Upload
arantzabadaia
View
1.245
Download
12
Embed Size (px)
Citation preview
IRAKURGAIA
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
Bizia iraunaraztea
Lehen irakurgaiaAntzinarotik gaur egun arte, bizitza nola sortzen den enigmari erantzuteko hipotesi asko formulatu dira.1640an, Jan Baptista van Helmont zientzialaria, arratoiak sortzeko errezeta bat proposatzera heldu zen: “Zorriak, kaparrak, arkakusoak eta zomorroak bezalako izakiak gure ostalariak eta auzokideak dira, baina gure errai eta gorotzetatik jaiotzen dira. Zeren eta izerdiz bustiriko arropa gariarekin batera aho zabaleko ontzi batean jartzen badugu, hogeita bat egunen buruan usaina aldatzen da, eta legamiak, barruko arropatik sortua eta gariaren azalak zeharkatuz, garia arratoi bihurtzen du”. Van Helmonten arabera, giza-izerdiak ezinbesteko indar gisa jokatzen zuen garia arratoi bihurtzeko.Ideia hau “berezko sorrera” kontzeptuan oinarritua sortu zen, denbora luzez iraun zuena. Berezko sorreraren kontrako lehenengo esperientzia zientifikoa Francisco Redik burutu zuen 1668an, eta honek, deskonposizioan zeuden haragi-ontzietan agertzen ziren zomorro zuriak euli larbak zirela eta ontziak estali gabe zeudenean bakarrik agertzen zirela erakutsi zuen. Hala ere, zientzialari askok ez zituzten Rediren ondorioak onartu zomorroak oxigeno ezagatik agertzen ez zirela uste baitzuten, funtsezko “ezinbesteko printzipioa” animalia hauen garapenerako.
Van Helmont
Edukien eskema
Bizia iraunaraztea
Izaki bizidunak eta bizi-funtzioak
Izaki bizidunen konposizio kimikoa
Ezaugarriak
Zelula
HistoriaNeurria eta formaEgitura eta konposizioaMotak
Elikadura zelularra
EzaugarriakAutotrofoaHeterotrofoa
Zelula- ugalketa
EzaugarriakSailkapenaGai genetikoaMitosia HASIERA
Izaki bizidunak
Izaki bizidunen bizi-funtzioak
IZAKI BIZIDUNON ANTOLAKETA
ELIKADURA
ARNASKETA
HONDAKIN-SUSTANTZIAK ASKATZEA
BIZI-FUNTZIOAK
INGURUNE-ALDAKETEIERANTZUTEA
HAZKUNTZA
UGALKETA
Izaki bizidunak
Izaki bizidunen bizi-funtzioak
IZAKI BIZIDUNON ANTOLAKETA
ELIKADURA
ARNASKETA
HONDAKIN-SUSTANTZIAK ASKATZEA
BIZI-FUNTZIOAK
INGURUNE-ALDAKETEIERANTZUTEA
HAZKUNTZA
UGALKETA
Izaki bizidunak
Izaki bizidunen bizi-funtzioak
ELIKADURA
ENERGIAGAIA
ITZULI
Izaki bizidunak
Izaki bizidunen bizi-funtzioak
ARNASKETA
Oxigenoa
Ura
Gai organikoa
Karbono dioxidoa
Energia
ITZULI
Izaki bizidunak
Izaki bizidunen bizi-funtzioak
HONDAKIN-SUBSTANTZIAK
ASKATZEA
Karbono dioxidoa
Ura
Amoniakoa
Arnas-aparatua
Iraitz-aparatua
ITZULI
Izaki bizidunak
Izaki bizidunen bizi-funtzioak
INGURUNE-ALDAKETEI
ERANTZUTEA
EGUNA
GAUA
ITZULI
Izaki bizidunak
Izaki bizidunen bizi-funtzioak
HAZKUNTZA
ITZULI
Izaki bizidunak
Izaki bizidunen bizi-funtzioak
UGALKETA
ITZULI
Izaki bizidunen konposizio kimikoa
Ura
Gatz mineralak
BIOMOLEKULA INORGANIKOAK BIOMOLEKULA
ORGANIKOAK
Gluzidoak Lipidoak
Proteinak
Azido nukleikoak
Polisaka-ridoak
Monosaka-ridoak
Gantza
Glizerola
Gantz-azidoak
Aminoazidoak
Proteina
Nukleotidoa
Azido nukleikoa
Zelularen ezagutza historikoa
1666
Robert Hooke
Mikroskopioa
1675
Anthony van Leeuwenhoek
Mikroskopioa
Animaliakuloak
1838
Matthias J. Schleideneta
Theodor Schwann
TEORIA ZELULARRA
Zelula da:
- Izaki bizidunen egitura-unitatea
- Izaki bizidunen funtzio-unitatea
1855
Rudolf Virchow3.
printzipioa TEORIA
ZELULARRA
-Zelula oro, zatiketagatik, aurretik existitzen den beste
zelula batetik dator.
Kortxoa
Arrautza
Mikroskopioa
Zelulen neurria eta forma
Zelula
Zelula
Mikrometro 1 (μm)
0,001 milimetro da (mm)
Kloroplastoa Lisosomak
Erretikulu endoplasmatiko
leuna eta izurtsua Zentrosoma
Bakuoloak
Golgi aparatua
Erribosomak
Mitokondrioa
Zelulen egitura eta konposizioa
Animalia-zelula
Landare- zelula
1
1
2
2
3
3
4
4
5
5
6
6
7
7
8
1
Mintz plasmatikoa
Zitoplasma
Material genetikoa 2
3 4
5 6
7 8 Mintz plasmatikoa
Material genetikoa
Pareta zelularra
Zitoplasma
Zelula motak
Zelula prokariotoa Zelula eukariotoa
Landare-zelula Animalia-zelulaBakterioa
Nukleoa
Material genetikoa
Material genetikoa
Ez dute nukleorik
Elikadura zelularraren ezaugarriak
Ameba
Mantenu-gaiak
FAGOZITOSIA
KATABOLISMOA
ANABOLISMOA
SAKATU IRUDIA HANDITZEKO
Elikadura zelularraren ezaugarriak
METABOLISMOA
Katabolismoa
Substantzia organiko
konplexuak Energia
Substantzia bakunak
ITZULI
Elikadura zelularraren ezaugarriak
METABOLISMOA
Anabolismoa
Energia
Substantzia organiko bakunak
Substantzia organiko
konplexuak
ITZULI
Elikadura autotrofoa
1
2
3
4
SAKATU ZENBAKIAK HANDITZEKO
Eguzki-argia O2
H2O
CO2
Gatz mineralak
Elikadura autotrofoa
Materiaorganiko bakuna
ITZULI
1
Elikagai inorganikoen sarrera
FOTOSINTESIA
O2
Elikadura autotrofoa
Materia organiko bakuna
ITZULI
2
Energia
Katabolismoa
ARNASKETA ZELULARRA
CO2
Elikadura autotrofoa
ITZULI
3
Karbono dioxidoa kanporatzea
Beste funtzio batzuk
Elikadura autotrofoa
Materiaorganiko konplexua
EnergiaMateria
organiko bakuna
ITZULI
Anabolismoa
4
Elikadura heterotrofoa
1
2
3
4
SAKATU ZENBAKIAK HANDITZEKO
Elikadura heterotrofoa
1
Elikagai organikoen sarrera
ITZULI
Materia organiko bakuna
Elikadura heterotrofoa
2
ITZULI
Materiaorganiko bakuna
Katabolismoa
ARNASKETA ZELULARRA
O2
H2O
CO2
Energia
Elikadura heterotrofoa
3
ITZULI
Karbono dioxidoa kanporatzea
CO2
Elikadura heterotrofoa
4
ITZULI
Materia organiko bakuna
Anabolismoa
Beste funtziobatzuk
Energia
Materiaorganiko
konplexua
Materia organikoa
Oxigenoa
Gatz mineralak
Ura
Eguzki-argia
Eguzki-argia
Karbono dioxidoa
Fotosintesia
CO2H2O
O2
ELIKADURA AUTOTROFOA
Karbono dioxidoa
Ura
Gatz mineralak
Materia organikoa
Oxigenoa
KLORO-PLASTOA
Materia organikoa Oxigenoa
Karbono dioxidoa Ura
Arnasketa zelularra
MITOKONDRIA
Karbono dioxidoa Ura
ELIKADURAHETEROTROFOA
ELIKADURA AUTOTROFOA
CO2H2O
O2
Energia
OxigenoaMateria organikoa
Energia
Ugalketa zelularra
ORGANISMO UNIZELULARRA
ORGANISMO PLURIZELULARRAK
Zelula ama
Zelula alabak
Biztanleriaren tamaina handitzea
Hazkundea
Zatiketa zelular motak
Bipartizioa Pluripartizioa
Gemazioa Esporulazioa
Esporak
Onddo, alga, goroldio eta garoetan
Protozoo batzuetan
Legamietan
Bakterio eta protozooetan
Zelula eukariotoa
Gai genetikoa eta kromosomak
Nukleoa
Kariotipoa (gizakia)
Kromatina
Zatiketa zelularra
baino lehen Kromosomak
46 kromosoma
Mitosia
M
I
T
O
S
I
A
R
E
N
F
A
S
E
A
K