressus nubiloTransit hemisphaerium.Cum sanctorum jubiloScandens regit solium.

2. Purgatum habens oculumVir anachorita

Raptum in mentis culmineVidet in hac vitaTranslatum Dei famulumApostolorum ordine

V. Assumptus cum Deo,Contemplans hunc facie

Stat cum MardochaeoInter primos acie.

3. In virtututum tumuliMiranda frequentia

Catervatim populiCurrunt ad suffragia

Reportantes singuliDei beneficia.

V. Ossa Joseph puUulant,Ubi visitantur,Impetrant, quae postulant,

Hi, qui venerantur.

In Lau des.Antiphonae.

1. Post transitum praesulisMerita praeambula

Testantur in populisSecuta miracula.


42/274

38 2. Robertus, rex Franciae,

Per sancti subsidiumTriumphat in acie

Belnae Liiigonensium.3. Mater, quae transmittiturPer regem FrancoruiUj

Salutem assequiturTriam pnerorum.

4. Qui balneo moriturPuer sufibcats.

Sanus matri redditurSancto devotatus.

5. Gillebertus desipitIncurrens amentiam,Atque sanctus corripit

Ejus insolentiam.Ad Benedictus.

A, Ave, Stella matutina,Vero soll convicina

Stellato palatio,

Laesae mentis mediana,Vero morum disciplina,

Rege nos in stadioNos conservans a niinaEt a morte repentinaTuo patrocinio.

In 2. Yesperis.Ad Magnificat.

A. vas auri solidum,Yas inviolatum.Omni dono lapidumCoelitus ornatmn,Qui servasti candidumYitae coelibatum.

Mentis nostrae horridumDetergens reatum,

Fractum cor et tepidum,Meritis orbatum.Redde Deo placitumPer tuum precatum.

Brev. ms. Atrebatense saec. 14. Cod. Atrebaten. 717. A. Brev. ms.Atrebatense saec. 15. Cod. Atrebaten. 1034. B. In 1. Xoct. A 2, 10 prae-coniis A. In 3. Noct. R 3, 10 His qui venebatur A.

11. De sancto Annone.In 1. Yesperis.

Super Psalmos.A. Sursum corda suscitentur

In laudum praeconia,Ut condigne celebrentur

Annonis solemnia.Ad Magnificat.

A. Ave. sanctae fideiFide praedicator,Ave, domus DominiMagne propugnator,Famlonim te colentum

Attende precamina,Ut per te peccaminnm

Sablevemnr sarcina.

Ad M a t u t i n u m.Invitatorium.

In Annonis annuaYeneratione

Adoremus DominumCum devotione.In 1. Nocturno.

Antiphonae.1. Ortus ex Alemannia

Praelustri de prosapia,Yirtutum Anno schemateFulsit, non minus stemmate.

2. Praeditus ingenioProfecit in studio,Praelatus in regioCeteris palatio.


43/274

393. Pius, prudens, humilisEt provisor utilis

Est AgrippinensiumNactus pontificium.

Eesponsoria.1. Gratuletur laetabunde,

Laetetur gratulabunde,Pangat melos sine fineClerus urbis Agrippinae,

V. Cujus erat talispater Anno pontificalis.

2 . Tantae fretus dignitatisSacro ministerioEt divinae pietatis

Suffultus praesidioIn ecclesiasticisViguit et publicis,

V. Omni corde Deumlaudans, qui condidit illum.

3. Homo quidam caecitatisDefessus angustiaViri mirae sanctitatis

Apprehensa fimbriaLoca fricans oculorumLumen recepit eorum.

V. Justus in operibusHonoravit Deum

Et in mirabilibusExcrevit per eum.In 2. Nocturno.

Antiphonae.1. Sanctus Anno pernoctabat

In orationibus,Loca sancta frequentabat

Caris comitantibus.2. Nudi pedes, ber fletus

Et latens cilicium,Mentis actus, Dei metus

Praebebant indicium.3. Munificus clero,

monachis, civi, peregrino,Felici, misero,

complacuit Domino.

Responsoria.1. Dum sanctis operibus

Sanctus insistebat,Caritas sinceriusIn eo fervebat,Erexit monasteriaIn Dei ministeria

V. Quintum consummans numerumMemor tot Christi vulnerum.2. Alter item oculorumUsu destitutus,Coram sancto ad sanctorum

Sancta constitutus,Quem petebat, est dolorumEinem consecutus.V. Irrigatus, quo beatusManus lavat, latice

Oraturus et sumpturusLibamen ex calice.

3. Qui nocturna visioneNon fraudatus in AnnonePraedicat mirabilemDeum, cui tres personae,In stellata regioneNunquam terminabilem

Y. Cujus et nos per AnnonemMereamur visionem.In 3. Nocturno.

Antiphonae.1. Mulier in egestate

Laborans et caecitateVixit in miseriaTot flagris obnoxia.

2. Haec ad Dei famulumDeducta per bajulumSublevari petiit,Quam Clemens exaudivit.3. Primum pedes ejus lavit,Post famelicam cibavit,Genis manum superduxit,Quibus ex hoc lux illuxit.

Responsoria.1. virtutum speculum,

Anno, gemma praesulum,


44/274

40 Tuo nos precaminePurgatos a crimineAd intransitoriasTransmitte laetitias.

Y. In cujus poteniiasJam iutroivisti,Deo nos concilia,Quem emeiiiisti.2. Adolescens deformatusMorbo tympauicio.

Viri famam perscrutatusRumore jam publico,Scandit montis cumulumTractus per veliiculum.

Y. Abscondi non potuit,Qui ut lampas splenduitEt ut thus redoluit.

3. Pontifex immanitatemLanguoris exhorruit,rairam benignitatem.Dolenti coudoluit,

Adoptavit sanitatem,Quam Deus adhibuit.Y. Aquae benedictio

Et ejus adspersioCurat atque potio.

Ad Landes.Antiphonae.

1. Yir beatus Deo gratus.Postquam rite cursum vitaeConsummavit, frequentavitPraeelectum. praedilectumMontem magis solito.

2. lUic sese victimamIn orationeDeo mactans sedulaFletus fusione

Preces pro ecclesiaFudit cum instantia.

3. Regressus ColoniamIn pestem podagricamDextro pede inciditEt ibi occubuit.

4. Sic purgatum transiitYas electionisAd coeleste soliumSummis pleimm bonis,Commutans terrestriaPro aeternis donis.

5. Yenerandus meritoSaeculis futuris,

Qui suis teraporibusNee a verbis durisPrincipum pertimuitNee eis succubuit.

Ad Benedictus.A. CoUectis ecclesiae

Cunctis magistratibusEt uni sententiae

Praebitis assensibusFotura Colonia

Pati'em in visceribusPandit sinum lilia

Dignis sepulcbralibus.In 2. Yesperis.

Ad Magnificat.A. Mutatur propositumDeo sie volente,

Recipit depositumNavis et repente

Contra uisum gurgitisCursum explet serioNee veli nee remigisActa ministerio.

Antiph. ms. S. Maiiae ad Gradus anui 1477. Cod.A. Antipli. ms. S. Mariae ad Gradus saec. 15. Cod.B. Antiph. ms. S. Mariae ad Gradus saec. 15. Cod.C. Antiph. ms. S. Mariae ad Gradus saec. 15. Cod.s. n. D. Brev. ms. S. Mariae ad Gradus saec. 15. Cod.In 1. Vesp. folgen nach der ersten noch folgende v

2. Laus Sit Christo et gloria Pro Annonis memoria,virtutibus, Associatum coelestibus Tantis signis gratiae

Semin. Colonieu. 5.8emin. Colonien. 53.Semin. Colonien. 23.S. Georgii Colonien.Darmstadien. 977. E.ier Antiphonen:Quem cousummatuniCommendat ecclesiae.


45/274

- 41 3. Mirabilis niminim Deus In Anuonis virtutibus, Dum per illum caeciVisum, Claudi recuperaut gressum, Morbi curantur, Pericula vitantur.4. Gaudens ergo, ecclesia, Tanti patris solemnia Gratulabnnda suscipe

Prece, votis et laudibus Devotionis intimae.5. Vere hujus oratioues et eleemosynae asceiidenmt in coelum, quem

noctibus lumina sancta lustrantem victus et vestitus egenorum prose-quel)antur.Da dieselben teilweise unrhythmisch sind und in A und B, ursprng-lichfehlend, erst spter nachgetragen scheinen, wird die 1. Vesper, wie so oft, nureine Antiphon gehabt haben.

12. De sancto Ansgario.In 1. Vesperis.

Ad Magnificat.A. Pastor apostolice,

lux Danorum Sueonumque,Sedis Romanae

legatus in ultima terrae,Ansgari, nobis

pius in Christo pater adsis.


Aeterno regi,cum quo regnas, Ansgari,Laudum nostrarumfer Domino jubilum.


1. Flos innocentiae,Puer Anscharius mentePura revelationibusDivinis erat assuetus.

2.-Ne puerili cederetLevitati sanctae DeiGenitricis voce per visumMeruit admoneri.

3. Altius erudiendusIn divino timore,Eductus de corporeExaminatus estPurgatorio igne.

Responsoria.1. Lucifer Anscharius

de Corbejensi coenobioLux nova emicuitin barbarorum ergastulo

V. Destinatus ad gentessub sancti Petri patrocinio.

2. Apparuit Dominusbeato Anschario per visum

Et consolabaturservum suumY. Super misericordia

et veritate sua.3. Animam pueri

innocenter occisiYidit pius magister coelitus

inter martyres coronari,V. Quem pie in Christo docuerat

sublimiter contemplatus est.In 2. Nocturno.

Antiphonae.1. Assumpta hinc splendideAnima in luce

Claritatis aeternaeExhibetur regi gloriae.

2. Prae ineffabili gaudioConcinentium sanctorumObliviscebatur jamOmnium dolorum.

3. Reversus in corpus omnemSpem mundi abdicat penitus,Aeternae gloriaeAmore jam saucius.


46/274

42 Responsoria.

1. Fnte flaens vivodivini sanctus amoris,

Errantum vitamvotis sitiebat anhelis,

V. Gentis barbaricacquo pectora sicca rigaret.

2. Primus in ecclesiafactus metropolitana

Pastorale decussubit archipontificatus,

V. Ut candelabrolate lux spirat ab alto.

3. Visum est sancto AnscharioChristum Dominum flagellari

Et se opposito verberaaccepisse pro ipso.

V. Hinc didicity quod flagellaexprohrantium pro Christopassurus esset.


1. Orante in spirituBeato AnscharioIn fulguranti facieVisus est DominusJesus Christus.

2. Mox procidensCoram DominoJustificari meruitEi confitendo.

3. Missus in salutem gentiumPeregrinari gaudebatPro Christo concius sanctorum.

Responsoria.1. Vir beatus se frustrari

gloria martyriiDum lugeret, super eumfacta est vox Domini :

Parce metu, non est dolusapud regem saeculi,

V. Quidquid tibi repromittitvisio, percipies,Ad coeleste, inquit, regnumCum Corona venies.

2. sancte Anschari, quamvissanguinem non fuderis,

Tarnen bibisti calicemdominicae passionis,

V. Inter tot fremitusBarbarorum,

Inter tot discrimina vitae.3. Hodie Nordalbingorum

pontifex, Anscharius,Christe, tuis gloriatur

repromissionibus,In sanctorum sempiternis

triumphans splendoribus.V. Corbejae civis,

primas in linibus orbis,Coelica regna tenet.

Ad Lau des.Antiphonae.

1. Sanctus adhuc mortisSpirans in agone supremo

Cor oculosque pioslevat ad Dominum pietatis.

2. Mysterii vivisumens placabile pignus

Per Christi calicempatrem rogat omnipotentem.

3. Da nobis, Domine,pacem, dixit, veniamque

Per pretium mundi,quo nos tibi conciliamur,

4. Inter carorumlacrimantia cantica fratrum

Spiritus emigransmox lucis in arce corruscat.5. felix obitus,

cujus pia vita probatur,Inde pios fletus

simul et pia gaudia miscent.


47/274

Ad Benedictus.Anscharius Domino

se libans corde benigne:Hanc animam commendo tibi,Jesu pie, dixit,

Et flatum mittensin coelica gaudia fudit.

43 In 2. Vesperis.

Ad Magnificat.A. Respice nos, pater Anschari,

Stella aurea nostri,Et facie rutila,

qua solem conspicis altum,lUustra tenebras

nostras, dux lucis ad ortum.Brev. ms. Bremense saec. 15. Cod. Oldenburgen. 36. A. Diurn. ms.Bremense saec. 15. Cod. Bremen. C 60. B. Brev. Bremense imp. Coloniae

1486. C.Die Form dieses Officiums, das mit Teilen in Reimprosa stark unter-mischt ist, spricht fr das hohe Alter desselben. In 2. Noct R 2, 4 subitfehlt C. In 3. Noct. A 2, 1 profidens C. Ad Landes A 1, 2 agonesiimmo C.

13. De sancto Ansuero.In 1. Vesperis.

Antiphonae.1. Adesto, pater gloriae,

Nobis, ut victoriaeLaudes tuorum martyrumDigne possimus promereAnsueri et ejus sociorum.

2. Cordis ex secretarioGens omnis symphonizat,Nam in tormento varioAnsuerus stephanizat.

3. Coeleste viridariumJucunde tunc stipatur,Cum felix per martyriumHie mundus irrigatur.

4. Avete, saneti martyres,Ansueri comitiva,Orate ne nos febrilesMors tangat recidiva.

5. Sancte Ansuere,Martyr Dei inclite,Cum tuis consortibusOra pro nobis omnibus.

R. Fange terra HolsatiaeNobilis et generosa,Nam de tua progenieProdiit rubens rosa,

Ansuerus, qui nobiliterEx te generatur,Per quem ineffabiliterMulta mirabilia

Deus operatur.V. Ex cujus odoris fraglantia

Tota, redundat Slavia.Ad Magnificat.

A. Sanctus Ansuerus^innocens ah infantia,mansuetus in imentlyshrius in adolescentia^secutus parentum vestigiatantis virtutmn morihiASest adornatus , ut usque ad

aetatemvirilem^ qua i)erfecte vixerat,propter suaeperfedionis culmenpossit heato Job comparari.


Regi regum Dominovenite jubilantes,

Qui sanctos in martyrio confortat agonizantes.


48/274

44 In 1 . X c t u r 0.

Antiphonae.1. Ansuenis in consilio

Non abiit pravorum,Quapropter nunc coUegioSortitur beatorum.

2. Cur in sanctos DominiGentes freni^ienint,

(^uos nece valde flebiliFlebiliter straverunt V

3. Invocantes. Domine.Sanctos exaudisti,

Quos in tuo nominePati voluisti.

Responsoria.1. AnsueiTis sprevit scoriam

Terrenae dignitatis,Ut usurparet gloiiam

Coelestis civitatis.Dereliquit patriam

Juventutis flore.V. EJegit ahjectus esse in domo

Bei sui magis, quam hahitarein tahernaeulis peccatorum.

2. Ut rosa vel liliumConstipat viridarium,

Sic aequali formaPer Oswaldi tiliumFulcitur monasterium

Sub Benedicti norraa.y. Sicut noveUae plardationes a

juventute sua.3. Eja, Rachel, sponsa Christi,

^lilitans ecclesia,Quae tot proles edidisti,Quot ad coeli gaudiaAuimas tu transtulisti

Per tormentorum genera,Quorum neces tu flevistiPer sancta desideria,

V. Filii tui sicid novellae oli-varum in circuitu mensae tuae.


1. Bonae voluntatis scutoCoronasti. Domine,Quos ex hujus mundi lutoExtraxisti hodie.

2. Ex ore patientiumTis. Christe. collaudari,

Ut virtus innocentiumPossit comprobari.

3. In Dei tabernaculoHabitat Ansuerus,

Qui in Slavorum populoFuit doctor verus.

Responsoria.1. In patrem dum elegitur

Ansuerus, vir discretus,Ex hoc non erigiturIn corde sed mansuetus

In pietatis operePermansit indefessus,Quod docuit summopereAliis, est aggressus.

y. Hie accipiet henedictionem aDomino et misericordiam aDeo salutari suo.2. sacratissimi amatores

Trinitatis deificae,Abraham in montis radiceTres viros vidit et unum

adoravit,Sic Ansuerus ex uno oreTres simul et semelEmisit melodias.

y. Abraham vidit tres viros etunum adoravit.3. Sicut non polest civitasIn montibus celari,

Sic et nequit sanctitasIn sanctis occultari.Hoc in Ansuero panditurSancto sufticienter,

Cui de coelo mittituryirga non latenter


49/274

45 In cercunique vertitur

Valde competenter.V. Domino factum est istiid

et est mirahile in oculis nostris.In 3. Nocturno.

Antiphonae.1. In te sperantes

hos et pro te morientes,Coeloram Domine

conservabis benedicte.2. In mundo corde

permanserunt sine sorde,In terra Domini' consistunt ergo locandi.

3. Pro plebis facinoreTe Christe deprecantur,Qui in suo sanguine

Pro te rubricantur.Responsoria.

2, Ex terrenis inquilinisFiunt cives coelici,Dum necantur a lupinisViris viri angelici,

Per quos Slavi sunt doctrinisDocti roris mellici

Et erepti a latrinisCarceris Eumenici.

Y. Vindica, Domine, sanguinemsanctoriim tuorum, qiii effususest.

3. Eja vos triumphatoresPro nobis intercediteEt perversitatis moresIn nobis corrigite,t adjutos vestra preceDens, Creator omnium,

Et ablutos ab hac faecePerducat in empyreum.V. pud Christum vota nostra

promovete precihits.1. militantis ecclesiae

Capitanei fortissimi,triumphantis militiae,

Phaleratores doctissimi,

Sancte Ansuere cum tuis sociis,Hos precibus vestris defendite,Quos in vestro servitioHumiliterCognoscitis permanere.

V. pud Christum patrociniisvestris adjiivemur semper.

Ad Landes.Antiplionae.

1. Praecinctus fortitudineDominus regnavit,

Qui suos pulchritudineSanctos decoravit.2. Serviet in jubiloDeo plebs fidelis,

Qui sanctos a periculoLiberat et a poenis.

3. Adhaeserunt DominoMartyrium sitientes,

Cujus in servitioSteterunt vigilantes.

4. Sancti et humiles cordeHymnum dicite Deo.5. In collegio sanctorum

Laudetur rex eorum.Ad Benedictus.

A. Gaude, Ratzeburgensis ecclesia,Divinitus inspecta,A deitatis dementiaMedullitus electa,Quae sanctorum sanguinePulchre rubricaris,Quorum nunc juvamineMire gubernaris.

in 2. Vesperis.Ad Magnilicat.A. Mirantur cives coelici

Et Spiritus tartareiStupent, quod baec fragilisNatura sit tam agilis,Quod cum tanta gloriaIn passionis victoriaAd coeli transit gaudia.


50/274

46Ansuere, vir nobilis,Cum quater Septem sociis

Pro Dobis preces fundereVelis et inteiidere,Quod annuis devotiouibusTua festa recolimus.

Brev. Sleswicense imp. Parisiis 1512. Dasselbe Officium befaud sichauch in dem 1506 zu Lbeck g^edruckten Breviarium Ratzeburgense, von demein Exemplar nicht mehr bekaimt ist.14. De sancto Arniafirilo.

1 11 1 . V e s p e r i s.Ad Mag-nificat.

A. Armagili meritis,Christa, da demeritisPromereri merito,t sint cum emeritoIn coelesti curia,Ubi laus et gloria.


Exsultantes adoremusChristum regem et laudemus,Qui hodie coronavitArmagilum, quem amavit.

In 1. Xocturno.Antiphonae.

1. Gloriosa prosapiaIn majori BritanniaTraxit natalitiaBeatus Armagilus.

2. Vir magnae scientiae,Vas omnis munditiae,De bono in meliusCrescebat quotidie.

3. Christi cultor jugiterOrdinatus presbyterContra cuncta vitiaDimicavit fortiter.

Responsoria.1. Puer dum adhuc scholarum

Exerceret studia,Operatus est suarum

Virtutum primordia,

V. A sodali, quem presserunt,Frigus, febris, abscesserunt

Solo tactu pallii.2. Prorsus dimissis omnibus,

Quae obviant coelestibus,Britannorum in partibusTransfretat cum sodalibus;

V. Prece regis est profectusIn Galliam et effectus

Ejus secretarius.3. Deo placens, cunctis gratus,

Regali palatioMoram fecit vir beatusSex annorum spatio,

V. Per quem Dens magnaliaMulta fecit in Gallia

Sex annorum spatio.In 2. Nocturno.

Antiphonae.1. Cunctis membris impotentemCurat claudum deposcentem

Ejus alimoniam.2. Vir benignus caeco flentiVisum reddit contidentiDe ejus auxilio.3. Signis sancti divulgatis

Adsunt, quo it, villis, stratisIntirmorum agmina.

Responsoria.1. De regis licentia

Redonensi patriaDato oratorioIt festinus cum gaudio,

V. Quo spretis mundi [gaudiis]Signis effulsit variis.


51/274

_ 47 2. Villa quaedam, per quam ibat,

Tota fere plebs peribatNee non animaliaAquarum penuria;V. Quo audito baculoTerra fixo populo

Fns divus exsiliit.3. Die quadam exspectabat

Opern sancti, quam optabat,Multitudo languentiumStaus ante domus ostium;

V. Yir benignus pietateHos remisit sanitateCunctis prius reddita.In 3. Nocturno.

Antiplionae.1. Juxta montem habitabat

Serpens ingens, qui, dum flabat,Suo flatu morti dabat

Terrae ejus incolas.2. Prece plebis inclinatus,

Qui reclinat declinatus,Monstru

Documents

Dreves. Analecta Hymnica Medii Aevi. 1886. Volume XIII