ANATOMİ VE FİZYOLOJİ

“Anatomi Fizyoloji Dersi sunusu”

© Bu Sunu’ya ait tüm Haklar Atlas Yayınevine aittir. Hiçbir şekilde üçüncü şahıslara verilemez

Ünite 1: Vücudun Temel Yapısı

• KONULAR

1. Anatominin Bölümleri

2. Tıbbi Terimler

3. Anatomik Duruş, Anatomik Düzlemler, Eksenler, Vücudun Bölümleri, Vücut Boşlukları, Yönler

ANATOMİ NEDİR ?

• ANATOMİ; vücudu oluşturan organların yerini, şeklini, yapısını ve bu organlar arasındaki yapısal ve görevsel ilişkileri inceleyen bilim dalıdır.

• Anatomi: Ana + Temnein (Yunanca)

• Ana: İçinden, ayrılmış

• Temnein: Kesmek, ayırmak

• Dissection: Kesmek (Latince)

• Keserek ayırma, parçalama anlamına gelmektedir. Anatomi teriminin Latince’deki karşılığı disseksiyondur. Disseksiyon terimi günümüzde, kadavranın bölgelere ayrılması ve bu bölgelerin kesilerek incelenmesi yöntemi için genel bir ifade olarak kullanılmaktadır.

FİZYOLOJİ

• İnsan vücudunu oluşturan organların işlevlerini bu işlevlerle ilgili vücutta oluşan olay ve değişiklikleri inceleyen bilim dalıdır.

Neden Anatomi???????

• Anatomi bilmeyen doktorlar köstebekler gibi belirsiz mezarlar açarlar.

• Gemi kaptanı için pusula ve harita ne ise bir doktor içinde anatomi odur.

• Sağlık ordusu veya insan ile ilgilenen herkes insan anatomisini en iyi şekilde öğrenmeye mecburdur.

ANATOMİ TARİHÇESİ

• En eski temel medikal

Bilimidir.

• Anatomiyle ilgili ilk yazılı kayıtlar eski Yunan’da Hippocrates (M.Ö. 460-377) ile başlar. Hippocrates’in kafa kemikleri ile ilgili tanımlamaları günümüzde de geçerlidir.

• Aynı dönemlerin bir başka hekimi olan Aristoteles’de anatomi ile ilgili tanımlamalarda bulunmuştur.

• Ünlü Yunan hekimi Galenos (M.S. 130-200) ölü hayvan disseksiyonlarına ağırlık vermiştir. Daha sonra insanlarda da tanımlanmış olan periferik sinirler, eklemler ve kaslar üzerinde gözlemler yapmıştır. Galenos’un anatomik oluşumları ve çeşitli hastalıkları tanımladığı eseri orta çağın sonlarına kadar kullanılmıştır.

• M.S. 980-1037 yıllarında yaşayan ve Avrupalılar tarafından Avicenna ismi ile tanınan İbn-i Sina “Tıp Kanunu” kitabında anatomi ve fizyoloji ile ilgili konulara da yer vermiştir.

• İbn-i Sina eserlerinde Hippocrates ve Galenos’un görüşlerinden de yararlanmıştır.

• Anatominin kurucusu kabul edilen Andreas Vesalius (1514-1564) insan ölüsü incelemiş ve vücut yapısını araştırmıştır. 1543 yılında yazdığı “De Humani Corporis Fabrica”adlı eseri Avrupa ülkelerinde uzun yıllar anatomi ders kitabı olarak kullanılmıştır.

İlk fizyoloji kitabını XVII. yy. da Descartes yayınlamıştır.

Fizyoloji, bir bilim dalı olarak XVIII yy. dan itibaren Abrech Von Haller tarafından tanımlanmıştır.

William Harvey XVII yy. da kan dolaşımını tanımlamış, kalbin görevlerini açıklamıştır.

MAZHAR PAŞA (1845-1920) ülkemizde modern anatominin kurucusudur.

Ülkemizde fizyoloji alanında ilk bilim adamı DR.

MEHMET ŞAKİR PAŞA’dır.

Anatominin Bölümleri • MAKROSKOPİK ANATOMİ (GROSS ANATOMİ):

İnsan vücudunu oluşturan yapıların ve organların herhangi bir mikroskoba ihtiyaç duymadan gözle görülebilen şekliyle inceleyen anatomi dalıdır. Bu amaçla kullanılan temel eğitim aracı, ilaçlanarak doku özelliklerinin uzun zaman kalıcılığı sağlanan ölü insan vücududur (kadavra).

• SİSTEMATİK ANATOMİ: Organizmayı organ topluluklarından oluşan sistemlere (Hareket sistemi, dolaşım sistemi gibi.) ayırıp, incelemeyi esas tutar. Bu öğretim modelinde bir sistem içindeki organlar ve doku grupları belirli bir sırayla öğretilir.

• BÖLGESEL ANATOMİ: Vücut bölgelere (baş bölgesi, göğüs bölgesi gibi) ayrılarak buralarda yer alan doku ve organlar dıştan içe incelenir.

• MİKROSKOPİK ANATOMİ: Vücudu oluşturan organlardan özel teknikler ile alınarak boyanan doku örneklerini mikroskop altında inceleyen bilim dalıdır.

Histoloji; dokuların yapısını inceleyen anatomi dalıdır.

Sitoloji; histolojinin bir bölümü olarak da kabul görmekte olan hücre bilimidir. Hücreyi oluşturan yapıların ayrıntılı olarak incelenmesini temel alır.

• GELİŞİMSEL ANATOMİ: İnsan vücudunun şekillenmeye başladığı ilk andan ölümüne kadar geçirdiği evreleri ve normal yapısal değişiklikleri inceler. Doğum öncesi dönemi anatomisi, çocukluk dönemi anatomisi, erişkin dönemi anatomisi, yaşlılık dönemi anatomisi gibi alt dallara ayrılır.

• RADYOLOJİK ANATOMİ: İnsan vücudunun değişik radyolojik teknikler ile görüntülenerek incelenmesidir.

Tıbbi Terimler

• Terim

• Bir sözcüğün bilim, sanat, politika vb. alanlarda kullanıldığında aldığı anlamdır.

• Tıp alanında kullanılan sözcüklere ‘tıbbi terimler’ denir.

• Tıp terimleri Yunanca ve Latincedir. Terimler kök halinde veya ön ekli ve son ekli olarak kullanılır.

Tıbbi Terimler • Kök: Anlamlı en küçük dil birimidir. Köke ön ek, son ek

getirilerek anlamlı sözcükler oluşturulur.

• Örneğin; ‘Os’ kök sözcüktür ve kemik anlamındadır. Bu sözcüğe ‘tologia’ son eki getirilerek ‘ostologia’ yani kemik bilimi sözcüğünü oluşturabiliriz.

• Ön ek: Kökün önüne gelerek yeni sözcük oluşturan eklerdir.

• Son ek: Sözcüğün sonuna gelerek yeni sözcük oluşturan eklerdir.

• Tıbbi-anatomik terimlerle ilgili düzenlemeler ilk olarak 1895 yılında Basel’de (İsviçre) uluslar arası düzeyde yapılan bilimsel toplantılarla belirlenmiştir. Bu toplantılarda 30.000’den fazla sayıya ulaşan anatomi terimlerinde sadeleşmeye gidilmiş, Latince temel alınarak terim sayısı 4.500 dolayına indirilmiştir. Tüm dünyada ortak olarak kullanılan bu terimler Nomina Anatomica isimli kitaplarda toplanmıştır.

Anatomik Duruş, Düzlemler, Eksenler,

Vücudun Bölümleri, Vücut Boşlukları

Yönler

Anatomik Duruş (Anatomik Pozisyon) • Ayakta dik duran, yüzü bize dönük, gözleri ile

karşıya bakan, baş ve gövdesi dik, kolları yanlarda aşağıya sarkık, avuç içi öne bakan, ayakları birleşik bir şekilde duran kişinin pozisyonuna normal anatomik duruş denir

Anatomik Düzlemler 1. Frontal (Alın) düzlem

2. Median (Orta) düzlem

3. Transvers (Enine) düzlem

• Orta düzlem (Median –Sagittal düzlem):

Vücudun uzun ekseni

boyunca, yere dik olarak

önden arkaya veya

arkadan öne doğru

geçirilen, vücudu sağ-sol

iki eşit yarıma bölen

düzlemdir.

• Alın düzlemi (Frontal –Koronal düzlem): Sağdan sola ve soldan sağa doğru sagital düzleme dik açı yapacak şekilde geçen düzlemdir.

• Vücudu ön-arka olarak eşit olmayan iki parçaya ayırır.

• Enine düzlem (Transvers-Horizontal-Aksiyal düzlem):

• Vücudun herhangi bir yerinden, yere paralel olarak geçirilen düzlemdir.

• Vücudu üst ve alt olarak eşit olmayan iki parçaya ayırır.

Tasarılı Eksenler • İnsan vücudundan geçen ve eklemler

çevresinde oluşan hareketlerin tanımlanmasında kullanılan yönlerdir. Hareket esnasında yer değiştirmeyen noktaları birleştiren doğruya eksen (axis) denir.

Üç temel anatomik eksen vardır.

• Dikey eksen (Vertikal eksen)

• Ön-arka enine eksen (Sagittal eksen)

• Sağ-sol enine eksen (Transvers eksen)

• Dikey eksen (Vertikal eksen): Vücutta baştan ayaklara doğru, yere dik olarak geçirilen eksendir.

• Ön-arka enine eksen (Sagittal eksen): Ok yönünde, vücudun önünden arkasına veya arkasından önüne doğru, yere paralel olarak geçirilen eksendir.

• Sağ-sol enine eksen (Transvers eksen): Vücudun sağından soluna veya solundan sağına yere paralel olarak geçirilen eksendir.

Vücudun Bölümleri

İnsan vücudu 1. BAŞ, (CAPUT) 2. BOYUN, (COLLUM) 3. GÖVDE, (TRUNCUS), 4. ALT VE ÜST TARAFLAR (Ekstremiteler) Üst ekstremiteler Alt ekstremiteler

1-BAŞ (CAPUT-KAPUT): Vücudun en üst bölümünü oluşturur. Kafa ve yüz bölgelerinden oluşur. Solunum ve sindirim organlarının başlangıç kısımları, beyin, gözler, kulaklar, ağız ve burun’u ihtiva eder.

2-BOYUN (COLLUM-KOLLUM): Baş ve gövde arasında uzanan vücut bölümüdür. Boyunda tiroid ve paratiroid bezi, yutak, gırtlak, soluk borusu ve yemek borusu bulunur.

3-GÖVDE (TRUNCUS-TRUNKUS): Göğüs (thorax), karın (abdomen), leğen (pelvis) apış arası (perine), sırt-bel bölgelerinden oluşur.

Göğüs (Thorax): Boyun ve karın arasında yer alan üst gövde bölümüdür. Önde göğüs kemiği, arkada sırt omurları ve yanlarda kaburgaların sınırladığı bölümden oluşur.

Karın (Abdomen): Göğüs ve pelvis arasında yer alır. Gövdenin en geniş kısmıdır. Önde ve yanlarda karın kasları; arkada, bel omurları ile çevrili bölümden oluşur.

Pelvis (Leğen): Gövdenin en alt kısmında bulunan bölümüdür. Ön ve yanlarda, kalça kemikleri; arkada kuyruk sokumu kemiği ile çevrili bölümdür.

4-ÜST TARAFLAR-ÜST YANLAR-EKSTREMİTELER;

Üst ekstremiteler gövdeye her iki yandan omuz ile

bağlıdır.

Omuz

Kol

Ön kol

El bölgelerinden oluşur.

5-ALT TARAFLAR-ALT YANLAR-EKSTREMİTELER;

Alt extremiteler her iki alt yandan gövdeye bağlanırlar.

o Kalça

o Uyluk

o Bacak

o Ayak bölümlerinden oluşur.

Vücut Boşlukları

• Vücudumuzda kemik, kas ve zarlarla çevrili boşluklar (cavity- cavum) vardır.

• Bu boşluklar vücudun ön tarafında (ventral boşluk) ve arka tarafında (dorsal

boşluk) konumlanmıştır.

Dorsal Boşluklar-ARKA

1- Kafatası boşluğu (Cavum cranii):Kafatası kemiklerinin çevrelediği, içerisinde beyin, beyincik, hipofiz ve epifiz bezinin yer aldığı boşluktur.

2- Spinal boşluk (Cavum spinalis- canalis vertebralis): Omurga içinde yer alan ve kafatası boşluğunun devamı şeklinde olan boşluktur. Bu boşlukta omurilik yer alır.

Ventral Boşluklar-ÖN BOŞLUK

Göğüs boşluğu, karın boşluğu ve pelvis boşluğudur.

1- Göğüs boşluğu (Cavum thoracica): Ön tarafta göğüs kemiği, arkada sırt omurları, ön yan ve arkada kaburgaların çevrelediği boşluktur. Göğüs boşluğunu karın boşluğundan diyafragma kası ayırır.

• Göğüs boşluğunda; akciğerler, kalp, yemek borusu ve soluk borusu bulunur. Ana atardamar (aort), üst ana toplardamarı ve alt ana toplardamarın göğüs bölümü bu boşluktan geçer. Göğüs boşluğunun iç yüzeyi ve akciğerlerin üzeri plevra denilen zarla kaplıdır.

Ventral Boşluklar-ÖN BOŞLUKLAR

2- Karın boşluğu (Cavum abdominalis): Arkada bel omurları üstte diyafragma, ön arka ve yanlarda kasların çevrelediği boşluktur.

Karın boşluğu içinde; karaciğer, safra kesesi, pankreas dalak, ince ve kalın bağırsaklar, böbrekler, böbrek üstü bezleri, aort ve alt ana toplardamarın karna ait bölümleri bulunur.

Ventral Boşluklar-ÖN BOŞLUKLAR

3- Leğen (Pelvis) Boşluğu

• Kalça kemikleri ile omurganın alt kısmı olan sakrum ve kuyruk kemiklerinin çevrelediği boşluğa pelvis boşluğu denir.

• Pelvis boşluğunda mesane (idrar torbası) rektum (sindirim borusunun

dışa açılan bölümü),

kadın ve erkek cinsiyet

organları bulunur.

YÖNLER

YÖNLER

UYGULAMA ÇALIŞMALARI

Aşağıda verilen çalışmaları yaparak konuyu tekrar ediniz.

1. Anatomi ve fizyoloji nedir? Tanımlayınız.

2. Vücudun bölümlerini çizdiğiniz resimde gösteriniz.

3. Vücut boşluklarını yazınız.

4. Anatomik düzlem ve eksenleri çizerek tanımlarını birer kez yazınız.

5. Yön ve yer bildiren terimleri tablodan ikişer kez yazınız.

BÖLÜM 2 TIBBİ TERİMLER

Konular

1. Tıbbi Terimlerde Kök Kavramı

2. Tıbbi Terimlerin Temel Yapıları

3. Terimlerin Tekil ve Çoğul Durumları

4. Tıbbi Terimlerde Ünsüzlerin Okunuşu

5. Tıbbi Terimlerde Ön Ekler

6. Tıbbi Terimlerde Son Ekler

• Terim: Bir sözcüğün bilim, sanat, politika vb. alanlarda kullanıldığında aldığı anlamdır.

• Tıbbın bütün alanlarında tıbbi terimler kullanılır. Tıp alanında kullanılan sözcüklere “tıbbi terimler”denir.

• Tıbbi Terminoloji: İnsan anatomisi ve fizyolojisini (organları, sistemleri ve işlevlerini) vücut bölgelerini, hastalıkları, klinik uygulamalar ile birlikte, tanısal görüntüleme ve laboratuvar testlerini, ameliyatları ve tanıları açıklayan terimlerden oluşur.

• Terminolojinin ana amacı; herkes tarafından aynı şekilde kullanılan, yazılan, söylenen ve anlaşılan bir dil oluşturmaktır. Her ülkede tıp eğitimi veren kurumlarda anadildeki karşılıkları ile birlikte öğretilir.

• Tıbbi terimlerin çoğu Latince ve Yunanca kökenlidir.

• Tıbbi anatomik terimlerle ilgili ilk düzenlemeler 1895 yılında Basel’de (İsviçre) uluslararası düzeyde yapılan bilimsel toplantılarla belirlenmiştir.

• Basel Nomina Anatomica (BNA) olarak adlandırılan bu toplantılarda anatomi terimlerinde sadeleştirmeye gidilmiş, 30000’i aşkın terim Latince temel alınarak 4.500 dolayına indirilmiştir.

• Tüm dünyada ortak olarak kullanılan bu terimler Nomina Anatomica isimli kitaplarda toplanmıştır.

Tıbbi Terimlerde Kök Kavramı • Herhangi bir yapım eki almamış sözcüklere kök denir.

• Kök; anlamlı en küçük dil birimidir. Köke ön ek ve son ek getirilerek anlamlı sözcükler oluşturulur. Bütün tıbbi terimler en az bir kökten oluş-muştur. Kökler alacağı eklerle farklı anlamlar kazanmaktadır.

Örnek: Ren (böbrek),

• Cardio (kalp),

• Cranium (kafa),

• Arter (atardamar),

• Hema (kan),

• Gaster (mide),

Değerli Eğitimcilerimiz, sunumların tamamına ulaşmak için yayınevimiz ile irtibata geçiniz.

Atlas Sağlık Yayınları Gsm : 533 745 49 44 bilgi@asmlyayin.com