แผนการสอนบทท9 (3 คาบ)

ความคดรวบยอด

มนษยเปนสตวโลกทแตกตางจากสตวชนดอนๆ ในคณลกษณะหลายประการ คณลกษณะทสำาคญท แตกตางจากสตวอนกคอ การคดและการใชภาษาในการตดตอสอสาร ความสามารถของมนษยในการใชภาษา ตดตอสอสารกบบคคลอน เกยวของอยางใกลชดกบความสามารถในการคดของมนษย เพราะมนษยใชภาษา

เปนเครองมอในการสอความคดจากคนหนงไปยงบคคลอนๆ ภาษาและการคดจงมความสมพนธกนอยางใกลชด

จดประสงคการเรยนร

1. บอกคำาจำากดความของการคดได2. อธบายความแตกตางของการคดแบบตางๆ ได

3. อธบายเกยวกบลกษณะ และการวดความคดแบบสรางสรรคของมนษยได

4. รความหมายและเขาใจธรรมชาตของภาษา5. อธบายความสมพนธระหวางภาษา และการคดของมนษยได

6. จำาแนกความแตกตางระหวางโครงสรางของภาษาสองชนดได7. จำาแนกความแตกตางระหวางความหมายของคำาสองประเภทได8. ยกตวอยางการใหความหมายของคำาประเภทตางๆ ได

เนอหาวชา

ตามเอกสารประกอบการสอนบทท 9 การคดและภาษากจกรรมการเรยนการสอน

1. ใหนกศกษาชวยกนบอกความหมายของคำาวา การคด ตามทนกศกษาเขาใจ

2. ใหนกศกษาชวยกนคดและบอกวา การคดและภาษามความสำาคญอยางไร

3. บรรยายในหวขอ การคดและภาษา

4. อภปรายกนในประเดนทวา เราจะพฒนาการคดไดอยางไร

5. ใหนกศกษาทำาแบบฝกหดทายบท

สอและอปกรณการสอน

1. แผนใสประกอบการสอน2. แบบฝกหด3. ว ด โอ เทป การบรรยาย

199

การคดและภาษา (Cognition and

การวดและประเมนผล

1. สงเกตความสนใจในการเรยนของผเรยน2. การรวมมอในการทำากจกรรมในชนเรยนของผเรยน3. การอภปรายแสดงความคดเหน4. ตรวจแบบฝกหดทายบท

บทท9 การคดและภาษา

ความเบองตนเกยวกบการคดของมนษย การศกษาถงกระบวนการคดเปนเรองทยาก แตกเตมไปดวยความทาทายมากเรองหนง

ในการศกษาวชาจตวทยา ทงนเพราะการคดเปนพฤตกรรมภายใน ซงถาผคดไมแสดงออกมาเปนพฤตกรรม ภายนอก ผอนกไมอาจรไดวาผคดกำาลงคดอะไรอยหรอไม หรอกำาลงคดเรองอะไรอย เปนตน

เรองทถกเถยงกนมากทสดเรองหนงในการศกษาเรองการคดของมนษยกคอ การรายงานความคด

ออกมาเปนคำาพด (Verbal Report) นน สามารถนำามาเปนขอมลทมประโยชนเกยวกบความ คดของคนไดหรอไม สำาหรบนกจตวทยากลมพฤตกรรมนยมมความเหนวา ขอมลจากการตรวจสอบวเคราะห

200

จต (Introspection) หรอขอมลจากการรายงานความรสกของตนเอง วาเชอถอไดยากมาก ใน ขณะทมนกสำารวจกลมหนงไดทำาการศกษากระบวนการทำางานของสมองและเสนอผลสรปวา การรายงาน

ความคดดวยคำาพดนบเปนแหลงขอมลทดเยยมแหลงหนงทเดยว (Silverman. 1985 : 206)ความหมายของการคด

การคดหมายถง การจดกระทำาทางจตทกอรปขนเพอหาเหตผล ทำาความเขาใจสงแวด

ลอม แกปญหา ทำาการตดสนใจทงทมเปาหมายและไมมเปาหมาย (Bernstein. 1988 : 328) และเปนพฤตกรรมภายในของบคคล ทเกดขนตอเนองมาจากพฤตกรรมการรสกการรบรและการ

จำา การคดเปนการเกดสญลกษณแทนทสงของ หรอวตถ หรอเหตการณตางๆ ขนในสมอง แมขณะทคด สงตางๆ จะไมไดปรากฏอยตรงหนากตาม นกจตวทยาบางทานมความเหนวา การคดเปนกจกรรมทางสมอง

ไมวาผคดจะอยภายใตสภาวะทรสกตว (Conscious) หรอไมรสกตว

(Unconscious) กตาม (Quinn. 1985 : 103) นอกจากนน บางทานก เชอวา การคดเปนการพดกบตนเอง โดยไมจำาเปนตองออกเสยง ในขณะทบางคนเชอวา การคดเปนกระบวน

การจดการกบสญลกษณของสงตางๆ จากหลกฐานทม อยางไรกตาม อาจสรปไดวา การคดเปนกระบวนการ

เชอมโยงระหวางสญลกษณ (Symbols) ของสงเราทมากระตน หรอสญลกษณของสงเราทอยใน ความทรงจำา เชน เมอเราอานโจทยเลขทเปนปญหา ตวหนงสอหรอสญลกษณของสงตางๆ ทเรานำามาเชอม

โยงกน โดยใชความรเดมทอยในความทรงจำาประกอบกน จนไดคำาตอบออกมา การคดเปนพฤตกรรมทแสดงถง ระดบเชาวปญญาของมนษยได การทบคคลจะมความคดใน

ลกษณะใด หรอมความคดอยางไรขนอยกบองคประกอบทางดานวฒภาวะ (Maturation) ซงคอ ระดบความเจรญเตบโตทางดานตางๆ ทถงขดสงสดในแตละระดบอาย ระดบเชาวปญญาและประสบการณเดม

หรอสงแวดลอมทเคยมประสบการณมากอน ทงนจากตวอยางปญหาลกษณะเดยวกน ถาบคคลทมระดบเชาวปญญาตางกนกยอมจะมวธการแกปญหาแตกตางกนออกไปดวย

รปท 9-1 โมเดลแสดงองคประกอบทเกยวของกบกระบวนการจดการกบขอมลการตดสนใจเปน ขนสดทายของกระบวนการกอนทอนทรยจะตอบสนองตอสงเรา ทมา : Bernstein. 1988 : 324

การสงเกตพฤตกรรมการคด

เนองจากพฤตกรรมการคดเปนพฤตกรรมภายในทไมสามารถสงเกตเหนได การคดจงเปนภาวะ

สนนษฐาน (Construct) ซงจะรไดโดยการอนมาน (Infer) จากพฤตกรรมภายนอกดวยวธ 2 วธคอ

201

1. การวดคลนสมอง (Electroencephalogram หรอ ERG) เปนการวดการทำางานของ

คลนสมองดวยกระแสไฟฟาอยางออน ซงสามารถวดไดโดยใชเขมนำาไฟฟาขนาดจว (Micro electrode) 2 อนวางไวบนสมอง 2 จด แลวตอสายมายงเครองวดกระแสไฟฟา ถาคนๆ นน

กำาลงคดอย กจะมกระแสไฟฟาอยางออนเกดขนในสมอง

2. การถามคำาถามใหผถกศกษาตอบ ซงถาเขาตอบออกมาได กแสดงวาเขาคดไดแลว

ประเภทของการคด

การคดแบงออกเปนประเภทใหญๆ ได 2 ประเภท คอ ( กนยา สวรรณแสง. 2540 : 112-114)

1. การคดประเภทสมพนธ (Association Thinking) เปนการคดทไมมจดมงหมายอน

ใด เปนการเชอมโยงระหวางสญลกษณของสงตางๆ ซงอาจจะเปนสงของ วตถ หรอเหตการณตางๆ การคด ลกษณะนไมมขนตอนในการคด ไมตองการผลของการคด ไดแก การคดเกยวกบเรองของตนเอง

(Autistic Thinking) เปนการคดเกยวกบตนเอง คดคนเดยว เปนตน การฝน ทงฝน

กลางวน (Day Dreaming) หรอการสรางวมานในอากาศ และการฝนกลางคน (Night Dreaming) การฝนกลางวนหมายถง การฝนในขณะทบคคลตนอย เชน การฝนวาถกลอตเตอร

รางวลทหนงจะมเงนมากมายไปซออะไรบาง เปนตน สำาหรบบคคลทมการฝนกลางวนบอยครงอาจนำาไปสการ มปญหาทางสขภาพจตได เพราะการฝนกลางวนมกเปนการฝนเพอหลกเลยงจากความเปนจรงทบคคลกำาลง

เผชญอย หรอกำาลงจะตองเผชญ สำาหรบการฝนกลางคน มนกจตวทยาหลายทานไดพยายามศกษา และใหคำา

อธบายไว เชน ฟรอยด มความเหนวา การฝนกลางคน เกดจากความพยายามตอบสนองสงเราของมนษยท มทงภายนอกและภายในรางกาย สงเราภายในรางกายเชน ความหว ความกระหาย การกระหายนำาขณะนอน

หลบ จงทำาใหฝนไปวาไดดมนำา เปนตน

2. การคดแบบมจดมงหมาย (Directed Thinking) เปนการคดแบบทมจดมง หมาย

ซงสวนใหญเปนการคดแกปญหาอยางใดอยางหนง การคดแบบมจดมงหมายประกอบดวย

2.1 การคดเชงวจารณ (Critical Thinking) เปนการคดเพอพจารณาขอเทจ

จรงหรอสภาพการณตางๆ วาถกหรอผด โดยใชเหตผลประกอบการคดวา อะไรเปนเหตอะไรเปนผลเชน การ คดเพอแกปญหาทางคณตศาสตร หรอพจารณาขอความตางๆ วาเปนจรงหรอไม สภาพการณนนถกหรอผด

สงนนดหรอไมดอยางไร หรอการคดเชงตรรกศาสตร ซงประกอบดวย

2.1.1 การคดแบบอนมาน (Deductive Thinking) เปนการพจารณา

เหตผลจากเรองทวไปไปสเรองเฉพาะ และทำาการสรป เชน มนษยทกคนตองตาย นายเบรดเปนมนษย เพราะฉะนนนายเบรดตองตาย เปนตน

2.1.2 การคดแบบอปมาน (Inductive Thinking) เปนการพจารณา

หาเหตผลเฉพาะเรอง และสรปไปสหลกทวไป เชน สมผลนเปรยว เพราะฉะนนสมผลอนๆ ทอยในกระจาดเดยวกนกคงมรสเปรยวดวยเชนกน

2.2 การคดเชงสรางสรรค (Creative Thinking)

202

เปนความสามารถของบคคลทจะมองเหนความสมพนธระหวางความใหม กบความสำาคญของการคด

เหนหรอเหตการณตางๆ (Silverman 1985 : 216) ซงความสามารถในการเหนความ สมพนธของความใหมนนจะสงผลใหบคคลมความคดใหมๆ วธการใหมๆ การแกปญหาใหมๆ หรอ แมกระทงม

ปญหาเรองใหมขนมาอก ผคดทมแนวโนมทจะมองสงตางๆ ในเชงสรางสรรคนน มกจะเปนคนทมความ

สามารถในการหยงเหน (Insight) ทจะแปลรป (Transform) สงทเขากำาลงทำาอย การศกษาวจยแสดงใหเหนวา ความคดเชงสรางสรรคมความสมพนธสงกบระดบเชาวปญญาของ

บคคล ทงนเพราะคนทมความคดเชงสรางสรรคสงในศลปะ วรรณคด วทยาศาสตรและคณตศาสตรมกจะม ระดบเชาวปญญาสงดวย ซงกไมถอเปนเรองทนาแปลกประหลาดใจแตอยางใด ทงนเพราะการทบคคลจะ

สรางสรรคสงหนง เขากจะตองมความรความสามารถในการมองเหนความสมพนธระหวางความคดหนงๆ อย กอนแลว และในการวดระดบเชาวปญญาของมนษย เรากมกจะวดระดบความสามารถในลกษณะเชนนอยดวย

เชนกน อยางไรกตาม กไมจำาเปนเสมอไปวาระดบเชาวปญญาจะสามารถทำานายความคดเชงสรางสรรคของบคคลได

ไดมนกจตวทยาหลายทานศกษาเกยวกบลกษณะของบคคลผมความคดเชงสรางสรรคและแสดง ความเหนวา ลกษณะบคลกภาพมความสำาคญยงตอความคดเชงสรางสรรคของบคคล มการศกษาวจย

มากมายพยายามชใหเหนวา คนทมบคลกลกษณะเชนใดจะมความคดเชงสรางสรรคสง ดงการศกษาของบาร

รอนและฮารรงตน (Siverman 1985 : 220 อางองจาก Barron and Harrington) พบวาผทมความคดเชงสรางสรรคควรจะมลกษณะดงตอไปน

1. มลกษณะเนนเรองสนทรยภาพ

2. มความสนใจในสงตางๆ อยางกวางขวาง

3. ชอบทจะทำาในสงทยาก สลกซบซอน มากกวาสงทงายๆ

4. มพลงงานอยในระดบสง5. มลกษณะเปนอสระ

6. ไมมความกดดน และมความเชอมนในตนเองสง

7. มกมความรสกทเปนสญชาตญาณ

8. มความรสกซงเปนความสามารถเชงสรางสรรคของตนเอง นอกจากน โดยทวไปบคคลทมความคดเชงสรางสรรคมกจะไมมอาการทางประสาท

หรอแสดงการขาดความมนคงทางอารมณมากกวาคนอนๆ อกทงมกจะชอบมความคดใหมๆ อยเสมอ อยางไรกตามในโรงเรยน นกเรยนทมลกษณะเชนนมกจะถกเพงเลงวา เปนคนทยงยาก ทงนเพราะเขามกจะ

ชอบโตแยงกบความคดเหนแบบเกาๆ แตกไมจำาเปนเสมอไปวา จะเปนความคดในทางลบ หรอการไมใหความ รวมมอ ในการคดเชงสรางสรรคนน อาจมอปสรรคเกดขนไดหลายทาง ซงสวนใหญมกจะเกดจากตวบคคล

เปนสำาคญ อปสรรคตางๆ ทอาจเกดขน ไดแก

1. การขาดความรเกยวกบปญหานนๆ

2. นสย (Habit) ประสบการณเดมทผานมามกจะทำาใหบคคลเพาะนสยตางๆ ขนมา ทำาใหแตละบคคลมวธการแกปญหาเฉพาะแบบทแตกตางกนออกไป

จงคำานวณโจทยเลขตอไปน โดยกำาหนดให เครองหมาย + คอการคณ เครองหมาย / คอการ – บวก เครองหมาย คอการหาร และเครองหมาย * คอการลบ

8+2= 9-1= 14-7=9+11= 5+6= 6*5= 4*3= 2*1= 8+3=

203

6/2= 10-5= 7*2=9-3= 12+2= 9+2=7*4= 6/6= 8-4=4+4= 8+5= 9+6= 8-4= 6+6= 8-4=

ทานมวธการคำานวณโจทยตามลำาดบ หรอเลอกทำาการบวกกอน หลงจากนนจงทำาหารลบ คณ และหาร ตามลำาดบ

3. การรบรทผด (Faulty Perception) ประสบกาณในอดตทผานมามกจะทำา

ใหบคคลรบรปญหาโดยนำาเอาประสบการณเดมเขามาเกยวของดวย

4. อปสรรคทเกยวกบการจงใจ (Motivational Blocks) ไดแก1. การมแรงจงใจตำา (Low motivation)2. การมแรงจงใจทสงเกนไป ( Motivation to strong)3. ความรสกตอตานการเปลยนแปลง (Cultural Blocks) บคคล

แตละชน ชาตกจะมรปแบบวฒนธรรมในการดำาเนนชวตทแตกตางกน อนจะนำาไปสวธการคด วธการแกปญหาทแตก

ตางกนได

2.3 การคดแกปญหา (Problem Solving) เปนการคดทมจดมง หมายเฉพาะ

ความคดลกษณะนเรยกวา การใหเหตผล (Reasoning) หรอการคดทมเปาหมาย การคดเชนน จะเกดขนเมอบคคลพยายามแกปญหาทเผชญอย เชน การคดหาวธการซอมเครองรบวทย การคดแกปญหา

ปรศนาอกษรไขว เปนตน ทกครงเมอบคคลพยายามคดหาวธการแกปญหา เขากมกจะพบกบปญหาใหมๆ ให คดอกตอไป ซงจะทำาใหบคคลเกดทกษะในการคดแกปญหาขน ทงนเพราะวธแกปญหาใหมๆ จะเพมความ

สามารถในการใหเหตผล อกทงใหความรใหมๆ ใหกบเขา การแกปญหาในเรองหนงๆ จงเปนพนฐานใหบคคล มองเหนความสมพนธ และเชอมโยงสปญหาอนๆ ตอไปได

การศกษาเกยวกบกจกรรมการคดแกปญหาของบคคล สามารถสรปเปน 3 ขน ตอน (Silverman 1985 : 214) คอ

1. ขนเตรยม (Preparation) เมอบคคลประสบปญหา เขาจะเรม ศกษาปญหานนๆ กอน เพอวเคราะหองคประกอบของปญหา และเขากจะคดตอไปวาจะแกปญหาดวยวธการใด

จงจะประสบผลสำาเรจ ในขนเตรยมนบคคลอาจเปรยบเทยบปญหาทมอยกบปญหาอนๆ ทเขาเคยประสบและ แกไขสำาเรจมาแลว การวจยหลายเรองไดชใหเหนวา ผเชยวชาญในการแกปญหา จะแกปญหาไดอยางรวดเรว

เมอเขาสามารถเชอมโยงปญหาใหมๆ เขากบรปแบบวธการแกปญหาทเคยเกดขนมาในอดต

2. ขนการผลต (Production) ในขนน บคคลจะพยายามหาวธการแก ปญหาทอาจเปนไปได โดยการตรวจสอบขอมลตางๆ เกยวกบปญหาและคนหาขอเทจจรง วธการหรอรปแบบ

การแกปญหาทเขาเคยมประสบการณผานมา และนำาไปเชอมโยงกบปญหาทกำาลงเผชญอย ทงนโดยคอยๆพจารณากำาจดวธการบางวธทคดวานาจะมไดผลนอยทสดออกไปทละวธการกอน

3. ขนการตดสน (Judgment) เปนขนสดทายทบคคลตดสนใจเลอก

204

รปท9-2 ตวอยางการคดแบบแกปญหา(Problem Solving) ทมา : Bernstein. 1988 : 338

วธการแกปญหาเพยงวธเดยว และทดลองแกปญหานน ซงถาการแกปญหาไดผลเปนทนาพอใจกระบวนการ แกปญหากจะจบลงอยางสมบรณ แตถายงไดผลไมเปนทนาพอใจ บคคลกจะหาวธการอนๆ อกตอไป จน

กระทงพบวธการทประสบผลสำาเรจนาพงพอใจ

สำาหรบควนน (Quinn 1985 : 105) เขาเสนอวธการแกปญหา4 ขน ตอน คอ

1. ขนพจารณาปญหา (Define the problem) เปนขนทผเผชญกบ

ปญหาจะตองตระหนกถงปญหาของตน ยอมรบวาตนเองมปญหาเกดขนแลว และพจารณาลกษณะโดยทวไปของปญหาทเกดขน

2. ขนรวบรวมขอเทจจรง (Find the facts) เปนขนทผมปญหาจะตอง

พยายามเกบรวบรวมขอมลทเปนขอเทจจรงเกยวกบปญหาทเกดขนใหมากทสดเทาทจะทำาได

3. ขนพจารณาหาวธการแกปญหา (Look for possible solutions)

เปนการทผทมปญหาคดหาวธการตางๆ ทสามารถนำามาใชแกปญหานนๆ ใหไดมากทสดเทาทจะคดได

4. เลอกวธการแกปญหาและประเมนประสทธภาพ (Choose a solution and evaluate effectiveness) เปนขนทผประสบกบปญหา

เลอกวธใดวธหนงทไดคดไวในขนท3 ทพจารณาแลวเหนวานาจะแกปญหานนๆ ไดดทสด นำามาแกปญหาและตรวจสอบผลการแกปญหาดวยวธดงกลาววาไดผลสำาเรจอยางมประสทธภาพมากนอยเพยงใด

ตวอยาง วธการแกปญหาตามวธการของควนน

นายดนพลกำาลงมปญหา เขาตองการเงนจำานวน2,000 บาท เพอซอเครองมอทดลองทาง

วทยาศาสตรชนหนงทจำาเปนจะตองใชในอก 3 สปดาหขางหนา เขาตดสนใจจะแกปญหานตามขนตอนทควน

นไดเสนอไว4 ขนตอน ของใหทานจงบอกวาพฤตกรรมใดอยในขนตอนใดในการแกปญหาตามการเสนอของควนน

205

ฉนตองการเงน 2,000 บาท

2.4 การคดอยางมเหตผล (Reasoning Thinking) เปนการคดโดยอาศยขอมลตางๆ มาพจารณาหาความสมพนธของขอมล เปนความสามารถ

ในการคดหาเหตผลทงทเปนอปมานและอนมาน (Inductive and Deductive Thinking) การคดหาเหตผลแบบอปมาน เปนการคดโดยอาศยสงเราหลายๆ ประการมาเปนขอมลทจะสรป

เปนกฏหรอหลกการ เชน ใหหาตวเลขตอไปเปนเลขอะไร เชน 2, 4, 8, 16,… การคดหาเหตผลแบบอนมาน เปนการคดโดยมหลกเกณฑ หรอสงทกำาหนดไวแลวมาเปนขอ สรป เชน จำาปน เปนนองของ จำาป จำาป เปนพของ จำาปา

206

ฉนไมมเงนในธนาคาร

ลงของฉนรวย

ธนาคารจดสนเชอสำาหรบนกศกษา

สนามมาแขงอยหนาบานนเอง

รานอาหารตองการพนกงานเสรฟ

เบรดให

1,000 บาทสำาหรบจกรยานของฉน

ฉนไมอยากขอเงนลง

ลงเปนคนตระหน

กวาจะดำาเนนการกเสรจตองใชเวลาถง 3 เดอน

ถาชนะพนน จะไดเงน

2,000 บาท

คนสวนมากมกเสยพนน

พนกงานเสรฟไดทปด

ฉนยงตองใชจกรยานอย

ฉนอาจขอเงนจากลงได

ฉนอาจเสนอเรองขอกและซอหนงสอชาไปหนอย

ฉนอาจชนะพนน

ฉนอาจสมครงานน

ฉนอาจขายจกรยาน

ฉนจะสมครงานนฉนไดงาน ทำาฉนกำาลงจะไดเงน

2,000 บาท

จำาปา เปนนองของ จำาเปลอย จำาปน เปนพของ จำาเปลอย ถามวา จำาปนกบจำาปา ใครเปนพ จำาปกบจำาเปลอย ใครเปนนอง

ความเบองตนเกยวกบภาษา

มนษยเปนสตวโลกทแตกตางจากสตวอน ดวยคณลกษณะหลายประการไดแก ภาษาในการตดตอ สอสาร การคด และการแกปญหา เปนตน ความสามารถของมนษยในการใชภาษาตดตอสอสารกบบคคลอน

ตลอดจนการเกบรวบรวมขอมล ขาวสารตางๆ ในรปของการใชภาษาเกยวของอยางใกลชดกบความสามารถ ในการคดของมนษย ทงนเพราะสตวชนดอนๆ จะไมสามารถถายทอดขอมลขาวสาร จากรนหนงไปยงอกรน

หนง แตสำาหรบมนษยดวยภาษา จงทำาใหสามารถเกบขอมล ขาวสาร และถายทอดไปยงรนลกหลานตอไปได ดวยวธการตางๆ หลายวธ ไดแก การเขยนหรอบนทกไวในหนงสอ การวาด หรอการถายภาพ การเกบขอมล

ในแผนจานแมเหลกสำาหรบเครองคอมพวเตอร เปนตน ดวยเหตนภาษาและการคดจงมความสมพนธกนอยางใกลชดยง

สตวอนๆ โดยทวไปกมการตดตอสอสารกนเชนเดยวกบมนษย เพยงแตมวธการเฉพาะแตละชนดท แตกตางกนออกไป เชน สนขเหา สงโตคำาราม หรอนกบางชนดเปลยนสขนตวเองในฤดผสมพนธ เปนตน

อยางไรกตามรปแบบวธการสอสารของสตวมอยในวงจำากด ในขณะทการตดตอสอสารของมนษย โดยการใช ภาษามรปแบบทแตกตางกนมากมาย และสงททำาใหภาษามความแตกตางกนในการตดตอสอสารแบบตางๆ

อยทการใชสญลกษณ (Symbol) สญลกษณเปนบางสงบางอยางทใชแทนบางสงบางอยาง ภาษาเปนสญลกษณในรปของคำา ทใช

แทนทวตถ สงของ ความคด ตลอดจนความรสกตางๆ กลาวกนวาความสามารถของมนษยในการตดตอ สอสารกนดวยสญลกษณคอ คำาตางๆ หรอรปแบบในการแสดงออกของมนษยเพอการตดตอสอสารกนนน

มมากมายมหาศาล ไมสามารถจำากดของเขตได เชน เราสามารถอธบายใหคนรจกเกาอไดโดยไมตองใหเขา เหนเกาอ หรอเราสามารถอธบายเกยวกบไดโนเสารได โดยแมเราเองกไมเคยเหนไดโนเสาร หรออาจเคยเพยง

เหนจากภาพวาด เทานน ภาษาจงเปนรปแบบของการตดตอสอสารของมนษยทสำาคญ และมความสลบซบซอนยง ปจจบน

เราจะพบวา มภาษาในรปแบบตางๆ มากมาย เชน รหสโทรเลข (Morse Code) สำาหรบสง ขาวสารทางไปรษณย การเขยนชวเลข (Shorthand) ตวโนตดนตร หรอสญลกษณทาง

คณตศาสตร ลวนสรางขนเพอวตถประสงคในการตดตอสอสารเฉพาะแบบ ภาษาพด (Verbal Language) จดเปนระบบสญลกษณเบองตนทงายทสดทมนษยสวนใหญใชในการตดตอสอสาร

กน นอกจากภาษาพดแลว มนษยยงใชระบบสญญาณอนๆ อกมากมายในชวตประจำาวน เชน สญญาณไฟฟา หรอภาษาจากกรยาทาทาง (Body Language) สำาหรบคนหหนวกเปนตน

ภาษาทมนษยใชนน เปนเครองมอสำาหรบการแลกเปลยนความคดเหน เปนการถายทอด ประสบการณ ตลอดจนการรบรตางๆ และเพอใหภาษาสามารถสอสารไดตามความมงหมาย คำา

(Words) และสญลกษณอนๆ ทเกยวของจะตองมลกษณะและความหมายทเปนมาตรฐานเดยวกน อยางไรกตามสำาหรบบคคลทไมไดพดภาษาเดยวกนกอาจตดตอขาวสารตางๆ กนไดโดยการใชการแสดงออก

ทางกรยาทาทาง (Gesture Expression) หรอการแสดงออกทางใบหนา (Facial Expression) เปนตน

จากการศกษาวจยมากมาย นกจตวทยาไดพบขอเทจจรงอนหนงวา ความแตกตางทางสงคมจะ สะทอนถงภาษาทใชดวยและแมแตในกลมคนทพดภาษาเดยวกน ความหมายของคำาพดกอาจเปลยนแปลงไป

ตามกาลเวลา สถานท เหตการณ หรอเนอหาทกำาลงสอสารกนอยได ซงลกษณะเชนนอาจนำาไปสปญหาและอปสรรคในการตดตอสอสารระหวางกนได

ในสมยหนงนกจตวทยามความเชอวา องคประกอบทางภาษาศาสตร เชน โครงสรางของภาษา ไมมความเกยวของกบพฤตกรรมของบคคล แตในระยะตอมา ความเชอดงกลาวกไดเปลยนแปลงไป จน

กระทงไดมสาขาของการศกษาแขนงใหมเกดขน คอ จตวทยาภาษาศาสตร

(Psycholinguistics) ซงเปนวชาทศกษาถงความตอเนอง และการใชภาษา ตลอดจนความสมพนธระหวางภาษากบพฤตกรรม

207

โครงสรางของภาษา

ภาษาเปนระบบหนงของการตดตอสอสาร เมอเราใชคำาวา ภาษา เรามกหมายถง ภาษาพด หรอภาษาเขยน ทงๆ ทยงมภาษาในรปแบบอนๆ อกมากมาย เชน ระบบเครองหมายทใชในดนตร

และคณตศาสตร อยางไรกตามในบทตอไปน จะอธบายเนนเฉพาะภาษาในรปแบบของภาษาพด และภาษาเขยนเทานน

ภาษาไมวาจะเปนภาษาใดกตาม ลวนมโครงสราง กลาวคอ มองคประกอบทถกจดรวมไวอยางเหมาะ สม เพอใหสอความหมายกนได โครงสรางของภาษามหนาทแสดงความสมพนธระหวางองคประกอบตางๆ

เหลานน โครงสรางของภาษาทแสดงความสมพนธขององคประกอบตางๆ จะอยในระดบทสามารถแบงออกได

เปน 2 ระดบ คอ

1. The Semantic level ทงในภาษาพดและภาษาเขยน องคประกอบพนฐานของการ

สอสารกนคอ คำา ความสมพนธระหวางคำาและสงของทคำาบงความหมายจะเกดขนในระดบทเรยกวา

Semantic level คอ คำาจะชวยใหคนสามารถอธบาย จดลำาดบประสบการณ สรปรวมไปยง

สงอน หรอแยกแยะสงตางๆ ซงสตวอนๆ ไมสามารถทำาได (Bernstein. 1999 : 239)2. The Syntactic level หรอ Syntax ของภาษา คอ วถทางทคำา

ถกจดรวมเปนวล ประโยคยอย ประโยคหลก ทงนเพอใหไดความหมายทชดเจน และตรงตามความตองการทจะสอสารมารทสด

ในภาษา เชน ภาษาองกฤษ การจดลำาดบคำา (Word order) เปนองคประกอบทสำาคญอยางยง

ของSyntax เชน ถาเราตองการจะใชคำา4 คำา คอ horse , Tom , stabled , the เพอชใหเหนวาบคคลมการแสดงออกบางสงบางอยางทเกยวของกบสตว เรา

กจะจดประโยควา Tom stabled the horse. แตถาเรารวมคำาทง4 อกรปแบบหนง ความหมายกจะเปลยนแปลงไปทนท เชน The horse stabled Tom.

Tom, the stabled horse. Tom horse stabled the

จากการจดลำาดบคำาทง4 คำาในรปแบบใหม3 รปแบบขางตน จะเหนวา ประโยคแรกมความหมาย

ทยอนกลบกบประโยคเดม คอ Tom stabled the horse. ซงความหมายดจะไม สามารถเปนจรงได แตเมอพจารณาจากการจดลำาดบคำา กถอวาถกตองตามหลกๆไวยากรณของประโยค

สวนในตวอยางทสอง ประโยคเดมถกเปลยนเปนวลทชใหเหนวา มามชอวาทอมและตวอยางทสาม เปนการจด ลำาดบของคำาทผดหลกไวยากรณทกรปแบบ จงไมสามารถใหความหมายอนใดได ในภาษาองกฤษ การจด

ลำาดบคำา จงมความสำาคญยงตอความหมายทเกดขน

ความหมายของคำา

คำาทใชในแตละภาษา มกมความหมายเกนหนงความหมาย เชน ในภาษาองกฤษคำา

วา fast ในแตละประโยคตอไปน จะมความหมายทแตกตางกนออกไป

She run very fast.The boy was fast asleep.He fasted 3 days.The racetrack is fast.

208

จากประโยคขางตนจะเหนวา ประโยคแรกมความหมายวา เธอวงเรวมาก ในประโยคทสองมความ

หมายวา เดกผชายหลบสนท (deep sleep) สวนในประโยคทสามมความหมายวา ชายคนหนง

ไมไดนอนเปนเวลา 3 วนแลว และในประโยคสดทายมความหมายวา ลวงสำาหรบการแขงมานนมสภาพทดมากและมาควรจะวงไดเปนอยางด

เวลาและสถานท กเปนตวแปรทสำาคญอกตวหนง ททำาใหความหมายของคำาอาจเปลยนไปได นอกจากนน ในกลมคนบางกลมกมกจะมคำาเฉพาะทใชกนในกลมของตน ทงนเพอความเขาใจตรงกน สำาหรบ

สมาชกในกลมเดยวกน หรอเพอยนระยะเวลาในการทจะตองอธบายยดยาว หรอเพอใหผใชรสกเปนกลมพเศษ

ทแตกตางไปจากกลมอนๆ อนจะนำาไปสความรสกการเปนสวนหนงของกลม (in-group) เปนตน โดยทวไปความหมายของคำาแบงออกเปน 2 ประเภทคอ

1. ความหมายทชดแจง (Denotative Meaning) เปนความหมายตรงตามรปศพทหรอ

ตามทไดบญญตไวในพจนานกรม มลกษณะเฉพาะเจาะจง และเปนทรกนโดยทวไป เชน เกาอ กคอเครองใช

ชนดหนง สำาหรบนงม4 ขา ทำาดวยไม เปนตน

2. ความหมายทไมชดแจง (Connotative Meaning) เปนความหมายทผพดแทรก

อารมณ ความรสกสวนตวเขาไปดวย อาจมความหมายเฉพาะตวผพด หรอผใชเอง หรอกลมคนทพดคำาๆนนกได

ขนตอนของพฒนาการทางภาษา (Stage of Language Development)

เมอสนวยทารก เดกใชภาษาพดไดแลว แตยงไมถกตองสมบรณดเทาผใหญ เดกจะ ขดเกลาสำานวน เรยนและเลยนแบบภาษาใหถกตองจนใชงานไดด ในชวยระยะวยเดกตอนตน เมอสนสดระยะ

นไมวาเดกชาตไหนสามารถพดภาษาแมของตนเองไดดเทาผใหญ วย 6 ขวบเปนระยะสดทายของพฒนาการ

ภาษาพด (Speech) นอกจากภาษาพดแลว เดกบางคนเรมพฒนาภาษาเขยนและเรมอานหนงสอ เพราะกลามเนอเลกของเดกและสายตาเรมพฒนาพอใชงานไดแลว การพฒนาทางภาษาจนมประสทธภาพน

เปนเหตการณทสำาคญสำาหรบชวตเดก เพราะเปนเครองมอสำาหรบการเรยนรวชาตางๆ เมอเขาโรงเรยนเปน เครองมอในการตดตอสมาคมเกยวของกบผอน เปนเครองมอสอความรสกความคดระหวางตนเองและกบ

บคคลอนๆ ชวยทำาใหเขาใจโลก สงคม ชวต และบคคลดขนกวาวยเดก การพฒนาภาษาของเดกจะเรวชาเพยงใด ขนอยกบองคประกอบหลายประการ เชน จำานวนพนอง

เพศ (หญงพฒนาภาษาเรวกวาชาย) ลกษณะเศรษฐกจและสงคมของครอบครว ขนาดของครอบครว สตปญญาของเดกเอง ความเอาใจใสตอเดกจากบคคลในครอบครว เดกในวยนชอบพดถงตนเอง และพด

กบตนเอง(ในบางครง) ชอบพดถงกจวตรประจำาวนของเขา กจกรรมของผทเกยวของกบเขา หรอผทเขารจก

พฒนาการทางภาษาพดมลำาดบขนตงแตวยทารก จนถงระยะวยเดกตอนตน ม 5 ขนดงน (ศร เรอน แกวกงวาล.2530 : 99 -101)

ขนท1 ขนปฏกรยาสะทอน (Reflexive Vocalization) การใชภาษาของเดกในระยะน คอตงแตคลอดถงอายหนงเดอนเปนแบบปฏกรยาสะทอน เทยบ

เทากบภาษาหรอการสอความหมายของสตวประเภทอนๆ เสยงนเปนไปโดยอตโนมตและไมมความหมายในขน แรก แตเมออายราวหนงเดอนลวงแลวทารกอาจเปลงเสยงตางกนไดตามความรสก เชน ชอบ ไมชอบ งวง

หว ฯลฯ

ขนท2 ขนเลนเสยง (Babbling Stage) อายเฉลยของทารกในขนนคอ ตอจากขนท1 จนถงอายราว8 เดอน อวยวะในการเปลงและฟง

เสยง เชน ปาก ลน ห เรมพฒนามากขน เปนระยะททารกไดยนเสยงผอนและเสยงตนเอง สนกและสนใจ

209

ลองเลนเสยง (Vocal Play) ทตนเองไดยน โดยเฉพาะเสยงของตนเอง แตเสยงทเปลงกไมม ความหมายในเชงภาษา ระยะนทารกทกชาต ทำาเสยงเหมอนกนหมด ชวงนเปนชวงทสำาคญตอนหนงใน

กระบวนการพฒนาบคลกภาพ เดกเรมมความนกคดวาตนเปฯบคคลหนงซงไมเหมอนกบสงแวดลอมรอบตว เขา เชน ขวดนม หมอนทหนนนอน เขามบคลกภาพพเศษโดยเฉพาะ แมเสยงทเดกเปลงยงคงไมเปนภาษา

แตกมความสำาคญในกระบวนการพฒนาการพดเพราะเปนระยะทเดกไดลองทำาเสยงตางๆ ทกชนด เปรยบ เสมอนการซอมเสยงซอ ของนกเลนซอทแทจรง

ขนท3 ขนเลยนเสยง (Lalling Stage) เปนระยะทารกอายประมาณ 9 เดอน เขาเรมสนกทจะเลยนเสยงผอน นอกจากเลนเสยงของ

ตนเอง ระยะนประสาทรบฟงพฒนามากยงขน จนสามารถจบเสยงผอนพดไดถถวนยงขน ประสาทตาจบภาพ การเคลอนไหวของรมฝปากไดแลว จงรจกและสนกทจะเลยนเสยงผอน ระยะนเขาเลยนเสยงของตนเองนอย

ลง การเลยนเสยงผอนยงผดๆ ถกๆ และยงไมสจะเขาใจความหมายของเสยงทเปลงเลยนเสยงผใหญ เดกห หนวกไมสามารถพฒนาทางดานภาษามาถงขนน ขนนเปนระยะททารกเรมพดภาษาแมของตน

ขนท4 ขนเลยนเสยงไดถกตองยงขน (Echolalia) ระยะนทารมอายประมาณ 1 ขวบ ยงคงเลยนเสยงผทแวดลอมเขา ทำาไดถกตองมากยงขน เลยน

เสยงตนเองนอยลง แตความหมายของเสยงไมแจมชดนก

ขนท5 ขนเหนความหมายของเสยงทเดกเลยน (True Speech) ระยะนทารกอายตงแต 1 ขวบขนไป ความจำา การใชเหตผล การเหนความสมพนธของสงททารก

ไดรเหนพฒนาขนแลว เชน เมอเปลงเสยงแม กรวาคอผหญงคนหนงทอมชดแลตน การพฒนามาถงขนน

เปนไปอยางบงเอญ (Accident) แตตอมาจากการไดผลทพอใจและไดผลทไมพอใจ ทำาใหการเรยนความสมพนธของเสยงกบความหมายกาวหนาสบไป

ในระยะตอนแรกๆ เดกพดคำาเดยวกอน ตอมาจงอยในรปของวลและรปของประโยค ตงแตยงไมถก ตองตามหลกไวยากรณไปจนถงถกหลกไวยากรณของภาษานนๆ นกภาษาศาสตรไดทำาการคนควาวจยจากเดก

ทพดภาษาตางๆ ทวโลกเหนพองตองกนวา การพฒนาการทางภาษาตงแตขนทหนงถงทหาดงกลาวมาขางตน อยในระยะวยทารก สวนในระยะทเดกเขาใจพดและใชภาษาไดโดยอตโนมตเหมอนผใหญนน อยในระยะวยเดก

ตอนตน เมออายประมาณ 6 ขวบขนไป การพฒนาการทางภาษา จนสามารถใชในการดำาเนนชวตประจำาวนไดดนนเปนเหตการณทสำาคญ

สำาหรบชวตเดก เพราะภาษาเปนเครองมอทสำาคญในการพฒนาการดานสงคม สตปญญา และอารมณ เดก ทใชภาษาไดอยางมประสทธภาพยอมไดเปรยบเมอเขาโรงเรยน และไปใชชวตนอกบาน

ความผดปกตในดานการพฒนาภาษาพด

เกดจากหลายสาเหต เชน อาการผดปกตของระบบสมองและประสาท ทบงคบควบคม อวยวะทเกยวกบการพด หหนวกทำาใหไมสามารถไดยนเสยงทผอนพด เมอไมไดยนเสยงกไมสามารถเลยนผ

อนเพอพดเอง มสาเหตอนๆ อก เชน ความบกพรองทางกาย อาการตงเครยดทางอารมณทำาใหหมดความสนกทจะฝกฝนการพดกเปนสาเหตอกประการหนง

เดกบางคนอาจพดตดอาง การตดอางเกดขนไดจากสาเหตหลายประการเชน

1. เตบโตชาผดปกต สมองชา

2. มอารมณประเภทตางๆ รนแรงเกนสมควร เชน ตนเตน หวาดกลว วตกกงวล เศราโศกเสยใจ ระวงตวเองมากเกนไป

3. สมองคดเรวเกนกวาทจะพดออกมาไดทน4. ถกลอเลยนทำาใหสญเสยความมนใจในตนเอง ประหมา ไมแนใจ เครงเครยด เพราะถกผใหญ

กวดขน ถกวางอำานาจขมมากเกนไป

210

คำาถามทายบท

1. การคดเปนพฤตกรรมชนดใด?2. การคดหมายถง?3. การวดคลนสมอง เพอสงเกตพฤตกรรมการคดของมนษย เปนการศกษาพฤตกรรมชนดใด?4. การฝนกลางวนจดอยในการคดประเภทใด?5. บคคลทสามารถนำาเศษวสดเหลอใช เชน กระปอง กลอง เศษกระดาษ มา

ประดษฐเปนของใชหรอของเลน ทใชประโยชนไดอก แสดงวาคนๆนมความสามารถในการคดแบบใด

6. จงบอกความแตกตางระหวางคำาทมความหมายชดแจง และคำาทมความหมายทไมชดแจง?7. ถาทานตองการหาความหมายทแทจรงของคำาวา สญลกษณ ทานจะหาความหมายทชดแจงได

อยางไร และทานจะหาความหมายทไมชดแจงไดอยางไร?

211

เอกสารอางอง

1. คณาจารยภาควชาจตวทยา มหาวทยาลยเชยงใหม.(2535). จตวทยาทวไป. เชยงใหม. มหาวทยาลยเชยงใหม.

2. ถน แพรเพชร. การศกษาความสมพนธระหวางการอบรมเลยงดเดกกบความคดสรางสรรค และความเกรงใจของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 ในเขตการศกษา 3. ปรญญานพนธ

การศกษาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, 2517.3. ศรเรอน แกวกววาล. 2530 จตวทยาพฒนาการ. สำานกพมพประกายพรก. กรงเทพฯ4. Bernstein. D. A. and others. (1988) Psychology. Boston : Houghton Mifflin Company.5. Biehler, Robert F. and Snowman, Jack. Psychology Applied to Teaching. 4th ed., Boston : Houghton Miffin Company, 1982.6. Bigge, Morris L. and Hunt, Maurice P. Psychological Foundations of Education. 3rd ed., New York : Harper & Row, 1980.7. Darley, John M. et al. Psychokogy. New Jersey : Prentice-Hall, Inc., 1981.8. Detterman, Douglas K. and Sternberg, Robert J. How and how Must Intelligence Be Increased. New Jersey : Ablex Publishing Corporation, 1982.9. Feldman. R. S. (1996) Understanding Psychology. (4thed.) New York : McGraw Hill,Inc.10. Halonen. J. S. and Santrock. J. W. (1996) Psychology. (2nded.) Boston : The McGraw-Hill Companies,Inc.11. Hilgard, Ernest R., Atkinson, Rita L. and Atkinson, Richard C. Introduction to Psychology. 7th ed., New York : Harcourt Brace Jovanovich, Inc., 1979.12. Matlin. M. W. (1995) Psychology. (2nded.) : Holt Rinehart and Winston, Inc.

212

13. McConnell, James V. Understanding Human Behavior : An Introduction to Psychology. 4th ed., New York : Holt, Rinehart and Winston, 1983.14. Quinn, Virginia Nichols. Applying Psychology. Simgapore : McGraw-Hill Book Company, 1984.15. Silverman, Robert E. Psychology. 5th ed., Englewood Cliffs, New Jersey : Prentice- Hall, Inc., 1985.

213