รายงานผลโครงงานสขศกษาและพลศกษา เรอง บาตกประคบสมนไพร

จดท าโดย เดกหญงรไฟดา มะล เดกหญงฟาอซะ หะยเดง เดกหญงนสรน แยการซง

ครทปรกษา ครถวลย สวรรณอนทร ครอบดลราซค ดอรานง

โรงเรยนบานตะโละหะลอ

ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษายะลา เขต 1

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

บทคดยอ

พชสมนไพร เปนสงทอยคคนไทยมานบพนป แตเมอการแพทยแผนปจจบนเรมเขามามบทบาทในบานเรา สรรพคณและคณคาของสมนไพรอนเปนสงทเรยกไดวาภมปญญาโบราณกเรมถกบดบงไปเรอยๆ และถกทอดทงไปในทสด ซงมวตถประสงคเพอ 1. ศกษาวธการปฏบตในการรกษาอาการปวดเมอยของนกเรยนและครโรงเรยนบานตะโละหะลอ 2. เผยแพรขอมลไปยงชมชนใกลเคยงได ผลการวเคราะหขอมลปรากฏผลดงน 1. ในการท าโครงงานประคบสมนไพรนน กลมของขาพเจาไดส ารวจนกเรยนและครภายในโรงเรยนวาใครปวดเมอยตามรางกายบาง โดยเมอท าโครงงานเสรจกลมของขาพเจาไดท าการประคบตามรางกายผทปวดเมอย หรอบางคนอาจจะท ารางตดคางอยกสามารถสวมใสรองเทาทมลกประคบอยดานในของรองเทา ผลปรากฏวาอาการปวดเมอยของผททดลองอาการดขนตามล าดบ 2. กลมของขาพเจาเมอไดทดสอบกบนกเรยนและครภายในโรงเรยนบานตะโละหะลอ ซงไดผลในการปฏบต กลมของขาพเจาจงไดท าเอกสารเผยแพรไปยงชมชนใกลเคยงและไดผลตอบรบเปนอยางด จงท าใหโครงงานนประสบผลส าเรจ

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

กตตกรรมประกาศ

กลมของขาพเจาข อขอบพระคณผจดท าประคบสมนไพร ชมชนทชวยแนะน าวธการปองการปวดเมอยตามรางกาย และขอขอบพระครทปรกษาทใหค าแนะน าเรองการปองกนการปวดเมอยตามรางกาย

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

สารบญ

เรอง หนา บทคดยอ ก กตตกรรมประกาศ ข สารบญ ค บทท 1 บทน า 1 บทท 2 เอกสารทเกยวของ 3 บทท 3 วธการด าเนนงาน 12 บทท 4 ผลการศกษาคนควา 15 บทท 5 สรปผลและขอเสนอแนะ 17 บรรณานกรม 18 ภาคผนวก 19

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

บทท 1

บทน า

แนวคด ทมาและความส าคญของเรอง

ในยคปจจบนประชาชนโดยทวไปมปญหาทางดานสขภาพอนามยเปนอยางมาก เนองจากมการเปลยนแปลงทางสงคมเปนอยางมาก โดยภายในโรงเรยนคณครและนกเรยนปวดเมอยกลามเนอเปนอยางมากซงเปนภาวะอนกอใหเกดความ ร าคาญ และมผลตอการด าเนนชวตประจ าวน ซงอาจม มลมาจากหลายสาเหต เชน การกระทบกระแทก เคลดหรอขอพลก และการใชกลามเนอในการท างานเปนเวลานาน เปนตน

ยาประคบสมนไพร การประคบดวยสมนไพร เปนวธการบ าบดรกษาของการแพทยแผนไทยอกวธหนง ซงใชควบคกบการนวดไทย คอ มกท าการประคบหลงจากนวดเสรจแลว ผลของการรกษาดวยการประคบสมนไพร เกดจากผลของความรอนทไดจากการประคบและผลจากการทตวยาสมนไพรซมผานชนผวหนงเขาส รางกาย

ผลของความรอน จากการประคบทมตอการรกษา คอ ชวยท าใหเนอเยอพงผดยดตวออก , ลดการตดขดของขอตอ , ลดการเกรงตวของกลามเนอ , ลดปวด , ชวยลดการบวมทเกดจากการอกเสบของกลามเนอ เอน และขอตอ หลงการบาดเจบ 24 – 28 ชวโมง และชวยเพมการไหลเวยนของโลหต

ผลของสมนไพร สมนไพรทใชในต ารบยาลกประคบ มแตกตางกนไป แตตวยาหลก ส าคญ ๆ จะคลายกนในทนจะยกมาเปนตวอยาง 1 ต ารบ คอ ต ารบยาประคบแกปวดเมอยเคลดขดยอก (ต ารบของโครงการฟนฟการนวดไทย มลนธสาธารณสขกบการพฒนาและคณะ)

ผาบาตกเปนนวตกรรมของโรงเรยนและผาบาตกสามารถท าผลตภณฑตาง ๆ ได ดงนนกลมของดฉนจงไดเลงเหนถงความส าคญของผาบาตกจงไดท าผลตภณฑขน อาทเชน รองเทา ถงมอ และเสอ เพอประคบรางกายทเกดจากการปวดเมอยของรางกาย

กลมของขาพเจาจงไดเลงเหนความส าคญของการบรรเทาอาการปวดเมอยตามรางกาย จงไดท าโครงงานเรองประคบสมนไพร

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

จดมงหมายของการศกษา 1. เพอศกษาวธการปฏบตในการรกษาอาการปวดเมอยของนกเรยนและครโรงเรยนบานตะโละหะลอ 2. เพอเผยแพรขอมลไปยงชมชนใกลเคยงได ผลทคาดวาจะไดรบจากโครงงาน 1. บรรเทาอาการปวดเมอย 2. ชวยลดอาการ บวม อกเสบ ของกลามเนอ เอน ขอตอ หลง 24-48 ชวโมง 3. ลดอาการเกรงของกลามเนอ 4. ชวยใหเนอเยอ พงผด ยดตวออก 5. ลดอาการตดขดของขอตอ 6. ลดอาการปวด 7. ชวยเพมการไหลเวยนของเลอด 8. ท าใหเสนอแนะวธการรกษาอาการปวดเมอยและสามารถปฏบตวธการปฏบตในการใชลกประคบทงทประคบทางรางกายและการสวมใสรองเทาไดอยางถกตอง

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

บทท 2

เอกสารทเกยวของ ผาบาตก ผาบาตกหรอผา ปาเตะ เปนค าทใชเรยกผาชนดหนงทมวธการท าโดยใชเทยนปดในสวนทไมตองการใหตดส และใชวธการแตม ระบาย หรอยอมในสวนทตองการใหตดส *ค าวา “บาตก” ( Batik ) เดมเปนค าภาษาชวา ใชเรยกผาทมลวดลายเปนจด ค าวา “ตก”มความหมายวา เลกนอย หรอ จดเลกๆ มความหมายเชนเดยวกบค าวา “ตรตก” หรอ “ตารตก” ดงนนผาบาตก จงมความหมายวา ผาทมลวดลายเปนจดๆ ดางๆ *แหลงก าเนดผาบาตก การท าผาบาตกมมานานตงแตโบราณรวม 2000 ปมาแลว ประเทศทท าผาบาตกจนมชอเสยงไดแกประเทศ อนโดนเซย แหลงก าเนดผาบาตกมาจากไหนยงไมเปนทยต นกวชาการชาวยโรปหลายคนเชอวา ผาบาตกมในอนโดนเซยกอนแลวจงแพรหลายไปในอนเดย แตอกหลายคนเชอวามาจากยปตหรอเปอรเชย แมวาจะมการคนพบผาบาตกทมอายเกาแกในประเทศอนๆ ทงอยปต อนเดย จน และญปนแตบางคนยงเชอวา ผาบาตกเปนของดงเดมของอนโดนเซยและยนยนวาศพทเฉพาะทเรยกวธการและขนตอนในการท าผาบาตก กเปนศพทภาษาอนโดนเซยแทงขผงชนดทใชเขยนลายกเปนของอนโดนเชย สทใชยอมกมาจากพชทมในอนโดนเซย แทงขผงชนดทใชเขยนลายกเปนของอนโดนเซย ไมเคยมในอนเดยเลย เทคนคทใชในอนโดนเซยสงกวาทท ากนในอนเดย และจากการศกษาคนควาของ N.J.Kron นกประวตศาสตรชาวดตช กสรปไววา การท าโสรงบาตกหรอโสรงปาเตะ เปนวฒนธรรมดงเดมของเอเซยตะวนออกเฉยงใตกอนตดตอกบอนเดย จากการศกษาของบคคลตาง ๆ อาจกลาวไดวา แมวาจะมการคนพบลกษณะผาบาตกในดนแดนอนๆ นอกจากอนโดนเซย แตกคงเปนลกษณะเฉพาะทองถน วธการปลกยอยจะแตกตางกน ตามวธการท าผาของชาตตางๆ ทจะท าใหมลวดลายสสน ผาบาตกของอนโดนเซย นาจะมก าเนดในอนโดนเซยเอง คงไมไดรบการถายทอดจาดชาตอน ในทางกลบกนระยะตอมา วธการท าผาบาตกของอนโดนเซย ไดรบการเผยแพรไปยงชาตอนๆ สวนมากท าผาโสรงบาตกนน คงมก าเนดจากอนโดนเซยคอนขางแนนอน การท าผาบาตกในระยะแรกคงท ากนเฉพาะในหมชนชนสงหรอท าเฉพาะในวง แต กมผใหความเหนขดแยงวา นาจะเปนศลปะพนบานใชกนเปนสามญ ผทท าผาบาตกมกจะเปนผหญงและท ากนหลงจากวางจากการท านาในครสตศตวรรษท 12 ประชาชนชวาไดปรบปรงวธการผาบาตก แกไขวธการผสมส แตทงนกววฒนาการมาจากความรดงเดม ใน

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

ครสตศตวรรษท 13 การท าผาบาตกผกขาดโดยสลตาน และถอวาการท าผาบาตกเปนศลปะใน ราชส านกเปนผผลต ผาบาตกในยคนเรยกวา “ คราทอน ” ( Kraton ) เปนผาบาตกทเขยนดวยมอ ( Batik Tulis ) แตเมอผาบาตกไดรบความนยมมากขนและมลกคามากมาย การท าผาบาตกกไดขยายวงกวางมากขน การผกขาดโดยครอบครวสลตานกสนสดลง ศลปะการท าผาบาตกไดแพรหลายไปสประชาชน โดยทวไป ผาบาตกในระยะแรกมเพยงสครามและสขาวในครสตศตวรรษท 17 ไดมการคนพบสอนๆอก เชน สแดง สน าตาล สเหลอง สตาง ๆ เหลานไดมาจากพชทงสน ตอมากรจกผสมสเหลาน ท าใหออกเปนสตาง ๆ ภายหลงจงมการคนพบสมวง สเขยว และสอน ๆ ในระยะตอมาผาบาตกเปนผาทผานการถายทอด ทางวฒนธรรมจากคนรนหนงไปยงคนอกรนหนงเปนเวลากวา 2,000 ป มาแลว ความนยมในการใชผาบาตกโดยเฉพาะในเกาะชวานนเดมท าใชกบเฉพาะสตร และเดกเทานน ตอมาไดประยกตใชเปนเครองแตงกายของหนมสาวม 3 ชนด 1. โสรง ( Sarung ) เปนผาทใชนงโดยการพนรอบตว ขนาดของผาโสรง โดยทวไปนยมผาหนากวาง 42 นว ยาว 2 หลาครงถง 3 หลาครง ผาโสรงมลกษณะพเศษสวนทเรยกวา “ ปาเตะ ” หมายถงสวนทตองนงใหตรงกบสโพก โดย มลวดลายสสนแปลกตางไปจากสวนอนๆ ในผาผนเดยวกน 2. สลนดง ( Salindang ) หมายถง ผาซงใชนงทบกางเกงของบรษหรอเรยกวา “ ผาทบ“ เปนผาทเนนลวดลายประดบเปนกรอบหรอชาย ผาสลนดง มความประมาณ 3 หลา กวางประมาณ 8 นว สตรนยมน าเอาผาสลนดงคลมศรษะ 3. อเดง ( Udeng ) หรอผาคลมศรษะ โดยทวไปจะเปนรปสเหลยมจตรส ผาชนดนสภาพบรษใชโพกศรษะเรยกวา “ ซรบาน “ ส าหรบสตรจะใชทงคลมศรษะ และปดหนาอกเรยกวา “ คมเบน “ ( Kemben ) ผาอเดงนยมลวดลายทเปนกรอบสเหลยม ผาคลมชนดนไมปดบาและไหล เหมาะส าหรบเกษตรกรทท างานหนก เพอจะไดเคลอนไหวไดสะดวกส าหรบผาสลนดง ภายหลงไดท าขนาดใหยาวขน โดยใชผาหนากวาง 42 นว ยาว 4 - 5 หลา ตอมาไดมการดดแปลงเปนเครองแตงกายอนๆ ได การใชผาบาตกไดนยมใชกนอยางกวางขวางทงบรษ สตร เดก จนกลายเปนเครองแตงกายประจ าชาต แมกระทงเครองแบบนกเรยน นบเปนความพยายามของคนรนตอมา ทไดพยายาม ปรบปรงและพฒนาการท าผาบาตกใหมความกาวหนาไปพรอมๆ กบการพฒนาการดานอน ๆ จนกลายเปนสนคาทถกใจชาวตางชาต ไดจดจ าหนายเปนสนคาออก ซงท าใหผาบาตก และเทคนคการท าผาบาตกแพรหลาย ออกไปสประเทศอน

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

ลกษณะการเลอกผา ผาทน ามาใชท าผาบาตกในยคแรกๆ ใชผาททอขนเองในเกาะชวา โดยทอจากใยฝายดบซงเรยกวา “ ผาคราทอน “ ( Kian Kraton ) ลกษณะเสนใยหนาและหนก ไมเหมาะกบการเขยนเทยนและระบายส ดงนน ภายหลงจงไดมการปรบปรงใหผามลกษณะออน บาง และเรยบ ตอมาเมอมการตดตอคาขายกบองกฤษและฮอลนดา จงมการสงผามาจากตางประเทศมาใช พชสมนไพร

เปนสงทอยคคนไทยมานบพนป แตเมอการแพทยแผนปจจบนเรมเขามามบทบาทในบาน

เรา สรรพคณและคณคาของสมนไพรอนเปนสงทเรยกไดวาภมปญญาโบราณกเรมถกบดบงไป

เรอยๆ และถกทอดทงไปในทสด

ความจรงคนสวนใหญกพอรๆ กนวา สมนไพรไทยเปนสงทมคณคาใชประโยชนไดจรง และ

ใชไดอยางกวางขวาง แตเปนเพราะวาเราใชวธรกษาโรคแผนใหมมานานมากจนวชาแพทยแผน

โบราณทมสมนไพรเปนยาหลกถกลมจนตอไมตด

ภาครฐเรมกลบมาเหนคณคาของสมนไพรไทยอกครงดวยการแถลงนโยบายตอรฐสภาไวเมอ

วนท 21 ตลาคม 2535 วา " ใหมการผสมผสานการแพทยแผนไทยและสมนไพรเขากบระบบ

บรการสาธารณสขของชมชนอยางเหมาะสม"

ความหมายของสมนไพร

สมนไพร หมายถง “พชทใชท าเปนเครองยา” สวน ยาสมนไพร หมายถง “ยาทไดจากสวนของพช สตว และแร ซงยงมไดผสมปรง หรอ แปรสภาพ” สวนการน ามาใช อาจดดแปลงรปลกษณะของสมนไพรใหใชไดสะดวกขน เชน น ามาหนใหมขนาดเลกลง หรอ น ามาบดเปนผงเปนตนมแตพชเพยงอยางเดยวหามไดเพราะยงมสตวและแรธาตอนๆอกสมนไพร ทเปนสตวไดแก เขา หนง กระดก ด หรอเปนสตวทงตวกม เชน ตกแกไสเดอน มาน า ฯลฯ "พชสมนไพร" นนตงแตโบราณกทราบกนดวามคณคาทางยามากมายซง เชอกนอกดวยวา ตนพชตางๆ กเปนพชทมสารทเปนตวยาดวยกนทงสนเพยงแตวาพชชนดไหนจะมคณคาทางยามากนอยกวากนเทานน

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

"พชสมนไพร" หรอวตถธาตน หรอตวยาสมนไพรน แบงออกเปน 5 ประการ 1. รป ไดแก ใบไม ดอกไม เปลอกไม แกนไม กระพไม รากไม เมลด 2. ส มองแลวเหนวาเปนสเขยวใบไม สเหลอง สแดง สสม สมวง สน าตาล สด า 3. กลน ใหรวามรกลน หอม เหมน หรอกลนอยางไร 4. รส ใหรวามรสอยางไร รสจด รสฝาด รสขม รสเคม รสหวาน รสเปรยว รสเยน 5. ชอ ตองรวามชออะไรในพชสมนไพรนนๆ ใหรวา ขงเปนอยางไร ขา เปนอยางไร ใบขเหลกเปนอยางไร

ปจจบนต ารบยาสามญประจ าบานแผนโบราณทกระทรวงสาธารณสขอนญาตใหใชรกษาโรคไดมทงหมด 28 ขนาน เชน - ยาจนทนลลา ใชแกไข แกตวรอน - ยามหานลแทงทอง ใชแกไข แกหด อสกอใส - ยาหอมเทพพจตร แกลม บ ารงหวใจ - ยาเหลองปดสมทร แกทองเสย - ยาประสะมะแวง แกไอ ขบเสมหะ - ยาตรหอม แกทองผกในเดกระบายพษไข

ส าหรบสมนไพรทนยมใชเดยวๆ รกษาอาการของโรคทพบบอยๆ ไดแก - สมนไพรแกไข ฟาทะลายโจร บอระเพด - สมนไพรแกทองเสย กลวยน าวา ทบทม ฝรงดบ - สมนไพรแกไอ มะแวง ขง มะนาว - สมนไพรแกทองอด ทองเฟอ ขมนชน แหวหม กระชาย - สมนไพรชวยใหนอนหลบ ขเหลก ดอกบวหลวง หวหอมใหญ - สมนไพรแกเชอรา กระเทยม ขา ชมเหดเทศ - สมนไพรแกเรม เสลดพงพอนตวเมย และตวผ

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

ลกษณะของพชสมนไพร

"พชสมนไพร" โดยทวไปนน แบงออกเปน 5 สวนส าคญดวยกน คอ 1. ราก 2. ล าตน 3. ใบ 4. ดอก 5. ผล

"พชสมนไพร" เหลานมลกษณะล าตน ยอด ใบ ดอก ทแตกตางกนไปตามสายพนธ แตสวนตางๆ กท าหนาทเชนเดยวกน เชนรากกท าหนาทดดอาหาร มาเลยงล าตนกงกานตางๆและใบกบสวนตางๆนนเองใบกท าหนาทปรงอาหารดดออกซเจน คายคารบอนไดออกไซดออกมา ดอก ผล เมลด กท าหนาทสบพนธกนตอไป เพอท าใหพชพนธนแพรกระจายออกไปเรอยๆไมมทสนสด

สวนตางๆของพชทใชเปนพชสมนไพร

1. ราก รากของพชมมากมายหลายชนดเอามาเปนยาสมนไพรไดอยางด เชนกระชายขมนชน ขง ขา เรว ขมนออย เปนตน รปรางและลกษณะของราก แบงออกเปน 2 ชนด คอ 1.1 รากแกว ตนพชมากมายหลายชนดมรากแกวอยนบ วาเปนรากทส าคญมากงอกออกจาล าตนสวนปลายรปรางยาวใหญ เปนรปกรวยดานขางของรากแกวจะแตกแยกออกเปนรากเลกรากนอยและ รากฝอยออกมาเปนจ านวนมากเพอท าการดดซมอาหารในดนไปบ ารงเลยงสวนตางๆของตนพชทมรากแกวไดแก ตนขเหลก ตนคน เปนตน 1.2 รากฝอย รากฝอยเปนสวนทงอกมาจากล าตนของพชทสวนปลายงอกออกมาเปน รากฝอยจ านวนมากลกษณะรากจะกลมยาวมขนาดเทาๆกนตนพชทมใบเลยงเดยวจะมรากฝอย เชน หญาคา ตะไคร เปนตน

2. ล าตน นบวาเปนโครงสรางทส าคญของตนพชทงหงายทมอยสามารถค ายนเอาไวไดไมใหโคนลมลงโดยปกตแลวล าตนจะอย บนดนแตบางสวนจะอยใตดนพอสมควร รปรางของล าตนนนแบงออกไดเปน 3 สวนดวยกน คอ ตา ขอ ปลอง บรเวณเหลานจะมกงกาน ใบดอกเกดขนอกดวยซงจะท าใหพช มลกษณะทแตกตางกนออกไปชนดของล าตนพช แบงตามลกษณะภายนอกของล าตนไดเปน

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

1. ประเภทไมยนตน 2. ประเภทไมพม 3. ประเภทหญา 4. ประเภทไมเลอย

3. ใบ ใบเปนสวนประกอบทส าคญของตนพชทวไป มหนาทท าการสงเคราะหแสง ผลตอาหารและ เปนสวนทแลกเปลยนน า และอากาศใหตนพชใบเกดจากการงอกของกงและตาใบไมโดยทวไปจะมสเขยว (สเขยวเกดจากสารทมชอวา"คอลโรฟลล"อยในใบของพช)ใบของพชหลายชนดใชเปนยาสมนไพรไดดมาก รปรางและลกษณะของใบนน ใบทสมบรณมสวนประกอบรวม 3 สวนดวยกนคอ 1. ตวใบ 2. กานใบ 3. หใบ ชนดของใบ แบงออกไดเปน 2 ชนด คอ 1. ชนดใบเลยงเดยว หมายถงกานใบอนหนง มเพยงใบเดยว เชน กานพล ขล ยอ กระวาน 2. ชนดใบประกอบ หมายถงตงแต 2 ใบขนไปทเกดขนกานใบอนเดยว มมะขามแขก แคบาน ขเหลก มะขาม เปนตน

4. ดอก สวนจองดอกเปนสวนทส าคญของพชเพอเปนการแพรพนธของพชเปนลกษณะเดนพเศษของตนไมแตละชนด สวนประกอบของดอกมความแตกตางกนตามชนดของพนธไมและลกษณะทแตกตางกนนเปนขอมลส าคญในการจ าแนกประเภทของ ตนไมรปรางลกษณะของดอก ดอกจะตองมสวนประกอบทส าคญ 5 สวนคอ 1. กานดอก 2. กลบรอง 3. กลบดอก 4. เกสรตวผ 5. เกสรตวเมย

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

5. ผล ผลคอสวนหนงของพชทเกดจากการผสมเกสรตวผกบเกสรตวเมยในดอกเดยวกนหรอคนละดอกกได มลกษณะรปรางทแตกตางกนออกไปตามประเภทและสายพนธรปรางลกษณะของผลมหลายอยาง ตามชนดของตนไมทแตกตางกน แบงตามลกษณะของการเกดไดรวม 3 แบบ 1. ผลเดยว หมายถง ผลทเกดจากรงไขอนเดยวกน 2. ผลกลม หมายถง ผลทเกดจากปลายชอของรงไขในดอกเดยวกน เชน นอยหนา 3. ผลรวม หมายถง ผลทเกดมาจากดอกหลายดอก เชน สบปะรด มการแบงผลออกเปน 3 ลกษณะคอ 1. ผลเนอ 2. ผลแหงชนดแตก 3. ผลแหงชนดไมแตก

วธการเกบสมนไพรสวนทใชเปนยา

"พชสมนไพร" มมากมายบางทกอาจจะเอาเปลอกของล าตนมาใชประโยชนในการท าเปนยา หรอบางชนดกเอาดอกมาท าเปนยาแตบางอยางอาจจะตองใชใบกไดหรออาจจะเอาสวนของรากมาท าเปนยากม ดวยเหตนเองการเลอกสวนทจะเอามาใชประโยชนจงมความส าคญมากเชนเดยวกน จะเกบอยางไรจงจะถกวธหรอท าใหคณคาทางยามากทสดไมเสยหายสงทส าคญอยางยง เหนจะไดแก "ชวงเวลาทเหมาะสมในการเกบ "พชสมนไพรเอามาเปนยา" นนเอง การเกบสวนของพชสมนไพรเอามาท าเปนยานนถาเกบในระยะเวลาทไมเหมาะกมผลตอการออกฤทธในการรกษาโรค ของสมนไพรไดนอกจากจะตองค านงถง เรองชวงเวลาในการเกบยาเปนส าคญแลวยงจะตองค านงถงวาการเกบยานนถกตองหรอไม สวนไหนของพชใช เปนยารหรอเปลาดนทปลกพชสมนไพรอากาศ เปนอยางไร การเลอกเกบสวนทเปนยาอยางถกวธการนน จะมผลอยางมากตอประสทธภาพของยาทจะน ามารกษาโรคหากปจจยตางๆ ดงกลาวเปลยนแปลงไป ปรมาณตวยาทมอยในสมนไพรนนๆกจะเปลยนแปลงตามไปดวย ท าใหยาทไดมานนไมเกดผลดในการบ าบดรกษาโรคไดเทาทควร

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

หลกการโดยทวไปในการเกบสวนของพชสมนไพรแบงออกไดดงน

1.เกบรากหรอหว สมควรเกบในชวงเวลาทพชหยดการเจรญเตบโต ใบ ดอกรวงหมดแลวหรอในชวงตนฤดหนาวถงปลายฤดรอน เพราะเหตวาในชวงเวลาน รากและหวมการสะสมปรมาณตวยาเอาไวคอนขางสงวธการเกบกจะตองใชวธขดดวยความระมดระวงใหมาก อยาใหรากหรอหวเกดการเสยหายแตกช า หกขาดขนไดรากหรอหวของพชสมนไพรกม ขา กรชาย กระทอ ขง เปนตน 2.ประเภทใบหรอเกบทงตน ควรจะเกบใบทเจรญเตบโตมากทสดหรอพชบางอยางอาจระบชวงเวลาเกบอยางชดเจน เกบใบออนหรอไมแกเกนไป เกบชวงดอกหรอบานหรอชวงเวลาทดอกบานเปนตน การก าหนดชวงเวลาทเกบใบเพราะชวงเวลานน ในใบมตวยามากทสดวธการเกบกใชวธเดด ตวอยางเชน ใบกระเพรา ใบฝรง ใบฟาทะลาย เปนตน 3.ประเภทเปลอกตนหรอเปลอกราก เปลอกตนโดยมากเกบชวงฤดรอนตอกบชวงฤดฝนประมาณยาในพชสมนไพรมสงและลอกออกไดงายสะดวกในการลอก เปลอกตนนนอยาลอกเปลอกออกทงรอบตนเพราจะกระทบกระเทอนในการสงล าเลยงอาหารของพชจะท าใหตายไดทางทดควร ลอกเปลอกกงหรอสวนท เปนแขนงยอยไมควรลอกออกจากลาตนใหญของตนไมหรอจะใชวธลอกออกในลกษณะครงวงกลมกได สวนเปลอกรากเกบในชวงฤดฝน เหมาะมากทสด เนองจากการลอกเปลอกรากเปนผลเสยตอการเจรญเตบโต ของพชควรสนใจ วธการเกบทเหมาะสมจะดกวา 4.ประเภทดอก โดยทวไปเกบในชวงดอกเรมบาน แตบางชนดเกบในชวงดอกตม เชน กานพล เปนตน 5.ประเภทผลและเมลด พชสมนไพรบางอยางอาจจะเกบในชวงทผลยงไมสมบรณหรอยงไมสกกม เชน ฝรงเกบเอาผลออนมาเปนยาแกทองรวง แตโดยทวไปมกเกบเมอผลแกเตมทแลว ตวอยางเชน มะแวตน มะแวงเครอ ดปล เมลดฟกทอง เมลดชมเหดไทย เมลดสะแก เปนตน

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

5.ประเภทผลและเมลด พชสมนไพรบางอยางอาจจะเกบในชวงทผลยงไมสมบรณหรอยงไมสกกม เชน ฝรงเกบเอาผลออนมาเปนยาแกทองรวง แตโดยทวไปมกเกบเมอผลแกเตมทแลว ตวอยางเชน มะแวตน มะแวงเครอ ดปล เมลดฟกทอง เมลดชมเหดไทย เมลดสะแก เปนตน

ลกประคบสมนไพร

ความหมายของลกประคบสมนไพร ลกประคบสมนไพร คอ การน าสมนไพรหลายๆ ชนดมาหอรวมกน สวนใหญจะเปนยา

สมนไพรทมน ามนหอมระเหย ซงเมอถกความรอนจะระเหยออกมากลายเปนกลน เชน ไพล ขมนชน ขมนออย ตะไคร มะกรด การบร โดยเราสามารถน าเอาสมนไพรเหลานนมาหน ยอยอยางหยาบ ๆ จากนนหอดวยผาดบ แลวน าไปผานกระบวนการความรอนดวยวธการนงไอน าหรอใสไมโครเวฟ เพอใหสมนไพรละลายออกมาเปนตวยาซมเขาใตผวหนงตามรางกาย ถาใชไมโครเวฟจะตองพรมน าใหชมมากกวาการนงดวยไอน า สมยโบราณจะใชเหลาขาวไปพรมดวย เพราะเหลาขาวเปนตวน ายา (หรอกษยยา) เปนการชวยท าใหสมนไพรละลายและซมเขาสผวหนงไดดยงขน การนงระยะแรก จะใชเวลา ประมาณ 10-15 นาท หากใชไมโครเวฟในการอนลกประคบ หามพรมดวยเหลาขาวเดดขาด เพราะอาจท าใหเกดอนตรายได ลกประคบ เปนวธการบ าบดรกษาของแพทยแผนไทย ซงสามารถน าไปใชควบคกบการนวดไทย โดยใชการประคบหลงการนวดหรอประคบพรอมนวดรางกาย

ชนดของลกประคบ ลกประคบม 2 ชนด คอ ลกประคบสมนไพรสดและลกประคบสมนไพรแหง 1. ลกประคบสมนไพรสด

ขอด คอ การใชสมนไพรสดในการปรงลกประคบนน สมนไพรจะมน าอยแลว จงไมจ าเปนตองพรมน ากอนน าไปใช ไมตองตากแหง ไมตองอบฆาเชอ ไมตองกลวขนรา ขอจ ากด คอ เมอปรงลกประคบเสรจแลว ตองรบน าไปใช ไมสามารถเกบไวไดนานในอณหภมปกต ตองเกบในตเยนหรอภาชนะบรรจพเศษ

2. ลกประคบสมนไพรแหง ขอด คอ เกบไวไดนาน สะดวกในการน าไปใช สามารถเตรยมสมนไพรทใชใน การปรงลกประคบไดครบถวนมากขน เนองจากสมนไพรบางชนดไมสามารถหาไดในทองถน ตองหามาจากแหลงอน

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

บทท 3

วธการด าเนนงาน วสด/อปกรณ เขยง มด หมอดนปากเลก เตา ครก ผาดายดบ เชอกดาย กะละมง ทพพ ถาด วตถดบ

1. หวไพล 500 กรม 2. ขมนชน 100 กรม 3. ตะไคร 20 กรม 4. มะกรด (ผว) 100 กรม 5. ใบมะขาม 300 กรม 6. เกลอ 60 กรม 7. การบร 30 กรม 8. พมเสน 30 กรม

สรรพคณ ไพลแกปวดเมอยรางกาย ลดอาการอกเสบ ขมนชนชวยลดอาการอกเสบและแกโรคผวหนง ผวมะกรดมน ามนหอมระเหยแกลมวงเวยน ตะไครจะเปนตวทแตงกลนในระหวางทท าการประคบ ชวยบ ารงหวใจ ใบมะขามเปนตวยาแกอาการคนตามรางกายและยงชวยบ ารงผวหนง เกลอจะเปนตวดดความรอนและน าพาตวยาทงหมดในลกประคบใหซมผานผวหนงไดสะดวกขน การบร พมเสนชวยแตงกลนและบ ารงหวใจ

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

แผนปฏบตงาน 1. ระยะเวลาการด าเนนงาน ใชเวลา 1 เดอน เพอรวบรวมขอมล ศกษา วเคราะห สรปและเสนอแนะเกยวกบการปองกนการปวดเมอยตามรางกายทงของนกเรยน ครและชาวบานใกลเคยง 2. งบประมาณทใชในการท าโครงงาน คาน าวสดอปกรณ ผาบาตก วตถดบ หมอนง คากระดาษ ปากกาและคาใชจายในการจดท ารายงาน จดท าปายนเทศเผยแพรการศกษา รวมเปนเงน 2,000 บาท วธการด าเนนงาน 1. ท าผาบาตก 2. เยบผาบาตกเปนผลตภณฑตาง ๆ 3. ท าสมนไพร 3.1 น าขมนชน หวไพล ตะไคร มะกรดมาลางใหสะอาด ตากใหแหงจนสะเดดน า มะกรดน ามาฝานเอาเฉพาะผว 3.2 น าทงหมดมาหน เสรจแลวใสในครกต าหยาบ ๆ น าไปตากแดดใหแหง ใบมะขามกตากแดดใหแหงดวย 3.3 น าสมนไพรทตากแดดแหงแลวมาผสมกบเกลอ การบรและพมเสน มาผสมคลกรวมกนในกะละมงจนกระทงเปนเนอเดยวกน

3.4 น าสมนไพรทผสมเขาดวยกนแลวมาแบงเปน สวนตาง ๆ ใสลงบนผาดบ ทเตรยมไว ท าเปนลกประคบและเยบเปนแผนประคบเพอใสในผลตภณฑทเยบเสรจแลว วธประคบ

1. น าลกประคบ 2 ลกไปนงในหมอนง (หมอดนหรอหมออลมเนยมธรรมดากได) ประมาณ 15-20 นาท เมอลกประคบรอนใหน าลกแรกไปประคบคนไขตามจดหรอต าแหนงทตองการรกษา 2. เมอลกประคบ หรอแผนประคบ ลกแรกเยนลงน าลกประคบ หรอแผนประคบ ลกแรกกลบไปนงใหม ระหวางรอใหน าลกประคบลกทสองมาประค บแทน ท าสลบกน -ไปมาเพอให ลกประคบหรอแผนประคบรอนอยตลอดเวลา

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

ระยะเวลาทใชในการประคบ จะใชเวลาประมาณ 15 – 20 นาท ตอการประคบ 1 ครง ถามอาการเคลดขดยอก

อาจประคบไดวนละ 2 ครง

ขอควรระวงในการประคบ 1. อยาใหลกประคบทรอนเกนไป โดยเฉพาะกบบรเวณผวหนงทออน บรเวณทมกระดก

ยน หรอบรเวณทเคยเปนแผลมากอน ควรใชผาขนหนรองหรอใชลกประคบอน ๆ 2. ตองระมดระวงในกรณทมผปวยโรคเบาหวาน อมพาต เดกและผสงอาย เพราะมกม

ความรสกตอบสนองชา อาจท าใหผวหนงไหมพองไดงาย ควรใชลกประคบทไมรอนจด 3. หามใชการประคบสมนไพรในกรณทมอาการอกเสบ ปวดบวมแดงรอน ในชวง 24

ชวโมงแรก เพราะจะท าใหบวมมากขนและเลอดออกมากขนได 4. หลงการประคบสมนไพร ไมควรอาบน าทนท เพราะจะไปชะลางยาออกจากผวหนง

และ รางกายยงปรบตวไมทน การเกบรกษาลกประคบ

ลกประคบทท าครงหนง ๆ อาจใชได 3 – 5 วน เวลาเกบควรผงตวยาไวอยาใหอบ ถาเกบในทเยน เชน ตเยน จะท าใหเกบไดนานขน แตถาตวยาบดเสย กไมควรน ามาใชอก ถาพบวาลกประคบแหง กอนใชอาจพรมดวยน าหรอเหลาโรง ถาลกประคบทใชไมมสเหลองของไพลออกมาอก แสดงวายาจดแลว จะใชไมไดผลอก

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

บทท 4

ผลการศกษาคนควา

ในการวเคราะหขอมล ผศกษาไดเสนอผลการวเคราะหขอมลดงน 1. ล าดบขนตอนในการเสนอผลวเคราะหขอมล 2. ผลการวเคราะหขอมล ล าดบขนตอนในการน าเสนอผลวเคราะหขอมล ผรายงานไดด าเนนการวเคราะหขอมลตามล าดบขน ดงน ตอนท 1 วเคราะหศกษาวธการปฏบตในการรกษาอาการปวดเมอยของนกเรยนและครโรงเรยนบานตะโละหะลอ ตอนท 2 วเคราะหการเผยแพรขอมลไปยงชมชนใกลเคยงได ผลการวเคราะหขอมล ตอนท 1 วเคราะหศกษาวธการปฏบตในการรกษาอาการปวดเมอยของนกเรยนและครโรงเรยนบานตะโละหะลอ

ผศกษาไดวเคราะหศกษาวธการปฏบตในการรกษาอาการปวดเมอยของนกเรยนและครโรงเรยนบานตะโละหะลอ ดงปรากฏผลดงน

ในการท าโครงงานบาตกประคบสมนไพรนน กลมของขาพเจาไดส ารวจนกเรยนและครภายในโรงเรยนวาใครปวดเมอยตามรางกายบาง โดยเมอท าโครงงานเสรจกลมของขาพเจาไดท าการประคบตามรางกายผทปวดเมอย หรอบางคนอาจจะท ารางตดคางอยกสามารถสวมใสรองเทาทมลกประคบอยดานในของรองเทา ผลปรากฏวาอาการปวดเมอยของผททดลองอาการดขนตามล าดบ

ตอนท 2 วเคราะหการเผยแพรขอมลไปยงชมชนใกลเคยงได

ผศกษาไดวเคราะหการเผยแพรขอมลไปยงชมชนใกลเคยงได ดงปรากฏผลดงน กลมของขาพเจาเมอไดทดสอบกบนกเรยนและครภายในโรงเรยนบานตะโละหะลอ ซง

ไดผลในการปฏบต กลมของขาพเจาจงไดท าเอกสารเผยแพรไปยงชมชนใกลเคยงและไดผลตอบรบเปนอยางด จงท าใหโครงงานนประสบผลส าเรจ

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

บทท 5

สรปผลและขอเสนอแนะ

สรปผล 1. ในการท าโครงงานประคบสมนไพรนน กลมของขาพเจาไดส ารวจนกเรยนและครภายในโรงเรยนวาใครปวดเมอยตามรางกายบาง โดยเมอท าโครงงานเสรจกลมของขาพเจาไดท าการประคบตามรางกายผทปวดเมอย หรอบางคนอาจจะท ารางตดคางอยกสามารถสวมใสรองเทาทมลกประคบอยดานในของรองเทา ผลปรากฏวาอาการปวดเมอยของผททดลองอาการดขนตามล าดบ 2. กลมของขาพเจาเมอไดทดสอบกบนกเรยนและครภายในโรงเรยนบานตะโละหะลอ ซงไดผลในการปฏบต กลมของขาพเจาจงไดท าเอกสารเผยแพรไปยงชมชนใกลเคยงและไดผลตอบรบเปนอยางด จงท าใหโครงงานนประสบผลส าเรจ ขอเสนอแนะ

สมนไพรจะชวยลดอาการปวดเมอย เคลดขดยอก ลดอาการบวมอกเสบ ลดอาการเกรงของกลามเนอ ท าใหเนอเยอพงผดยดตว ลดการตดขดของขอตอ และชวยเพมการไหลเวยนท าใหเลอดลมเดนสะดวก

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

บรรณานกรม drug.pharmacy.psu.ac.th/wbfile/178254712011.doc ออนไลน วนท 1 สงหาคม 2554. http://www.rspg.or.th/plants_data/herbs/herbs_200.htm ออนไลน วนท 1 สงหาคม 2554. http://student.nu.ac.th/46313433/Thaiherb/mean.htm ออนไลน วนท 1 สงหาคม 2554. http://student.nu.ac.th/46313433/Thaiherb/luksana.htm ออนไลน วนท 1 สงหาคม 2554. http://student.nu.ac.th/46313433/Thaiherb/keep.htm ออนไลน วนท 1 สงหาคม 2554. http://school.obec.go.th/uts_s/webpages/teacher/Position/pitoon/__8.html

ออนไลน วนท 1 สงหาคม 2554. http://kanchanapisek.or.th/kp8/culture/chr/chr704.html ออนไลน วนท 1 สงหาคม 2554. http://www.it-gateways.com/charoenvej/Herb/curcumin2.htm ออนไลน วนท 1 สงหาคม 2554. http://www.tistr.or.th/pharma/Cymbopogon%20citratus.htm ออนไลน วนท 1 สงหาคม 2554. http://www.tistr.or.th/pharma/Citrus%20hystrix.htm ออนไลน วนท 1 สงหาคม 2554. http://www.dnp.go.th/EPAC/plant_economic/32makham.htm ออนไลน วนท 1 สงหาคม 2554.

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com

เผยแพรบน

เวบไซต

www.k

rooban

nok.com