งานวจย

รายงานฉบบสมบรณ

ทปรกษาโครงการ ดร.พรชย ฐระเวช คณะผวจย นายวฒพงศ จตตงสกล นางสาวสภค ไชยวรรณ นางสาวเบญจมาศ มหาวงศขจต นายสทธรตน ดรงคมาศ ดร.ศวสน เหลองสมบรณ นายณฐพล ศรพจนารถ นายณฐพล สภาดลย นายชาญณรงค จางกตตรตน

โครงการวจยเรอง การศกษาเพอวเคราะหแนวโนมรายจาย ดานสวสดการสงคมของภาคสาธารณะ

เมอเขาสสงคมผสงอาย

ผลงานวจย

23 พฤศจกายน 2555

รายงานโครงการวจยฉบบสมบรณ (Final Report)

โครงการวจย

เรอง การศกษาเพอวเคราะหแนวโนมรายจายดานสวสดการสงคมของภาคสาธารณะเมอเขาสสงคมผสงอาย

จดท าโดย นายพรชย ฐระเวช ทปรกษาโครงการ นายวฒพงศ จตตงสกล หวหนาโครงการ นางสาวสภค ไชยวรรณ นกวจย นางสาวเบญจมาศ มหาวงศขจต นกวจยภายนอก นายสทธรตน ดรงคมาศ นกวจย นายศวสน เหลองสมบรณ นกวจย นายณฐพล ศรพจนารถ นกวจย นายณฐพล สภาดลย นกวจย นายชาญณรงค จางกตตรตน นกวจย

ส านกนโยบายการคลง ส านกงานเศรษฐกจการคลง

ก

สารบญ

เรอง หนา

บทสรปผบรหาร

บทท 1 บทน า

1.1 เหตผลความจ าเปน 1-1 1.2 วตถประสงคของโครงการวจย 1-2 1.3 ขอบเขตของโครงการวจย 1-2 1.4 กรอบแนวคดของโครงการวจย 1-2 1.5 วธการด าเนนการวจย และสถานทท าการเกบขอมล 1-4 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1-6 1.7 แผนการถายทอดเทคโนโลยหรอผลการวจยสกลมเปาหมาย 1-6 1.8 ผลส าเรจและความคมคาของการวจยทคาดวาจะไดรบ 1-7

บทท 2 สวสดการสงคมและสงคมผสงอาย 2.1 ความหมายของสวสดการสงคม 2-1 2.2 ปรชญาของสวสดการสงคม 2-2 2.3 แนวคดดานสวสดการสงคม 2-5 2.4 องคประกอบของสวสดการสงคม 2-9 2.5 รปแบบของสวสดการสงคม 2-11 2.6 ความครอบคลมของสวสดการสงคม 2-13 2.7 ความส าคญของสวสดการสงคม 2-18 2.8 ปญหาของการจดสวสดการในปจจบน 2-19 2.9 ปญหาโครงสรางประชากรมแนวโนมเขาสสงคมผสงอาย 2-27 2.10 บทสรปและขอบเขตของสวสดการสงคมในงานวจย 2-29

บทท 3 ทบทวนวรรณกรรม

3.1 ทบทวนวรรณกรรมในประเทศ 3-1 3.2 ทบทวนวรรณกรรมตางประเทศ 3-12

ข

เรอง หนา

บทท 4 รายจายดานสวสดการสงคมของภาคสาธารณะ

4.1 โครงสรางประชากรไทยเมอเขาสสงคมผสงอาย 4-1 4.2 รายจายสวสดการรกษาพยาบาล 4-4

4.2.1 สวสดการส าหรบประชาชนทวไป 4-4 4.2.2 สวสดการส าหรบลกจางโครงการประกนสงคม (กองทนประกนสงคม 4 กรณ) 4-21 4.2.3 สวสดการส าหรบขาราชการ 4-28 4.2.4 สวสดการส าหรบขาราชการองคกรปกครองสวนทองถน 4-44 4.2.5 สวสดการส าหรบพนกงานรฐวสาหกจ 4-48

4.3 รายจายสวสดการชราภาพ 4-52 4.3.1 สวสดการส าหรบประชาชนทวไป 4-52 4.3.2 สวสดการส าหรบลกจางโครงการประกนสงคม (กองทนประกนสงคม 2 กรณ) 4-59 4.3.3 สวสดการส าหรบแรงงานนอกระบบ 4-65 4.3.4 สวสดการส าหรบขาราชการ 4-68

4.3.5 สวสดการส าหรบขาราชการองคกรปกครองสวนทองถน 4-107 4.3.6 สวสดการส าหรบพนกงานรฐวสาหกจ 4-111 4.4 รายจายสวสดการการศกษา 4-116 4.4.1 สวสดการการศกษาขนพนฐาน 4-116 4.4.2 กองทนเงนใหกยมเพอการศกษาและกองทนเงนใหกยมทผกพนกบรายไดในอนาคต 4-125 4.4.3 สวสดการดานการศกษาอนทด าเนนการโดยองคกรปกครองสวนทองถน 4-131 4.4.4 สวสดการการศกษาของบตรขาราชการ ขาราชการบ านาญ และลกจางประจ า 4-134 4.4.5 สวสดการส าหรบขาราชการองคกรปกครองสวนทองถน 4-138 4.4.6 สวสดการส าหรบพนกงานรฐวสาหกจ 4-141

บทท 5 สวสดการสงคมกบภาระทางการคลง 5-1

5.1 ประมาณการภาระทางการคลงของภาคสาธารณะ 5-1 5.1.1 ภาระทางการคลงของรฐบาล 5-2

5.1.2 ภาระทางการคลงขององคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) 5-5 5.1.3 ภาระทางการคลงจากสวสดการรฐวสาหกจ 5-7

ค

เรอง หนา

5.2 ภาระทางการคลงและขอเสนอแนะเชงนโยบาย 5-10

5.2.1 สวสดการดานการรกษาพยาบาล 5-10

5.2.2 สวสดการดานการชราภาพ 5-18

5.2.3 สวสดการดานการศกษา 5-25 บทท 6 บทสรปและขอเสนอแนะ 6-1 6.1 บทสรป 6-1 6.2 ขอเสนอแนะแนวทางในการปรบปรงระบบสวสดการ 6-3 6.3 ขอจ ากดในการศกษาและขอเสนอแนะเพอการศกษาเพมเตม 6-4

หนงสออางอง

ภาคผนวก

ภาคผนวกท 1 แบบสอบถามรายจายสวสดการของรฐวสาหกจ

ภาคผนวกท 2 แบบสอบถามรายจายสวสดการขององคกรปกครองสวนทองถน

ภาคผนวกท 3 ประมาณการรายจายสวสดการภาคสาธารณะ ปงบประมาณ 2557 - 2576

ง

สารบญตาราง

เรอง หนา

ตารางท 2.1 ความครอบคลมของสวสดการสงคม 2-16 ตารางท 2.2 สวสดการทเกยวของกบการเปลยนแปลงโครงสรางประชากร ป 2550-2554 2-20 ตารางท 2.3 การเขาถงบรการทรฐจดใหจ าแนกตามคนจนและคนไมจน 2-24 ตารางท 2.4 ประชากรสงอาย ป พ.ศ. 2533 – 2573 2-28 ตารางท 2.5 ขอบเขตของสวสดการสงคมในงานวจย 2-30 ตารางท 3.1 ชดขอเสนอดานสวสดการถวนหนาในป 2560 ของ TDRI 3-3 ตารางท 3.2 ภาพรวมงบประมาณภาครฐส าหรบชดสวสดการท 1-4 3-4 ตารางท 3.3 ประมาณการรายไดรฐบาลปงบประมาณ 2554 – 2560 3-5 ตารางท 4.1 ประมาณการจ านวนประชากร 4-2 ตารางท 4.2 ประมาณการโครงสรางประชากร 4-3 ตารางท 4.3 สดสวนประชากรในระบบประกนสขภาพหลกทจดโดยรฐ พ.ศ. 2554 4-5 ตารางท 4.4 สถตชพส าหรบบางประเทศ พ.ศ. 2551 4-7 ตารางท 4.5 งบประมาณของระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา 4-9 ตารางท 4.6 โครงสรางอตราเหมาจายรายหว 4-13 ตารางท 4.7 คาใชจายในการด าเนนงานดานสาธารณสขของ อปท. 536 แหง ปงบประมาณ 2552 – 2554 4-20 ตารางท 4.8 การแบงผลประโยชนของกองทนประกนสงคม 4-22 ตารางท 4.9 อตราการจายเงนสมทบเขากองทนประกนสงคม 4-22 ตารางท 4.10 งบประมาณของกองทนประกนสงคม ปงบประมาณ 2546 – 2556 4-25 ตารางท 4.11 อตราการขยายตวของ CSMBS และอตราการขยายตวของงบประมาณรายจายแยกตามชวงเวลา 4-30 ตารางท 4.12 รายจายของระบบ CSMBS แยกตามแหลงเงน 4-32 ตารางท 4.13 สดสวนจ านวนผปวยและสดสวนคารกษาพยาบาลแยกตามชวงอาย 4-36 ตารางท 4.14 ประมาณการจ านวนผมสทธทงหมดของระบบ CSMBS 4-42 ตารางท 4.15 คาใชจายในการด าเนนงานดานสาธารณสขของ อปท. 536 แหง ปงบประมาณ 2552 – 2554 4-46 ตารางท 4.16 คาใชจายสวสดการดานการรกษาพยาบาลของรฐวสาหกจ ป 2550 – 2554 4-49 ตารางท 4.17 ภาพรวม คาใชจายในการสนบสนนการสงเคราะหเบยยงชพผสงอาย 4-54 ปงบประมาณ พ.ศ. 2553 – 2556

จ

สารบญตาราง (ตอ)

เรอง หนา

ตารางท 4.18 จ านวนประชากรสงอาย ป พ.ศ. 2553 – 2576 4-56 ตารางท 4.19 งบประมาณของกองทนประกนสงคม ปงบประมาณ 2546 – 2556 4-62 ตารางท 4.20 หลกเกณฑการจายเงนสมทบใหแกสมาชก กอช. 4-66 ตารางท 4.21 เปรยบสทธประโยชนระหวางขางราชการระบบเดมและขาราชการสมาชก กบข. 4-71 ตารางท 4.22 เงนประเดม ป 2540 – 2554 4-72 ตารางท 4.23โครงสรางประชากรในชวง 2540 – 2549 และ 2552 – 2554 4-76 ตารางท 4.24 เปรยบเทยบวงเงนงบประมาณและรายจายจรง รายจายเบยหวด บ าเหนจ บ านาญ 4-92 ปงบประมาณ 2549-2554 ตารางท 4.25 อตราการจายเงนสมทบเขากองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการสวนทองถนตามประเภท อปท. 4-108 ตารางท 4.26 สดสวนรายไดทจดเกบเองและรฐจดสรรใหของ อปท. 4-110 ตารางท 4.27 รปแบบสวสดการชราภาพของรฐวสาหกจ 4-112 ตารางท 4.28 คาใชจายสวสดการดานการชราภาพของรฐวสาหกจ ป 2550 – 2554 4-113 ตารางท 4.29 อตราการจายเงนสะสมและเงนสมทบของกองทนส ารองเลยงชพไทย 4-114 ตารางท 4.30 ภาพรวมคาใชจายในการสนบสนนการศกษาขนพนฐาน ปงบประมาณ พ.ศ. 2553 – 2556 4-119 ตารางท 4.31 จ านวนประชากรวยเรยนกลมเปาหมาย (ชวงอาย 3 – 17 ป) ป พ.ศ. 2553 – 2576 4-121 ตารางท 4.32 คาใชจายในการสนบสนนการศกษาขนพนฐาน 4-122 ตารางท 4.33 คาใชจายในการด าเนนงานดานการศกษาของ อปท. 536 แหง ปงบประมาณ 2552 – 2554 4-132 ตารางท 4.34 เพดานอตราเงนบ ารงการศกษาและคาเลาเรยนทสามารถเบกได 4-135 ตารางท 4.35 คาใชจายในการด าเนนงานดานการศกษาของ อปท. 536 แหง ปงบประมาณ 2552 – 2554 4-140 ตารางท 4.36 คาใชจายสวสดการดานการศกษาของบตรของรฐวสาหกจ ป 2550 – 2554 4-142 ตารางท 5.1 สรปคาใชจายสวสดการของรฐวสาหกจ 5-8 ตารางท 5.2 ประมาณการภาระการคลงของรายจายสวสดการรกษาพยาบาล 5-12 ตารางท 5.3 รปแบบของสวสดการดานการชราภาพในระบบตาง ๆ 5-20 ตารางท 5.4 เปรยบเทยบอายเกษยณในประเทศตาง ๆ 5-22

ฉ

สารบญแผนภม

เรอง หนา

แผนภมท 2.1 รายจายภาครฐดานการศกษาตอ GDP และสดสวนคนทเขาเรยนระดบมธยมศกษาของไทย 2-22 เปรยบเทยบกบประเทศกลมเอเชย-แปซฟก แผนภมท 4.1 สดสวนของรายจายดานสขภาพทจายโดยผใชบรการ (Out-of-pocket payment) 4-6 ตอรายจายดานสขภาพทงหมด แผนภมท 4.2 สดสวนงบบคลากรและงบประมาณของกองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต 4-11 ตองบประมาณของระบบ UC แผนภมท 4.3 อตราการขยายตวของงบประมาณของกองทนฯ เทยบกบอตราเหมาจายรายหว 4-12 แผนภมท 4.4 สดสวนของงบด าเนนการกจกรรมตาง ๆ ตออตราเหมาจายรายหว 4-16 แผนภมท 4.5 จ านวนประชากรในระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา 4-17 แผนภมท 4.6 ประมาณการภาระทางการคลงของระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา 4-18 แผนภมท 4.7 การประมาณการภาระงบประมาณ กรณสวสดการดานสาธารณสขท อปท. 4-21 จดหาใหประชาชนในพนท แผนภมท 4.8 ผลการประมาณการภาระทางการคลงจากการจายเงนสมทบกองทนประกนสงคม 4 กรณ 4-26 ป 2557 – 2576 แผนภมท 4.9 ผลการประมาณการฐานะทางการเงนของกองทนประกนสงคม 4 กรณ 4-27 แผนภมท 4.10 รายจายสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการประจ าปงบประมาณ 2536-2554 4-29 แผนภมท 4.11 อตราการขยายตวของ CSMBS และอตราการขยายตวของงบประมาณรายจาย 4-29 แผนภมท 4.12 อตราการพงพงของผสงอายตอประชากรวยท างาน 100 คน 4-35 แผนภมท 4.13 อายขยโดยเฉลยของประชากรไทย 4-36 แผนภมท 4.14 สดสวนคารกษาพยาบาลผปวยในและผปวยนอกเทยบกบคารกษาพยาบาลทงหมด 4-39 ในระบบ CSMBS แผนภมท 4.15 ประมาณการภาระทางการคลงของระบบ CSMBS 4-44 แผนภมท 4.16 ผลการประมาณการภาระทางการคลงจากสวสดการคารกษาพยาบาลพนกงาน อปท. 4-47 แผนภมท 4.17 ประมาณการพนกงานและลกจางรฐวสาหกจ และผอาศยสทธ 4-51 แผนภมท 4.18 ประมาณการคาใชจายสวสดการดานการรกษาพยาบาลของรฐวสาหกจ 4-52 แผนภมท 4.19 คาใชจายในการสนบสนนการสงเคราะหเบยยงชพผสงอายปงบประมาณ พ.ศ. 2553 – 2556 4-55

ช

สารบญแผนภม (ตอ)

เรอง หนา แผนภมท 4.20 จ านวนประชากรสงอาย ป พ.ศ. 2553 – 2576 4-57 แผนภมท 4.21 ประมาณการคาใชจายในการสนบสนนเบยยงชพสงอาย ป พ.ศ. 2557 – 2576 4-57 แผนภมท 4.22 ผลการประมาณการภาระทางการคลงจากการจายเงนสมทบกองทนประกนสงคม 4-63 2 กรณ ป 2557 – 2576 แผนภมท 4.23 ผลการประมาณการฐานะทางการเงนของกองทนประกนสงคม 2 กรณ 4-64 แผนภมท 4.24 ผลการประมาณการภาระทางการคลงจากกองทนการออมแหงชาต ป 2557 – 2576 4-68 แผนภมท 4.25 สนทรพยสทธของกองทน 2540 – 2553 (บาท) 4-71 แผนภมท 4.26 เงนส ารอง ป 2544 – 2554 4-73 แผนภมท 4.27 เงนสมทบและชดเชย 4-73 แผนภมท 4.28 งบประมาณรายจายเงนส ารอง เงนสมทบ และเงนชดเชย ป 2540 – 2555 4-74 แผนภมท 4.29 ประมาณการเงนส ารอง กบข. ป 2555-2576 4-75 แผนภมท 4.30 สดสวนสมาชก กบข. ตอจ านวนประชากรทงหมดในชวง 2543 – 2549 4-77 และ 2552 – 2554 และประมาณการในชวง 2556 – 2576 แผนภมท 4.31 ประมาณการจ านวนสมาชก กบข. ระหวางป 2556 – 2575 4-78 แผนภมท 4.32 รายจายสมทบตอหวระหวาง 2541 – 2554 และประมาณการรายจาย 4-79 เงนสมทบตอหวป 2556 – 2575 แผนภมท 4.33 ประมาณการรายจายเงนสมทบในชวงป 2555 – 2576 4-79 แผนภมท 4.34 รายจายเงนชดเชยตอหว 2541 – 2554 และประมาณการในชวง 2555 - 2576 4-80 แผนภมท 4.35 ประมาณการรายจายเงนชดเชยในชวงป 2555 – 2576 4-81 แผนภมท 4.36 ประมาณการรายจายเงนส ารอง สมทบ ชดเชยในชวงป 2555 – 2576 4-81 แผนภมท 4.37 งบประมาณรายจายหมวดงบกลาง ประเภทเงนเบยหวด บ าเหนจบ านาญ 4-93 แผนภมท 4.38 รายจายเงนเบยหวด บ าเหนจ บ านาญขาราชการ ป 2549-2554 4-94 แผนภมท 4.39 จ านวนผรบเงนเบยหวด บ าเหนจ บ านาญขาราชการ ป 2546-2555 4-95 แผนภมท 4.40 ประมาณการจ านวนผรบเบยหวด 4-97 แผนภมท 4.41 ประมาณการเงนเบยหวดตอหว 4-97 แผนภมท 4.42 ประมาณการรายจายเงนเบยหวด 4-98

ซ

สารบญแผนภม (ตอ)

เรอง หนา แผนภมท 4.43 ประมาณการจ านวนผรบบ าเหนจ 4-99 แผนภมท 4.44 ประมาณการเงนบ าเหนจตอหว 4-100 แผนภมท 4.45 ประมาณการรายจายเงนบ าเหนจ 4-101 แผนภมท 4.46 ประมาณการจ านวนผรบบ านาญ 4-102 แผนภมท 4.47 ประมาณการเงนบ านาญตอหว 4-102 แผนภมท 4.48 ประมาณการรายจายเงนบ านาญ 4-103 แผนภมท 4.49 ประมาณการจ านวนผรบเงนอนทมลกษณะเดยวกน 4-104 แผนภมท 4.50 ประมาณการเงนเงนอนทมลกษณะเดยวกนตอหว 4-105 แผนภมท 4.51 ประมาณการรายจายเงนอนทมลกษณะเดยวกน 4-106 แผนภมท 4.52 ประมาณการเงนเบยหวด บ าเหนจ บ านาญ ป 2555-2576 4-106 แผนภมท 4.53 ผลการประมาณการภาระทางการคลงของ อปท. ในการสงเงนสมทบ 4-111 เขากองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการสวนทองถน แผนภมท 4.54 ประมาณการจ านวนพนกงานและลกจางรฐวสาหกจ 4-115 แผนภมท 4.55 ประมาณการคาใชจายสวสดการชราภาพ 4-116 แผนภมท 4.56 คาใชจายในการสนบสนนการศกษาขนพนฐานปงบประมาณ พ.ศ. 2553 – 2556 4-120 แผนภมท 4.57 จ านวนประชากรวยเรยนกลมเปาหมาย (ชวงอาย 3 – 17 ป) ป พ.ศ. 2553 – 2576 4-122 แผนภมท 4.58 ประมาณการคาใชจายในการสนบสนนการศกษาขนพนฐาน 4-124 แกประชากรวยเรยนกลมเปาหมาย (3 – 17 ป) ป พ.ศ. 2557 - 2576 แผนภมท 4.59 งบประมาณทไดจดสรรใหกบ กยศ. และ กรอ. ปงบประมาณ 2546-2555 4-128 แผนภมท 4.60 ประมาณการเงนใหกยมตอหวและเงนใหกยม 2557 – 2576 4-129 แผนภมท 4.61 สดสวนภาระงบประมาณตอเงนใหกยม 2539 – 2556 และ 4-130 ประมาณการในชวง 2557 – 2576 แผนภมท 4.62 ประมาณการภาระงบประมาณ กยศ. และ กรอ. ในชวง 2557 – 2576 4-131 แผนภมท 4.63 การประมาณการภาระงบประมาณ กรณสวสดการดานการศกษาท อปท. จดหา 4-133 ใหประชาชนในพนท

ฌ

สารบญแผนภม (ตอ)

เรอง หนา แผนภมท 4.64 จ านวนผมสทธไดรบเงนชวยเหลอขาราชการ ลกจาง และ 4-136 พนกงานของรฐ 2556 – 2576 แผนภมท 4.65 รายจายเงนชวยเหลอขาราชการ ลกจางและพนกงานของรฐตอหว 2552 – 2576 4-137 แผนภมท 4.66 งบประมาณเงนชวยเหลอขาราชการ ลกจางและพนกงานของรฐ 2556 – 2576 4-138 แผนภมท 4.67 ผลการประมาณการภาระทางการคลงจากสวสดการดานการศกษาของพนกงาน อปท. 4-141 แผนภมท 4.68 ประมาณการคาใชจายสวสดการดานการศกษาของบตร 4-144 แผนภมท 5.1 ประมาณการงบประมาณรายจายสวสดการของภาคสาธารณะใน 20 ปขางหนา 5-1 (ปงบประมาณ 2557-2576) แผนภมท 5.2 ประมาณการงบประมาณรายจายสวสดการใน 20 ปขางหนา (ปงบประมาณ 2557-2576) 5-3 แผนภมท 5.3 ประมาณการสดสวนงบประมาณรายจายสวสดการตอ GDP ใน 20 ปขางหนา 5-4 (ปงบประมาณ 2557-2576): กรณเศรษฐกจทแทจรงขยายตวรอยละ 4.5 แผนภมท 5.4 ประมาณการสดสวนงบประมาณรายจายสวสดการตอ GDP ใน 20 ปขางหนา 5-5 (ปงบประมาณ 2557-2576): กรณเศรษฐกจทแทจรงขยายตวรอยละ 2.5 แผนภมท 5.5 ภาระทางการคลงจากเงนอดหนนใหแกองคกรปกครองสวนทองถน 5-6 ทจดใหแกประชาชนในพนท แผนภมท 5.6 ประมาณการสดสวนประชากรในชวงอายตาง ๆ เทยบกบจ านวนประชากรทงหมด 5-10 แผนภมท 5.7 ประมาณการสดสวนประชากรภายใตระบบประกนสขภาพแตละระบบ 5-11 แผนภมท 5-8 อตราการขยายตวของภาระการคลงในระบบประกนสขภาพตาง ๆ 5-13 แผนภมท 5.9 แผนผงการกระจายความเสยงในระบบประกนสขภาพ 5-15 แผนภมท 5.10 โครงสรางองคกรกลางทท าหนาทก ากบดแลทางการเงนและการเจรจาตอรอง 5-17 แผนภมท 5.11 ภาระทางการคลงและผลการประมาณการของสวสดการดานการชราภาพ 5-21 ปงบประมาณ 2551 – 2576 แผนภมท 5.12 ผลการประมาณการภาระทางการคลงของสวสดการดานการศกษา 5-27 ปงบประมาณ พ.ศ. 2556 – 2576

ญ

บทสรปผบรหาร

โครงสรางประชากรของประเทศไทยทก าลงเขาสประเทศสงคมผสงอาย ประกอบกบนโยบายดานสวสดการสงคมและโครงการประชานยมของรฐบาลทเพมมากขนลวนเปนสาเหตส าคญทสงผลใหภาระงบประมาณของรฐบาลในการจดใหมโครงการสวสดการสงคมจะเพมขนทกป และยากในการปรบลด ในขณะทประชากรวยแรงงานทจะเปนฐานภาษของประเทศมแนวโนมลดลง จงเปนประเดนทกงวลวาสถานการณดงกลาวจะสงผลตอความย งยนทางการคลง และท าใหโครงสรางรายไดและรายจายของรฐบาลมความไมสมดลมากขน อยางไรกด ทผานมายงไมม การศกษาวจยในเรองดงกลาวอยางตรงประเดน ประกอบกบการรวบรวมและวเคราะหรายจายดานสวสดการของประเทศในภาพรวมทสามารถสะทอนสถานการณการเขาสสงคมผสงอายยงมคอนขางจ ากด รวมทงขาดภาพรวมทบรณาการรายจายของภาคสาธารณะซงประกอบดวย รฐบาล องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) และรฐวสาหกจ ทเกยวของกบสวสดการสงคมทงหมดเขาดวยกน

ดงนน การศกษาวจยนจงมวตถประสงค เพอรวบรวมรายจายดานสวสดการสงคมของภาคสาธารณะ ประกอบดวย รฐบาล อปท. และรฐวสาหกจ เพอวเคราะหและประมาณการรายจายดานสวสดการสงคมของภาคสาธารณะในชวง 20 ปขางหนา (ปงบประมาณ 2557-2576) ทจะไดรบผลกระทบจากการเขาสสงคมผสงอาย และเพอเสนอแนะแนวทางในการปรบปรง จดระบบสวสดการสงคมภาคสาธารณะในภาพรวมใหเกดประสทธภาพสงสด

ทงน การศกษานใชการเกบรวบรวมขอมลปฐมภม (Primary Data) โดยใชแบบสอบถามกบ อปท. และรฐวสาหกจ และศกษาขอมลทตยภม (Secondary Data) จากบทความวชาการ และเอกสารอนๆ ทเกยวของ และใชแนวคดเกยวกบขอบเขตของสวสดการสงคมทไดรบผลกระทบจากการเขาสสงคมผสงอาย 3 กลมหลก ไดแก สวสดการดานการรกษาพยาบาล ดานการดแลผสงอาย และดานการศกษา นอกจากนน ยงไดแบงสวสดการในมตของภาระงบประมาณ ไดแก ภาระทางการคลงทรฐบาลตงงบประมาณรายจายทกป รายจายของรฐวสาหกจ ซงจะสงผลผานการน าสงรายไดใหรฐ และ/หรอ การรบเงนอดหนนจากรฐ และรายจายของ อปท. ทรบภาระโดยรายไดของ อปท. เอง

ในสวนของการประมาณการรายจายสวสดการสงคมจะใชขอมลรายจายในแตละรายการของโครงการทมอยเดม ประกอบกบปจจยทเกยวของ เชน จ านวน และคาใชจายตอหวของกลมผรบประโยชน เปนตน นอกจากน ในสวนของขอเสนอแนะแนวทางการปฏรปการคลงจะใชแนวคด

ฎ

เกยวกบการบรหารความเสยงทางการคลง การสงเสรมความย งยนทางการคลง การสรางวนยทางการคลง การเพมประสทธภาพ และความเทาเทยม ควบคกบการอางองประสบการณจากตางประเทศ

ผลการศกษาสรปไดวา 1) ประมาณการประชากรในชวงระยะเวลา 20 ปขางหนา (ป 2557-2576) จะมแนวโนม

เพมขนตอเนอง โดยเพมขนจาก 68.1 ลานคนในป 2556 เปน 73.6 ลานคนในป 2576 และโครงสรางอายของประชากรไดเปลยนแปลงไปเปนสงคมผสงอายแบบสมบรณในป 2567โดยสดสวนของประชากรวยท างาน (อาย 20-59 ป) ตอประชากรรวมจะลดลงตอเนองจากรอยละ 60.6 ในป 2556 เหลอเพยงรอยละ 49.7 ในป 2576 ในขณะทสดสวนประชากรผสงอาย (60 ปขนไป) ตอประชากรรวม จะเพมขนจากรอยละ 13.4 เปนรอยละ 25.8

2) ภาระทางการคลงจากสวสดการสงคมของภาคสาธารณะในชวงระยะเวลา 20 ปขางหนา มแนวโนมเพมขนตอเนองทกป โดยเพมขนจาก 707,724 ลานบาท ในป 2556 เปน 2 ,221,945 ลานบาท ในป 2576 เพมขนเฉลยรอยละ 5.9 ตอป และสวนใหญเปนรายจายของรฐบาล ทงน หากเปรยบเทยบรายจายสวสดการสงคมของรฐบาลตอ GDP ภายใตขอสมมตฐานวาเศรษฐกจไทยสามารถขยายตวไดในระดบ 7.5 ภาระทางการคลงของรฐบาลจะยงอยในระดบทสามารถรองรบได แตความเสยงทางการคลงจะเพมมากขน หาก (1) เศรษฐกจขยายตวในระดบทต ากวาขอสมมตฐานทตงไว และ (2) รฐบาลมนโยบายเพมรายจายสวสดการในดานอน ๆ

3) รายจายสวสดการดานการดแลผสงอาย ประกอบดวย เงนเบยยงชพคนชรา เงนสมทบกองทนประกนสงคม 2 กรณ (ชราภาพ และสงเคราะหบตร) เงนอดหนนกองทนการออมแหงชาต เงนเบยหวด บ าเหนจ บ านาญ ขาราชการ และเงนสมทบเขากองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ (กบข.) มแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง โดยเพมขนจาก 249,429 ลานบาทในป 2556 เปน 1,208,096 ลานบาท ในป 2576 หรอเพมขนเฉลยรอยละ 8.2 ตอป

4) รายจายสวสดการดานการรกษาพยาบาล ประกอบดวย โครงการหลกประกนสขภาพแหงชาต เงนสมทบกองทนประกนสงคม 4 กรณ (เจบปวย ทพพลภาพ คลอดบตร และตาย) และ คารกษาพยาบาลขาราชการ มแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง โดยเพมขนจาก 220,271 ลานบาท ในป 2556 เปนปละ 581,059 ลานบาท ในป 2576 หรอเพมขนเฉลยรอยละ 5.0 ตอป

5) รายจายในกลมสวสดการดานการศกษา ซงประกอบดวยการศกษาขนพนฐาน เงนสมทบกองทนเงนใหกยมเพอการศกษา (กยศ.) และกองทนเงนใหกยมทผกพนกบรายไดในอนาคต (กรอ.) และเงนชวยเหลอการศกษาบตร มแนวโนมเพมขนตอเนอง โดยคาดวาจะเพมขนจาก 110,341 ลานบาท ในป 2556 เปน 198,083 ลานบาท ในป 2576 หรอเพมขนเฉลยรอยละ 3.0 ตอป

ฏ

ขอเสนอแนะแนวทางในการปรบปรงระบบสวสดการในแตละกลม ประกอบดวย 1) ดานสวสดการชราภาพ ไดแก ควรปรบเพมอายเกษยณของแรงงาน ควรปรบปรงการจาย

ผลประโยชนของกองทนประกนสงคม 2 กรณ ใหมความสอดคลองกบรายรบจากเงนสมทบ ควรปรบเพมอตราเงนสมทบ และเพดานเงนเดอนทใชในการค านวณเงนสมทบ และควรสงเสรมบทบาทของประชาชนใหออมเงนในชวงทยงท างานอย

2) สวสดการรกษาพยาบาล: ควรควบคมรายจายโดยยดถอหลกการกระจายความเสยง และการสรางความเทาเทยม ควรจดตงองคกรกลางเพอก ากบดแลทางการเงนและเจรจาตอรองในการซอบรการจากสถานพยาบาลตาง ๆ และควรสงเสรมสขภาพและปองกนโรค

3) สวสดการดานการศกษา: ควรเพมคณภาพของการศกษาควบคไปกบการวางแผนการผลตบคลากร ควรควบรวม กยศ. และ กรอ. ใหเปนกองทนเดยว และควรใหสวนราชการ รฐวสาหกจ และภาคเอกชน มบทบาทในการก าหนดสาขาวชาทเปนทตองการ

ขอจ ากดในการศกษาและขอเสนอแนะเพอการศกษาเพมเตม ประกอบดวย 1) การศกษาวจยนไมไดครอบคลมถงสวสดการสงคมทไมเชอมโยงกบสงคมผสงอาย เชน

โครงการเบยยงชพผพการ โครงการเบยยงชพผปวยเอดส และโครงการทคาบเกยวกบเรองของสวสดการในดานอนๆ เชน สวสดการทอยอาศยส าหรบผมรายไดนอย การรบจ าน าผลผลตทางการเกษตร การประกนรายไดใหแกเกษตรกร และการอดหนนคาสาธารณปโภคแกผมรายไดนอย เปนตน นอกจากนน การวเคราะหและประมาณการภาระทางการคลงอยภายใตขอสมมตฐานทวารฐบาลไมมการปรบปรงเปลยนแปลงรปแบบของสวสดการอยางมนยส าคญ รวมทงไมมการด าเนนโครงการสวสดการทเชอมโยงกบสงคมผสงอายเพมเตมจากปจจบน

2) การศกษาวจยนครอบคลมชวงระยะเวลาทประเทศไทยไดเปลยนผานเขาสสงคมผสงอายแลว อยางไรกด ภาวะสงคมผสงอายจะยงคงอยตอเนองไปอกระยะเวลาหนง ดงนน ควรศกษาเพมเตมโดยขยายระยะเวลาในการศกษาใหครอบคลมวฏจกรของสงคมผสงอาย

3) นอกจากเรองภาระทางการคลงแลว ควรจะมการศกษาวเคราะหเรองคณภาพของสวสดการดวย เพอดวาการใชจายเงนของภาคสาธารณะคมคาหรอไม โดยอาจเปรยบเทยบกบตวชวดตางๆ เชน ดชนการพฒนามนษย เปนตน รวมทงวเคราะหระดบของสวสดการทเหมาะสมกบสงคมไทยดวย

4) การศกษาวจยนไมไดครอบคลมถงการประมาณการฐานะทางการเงนในอนาคตของกองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการสวนทองถน และกรงเทพมหานคร ประกอบกบ อปท. มจ านวนมาก และมความแตกตางกนในดานฐานะการคลงคอนขางมาก ดงนน ควรมการศกษาวจยเพมเตม

ฐ

ในสวนของภาระทางการคลงของสวสดการสงคมทด าเนนการโดย อปท. ซงรวมถงความย งยนของกองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการสวนทองถนดวย

ฑ

Executive Summary

Nowadays, aging society in Thailand has gradually revealed. Elder population is

disproportionately expanding, while labor force is shrinking. Demographically, Thailand will

soon become an aged society in which productivity tends to be eroded over time. At the same

time, larger proportion of elderly means fiscal burden for entitlement programs, i.e. healthcare

and pension, substantially increases. The fact that the government continuously introduces several

populist policies exacerbates the problem. Hence, the issue of long-term fiscal sustainability, as

reflected by an imbalance between government revenue and expenditure, arises. However, there

are relatively few literatures concerning the impact of aged society on public welfare expenditures

in Thailand.

Hence, this study is a pioneering work in an attempt to analyze the Thai public

sector’s burden derived from entitlement programs and welfare expenditures. Such public

expenditures are collected and projected over the next 20 years (Year 2014 – 2033) given the

change in Thailand’s demographic structure. The ultimate goal of this study is nevertheless, to

give policy recommendations to enhance the effectiveness of public welfare system.

Primary data used in this study are obtained from Comtroller’s General

Department’s database, as well as questionnaires filled by state-owned enterprises (SOEs) and

local authorities. In addition, secondary data from various sources are utilized. This study

categorizes public welfare into 3 main programs; healthcare; elderly-related welfares; and

education. In addition, on the financial front this study attempts to distinguish sources of funding

for each type of welfare, i.e. government budget, SOEs’ cash flow, or local authorities.

Regarding the projection of fiscal burden, it is projected based on current overhead

expenditures for each program adjusted by number of beneficiaries and inflation. Policy

recommendations will then be developed in line with fiscal risk management and fiscal discipline

ฒ

framework in order to enhance efficiency, sustainability and equality of public welfare.

Furthermore, international experience proves very fruitful in the regard.

The result of this study can be summarized as follows:

1.) Number of population will steadily expand for the whole period of study (Year 2014 –

2033) from 68.1 million in year 2013 to 73.6 million in year 2033. Demographic

structures are gradually changing such that Thailand enters the stage of aged society in

Year 2024. The ratio of population aged between 20- 54 to total population drops

drastically from 60.6% in Year 2013 to 49.7% in Year 2033. Meanwhile, that ratio of

population aged over 60 to total population almost doubles from 13.4% of total

population in Year 2013 to 25.8% in Year 2033.

2.) For the next 20 years, fiscal burden from public welfare system continuously builds up

from 707,724 million Baht in 2013 to 2,221,945 million Baht in 2033, equivalent to 5.9%

average annual growth rate, most of which will be financed by central government

budget. Assuming the Thai economy nominally grows at 7.5% per year, the fiscal burden

can well be accommodated. However, if the economy grows at a slower pace than

assumed, and additional entitlement programs are introduced, the government will be

confronted with a riskier fiscal perspective.

3.) Elderly-related welfare expenditures compose of (1) Elderly Allowances Program;

(2) contributions to Social Security Fund; (3) subsidies to National Savings Fund;

(4) Civil Servant’s Pension; and (5) contributions to Civil Servant's Pension and

Retirement Benefit Fund are on an increasing trend. They are expected to grow from

249,429 million Baht in Year 2013 to 1,208,096 million Baht in Year 2033 or 8.2%

average annual growth rate.

4.) Healthcare expenditures consisting of (1) Universal Coverage Healthcare Program; (2)

contributions to Social Security Fund; and (3) Civil Servant Medical Benefit Scheme will

ณ

be expanding from 220,271 million Baht in Year 2013 to 581,053 million Baht in Year

2033, resulting 5.0% average annual growth rate.

5.) Education– related expenditures welfare covering (1) compulsory education and (2)

subsidies to Student Loan Fund (3) Civil Servant’s Child Benefits Scheme will be

escalating from 110,341 in 2013 to 198,083 in 2033, which is equal to 3.0% average

annual growth rate.

Policy Recommendations

1.) Elderly-related welfares: extending the retirement age; matching Social Security Fund’s

pension benefit payments with flows of contribution (to the retirement and child

allowances fund under Social Security Fund) by increasing the rate of contribution, as

well as lifting the restriction on income ceiling; and promoting voluntary savings during

the productive period in individuals’ life cycle.

2.) Healthcare: controlling growth in healthcare expenditures by pooling risks; standardizing

healthcare benefits among 3 state-financed healthcare schemes; setting up an overseer

organization to manage all state-financed healthcare schemes’ financial resources

including collective procurement; and emphasizing health promotion and prevention.

3.) Education-related welfares: improving the quality of education system including

manpower planning, combining the two Student Loan Funds, and allowing all

stakeholders including the private sector to take part in designing academic curricular.

Limitation of the Study and Further Areas of Research

1.) This study is mainly concerned on the impact of aging society on public welfare

expenditure. So non age-related welfares, i.e. Disables Allowance Program, H.I.V.

Patient Allowance Program, the rice pledging scheme and the housing scheme for low-

income people, are excluded from the study. Furthermore, this study assumes there is no

new entitlement program for the whole period of projection.

ด

2.) Although this study covers the period in which Thailand enters the stage of aged society,

the projection is not long enough to reflect the whole cycle of aging cohort. Further study

on this issue is highly encouraged.

3.) Apart from the fiscal burden issue, issues regarding the effectiveness of public welfare

expenditures would be interesting subjects for further research. Human Development

Index can be used to evaluate the effectiveness of such expenditures, as well as the

appropriate level of public welfare expenditures in Thailand.

4.) This study excludes from the projection Local Authorities’ Pension Fund, including

BMA’s Pension Fund. Hence, a study concerning LAO’s fiscal burden arising from

public welfare programs, as well as the sustainability of LAO’s Pension Fund will

substantially contribute to the field.

บทท 1 บทน ำ

1.1 เหตผลควำมจ ำเปน

จากโครงสรางประชากรของประเทศไทยทก าลงเขาสประเทศสงคมผสงอาย โดยจาก

การประมาณของส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) คาดวาจะเขาสสงคมผสงอายโดยสมบรณในป 25671 ประกอบกบทผานมารฐบาลไดมนโยบายในดานสวสดการตาง ๆ หลายดาน เชน ดานการรกษาพยาบาล ดานการศกษา ดานประกนรายได และประกนการวางงาน เปนตน นอกจากน การทฝายการเมองเรมใหความส าคญกบการใชจายในลกษณะทเปนโครงการประชานยม เชน อดตนายกรฐมนตร (นายอภสทธ เวชชาชวะ) มนโยบายในการสรางสงคมไทยใหเปนสงคมสวสดการในป 2559 และการปรบเพมเบยยงชพผสงอายในรฐบาลปจจบน ลวนสงผลใหรายจายดานสวสดการของรฐบาลซงสวนมากเปนรายจายประจ าเพมขนเปนล าดบ และยากในการปรบลด โดยจากการศกษาของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทยพบวางบประมาณทใชในการจดระบบสวสดการจะอยทประมาณรอยละ 12-14.2 ของงบประมาณในแตละป2

อยางไรกด ปจจบนการรวบรวมและวเคราะหขอมลแนวโนมของรายจายดานสวสดการของ

ประเทศในภาพรวม และมชวงระยะเวลาทยาวนานพอทจะสะทอนสถานการณการเขาสสงคมผสงอาย ในอกประมาณ 12 ปขางหนายงมคอนขางจ ากด รวมทงขาดภาพรวมทบรณาการรายจายของภาคสาธารณะซงประกอบดวย รฐบาล องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) และรฐวสาหกจ ทเกยวของกบ ดานสวสดการสงคมทงหมดเขาดวยกน ซงอาจท าใหการวางแผนนโยบายการคลงในภาพรวม ขาดประสทธภาพและซ าซอน เนองจาก อปท. และรฐวสาหกจมบทบาทในการด าเนนนโยบายสาธารณะมากขนเปนล าดบตามการกระจายอ านาจทางการคลง และการสงเสรมบทบาทใหรฐวสาหกจด าเนนโครงการตาง ๆ มากขน

1 มสดสวนประชากรทมอาย 60 ปขนไป เกนกวารอยละ 20 ของประชากรทงประเทศ หรออาย 65 ปขนไป เกนกวารอยละ 14 ของประชากร ฯ 2 จากรายงานการออกแบบระบบสวสดการถวนหนาภายในป 2560 (กรอบแผนปฏบตการการจดสวสดการถวนหนาป 2560) โดยสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย, 6 กนยายน 2553

1-2

1.2 วตถประสงคของโครงกำรวจย

1) เพอรวบรวมรายจายดานสวสดการสงคมของภาคสาธารณะ ประกอบดวย รฐบาล อปท. และรฐวสาหกจ

2) เพอวเคราะหและประมาณการรายจายดานสวสดการสงคมของภาคสาธารณะในชวง 20 ปขางหนา ทจะไดรบผลกระทบจากการเขาสสงคมผสงอายของประเทศไทย

3) เพอเสนอแนะแนวทางในการปรบปรง จดระบบสวสดการสงคมภาคสาธารณะในภาพรวมใหเกดประสทธภาพสงสด 1.3 ขอบเขตของโครงกำรวจย

โครงการวจยนเปนการรวบรวม และวเคราะหรายจายสวสดการรวมของภาคสาธารณะ ซงประกอบดวยรฐบาล อปท. และรฐวสาหกจ เพอใหทราบถงภาพรวมรายจายดานสวสดการของประเทศทไดจดสรรใหกบประชาชนในประเทศอยางเทาเทยม ซงจะใชเปนฐานในการประมาณการรายจายของภาคสาธารณะในชวง 20 ปขางหนาทคาดวาจะไดรบผลกระทบจากการปรบเพมของจ านวนผสงอายเมอประเทศไทยกาวเขาสสงคมผสงอาย ทงทางตรงและทางออม เพอใหสามารถก าหนดแนวทางในการปรบปรงรายจายดานสวสดการทงระบบใหมประสทธภาพและไมซ าซอนกน 1.4 กรอบแนวคดของโครงกำรวจย สวสดการสงคมเปนสวสดการทภาครฐจดใหแกประชาชนเพอดแลและชวยเหลอประชาชนตงแตครรภมารดาจวบจนสนชวต โดยการดแลชวยเหลอมองคประกอบหลกสองสวนคอ การรบประกนสทธขนพนฐานและการชวยเหลอในยามตกยาก ซงทงสองอยางตองท าอยางมระบบ ตอเนอง และสม าเสมอ เพอใหประชาชนมชวตความเปนอยทด สามารถจดการกบความเสยงตางๆได3

อยางไรกด การจดใหมสวสดการทางสงคมจ าเปนตองมการใชจายเงน ซงจะท าใหเกดภาระทางการคลงขน โดยภาระทางการคลง หมายถง ภาระหรอหนทรฐบาลจะตองหรออาจจะตองช าระคน โดยจายจากเงนงบประมาณเมอเกดเหตการณนนขน ซงภาระทางการคลงมกจะเปนสาเหตสวนใหญ

3 นยามโดยดร. อมมาร สยามวาลา และดร. สมชย จตสชนจากแนวคดของ ดร. ปวย องภากรณ เรองจากครรภมารดาถงเชงตะกอน

1-3

ของการเกดความเสยงทางการคลง และจะมผลกระทบตอฐานะทางการคลงของรฐบาล โดยอาจจะเกดขนอยางแนนอนหรอมความนาจะเปนในการเกดเหตการณนนขน

ดงนน เพอเปนการจ ากดและบรหารภาระทางการคลงดงกลาว รฐบาล และภาคสาธารณะจ าเปนจะตองมวนยทางการคลง โดยการทจะรกษาวนยทางการคลงนน รฐบาลจะตองควบคมดแลผลการด าเนนงานทางการคลง ใหเปนไปตามหลกเกณฑ กฎเกณฑ กฎหมายหรอเปาหมายทรฐบาลไดก าหนดไวอยางเครงครด ซงหลกเกณฑหรอกฎเกณฑตาง ๆ นน อาจก าหนดในรปเพดานตวชวดเชงตวเลข หรอแนวทางในการบรหารการด าเนนงาน ทงน หากหลกเกณฑหรอกฎเกณฑตาง ๆ ทไดตงไวตามความเหมาะสม และรฐบาล และภาคสาธารณะไดถอปฏบตโดยเครงครด กจะน าไปสความย งยนทางการคลงได จากแนวคดทกลาวมาขางตน สามารถสรปเปนกรอบแนวคดทส าคญส าหรบการศกษาวจยครงน ไดดงน

1) กรอบแนวคดในการก าหนดรายจายดานสวสดการ จะอางองรายจายดานสวสดการสงคมทภาคสาธารณะไดด าเนนการอยในปจจบน ไดแก รายจายทเกยวของกบการให การรกษาพยาบาล การศกษา การชวยเหลอดานรายได และการใหความชวยเหลอดานอน ๆ ทเกยวของ และรายจายดานสวสดการสงคมทมแนวโนมวาจะมขนตามนโยบายรฐบาล (ถาม) โดยจะพจารณาคดเลอกโครงการทน ามาใชในการศกษาวจยจากโครงการทไดรบผลกระทบจากการเขาสสงคมผสงอายของประเทศไทย ทงทางตรง ไดแก การเพมขนของจ านวนผสงอาย ทสงผลตอสวสดการประเภทเงนบ าเหนจบ านาญ และการรกษาพยาบาล และทางออม เชน ผลกระทบตอผลตภาพของประเทศจากการขาดแคลนแรงงาน ซงน าไปสความจ าเปนในการพฒนาการศกษาหรอประสทธภาพของแรงงานเพอใหเศรษฐกจสามารถขยายตวไดตามปกต

2) กรอบแนวคดในการประมาณการรายจายสวสดการสงคม จะใชการประมาณการตามปจจยทเกยวของกบรายจายแตละรายการทไดพจารณามาจากขอ 1) เชน จ านวนผไดรบประโยชน คาใชจายตอหวของกลมผ รบประโยชน เปนตน อยางไรกด ในสวนของรายจายสวสดการของ อปท. นน เนองจากมขอจ ากดของสถตดานรายจายซงยงไมมหนวยงานใดเผยแพรขอมลอยางเปนระบบจงจ าเปนตองอาศยการส ารวจและประมาณการขอมลทเปนปจจบนดวย 3) กรอบแนวคดในการเสนอแนะแนวทางการปฏรปการคลง จะอาศยการจดการความเสยงทางการคลง การสงเสรมความย งยนทางการคลง การสรางวนยทางการคลง ประสทธภาพ และความเทาเทยม ควบคกบการอางองประสบการณจากตางประเทศทมระดบ

1-4

การพฒนาเศรษฐกจและการคลงทใกลเคยงกบประเทศไทย ในการเสนอแนะแนวทางปรบปรงการใหสวสดการสงคมของภาคสาธารณะในภาพรวม 1.5 วธกำรด ำเนนกำรวจย และสถำนทท ำกำรเกบขอมล

1.5.1 วธการด าเนนการวจย

1) ศกษาแนวคดเพอก าหนดขอบเขตของรายจายสวสดการสงคมวา รายจายสวสดการทจะไดรบผลกระทบจากการเขาสสงคมผสงอายของประเทศ ควรจะครอบคลมถงรายจายในดานใด และประเภทใดบาง ภายใตภาระงบประมาณของภาคสาธารณะ

2) รวบรวมขอมลรายจายดานสวสดการฯ ตามขอบเขตและค าจ ากดความในขอ 1) เพอเปนฐานขอมลในการประมาณการรายจายในระยะ 20 ปขางหนา และใชเปนขอมลในการวเคราะห เพอก าหนดแนวทางในการปรบปรงตอไป

3) ประมาณการรายจายดานสวสดการฯ ในระยะ 20 ปขางหนา โดยอาศยปจจยทเกยวของในแตละรายการรายจาย และคาแนวโนมรายจายในการประมาณการ

4) วเคราะหขอมลภาพรวมรายจายดานสวสดการฯ ในปจจบน และประมาณการรายจายดานสวสดการฯ ในอนาคต เพอก าหนดแนวทางในการปรบปรง โดยอาศยกรอบของความย งยนทางการคลง ความเสยงทางการคลง วนยทางการคลง และความเหลอมล า เปนหลกในการวเคราะหปรบปรง

5) สรปผลขอเสนอเชงนโยบายการปรบปรงรายจายสวสดการฯ ภาคสาธารณะในภาพรวม

1.5.2 การเกบขอมล การศกษานใชขอมลทงในแบบปฐมภม (Primary Data) และขอมลแบบ

ทตยภม (Secondary Data) โดยจะท าการรวบรวมขอมลเกยวกบ (ก) ระบบสวสดการฯ ทรฐบาล อปท. และรฐวสาหกจด าเนนการ (ข) รายจายสวสดการฯ ของรฐบาล อปท. และรฐวสาหกจ และเงอนไขหลกเกณฑในการใหสวสดการฯ

อยางไรกด เนองจากปจจบนยงไมมการจดเกบขอมลดานสวสดการฯ ของ อปท. และรฐวสาหกจอยางเปนระบบ จงจ าเปนตองมการส ารวจขอมล และเนองจากรฐวสาหกจและ อปท. มจ านวนมากจงจ าเปนตองใชวธการประมาณขอมลบางสวน เพอใหไดขอมลในภาพรวมดวย

1-5

ทงน ในสวนของการจดเกบขอมลของ อปท. ในปจจบนทมอย 7,853 แหง4 ผวจยจะท าการก าหนดขนาดของกลมตวอยางตามวธการของ Taro Yamane5 ทไดเสนอสตรการค านวณขนาดตวอยางสดสวน 1 กลม ณ ระดบความเชอมนทรอยละ 95 และคาความคลาดเคลอนทยอมรบไดรอยละ 5 ตามสตรดงน

n = N

1+N(e)2

โดย n = ขนาดตวอยางทค านวณได N = จ านวนประชากรททราบคา e = คาความคลาดเคลอนทยอมรบได

จากวธการของ Yamane ขางตน จะเทากบการก าหนดกลมตวอยางในการศกษา และ

การจดท าแบบสอบถามแก อปท. จ านวน 381 แหง6 ทงน หากมการก าหนดจ านวนกลมตวอยางเพมเตมเพอปองกนความผดพลาดและความไมครบถวนของแบบสอบถามอกรอยละ 10 จะเทากบกลมตวอยางจ านวน 420 อปท.

1.5.3 สถานทเกบขอมล

1) ขอมลรายจายสวสดการฯ ของรฐบาลจะใชวธศกษาจากเอกสารทมการเผยแพรและตดตอขอขอมลจากหนวยงานทเกยวของ เชน กระทรวงศกษาธการ ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต กรมบญชกลาง และส านกงบประมาณ รวมท งองคกรระหวางประเทศ เชน ธนาคารโลก เปนตน

2) ขอมลรายจายสวสดการฯ ของ อปท. จะใชวธการส ารวจขอมล การสอบถาม และการศกษาจากเอกสารทเผยแพร เชน ขอบญญต และเทศบญญต ของ อปท. ตาง ๆ รวมถงการจดท าแบบสอบถามไปยง อปท. ในพนทตางๆ ทก าหนดใหเปนกลมตวอยางตามวธการทางสถตของ Yamane ขางตน จ านวน 420 แหง ซงจะตองมการทดสอบความนาเชอถอและความเหมาะสมของแบบสอบถามดวยการหารอและขอค าแนะน าจาก อปท. บางแหงกอน เพอใหแบบสอบถามมความนาเชอถอ และครอบคลมขอมลทเกยวของทจะสามารถสบคนไดจากหนวยงานภายใน อปท. โดย

4 ขอมล ณ วนท 20 มถนายน 2554, ส านกพฒนาระบบ รปแบบ และโครงสราง กรมสงเสรมการปกครองทองถน 5 Yamane, Taro. 1967. Statistics, An Introductory Analysis, 2nd edition, New York: Harper and Row 6 จากการค านวณ 7,853/ 1+(7,853)(0.05^2) = 381

1-6

ในเบองตนไดก าหนดใหมการเดนทางไปหารอรวมกบ อปท. บางแหงเพอสอบถามความเหนแบบสอบถามดงกลาว 3) ขอมลรายจายสวสดการฯ ของรฐวสาหกจ จะใชวธการส ารวจขอมล และศกษาจากเอกสารตาง ๆ เชน เอกสารงบประมาณ มตคณะรฐมนตรทเกยวของ 1.6 ประโยชนทคำดวำจะไดรบ 1.6.1 กระทรวงการคลง และหนวยงานทเกยวของ เชน ส านกงบประมาณ ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต เปนตน มขอมลภาพรวมรายจายดานสวสดการสงคมของภาคสาธารณะและประมาณการรายจายดานสวสดการในอก 20 ปขางหนา 1.6.2 สามารถใชเปนแนวทางเบองตนในการปฏรปรายจายดานสวสดการสงคมของประเทศ เพอใหการบรหารการคลงในภาพรวมมประสทธภาพสงสด ภายใตหลกวนยทางการคลง ลดความเสยงทางการคลง และสงเสรมใหการคลงภาคสาธารณะมความย งยน 1.7 แผนกำรถำยทอดเทคโนโลยหรอผลกำรวจยสกลมเปำหมำย

1.7.1 การจดท าขอเสนอแนะเชงนโยบายจากผลของการวจยเสนอกระทรวงการคลง เพอพจารณาประกอบการด าเนนงานตอไป

1.7.2 จดประชม/สมมนาเพอถายทอดผลงานวจยสผแทนหนวยงานทมสวนเกยวของใน

การบรหารหรอการวางแผนนโยบายความเสยงทางการคลง รวมไปถงนกวชาการ จ านวนประมาณ 50-100 คน ในชวงเดอนพฤศจกายน 2555

1.7.3 เผยแพรผลงานวจยทางวารสารการเงนการคลง วารสารของสภาวจยแหงชาต และ

ทาง website ของกระทรวงการคลงและส านกงานเศรษฐกจการคลง

1-7

1.8 ผลส ำเรจและควำมคมคำของกำรวจยทคำดวำจะไดรบ

1.8.1 ผลส าเรจในเบองตน (Preliminary Result): Outputs ไดแก การม 1) ฐานขอมลดานสวสดการสงคมของภาคสาธารณะ

2) ประมาณการรายจายดานสวสดการฯ ในระยะ 20 ปขางหนา 3) แนวทางในการปฏรปรายจายสวสดการฯ ทงระบบ เพอใหการบรหารการคลง

มประสทธภาพเพมขน และลดภาระการคลงจากการด าเนนโครงการทกอใหเกดรายจาย ดานสวสดการฯ

1.8.2 ผลส าเรจกงกลาง (Intermediate Result): Outcomesไดแก กระทรวงการคลงสามารถ

บรหารความเสยงการคลงไดอยางมประสทธภาพ และส านกงบประมาณสามารถลดภาระงบประมาณทไมจ าเปนลงได ซงจะท าใหเกดการจดสรรงบประมาณเพอกจกรรมอนๆ ทสรางมลคาเพมแกประเทศ สรางเศรษฐกจใหสมดลและแขงขนได ตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 11

บทท 2 สวสดการสงคมและสงคมผสงอาย

2.1 ความหมายของสวสดการสงคม “สวสดการสงคม” เปนค าทมความหมายหลากหลาย ผนแปรไปตามแนวคดทเกยวของ ซงมการใหความหมายทหลากหลาย ดงน พระราชบญญตสงเสรมการจดสวสดการสงคม พ.ศ. 2546 ให “สวสดการสงคม” หมายถง ระบบการจดบรการสงคม ซงเกยวกบการปองกน การแกไขปญหา การพฒนา และการสงเสรมความมนคงทางสงคม เพอตอบสนองความจ าเปนขนพนฐานของประชาชนใหมคณภาพชวตทดและพงตนเองไดอยางทวถง เหมาะสม เปนธรรม และใหเปนไปตามมาตรฐานทงทางดานการศกษา สขภาพอนามย ทอยอาศย การท างานและการมรายได นนทนาการ กระบวนการยตธรรม และบรการทางสงคมทวไป โดยค านงถงศกดศรความเปนมนษย สทธทประชาชนจะตองไดรบ และการมสวนในการจดสวสดการสงคมทกระดบ คณะกรรมการสงเสรมสวสดการสงคมแหงชาต (2545) ให “สวสดการสงคม” หมายถง ระบบการจดบรการสงคม เพอปองกนและแกไขปญหาสงคมและพฒนาสงคม รวมทงการสงเสรมความมนคงทางสงคม เพอใหประชาชนสามารถด ารงชวตในสงคมไดในระดบมาตรฐาน โดยบรการดงกลาวจะตองตอบสนองความตองการพนฐานของประชาชนใหไดรบการพฒนาคณภาพชวตอยางทวถงและเปนธรรม ทงในดานการศกษาทด การมสขภาพอนามย การมทอยอาศย การมงานท า การมรายได การมสวสดการแรงงาน การมความมนคงทางสงคม การมนนทนาการ และบรการทางสงคมทวไป โดยระบบการจดบรการสงคมตองค านงถงศกดศรความเปนมนษย และการเขามา มสวนรวมในระบบการจดบรการสงคมในทกระดบ ศนยสารสนเทศอสลามและอสลามศกษา (Islamic Information Center) ก าหนดวา สวสดการสงคมเชงวชาการหมายถง การคมครองสมาชกในสงคม ทงทเปนปจเจกบคคลหรอกลมคน ทงทเปนผปกครองและผใตการปกครอง โดยใชรปแบบสงเสรมสนบสนนและการปกปองจากภยนตรายตาง ๆ

2-2

ดร.ศรทบทม พานชพนธ (2522) มองวา “สวสดการสงคม” เปนค าทมความหมายกวางขวางครอบคลมถงงานสวสดการทด าเนนงานโดยรฐบาล (หรอการประชาสงเคราะห) และเอกชน (หรออาสาสมครทมจตเปนกศลซงจะชวยกนบรจาคหรอขอบรจาคเงนสงของเพอน ามาใชด าเนนการ) จงใหหมายถง การมวถชวตและสภาพความเปนอยทราบรนมนคง ตลอดจนการกนดอยด มมาตรฐานในการครองชพสงขน มสขภาพและอนามยด สวสดการของแตละบคคลประกอบดวยองคประกอบ 3 ประการ คอ สวสดการหรอความสมบรณทางดานรางกาย (สขภาพอนามย) ความสมบรณทางวตถ (ความรงเรอง) และความสมบรณทางจตใจ (สขภาพจต) องคประกอบทง 3 ประการน จะท าใหชวตมความสขอยไดในสงคม สวรรณ รนยศ (2512) ใหความหมายวา งานสวสดการสงคมมความหมายคลอบคลมไปถงการด าเนนการทกอยางของรฐและเอกชน เพอชวยเหลอเกอกลเพอนมนษย หรอกลมชนทรวมกนเปนสงคม เปนชาต ผทไมสามารถชวยตนเองใหมความสขทงกายและจตใจใหมปจจยอนจ าเปน แกการด ารงชพ คอ อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย ยารกษาโรค ตลอดจนการบ าบดโรคภยไขเจบ การศกษาอบรมตามสมควรแกอตภาพ และความรทจะท ามาหาเลยงชพโดยสจรต เพอความเรยบรอยและความเปนปกแผนของสงคม จงจตต โศภณคณาภาณ (2526) ใหความเหนวา สวสดการสงคมเปนสถาบนทใหการชวยเหลอบคคล ครอบครว กลมชน และชมชน เพอใหบคคลเหลานไดมมาตรฐานการครองชพอนด มสขภาพอนามยด มสมพนธภาพทางสงคมทดกบบคคลอน ด าเนนงานทงโดยรฐบาลและเอกชน (อาสาสมคร) ตามนโยบายหรอโครงการตาง ๆ เพอใหประชาชนไดรบบรการเพอทจะสามารถชวยเหลอตนเองและผอนในสงคมไดตอไป กลาวโดยสรป สวสดการสงคม คอ การจดบรการทางสงคมในการปองกน แกไขปญหา พฒนา และสงเสรมความมนคงทางสงคม เพอตอบสนองความจ าเปนพนฐานของประชาชนอยางมมาตรฐาน ทวถง และเปนธรรม โดยอาจเปนการด าเนนการโดยรฐ องคกรสาธารณะ เอกชน และชมชนในรปแบบตาง ๆ 2.2 ปรชญาของสวสดการสงคม สวสดการสงคมเปนเรองทเกยวของกบคนทกคนในสงคม ตงแตแรกเกดจนกระทงตาย อาจกลาวไดวา วฏจกรชวต (Life Cycle) ของคนในสงคมแตละคน ตองไดรบบรการขนพนฐานทจ าเปนตอการด ารงชวต เชน บรการดานสขภาพอนามย บรการดานการศกษา และบรการดานทอยอาศย

2-3

เปนตน ซงมกจะมขอค าถามวา ใครควรจะท าหนาทจดระบบสวสดการสงคมใหกบประชาชน และใครควรจะไดรบบรการบาง คนทกคนในสงคมหรอกลมผดอยโอกาสในสงคมควรจะไดรบ การดแลกอน ท าอยางไรทจะท าใหคนในสงคมไดรบบรการสวสดการสงคมอยางทวถง การกระจายบรการหรอทรพยากรใหกบประชาชนทมลกษณะปญหาหลากหลายและแตกตางกนใหไดรบบรการอยางเปนธรรม ประเดนเหลานยงมขอโตแยงเปนอยางมาก ทงในดานปรชญา แนวคด พฒนาการของสงคมแตละสงคม และการประยกตใชในลกษณะของนโยบาย แผนงานและกจกรรม ในอดตการดแลคมครองสมาชกของสงคมเปนบทบาทหนาทของสถาบนครอบครว ครอบครวจงเปนสถาบนแรกทส าคญตอการสรางระบบความมนคงของมนษยและสงคม ระบบ การดแลสมาชกในครอบครวจงขนอยกบระบบเศรษฐฐานะของครอบครวนน ๆ วาเปนอยางไร แตถาครอบครวใดไมสามารถท าหนาทเบองตนได ระบบสนบสนนทางสงคมรองลงมาคอ ระบบเครอญาต ระบบเพอนบาน ระบบชมชน กจะท าหนาทใหการดแลสงเคราะหแบบชวคราว ในขณะทองคกรภาครฐจะเขามามบทบาทรบผดชอบกตอเมอระบบสนบสนนทางสงคมทใกลตวของบคคลนนไมสามารถท าหนาทดงกลาวได หนาทส าคญของรฐอกประการหนงคอ การดแลรบผดชอบประชาชนทเดอดรอนใหไดรบบรการสงคมขนพนฐานหรอบรการสวสดการสงคมจากรฐ ฉะนน สทธของประชาชนในฐานะทเปนพลเมองของรฐ (Civil Right) กควรจะไดรบบรการพนฐานทจ าเปนตอการด ารงชวตของรฐ รฐในฐานะผปกครองทมอ านาจ ซงมหนาทโดยชอบธรรมทจะจดสรรทรพยากรใหกบประชาชน ในอดตรฐกบประชาชนไดสรางพนธะสญญารวมกนทเรยกวา “สญญาประชาคม” อ านาจของรฐจงเปนอ านาจทชอบธรรม รฐบาลจงมหนาทหลก โดยมนโยบายการดแลทกขและสขของประชาชน ใหสามารถด ารงชวตอยไดตามอตภาพของตน ประชาชนสวนใหญจงมความศรทธาเชอถอตออ านาจรฐวา เปนผทเหมาะสมตอการจดบรการสวสดการสงคมไดเปนอยางด ดงจะเหนไดจากนโยบายของรฐในรปของกฎหมายและพระราชบญญตสวสดการสงคมของแตละประเทศ งานสวสดการสงคมจงขนอยกบระบบการเมองการปกครอง ระบบเศรษฐกจ และระบบสงคมวฒนธรรมของแตละประเทศ อยางไรกตามการจดบรการสวสดการสงคมอยบนพนฐานความเชอทแตกตางกน เชน กลมประเทศเสรนยมประชาธปไตยเชอวา ควรปลอยใหกลไกตลาดท าหนาทจดระบบบรการสวสดการสงคม รฐจะปลอยใหประชาชนรบผดชอบดแลสวสดการของตวเอง ประชาชนตองท างานเพอจดหาสวสดการและออมเงนเพอตวเอง รฐจะเขามาท าหนาทดแลจดสวสดการเฉพาะกลมประชาชนทไมสามารถดแลตนเองได โดยรฐไดสรางเครองมอทดสอบ

2-4

ความจ าเปน (Means - Test) ขนมา รฐจะจดสรรงบประมาณสวนหนงมาใหกบหนวยงานทรบผดชอบ เพอใหเกดการกระจายบรการสวสดการสงคมใหกบกลมผดอยโอกาสทางสงคม ขณะทกลมประเทศสงคมนยมสวนหนงเชอวา รฐควรมหนาทจดสรรทรพยากร และบรการสวสดการสงคมใหกบประชาชนทกคนอยางเทาเทยมกนและเปนธรรม รฐในฐานะผปกครองจะไมปลอยใหบรการสวสดการสงคมเปนเรองของปจเจกบคคล บรการของรฐในลกษณะนค านงถงความเสมอภาคของคนทกคนในสงคมทพงไดรบบรการจากรฐ เปนตน จากความเชอดงกลาวจงสงผลใหงานสวสดการสงคมของแตละประเทศแตกตางกน ปจจบนกระแสการเปลยนแปลงของสงคมไดท าใหกลมประเทศสงคมนยมสวนหนงลมสลายไป สงคมโลกไดกาวเขาสระบบเสรนยมประชาธปไตย งานสวสดการสงคมทปรากฏในลกษณะของ รฐสวสดการ (Welfare State) สวนหนงไดประสบปญหารวมกนทส าคญคอ รฐไมสามารถแบกรบภาระงบประมาณคาใชจายทเพมขนอยางคาดการณไมไดกบบรการสวสดการสงคมตาง ๆ โปรแกรม การจดบรการในลกษณะการสงเคราะหประชาชน (Public Assistance) ไมสามารถตอบสนองปญหาและความตองการทแทจรงใหกบกลมผดอยโอกาสทางสงคมได โดยเฉพาะการพฒนาใหกลมเปาหมายสามารถพงพาตนเองไดในระยะยาว นอกจากน ยงมขอโตแยงของผบรหารประเทศสวนหนงทเชอวา กลมผดอยโอกาสทางสงคมเปนกลมคนขเกยจ ไมท างาน รอรบบรการจากรฐ ซงไมเปนธรรมกบประชาชนสวนใหญทตองท างานเสยภาษใหรฐ แตรฐตองน าภาษสวนหนงมาจดใหกบคนกลมน ซงแนวโนมจะมจ านวนเพมมากขน และมกจะพงพาบรการของรฐในระยะยาว รฐจะมภาระความรบผดชอบกบประชาชนกลมนโดยไมจ าเปน ตวอยางเชน ประเทศสหรฐอเมรกาในยค 1990 เปนตนมา ไดตดทอนโปรแกรมการใหความชวยเหลอครอบครวทมปญหาการเลยงดเดก (The Aid to Families with Dependent Children) หรอเรยกโดยยอวา AFDC โปรแกรมนไดถกยกเลกไปในทสด เปนตน โดยมการพฒนาโปรแกรมบรการใหมทเนนการชวยเหลอทมงใหกลมผดอยโอกาสทางสงคมไดมงานท าและชวยเหลอตนเองมากขน แทนการเปนผรอรบบรการจากรฐ การจดบรการสวสดการสงคมในอนาคตจงไดรบการวพากษใหมการทบทวนบทบาทของรฐ ประเภทและลกษณะบรการสวสดการสงคมทเปนอยอาจไมเหมาะสมและสอดคลองกบปญหา และความตองการของกลมเปาหมายทแทจรง สงคมไทยกประสบปญหาในลกษณะดงกลาวเชนกน ซงเปนผลจากภาวะวกฤตดานเศรษฐกจในกลางป 2540 เปนตนมา รฐไมสามารถทจะจดบรการในลกษณะ

2-5

ของรฐสวสดการ (Welfare State) อกตอไป เนองจากการจดสวสดการเตมรปแบบจะตองใชงบประมาณจ านวนมาก ซงจะสงผลตอฐานะการคลงของประเทศได ดงนน การจดสวสดการสงคมในปจจบนและอนาคตไดพยายามปรบตวใหมในลกษณะของสวสดงาน (Workfare) หรอการท างานสาธารณะ (Public Work) แทน กลาวคอ รฐจะลดการสวสดการทใหเปลา แตจะจางใหผทสามารถท างานไดจะตองท างานเพอแลกกบผลประโยชนจากเงนชวยเหลอตาง ๆ จากรฐ เพอเปนมาตรการรองรบปญหาการวางงานสงในอนาคต ขณะเดยวกนรฐกจ าเปนตองใชนโยบายการจดวางระบบเครอขายความปลอดภยทางสงคม (Social Safety Net) ซงเปนระบบการจดบรการเพอชวยเหลอประชาชน ผยากจน คนดอยโอกาส รวมทงผทไดรบการเสยงภยตาง ๆ ใหสามารถด ารงชวตอยไดอยางมนคง โดยไดรบสทธพนฐานเทาเทยมกบประชาชนทวไป ดงนน การจดบรการสวสดการสงคมเฉพาะกลมผดอยโอกาสทางสงคมแบบสงเคราะหเฉพาะหนาเรมถกจ ากดวงใหเลกลง รฐไดพยายามผลกดนระบบสวสดการสงคมในรปของโครงการหลกประกนแทน ควบคกบการกระจายอ านาจลงมาภาคทองถน และภาคประชาชนเขามามสวนรวมในการจดบรการสวสดการสงคมมากขน การจดระบบสวสดการสงคมจงไมใชบทบาทของรฐเชนทผานมา ประชาชนกลมตาง ๆ ไดมการเคลอนไหว รวมกลม และเรยกรองผลกดนใหเกดระบบสวสดการสงคมทมรปแบบหลากหลาย โดยเรมจากความพรอมของกลมเลก ๆ ทตระหนกและเหนความส าคญของการสรางระบบความมนคงทางสงคมใหกบกลมของตนเองในลกษณะของกองทนสวสดการชมชน ทอาศยจากการระดมทนตามศกยภาพของคนในชมชนเปนหลก รปแบบการบรหารจดการทมความยดหยน ค านงถงปญหาและความตองการของคนในชมชนเปนหลก กระแสการเปลยนแปลงระบบสวสดการสงคมไทย จงขนอยกบประชาคมตาง ๆ มากกวาการปลอยใหรฐท าหนาทดแลดานสวสดการสงคมอกตอไป 2.3 แนวคดดานสวสดการสงคม แนวคดทเกยวของกบสวสดการสงคม ตงแตสทธขนพนฐานทมนษยจะตองไดรบ และสงทมนษยควรจะไดรบเพมเตมเพอใหเกดความอยดกนด รวมทงแนวคดของอาจารยปวย องภากรณ ซงเปนผทไดรบขนานนามวา เปนผมอทธพลทางความคดส าหรบเรองสวสดการในประเทศไทย ซงมรายละเอยด ดงน

2-6

2.3.1 สทธมนษยชน (Human Rights)

สทธขนพนฐานทมนษยเกดมาพรอมกบความเทาเทยมกนในแงศกดศรความเปนมนษยและสทธเพอด ารงชวตอยางมศกดศร โดยไมค านงถงความแตกตางในเรองเชอชาต สผว เพศ อาย ภาษาศาสนา และสถานภาพทางกายและสขภาพ รวมทงความเชอทางการเมอง หรอความเชออน ๆทขนกบพนฐานทางสงคม สทธมนษยชนเปนสงทไมสามารถถายทอดหรอโอนใหแกผอนได

ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน กลาววา “ มนษยทงหลายเกดมามอสรเสร เทาเทยม

กนทงศกดศรและสทธ ทกคนไดรบการประสทธประสาทเหตผลและมโนธรรม และควรปฏบตตอกนอยางฉนทพนอง” ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนนเปนมาตรฐานรวมกนแหงความส าเรจ ส าหรบประชาชนทงหลายและประชาชาตทงปวง ดวยจดประสงคทจะใหปจเจกบคคลทกผทกนามและองคกรของสงคมทกหนวย โดยการระลกเสมอ ๆ ถงปฏญญาน พยายามสงสอนและใหการศกษาเพอสงเสรมการเคารพตอสทธและเสรภาพเหลาน และดวยมาตรการทเจรญกาวหนาไปขางหนา ทงในและระหวางประเทศ เพอใหไดมาซงการยอมรบและการถอปฏบตตอสทธเหลานนสากล และไดผลทงในหมประชาชนของรฐสมาชกเอง และหมประชาชนแหงดนแดนทอยภายใตดลอาณาของรฐสมาชกดงกลาว

สทธมนษยชนมความส าคญในฐานะอารยธรรมโลก นบเปนความฉลาดของมนษยท

พยายามวางระบบคดเพอใหคนทงโลกเกดความตระหนกรและคดค านงถงคณคาของความเปนมนษย นบแตขนพนฐานของความเปนมนษย ศกดศร ชาตก าเนด รวมทงระบบสทธตาง ๆ ทมพนฐานมาจากความชอบธรรม ซงเปนความชอบธรรมทตงอยบนพนฐานแหงสทธโดยก าเนด สทธตงแตเกด การใหความส าคญกบค าวาชวต วาโดยพนฐานแลวมนษยและสตวโลกทงหลายลวนตองการปจจยในการด ารงชวตดวยกนทงนน นบแตปจจยขนพนฐานทวาดวยอาหาร ยารกษาโรค ทอยอาศย เครองนงหม การด ารงเผาพนธ และการมชวตรอด ฯลฯ ความตองการขนพนฐานเหลานนบเปนปจจยส าคญกบชวตเปนทสด และเหมอนกนทงมนษยและสตว ซงสทธดงกลาวหากเปนความชอบธรรมของมนษยกคอ สทธมนษยชน ทงมนษยกบมนษย มนษยกบสงคม มนษยกบธรรมชาต และแมแตกบสตว การค านงถงสทธขนพนฐานมความจ าเปนอยเสมอ เหลานนบเปนความส าคญของสทธมนษยชนทสงคมโลกตางใหความตระหนก การค านงถงสทธดงกลาวจะถอเปนบนไดกาวไปสความยตธรรมทางการเมอง สงคม เศรษฐกจ และการเมองระหวางประเทศ ทจะด าเนนกจกรรมตาง ๆ รวมกน

2-7

2.3.2 รฐสวสดการ (Welfare State)

รฐสวสดการ (Welfare State) หรอสวสดการถวนหนานน ก าเนดมาจากแนวคดของลทธสงคมนยม ซงหมายถง รฐหรอประเทศทมการจดระบบสวสดการสงคมอยางทวดานใหแกทกคนในสงคมอยางถวนหนา (Welfare for All) สวสดการตาง ๆ ทจดขนนนด าเนนงานโดยรฐทงหมด รฐสวสดการมลกษณะทวไป 3 ประการ คอ 1) รฐประกนรายไดขนต าของทกคนในสงคม โดยไมค านงวาคน ๆ นนจะเปนใคร ท างานอะไร มทรพยสนมากนอยเพยงไร 2) สรางความมนคงในชวตใหแกทกคน ทกครวเรอน โดยใหมหลกประกนทางรายได และอยรอดปลอดภยจากภาวะวกฤตตาง ๆ และ 3) ใหพลเมองทกคน โดยไมเลอกกลมคน ชนชน และสถานภาพ ไดรบบรการสงคมอยางเสมอหนากน ดวยมาตรฐานทดทสดเทาเทยมกน

รฐสวสดการทถกยอมรบกนทวโลกวามความสมบรณแบบทสดคอ รฐสวสดการของ

กลมประเทศสแกนดเนเวยไดแก สวเดน นอรเวย เดนมารก และฟนแลนด ประเทศเหลานถอวา รฐจะตองสงเสรมบรการประชาชนทกกลมคนและชนชนในทก ๆ ดาน ทงดานรายได การศกษาสาธารณสข สงอ านวยความสะดวก สทธเสรภาพ ความปลอดภย และความมนคงในชวตและทรพยสน เพอใหประชาชนทกคนมความกนดอยด มคณภาพชวตและคณภาพสงคมทไมแตกตางกน การสรางสวสดการของกลมสแกนดเนเวย นบเปนแนวทางในการสลายความแตกตางทางชนชนอยางสนต ผานขบวนการเคลอนไหวแรงงานสหกรณ กลมศาสนา และกลมเกษตรกร เพอใหสงคมมการจดสรรปนสวนปจจยการผลตและผลประโยชนอน ๆ ทางสงคมอยางยตธรรมและเสมอภาค โดยการสถาปนารฐสวสดการ (Welfare State) ขนมาจดการ แนวคดเชนนในสวเดนเรยกกนวา “การปฏบตทางชนชนอยางสนต”

ทงน การเปนรฐสวสดการนนตองใชงบประมาณจ านวนมาก รวมทงสงผลกระทบท

ไมพงประสงคดวยไดแก การท าใหอตราการวางงานของประเทศเพมมากขน เพราะหลกประกนการวางงานเปดโอกาสใหแรงงานวางงานมเวลาเลอกงานไดนานขน อตราการออมเงนของประชาชนลดลง เนองจากประเทศทเปนรฐสวสดการจะเกบภาษในอตราสง สงผลใหความสามารถในการออมของประชาชนลดลง ประกอบกบประชาชนในประเทศมความมนคงในชวตและเศรษฐกจสง จงไมเหนความจ าเปนของการออมเพอการใชจายในอนาคตหรอในกรณฉกเฉน และลดแรงจงใจ ในการท างานของประชาชน เนองจากการเกบภาษในอตราสง ท าใหรายไดสทธหลงหกภาษมนอยดแลวไมคมคากบการท างาน

2-8

2.3.3 สงคมสวสดการ (Welfare Society)

สงคมสวสดการเปนสงคมทมสวสดการหลากหลาย แตไมไดจดโดยรฐเพยงฝายเดยว ดงนน สงคมสวสดการจงหมายถง สงคมทมสวสดการหลายรปแบบ จดการโดยหลายสถาบน แตละประเภทสถาบนมความเปนอสระตอกน สรางสรรคสวสดการบนพนฐานของความสามารถและความเหมาะสมของสถาบนนน ๆ โดยจะเปนการจดสวสดการสงคมเทาทจ าเปนส าหรบคนจนบางกลมทไมสามารถชวยเหลอตนเองได โดยสวสดการระดบนเรยกวา โครงขายความปลอดภยทางสงคมหรอ Social Safety Net โดยแปรรปสวสดการตาง ๆ ใหไปอยภายใตความรบผดชอบของภาคเอกชนและภาคชมชนมากขน

2.3.4 จากครรภมารดาถงเชงตะกอน

แนวคด “จากครรภมารดาถงเชงตะกอน”7 เปนบทความทเขยนโดยอาจารยปวย องภากรณ เปนบทความทแสดงถงความหวงของ “คณภาพแหงชวตของคนไทย” โดยอาจารยปวยไดกลาวถงชวตของคนแตละคนจะตองไดรบบรการสวสดการสงคมตงแตเมออยในครรภมารดา การไดรบวคซนตามวย เมอเตบโตถงวยเรยนกไดรบการศกษาจากรฐ การไดรบขอมลขาวสารทเปนประโยชน เมอจบกมงานท า มรายไดเลยงตวเองและครอบครว มสวนรวมในกจกรรมทางการเมองและสงคม เมอมครอบครวกสามารถเลยงดครอบครวได บทความนกลาวถงบรการสงคมพนฐานทรฐตองจดใหกบสมาชกทกคนในสงคม และประชาชนควรมโอกาสเขาถงบรการของรฐอยางเทาเทยมกน เปนการสะทอนสวสดการสงคมทคนไทยพงไดรบจากรฐ

7 แปลจากบทความ The Quality of Life of a South East Asian : A Chronicle of Hope from Womb to Tomb

2-9

2.4 องคประกอบของสวสดการสงคม องคประกอบของสวสดการสงคมโดยทวไป มการใชใน 2 ลกษณะคอ สวสดการในลกษณะกวาง และสวสดการในลกษณะแคบ ดงน 2.4.1 องคประกอบของสวสดการสงคมในลกษณะกวาง แบงเปน 7 ดาน ไดแก 2.4.1.1 การศกษา (Education) 2.4.1.2 สขภาพอนามย (Health) 2.4.1.3 ทอยอาศย (Housing) 2.4.1.4 การท างานและการมรายได (Employment and Income Maintenance) 2.4.1.5 ความมนคงทางสงคม (Social Security) 2.4.1.6 บรการสงคม (Social Services) 2.4.1.7 นนทนาการ (Recreation) 2.4.2 องคประกอบของสวสดการสงคมในลกษณะแคบตามพระราชบญญตความมนคงทางสงคมของประเทศสหรฐอเมรกา แบงเปน 3 บรการ ไดแก 2.4.2.1 บรการประกนสงคม (Social Insurance) ส าหรบประเทศไทย การประกนสงคมเกดขนตามพระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533 เปนการบงคบใหสถานประกอบการทมลกจางตงแต 1 คนขนไป ตองจายเงนสมทบเขากองทนประกนสงคม การจายเงนเขากองทนประกนสงคมประกอบดวย 3 ฝาย ไดแก นายจาง ลกจาง และรฐบาล โดยในปจจบน (พ.ศ. 2555) ไดก าหนดใหฝายนายจางและลกจางจายเงนสมทบรอยละ 5 และรฐบาลจายเงนสมทบรอยละ 2.75 และมสทธประโยชนใน 7 กรณ ไดแก เจบปวย คลอดบตร ทพพลภาพ ตาย สงเคราะหบตร ชราภาพ และวางงาน บรการประกนสงคมครอบคลมจ านวนผประกนตนทวประเทศ ทงภาคบงคบและสมครใจประมาณ 10.5 ลานคน 2.4.2.2 บรการสงเคราะหประชาชน บรการประชาสงเคราะห และบรการสาธารณปการ (Public Assistance) เปนบรการทรฐใหการชวยเหลอแกประชาชนหรอครอบครวทไมสามารถชวยเหลอตวเองได โดยหนวยงานทใหการชวยเหลอจะมการทดสอบความจ าเปน (Means - Test) กอนใหการชวยเหลอ ซงถอเปนบรการทดแทนชวคราว เปนการชวยเหลอบรรเทาทกขเฉพาะหนา (Relief) เชน การใหเงน (Cashes) การใหสงของหรอเครองอปโภคบรโภค (Kinds) การใหบรการอนๆ ทจ าเปน (Services) ไดแก บรการใหค าแนะน าปรกษา บรการใหความร บรการฝกอาชพ

2-10

บรการจดหางาน บรการจดหาทอยอาศย เปนตน บรการเหลานถอเปนเพยงสวนหนงของการจดบรการสวสดการสงคม ซงมกจะท าใหเกดการเขาใจผดตอวชาชพสงคมสงเคราะหวา เปนการชวยเหลอสงเคราะหเฉพาะหนาเทานน เมอผใชบรการไดรบการชวยเหลอเบองตนไปแลว นกสงคมสงเคราะหจ าเปนจะตองใชวธการ และกระบวนการท างานตอเนอง รวมกบผใชบรการเพอพฒนาใหผใชบรการไดจดการปญหา และพฒนาตนเองและสงคมในระยะยาวไดตอไป 2.4.2.3 บรการสงคม (Social Services) เปนบรการทรฐ หรอเอกชนทมความพรอมท าหนาทจดใหมบรการสงคม จงเปนบรการทางเลอกทรฐเปดโอกาสใหภาคเอกชน ภาคประชาชนไดเขามามสวนรบผดชอบสงคม โดยจดบรการใหกบประชาชนแทนรฐ เปนการใชกลไกตลาดเขามาจดการ มงสงเสรมสวสดภาพของบคคลในสงคมใหสามารถด ารงชวตอยในสงคมไดอยางเปนสขตามอตภาพ ซงผใชบรการสามารถเลอกใชบรการไดตามความตองการของตนเอง เชน บรการของโรงพยาบาลเอกชน บรการรกษาความปลอดภย บรการสถาบนการศกษาเอกชน เปนตน บรการสงคมทด าเนนการโดยเอกชนจงเปนบรการทางเลอกใหกบประชาชนทสามารถซอหาบรการไดโดยไมจ าเปนตองรอใชบรการของรฐเพยงดานเดยว บรการเหลานไดแก สถานรบเลยงเดกกลางวน ศนยดแลผสงอายในชมชน สถานพกฟนผปวยในโรงพยาบาล เปนตน บรการสงคมเปนบรการทกระจายใหทงภาครฐและเอกชนด าเนนการ จนท าใหขาดการตรวจสอบและควบคมตดตามบรการดงกลาวใหมประสทธภาพ ดงนน องคประกอบของงาน “สวสดการสงคม” ในลกษณะกวาง 7 ดาน และองคประกอบของงานสวสดการสงคมในลกษณะแคบ 3 ดาน จงขนอยกบการน าไปใชของนกสวสดการสงคม ส าหรบในสงคมไทยน ามาใชทง 2 ลกษณะ ทงดานกวางและดานแคบ แตโดยทวไปแลวสงคมไทยมกจะรจกบรการสวสดการสงคมในลกษณะแคบมากกวา โดยบรการประกนสงคมถอเปนบรการ ทน าไปสการสรางความมนคงทางสงคมใหกบลกจางผใชแรงงานทพฒนาขยายความครอบคลม และสทธประโยชนทดแทนมากขน ขณะทบรการสงเคราะหประชาชนยงคงเปนบรการทรฐจะตองจดสรรงบประมาณการชวยเหลอกบผเดอดรอน นอกจากน ในปจจบนรฐพยายามใชแนวคดการมสวนรวมของประชาชน ชมชน องคกรภาคเอกชน องคกรพฒนาเอกชน และองคกรปกครองสวนทองถนเขามารวมรบผดชอบในระบบสวสดการสงคมมากขน

2-11

2.5 รปแบบของสวสดการสงคม รปแบบของการจดสวสดการสงคมส าหรบประเทศไทยนน มนกวชาการไดศกษาไวมากมาย โดยอาจแบงไดเปน 2 สวน คอ สวนท 1 การจดรปแบบสวสดการสงคมโดยพจารณาจากองคกรทด าเนนการ และสวนท 2 การจดรปแบบสวสดการสงคมโดยพจารณาจากการใหความหมายโดยใชฐานคดในลกษณะใดลกษณะหนงของสงคม 2.5.1 การจดรปแบบสวสดการสงคมโดยพจารณาจากองคกรทด าเนนการ 2.5.1.1 รปแบบสวสดการสงคมเชงสถาบน (Institution Model) ในความรบผดชอบของรฐ ยงเปนรปแบบหลก และกระแสหลกของของการจดสวสดการสงคมในประเทศ รปแบบนถอเปนกลไกหลกหรอกระแสหลกของการจดสวสดการสงคมในปจจบนภายใตแนวคดเสรนยมใหมทใหความส าคญกบกลไกตลาดในฐานะเปนกลไกหลกของสงคมทรฐไมควรแทรกแซงหรอแทรกแซงใหนอยทสด รฐจะเขาไปแทรกแซงหรอท าหนาทดแลเฉพาะกลมผประสบปญหาหรอดอยโอกาสทางสงคมทไมอาจท าหนาทไดตามปกต (dysfunction) บรการของรฐจงเนนการชวยเหลอเฉพาะหนา (Public Assistance) บรรเทาทกขชวคราว หรอทนกวชาการบางทานเรยกวา เปนการดแลในลกษณะของการเกบตก (Residual) บรการทรฐจดจงไมมงเนนแกไขปญหาเชงระบบหรอเชงโครงสรางแตมงแกปญหาเฉพาะหนาของปจเจกบคคล และไมมงใหประชาชนหรอกลมเปาหมายสามารถพงพาตนเองไดในระยะยาวหรอมความย งยนได ลกษณะบรการทรฐจดเปนหลก เชน การใหเงนสงเคราะหประเภทตาง ๆ การแจกสงของ เครองอปโภคบรโภค และการจดบรการสงคมตาง ๆ ในสถาบนตาง ๆ เชน โรงเรยน โรงพยาบาล เปนตน 2.5.1.2 รปแบบสวสดการสงคมโดยภาคเอกชนและองคการสาธารณประโยชน เปนรปแบบสวสดการสงคมทจดโดยองคการพฒนาภาคเอกชน ซงรวมถงองคการสาธารณกศลตาง ๆ กลาวไดวามรปแบบการใหบรการหลายระดบ ไดแก - บรการระดบทเนนการชวยเหลอแบบสงเคราะห ในรปของเงนทน การศกษา การสงเคราะหวตถ การสงเคราะหทนอาหารกลางวน เสอผา และอปกรณการเรยน เปนตน สวนใหญเปนองคการทมกลมเปาหมายเฉพาะเปนรปธรรมทเหนไดชดเจน เชน กลมเดกเยาวชน กลมสตร และกลมผสงอาย เปนตน - บรการระดบทมเปาหมายในการรวมกลม จดตงกลม สรางเสรมความเขมแขงแกองคกรชาวบาน องคกรชมชนกลมตาง ๆ การด าเนนงานเชงการแลกเปลยนเรยนรในระดบลกดงกลาวจะใหความส าคญกบการเรยนรแบบรวมกลม มการศกษาดงานแลกเปลยนปญหาทางออกซงกนและกน มการสงเสรมใหจดตงเครอขายความรวมมอในกลมปญหาตาง ๆ เปนการท างาน

2-12

ทมเปาหมาย ทงยกระดบ ความตระหนกรของชมชน รวมไปกบการรณรงคและการเคลอนไหวทางสงคม โดยเนนหนกไปในทศทางทสงเสรม ผลกดนใหชมชนทเปนเจาของปญหาเขามารวมรบร คดตดสนใจและด าเนนการแกปญหาดวยตวพวกเขาเองโดยองคกรพฒนาเอกชนเปนพเลยงให 2.5.1.3 รปแบบสวสดการสงคมโดยภาคธรกจเอกชน เปนการจดบรการสวสดการสงคมใหแกแรงงานในโรงงาน บรษท หางรานในรปแบบสวสดการพนกงาน การหกเงนสมทบกองทนพนกงาน ทมรปแบบคลายเงนบ าเหนจของรฐ การจดสวสดการเงนกยม สวสดการวนลา วนหยด การอนญาตใหลาเรยน และการจดการอบรมเพมพนทกษะฝมอแรงงาน เปนตน บรการในรปแบบดงกลาวเปนบรการทขนอยกบความพรอม และความพอใจของนายจางเฉพาะราย เพราะหากนายจางไมจดสวสดการให ลกจาง พนกงาน กไมสามารถจะตอรองได เพราะเกรงวาจะถกใหออกจากงาน จงตกอยในสภาพจ าทน ลกจางหลายรายจงถกลดรอนสทธขนพนฐานในดานสวสดการ สทธวนลา วนหยด การรกษาพยาบาล ฯลฯ ซงแมจะมกฎหมายก าหนด แตรฐยงไมสามารถขยายการคมครองไดอยางทวถง และเปนระบบเพยงพอ 2.5.1.4 รปแบบสวสดการสงคมแบบพหลกษณ (Pluralism Model) เปนรปแบบทเรมไดรบการใหความส าคญมากขนแตยงเปนการจดสวสดการสงคมกระแสรอง/กระแสทางเลอก โดยมแนวคดวา การจดสวสดการสงคมตองค านงถงความหลากหลายของความตองการของมนษย ความหลากหลายของวธการท างานทมความผสมผสานหลาย ๆ วธ ความหลากหลายของสหวชาชพและหนวยงาน องคกร ภาคทกภาคสวนทเขามารวมกนคด แกไขปญหา บนฐานความสมพนธทเสมอภาคแบบหนสวน (Partnership) และมสวนรวมในฐานะ “เจาภาพรวม” มากกวาการใหบรการแบบหนวยใดหนวยหนงเปนหลก มทงแบบเปนทางการและไมเปนทางการ จะตองมความยดหยนสง สามารถตอบสนองปญหาและความตองการของประชาชนเฉพาะกลมไดมากกวา ไดแก กลมสจจะออมทรพย สวสดการชมชน สวสดการภาคประชาชน และสวสดการทองถน ทงน สวสดการสงคมแบบพหลกษณมหลกการส าคญคอ เนนการมสวนรวมในทกระดบของภาคทกภาคสวน เนนการจดสรรทรพยากรอยางเปนธรรม เสมอภาค และบรการทจดใหตองค านงถงความย งยนระหวางความสมพนธของมนษยดวยกนและมนษยกบธรรมชาต 2.5.2 การจดรปแบบสวสดการสงคมโดยพจารณาจากการใหความหมายโดยใชฐานคดในลกษณะใดลกษณะหนงในสงคมโดยทวไปทปรากฏม ดงน 2.5.2.1 รปแบบการจดสวสดการสงคมตามพนท (Area - based) เปนการจดสวสดการสงคมในรปแบบของพนทเปนฐาน โดยหนวยงานในพนทจะตองมารวมกนจดบรการตามภารกจ หนาทขององคกรสวสดการสงคม เพอใหเกดความครอบคลม ทวถง เปนธรรม และมมาตรฐานทด

2-13

ดานคณภาพบรการ แตจะมขอจ ากดตอการเขาถงแหลงบรการของกลมเปาหมาย เพราะตองแสดงหลกฐานสทธตามภมล าเนาของการตงถนฐานทอยอาศยเปนหลก 2.5.2.2 รปแบบการจดสวสดการสงคมตามวธการ (Methods) เปนการใหความส าคญกบวธการใหบรการทางสงคมสงเคราะหระดบจลภาค เชน เฉพาะราย กลมชน และชมชน ซงถอเปนรปแบบการจดบรการโดยตรงกบกลมเปาหมาย 2.5.2.3 รปแบบการจดสวสดการสงคมในลกษณะของการเคลอนไหวทางสงคม (Social Movement) เปนการจดสวสดการสงคมในรปแบบการสรางกระแสใหม กระแสทางเลอกของสงคมตอการจดสวสดการทเชอมโยงกบประเดนปญหาส าคญของสงคมทเชอวา ตองเสรมสรางพลงอ านาจ (Empowerment) ใหกลมเปาหมายตาง ๆ ใหรจกการปกปองและคมครองสทธของตนเอง ซงการจดสวสดการสงคมในรปแบบนจ าเปนตองก าหนดแผน ยทธศาสตร เปาหมาย กลไกการท างาน เพอใหเกดการขบเคลอนไปในทศทางทเหมาะสม 2.5.2.4 รปแบบการจดสวสดการสงคมโดยสถาบน ( Institutional - based) เปนการจดสวสดการทรฐเชอวา รฐควรแทรกแซงการจดสวสดการใหกบประชาชน โดยใชโครงสรางอ านาจของรฐท าหนาทจดระบบสวสดการสงคมในลกษณะตาง ๆ เชน บรการประกนสงคม บรการการศกษาภาคบงคบ บรการประกนสขภาพ และบรการสถานสงเคราะหตาง ๆ เปนตน แตเนองจากบรการดงกลาวไมสามารถตอบสนองกบความตองการของคนทกคนในสงคมได จงท าใหเกดรปแบบการจดบรการสวสดการทลดการพงพาสถาบนของรฐลง (Deinstitutionalize - based) สวสดการในลกษณะนจะเกดขนจากภาคสวนของชมชน ประชาชนทมศกยภาพและเขมแขงเขามามสวนรวมในการจดบรการเฉพาะกลม เชน กลมสจจะออมทรพย และกลมฌาปนกจสงเคราะหชมชน เปนตน 2.6 ความครอบคลมของสวสดการสงคม

ประเภทของการใหสวสดการของรฐในประเทศไทยจ าแนกตามความครอบคลมของประชากรทไดรบสทธได 2 รปแบบหลก ไดแก สวสดการแบบเจาะจงหรอก าหนดกลมเปาหมาย (Targeting) และสวสดการสงคมในลกษณะถวนหนา (Universal) โดยมสาระส าคญ ดงน

2.6.1 สวสดการแบบเจาะจงหรอก าหนดกลมเปาหมาย (Targeting) เปนสวสดการทเจาะจง

กลมผดอยโอกาส ผมรายไดนอย คนจน เชน โครงการใหกยมเงนเพอการศกษา (กยศ.) หรอกลมอาชพทเหนวาจ าเปนตองมสวสดการขนต า หรอตองการสวสดการสวนเพม เชน โครงการประกนราคาพชผล และกองทนสวสดการชาวนา เปนตน หลายประเทศมการตรวจสอบสทธของประชากรกลมเปาหมาย วธแรกคอ การองตวชวด (Means Testing) เชน รายได และพนทความยากจน ผทจะ

2-14

ไดรบสวสดการจะตองมรายไดต ากวาทก าหนด หรออาศยอยในพนทก าหนด วธทสองคอ การองสถานะของผรบเอง (Self Targeting) ผานกจกรรมทมลกษณะกดกนคนทไมจนจรงออกไป เชน เงอนไขของบคคลทท างานงานสาธารณะ หรอการชวยเหลอเปนสงของ ซงตองแสดงตนวาเปนคนจนหรอมรายไดนอย เชน มาตรการลดภาระคาครองชพของประชาชน (การใหขนรถเมลรอน และรถไฟชนสามฟร)

- ขอดของสวสดการแบบเจาะจง (1) ใชงบประมาณไมมาก (2) สามารถตอบสนองคนจนทมความตองการรบสวสดการจากรฐสงสด - ขอเสยของสวสดการแบบเจาะจง (1) สรางความรสกไมดแกผรบสวสดการ เชน เสยศกดศรความเปนมนษย (2) ตนทนการบรหารจดการสง ในการตรวจสอบหลกฐานการมสทธเขารบบรการ

และตนทนสารสนเทศสงมากกวาทรพยากรทจดสรรเปนสวสดการ เนองจากความไมสมบรณของขอมล (3) การแบงคนจนและคนไมจนไมชดเจน ปฏบตยาก สถานการณความยากจนเปลยนแปลงไดปตอป หรอแมแตตามฤดกาล คนจนตามกลมเปาหมายบางคนอาจไมไดรบสวสดการ คนทไมจนตามกลมเปาหมายอาจไดรบสวสดการ

(4) ผปฏบตใชดลยพนจในการตดสนวาใครควรอยในกลมเปาหมายหรอไม ท าใหเกดปญหาความเปนธรรมในการไดรบสวสดการ และการทจรตในขนตอนการปฏบต

(5) เกดประเดนปญหาวา คนเชอชาตไทยทอาศยอยตามชายแดนตางประเทศควรไดรบสวสดการหรอไม

(6) การใหสวสดการตามสทธอาจท าใหผรบสวสดการเกยจคราน หมดแรงจงใจในการท างานได และเพมการพงพงสวสดการ เชน สตรทเลยงดบตรอยคนเดยวไดรบสวสดการแตอยากออกไปท างาน หากออกไปท างานหรอหารายไดเสรมจะถกตดสทธการรบสวสดการ จงไมออกไปท างาน

(7) คณภาพของบรการอยในระดบต า เนองจากอาศยเงนงบประมาณทมอยจ ากด และเกดบรการสองชน หรอสองมาตรฐาน

2.6.2 สวสดการสงคมในลกษณะถวนหนา (Universal) เปนสวสดการทพลเมองทกคนม

สทธทจะไดรบ ไมเจาะจงวาตองเปนผดอยโอกาส ผมรายไดนอย หรอกลมอาชพใด และเปนสวสดการทพลเมองไมเสยศกดศรในการพสจนสทธ

2-15

- ขอดของสวสดการในลกษณะถวนหนาคอ ไมตองมกฎเกณฑหรอการพสจนความยากจน และมรปแบบทมเปาหมายชวยคนจนฝงอยในระบบโดยอตโนมต เชน สวสดการผสงอายส าหรบผสงอายทกคน สวสดการดานการศกษาส าหรบนกเรยนทกคน

- ขอเสยของสวสดการในลกษณะถวนหนา (1) ใชงบประมาณจ านวนมาก รฐบาลอาจตองมการปฏรปโครงสรางทางการคลง

หรอภาระจากสวสดการอาจน าไปสวกฤตการคลง (2) เกดปญหาความไมเปนธรรม เนองจากกลมคนทมโอกาสดอยแลวสามารถรบ

สวสดการไดเทากบกลมคนทดอยโอกาส อยางไรกด สวสดการทเงอนไขการเกดสทธไมขนอยกบฐานะความเปนอยหรอ

ความดอยโอกาสจะถอวาเปนสวสดการสงคมในลกษณะถวนหนาดวย เชน สวสดการทใหกบผสงอายทกคน ผทพพลภาพทกคน หรอนกเรยนทกคน เนองจากเงอนไขของการเกดสทธของผสงอายขนอยกบอายของบคคลนน ๆ ขนอยกบความทพพลภาพ และสถานภาพนกเรยน ขณะทการเจาะจงกลมอาชพจะมเงอนไขการเกดสทธขนอยกบฐานะความเปนอย หรอความดอยโอกาส ทงน จะเหนไดวา ผสงอาย ผทพพลภาพ หรอนกเรยนทมฐานความเปนอยดแลวจะไดรบประโยชนจากสวสดการในลกษณะถวนหนาดวย

การด าเนนนโยบายสวสดการสงคมทเนนการชวยเหลอเปนการเฉพาะเจาะจง (Targeting)

เปนระบบทใชงบประมาณนอยกวานโยบายทใหการชวยเหลอแบบถวนหนา (Universal) ซงมกเปนสวสดการในลกษณะทตองด าเนนการอยางตอเนอง เนองจากสวสดการแบบเจาะจงมผไดรบประโยชนจากสวสดการจ านวนนอยกวา

2-16

ตารางท 2.1 ความครอบคลมของสวสดการสงคม

ประเภทของสวสดการ ความครอบคลม

สวสดการดานการศกษา 1. นมโรงเรยน ถวนหนา

2. การศกษาฟร 15 ป ถวนหนา 3. กองทนอาหารกลางวน ถวนหนา 4. เพมเงนชวยเหลอการศกษาส าหรบเดกยากจน เจาะจง 5. กองทนเงนใหกยมเพอการศกษา (กยศ.) เจาะจง 6. เพมเงนชวยเหลอบตร (กฎกระทรวงก าหนดหลกเกณฑ วธการเงอนไข และอตราการจายประโยชน)

เจาะจง

7. กองทนเงนใหกยมเพอการศกษาทผกกบรายไดในอนาคต เจาะจง สวสดการดานสขภาพอนามย

1. รกษาฟรถวนหนา (คนไทย) ถวนหนา 2. สวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ เจาะจง 3. ประกนสงคม (รกษาพยาบาล) ถวนหนา 4. รกษาฟรแกแรงงานตางดาว เจาะจง สวสดการดานการท างานและการมรายได

1. บรการจดหางาน ถวนหนา 2. การพฒนาฝมอแรงงานไทย ถวนหนา 3. กองทนประกนการจางงาน ถวนหนา 4. การพฒนาฝมอแรงงานตางดาว เจาะจง สวสดการกลมเปาหมาย

1. เบยยงชพผสงอาย ถวนหนา 2. เบยความพการ ถวนหนา 3. เบยยงชพผปวยเอดสทท างานไมได ถวนหนา 4. เบยยงชพผปวยเรอรงทท างานไมได ถวนหนา 5. เงนคาจดการศพผสงอาย ถวนหนา

2-17

ประเภทของสวสดการ ความครอบคลม

การประกนสงคม 1. กองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ ถวนหนา

2. ประกนสงคม ถวนหนา 3. กองทนสวสดการชาวนา เจาะจง 4. กองทนสงเคราะหลกจาง เจาะจง 5. การขยายประกนสงคมสคสมรสและบตร ถวนหนา 6. การขยายประกนสงคมสแรงงานนอกระบบ ถวนหนา 7. กองทนส ารองเลยงชพ ถวนหนา 8. กองทนการออมแหงชาต ถวนหนา 9. กองทนเงนทดแทน ถวนหนา 10. กองทนสงเคราะหครโรงเรยนเอกชน เจาะจง สวสดการกลมเปาหมาย

1. เงนชวยเหลอ (ครอบครวผยากไร/สตรหมาย หวหนาครอบครวสงอาย/พการ/ไรทพง)

ถวนหนา

2. การจดหาสงอ านวยความสะดวกในการใชชวตประจ าวนส าหรบผพการ (ลฟต ทางส าหรบรถเขน หองน า เปนตน)

ถวนหนา

3. การดแลผรบบรการทบาน (พการ สงอาย ปวยเรอรง) ถวนหนา 4. การดแลผรบบรการในระบบสถาบน (เดก พการ สตร ไรทพง เอดส ปวยเรอรง สถานพนจ เรอนจ า)

เจาะจง

สวสดการทอยอาศย 1. ทอยอาศยส าหรบผมรายไดนอย เจาะจง

2. ทพกฉกเฉน เจาะจง สวสดการดานการท างานและการมรายได

1. จดหาทท ากน ใหสทธทท ากน เจาะจง การสนบสนนหนสวนทางสงคม

1. เพมกองทนสงเสรมการจดสวสดการสงคม ถวนหนา 2. เพมกองทนสวสดการชมชน ถวนหนา 3. สงเสรมและพฒนาบคลากรดานสวสดการสงคม ถวนหนา 4. การคมครองและสงเสรมความเทาเทยมกนในการมชวตในสงคม ถวนหนา

2-18

ประเภทของสวสดการ ความครอบคลม

5. สงเสรมความเขมแขงของครอบครวชมชนทองถนประชาสงคม (องคการเอกชน ธรกจ อาสาสมคร)

ถวนหนา

6. สงเสรมความรบผดชอบตอสงคม (จตอาสา) ถวนหนา อน ๆ

1. ประกนรายไดเกษตรกร ถวนหนา 2. พฒนาระบบฐานขอมลของกลมดอยโอกาสตางๆ ถวนหนา 3. กองทนหมบานและชมชนเมองแหงชาต ถวนหนา ทมา: ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ, สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย, มนาคม 2554.

2.7 ความส าคญของสวสดการสงคม

2.7.1 ความส าคญตอลกจาง

สวสดการเปนเครองมอในการยกระดบคณภาพชวตของลกจาง ซงคาจางโดยล าพงแลวไมเพยงพอตอการด ารงชวต สวสดการจงเปนปจจยหลกเชนเดยวกบ เงนเดอนหรอคาจาง ทลกจางจะพจารณาเพอตดสนใจในการท างานหรอไมท างานในองคกรหรอหนวยงานใด

2.7.2 ความส าคญตอนายจาง

คาใชจายในการจดสวสดการใหกบลกจางถอเปนคาใชจายทส าคญของนายจาง และเมอใหสวสดการใดกบลกจางแลว ยอมเปนการยากทจะตดหรอลดสวสดการลง นอกจากน คาใชจายดงกลาวกไมสามารถประมาณการไดอยางแนนอน เนองจากคาใชจายดานสวสดการสวนใหญเกยวของกบสขภาพของพนกงาน เชน คารกษาพยาบาลบาล คาชดเชย และคาทดแทน เปนตน

2.7.3 ความส าคญตอสาธารณะ

หากองคกรหรอหนวยงานภาคเอกชนจดสวสดการใหกบลกจางของตนเปนอยางดแลว กจะเปนการลดภาระงบประมาณของรฐในการจดสวสดการสงคมใหกบประชาชนในอกทางหนง ประเทศพฒนาแลวทมลกษณะของการเปนรฐสวสดการมกเกบภาษในอตราทสงเพอการจดสวสดการอยางดและทวถง ในขณะทประเทศทมความเปนรฐสวสดการนอย หรอมขอจ ากดในการจดสวสดการ

2-19

องคการหรอหนวยงานภาคเอกชนจะตองแบกรบภาระในการดแลลกจางของตนมากกวา ในทางเศรษฐศาสตรแลวการใหสวสดการกบลกจางจะมผลกระทบตอเงนเฟอนอยเมอเปรยบเทยบกบการเปลยนแปลงของคาจางแรงงาน ดงนน ในชวงเศรษฐกจหดตว การเพมสวสดการจะชวยใหเศรษฐกจฟนตวไดมากกวาการเพมคาจาง ซงสงผลกระทบตอเงนเฟอ 2.8 ปญหาของการจดสวสดการในปจจบน

2.8.1 ภาระทางการคลง และผลกระทบตอความยงยนทางการคลง

การจดสวสดการทงในสวนทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ไดบญญตไว เพอรบประกนสทธขนพนฐานของประชาชน และเพอชวยเหลอประชาชนใหมคณภาพชวตทด และสามารถพงพาตนเองได และสวสดการสวนทรฐบาลจดใหมตามนโยบาย ในลกษณะเพมเตมวงเงนตอหว หรอขยายความครอบคลมของสวสดการขนพนฐานตาง ๆ ออกไปลวนมลกษณะเปนภาระผกพนระยะยาว และมแนวโนมเพมสงขนตามแนวโนมโครงสรางประชากรทก าลงเขาสสงคมผสงอาย โดยเฉพาะอยางยงงบเหมาจายคารกษาพยาบาลรายหวของกองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต เบยผสงอาย บ าเหนจบ านาญขาราชการ คารกษาพยาบาลขาราชการ และเงนสมทบกองทนประกนสงคม เปนตน

แนวโนมการจดสวสดการทเพมขนดงกลาวไดสงผลใหรายจายประจ ามสดสวน

สงขน และท าใหอตราเพมของงบประมาณรายจายในภาพรวมสงขน จงเปนการเพมสวนตาง (Gap) ระหวางการจดเกบรายไดและงบประมาณรายจาย สรางความไมสมดลระหวางรายไดและรายจาย สงผลกระทบตอการวางแผนบรหารใชจายงบประมาณใหสอดคลองกบฐานะรายไดของรฐบาลในอนาคต และท าใหรฐบาลมความจ าเปนตองด าเนนนโยบายการคลงแบบขาดดลอยางตอเนอง และเปนการสรางปญหาเชงโครงสรางทางการคลง ซงจะบนทอนขดความสามารถในการด าเนนนโยบายการคลงเพอรองรบผลกระทบหรอวกฤตทอาจจะเกดขนในอนาคต

2-20

ตารางท 2.2 สวสดการทเกยวของกบการเปลยนแปลงโครงสรางประชากร ป 2550-2554

หนวย: ลานบาท

ประเภทของสวสดการ 2550 2551 2552 2553 2554

การศกษา การศกษาขนพนฐาน 35,362 40,078 66,794 79,026 80,154 กองทนเงนใหกยมเพอการศกษา (กยศ.) 31,323 24,218 25,675 20,068 18,000 กองทนเงนกยมเพอการศกษาทผกกบรายไดในอนาคต (กรอ.) 4,445 4,333 3,143 0 0 สาธารณสข การรกษาพยาบาลขาราชการ ลกจางและพนกงานของรฐ 46,724 55,123 61,272 62,398 61,844 เงนสมทบกองทนประกนสงคม 20,645 21,044 39,116 17,228 23,655 กองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต 75,126 76,599 80,598 89,385 101,058 สวสดการสงคมอน เงนเบยหวด บ าเหนจ บ านาญ 73,712 80,823 100,235 102,681 113,700 เบยยงชพผสงอาย 10,532 10,532 10,970 20,319 32,924

รวมสวสดการ 297,869 312,750 387,803 391,105 431,335 สดสวนตอรายจายประจ า 26.22 25.76 27.48 27.26 25.87 สดสวนตอวงเงนงบประมาณรายจาย 19.02 18.84 19.87 23.01 19.88 สดสวนตอ GDP 3.49 3.44 4.29 3.87 4.09 รายจายประจ า 1,135,988 1,213,989 1,411,382 1,434,710 1,667,440 วงเงนงบประมาณรายจาย 1,566,200 1,660,000 1,951,700 1,700,000 2,169,968 GDP 8,525,197 9,080,466 9,041,551 10,104,821 10,539,446 ทมา: รวบรวมจากเอกสารงบประมาณ และจดท าโดยผวจย

2.8.2 คณภาพ ประสทธภาพ ความเสยง ความซ าซอน และความเหลอมล าของสวสดการสงคม

(1) คณภาพของสวสดการ ส าหรบสวสดการสงคมทมปญหาในเรองคณภาพมากทสด คอ สวสดการดาน

การศกษา ถงแมวารฐบาลจะมนโยบายเรยนฟร 15 ป เพอเดกและเยาวชนทกคนสามารถเขาถงระบบการศกษาได แตการจดการศกษายงมปญหาในเชงคณภาพ และปญหาความเหลอมล าของคณภาพทางการศกษาระหวางเมองกบชนบทคอนขางสง เนองจากการไมกระจายครทมคณภาพ ความไมพรอม

2-21

ดานอปกรณการเรยนการสอน อาคารสถานท สงแวดลอมอน ๆ เปนเหตใหคณภาพของนกเรยนไมเทาเทยมกน

การวดคณภาพของการศกษาไมไดพจารณาจากปรญญา หรอประกาศนยบตร

แตพจารณาจากเปรยบเทยบกบประเทศตาง ๆ จากการจดอนดบของสถาบน IMD (Institute of Management Development) ซงจดอนดบความสามารถในการแขงขนของประเทศ 50-60 ประเทศทวโลก พบวา มผส าเรจการศกษาระดบอดมศกษาเพยงรอยละ 18 (อนดบท 43) และความสามารถในการใชภาษาองกฤษยงอยในระดบทไมด (อนดบท 51) ซงสะทอนวาคณภาพการศกษาของไทยอยในระดบทคอนขางต ากวาหลายประเทศ โดยเฉพาะอยางยงทกษะดานภาษาองกฤษ

จากการศกษาของธนาคารโลก8 (The World Bank) ทไดน าผลการสอบ PISA

(หรอ Programme for International Student Assessment) ทสะทอนไดจากผลสมฤทธทางคณตศาสตรและวทยาศาสตรจากการทดสอบเดกอาย 15 ป ในประเทศสมาชกตาง ๆ ทวโลก และเปรยบเทยบผลคะแนนของเดกนกเรยนไทยกบนกเรยนในประเทศอน ๆ พบวา นกเรยนไทยมคะแนนสอบ PISA ทลดลงเมอเปรยบเทยบกบประเทศทมขนาดทางเศรษฐกจทใกลเคยงกนอยาง ชล เมกซโก และอนโดนเชย ทมแนวโนมของคะแนนทเพมสงขน นกเรยนไทยทไดคะแนนต าเหลานนสวนใหญกลบเปนนกเรยนทอาศยอยในเขตชนบท โดยสงเกตไดจากการทคาเฉลยคะแนนของนกเรยนทอาศยอยในเขตชนบทนน ต ากวานกเรยนทอาศยอยในเขตเมองถง 44.11 คะแนน (หรอประมาณ 11.2 เปอรเซนต)

ทงน จากการศกษาของธนาคารโลกพบวา ถาก าหนดใหนกเรยนมระดบของ

ฐานะทางเศรษฐกจและสงคมทเทาเทยมกนแลว ความแตกตางของคะแนนระหวางนกเรยนในเมองและในชนบทดงกลาว (44.11 คะแนน หรอประมาณ 11.2 เปอรเซนต) จะลดลงไปแค 13.51 คะแนน (หรอ 3.45 เปอรเซนต) เทานน ซงแสดงวา ความแตกตางของคณภาพการศกษาระหวางเมองกบชนบทสวนใหญนน (30.57 คะแนนจาก 44.11 คะแนน) เกดจากความแตกตางทางดานคณภาพของโรงเรยนทไมเทากน

นอกจากน การประเมนสภาวะการศกษาไทย ป 2550/2551 ของส านกงาน

คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) กระทรวงศกษาธการพบวา เมอน าผลสมฤทธทางการศกษา

8 Kevin Macdonald (2009) “Improving Education Quality in Thailand: 5 Stylized Facts”, The World Bank.

2-22

ระดบการศกษาขนพนฐานมาเปนตวชวดคณภาพของการศกษา คะแนนสอบวชาหลก ไดแก วชาภาษาไทย ภาษาองกฤษ สงคมศกษา คณตศาสตร และวทยาศาสตร ต ากวารอยละ 50 ทกวชา

(2) ประสทธภาพของสวสดการ

การพจารณาประสทธภาพการจดการศกษาจากงบประมาณรายจายดานการศกษาตอ GDP และรายจายดานการศกษาตอคน การจดอนดบของ IMD พบวา งบประมาณรายจายดานการศกษาตอ GDP ของไทยอยทรอยละ 4.4 และรายจายดานการศกษาคนละ 165 เหรยญดอลลารสหรฐฯ ซงสะทอนวา สดสวนรายจายดานการศกษาตอ GDP ของไทยอยในระดบทสง อยางไรกดเมอเปรยบเทยบกบประเทศกลมเอเชย - แปซฟก (Asia-Pacific) นนพบวา สดสวนรายจายดานการศกษาตอ GDP อยในระดบทสงกวาคาเฉลยของประเทศกลมเอเชย - แปซฟกทอยทรอยละ 3.9 ของ GDP แตปรากฏวา สดสวนคนทเขาเรยนระดบมธยมศกษาของไทยอยทรอยละ 76.1 ซงเปนระดบทต ากวาคาเฉลยของประเทศกลมเอเชย - แปซฟกทอยทรอยละ 84.0 จงแสดงใหเหนถงประสทธภาพของการจดการศกษาทต ากวาประเทศกลมเอเชย - แปซฟก

แผนภมท 2.1 รายจายภาครฐดานการศกษาตอ GDP และสดสวนคนทเขาเรยนระดบมธยมศกษาของไทย

เปรยบเทยบกบประเทศกลมเอเชย-แปซฟก

2-23

(3) ความเสยงของสวสดการ ถงแมวาการจดสวสดการสงคมสามารถเสรมสรางประสทธภาพในระบบเศรษฐกจ

และลดความเหลอมล าในสงคมได แตสวสดการสงคมน ามาซงความเสยงทส าคญ 3 ประการ คอ 1) สวสดการของรฐท าใหประชาชนหนมาพงพาสวสดการมากกวาการพงพา

ตนเอง และขาดความกระตอรอรนในการท างาน ไมพฒนาความเชยวชาญในการท างาน ลดโอกาสในการท างานทดขน ท าใหรฐบาลขาดโอกาสในการจดเกบภาษจากบคคลเหลาน ซงท าใหเศรษฐกจโดยรวมขาดประสทธภาพ เชน การใหสวสดการการวางงานทมากจนเกนไปจะท าใหแนวโนมจ านวนผวางงานเพมขน

2) สวสดการของรฐท าใหประสทธภาพของเศรษฐกจโดยรวมลดลง การใหสวสดการทเพมขนท าใหลกจางเรยกรองคาจางทสงขน เกษยณอายกอนก าหนดเพมขน ลาปวยมากขน ท าใหเกดการสญเสยก าลงแรงงาน ลดศกยภาพการผลตของประเทศ เพมภาระงบประมาณในการดแลบ าเหนจบ านาญของผเกษยณอายกอนก าหนด ซงสงผลกระทบตอประสทธภาพของเศรษฐกจโดยรวม

3) สวสดการของรฐท าใหเกดความไมย งยนทางการคลง เนองจากภาระผกพนของสวสดการทเพมขนอยางตอเนอง และไมสามารถตดลดได เนองจากประชาชนไดเสพตดสวสดการของรฐ พรรคการเมองใดทหยบยนสวสดการทเพมขนใหกบประชาชนมกมแนวโนมจะไดรบเลอกตงเขามาเปนรฐบาลมากกวา แนวโนมของการใหสวสดการกบประชาชนในลกษณะนโยบายประชานยมจงเพมมากขน และเปนแรงกดดนตองบประมาณ เนองจากความสามารถในการจดเกบรายไดคอนขางจ ากดในการเพมอตราภาษ เพอใหเกดความสมดลระหวางรายไดและรายจาย ในทายทสดอาจน ามาซงการกอหน แมวาการกอหนนนอาจจะใชเพอการลงทน แตกเปนการลงทนดวยเงนกแทนทการใชเงนงบประมาณแผนดนตามปกต เนองจากรายจายดานสวสดการเบยดบงรายจายลงทนนนเอง

(4) การเขาถงกลมเปาหมายของสวสดการ

ปญหาในการจดสวสดการใหเขาถงกลมคนจน และครวเรอนยากจน ยงคงเปนประเดนส าคญของการจดสวสดการสงคม เนองจากปจจบน กลมคนจนยงมโอกาสเขาถงสวสดการในโครงการตาง ๆ ของภาครฐนอยกวากลมอน ๆ โดยจะเหนไดจากการศกษาของส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) ในรายงานการประเมนความยากจน ป 2550 ซงพบวา การบรการดานสวสดการสงคมและสงคมสงเคราะห การเขาถงแหลงทน เชน เบยผสงอาย เงนสงเคราะหผพการ ทนการศกษา เงนกเพอการศกษา ธนาคารประชาชน กองทนหมบานและชมชนเมอง กลมคนจน และครวเรอนยากจนสามารถเขาถงบรการไดคอนขางนอยเพยงรอยละ 0.2-21.1 ของกลมคนจนทงหมด ในขณะทการบรการดานสาธารณสข

2-24

กลมคนจน/ครอบครวยากจนสามารถเขาถงบรการไดดแลว โดยอยในระดบทสงถงรอยละ 96.7 ของกลมคนจนทงหมด มเพยงรอยละ 3.3 ทไมมโอกาสเขาถงหลกประกนสขภาพ

ตารางท 2.3 การเขาถงบรการทรฐจดใหจ าแนกตามคนจนและคนไมจน

หนวย : รอยละ การเขาถงบรการ ไมจน จน รวม

1. เบยผสงอาย 80.4 19.6 100.0 2. เงนสงเคราะหผพการ 78.9 21.1 100.0 3. ทนการศกษา 90.9 9.1 100.0 4. เงนกเพอการศกษา 99.8 0.2 100.0 5. ธนาคารประชาชน 97.9 2.1 100.0 6. กองทนหมบานและชมชนเมอง 91.2 8.8 100.0 7. กองทนอนๆ 89.2 10.8 100.0 8. สาธารณสข (*) 3.3 96.7 100.0

ทมา : รายงานการประเมนความยากจน ป 2550 และ (*) การส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนป 2550 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

จากการศกษาของ สศช. เกยวกบโอกาสในการเขาถงบรการพนฐานของรฐใน

รายงานการประเมนความยากจน ป 2550 พบวา สวสดการของรฐหลายโครงการมการก าหนดเกณฑกลมเปาหมายทคนจนไมสามารถเขาถง เชน โครงการบานเอออาทร9 ทก าหนดใหกลมเปาหมายเปนผมรายไดไมเกน 30,000 บาทตอเดอน ซงสงกวาเสนความยากจน ณ ระดบ 1,443 บาทตอคนตอเดอน ถงเกอบ 21 เทา ระบบหลกประกนสขภาพไมครอบคลมแรงงานยายถน หรอเปนคนไทยไรรฐ ไรสญชาต หรอแรงงานตางดาวทไมไดจดทะเบยนเปนทางการ และส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) ไมสามารถอดหนนคาใชจายรายหวใหครอบคลมกลมคนเหลานได จงถอเปนภาวะเสยงตอความมนคงดานสขภาพของประเทศ เนองจากอาจเปนสาเหตใหเกดโรคระบาดอบตใหมหรอโรคระบาดอบตซ าได นอกจากนการสรางโอกาสใหเขาถงแหลงทน เชน กรณกองทนหมบาน

9 โครงการบานเอออาทร เปนโครงการทตอบสนองนโยบายของรฐบาลในการจดสรางทอยอาศยทได มาตรฐานส าหรบประชาชนผดอยโอกาส ผมรายไดนอย ขาราชการชนผนอย และพนกงานหนวยงานของรฐ ทมรายไดตอครวเรอนไมเกน 15,000 บาทตอเดอน ณ ป 2546 – 2547 ไมเกน 17,500 บาทตอเดอน ณ ป 2548 ไมเกน 22,000 บาทตอเดอน ณ ป 2549 – 2550 ไมเกน 30,000 บาทตอเดอน ณ ป 2551 และไมเกน 40,000 บาทตอเดอน ตงแตป 2552 เปนตนไป

2-25

และชมชนเมอง หรอธนาคารประชาชน ซงจากผลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พบวา คนจนสามารถเขาถงแหลงทนดงกลาวเพยงรอยละ 8.8 และ รอยละ 2.1 ตามล าดบ จงไมเปนทนาประหลาดใจทปรากฏเปนขาววามกลมทไดรบเงนกองทนหมบานน าไปใชจายบรโภคทฟมเฟอยแทนทจะใชจายเพอการลงทนในการประกอบอาชพ

ลกษณะของสวสดการทก าหนดเกณฑกลมเปาหมายคนจนไมชดเจนดงกลาว

สงผลใหการใชจายงบประมาณเพอจดสวสดการไมมประสทธภาพเทาทควร เนองจากกลมคนจนทสมควรจะไดรบความชวยเหลอจากรฐมากทสดกลบเปนกลมคนทไดรบประโยชนนอยกวากลมอน

(5) ความซ าซอนของสวสดการ

สวสดการสงคมประเภททมความซ าซอนอยางเหนไดชดมากทสดคอ สวสดการดานการรกษาพยาบาลและสขอนามย โดยจะเหนไดวา ปจจบน ประเทศไทยมระบบหลกประกนสขภาพ 5 ระบบ ไดแก

1) ระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต ดแลคนทมสญชาตไทยประมาณ 47 ลานคน

ใชงบประมาณจากภาษอากร ในป 2553ประมาณ 1 แสนลานบาท 2) ระบบประกนสงคม ดแลผประกนตน ประมาณ 10 ลานคน โดยผประกนตน

สมทบ รวมกบนายจางและรฐ ใชงบประมาณในป 2552 เฉพาะสวนคารกษาพยาบาลประมาณ 2 หมน 2 พนลานบาท

3) ระบบสวสดการขาราชการ และพนกงานรฐวสาหกจ ครอบคลมผมสทธประมาณ 5 ลานคน ใชงบประมาณจากภาษอากรป 2553 ประมาณ 7 หมนลานบาท

4) ระบบประกนสขภาพแรงงานตางดาว ครอบคลมแรงงานตางดาวทซอบตรประกนสขภาพ ราว 1.3 ลานคน

5) กองทนการใหสทธ (คนสทธ) ขนพนฐานดานสาธารณสขกบบคคลทมปญหาสถานะและสทธ หรอบคคลทตกส ารวจทะเบยนราษฎร (คนสทธ) ตามมต ครม. วนท 23 มนาคม 2553 ครอบคลมผมสทธ 457,409 คน แตยงลงทะเบยนไดไมถงเปา

ระบบหลกประกนสขภาพของไทยสวนใหญใชงบประมาณจากภาษอากร ยกเวน

ระบบประกนสงคมทผประกนตนและนายจางรวมจาย ซงกเปนความซ าซอนทผประกนตนตองสมทบเพอใหไดสทธการรกษาพยาบาลเอง ในขณะทคนไทยทไมใชผประกนตนมสทธรกษาพยาบาล

2-26

โดยไมตองรวมจาย นอกจากนยงมประเดนถกเถยงในเรองคณภาพของการบรการของระบบประกนสงคมทดอยกวาระบบอน ๆ

(6) ความเหลอมล า จากประเดนปญหาเรองคณภาพของการบรการของระบบประกนสงคมน าไปส

ปญหาความเหลอมล าของสวสดการ หากพจารณาเปรยบเทยบคาใชจายตอหว และสทธประโยชนของระบบประกนสขภาพ จะสะทอนใหเหนถงความเหลอมล าทเกดขนไดอยางชดเจน เนองจากระบบหลกประกนสขภาพเฉลยหวละ 2,755.6 บาทตอป ขณะทประกนสงคมเฉลยหวละ 2,105 บาทตอปเทานน ส าหรบสทธประโยชนพบวา ผทอยในระบบประกนสงคมจะไดสทธประโยชนดกวาผทอยในระบบหลกประกนสขภาพเพยง 2 อยางคอ คาหองผปวยใน และบรการรกษารากฟนเทยม

จากการพจารณาเปรยบเทยบสทธประโยชนในการรกษาพยาบาลของระบบ

ประกนสงคมและระบบหลกประกนสขภาพในโรคเรอรงทมคาใชจายสงพบวา ผทอยในระบบประกนสขภาพไดรบสทธประโยชนดกวาผทอยในระบบประกนสงคมมหลายประการ ดงน

1) โรคไตวายเรอรง สถานการณของโรคไตวายเรอรง ในทงสองระบบยงคงตองมการรวมจาย

ในกรณการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม แตความตางทชดเจนของสองระบบไดแก การปลกถายไตในระบบหลกประกนสขภาพแหงชาตครอบคลมทงหมดตงแตการเตรยมการผาตดและครอบคลมทงผใหและผรบ ในขณะทระบบประกนสงคมยงมเพดานคาใชจายในหมวดตาง ๆ ซงสวนตางผประกนตนจะตองรบผดชอบเอง ชองวางทใหญจรง ๆ ของทงสองระบบ คอ ผประกนตนทเปนไตวายเรอรงมากอนการเปนผประกนตนจะไดสทธไมเทากบผประกนตนทเปนไตวายหลงจากการเปนผประกนตน คอ ยงไมครอบคลมเรองการปลกถายไต ท าใหคนกลมนเปนกลมเดยวทไมไดสทธ ในขณะทผใชสทธหลกประกนสขภาพแหงชาตไดสทธ

2) โรคจตเวช ระบบหลกประกนสขภาพครอบคลมการรกษาทงผปวยในและนอก ไมจ ากด

จ านวนครง สวนประกนสงคมมเพดานจ ากดรกษาผปวยในไดไมเกน 15 วน ท าใหผปวยเรอรงไมสามารถใชสทธนได

2-27

3) มะเรง ผประกนตนครอบคลมทกกรณ ในขณะทผมสทธในระบบหลกประกนสขภาพ

แหงชาตยงมเพดานในการรกษา และโดยเฉพาะยาทมคาใชจายสง ซงก าลงพฒนาสทธประโยชนใหครอบคลมมากขน

4) เอชไอว ในรายละเอยดสทธประโยชนไมตางกน แตสวนทท าใหตางกนคอ เรอง

การบรหารจดการของระบบทตางกน ท าใหผประกนตนจ านวนมากไมไดรบการรกษาตามมาตรฐานหรอตามสทธทควรไดรบ

5) การคลอด ระบบประกนสงคมใชวธเหมาจายการคลอด ครรภละ 13,000 บาท นบตงแต

เมอทราบวาตงครรภ ท าใหผประกนตนตองส ารองจายทกขนตอนตงแตฝากครรภ ถามคาใชจายสงกวานกตองรบผดชอบเอง ในกรณนพบวา ผประกนตนหลายรายไมไดฝากครรภเพราะไมมเงนส ารองจาย หรอตองการประหยดไวเปนคาคลอด 2.9 ปญหาโครงสรางประชากรมแนวโนมเขาสสงคมผสงอาย

เมอประเทศใดมประชากรอาย 60 ปขนไป เกนรอยละ 10 หรออาย 65 ปขนไป เกนรอยละ 7 ของประชากรทงหมด ถอวาประเทศนนไดกาวเขาสสงคมผสงอาย (Aging Society) และจะเปนสงคมผสงอายโดยสมบรณ (Aged Society) เมอสดสวนดงกลาวเพมขนเปนรอยละ 20 หรอรอยละ 14 ตามล าดบ

จากตารางท 2.4 จะเหนไดวา ประชากรผสงอายเพมขนจาก 4.0 ลานคน ในป 2533 เปน

8.1 ลานคนในป 2553 และจากการคาดการณของ สศค. พบวา ประชากรผสงอายจะเพมขนเปน 12.4 และ 17.6 ลานคนในป 2563 และ 2573 ตามล าดบ ทงน สดสวนประชากรสงอายตอประชากรรวมเพมขนจากรอยละ 7.4 ในป 2533 เปนรอยละ 12.0 ในป 2553 และคาดการณวา สดสวนจะเพมขนเปนรอยละ 17.6 และ 24.1 ในป 2563 และ 2573 ตามล าดบ สวนอตราสวนการเปนภาระวยแรงงานตอผสงอายลดลงจาก 8.6 : 1 ในป 2533 เปน 5.7 : 1 ในป 2553 และคาดการณวาอตราสวนจะลดลงเปน 3.6 : 1 และ 2.4 : 1 ในป 2563 และ 2573 ตามล าดบ

2-28

ทงน หากพจารณาจากประมาณการประชากรรายปของประเทศไทย จะพบวา ไดเรมเขาสสงคมผสงอายตงแตป 2547 และจะเปนสงคมผสงอายโดยสมบรณในป 2567 โดยการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรเขาสสงคมผสงอายมผลกระทบอยางกวางขวาง ทงในระดบมหภาค ไดแก ผลตอ GDP รายไดตอหวประชากร การออม การลงทน งบประมาณของรฐบาล ผลตภาพแรงงานและการจางงาน และในระดบจลภาคไดแก ผลตอตลาดผลตภณฑและบรการดานตาง ๆ โดยเฉพาะดานการเงนและดานสขภาพ

ตารางท 2.4 ประชากรสงอาย ป พ.ศ. 2533 – 2573

หนวย : พนคน

กลมสงอาย 2533 2543 2553 2563 2573

จ านวนประชากรสงอาย 60-69 2,451 3,546 4,437 7,156 9,335 70-79 1,123 1,706 2,550 3,388 5,601 80 ป ขนไป 443 586 1,074 1,824 2,676

รวม 4,017 5,838 8,062 12,367 17,612 สดสวนประชากรสงอายตอ ประชากรรวม

60-69 4.49 5.7 6.6 10.2 12.8 70-79 2.06 2.74 3.8 4.8 7.7 80 ป ขนไป 0.81 0.94 1.6 2.6 3.7

รวม 7.36 9.38 12.0 17.6 24.1 อตราสวนการเปนภาระวยแรงงาน : ผสงอาย 1 คน 8.6 7.0 5.7 3.6 2.4 ทมา : ขอมลป 2533 และ 2543 จากส ามะโนประชากรและเคหะ ส านกงานสถตแหงชาต ขอมลป 2553 เปนตนไป คาดการณโดย สศค. โดยอาศยกรณฐานจากการประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2543-2573 ของ สศช. และน ามาปรบปรงเรองอตราเจรญพนธในระดบไมต ากวา 1.6 ตามขอก าหนดของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 ซงจะสงผลใหอตราการเกดของประชากรอยทระดบ 1.3

การลดลงของภาวะเจรญพนธ การลดลงของการตาย และการเพมอายคาดหมายของประชาชนเปน 3 สาเหตหลกทท าใหเกดปญหาโครงสรางประชากรมแนวโนมเขาสสงคมผสงอาย และภาวะสงคมผสงอายดงกลาว สงผลใหแนวโนมสดสวนการเปนภาระวยแรงงานตอผสงอายลดลง ซงจะสงผลตอการจดเกบรายไดรฐบาล โดยเฉพาะอยางยงรายไดภาษจากฐานรายได (Income Base) ซงจดเกบจากประชากรวยแรงงาน ในขณะทภาระผกพนในการรกษาพยาบาลและดแลผสงอายจะมแนวโนมเพมขน ผลกระทบดงกลาวท าใหโครงสรางรายไดและรายจายมความไมสมดลเพมมากขน สรางแรงกดดนตอภาคการคลง โดยท าใหเกดการขาดดลงบประมาณเพมขน และเบยดบงงบประมาณเพอการลงทนและพฒนาประเทศ

2-29

จะเหนไดวา การเขาสสงคมผสงอายนอกจากจะสงผลกระทบทางตรงตอระบบสวสดการ จากการเพมขนของจ านวนผสงอาย และอายคาดหมายของประชาชนทยาวขน ซงจะสงผลตอจ านวน ผไดรบประโยชนจากสวสดการดานการชราภาพ รวมถงสวสดการดานการรกษาพยาบาลในอนาคตจากความกาวหนาในเทคโนโลยทางการแพทย ซงจะสงผลสะทอนตอการมอายคาดหมายทยนยาวดวยเชนกน 2.10 บทสรปและขอบเขตของสวสดการสงคมในงานวจย

จากการศกษาความหมายของค าวา “สวสดการสงคม” ตามการศกษา และงานวจยในอดตทผานมา สามารถสรปไดวา “สวสดการสงคม” คอ การจดบรการทางสงคมในการปองกน แกไขปญหา พฒนา และสงเสรมความมนคงทางสงคม เพอตอบสนองความจ าเปนพนฐานของประชาชนอยางมมาตรฐาน ทวถง และเปนธรรม เปนการด าเนนการโดยรฐ องคกรสาธารณะ เอกชน และชมชนในรปแบบตาง ๆในขณะเดยวกน การประมาณการโครงสรางประชากรของส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตพบวา ประเทศไทยจะเรมเขาสสงคมผสงอาย (สดสวนประชากรทมอายตงแต 60 ปขนไปตอประชากรรวมสงกวารอยละ 10) ตงแตป 2547 และจะเปนสงคมผสงอายโดยสมบรณ (สดสวนประชากรทมอายตงแต 60 ขนไปตอประชากรรวมสงกวารอยละ 20) ในป 2567

ดงนน แนวโนมการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรนยอมสงผลกระทบตอระบบสวสดการสงคม ซงอาศยเงนงบประมาณจากภาครฐเปนแหลงเงนทนส าคญในการด าเนนการ ทงน หากพจารณาโดยก าหนดขอบเขตของสวสดการสงคมทจะไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรในอนาคตจะเหนไดวา การเขาสสงคมผสงอายจะสงผลกระทบโดยตรงตอระบบสวสดการดานชราภาพและการรกษาพยาบาล โดยผลกระทบนเกดขนจากการเพมขนของจ านวนผสงอาย และอายคาดหมายของประชาชนทยาวขน ซงจะสงผลตอจ านวนผไดรบประโยชนจากสวสดการดานการชราภาพ ทจะเพมขน ในขณะทผทอยในระบบปจจบนกจะมระยะเวลาในการรบผลประโยชนยาวขน รวมถงสวสดการดานการรกษาพยาบาลทจะเพมสงขนในอนาคตจากความกาวหนาในเทคโนโลยทางการแพทยซงจะสงผลสะทอนตอการมอายคาดหมายทยนยาวขน และความถในการรบบรการทางการแพทย

คณะผวจยไดน าผลจากการพจารณาผลกระทบจากการเขาสสงคมผสงอายดงกลาวมาใชในการพจารณาก าหนดขอบเขตของโครงการสวสดการทจะท าการศกษาในครงน โดยไดท าการก าหนดขอบเขตของสวสดการสงคมใหครอบคลมสวสดการประเภทการรกษาพยาบาล และชราภาพ เพอใหผลการวจยสะทอนถงผลกระทบทแทจรงจากการเปลยนแปลงโครงสรางประชากร นอกจากน

2-30

ยงไดศกษาสวสดการการศกษา ซงมความสมพนธกบการเปลยนแปลงของสดสวนจ านวนประชากรวยเรยนและเปนสาเหตหนงในการเปลยนแปลงไปสสงคมผสงอาย

ในขณะเดยวกน คณะผวจยไดก าหนดขอบเขตของโครงการสวสดการสงคมในการศกษาครงนใหครอบคลมเฉพาะการด าเนนการในลกษณะโครงการหรอการด าเนนงานทมลกษณะของการใชจายเพอใหบรรลวตถประสงคของโครงการ (การใหสวสดการในแตละดานกบประชาชน) อยางชดเจน โดยไมนบรวมถงการด าเนนการทมลกษณะเปนการด าเนนการตามปกตของหนวยงานราชการ เชน การจายคาจางบคลากรในการด าเนนการ หรอการกอสรางอาคารสถานท เปนตน

จากแนวคดขางตน สามารถสรปเปนโครงการทเกยวของกบรายจายสวสดการดานตาง ๆ ทจะศกษาในการวจยได ดงน

ตารางท 2.5 ขอบเขตของสวสดการสงคมในงานวจย

ประเภทสวสดการ โครงการ / สวสดการ การรกษาพยาบาล 1. โครงการหลกประกนสขภาพแหงชาต (30 บาทรกษาทกโรค)

2. กองทนประกนสงคม 4 กรณ (เจบปวย ทพพลภาพ คลอดบตร และตาย) 3. คารกษาพยาบาลของขาราชการ 4. การรกษาพยาบาลทใหแกประชาชนในพนทและขาราชการฯ ขององคกรปกครองสวนทองถน รกษาพยาบาลทองถน รกษาพยาบาลทองถน

5. การรกษาพยาบาลของพนกงานรฐวสาหกจ ชราภาพ 6. เบยยงชพคนชรา

7. กองทนประกนสงคม 2 กรณ (กรณชราภาพและสงเคราะหบตร) 8. กองทนการออมแหงชาต (กอช.) 9. เงนเบยหวด บ าเหนจ บ านาญ ขาราชการ 10. กองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ (กบข.) 11. กองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการสวนทองถน 12. ระบบบ าเหนจบ านาญรฐวสาหกจ

การศกษา 13. โครงการเรยนฟร 15 ป 14. กองทนเงนใหกยมเพอการศกษา และกองทนเงนใหกยมทผกพนกบรายไดในอนาคต 15. การศกษาของบตรขาราชการ 16. การศกษาทใหแกประชาชนในพนทและบตรขาราชการองคกรปกครองสวนทองถน และรฐวสาหกจ 17. การศกษาของบตรพนกงานรฐวสาหกจ

บทท 3 ทบทวนวรรณกรรม

การศกษาในเรองทเกยวของกบระบบสวสดการสงคมของประเทศในชวงทผานมา ไดม การด าเนนการอยางแพรหลายทงงานวจย และการศกษา ของประเทศไทยและของตางประเทศ รวมถงรปแบบเนอหาของการศกษาทแตกตางกนไป เชน การศกษารปแบบระบบสวสดการในอนาคต การศกษาภาระทจะเกดขนจากการด าเนนโครงการสวสดการตาง ๆ รวมถงการศกษาผลกระทบทเกดขนจากการเปลยนแปลงรปแบบระบบสวสดการในประเทศตาง ๆ เปนตน นอกจากน ยงมการศกษาทแตกตางกน โดยมท งการศกษาวจยระบบสวสดการสงคมโดยแยกศกษาเฉพาะรายโครงการ ในขณะทการศกษาวจยบางสวนไดมงเนนการศกษาในภาพรวม ซงการศกษาในภาพรวมของระบบสวสดการทผานมา ไดมการศกษาถงรปแบบของระบบสวสดการประเภทตาง ๆ ในประเทศไทย โดยมงานวจยทมความส าคญและเกยวของกบการศกษาในครงน ประกอบดวย 3.1 ทบทวนวรรณกรรมในประเทศ

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI). “โครงการวจย เรอง สระบบสวสดการสงคมถวนหนาภายในป พ.ศ. 2560”, ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ, มนาคม 2554 ไดก าหนดประเภทของระบบสวสดการสงคมไว 4 ประเภท โดยเรยกวาเปน “4 เสาหลกของระบบสวสดการ (4 Pillars of Welfare System)” อนประกอบดวย

การใหบรการสงคม (Social service) หมายถง การทรฐใหบรการขนพนฐานกบ

ประชาชนทกคน เชน การใหการศกษาฟร 15 ป การใหประกนสขภาพกบทกคน และการใหบรการฝกฝมอแรงงาน เปนตน

ระบบประกนสงคม (Social security หรอ Safety net) หมายถง ระบบทชวยดแลประชาชนในกรณทประสบปญหาเปนครงคราว เชน ตกงาน พชผลเสยหาย และราคาพชผลตกต า เปนตน สทธประโยชนจากองคประกอบนมลกษณะชวคราว แตอาจมบางโครงการทมลกษณะถาวร เชน สทธไดรบประโยชนจากการวางงานในระบบประกนสงคม การไดประโยชนจะเกดขน กตอเมอผประกนตนวางงานลง แตสทธในการไดรบการประกนมลกษณะถาวรตราบเทาทผประกนตนยงอยในระบบ

3-2

ระบบการชวยเหลอทางสงคม (Social assistance) หมายถง ระบบทมงดแลผดอยโอกาส เชน คนพการ และผปวยเรอรงทไมสามารถท างานได เปนตน สทธประโยชนในระบบนมลกษณะกงชวคราวกงถาวร เนองจากผมสทธมกมลกษณะถาวร เชน พการถาวร และปวยถาวร เปนตน

ระบบการสงเสรมสนบสนนหนสวนทางสงคม เปนการบรหารจดการเพมเตมเพอใหระบบสวสดการสงคมท างานไดดยงขน เชน การสงเสรมความรบผดชอบตอสงคม และสงเสรมความเทาเทยมกนในการมชวตในสงคม เปนตน

ในการวจยครงน TDRI ไดท าการส ารวจความคดเหนจากคณะกรรมการสงเสรมการจด

สวสดการสงคมกรงเทพมหานครและจงหวดทวประเทศ และการส ารวจความคดเหนจากผเขารวมการประชม การสมมนา และการมอบนโยบายแกคณะกรรมการสงเสรมการจดสวสดการสงคม ทวประเทศเพอส ารวจความตองการสวสดการของประชาชนอยางทวถง และน ามาจดท าเปนชดขอเสนอดานสวสดการถวนหนาในป 2560 ใน 4 ชดขอเสนอ รายละเอยดปรากฏตามตารางท 3.1

ทงน ในงานวจยดงกลาว คณะผวจยไดเสนอชดทางเลอกท 4 เปนขอเสนอในการจดท าสวสดการถวนหนา โดยเปนการก าหนดสวสดการทมความส าคญในล าดบตน ๆ เพมเตมจากชดทางเลอกอน ๆ

3-3

ตารางท 3.1 ชดขอเสนอดานสวสดการถวนหนาในป 2560 ของ TDRI

สวสดการ ชดสวสดการ

1 2 3 4 สวสดการเดก ผสงอาย คนพการ

ไมรวมเบยยงชพยากจนและพงพงผสงอาย/พการ รวมเบยยงชพยากจนและพงพงผสงอาย/พการ

นกเรยน/นกศกษา อาหารกลางวนนกเรยนประถมถวนหนา

เงนชวยคาครองชพนกเรยนยากจนทกคน เพมความครอบคลมและคณภาพการศกษา ขยายการศกษานอกระบบ ขยายการศกษาตามอธยาศย เพมอดหนนโรงเรยนเดก เพมนกเรยนชนกลมนอย เพมผลสมฤทธการเรยน อบรมเพอเพมคณภาพคร เพมรายจายตอหว รร. รฐบาล

เพมรายจายตอหว รร. เอกชน

แรงงาน

ฝกฝมอแรงงานถวนหนา ขยายประกนสงคม ม. 40 (รฐสมทบเทากบแรงงาน)

ขยายประกนสงคม ม. 40 (รฐสมทบสองเทาของแรงงาน)

รกษาพยาบาล

คนไทยถวนหนา 100% คนไรรฐ ชนกลมนอย

แรงงานตางดาว+ผตดตาม ผหนภยสงคราม

สวสดการเตมเตมชวต

แนวทาง {n}: Poverty Gap {100% Poverty Line} แนวทาง {n}: Poverty Gap {125% Poverty Line}

สวสดการทอยอาศย โครงการบานมนคง สวสดการชมชน สวสดการชาวนา

ประกนราคาพชผล แกปญหาหนสนเกษตรกร อดหนนสาธารณปโภค กองทนยวชนจตอาสา

กองทนสงเสรมสงคมสวสดการและ Social Enterprises งบประชาสมพนธสงคมสวสดการ ทมา: โครงการวจยเรอง สระบบสวสดการสงคมถวนหนาภายในป พ.ศ. 2560 โดยสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI)

3-4

จากการใหสวสดการโดยรฐบาลในปจจบน รวมกบชดขอเสนอท 1 - 4 พบวา งบประมาณทตองใชทงหมดระหวางป 2554 – 2560 ทเปนรายจายสวนทเพมขนจากแตละชดขอเสนอมจ านวนประมาณ 2 - 3 แสนลานบาทในป 2554 และปรบเพมขนเปน 2.5 – 4 แสนลานบาทในป 2560 ซงหากเปรยบเทยบกบงบประมาณดานสวสดการในปจจบนจะคดเปนอตราเพมประมาณรอยละ 20 – 30 โดยการด าเนนการตามชดขอเสนอท 4 จะสงผลใหงบประมาณดานสวสดการของรฐบาลเพมขนจากกรณปจจบนจ านวน 1,070,248 ลานบาท เปน 1,275,333 ลานบาทในป 2554 และเพมขนอยางตอเนองเปน 1,700,236 ลานบาทในป 2560

ตารางท 3.2

ภาพรวมงบประมาณภาครฐส าหรบชดสวสดการท 1 – 4

2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560

สวสดการปจจบน 1,070,248 1,124,482 1,113,241 1,168,443 1,242,689 1,305,782 1,375,240 รายจายสวนเพม ชดสวสดการ 1 210,587 204,135 213,917 244,253 242,854 253,758 261,882 ชดสวสดการ 2 255,423 255,168 271,577 310,875 319,036 336,348 347,403 ชดสวสดการ 3 313,717 315,665 336,841 382,126 396,251 419,498 436,485 ชดสวสดการ 4 205,085 208,584 229,726 273,957 289,003 309,143 324,996 % ของระบบสวสดการปจจบน ชดสวสดการ 1 19.7 18.2 19.2 20.9 19.5 19.4 19.0 ชดสวสดการ 2 23.9 22.7 24.4 26.6 25.7 25.8 25.3 ชดสวสดการ 3 29.3 28.1 30.3 32.7 31.9 32.1 31.7 ชดสวสดการ 4 19.2 18.5 20.6 23.4 23.3 23.7 23.6 ทมา: โครงการวจยเรอง สระบบสวสดการสงคมถวนหนาภายในป พ.ศ. 2560 โดยสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI)

อยางไรกด คณะผวจยไดท าการประมาณการรายไดรฐบาลในชวงป 2554 – 2560 เพอใช

เปรยบเทยบฐานะทางการคลงของรฐบาลในการด าเนนโครงการสวสดการตาง ๆ โดยผลการประมาณการรายไดรฐบาลปรากฏตามตารางท 3.3

3-5

ตารางท 3.3 ประมาณการรายไดรฐบาลปงบประมาณ 2554 – 2560

ป รายไดรฐบาล (ลานบาท) % ของรายไดประชาชาต

กรณต า กรณฐาน กรณสง กรณต า กรณฐาน กรณสง 2548 1,241,236 1,241,236 1,241,236 17.5 17.5 17.5 2549 1,389,546 1,389,546 1,389,546 17.7 17.7 17.7 2550 1,455,059 1,455,059 1,455,059 17.1 17.1 17.1 2551 1,497,654 1,497,654 1,497,654 16.4 16.4 16.4 2552 1,484,264 1,484,264 1,484,264 16.4 16.4 16.4 2553 1,725,404 1,725,404 1,725,404 17.2 17.2 17.2 2554 1,977,131 2,006,186 2,033,867 18.5 18.3 18.1 2555 2,144,386 2,220,126 2,282,182 19.3 19.0 18.8 2556 2,275,895 2,409,426 2,511,512 19.6 19.4 19.2 2557 2,394,894 2,594,827 2,742,774 19.9 19.6 19.4 2558 2,511,626 2,786,026 2,986,284 20.0 19.7 19.6 2559 2,630,544 2,987,736 3,247,536 20.2 19.9 19.7 2560 2,753,647 3,202,536 3,529,982 20.3 20.0 19.8

ทมา: โครงการวจยเรอง สระบบสวสดการสงคมถวนหนาภายในป พ.ศ. 2560 โดยสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI)

คณะผวจยพบวา แมการด าเนนโครงการสวสดการจะสงผลใหรายจายรฐบาลเพมขน แตจะ

เปนการปรบโครงสรางทเกดขนเพยงครงเดยว หากมการปรบโครงสรางรายไดรฐบาลมารองรบ ควบคกบการดแลเศรษฐกจของประเทศใหมการขยายตวในระดบทเหมาะสม รฐบาลกจะสามารถรองรบภาระทเกดขนจากโครงการสวสดการตาง ๆ ได

ทงน เพอเปนการรองรบงบประมาณรายจายทจะเพมขนจากการด าเนนการดงกลาว คณะผวจย

ไดเสนอใหมการปรบปรงดานรายไดรฐบาลควบคกนไปดวย โดยขอเสนอดานรายไดรฐบาลประกอบไปดวย

1. เพมการจดเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดา 2. ปรบเพมภาษจากการขาย เชน ภาษมลคาเพม 3. ลดการเกบภาษเงนไดนตบคคล หากสามารถหารายไดจากแหลงอนมาทดแทนได 4. ตองจดเกบภาษจากฐานทรพยสนมากขน 5. หาแหลงรายไดรปแบบอนมากขน

3-6

นอกจากขอเสนอในการปรบปรงดานรายไดรฐบาลแลว คณะผวจยยงไดเสนอแนะในดานอน ๆไดแก การปรบปรงการบรหารจดการเพอความย งยน เชน การสรางระบบเขาถงกลมเปาหมาย และการยกเลกนโยบายประชานยมทไมย งยน เปนตน และการสรางระบบสงคมสวสดการอยางมสวนรวม เชน การสงเสรม Corporate Social Responsibility (CSR) และการสงเสรมการท างานขององคกรภาคประชาชน เปนตน

นอกจากน ผลการศกษาของ ระพพรรณ ค าหอม เรอง “สวสดการสงคมกบสงคมไทย” ใน

ป 2549 ซงพบวา ประเทศตาง ๆ ทมการจดระบบสวสดการในรปแบบของรฐสวสดการ (Welfare State) ไดประสบปญหารวมกนเรองภาระงบประมาณทเพมขนสงจนรฐบาลอาจจะไมสามารถแบกรบ ภาระงบประมาณดงกลาวได ในขณะทการจดสวสดการบางประเภท ไมสามารถตอบสนองปญหาและความตองการทแทจรงของกลมผดอยโอกาสในสงคม โดยเฉพาะการพฒนากลมเปาหมายใหสามารถพงพาตนเองไดในระยะยาว ดงนน การจดระบบสวสดการสงคมจงควรมงเนนไปทสวสดการทเกยวของกบการท างาน (Workfare) แทน ในขณะทรฐบาลควรวางระบบเครอขายความปลอดภยทางสงคม (Social Safety Net) ทมประสทธภาพมากขน ควบคไปกบการจ ากดการชวยเหลอแบบสวสดการสงคมเฉพาะหนา นอกจากน รฐบาลควรผลกดนระบบสวสดการสงคมควบคกบ การกระจายอ านาจใหกบ อปท. เพอใหประชาชนไดเขาถงและมสวนรวมในการก าหนดนโยบายสวสดการมากขน

กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. “รายงานการศกษาเรอง ทศทางและ

รปแบบการจดสวสดการสงคมของประเทศไทย”, พมพครงท 1 เดอนสงหาคม 2548, หางหนสวนจ ากด เทพเพญวานสย, น. 4 - 7. รายงานฉบบน ไดก าหนดนยามของค าศพทตาง ๆ ทเกยวของกบการจดสวสดการสงคมของประเทศไวอยางหลากหลาย โดยไดก าหนดค าวา “สวสดการสงคม” ไว โดยหมายถง ระบบการจดบรการทางสงคมซงเกยวกบการปองกน การแกไขปญหา การพฒนา และการสงเสรมความมนคงทางสงคม เพอตอบสนองความจ าเปนขนพนฐานของประชาชน ใหมคณภาพชวตทดและพงตนเองไดอยางทวถง เหมาะสม เปนธรรม และใหเปนไปตามมาตรฐาน ทงทางดานการศกษา สขภาพอนามย ทอยอาศย การท างานและการมรายได นนทนาการ กระบวนการยตธรรม และบรการสงคมทวไป โดยค านงถงศกดศรความเปนมนษย สทธทประชาชนจะตองไดรบ และ การมสวนรวมในการจดสวสดการสงคมทกระดบ

นอกจากน ยงอาจหมายถง ระบบการจดบรการสงคมทจดขนโดยภาคสวนตาง ๆ ของสงคม

ไดแก ภาครฐ ภาคองคกรพฒนาเอกชน ภาคองคกรปกครองสวนทองถน และภาคองคกรชมชน

3-7

(ชมชนและประชาชน) ทมงตอบสนองตอความตองการจ าเปนพนฐานของประชาชนตามสทธ ทประชาชนจะตองไดรบ เพอใหประชาชนมคณภาพชวตทด และมการพฒนาทย งยนในระยะยาว

สวนค าวา “รปแบบการจดสวสดการสงคม” หมายถง การจดสวสดการสงคมทเกดขนใน

ความเปนจรงของสงคมไทย ขนอยกบการใหความหมายโดยใชฐานคดในลกษณะใดลกษณะหนงในสงคมนน ๆ โดยทวไปทปรากฏม ดงน

1. รปแบบการจดสวสดการสงคมตามพนท (Area - based) การจดสวสดการสงคมในรปแบบของพนทเปนฐาน โดยทวไปเปนการจดตามพนท

ทางภมศาสตร พนทการปกครองประเทศ เชน ภาค จงหวด อ าเภอ ทองถน ต าบล รปแบบการจดสวสดการลกษณะน หนวยงานในพนทจะตองมารวมกนจดบรการตามภารกจ หนาทขององคกรสวสดการสงคม เพอใหเกดความครอบคลม ทวถง เปนธรรม และมมาตรฐานทดดานคณภาพบรการ

รปแบบสวสดการตามพนทเปนฐาน จงมขอจ ากดตอการเขาถงแหลงบรการของกลม เปาหมาย เพราะตองแสดงหลกฐานสทธตามภมล าเนาของการตงถนฐานทอยอาศยเปนหลก ปจจบนรปแบบน จงควรพฒนาโดยใชมตอน ๆ มารวม เชน ใชทงพนทเปนฐาน (Area - based) รวมกบ การใชโครงสรางการบรหารงานขององคกรภาครฐ (Functional - based) และการใชการมสวนรวมของภาคสวนตางๆ (Participation - based) เพอใหเกดรปแบบการจดสวสดการทงแนวดง (การสงการจากบนลงลาง) และแนวราบรวมกน ทสรางกระบวนการมสวนรวมจากภาคสวนตาง ๆ

2. รปแบบการจดสวสดการสงคมตามวธการ (Methods) รปแบบนใหความส าคญกบวธการใหบรการทางสงคมสงเคราะหระดบจลภาค เชน

เฉพาะราย กลมชน และชมชน เปนตน ซงถอเปนรปแบบการจดบรการโดยตรงกบกลมเปาหมาย ขณะทการใหบรการโดยทางออมระดบมหภาค เชน การบรหารงานองคกรและการวจยกเปนการสนบสนนใหเกดรปแบบการจดสวสดการใหม ๆ ขน แตโดยทวไปรปแบบการจดสวสดการจะเนนทการใหบรการเฉพาะรายเปนหลก จงสงผลใหรปแบบการจดสวสดการในวธการอน ๆ ถกใหความส าคญนอยกวารปแบบการจดสวสดการสงคมในลกษณะน

ปจจบนรปแบบการจดสวสดการฯ จงตองมการพฒนาหลาย ๆ วธการทางสงคมสงเคราะห เนนการบรณาการรวมกน โดยเฉพาะการกระท าทางสงคม (Social Action) เชน การรณรงค การผลกดน การตอรองกบกลไกตาง ๆ ทางสงคม เพอใหเกดรปแบบสวสดการใหม ๆ ขน

3-8

3. รปแบบการจดสวสดการสงคมในลกษณะของการเคลอนไหวทางสงคม (Social Movement) รปแบบการจดสวสดการสงคมในลกษณะนเปนการสรางกระแสใหม กระแสทางเลอก

ของสงคมตอการจดสวสดการทเชอมโยงกบประเดนปญหาส าคญของสงคมทเชอวา ตองเสรมสรางพลงอ านาจ (Empowerment) ใหกลมเปาหมายตาง ๆ ใหรจกการปกปอง คมครองสทธของตนเอง การเมอง และสงคมวฒนธรรม การเคลอนไหวทางสงคมกเพอสรางความตระหนกของคนในสงคมความรบผดชอบทางสงคมรวมกนดานสวสดการสงคม เชน การใชเครอขาย การใชองคกรชมชนเคลอนไหวตอรองกบอ านาจรฐ เปนตน รปแบบนเชอวาจ าเปนตองก าหนดแผน ยทธศาสตร เปาหมาย กลไกการท างาน เพอใหเกดการขบเคลอนไปในทศทางทเหมาะสม

4. รปแบบการจดสวสดการสงคมโดยสถาบน (Institutional - based) รปแบบการจดสวสดการสงคมโดยสถาบนเปนการจดสวสดการทรฐเชอวา รฐควร

แทรกแซงการจดสวสดการใหกบประชาชน โดยใชโครงสรางอ านาจของรฐท าหนาทจดระบบสวสดการสงคมในลกษณะตาง ๆ เชน สวสดการภาคบงคบ เปนการจดผานกลไกนโยบายสงคมทางกฎหมาย เชน บรการประกนสงคม บรการการศกษาภาคบงคบ บรการประกนสขภาพ และบรการสถานสงเคราะหตาง ๆ เปนตน แตเนองจากบรการดงกลาวไมสามารถตอบสนองกบความตองการของคนทกคนในสงคมได จงท าใหเกดรปแบบการจดบรการสวสดการทลดการพงพาสถาบนของรฐลง (Deinstitutional - based) บรการในลกษณะนจะเกดขนจากภาคสวนของชมชน ประชาชนทมศกยภาพ ความเขมแขงเขามามสวนรวมในการจดบรการเฉพาะกลม เชน กลมสจจะออมทรพย กลมฌาปนกจสงเคราะหชมชน บรการลกษณะนมความเชอทวา รฐควรลดบทบาทการแทรกแซงการจดสวสดการลง แตปลอยใหกลไกของชมชนหรอประชาชนท าหนาทจดสวสดการแทนรฐ

อยางไรกตาม นกวชาการไทยหลายทานเชอวา การจดสวสดการสงคมของไทยควรใชรปแบบทงโดยสถาบน (Institutional - based) และรปแบบลดการพงพาสถาบนของรฐ (Deinstitutional - based) มาเปนรปแบบสวสดการผสม (Mixed Model) ทใชทง 2 ลกษณะเขาดวยกน จงจะสงผลใหเกดคณภาพชวตทดของประชาชนโดยรวม

กลไกการจดสวสดการสงคม หมายถง กลไกทท าใหการจดสวสดการสงคมเกดขน ไดแก กลไกของนโยบาย กลไกการบรหารจดการ และกลไกการด าเนนงาน ซงการจดสวสดการสงคมจะบรรลวตถประสงคมากนอยเพยงใด ยอมขนอยกบการใชกลไกการท างานทง 3 สวนไปพรอม ๆ กน

ทางเลอกของรปแบบการจดสวสดการสงคม หมายถง การทภาคสวนตาง ๆ ของสงคมมสวนรวมก าหนด รวมจดรปแบบสวสดการสงคมทมมากกวา 1 รปแบบ ไดแก รปแบบรฐ

3-9

สวสดการ รปแบบสวสดการสงคมพหลกษณ รปแบบสวสดการสงคมประชานยม รปแบบสวสดการสงคมทองถน และรปแบบสวสดการสงคมเฉพาะกลม เปนตน

รปแบบสวสดการ หมายถง รปแบบสวสดการทเกดจากการจดสวสดการมากกวา 1 รปแบบขนไป ถอเปนรปแบบใหมทเกดจากการจดระเบยบโลกใหม (New World Order Model) ของนกคดสวสดการสงคมทวโลกทเชอวา หลงยคโลกาภวตนไดสงผลใหระบบสวสดการสงคมในอดตทผานมาตองปรบตวใหม เนองจากความหลากหลายของชนเผา เชอชาต วฒนธรรมมมากขน การจดสวสดการในรปแบบนจงใหความส าคญกบมนษยทกคน (Welfare for Alls) ภายใตหลกการสทธ ความเทาเทยม ความเปนธรรม การมสวนรวม และความตองการของประชาชน ในทนหมายถง 3 สวนหลก ไดแก

1) สวสดการกระแสหลก หมายถง สวสดการโดยรฐ เปนการจดสวสดการภาคบงคบ

ของรฐทจดใหกบประชาชน โดยค านงถงความครอบคลม ทวถง เปนธรรม ครบถวน รปแบบทจดให เชน การจดบรการในรปแบบของสถาบน การจดบรการโดยองคกรปกครองสวนทองถน การจดสวสดการกระแสหลกนสวนใหญจะเปนการจดโดยผานกลไกระบบการเงนการคลง ระบบภาษ ของรฐ และโครงสรางการบรหารงานขององคกรเปนหลก เชน รปแบบสวสดการพนฐาน (ภาคบงคบ) และรปแบบสวสดการทองถน เปนตน

2) สวสดการกระแสรอง หมายถงสวสดการทางเลอกทเกดขนจากศกยภาพ ความเขมแขงของภาคชมชน ภาคประชาชน และภาคพนถน สวสดการในรปแบบนจะเกดขนจากความสนใจ ความสมครใจรวมกนของกลมเปาหมายเปนรปแบบทไมเปนทางการ การจดระบบสวสดการจงขนอยกบขอตกลงรวมกน ประกอบดวย

2.1) สวสดการพนถน หมายถง การสรางหลกประกนผานชองทางของวฒนธรรมใหกบคนในชมชน เปนสวสดการทเกดขนจากฐานคดดานประเพณ ดานวฒนธรรมเฉพาะถน ดานภมปญญาชาวบาน ดานศาสนา ดานจตวญญาณ ดานอน ๆ เชน กองบญขาว และกองทนซากาดในศาสนาอสลาม เปนตน

2.2) สวสดการชมชน สถาบนพฒนาองคกรชมชนไดใหความหมายสวสดการชมชน หมายถง การสรางหลกประกนเพอความมนคงของคนในชมชน หมายรวมถง ทกอยางทจะท าใหคนในชมชนมความเปนอยทดขน ทงในรปแบบของสงของ เงนทน น าใจ การชวยเหลอเกอกล เปนเรองทเกยวของกบวถชวตตงแตเกด แก เจบ ตาย เชน กองทนสจจะออมทรพย กองทนออมวนละบาท กองทนสวสดการผน าชมชน และกองทนสวสดการผสงอายในชมชน เปนตน

3-10

3) สวสดการทองถน หมายถง สวสดการโดยรฐทเกดจากการกระจายอ านาจจากสวนกลางสทองถน เปนรปแบบการจดสวสดการรวมระหวางรฐบาลกลางกบรฐบาลทองถน โดยใชแผน โครงการ กจกรรมดานสวสดการสงคมทตอบสนองกบความตองการของแตละทองถน

ทงน ในรายงานดงกลาวไดก าหนดใหทศทางการจดสวสดการสงคม หมายถง การคาดการณ

ถงการปรบตวของระบบการจดสวสดการสงคมไทยในอนาคตทนาจะเกดขน หรอเปนไปไดในระยะ 5 – 10 ปขางหนา ในทนจะคาดการณเปน 2 ระยะ ไดแก ระยะสน (5 ป) และระยะยาว (10 ปขนไป)

โครงการวจยเรอง การศกษาภาระทางการคลงจากการใหสวสดการทางสงคมของรฐบาล ในกรณศกษาโครงการประกนสงคมและโครงการหลกประกนสขภาพถวนหนา ของส านกงานเศรษฐกจการคลง ในป 2551 เปนการศกษาวเคราะหถงภาระทางการคลงอนเนองมาจากโครงการสวสดการทางสงคม ไดแก โครงการประกนสงคมและโครงการหลกประกนสขภาพแหงชาต ภายใตกรอบความเสยงภาระงบประมาณ (FPO Applied Fiscal Risk Matrix) ทปรบปรงมาจาก Government Fiscal Risk Matrix ของ Polackova (1998)

จากการศกษาพบวา ภาระทางการคลงของโครงการประกนสงคมประกอบดวย 2 สวน

ไดแก (1) เงนทรฐบาลตองสมทบเขากองทนประกนสงคมในฐานะรฐบาล ซงเปนภาระตองบประมาณทแนนอนและชดเจน โดยเงนกองทนไดถกแบงเปน 3 กองทนยอย ประกอบดวย กองทนประโยชนทดแทน 4 กรณ (กรณเจบปวย คลอดบตร ทพพลภาพ และเสยชวต) กองทนประโยชนทดแทน 2 กรณ (กรณสงเคราะหบตรและชราภาพ) และกองทนกรณวางงาน ซงมการแยกบญชเงนกองทนและการบรหารกองทนทเปนอสระตอกน (2) เงนอดหนนหรอเงนทดรองราชการในกรณทกองทนประกนสงคมมเงนทนไมเพยงพอในการจายผลประโยชนทดแทนและคาใชจายในการบรหารงานซงจดเปนภาระตองบประมาณทอาจจะเกดขนหรอภาระเสยงทชดเจน เนองจากมการระบไวใน พรบ. ประกนสงคมวา รฐจะตองรบภาระดงกลาว

คณะผวจยไดท าการประมาณการภาระทางการคลงจากโครงการประกนสงคมโดยประยกตใช

แบบจ าลองในการประมาณการจ านวนประชากรและจ านวนแรงงานขององคการแรงงานระหวางประเทศ (ILO) และสถาบนวจยนโยบายเศรษฐกจการคลง (สวค.) และน าผลการประมาณการดงกลาวมาจดท าแบบจ าลองการประมาณการสถานะทางการเงนของกองทนประกนสงคม ผลการศกษาพบวา รฐบาลมภาระทางการคลงทแนนอนจากการสมทบเงนเขากองทนประกนสงคม ปงบประมาณ 2553 – 2562 อยระหวางปละ 26,345 – 42,845 ลานบาท และกองทนประโยชนทดแทน 2 กรณ

3-11

(กรณสงเคราะหบตรและชราภาพ) จะเรมขาดทนอยางตอเนองตงแตป 2575 - 2585 ซงรฐบาลจะตองเรมเขารบภาระการขาดทนของกองทน 2 กรณตงแตป 2586 เปนตนไป

ส าหรบภาระทางการคลงของโครงการหลกประกนสขภาพประกอบดวย 2 สวน ไดแก

(1) ภาระงบประมาณคาใชจายรายหวทรฐบาลตองจดสรรใหกองทนหลกประกนสขภาพแหงชาตทกป ซงจดเปนภาระตองบประมาณทแนนอนและชดเจน และ (2) ภาระการคลงตองบประมาณทอาจจะเกดขนจากการขาดทนของโรงพยาบาลรฐ อนเนองมาจากการเขาสระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต ซงจดเปนภาระเสยงแบบโดยนย เนองจากหากโรงพยาบาลมการขาดทนสะสมจ านวนมากจนไมสามารถรบภาระได รฐบาลอาจจะตองเขารบภาระการขาดทนสะสมดงกลาวโดยธรรมจรรยา

คณะผวจยไดท าการประมาณการภาระเงนคาใชจายรายหวโดยแบงเปน 2 สวนไดแก

งบบคลากร ซงประมาณการดวยคาเฉลยยอนหลง 5 ป (ระหวางปงบประมาณ 2547 – 2551) และ งบบรการทางการแพทย ซงประมาณการดวยสมมตฐานสดสวนตอ GDP ส าหรบการค านวณภาระการคลงตองบประมาณทอาจจะเกดขนโดยนย คณะผวจยไดค านวณความตองการทางการคลง (Fiscal Need) ของโครงการฯ จากประมาณการคาใชจายรายหวทส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) เสนอขอภายใตสมมตฐานอตราการเตบโตของคาใชจายรายหวรอยละ 8.30 บนพนฐานของอตราการเตบโตระหวาง ปงบประมาณ 2551 – 2552 และประมาณการประชากรของระบบประกนสขภาพถวนหนา (Universal Coverage: UC) จากขอมลประมาณการประชากรของส านกงานคณะกรรมการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ภายใตสมมตฐานสดสวนประชากร UC ตอประชากรอยทรอยละ 70 โดยอางองขอมลระหวางป 2550 – 2551 จากนนจงประมาณการภาระเสยงจากผลตางของความตองการทางการคลงและงบประมาณคาใชจายรายหวทคาดวาจะไดรบจดสรรในแตละป

ผลการศกษาพบวา รฐบาลมภาระทางการคลงทแนนอนและชดเจนจากภาระคาใชจายรายหว

ทตองจดสรรงบประมาณใหแกกองทนหลกประกนสขภาพปงบประมาณ 2553 – 2562 อยระหวางปละ 115,726 – 208,762 ลานบาท และมภาระการคลงทอาจจะเกดขนจากการขาดทนสะสมของโรงพยาบาลรฐทเขารวมโครงการฯ หากโรงพยาบาลของรฐไมสามารถรบภาระการขาดทนจากการเขารวมโครงการได

ทงน จากผลการศกษาภาระทางการคลงจากโครงการสวสดการทางสงคมไดแก โครงการ

ประกนสงคมและโครงการหลกประกนสขภาพแหงชาตพบวา ในชวง 10 ปขางหนา (ป2553 – 2562)

3-12

รฐบาลจะมภาระทางการคลงทแนนอนและชดเจนทตองจดสรรงบประมาณใหแกโครงการทางสวสดการทางสงคมทงสองจ านวน 142,071- 251,607 ลานบาท หรอคดเปนรอยละ 7.4 – 7.8 ของงบประมาณรายจายประจ าปในแตละป และมภาระการคลงทอาจจะเกดขนแบบชดเจนจากการเขารบภาระการขาดทนของกองทน 2 กรณของโครงการประกนสงคมตงแตป 2586 เปนตนไป และภาระการคลงทอาจจะเกดขนโดยนยจากการขาดทนของโรงพยาบาลรฐอนเนองจากการเขาสระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต 3.2 ทบทวนวรรณกรรมตางประเทศ

นอกจากการศกษาและวจยในประเทศแลว ยงมงานศกษาของชาวตางประเทศทเกยวของกบเรองระบบสวสดการสงคมและรายจายจากโครงการทมลกษณะเปนสวสดการสงคมอยมากมาย โดยมตวอยางงานศกษาทส าคญ เชน

Thomas Dalsgaard (2008)10 ไดท าการศกษาการปฏรปดานภาษและสวสดการสงคมของ

ประเทศสาธารณรฐเชค ซงไดด าเนนการในป 2550 โดยการปฏรปดงกลาวเปนความพยายามของรฐบาลทจะลดแรงกดดนทางการคลงในระยะยาวอนเปนผลมาจากการเขาสสงคมผสงอายในอนาคต ทงน การปฏรปแบงเปนดานตาง ๆ ไดดงน

การปฏรปดานภาษ ประกอบดวย - เปลยนระบบภาษเงนไดบคคลธรรมดามาเปนแบบอตราเดยวทรอยละ 15 ของเงนได ซงในทางปฏบตแลวอตราภาษทแทจรง (Effective Tax Rate) จะแตกตางกนไปแตละบคคล ขนกบปจจยอนๆ เชน การเครดตภาษ หรออตราเงนสมทบของระบบประกนสงคม เปนตน - ก าหนดเพดานเงนสมทบส าหรบระบบประกนสงคม โดยก าหนดใหเทากบ 4 เทาของเงนเดอนเฉลยของประเทศ - ลดอตราภาษเงนไดนตบคคลจากรอยละ 24 เหลอรอยละ 19 ภายในป 2553 พรอมกบการขยายฐานภาษ - ปรบเพมอตราภาษมลคาเพมจากรอยละ 5 เปนรอยละ 9

10 Tax and Welfare Reform in the Czech Republic - Structural Implications and Challenges, Thomas Dalsgaard, International Monetary Fund, 2008

3-13

การปฏรปดานรายจาย ประกอบดวย - ยกเลกการปรบอตราผลประโยชนดานสวสดการสงคมตามคาครองชพ (ยกเวนเงนบ านาญชราภาพ) พรอมกบลดผลประโยชนกรณวางงาน และลดระยะเวลาการใหผลประโยชนกรณสงเคราะหบตร - ลดการจายผลประโยชนดานสขภาพ โดยจะไมมการจายผลประโยชนส าหรบกรณเจบปวยในชวง 3 วนแรก พรอมทงกระจายภาระการจายสมทบไปใหกบนายจางมากขน - ปรบเพมอายเกษยณจาก 60 ป เปน 65 ป พรอมกบปรบเพมจ านวนปในการท างานทจะไดรบบ านาญจาก 25 เปน 35 ป ผลการศกษาโดยการประมาณการภาระทางการคลงในอนาคตพบวา การปฏรปดงกลาว จะสงผลดตอดลงบประมาณของรฐบาล โดยคาดวาการขาดดลงบประมาณจะลดลงรอยละ 0.5 ตอ GDP ในป 2551 (1 ปหลงจากปฏรป) และลดลงรอยละ 0.25 ตอ GDP ในป 2552 (2 ปหลงจากปฏรป) อยางไรกด การปฏรปดานรายจายสวสดการสงคมมแนวโนมทจะถกกดดนจากประชาชนจนกลายเปนมาตรการระยะสนทประกาศใชชวคราว ในขณะทมาตรการภาษทด าเนนการไมไดมการก าหนดกลมเปาหมายไปทผมรายไดนอยอยางชดเจน ประกอบกบการก าหนดเพดานเงนสมทบส าหรบระบบประกนสงคมกลายเปนการจ ากดการสนบสนนทางการเงนแกโครงการของรฐบาลจากภาคเอกชน ซงหากมการด าเนนการตอไปเรอย ๆ จะสงผลใหเกดแรงกดดนตอการด าเนนนโยบายการคลงเพมเตมในระยะยาวแทน Dalsgaard ไดเสนอใหมการเปลยนแปลงในดานตาง ๆ เชน การปรบเพมอตราภาษมลคาเพมใหสงขนกวาเดม การลดการเครดตภาษ การเกบภาษสรรพสามตจากการใชพลงงาน และการรเรมแนวทางในการลดภาระจากโครงการทางดานสขภาพ และระบบบ าเหนจบ านาญอยางจรงจง เปนตน

ในขณะทผลการศกษาของ James Midgley เรอง Social Welfare in Global Context ในป 2540

พบวา สวสดการสงคมโดยทวไปมกประกอบไปดวย โครงการประกนรายได หรอโครงการประกนสงคม การบรการดานสขภาพ โครงการดานการศกษา การชวยเหลอดานทอยอาศย และการบรการสงคมสงเคราะหทใหแกปจเจกบคคล โดยรฐบาลมกจะละเลยสวสดการดานอน ๆ ทมความส าคญ เชน การชวยเหลอผกระท าความผด (Correctional Services) โครงการดานโภชนาการ การวางแผนครอบครว และการบรการดานสงคม เปนตน

3-14

นอกจากการศกษาในเรองของรปแบบของระบบสวสดการแลว ยงมการศกษาและวจยบางรายการทมงเนนไปทผลกระทบตอระบบเศรษฐกจจากการด าเนนนโยบายสวสดการประเภทตาง ๆ เชน ผลการศกษาของ Tryggvi, Thor และ Herbertsson ในป 2544 ทพบวาการเกษยณอายกอนก าหนดของประชากร มสวนใหผลผลตมวลรวมของกลมประเทศสมาชก OECD ลดลงประมาณรอยละ 6.3 หรอการศกษาของ Sagiri Kitao ในป 2544 ทพบวาการลดภาษชวคราวหรอการจายเงนอดหนนใหประชาชนจะสงผลกระทบทางลบตอระบบเศรษฐกจในอนาคต เนองจากสงผลใหระดบหนสาธารณะสงขนจากภาระในการด าเนนนโยบายดงกลาว และน าไปสการปรบเพมอตราภาษจนท าใหระดบการบรโภคโดยรวมลดลงในทสด

4-1

บทท 4 รายจายดานสวสดการสงคมของภาคสาธารณะ

4.1 โครงสรางประชากรไทยเมอเขาสสงคมผสงอาย ขอสมมตฐานในการประมาณการ (1) ก ำหนดใหจ ำนวนประชำกรเปลยนแปลงจำกอตรำกำรเกดเฉลยรอยละ 1.3 ตอป เพอใหอตรำเจรญพนธอยในระดบคงททรอยละ 1.6 ตำมแผนพฒนำเศรษฐกจและสงคมแหงชำตฉบบท 11

(2) อตรำกำรตำยเฉลยก ำหนดตำมชวงอำย ค ำนวณจำกขอมลจ ำนวนผเสยชวตตำมชวงอำย ป 2546 - 2552 ของส ำนกนโยบำยและยทธศำสตร ส ำนกงำนปลดกระทรวงสำธำรณสข โดยก ำหนดใหอตรำกำรตำยในแตละชวงอำยลดลงประมำณรอยละ 1 ตอป

(3) ไมมกำรยำยถนฐำนระหวำงประเทศ

จ านวนประชากรและโครงสรางประชากร จำกกำรประมำณกำรจ ำนวนประชำกรตำมขอสมมตฐำนขำงตน พบวำ (1) จ ำนวนประชำกรจะเพมขนตอเนองในชวงระยะเวลำ 20 ปขำงหนำ โดยประชำกรจะ

เพมขนจำก 68.1 ลำนคนในป 2556 เปน 73.6 ลำนคนในป 2576 (ตำรำงท 4.1) (2) โครงสรำงอำยของประชำกรไดเปลยนแปลงไปเปนสงคมผสงอำย โดยสดสวนของ

ประชำกรในวยท ำงำน (อำย 15-59 ป) มสดสวนเมอเทยบกบจ ำนวนประชำกรลดลงตอเนอง ในขณะทสดสวนประชำกรทมอำยตงแต 60 ปขนไป เพมขนตอเนอง (ตำรำงท 4.2)

4-2

ตารางท 4.1 ประมำณกำรจ ำนวนประชำกร

หนวย: คน อาย (ป) 2551 2556 2561 2566 2571 2576

< 4 4,197,355 4,218,551 4,394,554 4,500,319 4,593,135 4,672,211 5 - 9 4,244,159 4,182,098 4,203,903 4,380,060 4,486,237 4,579,537

10 - 14 5,039,428 4,232,569 4,171,199 4,193,479 4,369,762 4,476,261 15 - 19 5,046,012 5,012,204 4,210,718 4,150,899 4,174,179 4,350,687 20 - 24 4,960,687 5,005,082 4,973,393 4,179,690 4,121,937 4,146,649 25 - 29 5,531,793 4,906,826 4,953,457 4,924,488 4,140,664 4,085,657 30 - 34 5,693,032 5,452,148 4,839,429 4,888,913 4,863,508 4,092,128 35 - 39 5,834,627 5,598,978 5,366,231 4,766,870 4,819,421 4,798,078 40 - 44 5,759,693 5,726,279 5,499,811 5,275,769 4,690,603 4,746,590 45 - 49 5,090,144 5,629,085 5,602,292 5,386,485 5,172,538 4,603,732 50 - 54 4,196,185 4,934,457 5,464,581 5,446,236 5,244,038 5,042,966 55 - 59 3,279,702 4,016,178 4,732,190 5,251,016 5,243,834 5,059,518 60 - 64 2,275,200 3,077,654 3,779,712 4,466,458 4,970,476 4,978,067 65 - 69 1,776,505 2,072,521 2,815,225 3,472,246 4,120,668 4,605,239 70 - 74 1,443,762 1,542,940 1,814,341 2,479,999 3,078,463 3,676,804 75 - 79 966,660 1,159,717 1,250,945 1,489,540 2,056,016 2,577,849 80 - 84 558,353 722,756 878,899 960,745 1,161,273 1,624,725 85 - 89 252,731 383,638 504,723 624,464 694,243 856,360 90 - 94 83,043 147,532 229,055 308,352 391,126 445,453

> 95 56,895 37,058 70,033 112,574 156,896 206,510

รวม 66,285,966 68,058,271 69,754,691 71,258,603 72,549,017 73,625,019 ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

4-3

ตารางท 4.2 ประมำณกำรโครงสรำงประชำกร

หนวย: รอยละ

อาย (ป) 2551 2556 2561 2566 2571 2576 < 4 6.3 6.2 6.3 6.3 6.3 6.3

5 - 9 6.4 6.1 6.0 6.1 6.2 6.2 10 - 14 7.6 6.2 6.0 5.9 6.0 6.1 15 - 19 7.6 7.4 6.0 5.8 5.8 5.9 20 - 24 7.5 7.4 7.1 5.9 5.7 5.6 25 - 29 8.3 7.2 7.1 6.9 5.7 5.5 30 - 34 8.6 8.0 6.9 6.9 6.7 5.6 35 - 39 8.8 8.2 7.7 6.7 6.6 6.5 40 - 44 8.7 8.4 7.9 7.4 6.5 6.4 45 - 49 7.7 8.3 8.0 7.6 7.1 6.3 50 - 54 6.3 7.3 7.8 7.6 7.2 6.8 55 - 59 4.9 5.9 6.8 7.4 7.2 6.9 60 - 64 3.4 4.5 5.4 6.3 6.9 6.8 65 - 69 2.7 3.0 4.0 4.9 5.7 6.3 70 - 74 2.2 2.3 2.6 3.5 4.2 5.0 75 - 79 1.5 1.7 1.8 2.1 2.8 3.5 80 - 84 0.8 1.1 1.3 1.3 1.6 2.2 85 - 89 0.4 0.6 0.7 0.9 1.0 1.2 90 - 94 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6

> 95 0.1 0.1 0.1 0.2 0.2 0.3 รวม 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

4-4

จำกจ ำนวนประชำกรทเพมขน ประกอบกบโครงสรำงอำยของประชำกรทเปลยนแปลงไป ยอมสงผลกระทบตอภำระทำงกำรคลงของภำคสำธำรณะทงในทำงทท ำใหภำระฯ เพมขนและลดลง โดยเฉพำะอยำงยงรำยจำยสวสดกำรทเชอมโยงกบโครงสรำงประชำกร ไดแก สวสดกำรรกษำพยำบำล สวสดกำรชรำภำพ และสวสดกำรดำนกำรศกษำ 4.2 รายจายสวสดการรกษาพยาบาล 4.2.1 สวสดการส าหรบประชาชนทวไป (1) ระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา ปจจบน ประเทศไทยมระบบประกนสขภำพโดยรฐทงหมด 3 ระบบหลกแยกจำกกนโดยมกำรจ ำแนกผมสทธตำมฐำนอำชพ กลำวคอ ระบบสวสดกำรรกษำพยำบำลขำรำชกำร ระบบประกนสงคม และระบบหลกประกนสขภำพถวนหนำ (Universal Healthcare หรอ UC)11 โดยระบบสวสดกำรรกษำพยำบำลขำรำชกำรครอบคลมขำรำชกำรและครอบครว ระบบประกนสงคมครอบคลมประชำกรทอยในตลำดแรงงำนภำคเศรษฐกจทำงกำร (Formal sector) และระบบ UC ครอบคลมประชำกรทงหมดทไมไดมสทธรกษำสขภำพภำยใตระบบอน ระบบ UC ถอวำเปนระบบประกนสขภำพโดยรฐระบบลำสดทไดเรมด ำเนนกำรอยำงเตมรปแบบในปงบประมำณ 2545 ภำยใตแนวคดใหคนไทยทกคนมสทธเขำถงบรกำรทำงดำนสขภำพทเหมำะสมและจ ำเปน ท งน กอนปงบประมำณ 2545 รฐบำลมกำรจดหลกประกนสขภำพใหแกประชำชนทไมอยในระบบประกนสขภำพอนในรปแบบของโครงกำรบตรสวสดกำรประชำชนดำนกำรรกษำพยำบำลประเภทผมรำยไดนอย (สปร.) และโครงกำรบตรประกนสขภำพโดยสมครใจซงด ำเนนโครงกำรโดยกระทรวงสำธำรณสข อยำงไรกตำม ทงสองโครงกำรดงกลำวไมใชโครงกำรประกนสขภำพแหงชำต ทครอบคลมประชำกรทกคน อกทงโครงกำร สปร. ยงสอควำมหมำยในเชงสงคมสงเครำะหมำกกวำ ทจะเปนสวสดกำรทเปนสทธขนพนฐำนตำมกฎหมำย ในขณะทโครงกำรบตรประกนสขภำพโดยสมครใจเองกไมไดรบควำมนยมเทำใดนก12 ระบบ UC เปนกำร

11 นอกจำกระบบประกนสขภำพ 3 ระบบหลกดงกลำวแลว ยงมสวสดกำรรกษำพยำบำลของพนกงำนรฐวสำหกจ กองทนสงเครำะหครใหญและครโรงเรยนเอกชน เปนตน 12 พจำรณำจำกงบประมำณทจดสรรใหแกเงนทนหมนเวยนบตรประกนสขภำพในปงบประมำณ 2543 และ 2544 เทำกบเพยง 2,400 ลำนบำทตอปเทำนน

4-5

รวมระบบประกนสขภำพยอย ๆ เหลำนเขำดวยกนและขยำยขอบเขตกำรประกนสขภำพโดยถอเปนสทธขนพนฐำนของประชำกรทกคน

กำรทประเทศไทยมระบบประกนสขภำพหลำยระบบเหลอมซอนกนอยและมกลมเปำหมำยทแตกตำงกนอยำงชดเจนนน ท ำใหกำรกระจำยตวของประชำกรในระบบประกนสขภำพไมเทำเทยมกน จำกตำรำงท 4.3 พบวำ ในป 2554 ประชำกรทอยภำยใตระบบ UC คดเปนสดสวนถงรอยละ 78 ของประชำกรท งประเทศ ในขณะทสดสวนของผทใชระบบสวสดกำรรกษำพยำบำลขำรำชกำรและระบบประกนสงคมเทำกบรอยละ 6.3 และรอยละ 14.7 ของประชำกรทงประเทศตำมล ำดบ และสดสวนประชำกรภำยใตระบบ UC ไมมแนวโนมลดลงในระยะยำวดวยเหตผลหลำย ๆ ประกำร กลำวคอ รฐบำลมนโยบำยลดขนำดบคลำกรภำครฐซงสงผลใหจ ำนวนประชำกรทมสทธภำยใตระบบสวสดกำรรกษำพยำบำลขำรำชกำรไมขยำยตว โครงสรำงทำงเศรษฐกจของไทยยงไมมแนวโนมเปลยนแปลงไปในทำงทจะสนบสนนกำรขยำยตวของเศรษฐกจภำคทำงกำรเทยบกบเศรษฐกจภำคนอกทำงกำร และกำรเขำสสงคมผสงอำยของสงคมไทย ท ำใหมประชำกรสงอำยทออกจำกระบบประกนสงคมและเขำสระบบ UC มำกขน

ตารางท 4.3

สดสวนประชำกรในระบบประกนสขภำพหลกทจดโดยรฐ พ.ศ. 2554

หนวย: รอยละ ประเภทของระบบประกนสขภาพ สดสวนประชากร

สวสดกำรรกษำพยำบำลขำรำชกำร 6.3 สวสดกำรรฐวสำหกจ 0.9 ระบบประกนสงคม 14.7 ระบบหลกประกนสขภำพถวนหนำ 78.0

รวม 100.0 ทมำ: ส ำนกงำนคณะกรรมกำรพฒนำกำรเศรษฐกจและสงคมแหงชำต กรมบญชกลำง ส ำนกงำนประกนสงคม เอกสำรงบประมำณ รำยจำยประจ ำป และค ำนวณโดยนกผวจย

สดสวนทแสดงในตำรำงท 4.3 สะทอนใหเหนถงควำมส ำคญของระบบ UC ทมตอสถำนกำรณดำนสขภำพโดยรวมของประเทศ จำกกำรพจำรณำสดสวนของรำยจำยทำงดำนสขภำพทประชำชนจำยเองตอรำยจำยทำงดำนสขภำพทงหมดของประเทศ พบวำ กำรเกดขนของระบบ UC ในป 2545 ท ำใหสดสวนดงกลำวของไทยมแนวโนมลดลงจำกประมำณรอยละ 35 ในป

4-6

พ.ศ. 2544 เปนรอยละ 28 ในป พ.ศ. 2549 ซงแนวโนมสดสวนทลดลงนสะทอนใหเหนถงควำมส ำเรจของระบบ UC ในกำรเพมควำมสำมำรถในกำรเขำถงบรกำรดำนสขภำพของประชำชน และชวยบรรเทำปญหำกำรสนเนอประดำตวอนเกดจำกคำรกษำพยำบำล และเมอเทยบกบตำงประเทศ พบวำ สดสวนดงกลำวของไทยยงอยในระดบทต ำกวำเกำหลใตและมำเลเซย ส ำหรบประเทศสงคโปรนนเปนกรณพเศษ เนองจำกสงคโปรไมไดมระบบประกนสขภำพแหงชำต แตใชระบบกำรออมภำคบงคบเพอรำยจำยทำงดำนสขภำพ ท ำใหรำยจำยทำงดำนสขภำพทประชำชนตองจำยเองมสดสวนทสงมำก

แผนภมท 4.1 สดสวนของรำยจำยดำนสขภำพทจำยโดยผใชบรกำร (Out-of-pocket payment) ตอรำยจำยดำนสขภำพทงหมด

ทมำ: WWW.GAPMINDER.ORG

อยำงไรกตำม ควำมส ำเรจดงกลำวเปนเพยงจดเรมตนในกำรพฒนำดำนระบบ

สำธำรณสขของประเทศเทำนน ควำมทำทำยขนตอไปคอ ท ำอยำงไรเพอทจะใหสถำนกำรณดำนสขภำพของประเทศมกำรพฒนำจนเทยบเคยงกบกลมประเทศทพฒนำแลว ทงน ตำรำงท 4.4 ไดเปรยบเทยบคำสถตชพของไทยกบบำงประเทศ พบวำ โดยรวมแลว สถำนกำรณทำงดำนสำธำรณสขของไทยคอนขำงดเมอเทยบกบคำเฉลยของกลมประเทศรำยไดปำนกลำงคอนขำงสง แตเมอเทยบกบประเทศมำเลเซย เกำหลใตและสงคโปร ซงมระดบกำรพฒนำเศรษฐกจทใกลเคยงกบไทย พบวำ อตรำกำรตำยของทำรกแรกเกด อตรำกำรตำยของเดกและอตรำกำรตำยของผใหญของไทยสงกวำทง 3 ประเทศอยำงเหนไดชด ในขณะเดยวกนชวงอำยแหงชวตของประชำกรไทยกต ำกวำประเทศเหลำนดวย ทง ๆ ทประเทศไทย ไดเรมใชระบบหลกประกนสขภำพถวนหนำอยำงเตมรปแบบมำตงแตป พ.ศ. 2545

4-7

ตารางท 4.4 สถตชพส ำหรบบำงประเทศ พ.ศ. 2551

ประเทศ ชวงอำยแหงชวต

(ป)

อตรำกำรตำยของทำรก

(ตอกำรเกดมชพ 1,000 รำย)

อตรำกำรตำยของเดกอำยต ำกวำ 5 ขวบ

(ตอกำรเกดมชพ 1,000 รำย)

อตรำกำรตำยในผใหญ

(ตอประชำกร 1,000 คน)

มำเลเซย 73 6 6 139

เกำหลใต 80 5 5 76

สงคโปร 81 2 3 64

ไทย 70 13 14 209

กลมประเทศรำยได ปำนกลำงคอนขำงสง

71 19 23 191

กลมประเทศรำยไดสง 80 6 7 87

ทมำ: World Health Statistics 2010

ภาระทางการคลงระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา ระบบ UC เปนระบบประกนสขภำพทรฐบำลรบผดชอบคำใชจำยทงหมด13 โดยในแตละปรฐบำลจะท ำกำรจดสรรเงนงบประมำณใหแกกองทนหลกประกนสขภำพแหงชำตซงเปนกองทนนอกงบประมำณเพออดหนนเปนคำใชจำยของระบบ UC และส ำนกงำนหลกประกนสขภำพแหงชำต (สปสช.) ซงเปนผบรหำรเงนกองทนฯ โดยจะท ำกำรจดสรรงบประมำณใหแกสถำนพยำบำลทเขำรวมโครงกำรตำมอตรำเหมำจำยรำยหว (capitation fee) ทงน อตรำเหมำจำยรำยหวดงกลำวเปนอตรำเหมำจำยตอประชำกร 1 คนทสถำนพยำบำลไดรบเพอเปนคำใชจำยในกำรรกษำพยำบำลตำมชดสทธประโยชนทก ำหนดโดย สปสช.

13 ในชวง 4 ปแรกของกำรด ำเนนงำน ประชำชนทเขำรบกำรรกษำพยำบำลโดยใชสทธของ UC ตองมสวนรวมจำย 30 บำทตอครง อยำงไรกตำม เงนรวมจำยนเปนเครองมอในกำรปองกนปญหำ moral hazard เทำนน โดยไมมจดมงหมำยทจะใหเปนแหลงรำยไดของระบบ UC แตอยำงไร

4-8

ลกษณะโครงสรำงทำงกำรเงนของระบบ UC แสดงวำ ระบบ UC เปนระบบประกนสขภำพแบบปลำยปดและรฐบำลจ ำกดภำระและควำมเสยงทำงกำรคลงเทำกบอตรำเหมำจำยรำยหวทก ำหนดในแตละปคณดวยจ ำนวนประชำกรเปำหมำย ในขณะเดยวกนกองทนหลกประกนสขภำพแหงชำตจะท ำหนำทเพยงเปนทำงผำนของเงนงบประมำณไปสสถำนพยำบำลในโครงกำร โดยท ำกำรจดสรรเงนใหแกสถำนพยำบำลตำมจ ำนวนประชำกรทลงทะเบยนในสถำนพยำบำลนน ๆ ในอตรำและวธกำรจำยทก ำหนดไวส ำหรบแตละประเภทกจกรรม14 ซงสถำนพยำบำลจะตองบรหำรจดกำรใหไดอยภำยในงบประมำณทไดรบ เทำกบวำรฐบำลมกำรถำยโอนควำมเสยงอนเกดจำกระบบ UC จำกตวรฐบำลเองไปสสถำนพยำบำล อยำงไรกตำม สถำนพยำบำลทเขำรวมโครงกำร UC เปนสถำนพยำบำลภำครฐ ซงหำกสถำนพยำบำลเหลำนเกดปญหำทำงกำรเงน สดทำยรฐบำลกจะไมสำมำรถหลกเลยงควำมรบผดชอบได นอกจำกน กำรเกดกำรอดหนนไขวขำมระบบระหวำงระบบสวสดกำรรกษำพยำบำลขำรำชกำรกบระบบ UC ในทำงหนงกถอเปนกำรถำยโอนควำมเสยงจำกสถำนพยำบำลกลบคนไปสรฐบำล

14 บรกำรผปวยนอกและบรกำรสงเสรมสขภำพและปองกนโรคจะเปนกำรเหมำจำยใหแกสถำนพยำบำล ส ำหรบบรกำรผปวยในจะจำยเงนโดยใชระบบวนจฉยโรครวม (Diagnosis Related Groups หรอ DRGs)

4-9

ตารางท 4.5 งบประมำณของระบบหลกประกนสขภำพถวนหนำ ปงบประมำณ 2545-2555

รายการ 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555

1. เปำหมำยประชำกร (ลำนคน)

45.00 46.00 46.82 47.00 47.75 46.07 46.48 47.03 47.24 48.00 48.33

2. งบ UC ตอประชำกร (บำท/คน/ป) 2.1 อตรำเหมำจำยรำยหว (เฉพำะงบเหมำจำย)

1,202.40 1,202.40 1,308.50 1,396.30 1,659.20 1,899.69 2,100.00 2,202.00 2,401.33 2,546.48 2,755.60

2.2 งบ UC ตอหวประชำกร (ทกรำยกำร)*

1,142.39 1,219.37 1,307.40 1,437.93 1,717.76 1,983.44 2,194.29 2,297.99 2,497.24 2,693.54 2,909.18

3. งบประมำณทงสน** (ลำนบำท)

51,407.71 56,091.23 61,212.39 67,582.60 82,023.00 91,369.05 101,984.10 108,065.09 117,969.00 129,280.89 140,609.40

3.1 งบบคลำกร 23,795.80 25,552.83 27,639.52 26,692.65 27,594.37 24,002.66 25,385.30 27,467.40 28,584.23 28,222.98 32,795.28

3.2 งบทจดสรรใหกองทนหลกประกนสขภำพแหงชำต

27,611.91 30,538.40 33,572.87 40,889.95 54,428.63 67,366.39 76,598.80 80,597.69 89,384.77 101,057.91 107,814.12

หมำยเหต: *งบ UC ตอหวประชำกร ประกอบดวยงบอตรำเหมำจำยตอหว คำบรกำรสขภำพผปวย HIV ผปวยไตวำย และผปวยโรคเรอรง นอกจำกน ในบำงป กองทนหลกประกนสขภำพแหงชำตยงไดรบงบประมำณเพมเตมจำกงบกลำง ** ไมรวมงบประมำณในกำรบรหำรจดกำรกองทน ทมำ: ส ำนกงำนหลกประกนสขภำพแหงชำต

4-9

4-10

ตำรำงท 4.5 แสดงงบประมำณของระบบ UC ตงแตปงบประมำณ 2545 – 2555 พบวำ งบประมำณของระบบ UC มแนวโนมเพมขนทกป โดยเปนกำรเพมทงมตเชงปรมำณและมตเชงคณภำพ กลำวคอ ระบบ UC ครอบคลมเปำหมำยประชำกรทเพมขนทก ๆ ป นอกจำกน งบประมำณตอหวประชำกรของระบบ UC กเพ มสง ขน แสดงถงกำรเพ มคณภำพและควำมครอบคลมของ กำรรกษำพยำบำลภำยใตระบบ UC เชน กำรเพมสทธประโยชนพนฐำน กำรเพมกำรบรกำรผตดเชอ HIV และผปวยไตวำย เปนตน อยำงไรกตำม เมอเปรยบเทยบกำรเพมขนในเชงปรมำณและคณภำพของงบประมำณระบบ UC พบวำ กำรเปลยนแปลงในเชงคณภำพมน ำหนกมำกกวำกำรเปลยนแปลงในเชงปรมำณ ซงสะทอนผำนกำรเพมขนอยำงรวดเรวของอตรำเหมำจำยรำยหวจำก 1,202 บำทในป 2545 เปน 2,755 บำทในป 2555 หรอเพมขนกวำ 2 เทำภำยในระยะเวลำ 1 ทศวรรษ

งบประมำณของระบบ UC ยงแบงออกเปน 2 สวนหลก ๆ ตำมหนวยงำนทไดรบ

งบประมำณ ประกอบดวยงบบคลำกรและงบทจดสรรใหแกกองทนหลกประกนสขภำพแหงชำตโดยตรง ส ำหรบ งบบคลำกรนนจะเปนงบส ำหรบเงนเดอนคำจำงของบคลำกรทำงกำรแพทยทประจ ำสถำนพยำบำลของรฐบำล โดยจะถกตงไวเปนงบประมำณในสวนรำชกำรสงกดกระทรวงสำธำรณสข ในขณะทกองทนหลกประกนสขภำพแหงชำตจะไดงบประมำณในสวนทเหลอ ซงกำรจดท ำงบประมำณของระบบ UC ในลกษณะนเปนผลมำจำกกำรทพระรำชบญญตหลกประกนสขภำพแหงชำต พ.ศ. 2545 บญญตใหกำรค ำนวณอตรำเหมำจำยรำยหวจะตองน ำเงนเดอนคำจำงของบคลำกรทำงกำรแพทยมำรวมดวย ในขณะทบคลำกรทำงกำรแพทยยงคงเปนขำรำชกำรและลกจำงสงกดกระทรวงสำธำรณสขอย ในขณะทงบประมำณทจดสรรใหแกกองทนหลกประกนสขภำพแหงชำตโดยตรงนน จะเปนงบประมำณส ำหรบกำรรกษำพยำบำลจรงและรวมถงงบลงทนดวย ทงน กำรจดสรรงบประมำณทเนนเงนเดอนบคลำกรเปนตวตงเชนน อำจสงผลตอควำมเพยงพอของเงนทนและคณภำพของกำรบรกำรในระบบ UC ได หำกไมสำมำรถควบคมกำรขยำยตวของงบบคลำกรได

กำรเปรยบเทยบสดสวนระหวำงงบบคลำกรและงบของกองทนหลกประกน

สขภำพแหงชำตในแผนภมท 4.2 จะท ำใหเหนภำพทชดเจนขน จะเหนวำในชวงเรมแรกของระบบ UC นน งบบคลำกรและงบกองทนหลกประกนสขภำพแหงชำตมสดสวนทใกลเคยงกนทประมำณรอยละ 50 ของงบประมำณทงหมด สดสวนของงบบคลำกรตองบประมำณทงหมดเรมลดลงอยำงเหนไดชดในป 2548 โดยลดลงเหลอเพยงรอยละ 40 ในขณะทสดสวนงบประมำณของกองทนฯ เพมเปนรอยละ 60 และแนวโนมนยงคงด ำเนนตอไปเรอย ๆ จนกระทงสดสวนของงบประมำณท ง 2 ประเภทเรมม

4-11

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

งบประมาณของกองทนฯ งบบคลากร

เสถยรภำพในป 2554 อยทประมำณรอยละ 20 ในกรณของงบบคลำกรและรอยละ 80 ในกรณของงบประมำณกองทนฯ

แผนภมท 4.2 สดสวนงบบคลำกรและงบประมำณของกองทนหลกประกนสขภำพแหงชำตตองบประมำณของระบบ UC

หนวย: รอยละ

ทมำ: ส ำนกงำนหลกประกนสขภำพแหงชำต

จำกตำรำงท 4.5 และแผนภมท 4.2 สำมำรถสรปไดวำงบประมำณของระบบ UC

ในสวนของบคลำกรมกำรควบคมกำรขยำยตวไดดพอสมควร โดยมอตรำกำรขยำยตวเฉลยอยทรอยละ 3.5 ตอป ในขณะทงบประมำณของกองทนฯ มอตรำกำรขยำยตวเฉลยอยทรอยละ 14.9 ตอป ซงในเชงของคณภำพกำรใหบรกำรถอวำเปนสญญำณทดทแสดงวำงบประมำณสวนใหญของระบบ UC ไดน ำไปใชเพอบรกำรประชำชนจรง ๆ อยำงไรกตำม หำกพจำรณำอตรำกำรขยำยตวรำยปของงบประมำณกองทนฯ (แผนภมท 4.3) พบวำ มแนวโนมขยำยตวไปทำงเดยวกบอตรำเหมำจำยรำยหว บงบอกวำกำรเพมขนของอตรำเหมำจำยรำยหวอยำงกำวกระโดดนนเปนกำรเพมเพอน ำไปใชในกำรพฒนำกำรใหบรกำรทำงกำรแพทยทมคณภำพและมสทธประโยชนทครอบคลมยงขน ทงน อตรำกำรขยำยตวของทงงบประมำณกองทนฯ และอตรำเหมำจำยรำยหวทเรมชะลอตวลงในชวงหลงป 2550 สะทอนใหเหนวำสทธประโยชนพนฐำนของระบบ UC มควำมครอบคลมและเพยงพอตอควำมจ ำเปนแลวเมอเทยบกบชวงแรกของกำรด ำเนนงำน

4-12

10.6 9.9

21.8

33.1

23.8

13.7

5.2

10.9 13.1

6.7

0.0

8.8 6.7

18.8

14.5

10.5

4.9

9.1

6.0 8.2

0

5

10

15

20

25

30

35

2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555

อตราการขยายตวของงบประมาณกองทนฯ อตราการขยายตวของอตราเหมาจายรายหว

แผนภมท 4.3 อตรำกำรขยำยตวของงบประมำณของกองทนฯ เทยบกบอตรำเหมำจำยรำยหว

หนวย : รอยละ

ทมำ: ส ำนกงำนหลกประกนสขภำพแหงชำต

4-13 4-13

ตารางท 4.6 โครงสรำงอตรำเหมำจำยรำยหว ปงบประมำณ 2546 - 2555

หนวย : บำท

ประเภทบรการ 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 1. บรกำรผปวยนอก (OP) 574.0 491.5 541.7 664.8 656.32 600.80 704.63 867.56 963.88 1,005.90 2. บรกำรผปวยใน (IP) 302.0 498.8 555.4 627.8 822.53 1,084.30 1,000.68 1,098.29 1,128.63 999.00 3. บรกำร OP&IP เงอนไขพเศษ (add on) 3.1 OP โรงพยำบำลชมชนเงอนไขพเศษ

24.94 included in OP/IP

included in OP/IP

included in OP/IP

3.2 IP โรงพยำบำลชมชนเงอนไขพเศษ

47.31 included in OP/IP

included in OP/IP

included in OP/IP

4. บรกำรสรำงเสรมสขภำพและปองกนโรค (P&P)

175.0 206.0 210.0 224.9 248.04 253.01 262.06 271.79 242.92 327.09

5. บรกำรเฉพำะโรค/บรกำร

5.1 บรกำรทมคำใชจำยสง (HC) 32.0 included in OP/IP

included in OP/IP

included in OP/IP

included in OP/IP

included in OP/IP

included in OP/IP

included in OP/IP

112.46

5.2 บรกำรอบตเหต เจบปวยฉกเฉน (AE)

25.0 included in OP/IP

included in OP/IP

included in OP/IP

included in OP/IP

included in OP/IP

included in OP/IP

included in OP/IP

96.47

4-14 4-14

หนวย : บำท ประเภทบรการ 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555

5.3 ทนตกรรมรำคำแพง (ฟนปลอม)

no estimated

2.31 2.31 2.31

included in OP/IP

included in OP/IP

included in OP/IP

included in OP/IP

4.30

5.4 บรหำรเฉพำะโรค (Disease management)

no estimated

included in OP/IP

included in OP/IP

included in OP/IP

15.71 4.16 2.69 included in OP/IP

included in OP/IP

54.29

6. บรกำรฟนฟสมรรถภำพ no

estimated no

estimated no

estimated no

estimated 4.00 4.00 5.00 5.00 7.83 13.73

7. บรกำรแผนแพทยแผนไทย

7.57 8. บรกำรกำรแพทยฉกเฉน (EMS)

10.0 10.0 10.0 10.0 10.00 10.00 transfer to

EMI - - -

9. คำเสอม (งบลงทนเพอกำรทดแทนเดม)

83.4 95.0 77.0 129.5 142.55 143.73 148.69 148.69 148.69 128.69

10. เงนชวยเหลอเบองตนตำมมำตรำ 41 พรบ. หลกประกนสขภำพ พ.ศ. 2545

no estimated

5.0 0.2 0.2 0.53 no request 1.00 - 2.68 1.10

11. เงนชวยเหลอเบองตนผ ใหบรกำร 12. งบสงเสรมคณภำพผลงำนบรกำร

- 5.00 5.00 5.00

4-15 4-15

หนวย : บำท

หมำยเหต: โครงสรำงอตรำเหมำจำยรำยหวส ำหรบปงบประมำณ 2545 เทำกบโครงสรำงของปงบประมำณ 2546 ทมำ: ส ำนกงำนหลกประกนสขภำพแหงชำต

ประเภทบรการ 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 13. ยำจ ำเปนและยำทมปญหำกำรเขำถง

5.00 5.00 7.60 included in

5 14. บรกำรทนตกรรมสงเสรมและทนตกรรมประดษฐ

39.25 included in

4,5 รวมอตราเหมาจาย (บาทตอคนตอป)

1,202.40 1,308.54 1,396.44 1,659.43 1,899.69 2,100.00 2,202.00 2,401.33 2,546.48 2,755.60

4-16

36.50

36.25

11.87

4.67 0

10

20

30

40

50

60

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

2553

2554

2555

สดสวน OP

สดสวน IP

สดสวน PP

สดสวนงบลงทน

ตำรำงท 4.6 แสดงโครงสรำงอตรำเหมำจำยของระบบ UC ในแตละปงบประมำณ จะเหนไดวำกจกรรมหลก ๆ ของระบบ UC ไดแก บรกำรผปวยนอกนอก (OP) บรกำรผปวยใน (IP) บรกำรสงเสรมสขภำพและปองกนโรค (PP) และงบลงทนเพอทดแทนคำเสอม ซงแตละกจกรรมจะมงบส ำหรบด ำเนนกำรโดยเฉพำะ โดยแผนภมท 4.4 แสดงสดสวนของงบด ำเนนกำรกจกรรมตำง ๆ ตออตรำเหมำจำยรำยหวในแตละป โดยรอยละ 70-80 ของอตรำเหมำจำยรำยหวไดถกน ำไปใชในกำรใหบรกำรผปวยนอกและผปวยใน ในขณะทสดสวนงบส ำหรบกจกรรมเพอสงเสรมสขภำพและปองกนโรคจะอยทรำว ๆ รอยละ 10-15 และสดสวนงบลงทนจะอยทรอยละ 5-8 ทงน โครงสรำงสดสวนของงบส ำหรบกจกรรมตำง ๆ ดงกลำว สะทอนวำระบบ UC ยงมงเนนไปทกำรรกษำพยำบำลผปวยเปนหลก ในขณะทยงไมใหควำมส ำคญกบกจกรรมสงเสรมสขภำพและปองกนโรคมำกนก ทง ๆ ทกจกรรมสงเสรมสขภำพและปองกนโรคจะชวยลดอตรำกำรเกดโรคเรอรงซงมคำใชจำยในกำรรกษำทสง เชน โรคหวใจและโรคเบำหวำน เปนตน ซงแนวโนมกำรเกดโรคเรอรงดงกลำวเพมสงมำกในประเทศไทยตำมระดบกำรพฒนำทำงเศรษฐกจ นอกจำกน รำยจำยลงทนทนอยเกนไปอำจสงผลตอประสทธภำพในกำรใหบรกำรของระบบ UC ในระยะยำวได

แผนภมท 4.4 สดสวนของงบด ำเนนกำรกจกรรมตำง ๆ ตออตรำเหมำจำยรำยหว

หนวย : รอยละ

ทมำ: ส ำนกงำนหลกประกนสขภำพแหงชำต

4-17

53.34

48.45

58.66

0

10

20

30

40

50

60

70

2556

2557

2558

2559

2560

2561

2562

2563

2564

2565

2566

2567

2568

2569

2570

2571

2572

2573

2574

2575

2576

ลานคน

จ านวนประชากรทควรมสทธในระบบ UC จ านวนประชากรเปาหมายของระบบ UC

ประมาณการภาระการคลงของระบบประกนสขภาพถวนหนา กำรประมำณกำรภำระกำรคลงของระบบ UC อยบนสมมตฐำนวำ

ประชำกรไทยทกคนมสทธพนฐำนในกำรไดรบกำรประกนสขภำพจำกระบบ UC นอกเสยจำกวำมสทธในระบบประกนสขภำพโดยรฐอนทมชดสทธประโยชนเหนอกวำ (ไดแก ระบบ CSMBS และระบบประกนสงคม) ดงนน จ ำนวนประชำกรทควรจะอยในระบบ UC ในแตละป จะเทำกบจ ำนวนประชำกรทงหมดหกดวยจ ำนวนผมสทธในระบบ CSMBS ผประกนตนตำมระบบประกนสงคม ผมสทธในสวสดกำรรกษำพยำบำลพนกงำนรฐวสำหกจ และผมสทธในสวสดกำรรกษำพยำบำลขำรำชกำรสวนทองถน (ดแผนภมท 4.5) อยำงไรกตำม ตำรำงท 4.5 ไดแสดงจ ำนวนประชำกรเปำหมำยของระบบ UC ในแตละป ซงมจ ำนวนต ำกวำผทควรจะมสทธใน ระบบ UC ทงหมดอยำงมนยส ำคญ15 โดยทจ ำนวนประชำกรเปำหมำยมควำมส ำคญตอกำรประมำณกำรภำระทำงกำรคลงของระบบ UC เนองจำกกำรจดสรรงบประมำณเงนอดหนนใหแกระบบ UC นน จะจดสรรโดยคดจำกอตรำเหมำจำยรำยหวของประชำกรเปำหมำยเปนหลก ดงนน คณะผวจยจงก ำหนดขอสมมตฐำนใหจ ำนวนประชำกรเปำหมำยของระบบ UC เพมขนรอยละ 0.97 ตอปตำมอตรำกำรขยำยตวในอดตเฉลยหำปยอนหลง และในปสดทำยของกำรประมำณกำร ก ำหนดใหจ ำนวนประชำกรเปำหมำยของระบบ UC เทำกบจ ำนวนผมควรจะมสทธทงหมดของระบบ UC ซงสอดคลองกบแนวทำงของกองทนหลกประกนสขภำพแหงชำตในกำรขยำยระบบ UC ใหครอบคลมประชำกรผมสทธทงหมด

แผนภมท 4.5

จ ำนวนประชำกรในระบบหลกประกนสขภำพถวนหนำ หนวย : ลำนคน

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

15 ตวอยำงเชน ในป 2556 จ ำนวนประชำกรเปำหมำยของระบบ UC เทำกบ 48.45 ลำนคน ในขณะทจ ำนวนประชำกรทควรไดรบสทธในระบบ UC เทำกบ 53.82 ลำนคน

4-18

142,751

446,971

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

300,000

350,000

400,000

450,000

500,000

2556

25

57

2558

25

59

2560

25

61

2562

25

63

2564

25

65

2566

25

67

2568

25

69

2570

25

71

2572

25

73

2574

25

75

2576

ลานบ

าท

ส ำหรบกำรประมำณกำรคำใชจำยตอหวของระบบ UC นน จะแยกเปน 3 สวน คอ งบบคลำกรตอหว งบบรกำรทำงกำรแพทยตอหว (งบเหมำจำยรำยหวทกองทนหลกประกนสขภำพแหงชำตไดรบจรง) และงบบรกำรสขภำพเฉพำะโรคตอหว16 ทงน ก ำหนดใหงบบคลำกรตอหวเพมขนในอตรำรอยละ 6 ตอป (ตำมอตรำกำรขยำยตวของงบบคลำกรภำครฐ) ในขณะทก ำหนดใหงบบรกำรทำงกำรแพทยตอหวขยำยตวเทำกบอตรำเงนเฟอของภำคกำรรกษำพยำบำล17 ส ำหรบงบบรกำรสขภำพเฉพำะโรคตอหวนน ก ำหนดใหขยำยตวเทำกบรอยละ 14.73 ตอป อนเปนอตรำกำรขยำยตวเฉลยหำปยอนหลงของงบประมำณในสวนน ซงสะทอนถงกำรปรบปรงชดสทธประโยชนพนฐำนของระบบ UC ใหครอบคลมโรคตำง ๆ มำกขนในอนำคต และประมำณกำรภำระรำยจำยทงหมดของระบบ UC จะเทำกบรำยจำยตอหวคณดวยจ ำนวนประชำกรเปำหมำย อยำงไรกตำม ประมำณกำรภำระรำยจำยของระบบ UC ดงกลำวยงไมรวมคำบรหำรจดกำรซงรฐบำลจดสรรใหแกส ำนกงำนหลกประกนสขภำพแหงชำต ทงน หำกก ำหนดใหคำบรหำรจดกำรระบบ UC เพมขนตำมอตรำเงนเฟอทวไปทก ำหนดไว รอยละ 3 ตอป จะประมำณกำรภำระทำงกำรคลงของระบบ UC ในชวงป 2556-2576 ดงแผนภมขำงลำงน

แผนภมท 4.6

ประมำณกำรภำระทำงกำรคลงของระบบหลกประกนสขภำพถวนหนำ หนวย : ลำนบำท

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

16 ประกอบดวยคำบรกำรสขภำพผตดเชอ HIV คำบรกำรสขภำพผปวยไตวำยเรอรง คำบรกำรสขภำพผปวยเรอรง และคำบรกำรจตเวช 17 ค ำนวณโดยกำรหำสดสวนระหวำงอตรำเงนเฟอภำคกำรรกษำพยำบำลกบอตรำเงนเฟอทวไปเฉลยป 2543-2554 แลวคณดวยประมำณกำรอตรำเงนเฟอทวไปป 2555-2576

4-19

จำกแผนภมท 4.6 จะเหนวำภำระกำรคลงของระบบ UC มแนวโนมสงขนอยำงชดเจน โดยในป 2556 งบประมำณทจดสรรใหแกระบบ UC เทำกบ 142,751 ลำนบำท และภำระงบประมำณนจะเพมเปน 446,971 ลำนบำทในป 2576 โดยกำรประมำณกำรภำระทำงกำรคลงนไดพจำรณำถงกำรเปลยนแปลงทำงโครงสรำงอำยประชำกร กำรขยำยระบบ UC ใหครอบคลมประชำกรเปำหมำยมำกขน และกำรพฒนำชดสทธประโยชนใหครอบคลมโรคใหม ๆ มำกขนแลว

(2) สวสดการดานการรกษาพยาบาลโดยองคกรปกครองสวนทองถน ในปจจบน ระบบสวสดกำรดำนกำรรกษำพยำบำลทครอบคลมประชำชนสวนใหญของประเทศไดแก โครงกำรหลกประกนสขภำพแหงชำต ซงมกำรด ำเนนกำรผำนส ำนกงำนกองทนหลกประกนสขภำพแหงชำตของสวนกลำงอยแลว ดงนน จงไมมรำยกำรดงกลำวปรำกฏอยในกำรจดสรรเงนอดหนนใหกบ อปท. ยกเวนกรณรำยกำรสนบสนนกำรบรกำรสำธำรณสข ซงเปนกำรสงเสรมอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนเชงรก และงบประมำณสวนใหญถกน ำไปใชเปนคำตอบแทนบคลำกร จงไมนบรวมอยในงำนวจยในครงนตำมค ำนยำมทก ำหนดไว

นอกจำกน จำกกำรส ำรวจขอมลกำรใชจำยเงนขององคกรปกครองสวนทองถน

พบวำ บทบำทในดำนกำรรกษำพยำบำลของ อปท. มอยคอนขำงจ ำกด โดยโครงกำรทด ำเนนกำรเกยงกบดำนกำรสำธำรณสขมกจะเปนโครงกำรท อปท. แตละแหงจดหำใหกบประชำชนในพนทของตนเองเปนกำรเฉพำะภำยใตแผนงำนดำนสำธำรณสข เชน โครงกำรตรวจสขภำพเคลอนทในจงหวดระยอง หรอโครงกำรปองกนไขเลอดออกในจงหวดสพรรณบร เปนตน

โดยผลจำกแบบสอบถำมทไดรบจำก อปท. จ ำนวน 536 แหง 60 จงหวด

(รำยละเอยดตำมภำคผนวกท 1) พบวำ อปท. มกำรใชจำยเพอกำรจดสวสดกำรดำนสำธำรณสขใหกบประชำชนในพนทของตนเองในชวง 3 ปงบประมำณทผำนมำคดเปนคำใชจำยตอหวอยในชวงประมำณ 500 – 600 บำท/ป และคดเปนคำเฉลยเทำกบ 534 บำท/คน/ป โดยงบประมำณสวนใหญจะมำจำกกำรไดรบเงนอดหนนจำกรฐบำล คดเปนสดสวนในเฉลยในชวง 3 ปทผำนมำเทำกบรอยละ 61 ในขณะทอกรอยละ 39 จะมำจำกเงนอน ๆ ซงรวมถงรำยไดของ อปท. เอง

4-20

ตารางท 4.7 คำใชจำยในกำรด ำเนนงำนดำนสำธำรณสขของ อปท. 536 แหง ปงบประมำณ 2552 – 2554

หนวย: บำท

2552 2553 2554

จ ำนวนเงน สดสวน จ ำนวนเงน สดสวน จ ำนวนเงน สดสวน เงนอดหนน 532,569,257 62 559,336,816 53 572,032,091 68 เงนอนๆ 321,296,710 38 488,362,694 47 274,485,966 32 รวม 853,865,967 100 1,047,699,510 100 846,518,056 100 จ ำนวนคน 1,732,770 1,746,962 1,657,271 คำใชจำยตอหว 493 600 511 ทมำ: แบบสอบถำมของผวจย ซงรวบรวมจำก อปท. 536 แหง

ส ำหรบกำรประมำณกำรภำระงบประมำณไปใน 20 ปขำงหนำ โดยใชอตรำคำใชจำยตอหวทค ำนวณไดจำกแบบสอบถำมของ อปท. และน ำมำคณกบจ ำนวนประชำกรทงประเทศเพอก ำหนดเปนปฐำนในกำรประมำณกำร พบวำอตรำคำใชจำยตอหวจะเพมขนจำกประมำณ 534 บำทตอคนตอป ในปจจบนเปน 752 บำทตอคนตอป ในป 2576 และภำระทำงดำนงบประมำณรวมจะเพมขนจำก 34,396 ลำนบำท เปน 55,365 ลำนบำท ตำมกำรเพมขน ของคำใชจำยตอหว (ก ำหนดใหเปลยนแปลงตำมอตรำเงนเฟอในระยะยำว เนองจำกคำใชจำยดำนสำธำรณสขในสวนท อปท. จดหำใหกบประชำชนเอง มควำมแตกตำงกนไปในแตละพนท และสวนมำกเปนกำรจดกำรสนคำหรอบรกำรเพมเตมทไมไดเกยวของกบผลตภณฑทำงกำรแพทย) และกำรเปลยนแปลงในจ ำนวนประชำกร

4-21

แผนภมท 4.7 ขอมลภำระงบประมำณ กรณสวสดกำรดำนสำธำรณสขท อปท. จดหำใหประชำชนในพนท

ป 2552 – 2554 และประมำณกำรป 2555 - 2576

หมำยเหต:

1. ค ำนวณคำใชจำยรวมป 2552 – 2554 จำกกำรน ำคำใชจำยรำยหวทค ำนวณไดจำกกำรประมวลผลแบบสอบถำมจำก อปท. คณกบจ ำนวนประชำกรทงประเทศ

2. ในกำรประมำณกำรในอนำคต ใชขอมลจ ำนวนประชำกรจำกแบบจ ำลองประชำกรทใชในกำรศกษำครงน และก ำหนดสมมตฐำนอตรำเงนเฟอเทำกบรอยละ 3.0 ตลอดกำรประมำณกำร

3. ก ำหนดใหสดสวนเงนอดหนนตอเงนอนๆ ของ อปท. คงททสดสวนรอยละ 61:39 ตลอดกำรประมำณกำร ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

4.2.2 สวสดการส าหรบลกจางโครงการประกนสงคม (กองทนประกนสงคม 4 กรณ)

โครงกำรประกนสงคมในประเทศไทย เกดขนจำกกำรเรยกรองของผใชแรงงำนทพยำยำมผลกดนใหมระบบประกนสงคมขนในประเทศหลำยตอหลำยครง จนกระทงไดมกำรบงคบใชพระรำชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533 เมอวนท 2 กนยำยน พ.ศ. 2533 และมกำรแกไขเพมเตมเพอใหเกดควำมเหมำะสมคอ (ฉบบท 2) พ.ศ. 2537 และ (ฉบบท 3) พ.ศ. 2542 ท ำใหประเทศไทยสำมำรถด ำเนนโครงกำรประกนสงคมอยำงเตมรปแบบ โดยลกจำงจะไดรบควำมคมครองทงในเรองกำรประสบอนตรำยหรอเจบปวย ทพพลภำพ และตำย ทงเนองจำกกำรท ำงำนและไมท ำงำน รวมไปถงกำรคลอดบตร สงเครำะหบตร ชรำภำพ และกำรวำงงำน เชนเดยวกบประเทศอน ๆ

34,396

55,365

0

100

200

300

400

500

600

700

800

-

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,00025

52

2554

2556

2558

2560

2562

2564

2566

2568

2570

2572

2574

2576

เงนอนๆ เงนอดหนน คาใชจายตอหว

4-22

กองทนประกนสงคมในปจจบน แบงกรณกำรคมครองออกเปน 7 กรณ โดยแบงแยกตำมประเภทกองทน ซงมกำรเรยกเกบอตรำเงนสมทบจำกลกจำงและนำยจำงในอตรำทแตกตำงกนไป และมกำรบรหำรจดกำรเงนกองทนทแตกตำงกนในแตละกองทน โดยผลประโยชนของกองทนประกนสงคมสำมำรถแบงไดตำมกองทนทนำยจำงและลกจำงจำยเงนสมทบเขำโดยสรปได ดงน

ตารางท 4.8

กำรแบงผลประโยชนของกองทนประกนสงคม

เรมป 2534 เรมป 2542 เรมป 2547 1. กรณเจบปวย (ทไมไดเกดจำกกำรท ำงำน) 5. กรณชรำภำพ 7. กรณวำงงำน 2. กรณคลอดบตร 6. กรณสงเครำะหบตร 3. กรณทพพลภำพ 4. กรณเสยชวต ทมำ : ส ำนกงำนประกนสงคม กระทรวงแรงงำน

ปจจบนกองทนประกนสงคมครอบคลมลกจำงในสถำนประกอบกำรทมลกจำงตงแต 1 คนขนไปโดยกำรบงคบ นอกจำกน ยงมกำรขยำยควำมครอบคลมไปถงลกจำงนอกระบบ โดยเปดโอกำสใหมกำรเขำเปนสมำชกกองทนไดโดยสมครใจ (ผประกนตนมำตรำ 39 และ 40) ซงจะมกำรจำยเงนสมทบในจ ำนวนนอยกวำผประกนตนแบบบงคบ และจะไดรบสทธประโยชนนอยกวำเชนกน ส ำหรบอตรำกำรจำยเงนสมทบในกรณลกจำงภำคบงคบสำมำรถแสดงได ดงน

ตารางท 4.9

อตรำกำรจำยเงนสมทบเขำกองทนประกนสงคม

ประโยชนทดแทน นำยจำง ผประกนตน รฐบำล

4 กรณ (เจบปวย คลอดบตร ทพพลภำพ ตำย) 1.5 1.5 1.5

2 กรณ (สงเครำะหบตร และชรำภำพ) 3.0 3.0 1.0

กรณ วำงงำน 0.5 0.5 0.25

รวม 7 กรณ 5.0 5.0 2.75 หมำยเหต: คำจำงทใชเปนฐำนในกำรค ำนวณเงนสมทบตองไมต ำกวำเดอนละ 1,650 บำท และไมเกน 15,000 บำท ทมำ : ส ำนกงำนประกนสงคม กระทรวงแรงงำน

4-23

กองทนประกนสงคม 4 กรณเรมมผลบงคบใชครงแรกในป พ.ศ. 2534 โดยไดรวมสทธประโยชนทงสน 4 กรณ ไดแก กรณเจบปวย กรณคลอดบตร กรณทพพลภำพ และกรณเสยชวต ซงฝำยนำยจำง ลกจำง และรฐบำลจะตองมกำรจำยเงนสมทบเขำกองทนในอตรำทเทำกน เทำกบรอยละ 1.5 ของคำจำง โดยสทธประโยชนทจะไดรบในแตละกรณมรำยละเอยดดงน

1) กรณเจบปวย ผประกนตนจะตองจำยเงนสมทบในสวนของกรณเจบปวยหรอประสบอนตรำยมำแลวไมนอยกวำ 3 เดอน ภำยในระยะเวลำ 15 เดอนกอนวนรบบรกำรทำงกำรแพทย โดยสทธประโยชนทไดรบประกอบดวยบรกำรทำงกำรแพทย รวมถงคำอวยวะเทยมและอปกรณในกำรบ ำบดกำรรกษำโรคตำมประกำศส ำนกงำนประกนสงคม เรองหลกเกณฑและอตรำส ำหรบประโยชนทดแทนในกรณประสบอนตรำยหรอเจบปวยอนมใชเนองจำกกำรท ำงำน แบงเปนกรณตำง ๆ ดงน

(1) เจบปวยปกต (2) เจบปวยฉกเฉนหรออบตเหต (3) คำบรกำรทำงกำรแพทย กรณทนตกรรม (ถอนฟน อดฟนและขดหนปน) (4) กรณบ ำบดทดแทนไต ไดแก กำรฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม กำรลำง

ชองทองดวยน ำยำแบบถำวร กำรผำตดปลกถำยไต กำรผำตดเปลยนไตและกำรใหยำอธโธรปวอตน (Erythropoietin)

(5) กรณปลกถำยไขกระดก (วงเงน 750,000 บำท) (6) กรณเปลยนอวยวะกระจกตำ (วงเงน 25,000 บำท) (7) คำอวยวะเทยมและอปกรณในกำรบ ำบดรกษำโรค (เชน เทำเทยม แขนเทยม

ไมค ำยน เปนตน เบกไดตำมรำยกำรประกำศทส ำนกสงคมก ำหนด) (8) กรณโรคเอดส (ผประกนตนสำมำรถรบยำตำนไวรสเอดสทงพนฐำน สตร

ทำงเลอกและสตรดอยำ รวมทงกำรตรวจทำงหองปฏบตกำรอนๆ ทโรงพยำบำลตำมบตรรบรองสทธกำรรกษำพยำบำล โดยไมเสยคำใชจำย)

(9) กรณทมสทธแตยงไมมบตรรบรองสทธกำรรกษำพยำบำล (เบกไดเชนเดยวกน กบกรณประสบอนตรำยหรอเจบปวยฉกเฉน หำกจ ำเปนตองนอนรกษำตวในโรงพยำบำลเกน 72 ชวโมง ใหรบแจงส ำนกงำนประกนสงคมเขตพนท/จงหวด/สำขำ เพอสำมำรถเบกคำรกษำไดถง วนทออกจำกโรงพยำบำล)

2) กรณคลอดบตร ผประกนตนตองมกำรจำยเงนสมทบครบ 7 เดอนภำยใน 15 เดอนกอนเดอนทคลอดบตร โดยสำมำรถรบสทธไดไมเกน 2 ครง ผประกนตนจะไดรบคำบรกำรทำงกำรแพทยเหมำจำยกรณคลอดบตรในอตรำ 13,000 บำทตอกำรคลอดบตรหนงครง

4-24

3) กรณทพพลภำพ ผประกนตนตองมกำรจำยเงนสมทบมำแลวไมนอยกวำ 3 เดอนภำยในระยะเวลำ 15 เดอน โดยสทธประโยชนทไดรบประกอบดวย

(1) คำรกษำพยำบำล o กรณเขำรบบรกำรทำงกำรแพทย ณ สถำนพยำบำลของรฐ ไมเสยคำใชจำย

ทำงสถำนพยำบำลจะเปนผมำยนเรองเบกกบทำงส ำนกงำนประกนสงคม o กรณเขำรบบรกำรทำงกำรแพทย ณ สถำนพยำบำลเอกชน ผปวยนอก

ไดรบคำบรกำรทำงกำรแพทยเทำทจำยจรงไมเกนเดอนละ 2,000 บำท ผปวยในไดรบคำบรกำรทำงกำรแพทย เทำทจำยจรงไมเกนเดอนละ 4,000 บำท

o คำรถพยำบำลหรอคำพำหนะรบสงผทพพลภำพ ใหเหมำจำยไมเกนเดอนละ 500 บำท

o ผประกนตนททพพลภำพ และเขำรบกำรฟนฟในศนยฟนฟสมรรถภำพคนงำนของส ำนกงำนประกนสงคมจะมคำฟนฟอก 40,000 บำท

(2) เงนทดแทนกำรขำดรำยได ไดรบในอตรำรอยละ 50 ของคำจำงเปนรำยเดอนตลอดชวต

(3) คำท ำศพ กรณผประกนตนททพพลภำพถงแกควำมตำย ผจดกำรศพมสทธไดรบคำท ำศพ 40,000 บำท และเงนสงเครำะหกรณผประกนตนททพพลภำพถงแกควำมตำย โดยมสทธไดรบดงน

o ผประกนตนจำยเงนสมทบมำแลวตงแต 3 ปขนไปแตไมถง 10 ป จะไดรบเงนสงเครำะหเทำกบคำจำงเฉลยหนงเดอนครง

o ผประกนตนจำยเงนสมทบมำแลวตงแต 10 ปขนไปจะไดรบเงนสงเครำะหเทำกบคำจำงเฉลยหำเดอน

(4) ผประกนตนสำมำรถรบเงนคนกรณชรำภำพไดทงหมดในสวนทสะสม 4) กรณเสยชวต ผประกนตนตองมกำรจำยเงนสมทบมำแลวไมนอยกวำ 1 เดอน

ภำยในระยะเวลำ 6 เดอน โดยบคคลทถกก ำหนดใหเปนผรบประโยชน หรอบดำมำรดำ คสมรส และบตรของผประกนตน จะไดรบสทธประโยชนคำท ำศพ และเงนสงเครำะหกรณตำย เชนเดยวกบกรณผทพพลภำพเสยชวตทกลำวมำแลวขำงตน

4-25

ภาระทางการคลงโครงการประกนสงคม ภำระทำงกำรคลงของรฐบำลส ำหรบกองทนประกนสงคม 4 กรณในปจจบนจะมำจำกกำรจำยเงนสมทบในอตรำรอยละ 1.5 ของคำจำง โดยภำระทำงกำรคลงในกำรจดสรรงบประมำณใหส ำนกงำนประกนสงคม สำมำรถแสดงไดตำมตำรำงท 4.10 (รำยละเอยดตำมทอธบำยไวในกำรศกษำกองทนประกนสงคม 2 กรณ) ซงแบงไดดงน

ตารางท 4.10 งบประมำณของกองทนประกนสงคม ปงบประมำณ 2546 – 2556

หนวย: ลำนบำท ปงบประมาณ งบประมาณทไดรบ 4 กรณ 2 กรณ กรณวางงาน

2546 9,464 5,678 3,785 - 2547 9,667 5,273 3,515 879 2548 14,279 7,789 5,192 1,298 2549 14,952 8,155 5,437 1,359 2550 20,645 11,261 7,507 1,877 2551 21,044 11,479 7,652 1,913 2552 39,116 21,336 14,224 3,556 2553 17,228 9,397 6,265 1,566 2554 23,655 12,903 8,602 2,150 2555 11,165 6,090 4,060 1,015 2556 33,230 17,520 11,680 4,030

หมำยเหต: กองทนกรณวำงงำนเรมด ำเนนกำรในป 2547 ทมำ: เอกสำรงบประมำณโดยสงเขป ปงบประมำณ 2546 – 2556 ส ำนกงบประมำณ และกำรค ำนวณแยกกรณโดยผวจย

จำกกำรประมำณกำรภำระทำงกำรคลงจำกกองทนประกนสงคม 4 กรณ

ในชวงป 2557 – 2576 พบวำภำระทรฐบำลจะตองจำยจรงจะเพมสงขนจำกจ ำนวนประมำณ 20,839 ลำนบำทในป 2557 และเพมขนสงสดท 23,749 ลำนบำทในป 2561 กอนจะทยอยปรบลดลงตำมแนวโนมกำรเปลยนแปลงของประชำกรและก ำลงแรงงำน โดยจะมกำรทยอยปรบลดลงตลอดหลงจำกป 2562 จนภำระทำงกำรคลงจำกกำรจำยเงนสมทบจะกลบมำอยทระดบ 20,658 ลำนบำทในป 2576 ใกลเคยงกบภำระทำงกำรคลงทประมำณกำรไวในป 2557

4-26

ทงน มขอสงเกตวำภำระทำงกำรคลงจำกกำรจำยเงนสมทบกองทนประกนสงคม 4 กรณ จะมกำรเพมขนสงมำกในชวงป 2558 – 2561 เชนเดยวกบกองทนประกนสงคม 2 กรณ จำกสำเหตเรองกำรปรบคำจำงขนต ำ 300 บำทในป 2555 – 2556 เชนเดยวกน

แผนภมท 4.8

ผลกำรประมำณกำรภำระทำงกำรคลงจำกกำรจำยเงนสมทบกองทนประกนสงคม 4 กรณ ป 2557 – 2576

หมำยเหต: สมมตฐำนทส ำคญในกำรประมำณกำร

1. ก ำหนดใหจ ำนวนประชำกรเปลยนแปลงจำกอตรำกำรเกดเฉลยรอยละ 1.3 ตอป และอตรำกำรตำยเฉลยก ำหนดตำมชวงอำย

2. กำรประมำณกำรก ำหนดใหเงนเดอนเฉลยของประเทศเพมขนรอยละ 10 ในป 2555 และรอยละ 28 ในป 2556 จำกกำรปรบคำจำงขนต ำเปน 300 บำท และไมมกำรเพมขนในป 2557 – 2558 จำกนนใชอตรำกำรเพมรอยละ 6 ตอป

3. ไมมกำรปรบเพมอตรำเงนสมทบในสวนของรฐบำลและเพดำนเงนเดอนในกำรค ำนวณเงนสมทบ ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

ภาระผกพนทางการคลงโครงการประกนสงคม

ส ำหรบกำรประมำณกำรภำระผกพนทำงกำรคลงของกองทนประกนสงคม 4 กรณ โดยกำรประมำณกำรฐำนะทำงกำรเงนของกองทนในอนำคต พบวำ ไมมภำระผกพนทำงกำรคลงเกดขน เนองจำกเงนสะสมของกองทนจะเพมขนอยำงตอเนองในอนำคต โดยมรำยรบสงกวำรำยจำยตลอดกำรประมำณกำร

20,839 23,749

20,658

0.0

5,000.0

10,000.0

15,000.0

20,000.0

25,000.0

2556

2558

2560

2562

2564

2566

2568

2570

2572

2574

2576

ลานบาท

4-27

แผนภมท 4.9 ผลกำรประมำณกำรฐำนะทำงกำรเงนของกองทนประกนสงคม 4 กรณ ป 2557 - 2657

หมำยเหต: สมมตฐำนทส ำคญในกำรประมำณกำร

1. ก ำหนดใหจ ำนวนประชำกรเปลยนแปลงจำกอตรำกำรเกดเฉลยรอยละ 1.3 ตอป และอตรำกำรตำยเฉลยก ำหนดตำมชวงอำย

2. กำรประมำณกำรก ำหนดใหเงนเดอนเฉลยของประเทศเพมขนรอยละ 10 ในป 2555 และรอยละ 28 ในป 2556 จำกกำรปรบคำจำงขนต ำเปน 300 บำท และไมมกำรเพมขนในป 2557 – 2558 จำกนนใชอตรำกำรเพมรอยละ 6 ตอป

3. ไมมกำรปรบเพมอตรำเงนสมทบในสวนของรฐบำลและเพดำนเงนเดอนในกำรค ำนวณเงนสมทบ 4. กองทนประกนสงคม 4 กรณมกำรลงทนในสนทรพยทมควำมมนคงสงในอตรำรอยละ 70 ของ

เงนกองทน และก ำหนดอตรำผลตอบแทนของสนทรพยทมควำมมนคงสงและมควำมเสยงสงในอตรำรอยละ 3 และ 6 ตอป ตำมล ำดบ

5. อตรำกำรใชบรกำรของผปวยเทำกบ 2.7 ครงตอคนตอป 6. คำใชจำยในกำรรกษำพยำบำลรำยหวเพมขนรอยละ 3 ตอป ตำมอตรำเงนเฟอ

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

-

100,000

200,000

300,000

400,000

500,00025

57

2562

25

67

2572

25

77

2582

25

87

2592

25

97

2602

26

07

2612

26

17

2622

26

27

2632

26

37

2642

26

47

2652

26

57

ลำนบำท

รำยรบรวม รำยจำยรวม

4-28

4.2.3 สวสดการส าหรบขาราชการ

ระบบสวสดกำรรกษำพยำบำลขำรำชกำร (Civil Servant Medical Benefit Scheme หรอ CSMBS)18 เปนระบบทใหสวสดกำรคมครองทำงดำนสขภำพแกขำรำชกำรและลกจำงประจ ำ ขำรำชกำรบ ำนำญ รวมไปถงบดำมำรดำ คสมรสและบตรทยงไมบรรลนตภำวะ โดยรฐบำลเปนผรบ ภำระคำใชจำยในกำรรกษำพยำบำลของผมสทธและผอำศยสทธท งหมดตำมทก ำหนดไวใน พระรำชกฤษฎกำวำดวยเงนสวสดกำรเกยวกบกำรรกษำพยำบำล พ.ศ. 2523 และทแกไขเพมเตม และระเบยบกระทรวงกำรคลงวำดวยกำรเบกจำยเงนสวสดกำรเกยวกบกำรรกษำพยำบำล พ.ศ. 2545 โดยถอเปน Entitlement pending programme ประเภทหนง ซงโดยหลกกำรแลวรฐบำลมหนำทตองใหกำรสนบสนนดำนกำรเงนและกำรบรกำรตำมทไดก ำหนดไวในกฎหมำยเฉพำะเรองนน ๆ โดยไมสำมำรถปฏเสธกำรจำยเงนได ถงแมวำรำยจำยนนๆจะเกนวงเงนทไดรบกำรจดสรรในพระรำชบญญตงบประมำณรำยจำยประจ ำป (Ulla 2006: 12-13) และในพระรำชบญญตวธกำรงบประมำณ พ.ศ. 2502 และทแกไขเพมเตม อกทงพระรำชบญญตเงนคงคลง พ.ศ. 2491 ไดเปดชองทำงไวใหสำมำรถน ำเงนคงคลงออกมำใชจำยเปนคำรกษำพยำบำลขำรำชกำรได

ปรชญำในกำรใหสวสดกำรรกษำพยำบำลขำรำชกำรเนนทกำรใหบรกำรทคอนขำงไมจ ำกด ดงจะเหนไดจำกกำรทพระรำชกฤษฎกำเงนสวสดกำรวำดวยเงนสวสดกำรเกยวกบกำรรกษำพยำบำลไมไดก ำหนดชดสทธประโยชนพนฐำนในระบบสวสดกำรรกษำพยำบำลขำรำชกำรและเปนระบบทรฐบำลใหเงนอดหนนแบบปลำยเปด (open-ended subsidy) นอกจำกนระบบสวสดกำรรกษำพยำบำลขำรำชกำรไมก ำหนดใหผไดรบสทธประโยชนมสวนรวมจำย ณ จดรบบรกำร (co-payment) ดงเชนทเคยก ำหนดไวในหลกประกนสขภำพถวนหนำ19 และไมไดก ำหนดใหขำรำชกำรตองมสวนรวมจำยคำประกนตนเหมอนดงเชนระบบประกนสงคม20 ทงน เมอเทยบกบสทธประโยชนพนฐำนของระบบประกนสขภำพอนๆทจดโดยรฐบำล21 ถอวำระบบสวสดกำรรกษำพยำบำลขำรำชกำรเปนระบบประกนสขภำพทใหสวสดกำรกวำงขวำงทสดในประเทศ (จรตม ศรรตนบลล 2544: 49)

18 หลงจำกนจะเรยกวำระบบสวสดกำรรกษำพยำบำลขำรำชกำร 19 กำรจำยรวมในระบบหลกประกนสขภำพถวนหนำเทำกบ 30 บำทตอครงทงในกรณผปวยนอกและผปวยใน ตอมำรฐบำลไดยกเลกกำรเรยกเกบคำจำยรวม 30 บำทใน พ.ศ. 2549 อยำงไรกตำม รฐบำลปจจบนมแนวนโยบำยจะใหผรบบรกำรมสวนรวมจำยดงเชนเดม 20 อยำงไรกตำม อำจกลำวไดวำขำรำชกำรไทยมสวนรวมจำยแบบแอบแฝง เนองจำกขำรำชกำรเปนกลมอำชพทไดรบเงนเดอนและ

คำตอบแทนในกำรท ำงำนทต ำกวำกลมอำชพอนทมคณวฒและกำรศกษำใกลเคยงกน 21 ไดแก กองทนประกนสงคม และกองทนหลกประกนสขภำพแหงชำต

4-29

-

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

70,00025

36

2537

2538

2539

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

2553

2554

9,807

61,844

แผนภมท 4.10 รำยจำยสวสดกำรรกษำพยำบำลขำรำชกำรประจ ำปงบประมำณ 2536-2554

ลำนบำท

หมำยเหต: 1. รำยจำยประเภทคำใชจำยสวสดกำรรกษำพยำบำลเรมปรำกฏอยเอกสำรงบประมำณตงแต ปงบประมำณ พ.ศ. 2545 โดยกอนปงบประมำณ พ.ศ. 2545 คำใชจำยสวสดกำรรกษำพยำบำลจะรวมอยใน เงนชวยเหลอขำรำชกำร ลกจำงและพนกงำนของรฐ

2. รำยจำยสวสดกำรรกษำพยำบำลนไดรวมรำยจำยจำกเงนคงคลงเขำไปดวย ทมำ: งบประมำณโดยสงเขปและกรมบญชกลำง

แผนภมท 4.11

อตรำกำรขยำยตวของ CSMBS และอตรำกำรขยำยตวของงบประมำณรำยจำย

หมำยเหต: งบประมำณรำยจำยรวมงบประมำณรำยจำยเพมเตมดวย ทมำ: งบประมำณโดยสงเขปและกรมบญชกลำง

4-30

จำกแผนภมท 4.10 จะเหนวำ รำยจำยสวสดกำรรกษำพยำบำลขำรำชกำรมกำรขยำยตวทเรวมำกจำก 8,500 ลำนบำทในปงบประมำณ 2535 มำเปน 61,844 ลำนบำทในปงบประมำณ 2554 หรอขยำยตวกวำ 7 เทำ คดเปนอตรำกำรขยำยตวเฉลยรอยละ 11.8 ตอป ในขณะทอตรำกำรขยำยตวของงบประมำณรำยจำยเฉลยในชวงระยะเวลำเดยวกนเทำกบรอยละ 9 ตอป ทงน คำควำมแตกตำงระหวำงอตรำกำรขยำยตวของรำยจำย CSMBS และอตรำกำรขยำยตวของงบประมำณรำยจำยในแตละป ไดน ำมำแสดงในแผนภมท 4.11 โดยพบวำสำมำรถแบงชวงเวลำออกไดเปน 3 ชวงยอยตำมแนวโนมของคำสถต กลำวคอ ชวงกอนปงบประมำณ 2546 ชวงปงบประมำณ 2546-2551 และชวงหลงปงบประมำณ 2551 ดงน

ตารางท 4.11

อตรำกำรขยำยตวของ CSMBS และอตรำกำรขยำยตวของงบประมำณรำยจำยแยกตำมชวงเวลำ

ปงบประมาณ อตราการขยายตวของงบประมาณรายจาย

(รอยละ)

อตราการขยายตวของรายจาย CSMBS (รอยละ)

2536-2545 8.8 8.8 2546-2551 8.6 20.7 2551-2554 10.28 4.03

ทมำ: จำกกำรค ำนวณของผวจย

จำกตำรำงท 4.11 ในชวงระหวำงปงบประมำณ 2536-2545 งบประมำณรำยจำยและรำยจำย

CSMBS มอตรำกำรขยำยตวเฉลยเทำกนทรอยละ 8.8 ตอป ในขณะทชวงระหวำงป 2546-2551 เปนชวงทอตรำกำรขยำยตวของรำยจำย CSMBS สงกวำอตรำกำรขยำยตวของงบประมำณรำยจำยกวำสองเทำ แสดงถงควำมเสยงและภำระทำงกำรคลงในระยะยำวหำกไมสำมำรถควบคมกำรขยำยตวของระบบ CSMBS ได และจะสงผลกระทบตอควำมสำมำรถในกำรจดสรรทรพยำกรทำงกำรเงนของรฐบำลเพอพฒนำประเทศดวย กำรขยำยตวอยำงไรกำรควบคมของรำยจำย CSMBS ในชวงเวลำดงกลำวน ำไปสแนวคดกำรปรบปรงและปฏรประบบ CSMBS เพอลดภำระทำงกำรคลงทงในระยะเฉพำะหนำและในระยะยำว เชน กำรน ำระบบกำรวนจฉยโรครวม (Diagnosis Related Groups หรอ DRGs) ส ำหรบกำรจำยคำรกษำพยำบำลผปวยในซงสวนใหญเปนโรคทมอำกำรซบซอนและ มคำใชจำยในกำรรกษำพยำบำลทสง รวมไปถงกำรปรบปรงบญชยำหลกเพอลดกำรใชยำน ำเขำจำกตำงประเทศทมรำคำแพง กำรมระบบตรวจสอบทเขมขนมำกขน รวมท งควำมพยำยำมของ

4-31

กรมบญชกลำงในกำรเสนอแนวคดกำรปฏรประบบ CSMBS ในระยะยำว ทงน อตรำกำรขยำยตวของรำยจำย CSMBS เรมชะลอตวลงอยำงเหนไดชดภำยหลงปงบประมำณ 2551 ซงสะทอนถงควำมพยำยำมจำกภำครฐในกำรด ำเนนมำตรกำรตำง ๆ เพอควบคมกำรขยำยตวของระบบ CSMBS ภาระทางการคลงระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ

ดงทไดกลำวในตอนตน ระบบ CSMBS เปนระบบกำรประกนสขภำพทมลกษณะพเศษ กลำวคอ รฐบำลรบผดชอบคำใชจำยทงหมดโดยอำศยเงนรำยไดแผนดนผำนกำรจดสรรงบประมำณรำยจำยประจ ำป และหำกงบประมำณทจดสรรใหแกระบบ CSMBS มไมเพยงพอ กรมบญชกลำงสำมำรถใชเงนคงคลงเพออดหนนรำยจำยคำรกษำพยำบำลไดโดยไมจ ำกดตำมทพระรำชบญญตเงนคงคลง พ.ศ. 2491 ไดบญญตไว22 ตำรำงท 4.12 แสดงสดสวนของรำยจำย CSMBS ทจำยจำกเงนคงคลง พบวำ ในชวงหลงวกฤตป 2540 งบประมำณทรฐบำลจดสรรใหกบระบบ CSMBS มแนวโนมหดตวลงจำก 18,500 ลำนบำทในป 2541 เปน 15,500 และ 16,000 ลำนบำทในป 2542 และ 2543 ตำมล ำดบ ซงในชวงทงบประมำณของระบบ CSMBS หดตวนน รำยจำยของ CSMBS ทจำยจำกเงนคงคลงคดเปนสดสวนกวำรอยละ 20 ของรำยจำยทงหมด และสดสวนนลดลงเหลอ 0 ในป 2544 และ 2545 ซงเปนชวงทงบประมำณทจดสรรใหแกระบบ CSMBS กลบเขำสระดบกอนวกฤต

สดสวนของรำยจำย CSMBS ทจำยจำกเงนคงคลงเรมมแนวโนมสงขนตงแต

ปงบประมำณ 2546 เปนตนมำ และไดเพมขนอยำงตอเนองในอตรำเรง โดยในป 2549 สดสวนของรำยจำย CSMBS ทจำยจำกเงนคงคลงเทำกบรอยละ 0.86 ของรำยจำยทงหมด และสดสวนดงกลำวคอยๆ ลดลงจนเหลอเทำกบ 0 อกครงในปงบประมำณ 2554

22 มำตรำ 7 แหงพระรำชบญญตเงนคงคลง พ.ศ. 2491 บญญตวำ “ในกรณตอไปน ใหสงจำยเงนจำกบญชเงนคงคลงบญชท 2 หรอคลงจงหวด หรอคลงอ ำเภอไดกอนทมกฎหมำยอนญำตใหจำย คอ (1) รำยกำรจำยทมกำรอนญำตใหจำยเงนไดแลว ตำมกฎหมำยวำดวยงบประมำณรำยจำยประจ ำปงบประมำณ แตเงนทตงไวมจ ำนวนไมพอจำยและพฤตกำรณเกดขนใหมควำมจ ำเปนตองจำยโดยเรว...”

4-32

ตารางท 4.12 รำยจำยของระบบ CSMBS แยกตำมแหลงเงน

ปงบประมำณ งบประมำณท

ไดรบกำรจดสรร (ลำนบำท)

กำรใชจำยจำกเงนคงคลง (ลำนบำท)

รำยจำย CSMBS ทงหมด (ลำนบำท)

สดสวนของเงนคงคลงตอรำยจำย

CSMBS ทงหมด (รอยละ)

2541 18,500 4,700 23,200 0.25 2542 15,500 3,200 18,700 0.21 2543 16,000 4,000 20,000 0.25 2544 18,500 82 18,582 0.00 2545 18,000 0 18,000 0.00 2546 18,000 2,220 20,220 0.12 2547 17,000 9,100 26,100 0.54 2548 18,000 10,864 28,864 0.60 2549 20,000 17,140 37,140 0.86 2550 30,000 16,724 46,724 0.56 2551 38,700 16,423 55,123 0.42 2552 48,600 12,672 61,272 0.26 2553 48,500 13,898 62,398 0.29 2554 62,000 0 61,844 0.00

ทมำ: งบประมำณโดยสงเขป และกรมบญชกลำง

จะเหนไดวำในชวงเวลำทรำยจำย CSMBS มอตรำกำรขยำยตวทสงนน เปนชวงทมกำรจำยเงนจำกเงนคงคลงในสดสวนทสงดวยเชนกน สะทอนใหเหนวำกำรใหเงนอดหนนแบบปลำยเปดตอระบบ CSMBS นนเปนจดออนในเชงโครงสรำงทสำมำรถน ำไปสควำมเสยงทำงกำรคลงได ทงน ถำเทยบกบกองทนหลกประกนสขภำพแหงชำตซงไดรบงบประมำณเงนอดหนนจำกรฐบำลเพอใชส ำหรบกำรบรหำระบบหลกประกนสขภำพถวนหนำในวงเงนทแนนอนในแตละป พบวำ ควำมสำมำรถของรฐบำลในกำรจ ำกดภำระและควำมเสยงทำงกำรคลงอนเกดจำกกำรขยำยตวของระบบ CSMBS เปนไปอยำงจ ำกด เนองจำกกำรใหกำรรกษำพยำบำลขำรำชกำรถอเปนภำระตำมกฎหมำยทรฐบำลไมสำมำรถปฏเสธกำรใหเงนอดหนนคำรกษำพยำบำลแกผมสทธและผอำศยสทธได

4-33

นอกจำกน วธกำรจำยเงนคำรกษำพยำบำลของระบบ CSMBS เปนแบบจำยตำมทสถำนพยำบำลเรยกเกบ (Fee for Service)23 โดยผใชสทธไมตองรวมจำยหรอรวมประกนตนนน กน ำมำสปญหำ Moral Hazard ถงสองชน กลำวคอ ในสวนของผบรกำรจะเกดแรงจงใจในกำรใชยำและกำรรกษำ ทมรำคำแพงโดยทไมจ ำเปน ซงคนไขไมสำมำรถปฏเสธไดเนองจำกผใหบรกำรทำงกำรแพทยมขอมลทเหนอกวำ (Hsiao and Heller 2006: 6) และส ำหรบในสวนของคนไขนนมแนวโนมทจะไมดแลตวเอง เนองจำกมประกนสขภำพทคมครองอยำงเตมท นอกจำกน กำรจำยเงนคำรกษำพยำบำลตำมทสถำนพยำบำลเรยกเกบยงน ำมำสปญหำกำรทจรตในรปแบบตำง ๆ เชน กำรเวยนเขำรบยำรกษำโรคเรอรงทมรำคำแพงในสถำนพยำบำลหลำยแหง เขำรบกำรรกษำโรคเรอรงในสถำนพยำบำลหลำยแหงในเวลำใกลเคยงกน ซงโรคเรอรงดงกลำวเปนโรคทตองใชยำทมรำคำสงในกำรรกษำและตองจำยยำเปนจ ำนวนมำกตอกำรเขำพบแพทยหนงครง หรอกำรสงจำยยำในปรมำณทมำกเกนควำมจ ำเปน24 เปนตน

ดงทไดกลำวมำ ปจจยทำงดำนโครงสรำงทำงกำรเงนของระบบ CSMBS

สงผลใหระบบ CSMBS เปนระบบประกนสขภำพทมแนวโนมทจะกอใหเกดภำระและควำมเสยงทำงกำรคลงคอนขำงมำก โดยในระดบจลภำคนนเกดจำกปญหำ double moral hazard ทงทำงดำนผใชสทธและสถำนพยำบำล และระดบมหภำคอนเกดจำกกำรทระบบ CSMBS เปนระบบปลำยเปด นอกจำกน แนวทำงกำรปฏบตทผำนมำ กรมบญชกลำงในฐำนะผควบคมกำรเบกจำยเงนสวสดกำรรกษำพยำบำลขำรำชกำรท ำหนำทตรวจสอบควำมถกตองของกำรเบกจำยวำเปนไปตำมกฎหมำยและระเบยบกำรเบกจำยหรอไม แตไมไดท ำหนำทในกำรตรวจสอบประสทธภำพของกำรเบกจำยนน ๆ25

กำรรเรมระบบหลกประกนสขภำพถวนหนำ (ระบบ UC) ในชวงทศวรรษท

ผำนมำเปนกำรขยำยจดออนในเชงโครงสรำงของระบบ CSMBS ใหสำมำรถมองเหนชดเจนเปนรปธรรมมำกขน ระบบ UC เปนระบบทใชเงนอดหนนทงหมดจำกระบบงบประมำณเชนเดยวกบระบบ CSMBS และสถำนพยำบำลทใหบรกำรกเปนสถำนพยำบำลของรฐดงเชนในระบบ CSMBS สงทระบบ UC ตำงจำกระบบ CSMBS คอระบบ UC เปนระบบประกนสขภำพทรฐบำลใหเงนอดหนนแบบปลำยปด (close-ended subsidy) โดยในแตละปรฐบำลจะจดสรรงบประมำณให

23 ส ำหรบผปวยในนน ระบบ CSMBS จะจำยตำมทสถำนพยำบำลเรยกเกบ โดยใชระบบกลมวนจฉยโรครวมเปนตวปรบปรงคำรกษำพยำบำลอกครงหนง เพอแกไขปญหำกำรเรยกเกบเงนคำรกษำพยำบำลผปวยในเปนจ ำนวนทสงเกนไป 24 หนงสอพมพกรงเทพธรกจ ประจ ำวนท 14 กมภำพนธ 2554 25 ในระบบสวสดกำรรกษำพยำบำลขำรำชกำร กำรใหกำรรกษำพยำบำลขนอยกบกำรวนจฉยของแพทย โดยไมไดก ำหนดชดสทธประโยชนพนฐำนไวอยำงชดเจน

4-34

กองทนหลกประกนสขภำพแหงชำตเทำกบอตรำเหมำจำยรำยหวทคณะรฐมนตรอนมตคณดวยประมำณกำรจ ำนวนผมสทธในระบบ UC และกองทนหลกประกนสขภำพแหงชำตจะด ำเนนกำรจำยเ งนเหมำจำยรำยหวใหแกสถำนพยำบำลตำมจ ำนวนผ ม สทธ ทไดลงทะเบยนไวกบสถำนพยำบำลนน ๆ โดยโครงสรำงทำงกำรเงนประเภทน ควำมเสยงทำงดำนกำรเงนทงหมดจะตกอยทสถำนพยำบำลทเขำรวมโครงกำร ถำหำกอตรำเหมำจำยรำยหวทไดรบนนไมสำมำรถครอบคลมคำใชจำยในกำรใหบรกำรรกษำพยำบำลได

กำรด ำเนนระบบประกนสขภำพแหงชำตของไทยนน เปนกำรเรมตนโดยท

ไมไดมกำรเตรยมควำมพรอมทำงดำนกำรเงนมำกอนหนำ เหนไดจำกงบประมำณทจดสรรใหกบระบบหลกประกนสขภำพถวนหนำในปงบประมำณ 2545 ซงเปนปแรกทเรมด ำเนนกำรเตมโครงกำร ทวประเทศนนเทำกบ 53,726.8 ลำนบำท โดยแยกเปนงบประมำณของส ำนกงำนปลดกระทรวงสำธำรณสข 29,588.8 ลำนบำท เงนทนหมนเวยนบตรประกนสขภำพ 22,138 ลำนบำท และคำใชจำยหลกประกนสขภำพถวนหนำ 2,000 ลำนบำท ซงคดเปนอตรำเพมเพยงรอยละ 15 จำกงบประมำณของส ำนกงำนปลดกระทรวงสำธำรณสขและเงนทนหมนเวยนบตรประกนสขภำพในปงบประมำณ 2544 เทำนน26 ทงน วโรจน ณ ระนอง (2548: 1) ไดค ำนวณวำอตรำเหมำจำยรำยหวทรฐบำลจดสรรใหกบกองทนหลกประกนสขภำพถวนหนำต ำกวำอตรำเหมำจำยทควรจะเปนตำมหลกวชำกำร โดยในงบประมำณ 2544-2547 งบประมำณทไดรบกำรจดสรรส ำหรบโครงกำรหลกประกนสขภำพแหงชำตต ำกวำทควรจะเปนถงประมำณ 16,000-41,000 ลำนบำท27

ดวยเงนอดหนนอตรำเหมำจำยรำยหวในระบบ UC ทต ำกวำทควรจะเปน และ

สถำนพยำบำลไดรบเงนอดหนนไมเพยงพอตอคำใชจำยในกำรใหบรกำรผมสทธในระบบ UC ท ำใหเกดกำรอดหนนไขวขำมระบบ (cross financing) กลำวคอ สถำนพยำบำลของรฐเรยกเกบเงน คำรกษำพยำบำลขำรำชกำรและผอำศยสทธมำกเกนจรงเพอน ำเงนมำอดหนนกำรรกษำผปวยในระบบหลกประกนสขภำพถวนหนำ (วโรจน ณ ระนอง 2548: 3; see also Hsiao and Heller 2006: 22) ซงค ำกลำวอำงนสำมำรถยนยนไดโดยแผนภมท 4.10 ซงแสดงใหเหนวำรำยจำยของระบบ CSMBS เรมมอตรำกำรขยำยตวทสงขนในปงบประมำณ พ.ศ. 2546 ซงเปนเวลำเดยวกบทรฐบำลเรมใช

26 กอนปประมำณ 2544 งบประมำณของส ำนกงำนปลดกระทรวงสำธำรณสขจะใชในกำรด ำเนนงำนของโรงพยำบำลในสงกดส ำนกงำนปลดกระทรวงสำธำรณสขทวประเทศ เมอมกำรด ำเนนโครงกำรหลกประกนสขภำพถวนหนำ งบประมำณของส ำนกงำนปลดกระทรวงสำธำรณสขเดมบำงสวนไดถกจดสรรใหแกระบบหลกประกนสขภำพถวนหนำ และสถำนพยำบำลของรฐบำลจะไดรบเงนเหมำจำยรำยหวจำกกองทนประกนสขภำพแหงชำตแทน 27 ขนอยกบสมมตฐำนทใชในกำรค ำนวณ

4-35

นโยบำยหลกประกนสขภำพถวนหนำทวประเทศ28 และเมออตรำเหมำจำยรำยหวของระบบ UC ไดเพมสงขน กท ำใหรำยจำยของระบบ CSMBS มอตรำกำรขยำยตวทชะลอตวลงในระยะตอมำ

นอกจำกปญหำทำงดำนโครงสรำงทำงกำรเงนของระบบ CSMBS แลว ยงมปจจยอน ๆ ทสงผลตอภำระและควำมเสยงทำงกำรคลงของระบบ CSMBS ทสมควรไดรบกำรพจำรณำในทน เชน กำรเคลอนตวเขำสสงคมผสงอำย (Aging society) ของประเทศไทย โดยพจำรณำจำกประมำณกำรอตรำกำรพงพงของผสงอำยตอประชำกรวยท ำงำนมแนวโนมสงขน29 (แผนภมท 4.12) อตรำกำรพ งพงเรมแสดงแนวโนมเพมขนอยำงชดเจนตงแตป พ.ศ. 2550 อตรำกำรพ งพงของผสงอำยทสงขนจะกอใหเกดควำมเสยงทำงกำรคลงจำกระบบสวสดกำรรกษำพยำบำลในระยะยำวได เนองจำกระบบสวสดกำรรกษำพยำบำลขำรำชกำรใหควำมคมครองครอบคลมถงขำรำชกำรบ ำนำญและบดำมำรดำของขำรำชกำร ซงสวนใหญเปนผมอำยเกน 60 ป คนกลมนในปจจบนมจ ำนวนประมำณกวำรอยละ 40 ของผมสทธทงหมด และยงเปนกลมคนทตองกำรกำรรกษำพยำบำลทมำกทสดและมรำคำแพงทสดเมอเทยบกบกลมอำยอน ๆ ในระบบ (Hsiao and Heller 2006: 19) ดงปรำกฏตำมตำรำงท 4.13

แผนภมท 4.12 อตรำกำรพงพงของผสงอำยตอประชำกรวยท ำงำน 100 คน

รอยละ

ทมำ: ส ำนกงำนคณะกรรมกำรพฒนำกำรเศรษฐกจและสงคมแหงชำต

28 รฐบำลเรมทดลองใชระบบหลกประกนสขภำพถวนหนำเมอตนปงบประมำณ 2545 และบงคบใชครอบคลมทวประเทศกลำงปงบประมำณ 2545 แตระบบตองใชเวลำในกำรปรบตวส ำหรบกำรอดหนนไขวขำม ดงนนผลจงปรำกฏเตมทในปงบประมำณ 2546 29 อตรำกำรพงพงของผสงอำยตอประชำกรวยท ำงำนคดจำกสดสวนจ ำนวนประชำกรทมอำย 60 ปขนไปตอจ ำนวนประชำกรทอยในวยท ำงำน (อำย 15-59 ป)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

2543

2545

2547

2549

2551

2553

2555

2557

2559

2561

2563

2565

2567

2569

2571

2573

14.3

20.29

40.93

4-36

ตารางท 4.13 สดสวนจ ำนวนผปวยและสดสวนคำรกษำพยำบำลแยกตำมชวงอำย

หนวย: รอยละ

กลมอาย 2546 2547 2548

ผปวย คารกษา พยาบาล

ผปวย คารกษา พยาบาล

ผปวย คารกษา พยาบาล

3 ป 4.34 1.73 3.98 1.57 4.35 1.67 3-10 ป 5.21 1.84 5.09 1.76 5.13 1.71 11-20 ป 4.79 2.67 4.39 2.56 4.40 2.40 21-40 ป 15.75 9.87 14.44 8.79 13.25 8.00 41-50 ป 13.18 12.44 13.02 11.82 12.88 11.94 51-60 ป 13.07 15.33 13.50 15.44 13.62 15.60 60 ป 43.65 56.13 45.59 58.06 46.36 58.68 รวม 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

ทมำ: ส ำนกงำนกลำงสำรสนเทศบรกำรสขภำพ

ท งน เมอระบบเศรษฐกจมแนวโนมเขำสสงคมสงอำย ผมสทธในระบบสวสดกำรทอยในกลมชวงอำย 60 ปขนไปกจะมจ ำนวนมำกขนอยำงหลกเลยงไมได นอกจำกน อำยขยโดยเฉลยของประชำกรไทยสงขนอยำงตอเนอง ประมำณกำรวำในป พ.ศ. 2563 อำยขยเฉลยของประชำกรไทยจะเทำกบ 81 ป (แผนภม ท 4.13) ดงน น กำรเปลยนแปลงโครงสรำงประชำกรศำสตรจะสงผลตอภำพรวมฐำนะกำรคลงในระยะยำวอยำงหลกเลยงไมได

แผนภมท 4.13 อำยขยโดยเฉลยของประชำกรไทย

ทมำ: ส ำนกนโยบำยกำรออมและกำรลงทน ส ำนกงำนเศรษฐกจกำรคลง

64

66

68

70

72

74

76

78

80

82

อาย(ป)

2536 2538 2540 2542 2544 2546 2548 2550 2552 2554 2556 2558 2560 2562

ป พ.ศ.

4-37

กำรทระบบ CSMBS ไมจ ำกดกำรรกษำพยำบำลชนตนทสถำนพยำบำลระดบปฐมภมกเปนอกปจจยหนงทท ำใหตนทนกำรรกษำพยำบำลของระบบ CSMBS สงกวำระบบประกนสขภำพโดยรฐระบบอน ๆ ทงน ขำรำชกำรเปนกลมอำชพทมฐำนะทำงเศรษฐกจและสงคมรวมไปถงควำมคำดหวงตอคณภำพชวตทสงกวำกลมอำชพอน ๆ โดยเฉลย อกทงสวนใหญเปนผทอำศยอยในเมอง ดงนน ขำรำชกำรและครอบครวจงมแนวโนมทจะเขำรบกำรรกษำในโรงพยำบำลขนำดใหญ เชน โรงเรยนฝกหดแพทยและโรงพยำบำลประจ ำจงหวด ซงมตนทนกำรบรกำรทสงกวำสถำนพยำบำลปฐมภมและทตยภม ท งๆ ทอำกำรเจบปวยบำงอำกำรไมจ ำเปนตองเขำรบ กำรรกษำทโรงพยำบำลขนำดใหญ โดยเฉพำะอยำงยงในรำยของผปวยนอก จงกล เลศเธยรด ำรงและวโรจน ตงเจรญเสถยร (2542: ตำรำงท 3.5) ไดท ำกำรส ำรวจอตรำคำรกษำพยำบำลตอครงแยกตำมระดบสถำนพยำบำล พบวำอตรำคำรกษำพยำบำลเฉลยผปวยนอกของสถำนอนำมยเทำกบ 178 บำทตอครง ของโรงพยำบำลชมชนเทำกบ 262 บำทตอครง และของโรงพยำบำลสงกดมหำวทยำลย 1,503 บำทตอครง ทงน เนองจำกบคลำกรของสถำนพยำบำลในระดบทตยภมและตตยภมเปนแพทยผเชยวชำญ เฉพำะดำน ท ำใหตนทนคำบรกำรสงกวำสถำนพยำบำลระดบปฐมภม

นอกจำกน กำรตควำมตำมพระรำชกฤษฎกำวำดวยเงนสวสดกำรเกยวกบกำรรกษำพยำบำล พ.ศ. 2523 ซงมำตรำ 4(1) ไดระบวำคำรกษำพยำบำล คอ คำด ำเนนกำรในกำรบ ำบดรกษำโรค ท ำใหระบบสวสดกำรรกษำพยำบำลนครอบคลมเฉพำะคำใชจำยในกำรรกษำโรค (Curative care) และคำตรวจสขภำพประจ ำปของตวขำรำชกำรเทำนน ทงๆทกจกรรมในกำรสงเสรมสขภำพ30 (Health promotion) และปองกนโรค (Preventive care) ใหผลตอบแทนทสงกวำคำใชจำยทำงดำนกำรรกษำโรค โดยเฉพำะโรคทสำมำรถปองกนได เชน โรคเกยวกบหลอดเลอดหวใจ โรคเรอรงตำงๆ และโรคจตเวช เปนตน (ปรดำ แตอำรกษและคณะ 2543: 19-21 และนวลอนนต ตนตเกต และคณะ 2541: 1)

อยำงไรกด แมวำปจจบนอตรำกำรขยำยตวของรำยจำย CSMBS จะชะลอตวลง

เทำกบรอยละ 0 ตอป (ขอมลปงบประมำณ 2554) โดยมสำเหตหลกมำจำกกำรด ำเนนมำตรกำรตำง ๆ ของรฐบำลในกำรควบคมรำยจำย CSMBS และกำรทระบบหลกประกนสขภำพถวนหนำไดรบเงนอดหนนอตรำเหมำจำยรำยหวทสง อยำงไรกตำม ปจจยทำงดำนโครงสรำงทำงดำนกำรเงนและโครงสรำงทำงดำนอำยของผมสทธในระบบ CSMBS ยงคงเปนควำมเสยงทำงกำรคลงในระยะยำว

30 กำรสงเสรมสขภำพ คอ “กระบวนกำรเพมสมรรถนะใหคนเรำมควำมสำมำรถเพมขน ในกำรควบคมปจจยทเปนตวก ำหนดสขภำพ และเปนผลท ำใหคนเรำมสขภำพดขน” (นวลอนนต ตนตเกต และคณะ 2541: 5)

4-38

ทผำนมำรฐบำลไดพยำยำมด ำเนนมำตรกำรตำง ๆ เพอควบคมกำรขยำยตวของระบบ CSMBS เมอตนปงบประมำณ 2544 รฐบำลโดยกรมบญชกลำงไดเรมพฒนำและจดท ำฐำนขอมลเกยวกบคำรกษำพยำบำลในระบบ CSMBS โดยจดมงหมำยหลกของกำรพฒนำฐำนขอมลนคอ กำรเปลยนระบบกำรจำยคำรกษำพยำบำลผปวยในจำกระบบจำยตำมทเรยกเกบยอนหลง (fee-for-service reimbursement) มำเปนกำรจำยเงนดวยระบบวนจฉยโรครวม (DRGs) ซงไดเรมด ำเนนกำรอยำงเตมรปแบบในเดอนกรกฎำคม 2550 ทงน อมมำร สยำมวำลำ และคณะ (2550: IV) ไดแสดงควำมคดเหนวำในระยะสน ระบบนอำจชวยชะลออตรำกำรขยำยตวของรำยจำยคำรกษำพยำบำลลงไดบำง แต ในระยะยำวกรมบญชกลำงจะตองพยำยำม “ลดสวนตำงระหวำงอตรำ (คำรกษำพยำบำล) ตอน ำหนกสมพทธ DRG ทสถำนพยำบำลไดรบจำกสวสดกำรรกษำพยำบำลของขำรำชกำร และจำกระบบประกนสขภำพถวนหนำ (ถำหำกตองกำรจะควบคมอตรำกำรขยำยตวของรำยจำยสวสดกำรรกษำพยำบำลใหได)”

อยำงไรกตำม กำรจำยเงนคำรกษำพยำบำลผปวยในตำมระบบ DRGs ของ

กรมบญชกลำงไมไดมกำรก ำหนด global budget เพอควบคมคำรกษำพยำบำลผปวยในทงกอนอกชนหนง นอกจำกน ถงแมวำระบบ DRGs อำจชวยลดปญหำกำรเรยกเกบคำรกษำพยำบำลทสงเกนไปไดสวนหนง31 แตระบบ DRGs ไมมผลตอกำรควบคมคำใชจำยส ำหรบผปวยนอกซงคดเปนสดสวนเทำกบรอยละ 74 ของรำยจำยในระบบสวสดกำรทงหมด32 อกทงพบวำ ตงแตป 2545 ทกรมบญชกลำงเรมทดลองใชระบบ DRGs ในกำรจำยเงนคำรกษำพยำบำล สดสวนคำรกษำพยำบำลผปวยนอกตอคำรกษำพยำบำลผปวยในเพมขนอยำงมนยส ำคญ (แผนภมท 4.14) ซงสดสวนทเปลยนแปลงดงกลำวสะทอนถงกำรโอนยำยผปวยในไปเปนผปวยนอกเพอหลกเลยงขอจ ำกดดำนกำรใชจำยทเกดจำกระบบ DRGs

31 ระบบ DRGs ก ำหนดใหสถำนพยำบำลสำมำรถเบกคำหองพกและคำอำหำร คำอปกรณในกำรบ ำบดรกษำโรคและอวยวะเทยมไดเตมจ ำนวน แตคำยำ คำตรวจ/วนจฉยโรค และคำบรกำรทำงกำรแพทยสำมำรถเบกไดรอยละ 80 แลวคอยน ำอกรอยละ 20 มำจดสรรจำยเงนคนสถำนพยำบำลอกครงโดยกำรวเครำะหตำมน ำหนกสมพทธ 32 ขอมลคำรกษำพยำบำลประจ ำป 2552

4-39

แผนภมท 4.14 สดสวนคำรกษำพยำบำลผปวยในและผปวยนอกเทยบกบคำรกษำพยำบำลทงหมดในระบบ CSMBS

หนวย: รอยละ

ทมำ: กรมบญชกลำง

ส ำหรบคำรกษำพยำบำลผปวยนอกทยงคงใชวธกำรจำยเงนตำมทสถำนพยำบำล

เรยกเกบนน รฐบำลไดเรมใชมำตรกำรควบคมใหกำรใชสทธเบกยำเฉพำะยำทอยในบญชยำหลกแหงชำตยกเวนกรณจ ำเปน และยกเวนคำธรรมเนยมพเศษทสถำนพยำบำลเรยกเกบจำกคลนกพเศษนอกเวลำรำชกำร รวมทงกำรจ ำกดสทธกำรเบกคำหองตำมจ ำนวนวนนอน และกำรงดกำรเบกจำย คำรกษำพยำบำลในโรงพยำบำลเอกชนยกเวนกรณจ ำเปน ซงไดเรมด ำเนนกำรตงแตหลงวกฤตเศรษฐกจป 2540 (จรตม ศรรตนบลล 2541: 52-54) ทงน ศรวรรณ พทยรงสฤษฎและคณะไดค ำนวณคำใชจำยคำรกษำพยำบำลขำรำชกำรทลดลงในชวง 6 เดอนหลงจำกกำรประกำศใชมำตรกำรเหลำน พบวำ มำตรกำรเหลำนชวยประหยดคำใชจำยไดรอยละ 18 เมอเทยบกบรำยจำย 6 เดอนกอนหนำ (อำงในจรตม ศรรตนบลล 2541: ตำรำงท 3.2) อยำงไรกตำม ในระยะยำวแลวมำตรกำรตำง ๆ อำจไมมผลตอกำรควบคมคำใชจำยรกษำพยำบำลขำรำชกำรมำกนก เชน แพทย มกใหควำมชวยเหลอผปวยโดยกำรรบรองควำมจ ำเปนในกำรจำยยำนอกบญชยำหลกแหงชำต (จรตม ศรรตนบลล 2541: ตำรำงท 3.3) เปนตน ทงน ในป 2552 คำรกษำพยำบำลผปวยนอกในสวนทเปนคำยำไดเพมขนเปนรอยละ 80 ของคำรกษำพยำบำลผ ปวยนอกท งหมด ซงจำกกำรส ำรวจของกรมบญชกลำง พบวำ ประมำณรอยละ 66 ของมลคำยำทงหมดเปนกำรสงยำนอกบญชยำหลก33และท ำใหสดสวนคำรกษำพยำบำลผปวยนอกตอคำรกษำพยำบำลทงหมดเพมขนอยำงมนยส ำคญ (แผนภมท 4.14)

33 หนงสอพมพไทยโพสต ฉบบวนท 24 มนำคม 2553

01020304050607080

2543 2546 2549 2552

สดสวนคารกษาพยาบาลผปวยนอก (%)

สดสวนคารกษาพยาบาลผปวยใน (%)

4-40

ประมาณการภาระงบประมาณของระบบ CSMBS จำกแผนภมท 4.13 พบวำ โครงสรำงประชำกรของประเทศไทยเรมเขำสภำวะ

สงคมผสงอำย (Aging Society) โดยอำยขยเฉลยของประชำกรไทยมแนวโนมสงขนอยำงมนยส ำคญ ซงจะสงผลใหจ ำนวนประชำกรสงอำยในประเทศไทยเพมขนเทำตวภำยในระยะเวลำ 20 ปขำงหนำ กลำวคอ จ ำนวนประชำกรทมอำยมำกกวำ 60 ปเพมจำก 8.45 ลำนคนในป 2556 เปน 17.98 ลำนคนในป 2576 ในขณะทสดสวนประชำกรทมอำยมำกกวำ 60 ปตอประชำกรทงหมดจะเพมขนจำกรอยละ 12 ในป 2556 เปนรอยละ 24 ในป 2576 สงผลใหอตรำกำรพงพงของผสงอำยตอประชำกรวยท ำงำนมแนวโนมสงขนอยำงรวดเรว

ทงน กำรเปลยนแปลงในโครงสรำงอำยประชำกรดงกลำวมผลในเชงกำรคลง

ของระบบ CSMBS ใน 2 ลกษณะ กลำวคอ กำรทประชำกรมอำยขยโดยเฉลยสงขน ท ำใหมจ ำนวนประชำกรสงอำยเพมขน อกทงผสงอำยยงตองกำรกำรรกษำพยำบำลทมำกกวำประชำกรวยอนอกดวย โดยทระบบ CSMBS เปนระบบทมสดสวนผสงอำยตอผมสทธทงหมดสงกวำระบบประกนสขภำพโดยรฐอน ๆ เปนผลใหระบบ CSMBS มภำระคำใชจำยสงขนอยำงมนยส ำคญ นอกจำกน กำรทสดสวนของประชำกรวยท ำงำนลดต ำลง มผลตอกำรจดเกบรำยไดของรฐบำล ซงเปนแหลงเงนสนบสนนเพยงแหลงเดยวของระบบ CSMBS

ทงน จำกฐำนขอมลกรมบญชกลำง พบวำ ในปงบประมำณ 2554 ระบบ CSMBS มจ ำนวนผมสทธ 1,891,153 คน และผอำศยสทธ 2,426,973 คน รวมทงสนผมสทธในระบบ CSMBS เทำกบ 4,318,126 ลำนคน34 หรอคดเปนสดสวนผมสทธตอผอำศยสทธเทำกบ 1:1.28 ส ำหรบกำรประมำณภำระกำรคลงของระบบ CSMBS นน คณะผวจยไดท ำกำรประมำณกำรจ ำนวนผมสทธทงหมดในระบบ CSMBS ซงรวมถงผอำศยสทธดวย กลำวคอ ขำรำชกำร ขำรำชกำรบ ำนำญและครอบครว และไดค ำนงถงปจจยกำรเปลยนแปลงโครงสรำงอำยของประชำกรดวย ดงน

1. จ ำนวนสมำชกกองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำร (กบข.) และจ ำนวน

ขำรำชกำรบ ำนำญ ป 2554 เปนตวเลขจรงจำกฐำนขอมล กบข. และกรมบญชกลำง ตำมล ำดบ ส ำหรบกำรประมำณกำรจ ำนวนสมำชก กบข. เปนไปตำมกำรประมำณกำรในหวขอ 4.3.4 (1) และประมำณกำรจ ำนวนขำรำชกำรบ ำนำญเปนไปตำมกำรประมำณกำรในหวขอ 4.3.4 (2)

34 ฐำนขอมลเฉพำะผทท ำกำรลงทะเบยนเบกจำยตรง ซงคดเปนประมำณรอยละ 90 ของจ ำนวนผมสทธในระบบ CSMBS

4-41

2. จ ำนวนขำรำชกำรทไมเปนสมำชก กบข. และไมใชขำรำชกำรบ ำนำญในป 2554 เทำกบจ ำนวนขำรำชกำรผมสทธทงหมดหกดวยจ ำนวนสมำชก กบข. และจ ำนวนขำรำชกำรบ ำนำญ ส ำหรบกำรประมำณกำรขำรำชกำรประเภทน สมมตใหมจ ำนวนลดลงเรอย ๆ ปละจ ำนวนเทำ ๆ กนจนกระทงเหลอ 0 ในป 2581 เนองจำกขำรำชกำรทรบรำชกำรหลงป 2540 จะตองเขำเปนสมำชก กบข. โดยภำคบงคบ

3. จ ำนวนผอำศยสทธประจ ำป 2554 เปนขอมลจรงจำกฐำนขอมล

กรมบญชกลำง ซงแยกเปนบดำมำรดำ คสมรสและบตร ส ำหรบกำรประมำณกำรผอำศยสทธ จะมขอสมมตฐำนคอ ผอำศยสทธทเปนบดำมำรดำใหมอำยมำกกวำ 60 ป ผอำศยสทธทเปนคสมรส มอำยระหวำง 20-60 ป และผอำศยสทธทเปนบตรมอำยต ำกวำ 20 ป และใชวธเทยบบญญตไตรยำงคระหวำงจ ำนวนผอำศยสทธแตละกลม (ชวงอำย) ในระบบ CSMBS กบจ ำนวนประชำกรในแตละชวงอำย

4-42

ตารางท 4.14 ประมำณกำรจ ำนวนผมสทธทงหมดของระบบ CSMBS

หนวย : คน

ผมสทธ ผอำศยสทธ รวมผมสทธในระบบ CSMBS สมำชก กบข.

ขำรำชกำรบ ำนำญ

ขำรำชกำรทไมเปนสมำชก กบข.

ผมสทธทงหมด บดำมำรดำ คสมรส บตร ผอำศยสทธทงหมด

2554 1,167,004 450,781 273,368 1,891,153 1,113,655 565,516 847,171 2,526,342 4,417,495 2555 1,150,616 482,164 263,243 1,896,023 1,162,271 567,824 839,091 2,569,186 4,465,209 2556 1,158,737 523,550 253,118 1,935,406 1,213,163 569,518 832,065 2,614,746 4,550,152 2557 1,169,204 565,116 242,993 1,977,313 1,262,979 571,064 825,667 2,659,710 4,637,023 2558 1,175,817 606,848 232,868 2,015,533 1,323,655 571,768 818,012 2,713,435 4,728,969 2559 1,180,657 648,730 222,743 2,052,131 1,386,134 572,281 810,072 2,768,488 4,820,618 2560 1,186,140 690,745 212,618 2,089,503 1,445,663 572,622 803,439 2,821,724 4,911,227 2561 1,192,097 732,883 202,493 2,127,473 1,504,933 571,758 800,705 2,877,396 5,004,870 2562 1,192,898 775,126 192,368 2,160,392 1,571,877 569,063 801,161 2,942,101 5,102,493 2563 1,193,097 817,418 182,243 2,192,758 1,640,830 565,964 801,766 3,008,560 5,201,318 2564 1,193,994 859,779 172,118 2,225,891 1,706,905 562,339 804,830 3,074,073 5,299,965 2565 1,192,147 902,200 161,993 2,256,339 1,776,583 558,121 808,288 3,142,992 5,399,331 2566 1,188,020 944,646 151,868 2,284,535 1,846,102 553,653 812,229 3,211,984 5,496,519 2567 1,181,178 987,125 141,743 2,310,046 1,922,173 548,667 815,265 3,286,105 5,596,151

4-42

4-43

ผมสทธ ผอำศยสทธ รวมผมสทธในระบบ CSMBS สมำชก กบข.

ขำรำชกำรบ ำนำญ

ขำรำชกำรทไมเปนสมำชก กบข.

ผมสทธทงหมด บดำมำรดำ คสมรส บตร ผอำศยสทธทงหมด

2568 1,174,015 1,029,600 131,618 2,335,233 1,995,277 543,134 820,790 3,359,201 5,694,434 2569 1,168,758 1,072,045 121,493 2,362,295 2,064,356 538,629 823,770 3,426,755 5,789,050 2570 1,162,694 1,114,481 111,368 2,388,543 2,133,531 533,883 827,189 3,494,603 5,883,146 2571 1,151,357 1,156,846 101,243 2,409,446 2,206,288 528,497 831,023 3,565,807 5,975,254 2572 1,142,141 1,199,191 91,118 2,432,450 2,271,862 523,653 835,253 3,630,768 6,063,218 2573 1,131,865 1,241,452 80,993 2,454,310 2,336,715 518,143 841,561 3,696,419 6,150,729 2574 1,119,636 1,283,653 70,868 2,474,157 2,402,401 513,197 845,297 3,760,896 6,235,053 2575 1,108,435 1,325,723 60,743 2,494,900 2,463,092 508,649 848,943 3,820,685 6,315,585 2576 1,098,229 1,363,700 50,618 2,512,547 2,516,994 504,744 852,496 3,874,234 6,386,781

ทมำ: ค ำนวณโดยนกวจย

4-43

4-44

62,075

113,986

0

20,000

40,000

60,000

80,000

100,000

120,000

2556

25

57

2558

25

59

2560

25

61

2562

25

63

2564

25

65

2566

25

67

2568

25

69

2570

25

71

2572

25

73

2574

25

75

2576

จำกตำรำงท 4.14 จะเหนไดวำจ ำนวนผมสทธโดยรวมในระบบ CSMBS มแนวโนมเพมขนอยำงมนยส ำคญจำก 4,417,495 ลำนคนในป 2554 เปน 6,386,781 ลำนคนในป 2576 และหำกพจำรณำแนวโนมจ ำนวนผมสทธแตละกลมแลว พบวำ จ ำนวนขำรำชกำรบ ำนำญและผอำศยสทธ ทเปนบดำมำรดำมแนวโนมสงขนอยำงเหนไดชด ในขณะทกลมอน ๆ มแนวโนมลดลง ซงสอดคลองกบโครงสรำงอำยประชำกรทก ำลงเปลยนแปลงไปของประเทศไทย กำรประมำณกำรภำระทำงกำรคลงจำกระบบ CSMBS จะใชประมำณกำรผมสทธทงหมดคณดวยคำใชจำยตอหวของระบบ CSMBS35 ซงมกำรปรบตำมอตรำเงนเฟอของภำคกำรรกษำพยำบำล36

แผนภมท 4.15

ประมำณกำรภำระทำงกำรคลงของระบบ CSMBS ลำนบำท

ทมำ: ค ำนวณโดยนกวจย 4.2.4 สวสดการส าหรบขาราชการองคกรปกครองสวนทองถน37

อปท. มกำรจดสวสดกำรใหกบบคลำกรของตนเองในรปแบบตำงๆ เปนไปตำมระเบยบกระทรวงมหำดไทยทก ำหนดรปแบบและหลกเกณฑในกำรจดสวสดกำร โดยสวสดกำรดำนรกษำพยำบำล จะเปนไปตำมระเบยบกระทรวงมหำดไทยวำดวยเงนสวสดกำรเกยวกบ

35 ระบบ CSMBS ไดรบกำรจดสรรงบประมำณประจ ำป 2556 เทำกบ 60,000 ลำนบำท คดเปนคำรกษำพยำบำลตอหวเทำกบ 36 ดวธประมำณกำรอตรำเงนเฟอของภำคกำรรกษำพยำบำลไดในเชงอรรถท 7 37 ในกำรศกษำครงน ไดมกำรเกบขอมลจำกกำรสงแบบสอบถำมไปยง อปท. ตำงๆ ตำมจ ำนวนทก ำหนดโดยวธกำรของ Taro Yamane รวบรวมแบบสอบถำมจ ำนวนอยำงนอย 420 แหง เพอใชเปนตวแทนของ อปท. ทงประเทศ (รำยละเอยดตำมทกลำวไปแลวในบทท 1) โดยไดมกำรสงแบบสอบถำมไปยง อปท. จ ำนวน 770 แหง และ ไดม อปท. ทใหควำมรวมมอในกำรตอบแบบสอบถำมกลบมำจ ำนวน 62 จงหวด คดเปน อปท. 536 แหง

4-44

4-45

กำรรกษำพยำบำลของพนกงำนองคกรปกครองสวนทองถน (ฉบบท 2) พ.ศ. 2549 ซงกฎหมำยดงกลำวครอบคลมถงพนกงำนสวนทองถน ลกจำงประจ ำ ผรบบ ำนำญ นำยกและรองนำยกองคกำรบรหำรสวนจงหวด นำยกเทศมนตร เทศมนตร นำยกเมองพทยำ ประธำนกรรมกำรบรหำรองคกำรบรหำรสวนต ำบล (อบต.) และกรรมกำรบรหำร อบต. ทงน ระเบยบดงกลำวไดก ำหนดใหหลกเกณฑกำรจำยเงนสวสดกำรของพนกงำน อปท. มควำมสอดคลองกบกำรจดสวสดกำรใหกบขำรำชกำรพลเรอนตำมพระรำชกฤษฎกำเงนสวสดกำรเกยวกบกำรรกษำพยำบำล พ.ศ. 2553 ในขณะทกำรจดหำสวสดกำรของพนกงำนกรงเทพมหำนครไดมกำรก ำหนดใหเปนไปตำมพระรำชกฤษฎกำฯเชนกน โดยกฎหมำยดงกลำวก ำหนดใหสวสดกำรทไดรบครอบคลมถงเงนทสถำนพยำบำลเรยกเกบในกำรรกษำพยำบำล ประกอบดวย

(1) คำยำ คำเลอดและสวนประกอบของเลอด (2) คำอวยวะเทยม (3) คำบรกำรทำงแพทย (4) คำหองและคำอำหำร (5) คำตรวจสขภำพประจ ำป

นอกจำกน ยงก ำหนดใหผมสทธมสทธไดรบเงนสวสดกำรเกยวกบกำรรกษำพยำบำลส ำหรบตนเองหรอบคคลในครอบครวของตน ในกรณดงตอไปน

(1) กำรเขำรบกำรรกษำพยำบำลในสถำนพยำบำลของทำงรำชกำร ทงประเภทผปวย

นอกหรอผปวยใน ตำมจ ำนวนทจำยจรง (2) กำรเขำรบกำรรกษำพยำบำลในสถำนพยำบำลของเอกชนตำมหลกเกณฑท

กระทรวงกำรคลงก ำหนด ประเภทผปวยใน (3) กำรเขำรบกำรรกษำพยำบำลในสถำนพยำบำลของเอกชนทมใชสถำนพยำบำล

ตำม (2) ประเภทผปวยใน เฉพำะกรณทผมสทธหรอบคคลในครอบครวประสบอบตเหต อบตภย หรอมควำมจ ำเปนรบดวน ซงหำกมไดรบกำรรกษำพยำบำลในทนททนใดอำจเปนอนตรำยตอชวต

(4) กำรเขำรบกำรรกษำพยำบำลในสถำนพยำบำลของเอกชนตำมทกระทรวงกำรคลงก ำหนด ประเภทผปวยนอก เปนครงครำว เพรำะเหตทสถำนพยำบำลของทำงรำชกำรมควำมจ ำเปนตองสงตวใหแกสถำนพยำบำลของเอกชนนน ทงน ไมวำจะเปนสถำนพยำบำลของเอกชนตำมพระรำชกฤษฎกำนหรอไมกตำม

4-46

โดยผลจำกแบบสอบถำมทไดรบจำก อปท. จ ำนวน 536 แหง 60 จงหวด พบวำ อปท. มกำรใชจำยเพอกำรจดสวสดกำรดำนสำธำรณสขใหกบบคลำกรของตนเองในชวง 3 ปงบประมำณทผำนมำคดเปนคำใชจำยตอหวคดเปนคำเฉลยเทำกบ 19,206 บำทตอคนตอป

ตารางท 4.15 คำใชจำยในกำรด ำเนนงำนดำนสำธำรณสขของ อปท. 536 แหง ปงบประมำณ 2552 – 2554

หนวย: บำท 2552 2553 2554 รวม 3,798,810,573 5,328,684,011 5,550,461,172 จ ำนวนคน 241,974 257,278 261,742 คำใชจำยตอหว 15,699 20,712 21,206 ทมำ: แบบสอบถำมของผวจย ซงรวบรวมจำก อปท. 536 แหง

อยำงไรกด ตำมกฎหมำยทเกยวของกบกำรจดสวสดกำรใหพนกงำนของ อปท. ไดก ำหนด

สทธในกำรเบกคำรกษำพยำบำลใหครอบคลมถงบดำ มำรดำ คสมรส และบตรตำมกฎหมำยไมเกน 3 คน ดงนนจ ำนวนผรบสทธทไดรบจำกแบบสอบถำมในครงนจงครอบคลมถงกลมคนดงกลำวดวย ดงนนในกำรประมำณกำรจ ำนวนผรบสทธในอนำคต จงไดท ำกำรประมำณกำรจ ำนวนพนกงำนของ อปท. ขนกอน โดยอำศยขอมลจรงจำกป 2547 และปรบเพมขนปละรอยละ 3.8 ตำมแนวโนมจ ำนวนบคลำกรทเขำท ำงำนในภำครฐ จำกรำยงำนส ำรวจภำวะกำรท ำงำนของประชำกรป 2554 ของส ำนกงำนสถตแหงชำต จำกนนก ำหนดใหมอตรำกำรอำศยสทธตอพนกงำนทองถนเทำกบ 1.28 ตำมสดสวนกำรรบสทธคำรกษำพยำบำลของขำรำชกำร เพอใชเปนฐำนในกำรค ำนวณ

นอกจำกน ในกำรประมำณกำรภำระงบประมำณไปใน 20 ปขำงหนำ ไดใชอตรำคำใชจำย

ตอหวทค ำนวณไดจำกแบบสอบถำมของ อปท. และน ำมำคณกบจ ำนวนผมสทธตำมขอมลปฐำน โดยก ำหนดใหสดสวนจ ำนวนพนกงำนและผ อำศยสทธรวมตอจ ำนวนประชำกรคงทตลอด กำรประมำณกำรทรอยละ 0.74 ตำมขอมลปฐำน ทงน ในกำรประมำณกำร พบวำอตรำคำใชจำยตอหวจะเพมขนจำกประมำณ 21,566 บำท/คน/ป ในปจจบนเปน 29,570 บำท/คน/ป ในป 2576 และภำระทำงดำนงบประมำณรวมส ำหรบกำรจดสวสดกำรน จะเพมขนจำก 10,756 ลำนบำท เปน 16,038 ลำนบำท ตำมกำรเพมขน ของคำใชจำยตอหว (ก ำหนดใหเปลยนแปลงตำมอตรำเงนเฟอของคำใชจำยดำนสำธำรณสขในระยะยำว) และกำรเปลยนแปลงในจ ำนวนผมสทธไดรบสวสดกำร

4-47

แผนภมท 4.16 ผลกำรประมำณกำรภำระทำงกำรคลงจำกสวสดกำรคำรกษำพยำบำลพนกงำน อปท.

ปงบประมำณ 2555 - 2576

หมำยเหต :

1. ในกำรประมำณกำรในอนำคต ใชขอมลจ ำนวนพนกงำน อปท. จำกฐำนในป 2547 จำกนนใหเพมขนปละรอยละ 3.8 ตำมขอมลแรงงำนทท ำงำนในภำครำชกำร จำกส ำรวจภำวะกำรท ำงำนของประชำกร ของส ำนกงำนสถตแหงชำต ป 2554 และก ำหนดสดสวนกำรอำศยสทธตอพนกงำน อปท. เทำกบ 1.28 เพอหำจ ำนวนคนรบสทธรวมในป 2555

2. ก ำหนดใหสดสวนคนรบสทธรวมตอจ ำนวนประชำกรเทำกบสดสวนของป 2555 หรอเทำกบรอยละ 0.74 ตลอดกำรประมำณกำร

3. ก ำหนดสมมตฐำนอตรำเงนเฟอของคำรกษำพยำบำลเทำกบประมำณรอยละ 1.5 ตอป ตำมอตรำเงนเฟอของคำรกษำพยำบำลของขำรำชกำร ทมำ : ประมำณกำรโดยนกวจย

12,233

20,746

-

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

35,000

-

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

2555

2557

2559

2561

2563

2565

2567

2569

2571

2573

2575

บาท ลานบาท

สวสดการรกษาพยาบาล คาใชจายตอหว

4-48

4.2.5 สวสดการส าหรบพนกงานรฐวสาหกจ38

รฐวสำหกจทกแหงจะมสวสดกำรดำนกำรรกษำพยำบำลใหแกพนกงำนโดยสทธขนต ำจะเปนไปตำมประกำศคณะกรรมกำรแรงงำนรฐวสำหกจสมพนธ เรองมำตรฐำนขนต ำของสภำพกำรจำงงำนในรฐวสำหกจ และเรองหลกเกณฑกำรจำยคำรกษำพยำบำลกรณประสบอนตรำยหรอเจบปวย คำท ำศพกรณตำย อนมใชเนองจำกกำรท ำงำน คำชวยเหลอบตร และคำชวยเหลอกำรศกษำของบตร ซงสวสดกำรดำนกำรรกษำพยำบำลนนจะครอบคลมถงบคคลในครอบครวดวย (คสมรส บตร และบดำมำรดำ) ยกเวนรฐวสำหกจ 9 แหงทไมมสวสดกำรคำรกษำพยำบำลใหแกบดำมำรดำของพนกงำน ไดแก บจ. ธนำรกษพฒนำสนทรพย องคกำรสงเสรมกจกำรโคนมแหงประเทศไทย โรงพมพต ำรวจ บจ. สหโรงแรมไทยและกำรทองเทยว บมจ.กำรบนไทย บมจ.กรงไทย ธนำคำรเพอกำรเกษตรและสหกรณกำรเกษตร ธนำคำรอสลำมแหงประเทศไทย และบรรษทตลำดรองสนเชอทอยอำศย (ไมมสวสดกำรรกษำพยำบำลใหแกคสมรสและบตรดวย)

กำรเบกคำรกษำพยำบำลนน พนกงำนรฐวสำหกจจะสำมำรถเบกคำรกษำพยำบำลไดทงกำรรกษำในสถำนพยำบำลของรฐและสถำนพยำบำลของเอกชน ยกเวนรฐวสำหกจบำงแหงทสำมำรถเบกคำรกษำพยำบำลไดเฉพำะกำรเขำรกษำในสถำนพยำบำลของรฐเทำนน

กรณสถำนพยำบำลของรฐ กำรเบกคำ รกษำพยำบำลจะเปนไปตำมอตรำ ทกระทรวงกำรคลงก ำหนดตำมประกำศกระทรวงกำรคลง เรอง อตรำคำบรกำรสำธำรณสขเพอใชส ำหรบกำรเบกจำยคำรกษำพยำบำลในสถำนพยำบำลของทำงรำชกำร แตส ำหรบคำหองและคำอำหำรนนรฐวสำหกจสวนใหญจะสำมำรถเบกไดสงกวำประกำศกระทรวงกำรคลงฯ ซงก ำหนดใหเบกไดวนละ 300 - 600 บำท เปนวนละ 600 - 1,200 บำท ขนอยกบแตละรฐวสำหกจ และมรฐวสำหกจบำงแหงสำมำรถเบกไดเตมตำมจ ำนวนทจำยจรง

กรณสถำนพยำบำลเอกชน รฐวสำหกจสวนใหญจะก ำหนดใหพนกงำนสำมำรถเขำรบกำรรกษำจำกโรงพยำบำลของเอกชนและเบกคำรกษำพยำบำลไดในวงเงนทก ำหนดไว ซงจะแตกตำงกนไปตำมแตรฐวสำหกจ ยกเวนรฐวสำหกจบำงแหงเทำนนทใหสทธกำรเบกคำรกษำพยำบำลกรณสถำนพยำบำลของเอกชนเทำกบสทธของขำรำชกำร คอ จะสำมำรถเบกคำรกษำพยำบำลทเกดจำกกำรเขำรกษำในโรงพยำบำลของเอกชนไดเฉพำะกรณทประสบอบตเหต อบตภย หรอม

38 กำรศกษำครงน ไดมกำรเกบขอมลจำกกำรสงแบบสอบถำมไปยงรฐวสำหกจจ ำนวน 56 แหง (ไมรวม บจ.ไทยเดนเรอทะเล ทอยระหวำงกำรช ำระบญช) และ มรฐวสำหกจทตอบแบบสอบถำมกลบมำจ ำนวน 55 แหง

4-49

ควำมจ ำเปนรบดวน ซงหำกไมไดรบกำรรกษำพยำบำลในทนททนใดอำจเปนอนตรำยตอชวต และสำมำรถเบกคำรกษำนอกเหนอจำกคำหองคำอำหำร อปกรณ และอวยวะเทยม (อตรำตำมทกระทรวงกำรคลงก ำหนด) ไดเพยงครงหนงของทจำยไปแตไมเกน 3,000 บำท

อยำงไรกด มรฐวสำหกจบำงแหงทมสวสดกำรรกษำพยำบำลทแตกตำงจำกสวนใหญ ไดแก (1) บมจ. ปตท โดยหำกเปนพนกงำนทบรรจกอนป 2544 สำมำรถเบกคำรกษำพยำบำลไดตำมสทธทจำยจรง แตหำกเปนพนกงำนทบรรจหลงป 2544 จะเปลยนเปนระบบประกนสขภำพแทน และ (2) ธนำคำรอสลำมแหงประเทศไทย ซงนอกเหนอจำกกำรเบกคำรกษำพยำบำลตำมเกณฑของกระทรวงกำรคลงแลว ยงไดซอประกนสขภำพกลมใหพนกงำนเพมเตมดวย

นอกจำกน รฐวสำหกจบำงแหงยงใหสทธพนกงำนทเกษยณอำยแลวสำมำรถเบกคำรกษำพยำบำลไดตำมสทธทก ำหนดไวดวย

จำกขอมลทไดรบจำกรฐวสำหกจ จะพบวำตงแตป 2550 – 2554 รฐวสำหกจมคำใชจำยรวมส ำหรบสวสดกำรดำนกำรรกษำพยำบำล ดงน

ตารางท 4.16 คำใชจำยสวสดกำรดำนกำรรกษำพยำบำลของรฐวสำหกจ ป 2550 – 2554

หนวย : ลำนบำท ป 2550 2551 2552 2553 2554

คำใชจำยดำนกำรรกษำพยำบำล 4,253 4,750 5,061 5,229 5,228 อตราเพม (รอยละ) 11.67 6.54 3.31 (0.01) แยกตำมสำขำ 1) ดำนกำรเกษตร 240 279 321 290 186 2) ดำนกำรอตสำหกรรม 248 279 289 300 326 3) ดำนกำรคมนำคม ขนสง และสอสำร 2,226 2,568 2,654 2,697 2,638 4) ดำนกำรพำณชยและทองเทยว 48 58 65 52 67 5) ดำนกำรวทยำศำสตร เทคโนโลย พลงงำน และสงแวดลอม

1,929 1,998 2,155 2,305 2,362

6) ดำนกำรบรกำรสงคม 346 372 385 387 369 7) ดำนกำรธนำคำรและสถำบนกำรเงน 681 753 823 891 934 หมำยเหต : เปนขอมลจำกรฐวสำหกจเพยง 55 แหงเทำนน (ไมรวมองคกำรตลำดเพอกำรเกษตร และ บจ.ไทยเดนเรอทะเล) ทมำ : ประมวลผลจำกแบบสอบถำมของผวจย ซงรวบรวมจำกรฐวสำหกจ 55 แหง

4-50

จำกตำรำงขำงตนพบวำ ในชวงป 2550 – 2553 คำใชจำยในดำนกำรรกษำพยำบำลของรฐวสำหกจมกำรขยำยตวมำโดยตลอดแตเปนกำรขยำยตวในอตรำทชะลอตวลง และในป 2554 คำใชจำยดำนรกษำพยำบำลของรฐวสำหกจจะคงอยในระดบเดยวกบป 2553 ซงจะพบวำ ทศทำง กำรขยำยตวของคำรกษำพยำบำลของพนกงำนรฐวสำหกจนนจะมทศทำงเดยวกบคำรกษำพยำบำลของขำรำชกำร ซงจำกขอมลทไดรบจำกแบบสอบถำม (รำยละเอยดตำมภำคผนวกท 2) จะสรปไดวำ หำกพนกงำนรฐวสำหกจเขำรบกำรรกษำในสถำนพยำบำลของรฐบำล จะสำมำรถเบกคำรกษำพยำบำลไดตำมจ ำนวนทจำยจรง หรอขนต ำสดเทำกบสทธของขำรำชกำร แตหำกเขำรบกำรรกษำในสถำนพยำบำลเอกชนจะสำมำรถเบกคำรกษำไดตำมจ ำนวนทก ำหนดไวมเพยงรฐวสำหกจเพยงสวนนอยเทำนนทจะสำมำรถเบกไดเตมตำมจ ำนวนทจำยจรง จงท ำใหพนกงำนรฐวสำหกจโดยสวนใหญจะเขำรบกำรรกษำพยำบำลในสถำนพยำบำลของรฐหรอสถำนพยำบำลของตนเอง39

ส ำหรบทศทำงของคำใชจำยสวสดกำรรกษำพยำบำลของขำรำชกำรทมกำรขยำยตวทลดลงนน เนองจำกภำครฐไดมกำรปรบปรงและปฏรประบบสวสดกำรรกษำพยำบำลขำรำชกำร เพอลดภำระทำงกำรคลง เชน กำรน ำระบบกำรวนจฉยโรครวม (Diagnosis Related Groups หรอ DRGs) ส ำหรบกำรจำยคำรกษำพยำบำลผปวยในซงสวนใหญเปนโรคทมอำกำรซบซอนและ มคำใชจำยในกำรรกษำพยำบำลทสง รวมไปถงกำรปรบปรงบญชยำหลกเพอลดกำรใชยำน ำเขำจำกตำงประเทศทมรำคำแพง เปนตน รวมทงรฐบำลไดเพมเงนอดหนนอตรำเหมำจำยรำยหวในระบบหลกประกนสขภำพถวนหนำ (Universal Health Care: UC) สงขน จงคำดวำท ำใหกำรอดหนนไขวขำมระบบ (Cross financing)40 ลดลง

เมอพจำรณำคำใชจำยสวสดกำรดำนรกษำพยำบำลแยกตำมสำขำของรฐวสำหกจจะพบวำ สำขำทมคำใชจำยสงเปน 3 อนดบแรก ไดแก สำขำกำรคมนำคม ขนสง และสอสำร สำขำวทยำศำสตร เทคโนโลย พลงงำน และสงแวดลอม และสำขำกำรธนำคำรและสถำบนกำรเงน ตำมล ำดบ แตหำกพจำรณำคำใชจำยเฉลยตอหวตอปแลว รฐวสำหกจสำขำอตสำหกรรมจะมคำใชจำยสงทสดเปนอนดบแรก รองลงมำไดแก สำขำกำรวทยำศำสตรฯ และสำขำกำรเกษตร ตำมล ำดบ และหำกพจำรณำคำใชจำยแยกตำมรำยรฐวสำหกจจะพบวำ รฐวสำหกจทมคำใชจำยรวมสงสด 5 อนดบแรก ไดแก กำรไฟฟำสวนภมภำค กำรไฟฟำฝำยผลตแหงประเทศไทย กำรรถไฟแหง

39 รฐวสำหกจทมสถำนพยำบำลเปนของตนเอง เชน กำรรถไฟแหงประเทศไทย องคกำรขนสงมวลชนกรงเทพ บมจ.ทำอำกำศยำนไทย ส ำนกงำนสลำกกนแบงรฐบำล กำรไฟฟำนครหลวง กำรไฟฟำฝำยผลตแหงประเทศไทย โรงงำนยำสบ เปนตน 40 Cross Financing คอ กำรทสถำนพยำบำลของรฐเรยกเกบเงนคำรกษำพยำบำลขำรำชกำรและผอำศยสทธมำกเกนจรงเพอน ำเงนไปอดหนนกำรรกษำผปวยในระบบหลกประกนสขภำพถวนหนำ (วโรจน ณ ระนอง 2548 : 3; see also Hsiao and Heller 2006: 22)

4-51

ประเทศไทย บมจ.ทโอท และกำรไฟฟำนครหลวง ตำมล ำดบ แตหำกพจำรณำคำใชจำยเฉลยตอหวตอป รฐวสำหกจทมคำใชจำยตอหวสงทสด 5 อนดบแรก ไดแก บมจ.ปตท. ส ำนกงำนกองทนสงเครำะหกำรท ำสวนยำง โรงงำนยำสบ กำรทำเรอแหงประเทศไทย และกำรนคมอตสำหกรรมแหงประเทศไทย ตำมล ำดบ ภาระคาใชจายสวสดการดานการรกษาพยาบาล กำรประมำณกำรคำใชจำยสวสดกำรดำนกำรรกษำพยำบำลนน จะประมำณกำรจ ำนวนพนกงำนรฐวสำหกจและผอำศยสทธในแตละปคณกบประมำณกำรรำยจำยเฉลยตอหว โดยในสวนของจ ำนวนพนกงำนและผอำศยสทธจะประมำณกำรจำกสดสวนของพนกงำนรฐวสำหกจในป 255441 รวมกบจ ำนวนผอำศยสทธซงก ำหนดใหสดสวนเทำกบ 1.2842 แลวน ำไปเทยบกบจ ำนวนประชำกรชวงอำย 0 - 100 ป โดยจำกกำรประมำณกำรจะพบวำจ ำนวนพนกงำนรฐวสำหกจจะลดลงตำมโครงสรำงประชำกรชวงอำย 20 - 60 ป แตจ ำนวนและสดสวนของผอำศยสทธจะเพมสงขน ซงเปนไปตำมโครงสรำงประชำกรชวงอำย 0 - 19 ป และ 61 - 100 ป ทมจ ำนวนเพมสงขน

แผนภมท 4.17 ประมำณกำรพนกงำนและลกจำงรฐวสำหกจ และผอำศยสทธ

643,658

649,929

706,800

580,000

600,000

620,000

640,000

660,000

680,000

700,000

720,000

� า ป า

ทมำ : ประมำณกำรโดยนกวจย

41 ขอมลจำกเอกสำรงบประมำณ 42 เทยบเคยงกบสดสวนผอำศยสทธของขำรำชกำร

4-52

ส ำหรบกำรประมำณกำรคำใชจำยสวสดกำรดำนรกษำพยำบำลตอหวนน จะใชขอมลป 2554 เปนฐำน แลวใหคำใชจำยตอหวมอตรำกำรขยำยตวตำมอตรำเงนเฟอของภำคกำรรกษำพยำบำล43 จำกกำรประมำณกำรคำใชจำยดำนกำรรกษำพยำบำลในชวงป 2555 – 2576 จะพบวำภำระของรฐวสำหกจจะเพมสงขนจำกจ ำนวน 7,078 ลำนบำท ในป 2555 เปนจ ำนวน 10,554 ลำนบำท ในป 2576 โดยในชวง 20 ป มอตรำเพมเฉลยรอยละ 2.0 ตอป

แผนภมท 4.18 ประมำณกำรคำใชจำยสวสดกำรดำนกำรรกษำพยำบำลของรฐวสำหกจ

6,892 7,078

10,554 10,708

10,890

14,932

-

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

12,000

14,000

16,000

-

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

12,000

14,000

า า า

� า าย า าพยา า

ทมำ : ประมำณกำรโดยนกวจย

4.3 รายจายสวสดการชราภาพ 4.3.1 สวสดการส าหรบประชาชนทวไป (1) เบยยงชพผสงอาย ในป พ.ศ. 2535 กรมประชำสงเครำะห กระทรวงมหำดไทย ไดมอบหมำยใหก ำนน ผใหญบำน ส ำรวจจ ำนวนผสงอำย44ภำยในหมบำนเพอใหเงนสงเครำะห แตมผสงอำยไดรบ

43 ค ำนวณโดยกำรหำสดสวนระหวำงอตรำเงนเฟอภำคกำรรกษำพยำบำลกบอตรำเงนเฟอทวไปเฉลยป 2543 – 2554 แลวคณดวยประมำณกำรอตรำเงนเฟอทวไปป 2555 - 2576

4-53

กำรสงเครำะหเบยยงชพไมมำกนก ตอมำเมอพระรำชบญญตผสงอำย พ.ศ. 2546 มผลใชบงคบ บทบญญตมำตรำ 11 บญญตวำ ผสงอำยมสทธไดรบกำรคมครอง สงเสรมและสนบสนน กำรสงเครำะหเบยยงชพตำมควำมจ ำเปนอยำงทวถงและเปนธรรม โดยในชวงแรกไดมกำรจำยเงนใหแกผสงอำยตำมหลกเกณฑทก ำหนด จ ำนวน 300 บำทตอเดอน ซงเมอมกำรกระจำยอ ำนำจกำรปกครอง องคกรปกครองสวนทองถนมหนำทส ำรวจ จดท ำ และจดล ำดบรำยชอผสงอำยตำมหลกเกณฑทวำ ตองมภมล ำเนำอยในเขตพนทองคกรปกครองสวนทองถน มรำยไดไมเพยงพอแกกำรยงชพ หรอถกทอดทง หรอขำดผอปกำระเลยงด หรอไมสำมำรถประกอบอำชพเลยงตวเองได โดยปฏบตตำมระเบยบกระทรวงมหำดไทยวำดวยกำรจำยเงนสงเครำะหเพอกำรยงชพขององคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2548 ท งน วธกำรพจำรณำวำผใดมสทธไดรบเงน ใหทองถนจดท ำรำยชอเสนอผบรหำรองคกรปกครองสวนทองถน และประกำศรำยชอผมสทธใหทรำบ หำกผใดมสทธ สำมำรถขอรบเงนไดดวยตนเองหรอกำรโอนเขำบญชในอตรำทเพมเปนเงน 500 บำทตอคนตอเดอน ตอมำรฐบำลนำยอภสทธ เวชชำชวะ ซงไดแถลงนโยบำยตอรฐบำลเมอวนท 30 ธนวำคม 2551 โดยมนโยบำยเรงดวนทจะเรมด ำเนนกำรในปแรก ขอ 1.2.4 คอกำรสรำงหลกประกนรำยไดแกผสงอำยทมรำยไดไมเพยงพอแกกำรยงชพ หรอไมสำมำรถประกอบอำชพเลยงตนเองได โดยจดสรรเงนเบยยงชพแกผสงอำยทมอำย 60 ปขนไป ทแสดงควำมจ ำนงโดยกำรขนทะเบยนขอรบกำรสงเครำะห นอกจำกน นโยบำยดงกลำวยงเปนไปตำมรฐธรรมนญแหงรำชอำณำจกรไทย พทธศกรำช 2550 มำตรำ 53 ซงบญญตวำ “บคคลซงมอำยเกนหกสบปบรบรณและไมมรำยไดเพยงพอแกกำรยงชพ มสทธไดรบสวสดกำร สงอ ำนวยควำมสะดวกอนเปนสำธำรณะอยำงสมศกดศร และควำมชวยเหลอทเหมำะสมจำกรฐ” รวมทงยงเปนไปตำมหลกกำรและเหตผลตำมพระรำชบญญตผสงอำย พ.ศ. 2546 เพอใหกำรด ำเนนกำรเกยวกบกำรคมครอง กำรสงเสรมและกำรสนบสนนตอสทธประโยชนของผ สงอำยเปนไปอยำงมประสทธภำพ และสอดคลองกบบทบญญตของรฐธรรมนญแหงรำชอำณำจกรไทย ส ำหรบเงนเบยยงชพผสงอำย ไดเรมจดสรรขนในเดอนเมษำยน 2552 โดยหนวยงำนปฏบตซงเปนหนวยงำนทมภำรกจหลกทตองด ำเนนกำรขนทะเบยน จะจำยเบยยงชพผสงอำยใหกบผสงอำยทมำขนทะเบยน ตำมระเบยบคณะกรรมกำรผสงอำยแหงชำตวำดวยหลกเกณฑกำรจำยเงนเบยยงชพผสงอำย พ.ศ. 2552 โดยคณสมบตของผทมสทธไดรบเงนเบยยงชพ

44 ผสงอำยตำมควำมหมำยขององคกรสหประชำชำตและส ำนกงำนสถตแหงชำต หมำยถง บคคลทมอำยตงแต 60 ปขนไป สวนคนชรำ เปนค ำทถอเอำลกษณะทำงกำยภำพเปนหลกในกำรเรยก

4-54

ผสงอำย จะตองมสญชำตไทย อำยหกสบปบรบรณขนไป ตองไมเปนผไดรบสวสดกำรหรอสทธประโยชนอนใดจำกหนวยงำนของรฐ รฐวสำหกจ หรอองคกรปกครองสวนทองถน ไดแก ผรบเงนบ ำนำญ ผรบเบยยงชพตำมระเบยบของกระทรวงมหำดไทย หรอกรงเทพมหำนคร ผสงอำยทอยในสถำนสงเครำะหของรฐหรอองคกรปกครองสวนทองถน ผทไดรบเงนเดอน คำตอบแทน รำยไดประจ ำ หรอผลประโยชนตอบแทนอยำงอนทรฐหรอองคกรปกครองสวนทองถนจดใหเปนประจ ำ ทงน ผสงอำยทมคณสมบตตำมหลกเกณฑกำรจำยเงนเบยยงชพผสงอำย พ.ศ. 2522 สำมำรถขอรบเงนไดดวยตนเองหรอกำรโอนเขำบญชในอตรำ 500 บำทตอคนตอเดอน

หลงจำกกำรเปลยนแปลงทำงกำรเมองในชวงกลำงป 2554 คณะรฐมนตรภำยใตกำรน ำของรฐบำลนำงสำวยงลกษณ ชนวตร นำยกรฐมนตร ไดมมตเมอวนท 18 ตลำคม 2554 เหนชอบกำรก ำหนดอตรำเบยยงชพรำยเดอนแบบขนบนไดส ำหรบผสงอำยตำมทกระทรวงมหำดไทยเสนอ โดยผสงอำยทมอำย 60 – 69 ป จะไดรบเบยยงชพรำยเดอน 600 บำท อำย 70 – 79 จะไดรบ 700 บำท อำย 80 – 89 จะไดรบ 800 บำท และอำย 90 ปขนไป จะไดรบ 1,000 บำท ท งน ต งแตงบประมำณรำยจำยประจ ำปงบประมำณ พ.ศ. 2555 เปนตนไป

ภาระทางการคลงเบยยงชพผสงอาย ตงแตรฐบำลไดประกำศใหกำรสรำงหลกประกนใหแกผสงอำยเปนนโยบำยรฐบำล รฐบำลไดจดสรรงบประมำณต งแตปงบประมำณ พ.ศ. 2553 – 2556 รวมเปนเงนจ ำนวน 165,517.8224 ลำนบำท โดยงบประมำณเบยยงชพทจดสรรใหกบผสงอำยทมแนวโนมเพมขนทกปแสดงใหเหนวำ กำรประชำสมพนธในสวนของกำรใหผสงอำยมำลงทะเบยนเพอรบเบยยงชพมควำมครอบคลมและทวถงมำกยงขน หรออกนยหนงอำจแสดงใหเหนวำ ประชำกรผสงอำยมแนวโนมเพมขนมำก

ตารางท 4.17 ภำพรวม คำใชจำยในกำรสนบสนนกำรสงเครำะหเบยยงชพผสงอำยปงบประมำณ พ.ศ. 2553 – 2556

หนวย: ลำนบำท ปงบประมาณ วงเงนงบประมาณ

2553 20,319,398,400 2554 32,923,958,000 2555 53,567,422,800 2556 58,707,043,200

ทมำ : เอกสำรงบประมำณ ฉบบท 4 งบประมำณรำยจำยประจ ำปงบประมำณ พ.ศ. 2553 - 2556

4-55

แผนภมท 4.19 คำใชจำยในกำรสนบสนนกำรสงเครำะหเบยยงชพผสงอำยปงบประมำณ พ.ศ. 2553 – 2556

ทมำ : เอกสำรงบประมำณ ฉบบท 4 งบประมำณรำยจำยประจ ำปงบประมำณ พ.ศ. 2553 - 2556

ประมาณการภาระการคลง จำกขอมลกำรจดสรรงบประมำณเบยยงชพผสงอำยทเพมสงขน สำมำรถเกดขนไดจำกทง 2 กรณคอ หนวยปฏบตทมหนำทจำยเบยยงชพใหกบผสงอำยมกำรพฒนำกำรประชำสมพนธกำรลงทะเบยนผสงอำยทมสทธรบเบยยงชพใหเขำถงกลมเปำหมำยไดอยำงครอบคลมและทวถงมำกยงขน และกำรปรบเปลยนโครงสรำงเขำสสงคมผสงอำยของประเทศไทย ในสวนของกำรประชำสมพนธกำรลงทะเบยนผสงอำยทมสทธรบเบย ยงชพนน ควรพฒนำ กำรประชำสมพนธใหครอบคลมถงกำรแจงตำยในกรณทผสงอำยทมสทธรบเบยยงชพไดเสยชวตลง เนองจำกถำกำรปรบปรงฐำนขอมลของผสงอำยทมสทธรบเบยยงชพไมเปนปจจบน อนจะสงผลกระทบตอกำรจดสรรงบประมำณในกำรลงทนของประเทศดวย

20,319.40 32,923.96

53,567.42 58,707.04

0.00

20,000.00

40,000.00

60,000.00

80,000.00

2553 2554 2555 2556

วงเงน

(ลานบาท)

ปงบประมาณ

4-56

ตารางท 4.18 จ ำนวนประชำกรสงอำย ป พ.ศ. 2553 - 2576

หนวย: คน

ป อาย

60-69 70-79 80-89 90 ปขนไป รวม

2553 4,436,892 2,550,443 934,200 140,133 8,061,669

2554 4,647,938 2,610,727 981,501 153,640 8,393,805

2555 4,865,556 2,678,519 1,050,420 165,735 8,760,230

2556 5,150,175 2,702,657 1,106,394 184,590 9,143,816

2557 5,388,552 2,759,630 1,170,612 200,489 9,519,284

2558 5,733,960 2,800,539 1,222,437 219,673 9,976,609

2559 6,057,449 2,865,133 1,279,144 245,803 10,447,528

2560 6,333,435 2,963,074 1,332,893 266,804 10,896,205

2561 6,594,937 3,065,286 1,383,623 299,088 11,342,933

2562 6,878,614 3,207,973 1,438,049 322,869 11,847,505

2563 7,155,690 3,387,957 1,476,424 347,137 12,367,209

2564 7,420,870 3,560,722 1,516,663 366,973 12,865,228

2565 7,685,989 3,742,359 1,565,644 396,411 13,390,403

2566 7,938,704 3,969,539 1,585,210 420,926 13,914,378

2567 8,248,678 4,162,426 1,628,158 448,482 14,487,744

2568 8,470,134 4,438,403 1,659,374 470,832 15,038,743

2569 8,653,098 4,699,494 1,709,075 497,733 15,559,401

2570 8,855,855 4,922,851 1,780,131 521,946 16,080,782

2571 9,091,144 5,134,478 1,855,516 548,022 16,629,161

2572 9,222,517 5,369,500 1,957,405 573,988 17,123,410

2573 9,335,286 5,601,370 2,082,175 593,383 17,612,213

2574 9,473,030 5,820,089 2,200,991 613,193 18,107,303

2575 9,553,964 6,042,043 2,328,325 640,409 18,564,741

2576 9,583,306 6,254,652 2,481,085 651,963 18,971,006 ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

4-57

แผนภมท 4.20 จ ำนวนประชำกรสงอำย ป พ.ศ. 2553 – 2576

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

จำกขอมลแสดงประชำกรสงอำย ป พ.ศ. 2553 – 2576 จะเหนไดวำ ประชำกรผสงอำยของประเทศไทยมแนวโนมเพมสงขนอยำงตอเนอง

แผนภมท 4.21 ประมำณกำรคำใชจำยในกำรสนบสนนเบยยงชพสงอำย ป พ.ศ. 2557 – 2576

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

-

5,000,000

10,000,000

15,000,000

20,000,000

2553 2555 2557 2559 2561 2563 2565 2567 2569 2571 2573 2575

จ านว

น (คน)

ปงบประมาณ

60-69 70-79 80-89 90 ปขนไป รวม (60 ปขนไป)

0.00

100,000.00

200,000.00

300,000.00

2557 2559 2561 2563 2565 2567 2569 2571 2573 2575

วงเงน

(ลานบาท)

ปงบประมาณ

60-69 70-79 80-89 90 ปขนไป รวม (60 ปขนไป)

4-58

เมอน ำขอมลแสดงประชำกรสงอำยทไดมำค ำนวณประมำณกำรคำใชจำย ทรฐบำลจะตองใหกำรสนบสนนเบยยงชพแกผสงอำยในชวงป พ.ศ. 2557 – 2576 โดยไดมกำรประมำณกำรคำควำมคลำดเคลอนในกำรลงทะเบยนของจ ำนวนประชำกรสงอำยไวทรอยละ 3 นนคอ ถำมประชำกรสงอำย จ ำนวน 100 คน อำจจะมจ ำนวนประชำกรสงอำยมำลงทะเบยนเพยง 97 คน อนอำจจะเกดจำกสำเหตหลำยปจจย เชน กำรประชำสมพนธกำรลงทะเบยนผสงอำยทมสทธรบเบยยงชพของหนวยปฏบตทมหนำทจำยเบยยงชพใหกบผสงอำยยงไมเขำถงกลมเปำหมำยไดอยำงครอบคลมและทวถง หรออำจเกดจำกกำรทผสงอำยรบทรำบกำรประชำสมพนธ แตตงใจไมมำลงทะเบยน หรออน ๆ นอกจำกนตำมสถตเดมทผำนมำ รฐบำลจะมกำรปรบเพมคำเบยยงชพตำมวำระของรฐบำล นนคอ สมยรฐบำลภำยใตกำรน ำของนำยอภสทธฯ ไดมกำรสนบสนนคำเบยยงชพคนชรำ จ ำนวน 500 บำท ใหแกผมอำย 60 ปขนไปทมำลงทะเบยนทกคน และเมอมำถงรฐบำลภำยใตกำรน ำของนำงสำวยงลกษณฯ ไดมกำรปรบเบยยงชพคนชรำเปนลกษณะขนบนได อยระหวำง 600 – 1,000 บำท ดงนน ในกำรประมำณกำรจงไดก ำหนดปรบเพมเบยยงชพตำมวำระของรฐบำล โดยตงอยบนขอสมมตพนฐำนทวำ รฐบำลอยครบวำระตำมก ำหนด 4 ป นนคอ ปรบขน 100 บำททก ๆ 4 ป เนองจำกกำรเปลยนผำนรฐบำลจำกนำยอภสทธฯ มำสนำงสำวยงลกษณฯ ไดมกำรปรบเบยเพมขน 100 บำท และยงคงลกษณะเปนขนบนไดตำมนโยบำยของรฐบำลชดปจจบน จำกกำรพจำรณำตวเลขประมำณกำรคำใชจำยในกำรสนบสนนเบยยงชพผสงอำยระหวำงป พ.ศ. 2557 – 2576 พบวำ ตวเลขประมำณกำรคำใชจำยดงกลำวมแนวโนมเพมสงขนอยำงตอเนอง ซงสอดคลองกนกบจ ำนวนประชำกรสงอำยในชวงป พ.ศ. 2557 – 2576 ทเพมสงขน ปจจยทสนบสนนใหจ ำนวนประชำกรสงอำยมแนวโนมเพมสงขนนน อำจมำจำกหลำยปจจย ไดแก ควำมกำวหนำทำงกำรแพทย กำรทประชำกรหนมำบรโภคอำหำรทมประโยชนมำกขน หรอกำรใหควำมส ำคญแกกำรออกก ำลงเพอสรำงเสรมสขภำพมำกขน เปนตน กรณทกำรเพมสงขนของกำรจดสรรเบยยงชพผสงเกดจำกแนวโนมกำรเพมขนของประชำกรผสงอำยจะเปนสญญำณเตอนวำ ประเทศไทยก ำลงปรบเปลยนโครงสรำงเขำสสงคมผสงอำย ซงตวเลขกำรเพมขนดงกลำวน แสดงใหเหนถงแนวโนมกำรเพมขนของภำระกำรจดสรรงบประมำณเบยยงชพใหกบผสงอำยในอนำคต ตลอดจนเปนกำรเตอนใหรฐบำลและทกภำคสวนตระหนกถงกำรเตรยมกำรเพอรองรบกำรปรบเปลยนโครงสรำงดงกลำวของประเทศไทย

4-59

(2) สวสดการดานชราภาพอนทด าเนนการโดยองคกรปกครองสวนทองถน นอกจำกกำรด ำเนนโครงกำรหลกประกนรำยไดผสงอำยแลว สวสดกำรดำน

ชรำภำพอน ๆ ทองคกรปกครองสวนทองถนไดรบเงนอดหนนจำกรฐบำลคอ กำรด ำเนนกำรเกยวกบกำรบรหำรจดกำรสถำนสงเครำะหคนชรำในพนท ซงมจ ำนวนคอนขำงนอยในแตละป โดยมจ ำนวนเงนเฉลยในชวงปงบประมำณ 2553 – 2555 เทำกบ 92 ลำนบำทตอป

ส ำหรบกำรด ำเนนโครงกำรในสวนท อปท. ไดรเรมขนมำ จำกแบบสอบถำม

พบวำมจ ำนวนนอยมำกหรอไมมเลยในบำงพนท ในขณะทโครงกำรทมกำรด ำเนนกำรอยมกเปนไปในรปแบบของโครงกำรขนำดเลก และเปนกำรใหควำมชวยเหลอในดำนอน ๆ ทไมใชตวเงน เชน โครงกำรเตรยมตวเขำสวยผสงอำย ของจงหวดล ำปำงและฉะเชงเทรำ ทเปนกำรเตรยมควำมพรอมใหกบคนชรำในดำนกำรอบรมเรองกำรวำงแผนกำรใชชวต เปนตน ดงนน จงไมไดท ำกำรประมำณกำรภำระทำงกำรคลงทจะเกดขนจำกสวสดกำรในดำนนไวในกำรศกษำ 4.3.2 สวสดการส าหรบลกจางโครงการประกนสงคม (กองทนประกนสงคม 2 กรณ)

ส ำหรบกองทนประกนสงคม 2 กรณ อนไดแกกรณสงเครำะหบตรและชรำภำพ ไดเรม

บงคบใชเมอวนท 1 เมษำยน พ.ศ. 2542 โดยไดรวมสทธประโยชนทงสน 2 กรณ ไดแก กรณสงเครำะหบตร และกรณชรำภำพ เพอเปนกำรบรรเทำภำระในกำรเลยงดบตรของผประกนตน และเปนกำรออมผกพนแบบบงคบ (Compulsory Saving) ตองกำรใหผเกษยณอำยมรำยไดไวใชจำยยำมหลงเกษยณอำย โดยจำยประโยชนทดแทนทงในรปบ ำเหนจ ชรำภำพ (รบเปนเงนกอนครงเดยว) และบ ำนำญชรำภำพ (รบเปนรำยเดอนจนถงแกกรรม) โดยสมำชกกองทนจะไดรบผลประโยชนจำกกองทนเมอเกษยณอำยก ำหนดท 55 ป โดยมรำยละเอยดของสทธประโยชน ดงน

1) กรณสงเคราะหบตร ผประกนตนตองมกำรจำยเงนสมทบในสวนของกรณสงเครำะหบตรมำแลวไมนอยกวำ 12 เดอน ภำยในระยะเวลำ 36 เดอน กอนเดอนทมสทธไดรบประโยชนทดแทน โดยจะไดรบเงนสงเครำะหบตรเหมำจำยรำยเดอน เดอนละ 400 บำทตอบตร ทชอบดวยกฎหมำยหนงคนซงมอำยไมเกน 6 ปบรบรณ ไดรบครำวละไมเกน 2 คน

2) กรณชราภาพ แบงออกเปนกรณบ ำเหนจชรำภำพ และบ ำนำญชรำภำพ โดยมรำยละเอยด ดงน

4-60

2.1) บ าเหนจชราภาพ เงอนไขกำรเกดสทธกรณบ ำเหนจชรำภำพ: 1. จำยเงนสมทบไมครบ 180 เดอน 2. ควำมเปนผประกนตนสนสดลง 3. มอำยครบ 55 ปบรบรณ หรอเปนผทพพลภำพ หรอถงแกควำมตำย ประโยชนทดแทนกรณบ ำเหนจชรำภำพ: 1. กรณทมกำรจำยเงนสมทบต ำกวำ 12 เดอน ไดรบเงนบ ำเหนจชรำภำพ

เทำกบจ ำนวนเงนสมทบทผประกนตนจำยเงนสมทบ เพอกำรจำยประโยชนทดแทนในกรณสงเครำะหบตรและกรณชรำภำพ

2. กรณทมกำรจำยเงนสมทบตงแต 12 เดอนขนไป ไดรบเงนบ ำเหนจชรำภำพ เทำกบจ ำนวนเงนสมทบทผประกนตนและนำยจำงจำยเงนสมทบ เพอกำรจำยประโยชนทดแทนในกรณสงเครำะหบตรและกรณชรำภำพ พรอมผลประโยชนตอบแทน ตำมทส ำนกงำนประกนสงคมประกำศก ำหนด

3. กรณผรบเงนบ ำนำญชรำภำพถงแกควำมตำยภำยใน 60 เดอน นบแตเดอนทมสทธไดรบเงนบ ำนำญชรำภำพใหจำยเงนบ ำเหนจชรำภำพจ ำนวน 10 เทำของเงนบ ำนำญชรำภำพรำยเดอนทไดรบครำวสดทำยกอนถงแกควำมตำย

2.2) บ านาญชราภาพ เงอนไขกำรเกดสทธกรณบ ำนำญชรำภำพ: 1. จำยเงนสมทบมำแลวไมนอยกวำ 180 เดอนไมวำระยะเวลำ 180 เดอน

จะตดตอกนหรอไมกตำม 2. มอำยครบ 55 ปบรบรณ 3. ควำมเปนผประกนตนสนสดลง ประโยชนทดแทนกรณบ ำนำญชรำภำพ: 1. กรณจำยเงนสมทบมำแลว ไมนอยกวำ 180 เดอน มสทธไดรบเงน

บ ำนำญชรำภำพเปนรำยเดอนในอตรำรอยละ 20 ของคำจำงเฉลย 60 เดอนสดทำยทใชเปนฐำนในกำรค ำนวณเงนสมทบกอนควำมเปนผประกนตนสนสดลง

2. กรณทมกำรจำยเงนสมทบเกน 180 เดอน ใหปรบเพมอตรำบ ำนำญชรำภำพตำมขอ 1 ขนอกในอตรำรอยละ 1.5 ตอระยะเวลำกำรจำยเงนสมทบทก 12 เดอน ส ำหรบระยะเวลำทจำยเงนสมทบเกนกวำ 180 เดอน

4-61

ผลประโยชนทดแทนกรณบ ำนำญชรำภำพ อำจแสดงไดตำมสตรกำรค ำนวณดงน

เงนบ ำนำญ = คำจำงเฉลย 60 เดอนสดทำย x (20 + (จ ำนวนปทมกำรจำยเงนสมทบ x 1.5)) 100

หมำยเหต: จ ำนวนปทมกำรจำยเงนสมทบจะตองไมนอยกวำ 180 เดอน หรอ 1 ป ครง ส ำหรบกำรเกบเงนสมทบ กองทนประกนสงคมไดก ำหนดใหมกำรจำยเงนสมทบส ำหรบกองทน 2 กรณโดยนำยจำงและลกจำงจำยในอตรำรอยละ 3 ของคำจำง และรฐบำลจำยสมทบใหในอตรำรอยละ 1.5 ของคำจำง แตก ำหนดฐำนทน ำมำค ำนวณเงนเดอนไมเกน 15,000 บำท ภาระทางการคลงกองทนประกนสงคม 2 กรณ ภำระทำงกำรคลงของรฐบำลส ำหรบกองทนประกนสงคม 2 กรณ สำมำรถแบงไดเปน 2 สวน ไดแก ภำระทำงกำรคลงโดยตรง (Direct Liability) หรอภำระทำงกำรคลงทรฐบำลจะตองจำยเงนสมทบใหกบลกจำงเปนประจ ำทกเดอน และภำระผกพนทำงกำรคลง (Contingent Liability) หรอภำระทำงกำรคลงทอำจจะเกดขนในอนำคตจำกกำรค ำประกนกำรจำยผลประโยชนทดแทนใหแกผประกนตนของกองทนประกนสงคมเมอกองทนฯ มเงนกองทนไมเพยงพอในกำรจำยผลประโยชนทดแทน ซงก ำหนดไวในกฎหมำยประกนสงคม

ภำระทำงกำรคลงโดยตรง ในปจจบนจะมำจำกกำรจำยเงนสมทบในอตรำรอยละ 1 ของคำจำง ทงน

ในชวงทผำนมำ ส ำนกงำนประกนสงคมไดขอตงงบประมำณเปนจ ำนวนรวม โดยไมมกำรแยกภำระของรฐบำลทจะตองจำยสมทบใหกองทนประกนสงคมเปนกรณ โดยหำกน ำงบประมำณทไดรบในแตละปมำค ำนวณแยกเปนภำระเงนสมทบส ำหรบกองทนประกนสงคมกรณตำงๆ ตำมสดสวนกำรจำยเงนสมทบของรฐบำล จะสำมำรถแบงไดดงน

4-62

ตารางท 4.19 งบประมำณของกองทนประกนสงคม ปงบประมำณ 2546 – 2556

หนวย: ลำนบำท

ปงบประมำณ งบประมำณทไดรบ 4 กรณ 2 กรณ กรณวำงงำน

2546 9,464 5,678 3,785 - 2547 9,667 5,273 3,515 879 2548 14,279 7,789 5,192 1,298

2549 14,952 8,155 5,437 1,359

2550 20,645 11,261 7,507 1,877 2551 21,044 11,479 7,652 1,913 2552 39,116 21,336 14,224 3,556

2553 17,228 9,397 6,265 1,566 2554 23,655 12,903 8,602 2,150 2555 11,165 6,090 4,060 1,015 2556 33,230 17,520 11,680 4,030

หมำยเหต: กองทนกรณวำงงำนเรมด ำเนนกำรในป 2547 ทมำ : เอกสำรงบประมำณโดยสงเขป ปงบประมำณ 2546 – 2556 ส ำนกงบประมำณ และกำรค ำนวณแยกกรณโดยผวจย

อยำงไรกด จำกกำรศกษำพบวำ กำรตงงบประมำณเพอจดสรรใหกองทน

ประกนสงคมของรฐบำลจะมลกษณะของกำรตงงบประมำณเพอชดใชภำระในปทผำนมำ และเปนกำรตงงบประมำณชดใชหนไมเตมจ ำนวนในแตละป สงผลใหเกดภำระผกพนทรฐบำลยงคงตองช ำระใหกบกองทนประกนสงคมเปนจ ำนวนมำก ดงน น ตวเลขกำรจดสรรงบประมำณในแตละปงบประมำณจงยงไมสะทอนภำระทแทจรงของรฐบำลในกำรจำยเงนสมทบใหกบกองทนประกนสงคม

จำกกำรประมำณกำรภำระทำงกำรคลงจำกกองทนประกนสงคม 2 กรณ

ในชวงป 2557 – 2576 พบวำ ภำระทรฐบำลจะตองจำยจรงจะเพมสงขนจำก 13,893 ลำนบำทในป 2557 และเพมขนสงสดท 15,832 ลำนบำทในป 2561 กอนจะทยอยปรบลดลงตำมแนวโนมกำรเปลยนแปลงของประชำกรและก ำลงแรงงำนในลกษณะเดยวกนกบภำระทำงกำรคลงของกองทนประกนสงคม 4 กรณ โดยจะมกำรทยอยปรบลดลงตลอดหลงจำกป 2562 จนภำระทำงกำรคลงจำกกำรจำยเงนสมทบจะกลบมำอยทระดบ 13,772 ลำนบำทในป 2576 ใกลเคยงกบภำระทำงกำรคลง ทประมำณกำรไวในป 2557

4-63

ทงน ภำระทำงกำรคลงจะมกำรเพมสงขนมำกในชวงป 2558 – 2560 เนองจำกนโยบำยรฐบำลในกำรปรบคำจำงขนต ำ 300 บำทในป 2555 – 2556 ซงไดมกำรก ำหนดใหไมมกำรปรบขนคำจำงอยำงนอยในอก 2 ปถดไป (2557 – 2558) จำกนนจงก ำหนดสมมตฐำนใหมกำรปรบเพมของคำจำงเฉลยในอตรำรอยละ 6 ตงแตป 2559 - 2575 อยำงไรกด หลงจำกป 2560 เปนตนไป ผลกำรประมำณกำรพบวำรำยไดเฉลยของแรงงำนในระบบจะมจ ำนวนใกลเคยง 15,000 บำทตอเดอน ซงเปนเพดำนในกำรค ำนวณเงนสมทบของกองทนประกนสงคม

แผนภมท 4.22

ผลกำรประมำณกำรภำระทำงกำรคลงจำกกำรจำยเงนสมทบกองทนประกนสงคม 2 กรณ ป 2557 – 2576

หมำยเหต: สมมตฐำนทส ำคญในกำรประมำณกำร

1. ก ำหนดใหจ ำนวนประชำกรเปลยนแปลงจำกอตรำกำรเกดเฉลยรอยละ 1.3 ตอป และอตรำกำรตำยเฉลยก ำหนดตำมชวงอำย

2. กำรประมำณกำรก ำหนดใหเงนเดอนเฉลยของประเทศเพมขนรอยละ 10 ในป 2555 และรอยละ 28 ในป 2556 จำกกำรปรบคำจำงขนต ำเปน 300 บำท และไมมกำรเพมขนในป 2557 – 2558 จำกนนใชอตรำกำรเพมรอยละ 6 ตอป

3. ไมมกำรปรบเพมอตรำเงนสมทบในสวนของรฐบำลและเพดำนเงนเดอนในกำรค ำนวณเงนสมทบ ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

ภำระผกพนทำงกำรคลง

ส ำห รบกำรประมำณกำรภำระผกพนทำงกำรคลงของกองทนประกนสงคม 2 กรณ โดยกำรประมำณกำรฐำนะทำงกำรเงนของกองทนในอนำคต พบวำเงนสะสมของกองทนจะเพมขนอยำงตอเนองในชวงแรกเนองจำกกองทนฯ จะยงไมมกำรจำยเงนบ ำนำญ

13,892.6 13,771.8

0.0

2,000.0

4,000.0

6,000.0

8,000.0

10,000.0

12,000.0

14,000.0

16,000.0

18,000.0

2556

25

57

2558

25

59

2560

25

61

2562

25

63

2564

25

65

2566

25

67

2568

25

69

2570

25

71

2572

25

73

2574

25

75

2576

ลานบาท

4-64

จนถงป 2558 และในระยะ 20 ปขำงหนำจะยงไมมภำระผกพนทำงกำรคลง เนองจำกกองทนฯ จะยงสำมำรถจำยผลประโยชนใหกบสมำชกกองทนไดตำมปกต

อยำงไรกด มขอสงเกตจำกกำรประมำณกำรวำผลประกอบกำรของ

กองทนฯ จะเรมขำดทน (รำยไดจำกเงนสมทบและผลตอบแทนทนอยกวำผลประโยชนทตองจำยใหกบสมำชก) ในป 2574 และกำรขำดทนดงกลำวจะมจ ำนวนสงขนจนกองทนฯ มเงนไมเพยงพอตอกำรจำยผลประโยชนซงจะกลำยเปนภำระทำงกำรคลงในอนำคตตงแตป 2585 เปนตนไป

แผนภมท 4.23

ผลกำรประมำณกำรฐำนะทำงกำรเงนของกองทนประกนสงคม 2 กรณ ป 2557 – 2657

หมำยเหต: สมมตฐำนทส ำคญในกำรประมำณกำร

1. ก ำหนดใหจ ำนวนประชำกรเปลยนแปลงจำกอตรำกำรเกดเฉลยรอยละ 1.3 ตอป และอตรำกำรตำยเฉลยก ำหนดตำมชวงอำย

2. กำรประมำณกำรก ำหนดใหเงนเดอนเฉลยของประเทศเพมขนรอยละ 10 ในป 2555 และรอยละ 28 ในป 2556 จำกกำรปรบคำจำงขนต ำเปน 300 บำท และไมมกำรเพมขนในป 2557 – 2558 จำกนนใชอตรำกำรเพมรอยละ 6 ตอป

3. ไมมกำรปรบเพมอตรำเงนสมทบในสวนของรฐบำลและเพดำนเงนเดอนในกำรค ำนวณเงนสมทบ 4. กองทนประกนสงคม 2 กรณมกำรลงทนในสนทรพยทมควำมมนคงสงในอตรำรอยละ 80 ของ

เงนกองทน และก ำหนดอตรำผลตอบแทนของสนทรพยทมควำมมนคงสงและมควำมเสยงสงในอตรำรอยละ 3 และ 6 ตอป ตำมล ำดบ ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

4-65

4.3.3 สวสดการส าหรบแรงงานนอกระบบ (1) กองทนการออมแหงชาต (กอช.)

กอช. จดตงขนตำมพระรำชบญญตกองทนกำรออมแหงชำต พ.ศ. 2554 โดยมวตถประสงคเพอเปนชองทำงในกำรออมขนพนฐำนใหแกผทยงไมไดรบกำรคมครองดำนชรำภำพใหไดรบผลประโยชนในรปแบบบ ำนำญ โดยคำดวำมจ ำนวนประชำกรทยงไมไดรบควำมคมครองประมำณ 35 ลำนคน หรอรอยละ 53 ของประชำกรทงหมด กำรจดตง กอช. มวตถประสงคประกอบดวย

1) เพอใหมระบบกำรออมเพอกำรชรำภำพทครอบคลมทวถงแรงงำนทยงไมไดรบควำมคมครอง สรำงควำมเทำเทยม และเปนธรรมในกำรดแลจำกภำครฐ

2) เพอใหแรงงำนมรำยไดในวยสงอำยในระดบพนฐำน เพอปองกนกำรตกสควำมยำกจน และสรำงควำมมนคงในชวตวยชรำ

3) เพอสรำงวนยกำรออมและสงเสรมกำรออมภำคครวเรอนซงจะเปนกำรเพมเงนออมของประเทศในระยะยำว

ผมสทธเปนสมำชก กอช. จะตองเปนบคคลสญชำตไทยทมอำย 15 ปบรบรณขนไป แตไมเกน 60 ปบรบรณ และไมเปนผประกนตนตำมกฎหมำยวำดวยประกนสงคมซงสงเงนเพอไดรบประโยชนทดแทนกรณชรำภำพ สมำชกกองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำร กองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำรกรงเทพมหำนคร กองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำรสวนทองถน กองทนส ำรองเลยงชพ กองทนสงเครำะหตำมกฎหมำยวำดวยโรงเรยนเอกชน หรอสมำชก กองทนอนหรออยในระบบบ ำนำญอนตำมทจะก ำหนดโดยกฎกระทรวง

กำรจำยเงนเขำกองทนมำจำก 2 ฝำย คอ สมำชกจำยสะสม และรฐจำยสมทบ โดยมอตรำดงน

1. สมำชกจำยเงนสะสมเขำกองทนไมต ำกวำครงละ 50 บำท แตเมอรวมกนแลวในปหนง ๆ ตองไมเกน 13,200 บำท

2. รฐบำลจำยเงนสมทบตำมระดบอำยของสมำชก และเปนอตรำสวนกบจ ำนวนเงนสะสม โดยมอตรำตำมท ก ำหนดในบญชเงนสมทบทำยพระรำชบญญต และเมอรวมกนแลวในปหนงๆ ตองไมเกนจ ำนวนเงนสมทบสงสดทก ำหนดโดย กฎกระทรวง ซงก ำหนดไวดงน

4-66

ตารางท 4.20 หลกเกณฑกำรจำยเงนสมทบใหแกสมำชก กอช.

อายสมาชก อตราเงนสมทบตอเงนสะสม เงนสมทบสงสด

ทจะก าหนดโดยกฎกระทรวง ไมต ำกวำ 15 ป แตไมเกน 30 ป รอยละ 50 600 บำท/ป มำกกวำ 30 ป แตไมเกน 50 ป รอยละ 80 960 บำท/ป มำกกวำ 50 ป แตไมเกน 60 ป รอยละ 100 1,200 บำท/ป ทมำ: ส ำนกนโยบำยกำรออมและกำรลงทน ส ำนกงำนเศรษฐกจกำรคลง

ผลประโยชนทสมำชกกองทนจะไดรบ สำมำรถแบงเปนกรณตำง ๆ ไดดงน

1. กรณสมำชกอำยครบ 60 ปบรบรณ ใหมสทธไดรบบ ำนำญจำกเงนสะสม เงน

สมทบ และผลประโยชนของเงนดงกลำวไปตลอดอำยขย ทงน ในวนทค ำนวณบ ำนำญ หำกเงนในบญชของสมำชกผใด เมอค ำนวณ

บ ำนำญแลวมจ ำนวนนอยกวำบ ำนำญขนต ำ สมำชกผนนจะไดรบ “เงนด ำรงชพ” เปนจ ำนวนเทำกบบ ำนำญขนต ำเปนรำยเดอนจนกวำเงนในบญชจะหมด

2. กรณสมำชกทพพลภำพกอนอำยครบ 60 ปบรบรณ สมำชกจะขอรบเงน

สะสมและผลประโยชนของเงน สะสมทงหมดหรอบำงสวนจำกกองทนกได โดยใหขอรบไดเพยงครงเดยว สวนเงนสมทบและผลประโยชนของ เงนสมทบจะจำยเปนบ ำนำญใหสมำชกเมออำยครบ 60 ป ซงในกรณทสมำชกคงเงนไวในกองทนทงหมดหรอบำงสวน จะน ำเงนทคงไวนมำค ำนวณจำยบ ำนำญดวย

3. กรณสมำชกลำออกจำกกองทน ใหสมำชกมสทธไดรบเงนสะสมและ

ผลประโยชนของเงนสะสม จำกกองทน สวนเงนสมทบและผลประโยชนของเงนสมทบใหตกเปนของกองทน

4. กรณสมำชกเสยชวต กองทนจะจำยเงนทมอยในบญชของสมำชกผตำย

ใหแกบคคลทสมำชกผตำยได แสดงเจตนำไวตอกองทน หรอหำกมไดแสดงเจตนำไวจะจำยใหแกทำยำท

4-67

ทงน ในปจจบน กอช. อยระหวำงเตรยมกำรในกำรวำงระบบกำรบรหำรจดกำร โดยคำดวำจะเรมเปดรบสมำชกไดในป 255545 ภาระทางการคลงของกองทนการออมแหงชาต ภำระทำงกำรคลงของ กอช. มทมำจำกกำรจำยเงนสมทบเขำกองทน และคำใชจำยในกำรด ำเนนงำนของกองทน ทงน จำกกำรคำดกำรณของส ำนกงำนเศรษฐกจกำรคลง ณ วนท 11กนยำยน 2555 คำดวำในปงบประมำณ 2555 กอช. จะตองใชงบประมำณในกำรด ำเนนกำรจ ำนวน 393 ลำนบำท ประกอบดวยเงนสมทบของรฐบำล 45 ลำนบำท และคำใชจำยในกำรด ำเนนงำน 348 ลำนบำท อยำงไรกด ในปงบประมำณ 2555 กอช. ไดรบกำรจดสรรงบประมำณแลว 225 ลำนบำท ในสวนของกำรประมำณกำรภำระทำงกำรคลงทคำดวำจะเกดขนในอนำคต พบวำภำระของรฐบำลมแนวโนมทจะเพมขนอยำงตอเนองจำก 393 ลำนบำทในป 2555 เปน 4,309 ลำนบำทในอก 20 ปขำงหนำ โดยสำเหตหลกมำจำกกำรปรบเพมของจ ำนวนเงนสมทบในแตละป ซงคำดวำจะเพมขนจำก 45 ลำนบำทในปแรกทเปดด ำเนนกำร เปน 4,036 ลำนบำทในป 2576 อยำงไรกด มขอสงเกตวำกำรเพมขนของภำระทำงกำรคลงในสวนของเงนสมทบน มแนวโนมทจะขยำยตวคอนขำงคงทในอนำคตเนองจำกจ ำนวนเงนสมทบทรฐบำลจำยใหแตละบคคลซงตำมกฎหมำยปจจบนก ำหนดใหรฐบำลจำยสมทบไดไมเกน 1,200 บำทตอป ซงกำรประมำณกำรพบวำจ ำนวนเงนสมทบเฉลยตอคนตอป จะเพมขนถงเพดำน 1,200 บำทในป 2561 ในสวนของคำใชจำยในกำรด ำเนนงำนของกองทน พบวำมแนวโนมคอนขำงคงท โดยในชวง ป2556-2560 จะมคำใชจำยในกำรด ำเนนงำนตอหวเฉลย 274 บำทตอคนตอป หลงจำกนนไดก ำหนดสมมตฐำนใหลดลงเหลอปละ200บำทตอคนตอปและคงทตลอดกำรประมำณกำร ผลกำรประมำณกำรภำระทำงกำรคลงของ กอช. สำมำรถแสดงไดดงรปตอไปน

45

อยำงไรกด ณ เดอนพฤศจกำยน 2555 ส ำนกงำนเศรษฐกจกำรคลงยงอยระหวำงทบทวนรปแบบและแนวทำงด ำเนนกำรของ

กอช. ตำมนโยบำยของรฐบำลปจจบน ซงยงไมไดก ำหนดวนเรมด ำเนนกำรทแนนอน

4-68

แผนภมท 4.24 ผลกำรประมำณกำรภำระทำงกำรคลงจำกกองทนกำรออมแหงชำต ป 2557 – 2576

หมำยเหต: สมมตฐำนทส ำคญในกำรประมำณกำร

1. กำรประมำณกำรในป 2556 – 2560 จำกส ำนกนโยบำยกำรออมและกำรลงทน ส ำนกงำนเศรษฐกจกำรคลง

2. ก ำหนดใหจ ำนวนสมำชกเพมขน รอยละ10 ตอปตำมสมมตฐำนของส ำนกนโยบำยกำรออมและ กำรลงทน

3. คำใชจำยในกำรด ำเนนงำนตอหว ก ำหนดใหเทำกบ 200 บำทตงแตป 2561 เปนตนไป ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

4.3.4 สวสดการส าหรบขาราชการ

(1) กองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ (กบข.) ระบบบ ำเหนจบ ำนำญในประเทศ เรมขนต งแตรชสมยของพระบำทสมเดจพระจลจอมเกลำเจำอยหว (รชกำลท 5) โดยพระองคทรงมพระรำชด ำรวำ "รำชกำรบำนเมองมมำกขนกวำแตกอน แมจะเพมเงนเดอนใหมำกขนกตำม แตขำรำชกำรมหนำทตองรบรำชกำรเตมเวลำ ไมใครไดมโอกำสทจะสะสมทรพยไวเลยงตนเองเมอยำมแกชรำหรอ ทพพลภำพ" ดวยเหตน จงไดทรงพระกรณำโปรดเกลำฯ ใหมกำรตรำพระรำชบญญตเพอจำยเบยบ ำนำญขนเปน ครงแรกเมอป พทธศกรำช 2444 เรยกวำ พระรำชบญญตเบยบ ำนำญรตนโกสนทรศก 120 ซงภำยหลงไดมกำรปรบปรงและแกไขเพมเตมตลอดมำ

633

4,036

183

673 816

4,309

-

500

1,000

1,500

2,000

2,500

3,000

3,500

4,000

4,500

5,0002556

2557

2558

2559

2560

2561

2562

2563

2564

2565

2566

2567

2568

2569

2570

2571

2572

2573

2574

2575

2576

ลานบาท

เงนสมทบ คาใชจายด าเนนงาน รวมภาระงบประมาณ

4-69

ตอมำป พ.ศ. 2534 คณะรฐมนตรมมตใหกระทรวงกำรคลง พจำรณำปรบปรงระบบบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำรใหเปนระบบกองทนส ำรองเลยงชพกลำง (Central provident fund) โดยใหใชหลกกำรค ำนวณมใหขำรำชกำรเสยสทธ และผลของกำรศกษำ ในทสดไดตรำเปนพระรำชบญญตกองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำร พ.ศ. 2539 และประกำศในรำชกจจำนเบกษำเมอวนท 27 กนยำยน 2539 กองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำร (กบข.) จงเกดขนตงแตนนเปนตน

เหตผลหลกทปรบปรงเปนกองทน คอระบบเดมรฐไมสำมำรถปรบปรงอตรำ

เงนเดอนของขำรำชกำรทยงรบรำชกำรอยใหสอดคลองกบภำวะคำครองชพทแทจรงได และรฐมภำระผกพนในกำรจำย บ ำเหนจบ ำนำญ โดยไมมกำรกนเงนส ำรองไวลวงหนำ ทงนวตถประสงคหลกของกองทนคอกำรสรำงหลกประกนกำรจำยบ ำเหนจบ ำนำญและใหประโยชนตอบแทนกำรรบรำชกำรแกรำชกำรเมอออกจำกรำชกำร โดยสนทรพยของกองทนประกอบดวย 3 สวนหลก คอ

1) เงนทเรยกเกบจำกสมำชก

เงนสะสม เปนเงนทสมำชกจำยสะสมเขำกองทนในอตรำรอยละ 3 ของเดอนเปนประจ ำทกเดอนรวมถงเงนสะสมทสมำชกสำมำรถเลอกสะสมเพมไดในอตรำรอยละ 1 ถงรอยละ 12 ของเดอน โดยขำรำชกำรทบรรจใหม หรอโอนมำเปนขำรำชกำร หรอขอกลบเขำรบรำชกำรตงแตวนท 27 มนำคม 2540 ตองสะสมเขำกองทนทกคน แตส ำหรบสมำชกทรบรำชกำรอยกอนวนท 27 มนำคม 2540 นนมสทธเลอกทจะสะสมเงนเขำกองทนหรอไมกได

2) เงนทไดรบจำกกำรเบกจำยจำกงบประมำณแผนดน

เงนทไดรบจำกรฐบำลสำมำรถแบงออกเปน 2 สวนหลก ๆ คอ 1) เงนทรฐบำลจำยอดหนนแกกองทนโดยตรง หรอเงนส ารอง ซงเปนเงนทรฐบำลตงจำยจำกงบประมำณโดยสงเงนเขำกองทนเปนรำยปไมนอยกวำรอยละ 20 ของงบประมำณเงนบ ำเหนจ และเงนบ ำนำญ และ 2) เงนในสวนทจำยอดหนนแกสมำชก โดยในสวนหลงนสำมำรถแยกออกเปน 3 รำยกำร ดงน

เงนสมทบ หมำยถง เงนทรฐจำยใหกบสมำชกทสะสมเงนเขำกองทนใน

อตรำสวนทเทำกบเงนสะสม คอ รอยละ 3 ของเงนเดอนแตละเดอน ดงนน ถำหำกสมำชกรำยใดไมไดสะสมเงนเขำกองทนกจะไมไดรบเงนสมทบจำกรฐ โดยรฐบำลจะจำยใหขำรำชกำรทงทเขำรบรำชกำรทงกอนและหลงป 2540

4-70

เงนประเดม46 หมำยถง เงนทรฐจำยใหสมำชกทรบรำชกำรอยกอนวนท 27 มนำคม 2540 เพอชดเชยเงนบ ำนำญทลดลง เนองจำกมกำรเปลยนแปลงสตรเงนบ ำนำญส ำหรบสมำชก ตำมสตรทก ำหนด โดยจำยเขำบญชของสมำชกแตละคนเมอแรกทสมครเขำกองทน โดยมเงอนไขวำสมำชกจะไดรบเงนประเดมเมอออกจำกรำชกำรและเลอกรบบ ำนำญ

เงนชดเชย หมำยถง เงนทรฐจำยใหแกสมำชกในอตรำรอยละ 2 ของเงนเดอนแตละเดอน แตมเงอนไงวำสมำชกจะไดรบเงนชดเชยกตอเมอออกจำกรำชกำรและเลอกรบบ ำนำญ โดยมวตถประสงคเพอชดเชยเงนบ ำนำญทลดลงจำกกำรเปลยนแปลงสตรเงนบ ำนำญส ำหรบสมำชก

3) ผลประโยชนท กบข. ท ำไดจำกกำรบรหำรสนทรพย

เนองดวย กบข. สำมำรถน ำทรพยสนจำกกองทนทไดรบจำกสมำชก และเงนทสะสมจำกเงนส ำรองไปลงทนหำผลประโยชนตำมหลกเกณฑของกฎหมำยได โดยผลก ำไรนบรวมเปนทรพยสนของกองทน ดงนนกำรเคลอนไหวของทรพยสนในสวนนจงเปนสวนส ำคญทบงชถงสถำนกำรณของกองทนในปจจบนและควำมย งยนของกองทนในอนำคตได

ส ำหรบสนทรพยสทธของกองทนในป 2540 – 2553 มกำรขยำยตวเฉลยรอยละ

16 ตอป โดย ณ วนสนป 2553 กองทนมสนทรพยสทธเทำกบ 482,952 ลำนบำท (แผนภมท 4.25) เพมขนจำกป 2552 จ ำนวน 54,103 ลำนบำท มำจำกเงนทรบจำกสมำชก 26,110 ลำนบำท เงนรบจำกกระทรวงกำรคลงหรอเงนส ำรอง 13,300 ลำนบำท ผลประโยชนทท ำไดในป 2553 จ ำนวน 36,390 ลำนบำท ขณะเดยวกนมสวนทลดลงจำกเงนจำยคนสมำชก 20,886 ลำนบำท เงนทสมำชกไมมสทธไดรบรอจำยคนกระทรวงกำรคลงจำกำรเลอกรบบ ำเหนจ 741 ลำนบำท และเงนประเดมรบเกนจำกกระทรวงกำรคลง 70 ลำนบำท จำกสถำนะกองทน ชใหเหนวำกองทนมฐำนะทมนคงซงเปนปจจยสนบสนนแกกำรเตรยมควำมพรอมแกภำวะสงคมสงอำยทก ำลงจะเกดขน

46

เงนประเดม เปนเงนทเบกจำยออกจำกเงนคงคลง

4-71

แผนภมท 4.25 สนทรพยสทธของกองทนป 2540 – 2553 (บำท)

ทมำ : กบข.

ในดำนสทธประโยชนของสมำชกนน ตำมพระรำชบญญตกองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำร มำตรำ 45 ไดก ำหนดสทธประโยชนของสมำชกประกอบไปดวย บ ำเหนจบ ำนำญ เงนสะสม เงนสมทบ เงนประเดม เงนชดเชย และผลประโยชนตอบแทนเงน โดยสมำชกจะไดรบสทธประโยชนดงกลำวกตอเมอสมำชกภำพของสมำชกสนสดลง ไดแก กำรลำออก ใหออก ปลดออก เกษยณอำย ทพพลภำพ เสยชวต ไลออก หรอโอนไปหนวยงำนของรฐทไมใชประเภทขำรำชกำร ทงนสทธประโยชนจะแปรผนไปตำมอำยรำชกำร โดยผทมอำยรำชกำรมำกยอมมสทธไดรบสทธประโยชนมำก อยำงไรกตำม สทธประโยชนพนฐำนทสมำชกจะไดรบหลงสนสดสมำชกภำพ คอ เงนสะสม เงนสมทบ และผลประโยชนตอบแทน ยกเวนแตกรณทเสยชวตระหวำงบ ำนำญ จะไดรบสทธประโยชนอนแทน นอกจำกนผทไดรบสทธยงสำมำรถเลอกรบบ ำเหนจหรอบ ำนำญอกดวย และผลประโยชนยงครอบคลมไปถงทำยำท หรอบ ำเหนจตกทอด

ตารางท 4.21 เปรยบเทยบสทธประโยชนระหวำงขำรำชกำรระบบเดม และขำรำชกำรสมำชก กบข.

ขำรำชกำรระบบเดม ขำรำชกำรสมำชก กบข. สตรค ำนวณบ ำนำญ เงนเดอนสดทำย × เวลำรำชกำร ÷ 50 เงนเดอนเฉลย 60 เดอนสดทำย × เวลำ

รำชกำร ÷ 50 แตไมเกนรอยละ70ของเงนเดอนเฉลย 60 เดอนสดทำย

เงนประเดม ไมไดรบจำกรฐ รฐบำลจำยชดเชยส ำหรบระยะเวลำกอนเขำ กบข. จำยใหเฉพำะผสมครใจเปนสมำชก กบข. ป 2540 และเลอกรบบ ำนำญ

69,876

428,849 482,952

0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553

4-72

ขำรำชกำรระบบเดม ขำรำชกำรสมำชก กบข. เงนชดเชย ไมไดรบจำกรฐ รฐบำลจำยเงนชดเชยส ำหรบระยะเวลำ

หลงเขำ กบข. ในอตรำ 2% ตอเดอน แกผเลอกรบบ ำนำญ

เงนสะสม ไมตองสะสม 3% ตอเดอน รฐบงคบสะสม 3% ตอเดอน สมำชกสำมำรถเลอกสะสมเพมไดอก 12 % เงนสะสมน ำไปหกภำษได

เงนสมทบ ไมไดรบสมทบจำกรฐ 3% ตอเดอน รฐสมทบให 3% ตอเดอน สวสดกำรท กบข. จดหำ ไมมสทธ มสทธ ทมำ: กบข.

ภาระทางการคลงกองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ รำยจำยทรฐบำลตองจำยเพออดหนน กบข. ประกอบดวย 4 สวน ไดแก 1) เงนส ำรอง 2) เงนสมทบ 3) เงนประเดม และ 4) เงนชดเชย อยำงไรกตำมในสวนของเงนประเดมนนรฐบำลไดจำยชดเชยทงหมดจ ำนวน 55,991 ลำนบำท ในป 2540 ((ตำรำงท 4.22) อยำงไรกด หลงป 2540 เปนตนมำแมวำจะมกำรจำยเงนประเดมเขำกองทนบำงในบำงป ซงมสำเหตหลกมำจำกกำรเปลยนแปลงและแกไขขอมลของสมำชก (กบข., 2555) แตกเปนจ ำนวนนอย ดงนนในกำรประมำณกำรภำระงบประมำณ จงไมไดประมำณกำรภำระงบประมำณในสวนน

ตารางท 4.22 เงนประเดม ป 2540 – 2554

หนวย: ลำนบำท ป มลคา ป มลคา

2540 55,991 2548 11 2541 280 2549 - 2542 126 2550 - 2543 82 2551 8 2544 125 2552 186 2545 61 2553 82 2546 164 2554 64 2547 -

ทมำ: กบข.

4-73

ดงนน ในกำรประมำณกำรภำระทำงกำรคลงจำก กบข. จงครอบคลม 3 รำยกำรคอ เงนส ำรอง เงนสมทบ และเงนชดเชย และหำกพจำรณำภำระงบประมำณในเชงเปรยบเทยบกบวงเงนงบประมำณทตงขนพบวำ กำรเบกจำยเงนส ำรองซงเปนเงนทรฐบำลจำยตรงแกกองทนในชวง 2544 – 2555 มอตรำเบกจำยเทำกบงบประมำณทตงไว (แผนภมท 4.26) อยำงไรกตำม ในสวนของเงนสมทบและชดเชย เนองจำกเปนเงนทรฐบำลจำยอดหนนแกสมำชกซงไมสำมำรถประมำณคำใชจำยอยำงชดเจนได จำกขอมลระหวำงป 2541 – 2554 พบวำมกำรเบกจำยจรงสงกวำทตงงบประมำณไวโดยเฉลยรอยละ 16.8 (แผนภมท 4.27)

แผนภมท 4.26 เงนส ำรอง ป 2544 – 2555

หนวย: ลำนบำท

ทมำ: กบข.

แผนภมท 4.27 เงนสมทบและชดเชย ป 2544 – 2555

หนวย: ลำนบำท

ทมำ: 1. ขอมลกำรเบกจำยจรงจำก กบข. 2. ขอมลวงเงนตงงบประมำณจำกส ำนกงบประมำณ

2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555

3,500

7,500

12,472

2,200

9,290 9,500 10,900 11,400

12,540 13,300 15,325

16,462

ป

9,207

18,165

6,500

15,680

-

5,000

10,000

15,000

20,000

2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 ป

เบกจายจรง

ตงงบประมาณ

4-74

โดยหำกพจำรณำจำกกำรเบกจำยจรงของทง 3 รำยกำรพบวำ ในชวงป 2544 – 2555 เพมขนโดยเฉลยรอยละ 12.4 ตอป นอกจำกนน ผลกระทบจำกปจจยกำรเขำสสงคมผสงอำยจะท ำใหรำยจำยดงกลำวเพมขนตอเนอง

แผนภมท 4.28 งบประมำณรำยจำยเงนส ำรอง เงนสมทบ และเงนชดเชย ป 2544 – 2555

หนวย : ลำนบำท

ทมำ: กบข.

- เงนส ารอง กบข.

เงนส ำรองเปนเงนทรฐบำลตงจำยแกกองทนฯ ตำม พ.ร.บ. กบข. มำตรำ 7247 ทก ำหนดใหรฐบำลตองสงเงนส ำรองเปนรำยปไมนอยกวำรอยละ 20 ของงบประมำณเงนบ ำเหนจและเงนบ ำนำญประจ ำปเขำกองทน ดงนนกำรประมำณกำรเงนส ำรองในชวงป 2556 – 2576 จงสำมำรถค ำนวนไดจำกรอยละ 20 ของประมำณกำรรำยจำยบ ำเหนจและบ ำนำญในชวง 2556 – 257648 โดยประมำณกำรในป 2576 เงนส ำรองอยท 137,073 ลำนบำท เพมขนจำกป 2556 รอยละ 461.1 (แผนภมท 4.29)

47มำตรำ 72 ใหรฐตงงบประมำณรำยจำยเปนรำยปจ ำนวนไมนอยกวำรอยละ 20 ของงบประมำณรำยจำยบ ำเหนจบ ำนำญของขำรำชกำรประจ ำปเขำบญชเงนส ำรองจนกวำเงนส ำรอง เงนกองกลำง และดอกผลของเงนดงกลำวจะมจ ำนวน 3 เทำของงบประมำณรำยจำยบ ำเหนจบ ำนำญของขำรำชกำรประจ ำป หลงจำกนนใหตงงบประมำณรำยจำยประจ ำปเพอใหเงนส ำรอง เงนกองกลำง และดอกผลของเงนดงกลำวคงระดบ 3 เทำของงบประมำณรำยจำยบ ำเหนจบ ำนำญของขำรำชกำรในแตละป และถำเงนส ำรอง เงนกองกลำง และดอกผลของเงนดงกลำวมจ ำนวนเกน 3 เทำของงบประมำณรำยจำยบ ำเหนจบ ำนำญของขำรำชกำรประจ ำป ใหน ำเงนสวนทเกนนนสงเปนรำยไดแผนดน 48งบประมำณเงนบ ำเหนจและบ ำนำญไดมกำรประมำณกำรไวในรำยงำนฉบบนในหวขอ “รำยจำยเงนเบยหวด บ ำเหนจ บ ำนำญ ขำรำชกำร”

12,707 13,438

21,604 29,270

34,627

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

35,000

2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 ป

4-75

แผนภมท 4.29 ประมำณกำรเงนส ำรอง กบข. ป 2556 – 2576

หนวย: ลำนบำท

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

- เงนสมทบ เงนสมทบเปนเงนทรฐจำยใหกบสมำชกทสะสมเงนเขำกองทนใน

อตรำสวนทเทำกบเงนสะสม คอ รอยละ 3 ของเงนเดอนแตละเดอน โดยจะจำยใหกบสมำชกทกคนทจำยสะสม ดงน นกำรประมำณกำรเงนสมทบจงใชกำรประมำณกำรจ ำนวนสมำชก และงบประมำณเฉลยตอหว49

การประมาณการจ านวนสมาชก กบข. จำกขอมลจ ำนวนสมำชก กบข. แยกตำมชวงอำยในป 2540 – 2549 และ

2552 – 2554 นน พบวำ สมำชกในชวงอำย 20 – 59 ซงเปนสมำชกกลมหลก มทศทำงกำรเปลยนแปลงทชดเจน โดยในชวงอำย 20 – 39 ป มทศทำงของจ ำนวนสมำชกทลดลงอยำงตอเนองโดยในป 2540 สมำชกในกลมนคดเปนรอยละ 55.0 ของสมำชกทงหมด แตในป 2554 จ ำนวนสมำชกในกลมนลดลงเหลอรอยละ 33.8 เทำนน นอกจำกนในชวงอำย 40 – 49 ตลอดชวง 2540 – 2554 จ ำนวนสมำชกมกำรเปลยนแปลงขนลงเปนไปในรปแบบระฆงคว ำ หำกพจำรณำในรปแบบสดสวนในป 2540 มจ ำนวนสมำชกคดเปนรอยละ 35.5 และปรบขนไปสงสดทรอยละ 42.5 ในป 2544 และปรบตวลดลงมำอยำงตอเนองหลงจำกนน โดยในป 2554 จ ำนวนสมำชกคดเปนรอยละ 29.3 เทำนน อยำงไรกตำมในชวงอำย 50 – 59 กลบเปนชวงอำยทมสดสวนของสมำชกเพมขนอยำงกำวกระโดดโดยในป 2540 คดเปนรอยละ 9.3 และเพมขนเปนรอยละ 36.2 ในป 2554 หรอเกอบ 4 เทำ ทงนอำจกลำวไดวำสมำชก กบข. มทศทำงกำรเปลยนแปลงไปในรปแบบของสงคมผสงอำย (ตำรำงท 4.23)

49 เมอประมำณงบประมำณตอหวของเงนสมทบโดยเฉลยและจ ำนวนสมำชกไดแลว ใหน ำมำหำผลคณเพอสรำงประมำณกำรงบประมำณเงนสมทบทรฐบำลจะตองตงจำย

24,428 35,874

51,915

74,075

102,287

137,073

2556

2557

2558

2559

2560

2561

2562

2563

2564

2565

2566

2567

2568

2569

2570

2571

2572

2573

2574

2575

2576

ป

4-76

ตารางท 4.23 โครงสรำงประชำกรในชวงป 2540 – 2549 และป 2552 – 2554

หนวย: คน ป 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2552 2553 2554

18-19* 253 215 526 264 187 557 478 99 300 221 771 770 109

20-29 174,884 178,687 187,522 160,791 145,904 155,803 135,123 118,518 125,603 118,327 114,186 114,253 97,978

30-39 421,325 417,836 412,933 365,729 350,843 348,906 335,217 324,390 325,215 323,650 311,713 307,980 296,701

40-49 384,209 386,542 408,815 473,909 489,070 490,043 493,173 478,962 468,782 448,976 392,244 370,485 342,325

50-59** 101,406 113,975 120,349 133,266 163,199 163,024 194,972 221,461 241,920 278,185 338,194 359,013 422,628

60-69** 1,208 1,358 1,431 1,591 1,945 1,926 2,357 2,624 2,784 3,594 3,761 3,763 7,263 รวม 1,083,285 1,098,613 1,131,576 1,135,550 1,151,148 1,160,259 1,161,320 1,146,054 1,164,604 1,172,953 1,160,869 1,156,264 1,167,004

หมำยเหต : * ขอมลจำก กบข. เดมจะเปนขอมลทครอบคลมสมำชกในชวงอำยทนอยกวำ 20 ป แตอำยทนอยทสดทรบรำชกำรเขำมำคอ 18 ป (กบข.) ดงนนจงตดขอมลเพยงชวงอำย 18 – 19 ปเทำนน ** ขอมลจำก กบข. เดมเปนขอมลสมำชกในชวงอำยมำกกวำ 50 ป แตเนองจำกอำยรำชกำรถกจ ำกดท 70 ป (กบข.) ดงนนชวงอำยดงกลำวจงถกจ ำกดเพยง 50 – 69 เทำนน และเพอจดรปแบบกำรแบงชวงอำยใหเหมอนกนกบสวนอนนกวจยจงแบงชวงดงกลำวออกเปน 2 ชวงอำยยอยตำมสดสวนขอมลทเคยไดแบงไวแลวเปน 50 – 59 และ 60 – 69 ทมำ : กบข.

กำรพจำรณำเพยงจ ำนวนสมำชกในอดตเทำน นอำจละเลยรปแบบ กำรขยำยตวของประชำกรทงประเทศ เพอแกปญหำดงกลำว กำรประมำณกำรสมำชก กบข. จงประมำณกำรสดสวนสมำชก กบข. ตอจ ำนวนประชำกรแยกตำมอำยแทน50 ในชวงป 2543 - 2549 และ 2552 – 2554 พบวำ ในชวงอำย 20 – 49 ป สดสวนสมำชก กบข. ตอจ ำนวนประชำกรทงหมดมทศทำงลดลง แตในชวงอำย 50 – 59 ป กลบมทศทำงทเพมขนอยำงชดเจน ดงนนหำกประเมนโดยอำศยทศทำงจำกขอมลในอดต51 สำมำรถประเมนสดสวนดงกลำวในชวง 2555 – 2576 ได โดยผลลพธของกำรประมำณกำรแสดงถงสดสวนในชวงอำย 50 – 59 ปนน มทศทำงทขยำยตวสงขน แตในชวงอำย 20 – 49 ป มทศทำงทปรบตวลง (แผนภมท 4.30)

50 เมอสำมำรถประมำณกำรสดสวนดงกลำวไดแลว สำมำรถแปลงสดสวนดงกลำวเปนจ ำนวนสมำชก กบข. โดยเพยงน ำมำคณกบจ ำนวนประชำกรทประมำณกำรณไวในหวขอขำงตน 51 Holt Method เปนวธกำรประมำณกำรณขอมลโดยอำศยทศทำงจำกขอมลในอดตเปนตวชน ำ

4-77

แผนภมท 4.30 สดสวนสมำชก กบข. ตอจ ำนวนประชำกรทงหมดในชวงป 2543 – 2554

และประมำณกำรในชวงป 2555 – 2576 หนวย: รอยละ

หมำยเหต : * ขอมลจำก กบข. เดมจะเปนขอมลทครอบคลมสมำชกในชวงอำยทนอยกวำ 20 ป แตอำยทนอยทสดทรบรำชกำรเขำมำคอ 18 ป (กบข.) ดงนนจงตดขอมลเฉพำะชวงอำย 18 – 19 ปเทำนน ** ขอมลจำก กบข. เดมเปนขอมลสมำชกในชวงอำยมำกกวำ 50 ป แตเนองจำกอำยรำชกำรถกจ ำกดท 70 ป (กบข.) ดงนนชวงอำยดงกลำวจงถกจ ำกดเพยง 50 – 69 เทำนน และเพอจดรปแบบกำรแบงชวงอำยใหเหมอนกบสวนอนนกวจยจงแบงชวงดงกลำวออกเปน 2 ชวงอำยยอยตำมสดสวนขอมลทไดแบงไวแลวเปน 50 – 59 และ 60 – 69 *** ขอมลป 2550 – 2551 ประมำณกำรโดยมคำเทำกบป 2549 ทมำ : กบข. และ ประมำณกำรโดยนกวจย

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

2553

2554

ป

18-19*

20-29

30-39

40-49

50-59**

60-69**

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

2555

2556

2557

2558

2559

2560

2561

2562

2563

2564

2565

2566

2567

2568

2569

2570

2571

2572

2573

2574

2575

2576

ป

18-19*

20-29

30-39

40-49

50-59**

60-69**

4-78

กำรประมำณกำรจ ำนวนสมำชก กบข.52 ตลอดชวงป 2556–2576 มทศทำงในรปแบบระฆงคว ำ เนองจำกวยแรงงำนจำกขอมลประชำกรทงหมดหดตวลงซงเปนผลมำจำก กำรเขำสงสงคมผสงอำย หำกพจำรณำถงอตรำกำรขยำยตวโดยเฉลย พบวำในชวงเวลำดงกลำวจ ำนวนสมำชก กบข. หดตวลงในอตรำรอยละ 0.21 ตอป (แผนภมท 4.31)

แผนภมท 4.31

ประมำณกำรจ ำนวนสมำชก กบข. ระหวำงปงบประมำณ 2556 – 2575 หนวย: คน

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

การประมาณการงบประมาณรายจายสมทบตอหว

หำกพจำรณำถงแนวทำงกำรจำยเงนสมทบของรฐบำลแกสมำชกพบวำ รำยจำยเงนสมทบของรฐบำลนนเปนกำรตงจำยใหแกสมำชก กบข. ทกคน ดงนนกำรวเครำะหรำยจำยตอหวโดยเฉลยจงสำมำรถค ำนวณไดจำกรำยจำยสมทบหำรดวยจ ำนวนจ ำนวนสมำชก กบข. ทงหมด

ประมำณกำรรำยจำยสมทบตอหวสำมำรถพจำรณำจำกทศทำงกำร

ขยำยตวของเงนเดอนขำรำชกำร53 ซงเตบโตรอยละ 6 ตอป และทกๆ ปท 4 จะมกำรปรบฐำนเงนเดอนในอตรำรอยละ 9.554 โดยเรมจำกป 2555 เปนปทมกำรปรบฐำนเงนเดอน จำกแนวคดขำงตน ตลอดชวง 2556 – 2576 รำยจำยสมทบตอหวขยำยตวเฉลยรอยละ 6.9 ตอป โดยในป 2576 คดเปน 37,882 บำทตอหว (แผนภมท 4.32)

52 น ำขอมลสดสวนในชวง 2555 – 2576 มำคณกบจ ำนวนประชำกรทงหมดทมกำรประมำณไวในชวงเวลำเดยวกน 53 เงนสมทบสำมำรถค ำนวนมำจำกรอยละ 3 ของเงนเดอนขำรำชกำร ดงนน ทศทำงของเงนเดอนจงสำมำรถสะทอนถงทศทำงของรำยจำยเงนสมทบตอหวดวย 54 ค ำนวนมำจำกขอมลรำยจำยเงนสมทบตอหวปทสงโดดเดนในชวง 2541 – 2554

1,150,611

1,098,246 1,050,000

1,100,000

1,150,000

1,200,000

1,250,000

2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562 2563 2564 2565 2566 2567 2568 2569 2570 2571 2572 2573 2574 2575 2576

4-79

แผนภมท 4.32 รำยจำยสมทบตอหวระหวำงป 2541 – 2555 และประมำณกำรรำยจำยเงนสมทบตอหว

ปงบประมำณ 2556 – 2576 หนวย: บำท

ทมำ: 1. ขอมลจรงป 2541-2555 จำก กบข. 2. ป 2556-2576 ประมำณกำรโดยนกวจย

การประมาณการเงนสมทบ กำรประมำณกำรเงนสมทบระหวำงปงบประมำณ 2556 - 257655 ขยำยตว โดยเฉลยรอยละ 6.6 ตอป โดยรำยจำยในปงบประมำณ 2576 อยท 41,603 ลำนบำท เตบโตมำจำกป 2556 รอยละ 257.6 ซงมปจจยมำจำกทศทำงของเงนสมทบตอหวทขยำยตวอยำงตอเนอง (แผนภมท 4.33)

แผนภมท 4.33 ประมำณกำรรำยจำยเงนสมทบในชวงปงบประมำณ 2556 – 2576

หนวย: ลำนบำท

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

55 ผลคณของประมำณกำรจ ำนวนสมำชก กบข. ทงหมด และประมำณกำรรำยจำยสมทบตอหว

4,431

9,472

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

2553

2554

2555

ป

10,041 13,095

17,078 22,272

29,047

37,882

2556

2557

2558

2559

2560

2561

2562

2563

2564

2565

2566

2567

2568

2569

2570

2571

2572

2573

2574

2575

2576

ป

11,635 15,532 20,391

26,148 33,176

41,603

2556

2557

2558

2559

2560

2561

2562

2563

2564

2565

2566

2567

2568

2569

2570

2571

2572

2573

2574

2575

2576

ป

4-80

การประมาณการเงนชดเชย เงนชดเชยเปนเงนทรฐจำยใหแกสมำชกเพอชดเชยเงนบ ำนำญทลดลงจำก

กำรเปลยนแปลงสตรเงนบ ำนำญส ำหรบสมำชก ดงนนเงนชดเชยจงกระทบตอจ ำนวนสมำชกทงหมดทรบบ ำนำญ ทงนกำรประมำณกำรในเบองตนจงอำศยขอมล 2 สวนคองบประมำณตอหวโดยเฉลยและจ ำนวนสมำชกทงหมด

กำรประมำณกำรงบประมำณรำยจำยชดเชยตอหว กำรประมำณกำรเงนชดเชยตอหวอำศยหลกกำรเดยวกนกบกำรประมำณ

กำรรำยจำยเงนสมทบ เนองจำกมหลกกำรทคลำยคลงกน56 โดยผลกำรประมำณกำรพบวำรำยจำยเงนชดเชยตอหวป 2556 – 2576 มอตรำกำรขยำยตวเฉลยรอยละ 6.9 ตอป (แผนภมท 4.34)

แผนภมท 4.34

รำยจำยเงนชดเชยตอหวป 2541 – 2555 และประมำณกำรในชวงป 2556 - 2576

หนวย: บำท

ทมำ: 1. ป 2541-2555 ขอมลจรงจำก กบข. 2. ป 2556-2576 ประมำณกำรโดยนกวจย

56

เงนชดเชยสำมำรถค ำนวนมำจำกรอยละ 2 ของเงนเดอนขำรำชกำรทรบรำชกำรกอนป 2540 และเลอกเขำ กบข.

2,954

6,271

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

2553

2554

2555

6,647 8,669

11,305

14,744

19,229

25,077

2556

25

57

2558

25

59

2560

25

61

2562

25

63

2564

25

65

2566

25

67

2568

25

69

2570

25

71

2572

25

73

2574

25

75

2576

4-81

กำรประมำณกำรเงนชดเชย กำรประมำณกำรเงนชดเชย 2556 – 2576 เปนผลคณของกำรประมำณกำร

รำยจำยเงนชดเชยเฉลยตอหวและจ ำนวนสมำชก มทศทำงเตบโตเฉลยรอยละ 6.6 และในป 2556 รำยจำยเงนชดเชยคดเปน 7,702 ลำนบำท และเปน 27,541 ลำนบำทในป 2576 (แผนภมท 4.35)

แผนภมท 4.35

ประมำณกำรรำยจำยเงนชดเชยในชวงป 2556 – 2576 หนวย: ลำนบำท

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

รวมภาระงบประมาณส าหรบ กบข. เมอน ำประมำณกำรรำยจำยเงนส ำรอง สมทบ และชดเชยรวมกนพบวำม

กำรเตบโตโดยเฉลยรอยละ 9.1 ตอป โดยในป 2576 รำยจำยดงกลำวจะเพมสงขนเปน 206,218 ลำนบำท ซงเตบโตมำมำกกวำรอยละ 371.2 หรอเกอบ 4 เทำ จำกป 2556 (แผนภมท 4.36)

แผนภมท 4.36 ประมำณกำรรำยจำยเงนส ำรอง สมทบ ชดเชยในชวงป 2556 – 2576

หนวย: ลำนบำท

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

7,702 10,282

13,499 17,310

21,962

27,541

2556

2557

2558

2559

2560

2561

2562

2563

2564

2565

2566

2567

2568

2569

2570

2571

2572

2573

2574

2575

2576

ป

43,765

206,218

-

50,000

100,000

150,000

200,000

2556

2557

2558

2559

2560

2561

2562

2563

2564

2565

2566

2567

2568

2569

2570

2571

2572

2573

2574

2575

2576

ส ารอง ชดเชย สมทบ

4-82

(2) รายจายเงนเบยหวด บ าเหนจ บ านาญ ขาราชการ รำยจำยเงนเบยหวด บ ำเหนจ บ ำนำญขำรำชกำรเปนรำยจำยในหมวดงบกลำง ม

วตถประสงคเพอจำยเปนเงนเบยหวด บ ำเหนจ บ ำนำญขำรำชกำร เงนบ ำเหนจลกจำงประจ ำ เงนท ำขวญขำรำชกำรและลกจำง เงนทดแทนขำรำชกำรวสำมญ เงนคำตอบแทนส ำหรบผไดรบอนตรำยใน กำรรกษำควำมมนคงของประเทศ เงนชวยพเศษผรบบ ำนำญเสยชวต เงนสงเครำะหผประสบภยเนองจำกกำรชวยเหลอรำชกำร กำรปฏบตงำนของชำตหรอกำรปฏบตตำมหนำทมนษยธรรม เงนชวยคำครองชพผรบเบยหวดบ ำนำญ (ช.ค.บ.) เงนชวยรำยเดอนผรบเบยหวดบ ำนำญ (ช.ร.บ.) และเงนบ ำเหนจด ำรงชพ โดยมค ำนยำมพอสรปได ดงน

เงนเบยหวด หมำยถง เงนตอบแทนควำมชอบทรบรำชกำรมำ ซงจำยเปนรำยเดอน ใหแก นำยทหำรชนสญญำบตร นำยทหำรชนประทวน และพลทหำร ซงรบรำชกำรครบก ำหนดตำมกฎหมำยวำดวยกำรรบรำชกำรทหำร เมอลำออกจำกรำชกำรและยงอยในกองหนนโดยจำยถงวนครบก ำหนดรบเบยหวดตำมขอบงคบกระทรวงกลำโหมวำดวยเงนเบยหวด พ.ศ. 2495

หลกเกณฑการค านวณเงนเบยหวด กรณเปนนำยทหำรสญญำบตร ตองมเวลำรำชกำรประจ ำกำรไมนอยกวำ 1 ป

และเมอออกจำกรำชกำรตองมอำย ดงน คอ 1. รอยตร (ร.ต.) - รอยเอก (ร.อ.) อำยไมเกน 45 ป 2. พนตร (พ.ต.) - พนโท (พ.ท.) อำยไมเกน 50 ป 3. พนเอก (พ.อ.) - นำยพล อำยไมเกน 55 ป กรณเปนนำยทหำรประทวน และพลทหำรประจ ำกำร (พลอำสำสมคร)

ตองเปนทหำรประจ ำกำรตอจำกกองประจ ำกำรไมนอยกวำ 1 ป และเมอออกจำกรำชกำรยงไมพนกองหนนชนท 2

เกณฑกำรค ำนวณเบยหวด ใหนบเวลำรำชกำรปกตรวมกบเวลำรำชกำรทวคณ57 (ถำม) ไดเวลำรำชกำรเทำไรแลว ตกเกณฑไหน กจะไดเกณฑค ำนวณเบยหวด ดงน

57 เวลำรำชกำรทวคณ หมำยถง เวลำทกฎหมำยก ำหนดใหนบเพมอก 1 เทำ ตำมท กระทรวงกลำโหมก ำหนด หรอในเขตประกำศกฎอยกำรศก

4-83

1. มเวลำรำชกำรไมถง 15 ป ไดเบยหวด = 15/50 ของเงนเดอนเดอนสดทำย 2. มเวลำรำชกำร 15 ป แตไมถง 25 ป ไดเบยหวด = 25/50 ของเงนเดอนเดอนสดทำย 3. มเวลำรำชกำร 25 ป แตไมถง 30 ป ไดเบยหวด = 30/50 ของเงนเดอนเดอนสดทำย 4. มเวลำรำชกำร 30 ป แตไมถง 35 ป ไดเบยหวด = 35/50 ของเงนเดอนเดอนสดทำย 5. มเวลำรำชกำร 35 ป ถง 40 ป ไดเบยหวด = 40/50 ของเงนเดอนเดอนสดทำย 6. มเวลำรำชกำรเกนกวำ 40 ปขนไป ไดเบยหวด = เงนเดอนเดอนสดทำย X จ ำนวนปเวลำรำชกำร/50

ทงน เบยหวดใหจ ำกดจ ำนวนอยำงสงไมเกนเงนเดอนเดอนสดทำย

บ าเหนจ หมำยถง เงนททำงรำชกำรตอบแทนควำมชอบใหแกขำรำชกำร ทออกจำกรำชกำร โดยจำยใหเปนกอนเพยงครงเดยวเมอไดรบบ ำเหนจไปแลวเปนอนสนสดเดจขำดไมมสทธ ไดรบกำรชวยเหลอ ประกำรใดจำกทำงรำชกำรตอไปอกแมเมอกลบเขำรบรำชกำรใหมกไมสำมำรถรองขอใหน ำเวลำรำชกำรตอนแรกมำรวมกบเวลำรำชกำรในครงหลง เพอค ำนวณบ ำเหนจบ ำนำญ และเมอถงแกกรรมทำยำทไมมสทธไดรบบ ำเหนจตกทอด

บ านาญ หมำยถง เงนททำงรำชกำรตอบแทนควำมชอบใหแกขำรำชกำรทออกจำกรำชกำร ซงจำยใหเปนรำยเดอนจนกระทงถงวนทถงแกกรรมหรอถงวนทผรบบ ำนำญหมดสทธในกำรรบบ ำนำญ นอกจำกนผทรบบ ำนำญยงไดรบควำมชวยเหลอในเรองคำเลำเรยน หรอคำบ ำรงกำรศกษำ ของบตร คำรกษำพยำบำล และเมอถงแกกรรมแลวทำยำทกยงมสทธไดรบเงนชวยพเศษ เทำกบเงนบ ำนำญ 3 เดอน (รวมเงนชวยคำครองชพผรบเบยหวดบ ำนำญ) และไดรบบ ำเหนจตกทอดดวย

บ าเหนจบ านาญปกต จำยใหขำรำชกำรซงออกจำกรำชกำรดวยเหตใดเหตหนง ดงน

4-84

1) เหตทดแทน ใหแกขำรำชกำรซงออกจำกประจ ำกำรเพรำะเลก หรอยบต ำแหนง หรอซงมค ำสงใหออกโดยไมมควำมผด หรอซงออกตำมบทบญญตในรฐธรรมนญแหงรำชอำณำจกรไทย หรอ ทหำรซงออกจำกกองหนนเบยหวด

2) เหตทพพลภำพ ใหแกขำรำชกำรผปวยเจบทพพลภำพซงแพทยททำงรำชกำรรบรองไดตรวจและ แสดงควำมเหนวำไมสำมำรถทจะรบรำชกำรในต ำแหนงหนำทซงปฏบตอยนนตอไป

3) เหตสงอำย ใหแกขำรำชกำรผมอำยครบหกสบปบรบรณแลว หรอผทมอำยครบหำสบป บรบรณแลว ประสงคจะลำออกจำกรำชกำร

4) เหตรบรำชกำรนำน ใหแกขำรำชกำรซงมเวลำรำชกำรส ำหรบค ำนวณบ ำเหนจบ ำนำญครบสำมสบปบรบรณ หรอผทมเวลำรำชกำรส ำหรบค ำนวณบ ำเหนจบ ำนำญครบยสบหำปบรบรณแลว ประสงคจะลำออกจำกรำชกำร

วธการค านวณเงนบ าเหนจบ านาญ ตำม พระรำชบญญตบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำร พ.ศ. 2494

บ ำเหนจ = เงนเดอนเดอนสดทำย x เวลำรำชกำร บ ำนำญ = เงนเดอนเดอนสดทำย x (เวลำรำชกำร/50)

ตำม พระรำชบญญตกองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำร พ.ศ. 2539 บ ำเหนจ = เงนเดอนเดอนสดทำย x เวลำรำชกำร บ ำนำญ = (เงนเดอนเฉลย 60 เดอนสดทำย x เวลำรำชกำร)/50

หมายเหต

- เงนบ ำนำญทค ำนวณไดตองไมเกนรอยละ 70 ของเงนเดอนเฉลยหกสบเดอนสดทำย

- ผรบบ ำเหนจ กบข. มสทธไดรบเงนสะสม สมทบ และผลประโยชนของเงนดงกลำว

- ผรบบ ำนำญ กบข. มสทธไดรบเงนประเดม ชดเชย สะสมสมทบ และผลประโยชนของเงนดงกลำว

- กำรนบเวลำรำชกำร ใหน ำเวลำรำชกำรปกตบวกดวยเวลำทวคณ หกดวยวนลำระหวำงเวลำทวคณ และเวลำซงไมไดรบเงนเดอน

4-85

บ าเหนจตกทอด คอ เงนททำงรำชกำรจำยใหแกทำยำทของขำรำชกำรหรอผรบบ ำนำญทเสยชวต โดยจำยใหเปนกอนเพยงครงเดยว

บ ำเหนจตกทอด ม 2 กรณ 1. ขำรำชกำรตำยระหวำงรบรำชกำร ถำควำมตำยนนมไดเกดขนเนองจำก

กำรประพฤตชวอยำงรำยแรงของตนเอง ใหจำยเปนเงนบ ำเหนจตกทอด (เงนเดอนเดอนสดทำยคณดวยจ ำนวนปเวลำรำชกำร) ใหแกทำยำท ดงน

1) บตร ใหไดรบ 2 สวน ถำมบตรตงแต 3 คนขนไปใหไดรบ 3 สวน 2) สำม และภรยำ ใหไดรบ 1 สวน 3) บดำ และมำรดำ หรอบดำ หรอมำรดำทมชวตอย ใหไดรบ 1สวน กรณไมมทำยำทตำมขอใดขอหนง ใหแบงแกทำยำททเหลอ กรณไมมทำยำททงหมด ใหจำยแกบคคลซงผตำยไดแสดงเจตนำไวตอสวน

รำชกำรเจำสงกด 2. ผไดรบบ ำนำญตำย ใหจำยเปนเงนบ ำเหนจตกทอด จ ำนวน 30 เทำของ

บ ำนำญ รำยเดอนทไดรบ วธการค านวณเงนบ าเหนจตกทอด

- กรณขำรำชกำรประจ ำเสยชวต เงนเดอนเดอนสดทำย x เวลำรำชกำร

- กรณผรบบ ำนำญเสยชวต บ ำนำญ x 30 (จำยให 30 เทำของบ ำนำญ)

โดยใหแบงจำยบ ำเหนจตกทอดแกทำยำท ดงน

ทำยำทตำมกฎหมำย มสทธไดรบบ ำเหนจตกทอด ดงน (1) บตรไดรบ 2 สวน โดยเฉลยจำยคนละเทำๆ กน หำกมบตรตงแต 3 คน

ขนไปใหบตรไดรบ 3 สวน (2) สำมหรอภรยำใหไดรบ 1 สวน (3) บดำมำรดำทยงมชวตอย 1 สวน แบงจำยใหคนละเทำกน

บคคลซงผตำยไดแสดงเจตนำไวตอสวนรำชกำรเจำสงกดใหเปนผรบบ ำเหนจตกทอด โดยใหไดรบตำมสวนทผตำยก ำหนดตำมแบบและวธกำรทกระทรวงกำรคลงก ำหนด

4-86

กรณทผตำยไมมทำยำทตำมกฎหมำยและไมไดท ำหนงสอแสดงเจตนำระบตวผรบบ ำเหนจตกทอดไว ใหสทธในบ ำเหนจตกทอดเปนอนยตลง

บ านาญพเศษ คอ เงนทจำยใหแกขำรำชกำร พลทหำรกองประจ ำกำร หรอบคคล ทท ำหนำททหำรตำมทกระทรวงกลำโหมก ำหนด ซงไดรบอนตรำยจนพกำรหรอปวยเจบถงทพพลภำพจนไมสำมำรถรบรำชกำรตอไปได หรอจำยใหแกทำยำทของบคคลดงกลำว กรณถงแกควำมตำยเพรำะเหตปฏบตรำชกำรในหนำท จำยใหเปนรำยเดอน ทงน แมวำจะมเวลำรำชกำรไมถง 1 ปกมสทธไดรบบ ำนำญพเศษ

วธการค านวณเงนบ านาญพเศษ เงนเดอนเดอนสดทำย x อตรำทก ำหนดแลวแตกรณ

1. ปฏบตหนำทปกต - พกำรทพพลภำพ = 5/50 - 20/50 สวนของเงนเดอนเดอน

สดทำย - เสยชวต = 1/2 ของเงนเดอนเดอนสดทำย 2. กรณไปรำชกำรหรอปฏบตรำชกำร - พกำรทพพลภำพ = 1/2 ของเงนเดอนเดอนสดทำย - เสยชวต = 40/50 สวนของเงนเดอนเดอนสดทำย 3. กรณปฏบตหนำทตำมทกระทรวงกลำโหมก ำหนด (ระหวำงสงครำม

หรอจลำจลในระหวำงประกำศใชกฏอยกำรศก) - พกำรทพพลภำพ = 30/50 – 35/50 สวนของเงนเดอนเดอน

สดทำย - เสยชวต = 40/50 สวนของเงนเดอนเดอนสดทำย

บ าเหนจลกจาง หมำยถง เงนตอบแทนทไดรบรำชกำรมำ โดยจำยใหแกลกจำง

ประจ ำ ม 4 ประเภท ไดแก บ ำเหนจปกต บ ำเหนจรำยเดอน บ ำเหนจพเศษ และบ ำเหนจพเศษรำยเดอน โดยมสำระส ำคญดงน

(1) บ ำเหนจลกจำงปกต หมำยถง เงนตอบแทนทรฐจำยใหลกจำงประจ ำ โดยจำยใหครงเดยวเปนเงนกอน กรณลกจำงประจ ำออกจำกงำน (เงอนไขตองรบรำชกำรไมนอยกวำ 5 ปบรบรณ) หรอกรณถงแกควำมตำย (เงอนไขตองรบรำชกำรไมนอย 1 ปบรบรณ)

4-87

วธการค านวณเงนบ าเหนจลกจางปกต คำจำงเดอนสดทำย x (จ ำนวนเดอนท ำงำน/12)

(2) บ ำเหนจรำยเดอน หมำยถง เงนตอบแทนทรฐจำยใหลกจำงประจ ำทออกจำกงำน เนองจำกท ำงำนมำนำน โดยจำยใหเปนรำยเดอน (เงอนไขตองรบรำชกำรอยำงนอย 25 ปบรบรณ) เรมตงแตวนทออกจำกงำนจนกระทงตำย

วธการค านวณเงนบ าเหนจลกจางรายเดอน คำจำงเดอนสดทำย x (จ ำนวนเดอนท ำงำน/12/50)

(3) บ ำเหนจพเศษ หมำยถง เงนทจำยใหแกลกจำงประจ ำทไดรบอนตรำย ปวยเจบ หรอลกท ำรำย เพรำะเหตปฏบตงำนในหนำท ซงแพทยททำงรำชกำรรบรองไดตรวจและแสดงควำมเหนวำ ไมสำมำรถปฏบตหนำทไดอกเลย โดยจำยใหเปนกอนเพยงครงเดยว นอกเหนอจำกบ ำเหนจปกต

วธการค านวณเงนบ าเหนจพเศษ กรณทพพลภำพ 1. ปฏบตหนำทปกตแลวถงแกกรรม - ลกจำงประจ ำ = 6-24 เทำของอตรำคำจำงเดอนสดทำย - ลกจำงชวครำว = 3 ใน 4 สวนของอตรำทลกจำงประจ ำไดรบ 2. ปฏบตหนำทระหวำงสงครำมหรอจลำจลในระหวำงประกำศใช

กฏอยกำรศก - ลกจำงประจ ำ = 36-42 เทำของอตรำคำจำงเดอนสดทำย - ลกจำงชวครำว = 3 ใน 4 สวนของอตรำทลกจำงประจ ำไดรบ กรณเสยชวต 1. ปฏบตหนำทปกต - ลกจำงประจ ำ = 30 เทำของอตรำคำจำงเดอนสดทำย - ลกจำงชวครำว = 3 ใน 4 สวนของอตรำทลกจำงประจ ำไดรบ 2. ปฏบตหนำทระหวำงสงครำมหรอจลำจลในระหวำงประกำศใชกฏ

อยกำรศก - ลกจำงประจ ำ = 48 เทำของอตรำคำจำงเดอนสดทำย - ลกจำงชวครำว = 3 ใน 4 สวนของอตรำทลกจำงประจ ำไดรบ

4-88

กรณปฏบตหนำทปกตแลวถงแกกรรมใหไดรบ 30 เทำของคำจำงเดอนสดทำย

ใหไดรบ 48 เทำ ของคำจำงเดอนสดทำย

(4) บ ำเหนจพเศษรำยเดอน หมำยถง เงนทจำยใหแกลกจำงประจ ำทไดรบอนตรำย ปวยเจบ หรอถกท ำรำยเพรำะเหตปฏบตงำนในหนำท ซงแพทยททำงรำชกำรรบรองไดตรวจและแสดงควำมเหนวำ ไมสำมำรถปฏบตหนำทไดอกเลย โดยจำยใหรำยเดอน (โดยค ำนงถงควำมรำยแรงตอเหตกำรณนนๆ)

วธการค านวณเงนบ าเหนจพเศษรายเดอน 1. ปฏบตหนำทในเวลำปกต = (6 - 24 เทำของคำจำงเดอนสดทำย) / 50 2. ปฏบตหนำทตำมท กระทรวงกลำโหมก ำหนด (ระหวำงสงครำม หรอ

จลำจลในระหวำงประกำศใชกฎอยกำรศก) = (36-42 เทำของคำจำงเดอนสดทำย) / 50

หมายเหต: ใหหวหนำสวนรำชกำรระดบกรม หรอเทยบเทำเปน ผก ำหนดตำมจ ำนวนทเหนสมควรแกเหตกำรณประกอบกบควำมพกำรและทพพลภำพของลกจำงประจ ำ

เงนท าขวญ หมำยถง เงนทจำยเพอเปนขวญและก ำลงใจใหแกขำรำชกำรและลกจำง ซงไดรบอนตรำยหรอเจบปวยเพรำะเหตปฏบตรำชกำรในหนำทหรอถกประทษรำยเพรำะเหตกระท ำกำรตำมหนำท แตยงสำมำรถรบรำชกำรตอไปไดโดยจำยเปนเงนกอนครงเดยว

บ าเหนจด ารงชพ หมำยถง เงนทจำยใหแกขำรำชกำรผรบบ ำนำญปกต และหรอบ ำนำญพเศษทพพลภำพ เพอกำรด ำรงชพในขณะทยงมชวต เพอชวยเหลอในกำรด ำรงชพใหเหมำะสมกบสภำวะเศรษฐกจ โดยจำยเปนเงนกอนครงเดยว

บ ำเหนจด ำรงชพ คอ กำรน ำบ ำเหนจตกทอดจ ำนวน 15 เทำของบ ำนำญรำยเดอน แตไมเกน จ ำนวนเงน 200,000 บำท มำจำยใหกบผรบบ ำนำญในขณะทยงมชวตอย เพอชวยเหลอและบรรเทำควำมเดอดรอนของผรบบ ำนำญในกำรด ำรงชพใหเหมำะสม กบสภำวะเศรษฐกจ โดยไดรบยกเวนภำษเงนได

หำกบ ำเหนจด ำรงชพ (15 เทำของบ ำนำญรำยเดอน) เกน 200,000 บำท เมออำยครบ 65 ปบรบรณจะมสทธไดรบเงนในสวนทเกนจำก 200,000 บำทไดอก แตไมเกน 400,000 บำท

4-89

เมอผรบบ ำนำญเสยชวตใหทำยำทหรอบคคลทผรบบ ำนำญไดแสดงเจตนำ ใหเปนผมสทธไดรบบ ำเหนจตกทอดขอรบบ ำเหนจตกทอด จ ำนวน 30 เทำของบ ำนำญรำยเดอนบวกเงนเพม (ถำม) หกดวยเงนบ ำเหนจด ำรงชพทไดรบ ไปแลว

ผมสทธขอรบบ าเหนจด ารงชพ 1. เปนผรบบ ำนำญทพนจำกรำชกำร เพรำะเกษยณอำยประจ ำปหรอตำม

โครงกำรเกษยณกอนอำยก ำหนดลำออกจำกรำชกำรทำงรำชกำรสงใหออกจำกรำชกำร หรอถกลงโทษปลดออกจำกรำชกำร

2. ไดรบบ ำนำญปกต และหรอบ ำนำญพเศษเหตทพพลภำพ 3. ไมเปนขำรำชกำรซงออกจำกรำชกำร หรอผรบบ ำนำญทมกรณ หรอตองหำวำ

กระท ำควำมผดวนยหรออำญำกอนออกจำกรำชกำร แตกรณหรอคดยงไมถงทสด (แมจะไดท ำสญญำกำรค ำประกนเพอขอรบบ ำนำญปกตไวแลวกตำม)

วธการค านวณบ าเหนจด ารงชพ บ ำเหนจด ำรงชพ (ไมเกน 200,000 บำท)

= บ ำนำญปกตรำยเดอน x 15 หรอ = บ ำนำญปกต + บ ำนำญพเศษเหตทพพลภำพ x 15

เมออำยครบ 65 ป บ ำเหนจด ำรงชพ = สวนทเหลอจำกกอนแรกแตไมเกน 400,000 บำท

หมายเหต: เงนบ ำนำญทน ำมำค ำนวณไมรวม ช.ค.บ. / ช.ร.บ. )

วธการค านวณบ าเหนจตกทอด กรณผรบบ าเหนจด ารงชพตาย เมอผรบบ ำเหนจด ำรงชพถงแกควำมตำย กำรค ำนวณบ ำเหนจตกทอดใหแก

ทำยำทตำมพระรำชบญญตบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำร พ .ศ. 2494 หรอ พระรำชบญญตกองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำร พ.ศ. 2539 ดงน

- บ ำนำญปกตรำยเดอน x 30 - บ ำเหนจด ำรงชพ หรอ - บ ำนำญปกตรำยเดอ + บ ำนำญพเศษเหตทพพลภำพ x 30 - บ ำเหนจด ำรงชพ

หมายเหต: - เงนบ ำนำญทน ำมำค ำนวณไมรวม ช.ค.บ. / ช.ร.บ. - ช.ค.บ. หมำยถง เพมเงนชวยคำครองชพผรบเบยหวดบ ำนำญ - ช.ร.บ. หมำยถง เงนชวยเหลอรำยเดอนผรบเบยหวดบ ำนำญ - ผรบบ ำนำญจะขอรบบ ำเหนจด ำรงชพหรอไมกได

4-90

- ผมสทธจะขอรบบ ำนำญ และบ ำเหนจด ำรงชพ พรอมกนกได - ผมสทธจะขอรบบ ำนำญกอน และตดสนใจขอรบบ ำเหนจด ำรงชพภำยหลงกได - ถำเปนบคคลทมกรณหรอตองหำวำกระท ำควำมผดวนยอยำงรำยแรงหรออำญำกอนออกจำกรำชกำร แตกรณหรอคดยงไมถงทสด แมจะเปนผรบบ ำนำญโดยมหนงสอสญญำค ำประกนกตำม) จะขอรบไดเมอกรณหรอคดถงทสดและมสทธไดรบบ ำนำญ ภาระทางการคลงของรายจายเบยหวด บ าเหนจ บ านาญ ขาราชการ รำยจำยเพอจำยเปนเงนเบยหวด บ ำเหนจ บ ำนำญขำรำชกำร และเงนอนทมลกษณะเดยวกน ประกอบดวย

1) เงนเบยหวด หมำยถง เงนตอบแทนควำมชอบทไดรบรำชกำรมำ ซงจำยใหเปนรำยเดอนใหแก นำยทหำรชนสญญำบตร และนำยทหำรประทวนทออกจำกรำชกำรและยงอยในกองหนน โดยจำยถงวนครบก ำหนดรบเบยหวดตำมขอบงคบของกระทรวงกลำโหมวำดวยเบยหวด พ.ศ.2459

2) เงนบ าเหนจ ประกอบดวย 2.1) บ ำเหนจขำรำชกำร 2.2) บ ำเหนจตกทอด 2.3) บ ำเหนจขำรำชกำรกำรเมอง

3) เงนบ านาญ ประกอบดวย บ ำนำญปกต บ ำนำญพเศษ เงนบ ำนำญพเศษสมำชกอำสำสมครตำง ๆ และบ ำนำญขำรำชกำรกำรเมอง

4) เงนอนทมลกษณะเดยวกน หมำยถง เงนทจำยในลกษณะเดยวกบเงนบ ำเหนจบ ำนำญทจำยใหแกบคลำกรของหนวยงำน เมอออกจำกงำนทนอกเหนอจำกรำยกำรทระบไว ประกอบดวย

4.1) เงนทดแทนขาราชการวสามญ ประกอบดวย 4.1.1) เงนทดแทนขำรำชกำรพลเรอนวสำมญ58 หมำยถง เงนทดแทน

ในกรณขำรำชพลเรอนวสำมญทออกจำกรำชกำร หรอพนจำกรำชกำรเพรำะเหตยบเลกต ำแหนง หรอตดทอนงำน

58 ขำรำชกำรพลเรอนวสำมญ หมำยถง บคคลทรฐบำลจำงไวใหท ำกำรเฉพำะอยำง หรอระยะเวลำชวครำว

4-91

4.1.2) เงนชวยเหลอผซงออกจำกรำชกำรตำมมำตรกำร หมำยถง เงนทจำยใหแกขำรำชกำรซงไดรบอนญำตใหลำออกจำกรำชกำรตำมมำตรกำรปรบปรงอตรำก ำลงของสวนรำชกำร

4.2) เงนบ าเหนจลกจาง และเงนท าขวญขาราชการและลกจาง ประกอบดวย 4.2.1) เงนท ำขวญขำรำชกำรและลกจำง หมำยถง เงนทจำยเปนกอน

ใหแกขำรำชกำรและลกจำงผไดรบอนตรำยหรอเจบปวยจนพกำรถงสญเสยอวยวะสวนใดสวนหนงไป เพรำะเหตปฏบตหนำท หรอถกประทษรำยเพรำะเหตกระท ำกำรตำมหนำท แตยงสำมำรถรบรำชกำรตอได ตำมระเบยบกระทรวงกำรคลงวำดวยเงนท ำขวญขำรำชกำรและลกจำง

4.2.2) บ ำเหนจ (ลกจำง) 4.2.3) บ ำเหนจรำยเดอน (ลกจำง) 4.2.4) เงนบ ำเหนจพเศษรำยเดอน (ลกจำง) 4.2.5) เงนบ ำเหนจพเศษ (ลกจำง) 4.2.6) บ ำเหนจตกทอดของผรบบ ำเหนจรำยเดอน 4.2.7) บ ำเหนจตกทอดของผรบบ ำเหนจพเศษรำยเดอน

4.3) เงนชวยพเศษผรบบ านาญเสยชวต หมำยถง เงนทจำยเพอเปนกำร

ชวยเหลอพเศษใหแกทำยำท ในกรณทผมสทธรบบ ำนำญตำย

4.4) เงนสงเคราะหผประสบภยเนองจากการชวยเหลอราชการ หมำยถง เงนทจำยใหกบประชำชนทวไปและผซงมไดเปนขำรำชกำร เชน ก ำนน ผใหญบำน สำรวตรก ำนน ผชวยผใหญบำน อำสำพฒนำ รำษฎร อำสำสมคร ฯลฯ ไดรบกำรเจบปวยหรอถกประทษรำย เนองมำจำกกำรชวยเหลอรำชกำร กำรปฏบตงำนของชำตตำมพระรำชบญญตสงเครำะหผประสบภยเนองจำกกำรชวยเหลอรำชกำร กำรปฏบตงำนของชำต หรอกำรปฏบตตำมหนำทมนษยธรรม พ.ศ. 2543 ซงก ำหนดใหจำยเปนเงนกอนครงเดยว

4.5) เงนชวยคาครองชพผรบเบยหวดบ านาญ (ช.ค.บ.) และ เงนชวยรายเดอนผรบเบยหวดบ านาญ (ช.ร.บ.) หมำยถง เงนทจำยเปนกำรชวยคำครองชพทจำยใหกบผไดรบเบยหวดหรอมสทธไดรบเบยหวดตำมขอบงคบกระทรวงกลำโหม ผไดรบบ ำนำญปกตหรอบ ำนำญพเศษเพรำะเหตทพพลภำพตำมกฎหมำยวำดวยบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำร

4-92

4.6) เงนบ าเหนจด ารงชพ หมำยถง เงนทจำยใหแกขำรำชกำรบ ำนำญเพอชวยเหลอกำรด ำรงชพ เพอกำรด ำรงชพในขณะทยงมชวต เพอชวยเหลอในกำรด ำรงชพใหเหมำะสมกบสภำวะเศรษฐกจ ซงเปนเงนทจำยใหครงเดยว

เงนเบยหวด บ ำเหนจ บ ำนำญเปนรำยจำยททกสวนรำชกำรตองใช จงจดเปนรำยจำยงบกลำง แตในขณะทตงงบประมำณรำยจำยประจ ำป ไมสำมำรถประมำณกำรคำใชจำยทแนนอนของแตละสวนรำชกำรได เนองจำกจะยงไมทรำบวำในปนน ๆ จะมผรบเบยหวด บ ำเหนจ บ ำนำญจ ำนวนเทำใด รวมทงจ ำนวนของขำรำชกำรทลำออก หรอเสยชวตระหวำงป ประกอบกบมโครงกำรขำรำชกำรเกษยณอำยกอนก ำหนด (Early Retire) และกำรแกไขกฎหมำยใหน ำเงน ช.ค.บ. มำรวมกบเงนบ ำนำญ จงไมสำมำรถค ำนวณคำใชจำยทแนนอนได โดยจะเหนไดจำกตำรำงท 4.24 ซงพบวำ รำยจำยจรงจะสงกวำวงเงนงบประมำณทต งไวมำโดยตลอดและคอนขำงแตกตำงกนพอสมควร

ตารางท 4.24 เปรยบเทยบวงเงนงบประมำณและรำยจำยจรง รำยจำยเบยหวด บ ำเหนจ บ ำนำญ ปงบประมำณ 2549-2555

หนวย: ลำนบำท

ปงบประมาณ 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 วงเงนงบประมำณ 60,000.00 70,000.00 73,145.00 83,479.60 87,633.70 96,103.00 108,094.1

0 อตราการเปลยนแปลง 9.09 16.67 4.49 14.13 4.98 9.66 -4.93 รำยจำยจรง 69,460.14 73,712.32 80,822.51 100,235.0

0 102,681.0

0 113,700.0

0 123,774.0

0 รอยละของวงเงนงบปรพมำณ

115.77 105.30 110.50 120.07 117.17 118.31 114.51 ทมำ: เอกสำรงบประมำณโดยสงเขป และกรมบญชกลำง

กำรจดสรรงบประมำณรำยจำยประจ ำป ระหวำงป 2546-2556 หมวดงบกลำง

ประเภทเงนเบยหวด บ ำเหนจ บ ำนำญ สำมำรถแสดงไดดงแผนภมท 4.37 ซงแสดงใหเหนวำ รำยจำยเงนเบยหวด บ ำเหนจ บ ำนำญมแนวโนมเพมขนมำโดยตลอด และมอตรำกำรขยำยตวเฉลยในชวงป 2549-2554 อยทรอยละ 9.84 ตอป

4-93

แผนภมท 4.37 งบประมำณรำยจำยหมวดงบกลำง ประเภทเงนเบยหวด บ ำเหนจ บ ำนำญ

ทมำ: เอกสำรงบประมำณโดยสงเขป ประจ ำปงบประมำณ พ.ศ. 2546-2556

ส ำหรบกำรพจำรณำขอมลกำรเบกจำยงบประมำณเงนเบยหวด บ ำเหนจบ ำนำญ

ขำรำชกำรนน เนองจำกกรมบญชกลำงไดจดท ำระบบ e-Comp ซงเปนระบบฐำนขอมลทเปดใหขำรำชกำร ผรบบ ำเหนจ บ ำนำญ ผมสทธไดรบสวสดกำรคำรกษำพยำบำล และสวนรำชกำร ในกำรเรยกดขอมล หรอสอบถำมขอมลกำรใชจำยเปนรำยบคคล รวมทงพฒนำงำนบรกำรตำง ๆ เพอเชอมโยงและแลกเปลยนขอมลกบสวนรำชกำรตำง ๆ ทำงเวบไซต โดยฐำนขอมลดงกลำวจะแสดงขอมลจ ำนวนผรบเบยหวด บ ำเหนจ บ ำนำญขำรำชกำรในแตละประเภทอยดวย ดงนน ในกำรประมำณกำรจงใชขอมลดงกลำวเปนฐำนขอมลในกำรประมำณกำร เนองจำกสำมำรถเชอมโยงจ ำนวนผมสทธกบโครงสรำงประชำกรได

48,400

82,040

55,000 60,00070,000 73,145

83,480 87,63496,103

108,094124,017

7.6

69.5

-33.0

9.116.7

4.514.1

5.0 9.7 12.5 14.7

-40.00

-20.00

-

20.00

40.00

60.00

80.00

-

20,000

40,000

60,000

80,000

100,000

120,000

140,000

254 254 254 254 2550 255 2552 255 2554 2555 255

รอยละลานบาท เงนเบยหวด บ าเหนจ บ านาญ

เงนเบยหวด บ ำเหนจ บ ำนำญ อตรำกำรเปลยนแปลง

4-94

386.00 619.95 527.44

1,805.08

3,438.573,737.75

4,110.25

5,528.05

4,990.35

60.61

-14.92

242.23

90.49

8.70 9.97

34.49

-9.73

-50

0

50

100

150

200

250

300

0.00

1,000.00

2,000.00

3,000.00

4,000.00

5,000.00

6,000.00

254 254 254 254 2550 255 2552 255 2554

รอยละลานบาท เงนบ าเหนจ

บ ำเหนจ อตรำกำรเป ลยนแปลง

34.56

195.84

298.12

427.78 419.43 418.48 405.94 401.26 389.07

466.68

52.2243.49

-1.95 -0.23 -3.00 -1.15 -3.04

-100.00

0.00

100.00

200.00

300.00

400.00

500.00

0.00

50.00

100.00

150.00

200.00

250.00

300.00

350.00

400.00

450.00

254 254 254 254 2550 255 2552 255 2554

รอยละลานบาท เงนเบยหวด

เงนเบ ยหวด อตรำกำรเป ลยนแปลง

4,012.4425,043.02

54,259.9259,365.64 62,656.12

68,842.0376,680.27

84,754.5395,321.57

524.13

116.67

9.41 5.54 9.87 11.39 10.53 12.47

0

100

200

300

400

500

600

0.00

20,000.00

40,000.00

60,000.00

80,000.00

100,000.00

120,000.00

254 254 254 254 2550 255 2552 255 2554

รอยละลานบาท เงนบ านาญ

บ ำนำญ อตรำกำรเป ลยนแปลง

0.00

44,260.69

3,821.85 4,825.23 6,445.05 7,179.14

18,435.34

11,461.05

11,507.54

-91.37

26.25 33.5711.39

156.79

-37.83

0.41

-150

-100

-50

0

50

100

150

200

-5,000.00

0.00

5,000.00

10,000.00

15,000.00

20,000.00

25,000.00

30,000.00

35,000.00

40,000.00

45,000.00

50,000.00

254 254 254 254 2550 255 2552 255 2554

รอยละลานบาท เงนอนทมลกษณะเดยวกน

เงนอนทมลกษณะเดยวกน อตรำกำรเปลยนแปลง

แผนภมท 4.38 รำยจำยเงนเบยหวด บ ำเหนจ บ ำนำญขำรำชกำร ปงบประมำณ 2549-2554

ทมำ : ระบบ e-comp กรมบญชกลำง (URL: http://www.cgd.go.th/ecomp/action.do)

หำกพจำรณำรำยจำยเบยหวดบ ำเหนจบ ำนำญแตละประเภทในชวงป 2549-

2554 ซงขอมลมแนวโนมคอนขำงชดเจนมำกกวำชวงเวลำอน จะพบวำ (1) จ ำนวนเงนเบยหวดมแนวโนมลดลงอยำงตอเนอง โดยลดลงจำก 427.78

ลำนบำทในป 2549 เปน 389.07 ลำนบำทในป 2554 หรอลดลงเฉลยรอยละ 1.87 ตอป (ไมรวมป 2549 ทผดปกต)

(2) จ ำนวนเงนบ ำเหนจมแนวโนมไมแนนอน ปทมแนวโนมเพมขนชดเจนคอป 2551-2554 ซงมอตรำกำรเปลยนแปลงเฉลยเทำกบรอยละ 10.86 ตอป

(3) จ ำนวนเงนบ ำนำญมแนวโนมเพมขนเฉลยรอยละ 9.87 ตอป (4) จ ำนวนเงนอนทมลกษณะเดยวกน (ประกอบดวย เงนทดแทนขำรำชกำร

วสำมญ เงนบ ำเหนจลกจำงและเงนท ำขวญขำรำชกำรและลกจำง เงนชวยพเศษผรบบ ำนำญเสยชวต เงนสงเครำะหผประสบภยเนองจำกกำรชวยเหลอรำชกำร เงนชวยคำครองชพผรบเบยหวดบ ำนำญ (ช.ค.บ.) เงนชวยรำยเดอนผรบเบยหวดบ ำนำญ (ช.ร.บ.) และเงนบ ำเหนจด ำรงชพ) มแนวโนมเพมขนเฉลยรอยละ 17.9 (ไมรวมป 2547 2552 และ 2553 ทผดปกต)

4-95

3,669

5,595

6,048 5,656 5,3314,903 4,601 4,328 4,112

0.00

2,000.00

4,000.00

6,000.00

8,000.00

254 254 254 254 2550 255 2552 255 2554

คน จ านวนผรบเบยหวด

1,155 1,9411,937

6,057

11,279 11,099

10,473

13,63012,212

0

5,000

10,000

15,000

254 254 254 254 2550 255 2552 255 2554

คน จ านวนผรบบ าเหนจ

76,524

282,714320,391 329,917 346,394 358,100 387,993

418,247450,781

0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

254 254 254 254 2550 255 2552 255 2554

คน จ านวนผรบบ านาญ

3,669

296,240

28,54624,500 30,723

33,663

123,529

65,792 66,444

0

100,000

200,000

300,000

400,000

254 254 254 254 2550 255 2552 255 2554

คน จ ำนวนผรบเงนอนทมลกษณะเดยวกน

แผนภมท 4.39 จ ำนวนผรบเงนเบยหวด บ ำเหนจ บ ำนำญขำรำชกำร ปงบประมำณ 2546 - 2554

ทมำ: ระบบ e-comp กรมบญชกลำง (URL: http://www.cgd.go.th/ecomp/action.do)

หำกพจำรณำจ ำนวนผรบเงนเบยหวด พบวำ กำรเปลยนแปลงจ ำนวนผรบเบยหวด

ขนอยกบจ ำนวนนำยทหำรทมสทธรบเบยหวด สำเหตของกำรออกจำกรำชกำร และกำรรบรำชกำรครบก ำหนดตำมกฎหมำย ในชวงป 2549-2554 จ ำนวนผรบเบยหวดมแนวโนมลดลงอยำงเหนไดชดเจน โดยจ ำนวนผรบเบยหวดสงสดในป 2548 เทำกบ 6,048 คน และลดลงเปน 4,112 คน ในป 2554 ซงจะเหนไดวำอตรำกำรเปลยนแปลงเฉลยตงแตป 2549-2554 อยทลดลงเฉลยรอยละ 6.22 ตอป (ไมรวม ปทผดปกตคอป 2546-2548)

กำรพจำรณำจ ำนวนผรบบ ำเหนจพบวำ กำรเปลยนแปลงจ ำนวนผรบบ ำเหนจมแนวโนมไมแนนอนขนอยกบสำเหตของกำรออกจำกรำชกำรในกำรรบบ ำเหนจ ซงไดแก เหตทดแทน เหตทพพลภำพ เหตสงอำย และเหตรบรำชกำรนำน และสทธตำม พ .ร.บ. บ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำร พ.ศ. 2494 (มำตรำ 17 และ 18) และ พ.ร.บ. กองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำร พ.ศ. 2539 (มำตรำ 47 และ 48)

4-96

กำรพจำรณำจ ำนวนผรบบ ำนำญ พบวำ จ ำนวนผรบบ ำนำญมแนวโนมเพมขนอยำงตอเนอง โดยในชวงป 2549-2554 จ ำนวนผรบบ ำนำญเพมขนจำก 329,917 คนในป 2549 เปน 450,781 คนในป 2554 ซงจะเหนไดวำอตรำกำรเปลยนแปลงเฉลยตงแตป 2549-2554 อยทรอยละ 5.88 ตอป

กำรประมำณกำรรำยจำยเงนเบยหวดบ ำเหนจบ ำนำญในชวง 20 ปงบประมำณขำงหนำ (2557-2576) ใชกำรประมำณกำร “จ ำนวนผรบเงนแตละประเภท” และ “ประมำณกำรเงนแตละประเภทตอหว” ในกำรค ำนวณรำยจำยเงนบ ำเหนจบ ำนำญแตละประเภท ทงน เนองจำกขอมลจรง ทมกำรจ ำแนกประเภทของเงนเบยหวดบ ำเหนจบ ำนำญตำมฐำนขอมล e-comp ของกรมบญชกลำงสนสด ณ สนปงบประมำณ 2554 ขณะทขอมลตำมเอกสำรงบประมำณมไดจ ำแนกรำยจำยเบยหวด บ ำเหนจบ ำนำญเปนรำยประเภทไว จงจ ำเปนตองประมำณกำรรำยจำยของปงบประมำณ 2555 และ 2556 ตอจำกฐำนขอมลระบบ e-comp ของกรมบญชกลำง และก ำหนดใหปงบประมำณ 2557 เปนปท 1 ประมาณการรายจายเงนเบยหวด

กำรประมำณกำรรำยจำยเงนเบยหวดในชวง 20 ปงบประมำณขำงหนำ (2557-2576) ใชกำรประมำณกำร “จ ำนวนผรบเบยหวด” และ “ประมำณกำรเงนเบยหวดตอหว” โดยในกำรประมำณกำรจ ำนวนผรบเบยหวด ใชวธกำรประมำณกำรสดสวนของจ ำนวนผรบเบยหวดตอจ ำนวนประชำกรทมชวงอำยระหวำง 21-60 ป (ชวงอำยรบเบยหวดของขำรำชกำรทหำร) ซงจำกแนวโนมในอดตในชวงป 2546-2554 พบวำ สดสวนดงกลำวมลกษณะกำรเคลอนไหวเชงเสนตรง59 ทงน มผลจำกกำรประมำณกำรสรปได ดงน

(1) ประมาณการจ านวนผรบเบยหวดพบวำ ลดลงในอตรำเฉลยรอยละ

6.35 ตอป (คำเฉลยในชวงปงบประมำณ 2549-2554 เฉลยลดลงรอยละ 6.22 ตอป) โดยจ ำนวนผรบเบยหวดลดลงจำก 3,756 คนในปงบประมำณ 2555 (ปแรกนบจำกปทขอมลจรงสนสด) เปน 3,304 คน ปงบประมำณ 2557 (ปท 1 นบจำกปทเรมประมำณกำรตอจำกเอกสำรงบประมำณ) และลดลงเปน

59 ในกำรประมำณกำร สดสวนของจ ำนวนผรบเบยหวดตอจ ำนวนประชำกรทมอำยระหวำง 21-60 ป (ชวงอำยทมสทธรบเบยหวด) พจำรณำจำกแนวโนมในอดตในชวงป 2546-2554 แลวพบวำ มลกษณะกำรเคลอนไหวเชงเสนตรงและไมมฤดกำล จงใชกำรประมำณกำรดวยสมกำร Exponential Smoothing ของ Holt ซงก ำหนดน ำหนกใหแกขอมลแตละเวลำไมเทำกน โดยถวงน ำหนกขอมลทเปนปจจบนมำกกวำชวงเวลำกอนหนำ และในกำรประมำณกำรจ ำนวนประชำกรทมอำยระหวำง 21-60 ป จะใชประมำณกำรโครงสรำงประชำกรตำมขอสมมตฐำน โดยมสตรกำรค ำนวณ ดงน ประมำณกำรจ ำนวนผรบเบยหวด ป 60-21 ระชำกรอำยประมำณกำรป

ป 60-21 อำย กรจ ำนวนประชำชกำรทหำรจ ำนวนขำรำ

ชกำรทหำรจ ำนวนขำรำบเบยหวดจ ำนวนผร

4-97

1,861 คน ในปงบประมำณ 2566 (ปท 10) และลดลงเปน 971 คน ในปงบประมำณ 2576 (ปท 20) ดงแสดงในแผนภมท 4.40

แผนภมท 4.40 ประมำณกำรจ ำนวนผรบเบยหวด ปงบประมำณ 2555 - 2576

ทมำ: ประมำณกำรดวยวธคำเฉลยเคลอนท (Moving Average)

(2) ประมาณการเงนเบยหวดตอหว จำกกำรพจำรณำเงนเบยหวดตอหว

ในชวงปงบประมำณ 2549-2554 พบวำ มแนวโนมกำรเตบโตทเปนเชงเสนตรง และมคำเฉลยอตรำกำรเปลยนแปลง`เพมขนรอยละ 4.6 ตอป จงประมำณกำรเงนเบยหวดตอหวในชวงปงบประมำณ 2555-2576 ดวยวธคำเฉลยเคลอนท (Moving Average) ดงแสดงในแผนภมท 4.41

แผนภมท 4.41 ประมำณกำรเงนเบยหวดตอหว ปงบประมำณ 2555 - 2576

ทมำ: ประมำณกำรดวยคำเฉลยเคลอนท (Moving Average)

3,756 3,304

1,861 971

0.001,000.002,000.003,000.004,000.005,000.006,000.007,000.00

2546 2548 2550 2552 2554 2556 2558 2560 2562 2564 2566 2568 2570 2572 2574 2576

จ ำนวนผรบเบยหวดจรง ประมำณกำรจ ำนวนผรบเบยหวด

คน

98.97 107.63 162.40

254.51

0.0050.00

100.00150.00200.00250.00300.00

2546 2548 2550 2552 2554 2556 2558 2560 2562 2564 2566 2568 2570 2572 2574 2576 พนบาท เงนเบยหวดตอหว (พนบำท) ประมำณกำรเงนเบยหวดตอหว (พนบำท)

4-98

ผลกำรประมำณกำรพบวำ เงนเบยหวดตอหวมอตรำกำรเปลยนแปลงเฉลยเพมขนรอยละ 4.6 ตอป (เทำกบในชวงปงบประมำณ 2549-2554) โดยเงนเบยหวดตอหวเพมขนจำก 98,971.2 บำทในปงบประมำณ 2555 เปน 107,629.1 บำทในปงบประมำณ 2557 (ปท 1) จำกนนเพมขนเปน 162,399.5 บำทในปงบประมำณ 2566 (ปท 10) และเพมขนเปน 254,509.1 บำทในปงบประมำณ 2576 (ปท 20)

(3) ประมาณการรายจายเงนเบยหวด ระหวำงปงบประมำณ 2555-2576 โดย

น ำประมำณกำรจ ำนวนผรบเบยหวดมำค ำนวณกบประมำณกำรเงนเบยหวดตอหว พบวำ รำยจำยเงนเบยหวดลดลงจำก 371.72 ลำนบำทในปงบประมำณ 2555 เปน 357.75 ลำนบำทในป 2557 จำกนนลดลงเปน 302.06 ในปงบประมำณ 2566 และลดลงเปน 247.08 ลำนบำทในป 2576 โดยมอตรำกำรเปลยนแปลงเฉลยลดลงรอยละ 2.04 ตอป (คำเฉลยชวงป 2550-2554 ลดลงเฉลยรอยละ 1.87 ตอป) ดงแสดงในแผนภมท 4.42

แผนภมท 4.42 ประมำณกำรรำยจำยเงนเบยหวด ปงบประมำณ 2555 – 2576

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

371.72 357.75 302.06

247.08

0.00

100.00

200.00

300.00

400.00

500.00

2546 2548 2550 2552 2554 2556 2558 2560 2562 2564 2566 2568 2570 2572 2574 2576

เงนเบยหวด ประมำณกำรเงนเบยหวด

ลำนบำท

4-99

ประมาณการรายจายเงนบ าเหนจ กำรประมำณกำรรำยจำยเงนบ ำเหนจในชวง 20 ปงบประมำณขำงหนำ

(2557-2576) ใชกำรประมำณกำรจ ำนวนผรบบ ำเหนจ และประมำณกำรรำยจำยเงนบ ำเหนจตอหว โดยในกำรประมำณกำรจ ำนวนผรบบ ำเหนจจะใชวธกำรประมำณกำร “สดสวนของจ ำนวนผรบบ ำเหนจตอจ ำนวนประชำกรทเสยชวต”60 เนองจำกรำยจำยเงนบ ำเหนจสวนใหญเปนเงนบ ำเหนจตกทอดใหแกทำยำท เนองจำกขำรำชกำรเสยชวต ทงน ผลจำกกำรประมำณกำรสำมำรถสรปได ดงน

(1) ประมาณการจ านวนผรบบ าเหนจ เพมขนในอตรำเฉลยรอยละ 3.1 ตอป โดยเพมขนจำก 11,544 คนในปงบประมำณ 2555 เปน 12,020 คน ในปงบประมำณ 2557 จำกนนเพมขนเปน 14,272 คน ในปงบประมำณ 2566 และเพมขนเปน 16,367 คน ในป 2576 ตำมล ำดบ ดงแสดงในแผนภมท 4.43

แผนภมท 4.43 ประมำณกำรจ ำนวนผรบบ ำเหนจ ปงบประมำณ 2555 - 2576

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

60 ในกำรประมำณกำรสดสวนของผรบบ ำเหนจตอจ ำนวนประชำกรทเสยชวต จำกแนวโนมในอดตในชวงปงบประมำณ 2546-2554 พบวำ สดสวนของจ ำนวนผรบบ ำเหนจตอจ ำนวนประชำกรเสยชวตมลกษณะกำรเคลอนไหวอยในระดบคงท และไมมฤดกำล จงใชกำรประมำณกำรดวยสมกำร Exponential Smoothing ของ Holt ซงก ำหนดน ำหนกใหแกขอมลแตละเวลำไมเทำกน โดยถวงน ำหนกขอมลทเปนปจจบนมำกกวำชวงเวลำกอนหนำ สวนกำรประมำณกำรจ ำนวนประชำกรใชประมำณกำรโครงสรำงประชำกรตำมขอสมมตฐำน โดยมสตรกำรค ำนวณ ดงน ประมำณกำรจ ำนวนผรบบ ำเหนจ สยชวตระชากรทเประมาณการป

วตกรทเสยชจ านวนประชา

ดชการทงหมจ านวนขารา

ดชการทงหมจ านวนขารา

บบ าเหนจจ านวนผร

11,544 12,020 14,272

16,637

0.0

5,000.0

10,000.0

15,000.0

20,000.0

2546 2548 2550 2552 2554 2556 2558 2560 2562 2564 2566 2568 2570 2572 2574 2576 จ ำนวนผรบบ ำเหนจ ประมำณกำรจ ำนวนผรบบ ำเหนจ

คน

4-100

(2) ประมาณการเงนบ าเหนจตอหวประชากร จำกกำรพจำรณำเงนบ ำเหนจตอหวในชวงปงบประมำณ 2549-2554 พบวำ มแนวโนมกำรเตบโตทเปนเสนตรงดวยคำเฉลยอตรำกำรเปลยนแปลงเทำกบรอยละ 3.0 ตอป จงใชวธประมำณกำรเงนบ ำเหนจตอหวในชวงปงบประมำณ 2555-2576 โดยก ำหนดใหมอตรำกำรเปลยนแปลงเทำกบรอยละ 3.0 ตอป และค ำนงถงผลกำรปรบขนอตรำเงนเดอนของรำชกำรทก 4 ป ดงแสดงในแผนภมท 4.44

แผนภมท 4.44 ประมำณกำรเงนบ ำเหนจตอหว ปงบประมำณ 2555 – 2576

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

จำกกำรประมำณกำรพบวำ เงนบ ำเหนจตอหวมอตรำกำรเปลยนแปลง

เฉลยเพมขนรอยละ 3.0 ตอป โดยเงนบ ำเหนจตอหวเพมขนจำก 420,902.2 บำทในปงบประมำณ 2555 เปน 446 ,535.2 บำทในปงบประมำณ 2557 จำกน นเพมขนเปน 588 ,415.9 บำทในปงบประมำณ 2566 และเพมขนเปน 796,011.1 บำทในปงบประมำณ 2576

(3) ประมาณการรายจายเงนบ าเหนจระหวำงปงบประมำณ 2555-2576

โดยน ำประมำณกำรจ ำนวนผรบบ ำเหนจมำค ำนวณกบประมำณกำรเงนบ ำเหนจตอหว พบวำ รำยจำยเงนบ ำเหนจเพมขนจำก 4,858.9 ลำนบำทในปงบประมำณ 2555 เปน 5,367.4 ลำนบำทในปงบประมำณ 2557 จำกนนเพมขนเปน 8,398.1 ลำนบำทในปงบประมำณ 2566 และเพมขนเปน 13,243.3 ลำนบำทในปงบประมำณ 2576 และมอตรำกำรเปลยนแปลงเฉลยเพมขนรอยละ 6.1 ตอป ดงแสดงในแผนภมท 4.45

420.90 446.54 588.42

796.01

0.0

200.0

400.0

600.0

800.0

1,000.0

2546 2548 2550 2552 2554 2556 2558 2560 2562 2564 2566 2568 2570 2572 2574 2576 เงนบ ำเหนจตอหว (พนบำท) ประมำณกำรเงนบ ำเหนจตอหว (พนบำท)

พนบำท

4-101

แผนภมท 4.45 ประมำณกำรรำยจำยเงนบ ำเหนจ ปงบประมำณ 2555 - 2576

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

ประมาณการรายจายเงนบ านาญ

กำรประมำณกำรรำยจำยเงนบ ำนำญในชวง 20 ปงบประมำณขำงหนำ (2557-2576) ใชกำรประมำณกำรจ ำนวนผรบบ ำนำญ และประมำณกำรเงนบ ำนำญตอหว โดยในกำรประมำณกำรจ ำนวนผรบบ ำนำญจะใชวธกำรประมำณกำรสดสวนของจ ำนวนผรบบ ำนำญตอจ ำนวนประชำกร ทมอำยสงกวำ 60 ปขนไป61 ทงน ผลจำกกำรประมำณกำรสำมำรถสรปได ดงน

(1) ประมาณการจ านวนผรบบ านาญในชวงปงบประมำณ 2555-2576

เพมขนในอตรำเฉลยรอยละ 5.85 ตอป (อตรำกำรเปลยนแปลงในชวงป 2549-2554 เพมขนเฉลยรอยละ 5.88 ตอป) โดยจ ำนวนผรบบ ำนำญเพมขนจำก 479,027 คนในปงบประมำณ 2555 เปน 537,907 คน ในปงบประมำณ 2557 จำกนนเพมขนเปน 894,433 คน ในปงบประมำณ 2566 และเพมขนเปน 1,368,438 คน ในปงบประมำณ 2576 ดงแสดงในแผนภมท 4.46

61 ในกำรประมำณกำรสดสวนของผรบบ ำนำญตอจ ำนวนประชำกรทมอำย 60 ปขนไป จำกแนวโนมในอดตในชวงป 2546-2554 พบวำ สดสวนดงกลำวมลกษณะกำรเคลอนไหวของขอมลอยในระดบคงท และไมมฤดกำล จงใชกำรประมำณกำรดวยสมกำร Exponential Smoothing ของ Holt และส ำหรบกำรประมำณกำรจ ำนวนประชำกรทมอำยสงกวำ 60 ปใชกำรประมำณกำรโครงสรำงประชำกรตำมขอสมมตฐำน โดยมสตรกำรค ำนวณ ดงน ประมำณกำรจ ำนวนผรบบ ำนำญ ปขนไป 60 ระชำกรอำยประมำณกำรป

ปขนไป 60 อำย กรจ ำนวนประชำดชกำรทงหมจ ำนวนขำรำ

ดชกำรทงหมจ ำนวนขำรำบบ ำนำญจ ำนวนผร

4,858.9 5,367.4 8,398.1

13,243.3

0.0

5,000.0

10,000.0

15,000.0

2546 2548 2550 2552 2554 2556 2558 2560 2562 2564 2566 2568 2570 2572 2574 2576 เงนบ ำเหนจ ประมำณกำรเงนบ ำเหนจ

ลำนบำท

4-102

แผนภมท 4.46 ประมำณกำรจ ำนวนผรบบ ำนำญ ปงบประมำณ 2555 - 2576

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

(2) ประมาณการเงนบ านาญตอหวในชวงปงบประมำณ 2555-2576 จำก

พจำรณำขอมลในชวงปงบประมำณ 2549-2554 พบวำ เงนบ ำนำญตอหวมแนวโนมกำรเตบโตทเปนเสนตรงดวยคำเฉลยอตรำกำรเปลยนแปลงเทำกบรอยละ 3.87 ตอป จงใชวธประมำณกำรดวยคำเฉลยเคลอนท (Moving Average) นอกจำกนไดค ำนงถงผลกระทบของกำรปรบขนเงนเดอนขำรำชกำรทก 4 ปแลว ดงแสดงในแผนภมท 4.47

แผนภมท 4.47 ประมำณกำรเงนบ ำนำญตอหว ปงบประมำณ 2555 - 2576

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

479,027 537,908

894,433

1,368,438

0200,000400,000600,000800,000

1,000,0001,200,0001,400,0001,600,000

2546 2548 2550 2552 2554 2556 2558 2560 2562 2564 2566 2568 2570 2572 2574 2576 จ ำนวนผรบบ ำนำญ ประมำณกำรจ ำนวนผรบบ ำนำญ

คน

219.90 235.55

346.91

488.29

0.0

100.0

200.0

300.0

400.0

500.0

600.0

2546 2548 2550 2552 2554 2556 2558 2560 2562 2564 2566 2568 2570 2572 2574 2576 เงนบ ำนำญตอหว (พนบำท) ประมำณกำรเงนบ ำนำญตอหว (พนบำท)

พนบำท

4-103

ผลกำรประมำณกำรเงนบ ำนำญตอหวในชวงปงบประมำณ 2555-2576 พบวำ มอตรำกำรเปลยนแปลงเฉลยเพมขนรอยละ 3.87 ตอป โดยเงนบ ำนำญตอหวเพมขนจำก 219,901.5 บำทในปงบประมำณ 2555 เปน 235,552.8 บำทในปงบประมำณ 2557 จำกนนเพมขนเปน 346,905.4 บำทในปงบประมำณ 2566 และเพมขนเปน 488,289.0 บำทในปงบประมำณ 2576

(3) ประมาณการรายจายเงนบ านาญระหวำงปงบประมำณ 2555-2576

โดยน ำประมำณกำรจ ำนวนผรบบ ำนำญมำค ำนวณกบประมำณกำรเงนบ ำนำญตอหว พบวำ รำยจำยเงนบ ำนำญเพมขนจำก 105,338.8 ลำนบำทในปงบประมำณ 2555 เปน 126 ,705.7 ลำนบำทในปงบประมำณ 2557 จำกนนเพมขนเปน 299,248.0 ลำนบำท ในปงบประมำณ 2566 และเพมขนเปน 668,193.1 ลำนบำทในปงบประมำณ 2576 โดยมอตรำกำรเปลยนแปลงเฉลยเพมขนรอยละ 9.26 ตอป ดงแสดงในแผนภมท 4.48

แผนภมท 4.48

ประมำณกำรรำยจำยเงนบ ำนำญ ปงบประมำณ 2555 - 2576

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

105,338.8 126,705.7

299,248.0

668,193.1

0

200,000

400,000

600,000

800,000

2546 2548 2550 2552 2554 2556 2558 2560 2562 2564 2566 2568 2570 2572 2574 2576

เงนบ ำนำญ (ลำนบำท) ประมำณกำรเงนบ ำนำญ (ลำนบำท)

ลำนบำท

4-104

ประมาณการรายจายเงนอนทมลกษณะเดยวกน กำรประมำณกำรรำย จำย เ งน อนท มลกษณะเดยวกนในชวง 20 ปงบประมำณขำงหนำ (2557-2576) ใชกำรประมำณกำรจ ำนวนผรบเงนอนทมลกษณะเดยวกน และประมำณกำรเงนอนทมลกษณะเดยวกนตอประชำกรทมอำยตงแต 60 ปขนไป62 ทงน ผลจำกกำรประมำณกำรสำมำรถสรปได ดงน

(1) ประมาณการจ านวนผรบเงนอนทมลกษณะเดยวกนในชวงปงบประมำณ

2555-2576 เพมขนในอตรำเฉลยรอยละ 12.0 ตอป โดยเพมขนจำก 67,528 คนในปงบประมำณ 2555 เปน 79,491 คนในปงบประมำณ 2557 จำกนนเพมขนเปน 130,182 คน ในปงบประมำณ 2566 และเพมขนเปน 179,687 คน ในปงบประมำณ 2576 ดงแสดงในแผนภมท 4.49

แผนภมท 4.49

ประมำณกำรจ ำนวนผรบเงนอนทมลกษณะเดยวกน ปงบประมำณ 2555 - 2576

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

62 ในกำรประมำณกำรจ ำนวนผรบเงนอนทมลกษณะเดยวกนจะใชวธกำรประมำณกำรสดสวนของจ ำนวนผรบเงนอนทมลกษณะเดยวกนตอจ ำนวนประชำกรทมอำย 60 ปขนไป เนองจำกสดสวนผมสทธสวนใหญเปนผรบบ ำเหนจด ำรงชพ บ ำเหนจปกตของลกจำง บ ำเหนจรำยเดอนของลกจำง ซงมสดสวนรวมกนประมำณรอยละ 90 ของผมสทธรบเงนอนทมลกษณะเดยวกนกบเงนบ ำเหนจบ ำนำญ และจำกแนวโนมในอดตในชวงปงบประมำณ 2546-2554 พบวำ ลกษณะกำรเคลอนไหวไมแนนอน ไมมแนวโนมและไมมฤดกำล จงใชกำรประมำณกำรดวยสมกำร Exponential Smoothing ของ Holt และส ำหรบกำรประมำณกำรจ ำนวนประชำกรใชกำรประมำณโครงสรำงประชำกรตำมขอสมมตฐำน โดยมสตรกำรค ำนวณ ดงน ประมำณกำรจ ำนวนผรบเงนอนทมลกษณะเดยวกน ปขนไป 60 ระชำกรอำยประมำณกำรป

ปขนไป 60 อำย กรจ ำนวนประชำดชกำรทงหมจ ำนวนขำรำ

ดชกำรทงหมจ ำนวนขำรำะเดยวกนทมลกษณ บเงนอนจ ำนวนผร

67,529 79,492 130,182

179,687

0.050,000.0

100,000.0150,000.0200,000.0250,000.0300,000.0350,000.0

2546 2548 2550 2552 2554 2556 2558 2560 2562 2564 2566 2568 2570 2572 2574 2576

จ ำนวนผรบเงนอนทมลกษณะเดยวกน ประมำณกำรจ ำนวนผรบเงนอนทมลกษณะเดยวกน

คน

4-105

(2) ประมาณการเงนอนทมลกษณะเดยวกนตอหวในชวงปงบประมำณ 2555-2576 จำกกำรพจำรณำขอมลในชวงปงบประมำณ 2549-2554 พบวำ หำกขจดป 2549 ทผดปกตออกจะมแนวโนมกำรเตบโตทเปนเสนตรงดวยคำเฉลยอตรำกำรเปลยนแปลงเทำกบรอยละ 6.1 ตอปในจงใชวธประมำณกำรดวยสมกำรถดถอยกบตวแปรเวลำ (Time) ดงแสดงในแผนภมท 4.50

แผนภมท 4.50

ประมำณกำรเงนอนทมลกษณะเดยวกนตอหว ปงบประมำณ 2555 - 2576

ทมำ: ประมำณกำรดวยสมกำรถดถอยกบเวลำ (Regression Analysis)

จำกกำรสรำงสมกำรถดถอยพบวำ เงนอนทมลกษณะเดยวกนตอหวจะมอตรำกำร

เปลยนแปลงเฉลยเทำกบรอยละ 6.3 ตอป โดยเงนอนทมลกษณะเดยวกนตอหวเพมขนจำก 187,227.7 บำทในปงบประมำณ 2555 เปน 192,666.4 บำทในปงบประมำณ 2557 จำกนนเพมขนเปน 217,141 บำทในป 2566 และเพมขนเปน 244,334.6 บำทในปงบประมำณ 2576

(3) ประมาณการรายจายเงนอนทมลกษณะเดยวกน ระหวำงปงบประมำณ

2555-2576 โดยน ำประมำณกำรจ ำนวนผรบเงนอนทมลกษณะเดยวกนมำค ำนวณกบประมำณกำรเงนอนทมลกษณะเดยวกนตอหว พบวำ รำยจำยเงนอนทมลกษณะเดยวกนเพมขนจำก 12,643.3 ลำนบำทในปงบประมำณ 2555 เปน 15,315.4 ลำนบำทในปงบประมำณ 2557 จำกนนเพมขนเปน 28,267.9 ลำนบำทในปงบประมำณ 2566 และเพมขนเปน 43,903.8 ลำนบำทในปงบประมำณ 2576 และมอตรำกำรเปลยนแปลงเฉลยรอยละ 6.3 ตอป ดงแสดงในแผนภมท 4.51

187.23 192.67 217.14 244.33

0.0

50.0

100.0

150.0

200.0

250.0

300.0

2546 2548 2550 2552 2554 2556 2558 2560 2562 2564 2566 2568 2570 2572 2574 2576 เงนอนทมลกษณะเดยวกนตอหว ประมำณกำรเงนอนทมลกษณะเดยวกนตอหว

พนบำท

4-106

แผนภมท 4.51 ประมำณกำรรำยจำยเงนอนทมลกษณะเดยวกน ปงบประมำณ 2555 – 2576

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

โดยสรปกำรประมำณกำรเงนเบยหวด บ ำเหนจ บ ำนำญ พบวำ รำยจำยเงน

เบยหวด บ ำเหนจ บ ำนำญจะเพมขนจำก 123,213 ลำนบำทในปงบประมำณ 2555 (วงเงนตำมเอกสำรงบประมำณ 108 ,094.1 ลำนบำท ผลกำรเบกจำยจรง 123,774 ลำนบำท ) เปน 147,746 ลำนบำทในปงบประมำณ 2557 จำกนนเพมขนเปน 336,216 ลำนบำทในปงบประมำณ 2566 และเพมขนเปน 725,587 ลำนบำทในปงบประมำณ 2576 เพมขนจำกป 2555 ถงประมำณ 5.9 เทำ โดยเฉลยเพมขนรอยละ 8.8 ตอป ดงแสดงในแผนภมท 4.52

แผนภมท 4.52 ประมำณกำรเงนเบยหวด บ ำเหนจ บ ำนำญ ปงบประมำณ 2555-2576

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

12,643.3 15,315.4 28,267.9

43,903.8

-10,000.00.0

10,000.020,000.030,000.040,000.050,000.0

2546 2548 2550 2552 2554 2556 2558 2560 2562 2564 2566 2568 2570 2572 2574 2576 เงนอนทมลกษณะเดยวกน (ลำนบำท) ประมำณกำรเงนอนทมลกษณะเดยวกน (ลำนบำท)

ลำนบำท

123,213 147,746

336,216

725,587

0

200,000

400,000

600,000

800,000

2546 2548 2550 2552 2554 2556 2558 2560 2562 2564 2566 2568 2570 2572 2574 2576 ตำมเอกสำรงบประมำณ ตำมระบบ e-comp ประมำณกำรรำยจำยเบยหวด บ ำเหนจ บ ำนำญ

ลำนบำท

4-107

4.3.5 สวสดการส าหรบขาราชการองคกรปกครองสวนทองถน63

สวสดการชราภาพของขาราชการองคกรปกครองสวนทองถนก ำหนดโดยพระรำชบญญตบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำรสวนทองถน พ.ศ.2500 รวมทงทแกไขเพมเตมถง (ฉบบท 7) พ.ศ.2548 ซงก ำหนดใหมกองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำรสวนทองถน โดยรวมถงขำรำชกำรองคกำรบรหำรสวนจงหวด พนกงำนเทศบำล พนกงำนเมองพทยำ พนกงำนสวนต ำบล และพนกงำนของรำชกำรสวนทองถนอนตำมทมกฎหมำยจดตงรำชกำรสวนทองถนอนขน แตไมรวมถงขำรำชกำรกรงเทพมหำนคร เพอจำยบ ำเหนจบ ำนำญใหแกขำรำชกำรสวนทองถน โดยใหรำชกำรสวนทองถนหกเงนงบประมำณรำยไดประจ ำปสมทบเขำเปนเงนกองทนในอตรำไมเกนรอยละสำม โดยไมรวมรำยรบประเภทพนธบตร เงนก เงนทมผอทศให หรอ เงนอดหนน มำรวมค ำนวณ และใหตงประเภทเงนนไวในงบประมำณรำยจำยประจ ำปของรำชกำรสวนทองถนแตละแหง และน ำสงใหกองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำรสวนทองถนภำยในเดอนธนวำคมของปงบประมำณ

ในสวนของกำรบรหำรงำนของกองทนฯ จะมคณะกรรมกำรกองทนบ ำเหนจ

บ ำนำญขำรำชกำรองคกรปกครองสวนทองถนท ำหนำทควบคมและกำรรบจำยเงน รวมถงกำรหำดอกผลจำกกองทนตำมระเบยบทกระทรวงมหำดไทยก ำหนด โดยมปลดกระทรวงมหำดไทยเปนประธำน และกรรมกำรประกอบดวย อธบดกรมสงเสรมกำรปกครองทองถน ผบญชำกำรต ำรวจแหงชำต อธบดกรมโยธำธกำรและผงเมอง และผแทนกระทรวงกำรคลง

ในสวนของกรงเทพมหำนคร มกำรจดตงกองทนบ ำเหนจบ ำนำญกรงเทพมหำนคร

ตำมพระรำชบญญตบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำรกรงเทพมหำนคร พ.ศ. 2516 ซงก ำหนดใหม “กองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำรกรงเทพมหำนคร” เพอจำยบ ำเหนจบ ำนำญใหแกขำรำชกำรกรงเทพมหำนคร โดยมทนประเดมโอนมำจำก”กองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำรสวนทองถน”ในอตรำรอยละยสบของจ ำนวนเงนทมอยในวนทพ.ร.บ.นใชบงคบ (25 กนยำยน 2516) เปนจ ำนวน 29,547,497.81 บำท และก ำหนดใหกรงเทพมหำนครหกเงนงบประมำณรำยไดประจ ำปสมทบเขำเปนกองทนในอตรำซงกฎกระทรวงก ำหนดไมเกนรอยละสำม และรวมถงเงนดอกผลทเกดจำกกองทนฯ และเงนทม ผอทศสมทบเขำกองทนฯ

63 ในกำรศกษำครงน ไดมกำรเกบขอมลจำกกำรสงแบบสอบถำมไปยง อปท. ตำงๆ ตำมจ ำนวนทก ำหนดโดยวธกำรของ Taro Yamaneทก ำหนดใหมกำรรวบรวมแบบสอบถำมจ ำนวนอยำงนอย 420 แหง เพอใชเปนตวแทนของ อปท. ทงประเทศ (รำยละเอยดตำมทกลำวไปแลวในบทท 1) โดยไดมกำรสงแบบสอบถำมไปยง อปท. จ ำนวน 770 แหง และ ไดม อปท. ทใหควำมรวมมอในกำรตอบแบบสอบถำมกลบมำจ ำนวน 62 จงหวด คดเปน อปท. 536 แหง

4-108

ทงน กองทนบ ำเหนจบ ำนำญกรงเทพมหำนครไดมกำรจดตงคณะกรรมกำรเพอท ำหนำทในกำรก ำกบดแลกองทนฯ เชนเดยวกบกรณของกองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำรองคกรปกครองสวนทองถน โดยมดวยผวำรำชกำรกรงเทพมหำนคร เปนประธำนกรรมกำร และกรรมกำรประกอบดวยปลดกรงเทพมหำนคร รองปลด กรงเทพมหำนคร ผแทนกระทรวงกำรคลง และผแทนกระทรวงมหำดไทย อยำงไรกด กฎหมำยในปจจบนไดก ำหนดใหองคกรปกครองสวนทองถนแตละประเภทมกำรจำยเงนสมทบเขำกองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำรสวนทองถนในอตรำทแตกตำงกนไป ดงตำรำงตอไปน

ตารางท 4.25

อตรำกำรจำยเงนสมทบเขำกองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำรสวนทองถนตำมประเภท อปท.

ประเภทหนวยงาน อตราเงนสมทบ (%) กฎหมายทเกยวของ องคกำรบรหำรสวนจงหวด 1 กฎกระทรวงฉบบท 4 (พ.ศ. 2542)

ออกตำมควำมในพระรำชบญญตบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำรสวนทองถน พ.ศ. 2500

องคกำรบรหำรสวนต ำบล 1 เทศบำล 2 เมองพทยำ 2 กรงเทพมหำนคร 3 กฎกระทรวงกำรหกเงนงบประมำณรำยได

ประจ ำปสมทบเขำเปนกองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำรกรงเทพมหำนคร พ.ศ. 2554

ทมำ: กรมสงเสรมกำรปกครองทองถน กระทรวงมหำดไทย

เงนบ ำเหนจบ ำนำญน จะใหแกขำรำชกำรสวนทองถนทมอำยครบ 60 ป หรอมอำยครบ 50 ปบรบรณและประสงคจะลำออกจำกรำชกำร โดยใหผมอ ำนำจสงอนญำตใหลำออกจำกรำชกำรเพอรบบ ำเหนจบ ำนำญจำกกองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำรสวนทองถน โดยกรณทมอำยรำชกำรนอยกวำ 10 ปจะไดผลประโยชนในรปของเงนบ ำเหนจเทำกบ

เงนบ ำเหนจ = เงนเดอนสดทำย x เวลำรำชกำร

4-109

และกรณทมอำยรำชกำรมำกกวำ 25 ปขนไป หรอออกจำกรำชกำรดวยเหตสงอำย เกษยณอำยรำชกำร ทพพลภำพ และมเวลำรำชกำร 10 ปขนไป ใหมสทธไดรบเงนบ ำนำญตำมสตรในกำรค ำนวณเทำกบ

เงนบ ำนำญรำยเดอน = เงนเดอนสดทำย x เวลำรำชกำร

50

จำกรปแบบกำรจดสวสดกำรดำนกำรชรำภำพใหแกพนกงำนของ อปท. จะเหนไดวำภำระทำงกำรคลงทเกดขน จะมำจำกภำระในกำรน ำสงเงนรำยไดใหกบกองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำรสวนทองถนเปนหลก ดงนน ในกำรประมำณกำรภำระทำงกำรคลงทจะเกดขนในอก 20 ปขำงหนำ จงไดอำศยกำรประมำณกำรรำยไดของ อปท. ในภำพรวมจำกกำรประมำณกำรรำยไดของ อปท. จำกส ำนกนโยบำยกำรคลง ส ำนกงำนเศรษฐกจกำรคลง เปนฐำนในกำรประมำณกำร จำกนน จงน ำสดสวนของรำยไดเฉพำะในสวนท อปท. จดเกบเองและรฐบำลจดสรรให แบงตำม อปท. ประเภทตำงๆ ของปงบประมำณ 2554 มำใชเปนฐำนในกำรค ำนวณเงนรำยไดของ อปท. แตละประเภท จำกนนจงคณกบอตรำกำรจำยเงนสมทบตำมทกฎหมำยปจจบนก ำหนด

โดยในสวนของสดสวนรำยไดทจดเกบเองและรฐจดสรรใหของ อปท. พบวำ อบต. มสดสวนสงสดทรอยละ 32.8 รองลงมำไดแก เทศบำล และ กทม. ซงมสดสวนเทำกบรอยละ 29.6 และ 23.4 ตำมล ำดบ

จำกกำรค ำนวณสดสวนของรำยไดดงกลำว หำกพจำรณำรวมกบอตรำกำรจำยเงน

สมทบตำมกฎหมำยทเกยวของในปจจบน จะพบวำในแตละป อปท. ทมสดสวนกำรจำยเงนสมทบใหกบกองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำรสวนทองถนสงทสดไดแก กทม. ซงมกำรจำยเงนสมทบคดเปนประมำณรอยละ 39.6 ของเงนสมทบทงหมดทกองทนจะไดรบ รองลงมำไดแกเทศบำล และ อบต. ซงมกำรจำยเงนสมทบในสดสวนรอยละ 33.4 และ 18.5 ตำมล ำดบ

4-110

ตารางท 4.26 สดสวนรำยไดท อปท. จดเกบเองและรฐจดสรรใหแก อปท. ตำมประเภท อปท. ปงบประมำณ 2554

หนวย: รอยละ

กทม. พทยำ อบจ. เทศบำล อบต. รวม สดสวนรำยไดท อปท. จดเกบเองและรฐจดสรรใหแก อปท.

23.4 0.7 13.6 29.6 32.8 100.0

อตรำกำรจำยเงนสมทบ 3 2 1 2 1 - สดสวนกำรจำยเงนสมทบทกองทนบ ำหนจบ ำนำญขำรำชกำรทองถนจะไดรบในแตละป 39.6 0.7 7.7 33.4 18.5 100.0 หมำยเหต: ค ำนวณสดสวนรำยไดจำกเอกสำรขอมลรำยไดของ อปท. ประจ ำปงบประมำณ 2554 ของส ำนกบรหำรกำรคลงทองถน กรมสงเสรมกำรปกครองทองถน ทมำ: ค ำนวณโดยนกวจย

ผลจำกกำรประมำณกำรพบวำภำระทำงกำรคลงของ อปท. จะเพมขนตอเนองตำมแนวโนมกำรเพมขนของรำยได อปท. โดยคำดวำในปงบประมำณ 2556 อปท. ทกประเภทจะมภำระในกำรจำยเงนสมทบเขำกองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำรสวนทองถน 5,530 ลำนบำท และภำระดงกลำวจะเพมสงขนจนเทำกบ 25,182 ลำนบำทในปงบประมำณ 2576

กทม. จะมภำระในกำรจำยเงนสมทบเขำกองทนดงกลำวในสดสวนทสงทสด โดยคำดวำจะมภำระในปงบประมำณ 2556 เทำกบ 2,191 ลำนบำท และเพมขนจนถง 9,973 ลำนบำทในปงบประมำณ 2576 รองลงมำไดแก เทศบำล ซงจะมภำระเทำกบ 1,849 ลำนบำท และเพมขนจนถง 8,416 ลำนบำท ในปงบประมำณ 2556 – 2576

4-111

แผนภมท 4.53 ผลกำรประมำณกำรภำระทำงกำรคลงของ อปท. ในกำรสงเงนสมทบเขำกองทนบ ำเหนจบ ำนำญ

ขำรำชกำรสวนทองถน ปงบประมำณ 2555 - 2576

หมำยเหต: 1. กำรประมำณกำรรำยไดของ อปท. ในภำพรวม ใชขอมลจำกกำรประมำณกำรรำยไดของ อปท. จำกส ำนกนโยบำยกำรคลง ส ำนกงำนเศรษฐกจกำรคลง 2. ก ำหนดใหสดสวนรำยไดท อปท. จดเกบเองและรฐจดสรรใหของ อปท. แตละประเภทมสดสวนคงทตลอด กำรประมำณกำร 3. ก ำหนดใหอตรำกำรจำยเงนสมทบเขำกองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำรสวนทองถนของ อปท. แตละประเภทคงท ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

4.3.6 สวสดการส าหรบพนกงานรฐวสาหกจ

รฐวสำหกจเกอบทกแหงจะมสวสดกำรดำนกำรชรำภำพใหแกพนกงำน ยกเวนส ำนกงำนธนำนเครำะหทไมมสวสดกำรดำนกำรชรำภำพใหแกพนกงำน โดยระบบสวสดกำรดำนกำรชรำภำพของรฐวสำหกจนน จะม 3 ระบบใหญ คอ 1) ระบบกองทนส ำรองเลยงชพ 2) ระบบบ ำเหนจ และ 3) ระบบบ ำนำญ ซงในกรณของระบบบ ำเหนจนนในบำงรฐวสำหกจจะเรยกเปนระบบกองทนสงเครำะหแตมวตถประสงคทเหมอนกนคอ จะใหเงนจ ำนวนหนงตำมสตรกำรค ำนวณทก ำหนดไวแกพนกงำนทเกษยณอำยหรอลำออก

กองทนส ารองเลยงชพ คอ กองทนทลกจำงและนำยจำงรวมกนจดต ง ขนโดย

ควำมสมครใจ ประกอบดวยเงนทลกจำงจำยสะสมและเงนทนำยจำงจำยสมทบ โดยมวตถประสงคเพอเปนหลกประกนแกลกจำงเมอยำมลกจำงเกษยณหรอออกจำกงำน ดงนน กำรจดตงกองทน

5,531.2

25,182.7

-

5,000.0

10,000.0

15,000.0

20,000.0

25,000.0

30,000.0

35,000.0

40,000.025

55

2557

2559

2561

2563

2565

2567

2569

2571

2573

2575

ลานบาท

อบต. เทศบาล อบจ. พทยา กทม.

4-112

ส ำรองเลยงชพจงจดไดวำเปนสวสดกำรชนดหนงทนำยจำงใหแกลกจำง นอกจำกน กองทนส ำรองเลยงชพยงถอเปนกำรออมทส ำคญอกแหลงหนงเพอประโยชนในยำมชรำภำพของลกจำง ในสวนของเงนสมทบของนำยจำงนนจะพบวำ โดยเฉลยแลวรฐวสำหกจจะจำยเงนสมทบเขำกองทนในอตรำตงแตรอยละ 9 - 11 ขนอยกบจ ำนวนปทพนกงำนท ำงำน อยำงไรกด มรฐวสำหกจบำงแหงทจำยเงนสมทบใหพนกงำนในอตรำทสงถงรอยละ 15 หรอในขณะทรฐวสำหกจบำงแหงจำยในอตรำซงต ำกวำเกณฑเฉลย64 คอนขำงมำก ทงน ในสวนของพนกงำนโดยเฉลยแลวจะจำยเงนสะสมไดตงแตรอยละ 2.0 ขนไปแตจะไมเกนอตรำทนำยจำงสมทบให

ระบบบ าเหนจ เปนระบบทหนวยงำนจะใหเงนกอนหนงแกพนกงำนเมอเกษยณอำยหรอลำออก (ตองมอำยกำรท ำงำนครบตำมเกณฑทก ำหนด) ตำมทไดกลำวในขำงตนแลววำ ในปจจบนยงมรฐวสำหกจบำงแหงทยงมบ ำเหนจใหแกพนกงำนเมอเกษยณหรอลำออก โดยจะอยท งในรปทเรยกวำบ ำเหนจหรอกองทนสงเครำะห ระบบบ านาญ ในปจจบนมรฐวสำหกจทมระบบบ ำนำญเพยง 3 แหง คอ 1) กำรทำเรอแหงประเทศไทย 2) กำรรถไฟแหงประเทศไทย และ 3) ธนำคำรออมสน อยำงไรกด ปจจบนรฐวสำหกจทง 3 แหง ไดมกำรปรบเปลยนรปแบบกำรใหสวสดกำรเพอลดภำระคำใชจำย โดยกำรรถไฟฯ เปลยนเปนระบบบ ำเหนจ สวนกำรทำเรอฯ และธนำคำรออมสนเปลยนเปนระบบกองทนส ำรองเลยงชพ ทงน สำมำรถสรปรปแบบสวสดกำรดำนกำรชรำภำพของรฐวสำหกจได ดงน

ตารางท 4.27 จ ำนวนรฐวสำหกจจ ำแนกตำมรปแบบสวสดกำรชรำภำพของรฐวสำหกจ

หนวย: แหง กองทนส ำรอง

เลยงชพ กองทนส ำรองเลยงชพ และบ ำเหนจ

กองทนส ำรองเลยงชพ และบ ำนำญ

บ ำเหนจ+บ ำนำญ

บ ำเหนจ ไมมสวสดกำรชรำภำพ

จ ำนวนรฐวสำหกจ

37 12 2 1 2 1

หมำยเหต : ขอมลจำกรฐวสำหกจ 55แหง (ไมรวมองคกำรตลำดเพอกำรเกษตร และ บจ.ไทยเดนเรอทะเล) ทมำ : ประมวลผลจำกแบบสอบถำมของผวจย ซงรวบรวมจำกรฐวสำหกจ 55 แหง

64 ธนำคำรเพอกำรสงออกและน ำเขำแหงประเทศไทย

4-113

จำกตำรำงขำงตนสรปไดวำ รฐวสำหกจสวนใหญมระบบสวสดกำรชรำภำพในรปแบบของกองทนส ำรองเลยงชพเพยงอยำงเดยว แตกมรฐวสำหกจอกจ ำนวนหนงทมรปแบบทแตกตำงไป กลำวคอ - รฐวสำหกจจ ำนวน 12 แหง ไดแก ส ำนกงำนกองทนสงเครำะหกำรท ำสวนยำง กำรนคมอตสำหกรรมแหงประเทศไทย โรงพมพต ำรวจ บมจ.กสท โทรคมนำคม บมจ.กำรบนไทย บมจ.ขนสง องคกำรคลงสนคำ กำรไฟฟำนครหลวง กำรไฟฟำฝำยผลตแหงประเทศไทย องคกำรอตสำหกรรมปำไม กำรเคหะแหงชำต และกำรประปำสวนภมภำค มกองทนส ำรองเลยงชพรวมกบระบบบ ำเหนจหรอกองทนสงเครำะห - รฐวสำหกจจ ำนวน 2 แหง ไดแก กำรทำเรอแหงประเทศไทย และธนำคำรออมสน มกองทนส ำรองเลยงชพรวมกบระบบระบบบ ำนำญ กลำวคอ รฐวสำหกจทง 2 แหงไดมกำรปรบเปลยนจำกระบบบ ำนำญเปนระบบกองทนส ำรองเลยงชพส ำหรบพนกงำนทเขำท ำงำนตงแตเดอนตลำคม 2548 ส ำหรบกำรทำเรอฯ และพนกงำนทเขำท ำงำนตงแตเดอนมกรำคม 2546 ส ำหรบธนำคำรออมสน - รฐวสำหกจทมระบบบ ำนำญรวมกบบ ำเหนจ ไดแก กำรรถไฟแหงประเทศไทย โดยกำรรถไฟฯ ไดปรบเปลยนวธกำรใหสวสดกำรในดำนนแกพนกงำนเพอลดภำระคำใชจำยลง โดยพนกงำนทเขำท ำงำนกอนป 2542 จะยงไดรบบ ำนำญอย แตพนกงำนทเขำท ำงำนหลงป 2542 จะไดรบสวสดกำรในรปแบบของบ ำเหนจแทน - รฐวสำหกจทมแตระบบบ ำเหนจ ไดแก องคกำรสะพำนปลำ และโรงงำนไพ - รฐวสำหกจทไมมสวสดกำรดำนกำรชรำภำพใหแกพนกงำนเลย ไดแก ส ำนกงำน ธนำนเครำะห

ตารางท 4.28 คำใชจำยสวสดกำรดำนกำรชรำภำพของรฐวสำหกจ ป 2550 – 2554

หนวย : ลำนบำท ป 2550 2551 2552 2553 2554

คำใชจำยสวสดกำรดำนกำรชรำภำพ 17,837 18,7777 19,715 20,667 21,109 อตราเพม (รอยละ) 5.21 5.05 4.83 2.14 แยกตำมสำขำ 1) ดำนกำรเกษตร 116 133 128 132 147 2) ดำนกำรอตสำหกรรม 287 314 333 325 324 3) ดำนกำรคมนำคม ขนสง และสอสำร 7,163 7,411 7,592 8,060 7,471 4) ดำนกำรพำณชยและทองเทยว 80 77 84 81 85

4-114

ป 2550 2551 2552 2553 2554 5) ดำนกำรวทยำศำสตร เทคโนโลย พลงงำน และสงแวดลอม

3,023 3,442 3,681 3,782 3,961

6) ดำนกำรบรกำรสงคม 483 467 539 627 697 7) ดำนกำรธนำคำรและสถำบนกำรเงน 6,684 6,923 7,357 7,660 8,424

หมำยเหต : ขอมลจำกรฐวสำหกจ 55 แหง (ไมรวมองคกำรตลำดเพอเกษตรกร และ บจ.ไทยเดนเรอทะเล) ทมำ : ประมวลผลจำกแบบสอบถำมของผวจย ซงรวบรวมจำกรฐวสำหกจ 55 แหง

จำกตำรำงขำงตน จะพบวำในป 2554 รฐวสำหกจจ ำนวน 55 แหง มคำใชจำยในเรองของสวสดกำรชรำภำพจ ำนวน 21,109 ลำนบำท ขยำยตวสงกวำในป 2553 ในอตรำรอยละ 2.14โดยคำใชจำยโดยรวมและคำใชจำยตอหวส ำหรบสวสดกำรดำนชรำภำพ รฐวสำหกจทมคำใชจำยสงสด 3 อนดบแรก ไดแก สำขำกำรธนำคำรและสถำบนกำรเงน สำขำกำรคมนำคม ขนสง และสอสำร และสำขำวทยำศำสตร เทคโนโลย พลงงำน และสงแวดลอม ตำมล ำดบ และเมอพจำรณำขอมลรำยรฐวสำหกจแลวจะพบวำ รฐวสำหกจทมคำใชจำยสวสดกำรในดำนนตอปสงทสด 3 อนดบแรก ไดแก ธนำคำรเพอกำรเกษตรและสหกรณกำรเกษตร กำรรถไฟแหงประเทศไทย และกำรไฟฟำฝำยผลตแหงประเทศไทย ตำมล ำดบ แตหำกเฉลยคำใชจำยตอหวตอปแลว 3 อนดบแรกทสงทสด ไดแก ธนำคำรเพอกำรเกษตรและสหกรณ กำรทำเรอแหงประเทศไทย และกำรรถไฟแหงประเทศไทย ตำมล ำดบ ส ำหรบเงนสมทบทรฐวสำหกจจำยใหแกพนกงำนในอตรำรอยละ 9 – 11 ถอวำเปนอตรำทคอนขำงสงหำกเปรยบเทยบกบกำรจำยสมทบของนำยจำงอนๆ ซงจำกขอมลจำกกองทนส ำรองเลยงชพไทย ณ วนท 6 สงหำคม 2555 จะมอตรำกำรจำยเงนสะสมและเงนสมทบ ดงน

ตารางท 4.29 อตรำกำรจำยเงนสะสมและเงนสมทบของกองทนส ำรองเลยงชพไทย

หนวย : รอยละ อตรำ เงนสะสมสงสด (ลกจำง) เงนสมทบสงสด (นำยจำง)

2.00 – 3.00 27.08 23.45 .0 – 5.00 34.85 32.34 5.0 – 10.00 26.21 30.53 10.01- 15.00 11.86 13.68

รวม 100.00 100.00 หมำยเหต : ขอมล ณ 6 สงหำคม 2555 ทมำ : Website กองทนส ำรองเลยงชพไทย

4-115

230,000

240,000

250,000

260,000

270,000

280,000

290,000

300,000

� ป า า า พ า า า

โดยหำกเปรยบเทยบกบขำรำชกำรซงรฐบำลจำยเงนสมทบในกองทนบ ำเหนจบ ำนำญขำรำชกำร (กบข.) ในอตรำเพยงรอยละ 3 เทำนน หรอในกรณทรฐบำลหรอนำยจำงตองจำยเงนสมทบใหกองทนประกนสงคมกรณชรำภำพในอตรำเพยงรอยละ 3 เชนเดยวกน

ในกรณของกำรรถไฟแหงประเทศไทยถอวำเปนรฐวสำหกจทสงผลกระทบตอภำระกำรคลงของประเทศคอนขำงมำก เนองจำกมผลด ำเนนงำนขำดทนมำโดยตลอด แตคำใชจำยในเรองสวสดกำรดำนกำรชรำภำพอยในระดบทคอนขำงสง ถงแมวำกำรรถไฟฯ จะมกำรปรบเปลยนจำกระบบบ ำนำญมำเปนระบบบ ำเหนจส ำหรบพนกงำนทเขำท ำงำนหลงป 2542 แลวกตำม แตภำระจำกระบบบ ำนำญจะยงมไปในอนำคตไมต ำกวำ 25 ป อกท งส ำหรบระบบบ ำเหนจกใหสทธประโยชนทอยในระดบทถอวำสงเมอเทยบกบสทธประโยชนของบรษทเอกชนทวไป ประมาณการคาใชจายสวสดการดานชราภาพของรฐวสาหกจ กำรประมำณกำรคำใช จำยสวสดกำรดำนชรำภำพของพนกงำนรฐวสำหกจนน จะประมำณกำรจำกจ ำนวนพนกงำนรฐวสำหกจในแตละปคณกบประมำณกำรรำยจำยเฉลยตอหว โดยในสวนของจ ำนวนพนกงำนรฐวสำหกจจะประมำณกำรจำกสดสวนของพนกงำนรฐวสำหกจในชวงป 2550 – 255465 เทยบกบจ ำนวนประชำกรชวงอำย 20 – 60 ป โดยจำก กำรประมำณกำรพบวำจ ำนวนพนกงำนรฐวสำหกจจะมอตรำเพมขนจนถงป 2560 แตหลงจำกนนจ ำนวนพนกงำนรฐวสำหกจจะมจ ำนวนลดลง ซงจะเปนไปตำมโครงสรำงประชำกรชวงอำย 20 – 60 ป ทมแนวโนมลดลงภำยหลงป 2560

แผนภมท 4.54 ประมำณกำรจ ำนวนพนกงำนและลกจำงรฐวสำหกจ ป 2555-2576

ทมำ : ประมำณกำรโดยนกวจย

65 ขอมลจำกเอกสำรงบประมำณ

4-116

ส ำหรบกำรประมำณกำรคำใชจำยดำนกำรชรำภำพเฉลยตอหวนน จะใชขอมลป 2554 เปนฐำน แลวใหคำใชจำยตอหวมอตรำกำรขยำยตวเทำกบรอยละ 6 เปนกำรเทยบเคยงจำกอตรำกำรขยำยตวเฉลยเงนเดอนของประเทศ ทงน ในกำรประมำณกำรจะใชวธกำรเดยวกนส ำหรบสวสดกำรชรำภำพทง 3 ระบบ (กองทนส ำรองเลยงชพ บ ำนำญ และบ ำเหนจ) เนองจำกในกรณของระบบบ ำนำญและบ ำเหนจนนจะประมำณกำรในสวนทรฐวสำหกจมภำระทจะตองสมทบเงนเขำกองทนบ ำเหนจหรอบ ำนำญเทำนน

จำกกำรประมำณกำรคำใชจำยสวสดกำรชรำภำพในชวงป 2555 – 2576 พบวำภำระของรฐวสำหกจจะเพมสงขนจำกจ ำนวนประมำณ 22,525 ลำนบำทในป 2555 เปน 68,797 ลำนบำทในป 2576 โดยในชวงป 2556 – 2560 จะมอตรำเพมเฉลยรอยละ 6.3 ตอป และตงแตป 2561 – 2576 มอตรำเพมเฉลยรอยละ 5.2 ตอป

แผนภมท 4.55 ประมำณกำรคำใชจำยสวสดกำรชรำภำพ

22,550

68,875

79,320

269,653 284,291

255,420

-

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

300,000

350,000

-

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

70,000

80,000

า � า า

ทมำ : ประมำณกำรโดยนกวจย 4.4 รายจายสวสดการการศกษา 4.4.1 สวสดการการศกษาขนพนฐาน

สวสดกำรดำนกำรศกษำตำมควำมหมำยของกระทรวงกำรพฒนำสงคมและควำมมนคงของมนษย หมำยควำมถง ประชำชนพงไดรบบรกำรทสงเสรมและพฒนำตนเองใหม

4-117

ควำมร ทกษะ ตลอดจนปลกฝงคณธรรม คำนยมทดงำม และคณลกษณะอนพงประสงค เพอน ำไปสกำรด ำเนนชวตอยำงมคณภำพตอไป และแมวำประชำชนจะมขอบกพรองทำงรำงกำย จตใจ สตปญญำ อำรมณ และสงคม หรอดอยโอกำสทำงกำรศกษำ กจะไดรบบรกำรกำรศกษำพเศษและจดรปแบบกำรศกษำทเหมำะสมสอดคลองกบควำมตองกำรของประชำชนทมขอจ ำกดเหลำนน ทงน ประชำชนทกคนตองไดรบกำรศกษำในระดบอยำงนอยทสด คอ กำรศกษำขนพนฐำน ควำมพกำร ควำมบกพรองดำนรำงกำย จตใจ สตปญญำ อำรมณ และสงคม ผยำกจนและผดอยโอกำส ชนกลมนอย คนตำงวฒนธรรม ตำงศำสนำ ตำงควำมเชอ ตำงควำมสนใจทำงกำรเมอง ตำงแบบแผน กำรด ำเนนชวต ผอยในภมภำคทองถนหำงไกลเปนผดอยโอกำส หรอแมแตเพศ วย ผวพรรณ ตองไมเปนเหตใหประชำชนผใดขำดโอกำสทำงกำรศกษำ หรอไดรบบรกำรทำงกำรศกษำนอยกวำหรอดอยกวำ ไมเปนธรรมหรอไมเทำเทยมกบประชำชนโดยทวไป รฐธรรมนญแหงรำชอำณำจกรไทย พ.ศ. 2550 มำตรำ 49 บญญตวำ “บคคลยอมมสทธเสมอกนในกำรรบกำรศกษำไมนอยกวำสบสองป ทรฐจะตองจดใหอยำงทวถงและมคณภำพโดยไมเกบคำใชจำย” และพระรำชบญญตกำรศกษำแหงชำต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 มำตรำ 10 วรรค 1 บญญตวำ “กำรจดกำรศกษำตองจดใหบคคลมสทธและโอกำสเสมอกนในกำรรบกำรศกษำขนพนฐำนไมนอยกวำสบสองปทรฐจะตองจดใหอยำงทวถง และมคณภำพโดยไมเกบคำใชจำย” ซงเปนขอก ำหนดทเกยวกบกำรจดกำรศกษำขนพนฐำน ประกอบกบค ำแถลงนโยบำยของคณะรฐมนตรในสมยทนำยอภสทธ เวชชำชวะ ด ำรงต ำแหนงนำยกรฐมนตร ไดก ำหนดเปนนโยบำยเรงดวนทจะเรมด ำเนนกำรตำมเจตนำรมณของรฐบำล กำรศกษำขนพนฐำน (Basic Education) เปนค ำทมควำมหมำยหลำกหลำย แตกตำงกนไป ไมวำจะเปนในเรองของกำรเรยนกำรสอน กำรใหควำมรเบองตน ในสหรฐอเมรกำ กำรศกษำพนฐำนหมำยถง “กำรสอนใหมทกษะในกำรสอสำร คดค ำนวณ และเขำสงคม เพอใหบคคลสำมำรถอำนออกเขยนได คดค ำนวณเปน สำมำรถคนควำหำควำมรตอไปได รจกโลกแหงกำรงำน หนวยสวสดกำรสงคม ท ำงำนกบนำยจำงได รจกกำรบรโภคทเหมำะสม รจกกำรปรบปรงสขภำพ” (Cartwright, 1970: 407) ตำมควำมหมำยนมงถงกำรศกษำเบองตนเปนส ำคญ องคกำรยเนสโก ซงเปนศนยรวมของนำนำชำตในดำนกำรศกษำ ไดใหค ำนยำมกำรศกษำพนฐำนไววำ “กำรศกษำส ำหรบคนทกเพศทกวย ใหมโอกำสไดเรยนควำมรทวไปทเปน

4-118

ประโยชนแกชวต ปลกฝงใหเกดควำมอยำกเรยนอยำกร มทกษะในกำรเรยนดวยตนเอง รจกถำม สงเกต วเครำะห ตระหนกวำตนเปนสวนหนงของชมชน มควำมรบผดชอบตอตนเอง และผอน” (Edgar Faure, 1972: 162) พนม พงษไพบลย (2542 : 2-3) ใหควำมหมำยค ำวำกำรศกษำขนพนฐำน หมำยถง กำรศกษำทจ ำเปนทเปนประโยชน เพอใหผเรยนมพนฐำนทแขงแรงมนคง เพยงพอกบกำรด ำรงชวตทดในวนขำงหนำ สำมำรถอยรวมกบผอนไดอยำงด มชวตอยในสงคมอยำงมควำมสข สำมำรถประกอบกำรงำนอำชพเพอเลยงตนเองและครอบครวได และสำมำรถพฒนำตนเองใหเจรญกำวหนำตลอดจนมสวนรวมกบผอนในกำรพฒนำชมชน สงคม และประเทศชำต สปปนนท เกตทต (2542 : 12) กลำววำ กำรศกษำขนพนฐำน หมำยถง กำรศกษำทกรปแบบทจดขนเพอพฒนำคณภำพชวตใหคนไทยด ำเนนชวตรวมกนในสงคมอยำงมควำมสข มควำมรควำมสำมำรถและทกษะในกำรแสวงหำควำมรอยำงตอเนองไดตลอดชวต และทนตอกำรเปลยนแปลง มควำมสำมำรถในกำรประกอบอำชพและพงตนเองได ด ำรงชวตอยำงมคณธรรม และมศกดศร พฒนำตนเอง และมบทบำทรวมในกำรพฒนำสงคมไดอยำงเหมำะสม และใหหมำยถงกำรศกษำทเรมจำกกำรศกษำระดบประถมศกษำจนถงมธยมศกษำตอนปลำย พระรำชบญญตกำรศกษำแหงชำต พ.ศ. 2542 (ส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรประถมศกษำแหงชำต. 2542 : 4) ใหควำมหมำยของค ำวำกำรศกษำขนพนฐำน หมำยควำมวำ กำรศกษำกอนระดบอดมศกษำ ดงนนสรปวำ กำรศกษำขนพนฐำน คอ กำรศกษำในระบบโรงเรยนทรฐมงจดใหเดกทกคนมโอกำสไดรบอยำงทวถง เปนกำรศกษำในระบบแบบใหเปลำ ใหเนอหำสำระทเปนพนฐำนของทกคนส ำหรบใชในชวตในกำรประกอบอำชพ และในกำรศกษำ ตำมกฎหมำยไทย รฐบำลจะตองจดกำรศกษำขนพนฐำนแบบใหเปลำแกประชำชนเปนเวลำ 12 ป ตอมำ ในยครฐบำลของนำยอภสทธ เวชชำชวะ นำยกรฐมนตร ไดมกำรแถลงนโยบำยเมอวนท 30 ธนวำคม 2551 ซงนโยบำยกำรศกษำกขนพนฐำน เรยนฟร 15 ป เปนหนงในนโยบำยเรงดวนทจะเรมด ำเนนกำรในปแรก โดยรฐบำลไดใหควำมส ำคญกบกำรจดกำรศกษำทมงเนนกำรสรำงโอกำสทำงกำรศกษำใหกบทกคนอยำงเทำเทยมและทวถง เพอใหทกคนมโอกำสไดรบกำรศกษำฟร 15 ป อยำงแทจรงตำมเจตนำรมณของรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 โดยไมเสย

4-119

คำใชจำย ส ำหรบรำยกำรหนงสอเรยน อปกรณกำรเรยน เครองแบบนกเรยน และกจกรรมพฒนำผเรยนทภำครฐใหกำรสนบสนน ทงน นบไดวำเปนโอกำสดของเดกทวประเทศทจะไดมโอกำสเขำถงกำรศกษำในระดบพนฐำน เพอตอยอดสระดบทสงขน

ส ำหรบนโยบำยกำรศกษำในปจจบน เนนกำรศกษำขนพนฐำน เรยนฟร 15 ป โดยมวตถประสงคเพอใหนกเรยนทกคนมโอกำสไดรบกำรศกษำโดยไมเสยคำใชจำย ตงแตระดบอนบำล 1 ถงระดบมธยมศกษำตอนปลำย ครอบคลม 5 รำยกำร ไดแก คำเลำเรยน คำหนงสอเรยน คำเครองแบบนกเรยน คำอปกรณกำรเรยน และคำกจกรรมพฒนำผเรยน

ภาระทางการคลงในการสนบสนนการศกษาขนพนฐาน กำรศกษำขนพนฐำนหรอนโยบำยเรยนฟร 15 ป เปนกำรพฒนำคณภำพคนและสงคมไทยสสงคมแหงภมปญญำและกำรเรยนร ซงจำกตวเลขกำรจดสรรงบประมำณจะเหนวำ รฐบำลไดมกำรจดสรรงบประมำณเพอสนบสนนกำรศกษำขนพนฐำนเพมขนทกป อนเปนกำรสงเสรมใหคนทกระดบชน ไดรบโอกำสทำงกำรศกษำอยำงทวถงและเทำเทยมกน อกทงเปนกำรสงเสรมกำรศกษำใหเดกมควำมร และลดภำระคำใชจำยของผปกครอง เปนกำรลงทนดำนควำมรทมประสทธภำพ

ตารางท 4.30 ภำพรวมคำใชจำยในกำรสนบสนนกำรศกษำขนพนฐำน ปงบประมำณ พ.ศ. 2553 – 2556

หนวย : บำท ปงบประมาณ วงเงน

2553 79,026,085,400 2554 80,154,206,500 2555 83,144,940,500 2556 88,881,412,400

รวมปงบประมาณ 2553 - 2556 331,206,644,800 ทมำ : เอกสำรงบประมำณ ฉบบท 4 งบประมำณรำยจำยประจ ำปงบประมำณ พ.ศ. 2553 – 2556

4-120

แผนภมท 4.56 คำใชจำยในกำรสนบสนนกำรศกษำขนพนฐำน ปงบประมำณ พ.ศ. 2553 – 2556

ทมำ : เอกสำรงบประมำณ ฉบบท 4 งบประมำณรำยจำยประจ ำปงบประมำณ พ.ศ. 255 – 2556

เนองจำกรฐบำลภำยใตกำรน ำของ นำงสำวยงลกษณ ชนวตร นำยกรฐมนตร ไดแถลงนโยบำยของคณะรฐมนตรตอรฐสภำ เมอวนท 23 สงหำคม 2555 ใหกำรจดหำเครองคอมพวเตอรแทบเลตใหแกโรงเรยนเปนนโยบำยเรงดวนทจะเรมด ำเนนกำรในปแรก โดยเรมทดลองด ำเนนกำรในโรงเรยนน ำรองส ำหรบระดบชนประถมศกษำปท 1 ปกำรศกษำ พ.ศ. 2555 ควบคกบกำรเรงพฒนำเนอหำทเหมำะสมตำมหลกสตร บรรจลงในคอมพวเตอรแทบเลต รวมทงจดท ำระบบอนเทอรเนตไรสำยตำมมำตรฐำนกำรใหบรกำรในสถำนศกษำทก ำหนดโดยไมเสยคำใชจำย ซงในปงบประมำณ พ.ศ. 2555 รฐบำลไดจดสรรงบประมำณเพอจดหำคอมพวเตอรแทบเลตใหแกโรงเรยน จ ำนวน 1,937.33 ลำนบำท ดงนน จงท ำใหมรำยจำยทเกยวเนองกบกำรจดกำรศกษำเพมขนในอนำคตดวย ประมาณการภาระทางการคลงในการสนบสนนการศกษาขนพนฐาน เมอพจำรณำจ ำนวนประชำกรวยเรยนกลมเปำหมำยทมโอกำสไดรบกำรศกษำโดยไมเสยคำใชจำย ตงแตระดบอนบำล 1 ถงระดบมธยมศกษำตอนปลำย ซงอยในชวงอำยประมำณ 3 – 17 ป จะเหนไดวำประชำกรวยเรยนกลมเปำหมำยดงกลำวมแนวโนมทจะลดลงในชวงแรก และคอย ๆ เพมสงขนในชวงถดมำ

79,026.09 80,154.21 83,144.94

88,881.41

70,000

75,000

80,000

85,000

90,000

2553 2554 2555 2556

ลานบาท

ปงบประมาณ

4-121

ตารางท 4.31 จ ำนวนประชำกรวยเรยนกลมเปำหมำย (ชวงอำย 3 - 17 ป) ป พ.ศ. 2553 – 2576

หนวย : คน

ป กอน

ประถมศกษา ประถมศกษา

มธยมศกษาตอนตน

มธยมศกษา ตอนปลาย

รวม

2553 2,500,243 5,084,670 3,004,158 3,030,971 13,620,042

2554 2,546,696 4,999,655 2,838,399 3,065,162 13,449,913

2555 2,529,698 4,971,704 2,696,975 3,084,610 13,282,986

2556 2,477,114 4,986,252 2,585,845 2,993,884 13,043,095

2557 2,488,348 4,999,700 2,534,017 2,828,742 12,850,806

2558 2,509,677 5,014,303 2,474,652 2,687,951 12,686,583

2558 2,577,251 4,964,275 2,486,842 2,577,288 12,605,656

2560 2,591,389 5,021,900 2,453,956 2,525,707 12,592,952

2561 2,605,335 5,026,379 2,485,472 2,466,652 12,583,838

2562 2,619,074 5,041,572 2,487,915 2,478,906 12,627,467

2563 2,632,592 5,066,986 2,534,272 2,446,167 12,680,016

2564 2,645,868 5,102,292 2,517,476 2,477,692 12,743,328

2565 2,658,893 5,183,499 2,465,274 2,480,244 12,787,910

2566 2,671,656 5,211,217 2,476,550 2,526,484 12,885,907

2567 2,684,106 5,238,503 2,497,897 2,509,821 12,930,327

2568 2,696,229 5,265,335 2,565,286 2,457,827 12,984,676

2569 2,708,021 5,291,685 2,579,481 2,469,200 13,048,387

2570 2,719,506 5,317,483 2,593,486 2,490,600 13,121,076

2571 2,730,689 5,342,705 2,607,288 2,557,830 13,238,512

2572 2,741,546 5,367,338 2,620,870 2,572,067 13,301,821

2573 2,752,069 5,391,353 2,634,213 2,586,114 13,363,750

2574 2,762,256 5,414,741 2,647,308 2,599,960 13,424,265

2575 2,772,089 5,437,476 2,660,142 2,613,587 13,483,295

2576 2,781,612 5,459,572 2,672,667 2,626,977 13,540,828 ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

4-122

แผนภมท 4.57 จ ำนวนประชำกรวยเรยนกลมเปำหมำย (ชวงอำย 3 - 17 ป) ป พ.ศ. 2553 - 2576

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย แนวโนมกำรลดลงของประชำกรวยเรยนกลมเปำหมำยสอไดถงกำรทประชำกรสวนใหญมแนวโนมทจะคมก ำเนดมำกขน หรอมจ ำนวนบตรตอครอบครวลดลง อนเนองมำจำก คำครองชพสงขน หรออน ๆ ซงในระยะยำว จะสงผลตอกำรลดลงของก ำลงแรงงำนในอนำคต ส ำหรบคำใชจำยในกำรสนบสนนกำรศกษำขนพนฐำน จะเปนไปตำมเกณฑในตำรำงท 4.32

ตารางท 4.32 คำใชจำยในกำรสนบสนนกำรศกษำขนพนฐำน

หนวย : บำทตอคนตอป

ระดบการศกษา รวมอตราอดหนน

คาเลาเรยน / อดหนน

คาหนงสอเรยน

คาอปกรณการเรยน

คาเครองแบบนกเรยน

คากจกรรมพฒนาคณภาพ

ผเรยน

โรงเรยนรฐบาล 1. กอนประถมศกษา 2,830 1,700 200 200 300 430 2. ประถมศกษา 3,563 1,900 433 390 360 480 3. มธยมศกษาตอนตน 5,919 3,500 669 420 450 880 4. มธยมศกษาตอนปลาย 4.1 สามญศกษา 6,607 3,800 897 460 500 950

-

2,000,000

4,000,000

6,000,000

8,000,000

10,000,000

12,000,000

14,000,000

16,000,000

2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562 2563 2564 2565 2566 2567 2568 2569 2570 2571 2572 2573 2574 2575 2576

ป

จ ำนว

น (คน

)

กอนประถมศกษำ (3 - 5 ป) ประถมศกษำ (6 - 11 ป) มธยมศกษำตอนตน (12 - 14 ป) มธยมศกษำตอนปลำย (15-17 ป) รวม (3 -17 ป)

4-123

ระดบการศกษา รวมอตราอดหนน

คาเลาเรยน / อดหนน

คาหนงสอเรยน

คาอปกรณการเรยน

คาเครองแบบนกเรยน

คากจกรรมพฒนาคณภาพ

ผเรยน

4.2 อาชวศกษา 1) อตสาหกรรม 10,810 6,500 2,000 460 900 950 2) พาณชยกรรม 9,210 4,900 2,000 460 900 950 3) คหกรรม 9,810 5,500 2,000 460 900 950 4) ศลปกรรม 10,510 6,200 2,000 460 900 950 5) เกษตรกรรม - ทวไป 10,210 5,900 2,000 460 900 950 - ปฏรป 16,210 11,900 2,000 460 900 950 โรงเรยนเอกชน 1. กอนประถมศกษา 12,797 11,667 200 200 300 430 2. ประถมศกษา 2.1 ประถมศกษาปท 1 13,158 11,367 561 390 360 480 2.2 ประถมศกษาปท 2 13,201 11,367 604 390 360 480 2.3 ประถมศกษาปท 3 13,375 11,367 778 390 360 480 2.4 ประถมศกษาปท 4 13,250 11,367 653 390 360 480 2.5 ประถมศกษาปท 5 13,393 11,367 796 390 360 480 2.6 ประถมศกษาปท 6 13,586 11,367 989 390 360 480 3. มธยมศกษาตอนตน 3.1 มธยมศกษาปท 1 16,110 13,660 700 420 450 880 3.2 มธยมศกษาปท 2 16,254 13,660 844 420 450 880 3.3 มธยมศกษาปท 3 16,386 13,660 976 420 450 880 4. มธยมศกษาตอนปลาย 4.1 สามญศกษา 1) มธยมศกษาปท 4 17,086 13,960 1,216 460 500 950 2) มธยมศกษาปท 5 17,078 13,960 1,208 460 500 950 3) มธยมศกษาปท 6 17,056 13,960 1,186 460 500 950 4.2 อาชวศกษา 1) อตสาหกรรม 24,810 20,500 2,000 460 900 950 2) พาณชยกรรม 21,200 16,890 2,000 460 900 950 3) คหกรรม 18,540 14,230 2,000 460 900 950 4) ศลปกรรม 21,200 16,890 2,000 460 900 950 5) เกษตรกรรม 22,210 17,900 2,000 460 900 950 การศกษานอกโรงเรยน 1. ประถมศกษา 1,960 1,100 580 280 2. มธยมศกษาตอนตน 3,600 2,300 720 580 3. มธยมศกษาตอนปลาย

4-124

ระดบการศกษา รวมอตราอดหนน

คาเลาเรยน / อดหนน

คาหนงสอเรยน

คาอปกรณการเรยน

คาเครองแบบนกเรยน

คากจกรรมพฒนาคณภาพ

ผเรยน

3.1 สามญศกษา 3,680 2,300 800 580 3.2 อาชวศกษา 6,300 4,240 1,000 1,060

ทมำ: ส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรศกษำขนพนฐำน ส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรศกษำเอกชน เมอน ำเกณฑคำใชจำยในกำรสนบสนนกำรศกษำขนพนฐำนดงกลำวขำงตนมำประมำณกำรคำใชจำยทรฐบำลจะตองใหกำรสนบสนนแกประชำกรวยเรยนกลมเปำหมำยในชวงป พ.ศ. 2557 – 2576 พบวำ ถงแมจ ำนวนประชำกรวยเรยนกลมเปำหมำยมแนวโนมลดลงอยำงตอเนองตงแตป พ.ศ. 2553 และเพมขนอยำงตอเนองอกครงในป พ.ศ. 2562 แตคำใชจำยทรฐบำลจะตองใหกำรสนบสนนแกประชำกรวยเรยนกลมเปำหมำยกลบมแนวโนมเพมสงขนเรอยๆ อนเนองมำจำกภำระคำใชจำยทรฐบำลตองสนบสนนสวนเพมใหกบเดกสงเครำะหและเดกพกำร ทงน ในกำรประมำณกำรไดก ำหนดใหมกำรปรบเพมเงนอดหนนคำเลำเรยนรอยละ 2 ตอป ปรบคำหนงสอเรยน คำอปกรณกำรเรยน คำเครองแบบนกเรยน และคำกจกรรมพฒนำคณภำพผเรยน รอยละ 1 ตอป โดยปรบเพมทก ๆ 4 ปตำมขอสมมตฐำนทวำรฐบำลอยครบวำระ

แผนภมท 4.58 ประมำณกำรคำใชจำยในกำรสนบสนนกำรศกษำขนพนฐำนแกประชำกรวยเรยนกลมเปำหมำย

(3 – 17 ป) ป พ.ศ. 2557 - 2576

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

0

50,000

100,000

150,000

200,000

2557 2558 2559 2560 2561 2562 2563 2564 2565 2566 2567 2568 2569 2570 2571 2572 2573 2574 2575 2576

วงเงน

(ลานบาท)

ปงบประมาณ

กอนประถมศกษำ (3 - 5 ป) ประถมศกษำ (6 - 11 ป) มธยมศกษำตอนตน (12 - 14 ป)

มธยมศกษำตอนปลำย (15 - 17 ป) รวม (3 - 17 ป)

4-125

เมอพจำรณำประมำณกำรคำใชจำยในกำรสนบสนนกำรศกษำขนพนฐำนแกประชำกรวยเรยนกลมเปำหมำยจะเหนไดวำ มแนวโนมเพมสงขน เปนกำรสงสญญำณใหภำครฐตระหนกถงกำรวำงแผนกำรศกษำเพอสรำงบคลำกรใหตรงกบควำมตองกำรของตลำดแรงงำนในอนำคต โดยเฉพำะกำรสรำงและพฒนำก ำลงคนดำนกำรแพทยและสำธำรณสขเพอรองรบ กำรปรบเปลยนโครงสรำงของประชำกรเขำสสงคมสงอำย ตลอดจนกำรพฒนำระบบกำรจดกำรศกษำใหมคณภำพ มำตรฐำน และมประสทธภำพดพอทจะพฒนำประเทศชำตใหกำวทนตอ กำรเปลยนแปลงอยำงรวดเรวในกระแสโลกำภวตน

4.4.2 กองทนเงนใหกยมเพอการศกษาและกองทนเงนใหกยมทผกพนกบรายไดในอนาคต

กองทนเงนใหกยมเพอการศกษา (กยศ.) จดตงขนตำมมตคณะรฐมนตร เมอวนท 28 มนำคม 2538 โดยกระทรวงกำรคลง กระทรวงศกษำธกำร และทบวงมหำวทยำลย ไดรวมพจำรณำและเลงเหนควำมส ำคญในกำรพฒนำทรพยำกรมนษย เพอรองรบควำมเจรญเตบโตทำงเศรษฐกจและเพมควำมสำมำรถในกำรแขงขนของประเทศ และเพอแกปญหำทำงสงคมเรองควำมเหลอมล ำทำงดำนกำรศกษำ จงไดมมตรวมกนในหลกกำรโครงกำรจดตงกองทนเงนใหกยมเพอกำรศกษำ โดยมกระทรวงกำรคลง กระทรวงศกษำธกำร และทบวงมหำวทยำลย เปนหนวยงำนทรบผดชอบดแล และ บมจ. ธนำคำรกรงไทย ท ำหนำทบรหำรจดกำรเงนใหกยม ตอมำเมอวนท 16 มกรำคม พ.ศ. 2539 คณะรฐมนตรไดมมตใหเรมด ำเนนกำรกองทนในลกษณะเงนทนหมนเวยน ตำมนยมำตรำ 12 แหงพระรำชบญญตเงนคงคลง พ.ศ. 2491 กองทนฯ จงเรมเปดใหกยมตงแตปกำรศกษำ 2539 ดวยงบประมำณประจ ำปจ ำนวนกวำ 3,652 ลำนบำท และไดรบกำรจดสรรงบประมำณสมทบเปนรำยปตำมควำมจ ำเปน ตอมำรฐบำลไดมกำรประกำศใชพระรำชบญญตกองทนเงนใหกยมเพอกำรศกษำ พ.ศ. 2541 มผลใหกองทนฯ มฐำนะเปนนตบคคล อยภำยใตกำรก ำกบดแลของกระทรวงกำรคลง โดย กยศ. มวตถประสงคเพอใหเงนกยมแกนกเรยน หรอนกศกษำทขำดแคลนทนทรพยเพอเปนคำเลำเรยน คำใชจำยทเกยวเนองกบกำรศกษำ และคำใชจำยทจ ำเปนในกำรครองชพระหวำงศกษำ ตงแตระดบมธยมศกษำตอนปลำย (สำยสำมญและสำยอำชพ) จนถงระดบปรญญำตร โดยนกเรยนและนกศกษำทจะขอกเงนจะตองมคณสมบต ดงน

4-126

1) เปนผมสญชำตไทย 2) เปนผทมรำยไดตอครอบครวไมเกน 200,000 บำทตอป66 3) มคณสมบตอนตำมทคณะกรรมกำรก ำหนด ไดแก 3.1) เปนผทมผลกำรเรยนดหรอผำนเกณฑกำรวดและประเมนผลของสถำบนกำรศกษำ 3.2) เปนผทมควำมประพฤตด ไมฝำฝนระเบยบขอบงคบของสถำบน กำรศกษำขนรำยแรง หรอไมเปนผมควำมประพฤตเสอมเสย เชน หมกมนในกำรพนน เสพยำเสพตดใหโทษ ดมสรำเปนอำจณหรอเทยวเตรในสถำนบนเทง เรงรมยเปนอำจณ เปนตน 3.3) เปนผทมคณสมบตครบถวนตำมระเบยบหรอประกำศกำรสอบคดเลอกบคคลเขำศกษำในโรงเรยน สถำนศกษำหรอสถำบนกำรศกษำทอยในสงกดกำรควบคมหรอก ำกบดแลของกระทรวงศกษำธกำร กระทรวงหรอ สวนรำชกำรอน ๆ ทบวงมหำวทยำลย รฐวสำหกจ 3.4) ไมเคยเปนผส ำเรจกำรศกษำระดบปรญญำตรในสำขำใด ๆ มำกอน 3.5) ไมเปนผทท ำงำนประจ ำในระหวำงกำรศกษำ 3.6) ไมเปนบคคลลมละลำย 3.7) ไมเปนหรอเคยไดรบโทษจ ำคก โดยค ำพพำกษำถงทสดใหจ ำคก เวนแตเปนโทษส ำหรบควำมผดทไดกระท ำโดยประมำทหรอควำมผดลหโทษ 3.8) ตองมอำยในขณะทขอกโดยเมอนบรวมกบระยะเวลำปลอดหน 2 ป และระยะเวลำผอนช ำระอก 15 ปรวมกนแลวตองไมเกน 60 ป ทงน นกเรยน/นกศกษำทกยมจำกกองทนจะตองเรมผอนช ำระคนเงนกหลงจำกทจบกำรศกษำแลว 2 ป ซงอำจขอผอนผนไดใน 3 กรณ ไดแก (1) ไมมรำยได (2) รำยไดต ำกวำเดอนละ 4,700 บำท (3) ประสบพบตภย กองทนเงนใหกยมทผกพนกบรายไดในอนาคต (กรอ.) เปนกองทนทจดตงขนโดยระเบยบกระทรวงกำรคลงวำดวยกำรบรหำรกองทนเพอกำรศกษำ พ.ศ. 254967 โดยมวตถประสงค

66 พจำรณำตำมหลกเกณฑขอใดขอหนงดงตอไปน (1) รำยไดรวมของนกเรยนหรอนกศกษำผขอกยม รวมกบรำยไดของบดำมำรดำ ในกรณทบดำมำรดำเปนผใชอ ำนำจปกครอง (2) รำยไดรวมของนกเรยนหรอนกศกษำผขอกยม รวมกบรำยไดของผปกครองในกรณทผใชอ ำนำจปกครองมใชบดำ มำรดำ (3) รำยไดรวมของนกเรยนหรอนกศกษำผขอกยม รวมกบรำยไดของคสมรสในกรณทผขอกยมไดท ำกำรสมรสแลว 67 กองทนใหกยมเพอกำรศกษำเปนผด ำเนนกำรจดตงกองทน กรอ. และด ำเนนกำรตำงๆ เกยวกบกำรใหกยมแกนกเรยน/นกศกษำ ภำยใตระเบยบกระทรวงกำรคลงวำดวยกำรบรหำรกองทนเพอกำรศกษำ พ.ศ. 2549

4-127

เพอเพมโอกำสกบผเรยนทมศกยภำพในกำรเขำถงแหลงเงนกเพอกำรศกษำโดยไมจ ำกดฐำนะควำมขำดแคลนทนทรพยของผกหรอครอบครว และสำมำรถกเงนในวงเงนทครอบคลม

ในกำรช ำระคนเงนก นกศกษำทกเ งน กรอ. จะเรมช ำระคนเงนกเ มอส ำเรจกำรศกษำหรอออกจำกระบบกำรศกษำ มงำนท ำและมรำยไดตงแต 16,000 บำทตอเดอนขนไป โดยช ำระผำนระบบกำรเสยภำษเงนไดของกรมสรรพำกร ในอตรำกำวหนำตำมควำมสำมำรถในกำรหำรำยไดของผก และหำกผกมอำยครบ 60 ปแลวยงช ำระคนไมหมด ใหถอวำหนเงนก กรอ. ทเหลอเปนอนระงบไป

จำกระเบยบในกำรใชคนเงนกของ กรอ. ดงกลำว จะเหนไดวำมควำมเสยงสงท

กองทนจะไมไดรบกำรช ำระคนเงนก หรอไดรบช ำระคนไมครบ แตอยำงไรกดคณะรฐมนตรไดมมตเมอวนท 26 มถนำยน 2550 ใหยตกำรใหกยมแบบ กรอ. ส ำหรบผกรำยใหมตงแตปกำรศกษำ 2550 เปนตนไป และใหผทกยมในปกำรศกษำ 2549 กยมไดเฉพำะคำเลำเรยนจนจบกำรศกษำ

อยำงไรกด เมอวนท 25 มนำคม 2551 คณะรฐมนตรไดมมตใหเรมด ำเนนกำรกยมใน

รปแบบ กรอ. ขนใหม โดยด ำเนนกำรใหกยมส ำหรบผกยมรำยใหม นสต นกศกษำชนปท 1 ปกำรศกษำ 2551 และมตคณะรฐมนตรในครำวประชม เมอวนท 13 พฤษภำคม 2552 ใหด ำเนนกำรใหกยมส ำหรบผกยมรำยใหมทเขำเรยนในชนปท 1 ภำคเรยนท 1 ปกำรศกษำ 2552 โดยเนนสำขำทเปนควำมตองกำรหลก และมควำมชดเจนของกำรผลตก ำลงคนรวมกบภำคเอกชนเปนล ำดบแรก

ในปจจบน ไดก ำหนดใหใหผกตำมระบบ กรอ. ช ำระคนเมอรำยไดถงเกณฑ โดยผ

กยมตองแจงเงนรำยไดใหกบกองทนฯ ทรำบภำยในเดอนมนำคมของทกป หำกไมแจงจะถอวำเปนผมรำยไดถงเกณฑทตองช ำระคนแลว สวนเงอนไขกำรผอนช ำระใชเกณฑเดยวกบ กยศ. และใชอตรำดอกเบยรอยละ 1 ตอป

ภาระทางการคลงของกองทนฯ งบประมำณทไดจดสรรใหกบ กยศ. และ กรอ. ในชวงทผำนมำ สำมำรถแสดงได

ตำมแผนภมท 4.59

4-128

แผนภมท 4.59 งบประมำณทไดจดสรรใหกบ กยศ. และ กรอ. ปงบประมำณ 2546-2555

ทมำ: งบประมำณโดยสงเขป

ประมาณการภาระทางการคลงจากกองทนเงนใหกยมเพอการศกษาและกองทนเงนใหกยมทผกพนกบรายไดในอนาคต กำรประมำณกำรภำระงบประมำณจะรวมภำระฯ ของ กยศ. และ กรอ. เขำดวยกน เนองจำกเปนกองทนทมพนธกจคลำยคลงกน โดยเปนกองทนทมวตถประสงคเพอใหกยมแกผขำดทนทรพยเพอใชเปนคำเลำเรยน นอกจำกนยงมขอบเขตของผมสทธทคำบเกยวกนอกดวย ทงนหลกกำรพนฐำนในกำรประมำณกำรภำระเงนอดหนนใหแกทง 2 กองทน จะเรมตนจำกกำรประมำณจ ำนวนเงนทคำดวำใชในแตละป ซงจะสมพนธกบจ ำนวนนกเรยน นกศกษำ เปำหมำยทเปลยนแปลงตำมโครงสรำงประชำกร หลงจำกนนจงประมำณกำรภำระงบประมำณ โดยกำรประมำณกำรสดสวนภำระงบประมำณตอเงนใหกยม และน ำสดสวนดงกลำวมำประมำณกำรเปนภำระงบประมำณตอไป ประมำณกำรเงนใหกยม ในกำรประมำณกำรเงนใหกยมแบงออกเปน 2 สวนคอ กำรประมำณเงนใหกยมตอหว และจ ำนวนนกเรยนนกศกษำทเปนกลมเปำหมำย เนองดวยควำมครอบคลมและขอบเขต

2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555

กองทนเงนกยมเพอกำรศกษำทผกกบรำยไดในอนำคต

4,803 4,445 4,333 3,143

กองทนเงนใหกยมเพอกำรศกษำ 27,000 27,460 27,850 25,109 31,324 24,219 25,675 20,069 18,000 9,500

- 5,000

10,000 15,000 20,000 25,000 30,000 35,000 40,000

ลำนบ

ำท

4-129

ผมสทธอยในชวงมธยมตอนปลำยถงระดบปรญญำตร ดงนน จงก ำหนดชวงอำยของประชำกรทสำมำรถรบสทธไดอยระหวำง 15 – 24 ป

ในชวง 2539 – 2556 เงนใหกยมตอหวมทศทำงทขยำยตวอยำงตอเนอง เฉลยแลวเตบโตรอยละ 6 ตอป จำกกำรวเครำะหอตรำเงนเฟอ68รวมกบอตรำกำรเจรญเตบโตทแทจรง69 สำมำรถประมำณกำรเงนใหกยมตอหวในชวง 2557 – 2576 ไดดงแผนภมท 4.60 โดยขยำยตวเฉลยรอยละ 4.45 ตอป ในป 2576 เงนใหกยมตอหวมจ ำนวนทงสน 113,392 บำท หำกน ำประมำณกำรเงนใหกยมตอหวมำคณกบประมำณกำรจ ำนวนนกเรยนนกศกษำทเปนกลมเปำหมำย พบวำเงนใหกยมฯ ในชวง 2557 – 2576 มอตรำกำรขยำยตวเฉลยรอยละ 3.6 ตอป โดยในป 2576 เงนใหกยมฯ จะเพมขนเปน 92,333 ลำนบำท

แผนภมท 4.60 ประมำณกำรเงนใหกยมตอหวและเงนใหกยม ปงบประมำณ 255 – 2576

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

68 อตรำเงนเฟอโดยภำพรวมของสนคำและบรกำร เนองจำกเงนทใหกยมไปนนครอบคลมตงแตคำเลำเรยน อปกรณกำรเรยนและ คำครองชพดวย 69 อตรำกำรขยำยตวของเงนใหกยมตอหวหกดวยอตรำเงนเฟอ

49,537 58,549

69,856

83,244

99,263

113,392

2557

2558

2559

2560

2561

2562

2563

2564

2565

2566

2567

2568

2569

2570

2571

2572

2573

2574

2575

2576

เงนใหกยมตอหว (บาท)

47,627 51,527

56,426

65,611

79,859

92,333

2557

2558

2559

2560

2561

2562

2563

2564

2565

2566

2567

2568

2569

2570

2571

2572

2573

2574

2575

2576

เงนใหกยม (ลานบาท)

4-130

ประมำณภำระงบประมำณ ในสวนกำรประมำณกำรภำระงบประมำณ จะอำศยกำรประมำณกำรสดสวนงบประมำณจำกเงนทจะใหกท งหมด โดยจำกกำรวเครำะหขอมล พบวำ หลงป 2547 เปนตนมำ เรมมเงนสมทบเขำกองทนหรอผก จำกกองทนเรมทยอยคนหนแกกองทนท ำใหสดสวนภำระงบประมำณฯ ลดลงโดยตลอดเฉลยรอยละ 5 ตอป ซงจำกกำรประมำณกำรในชวง 2557 – 2576 พบวำ สดสวนฯ ดงกลำวมแนวโนมลดลงเรอย ๆ โดยจะลดลงเหลอเพยงรอยละ 35.8 ในป 257670 (แผนภมท 4.61)

แผนภมท 4.61 สดสวนภำระงบประมำณตอเงนใหกยมปงบประมำณ 25 – 2556 และ

ประมำณกำรในชวงปงบประมำณ 255 – 2576 หนวย: รอยละ

ทมำ: 1. ขอมลในชวงปงบประมำณ 2539 – 2554 ขอมลจำกกยศ. 2. ขอมลในชวงปงบประมำณ 2555-2576 ประมำณกำรโดยนกวจย

70 Holt Method เปนวธกำรประมำณกำรณขอมลโดยอำศยทศทำงจำกขอมลในอดตเปนตวชน ำ

37.8%

20.0%

30.0%

40.0%

50.0%

60.0%

70.0%

80.0%

90.0%

100.0%

2539

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

2553

2554

2555

2556

36.6%

35.8%

35.7%

35.9%

36.1%

36.3%

36.5%

36.7%

2557

2558

2559

2560

2561

2562

2563

2564

2565

2566

2567

2568

2569

2570

2571

2572

2573

2574

2575

2576

4-131

หำกน ำประมำณกำรสดสวนเงนงบประมำณขำงตนมำประมำณภำระงบประมำณในชวง 2557 – 2576 พบวำ มทศทำงทขยำยตวอยำงตอเนอง เฉลยรอยละ 3.4 ตอป โดยในป 2576 ภำระงบประมำณเพอสนบสนนกองทนทง 2 มคำเทำกบ 33,079 ลำนบำท (แผนภมท 4.62)

แผนภมท 4.62 ประมำณกำรภำระงบประมำณ กยศ. และ กรอ. ในชวงปงบประมำณ 255 – 2576

หนวย: ลำนบำท

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

4.4.3 สวสดการดานการศกษาอนทด าเนนการโดยองคกรปกครองสวนทองถน ในสวนของสวสดกำรดำนกำรศกษำ จะมลกษณะคลำยกบสวสดกำรดำนสำธำรณสขและกำรชรำภำพ กลำวคอโครงกำรหลกทด ำเนนกำรจะเปนไปตำมนโยบำยของรฐบำลในกำรจดสวสดกำรขนพนฐำนใหกบประชำชนทกคนอยำงเทำเทยม ซงในกรณของสวสดกำรดำนกำรศกษำน จะมกำรด ำเนนโครงกำรหลกไดแกโครงกำรสนบสนนคำใชจำยในกำรจดกำรศกษำ (หรอโครงกำรเรยนฟร 15 ป) อยำงไรกด นอกจำกโครงกำรเรยนฟร 15 ปแลว จำกแบบสอบถำมพบวำยงมโครงกำรส ำคญอน ๆ ท อปท. ด ำเนนกำรโดยอำศยเงนอดหนนจำกรฐบำลตำมนโยบำยของรฐบำล ไดแก

โครงกำรสนบสนนอำหำรกลำงวนและโครงกำรสนบสนนอำหำรเสรม (นม)71

71 ทง 2 โครงกำรมวตถประสงคหลกเพอใหนกเรยนทกคนรบประทำนอำหำรทมคณภำพอยำงเพยงพอ เหมำะสมตอควำม ตองกำร

ของรำงกำย และมสขภำพอนำมยทด รวมถงสงเสรมใหเดกมกำรรบประทำนนมอยำงนอย 200 มลลลตรตอวน โดยจดสรรใหเดก

นกเรยนกอนวยเรยนถงชนประถมศกษำปท 6 ทงในโรงเรยนทสงกดส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรศกษำขนพนฐำน (สพฐ.) และ

สงกด อปท. ตำมจ ำนวนเดกนกเรยน โดยจดสรรคำอำหำรกลำงวนคนละ 13 บำทตอวน และอำหำรเสรม (นม) คนละ 7 บำทตอวน

17,419 18,581 20,256 23,519

28,614 33,079

2557

25

58

2559

25

60

2561

25

62

2563

25

64

2565

25

66

2567

25

68

2569

25

70

2571

25

72

2573

25

74

2575

25

76

4-132

กำรสงเสรมศกยภำพกำรจดกำรศกษำทองถน เปนกำรจดสรรเพอพฒนำกำรศกษำแกเดกนกเรยน คร และกำรประเมนผลกำรจดกำรศกษำ

คำปจจยพนฐำนส ำหรบนกเรยนยำกจน ซงเปนกำรจดสรรตำมเกณฑของกระทรวง ศกษำธกำร ตำมจ ำนวนเดกนกเรยน ประกอบดวย คำหนงสอและอปกรณกำรเรยน คำเสอผำและวสดเครองแตงกำยนกเรยน คำอำหำรกลำงวนนกเรยนประจ ำพกนอน และคำพำหนะในกำรเดนทำง

โครงกำรคอมพวเตอรพกพำ เปนกำรจดสรรงบประมำณเพอจดซอคอมพวเตอรพกพำใหแกเดกนกเรยนชนประถมปท 1 มธยมศกษำปท 1 และคร และเปนกำรจดสรรตำมหลกเกณฑของกระทรวงศกษำธกำร

คำครภณฑกำรศกษำ เพอใชส ำหรบกำรจดซออปกรณกำรเรยนกำรสอน เชน คอมพวเตอร เปนตน

ส ำหรบในสวนโครงกำรท อปท. ด ำเนนกำรเอง จำกแบบสอบถำมพบวำมกำรด ำเนนกำรในแตละพนทแตกตำงกนไป โดยอยภำยใตแผนงำนดำนกำรศกษำของ อปท. เชน กำรมอบทนกำรศกษำแกเดกในพนท เปนตน

ผลจำกแบบสอบถำมทไดรบจำก อปท. จ ำนวน 536 แหง 60 จงหวด พบวำ อปท. ม

กำรใชจำยเพอกำรจดสวสดกำรดำนกำรศกษำใหกบประชำชนในพนทของตนเองในชวง 3 ปงบประมำณ ทผำนมำคดเปนคำใชจำยตอหวอยในชวงประมำณ 2,399 – 2,584 บำท/ป และคดเปนคำเฉลยเทำกบ 2,518 บำท/คน/ป โดยงบประมำณสวนมำกจะมำจำกกำรไดรบเงนอดหนนจำกรฐบำล คดเปนสดสวนเฉลยในชวง 3 ปทผำนมำเทำกบรอยละ 27 ในขณะทอกรอยละ 73 จะมำจำกเงนอน ๆ ซงรวมถงรำยไดของ อปท. เอง

ตารางท 4.33 คำใชจำยในกำรด ำเนนงำนดำนกำรศกษำของ อปท. 536 แหง ปงบประมำณ 2552 – 2554

หนวย: บำท

2552 2553 2554

จ ำนวนเงน สดสวน จ ำนวนเงน สดสวน จ ำนวนเงน สดสวน เงนอดหนน 239,262,833 18 502,972,021 29 574,222,928 35 เงนอน ๆ 1,122,870,068 82 1,237,678,524 71 1,088,532,201 65 รวม 1,362,132,901 100 1,740,650,545 100 1,662,755,129 100 จ ำนวนคน 567,789 676,980 643,542 คำใชจำยตอหว 2,399 2,571 2,584 ทมำ: แบบสอบถำมของผวจย ซงรวบรวมจำก อปท. 536 แหง

4-133

ส ำหรบกำรประมำณกำรภำระงบประมำณไปใน 20 ปขำงหนำ โดยใชอตรำคำใชจำยตอหวทค ำนวณไดจำกแบบสอบถำมของ อปท. ปรบดวยอตรำเงนเฟอในแตละป และน ำมำคณกบจ ำนวนประชำกรในวยเรยน (ชวงอำย 3-18 ป) เพอก ำหนดเปนปฐำนในกำรประมำณกำร พบวำ อตรำคำใชจำยตอหวจะเพมขนจำกประมำณ 2,518 บำทตอคนตอป ในปจจบนเปน 3,566 บำทตอคนตอป ในป 2576 และภำระทำงดำนงบประมำณรวมจะเพมขนจำก 37,341 ลำนบำท เปน 51,364 ลำนบำท ตำมกำรเพมขนของคำใชจำยตอหว และกำรเปลยนแปลงในจ ำนวนประชำกร

แผนภมท 4.63

ขอมลภำระงบประมำณ กรณสวสดกำรดำนกำรศกษำท อปท. จดหำใหประชำชนในพนท ป 2552 – 2554 และประมำณกำรป 2555 – 2576

หมำยเหต:

1. ค ำนวณคำใชจำยรวมป 2552 – 2554 จำกกำรน ำคำใชจำยรำยหวทค ำนวณไดจำกกำรประมวลผลแบบสอบถำมจำก อปท. คณกบจ ำนวนประชำกรทงประเทศ

2. ในกำรประมำณกำรในอนำคต ใชขอมลจ ำนวนประชำกรจำกแบบจ ำลองประชำกรทใชในกำรศกษำครงน และก ำหนดสมมตฐำนอตรำเงนเฟอเทำกบรอยละ 3.0 ตลอดกำรประมำณกำร

3. ก ำหนดใหสดสวนเงนอดหนนตอเงนอนๆ ของ อปท. คงททสดสวนรอยละ 27:73 ตลอดกำรประมำณกำร ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

37,341

51,364

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

3,000

3,500

4,000

-

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

2552

2554

2556

2558

2560

2562

2564

2566

2568

2570

2572

2574

2576

บาท ลานบาท

เงนอดหนน เงนอนๆ คาใชจายตอหว

4-134

4.4.4 สวสดการการศกษาของบตรขาราชการ ขาราชการบ านาญ และลกจางประจ า ตำมพระรำชกฤษฎกำเงนสวสดกำรเกยวกบกำรศกษำของบตร พ.ศ. 2523 และทแกไขเพมเตม ไดก ำหนดแนวทำงในเรองกำรใหสวสดกำรกำรศกษำของบตร ซงสรปสำระส ำคญไดดงน “เงนสวสดกำรเกยวกบกำรศกษำของบตร” หมำยถง เงนททำงรำชกำรชวยเหลอเกยวกบคำใชจำยในกำรศกษำส ำหรบบตรของขำรำชกำร ขำรำชกำรบ ำนำญ และลกจำงประจ ำ โดยจะสำมำรถเบกคำใชจำยส ำหรบบตรคนท 1 – 3 เทำนน และตองเปนบตรทชอบดวยกฎหมำยซงมอำยครบ 3 ป แตไมเกน 25 ป ทงน ไมรวมถงบตรบญธรรมและบตรซงบดำมำรดำไดยกใหเปนบตรบญธรรมของผอน โดยจะสำมำรถเบกคำใชจำยส ำหรบสถำนศกษำของทำงรำชกำรและเอกชนได ในรปของเงนบ ำรงกำรศกษำ (รำชกำร) หรอเงนคำเลำเรยน (เอกชน) โดยสำมำรถเบกสวสดกำรกำรศกษำของบตรไดตงแตระดบอนบำลถงปรญญำตร ในอตรำทกระทรวงกำรคลงก ำหนด เงนบ ำรงกำรศกษำ หมำยถง เงนประเภทตำงๆ ทสถำนศกษำของทำงรำชกำรเรยกเกบตำมอตรำทไดรบอนมตจำกกระทรวงศกษำธกำร สวนรำชกำรเจำสงกด หรอทก ำกบ มหำวทยำลย องคกำรบรหำรสวนจงหวด เทศบำล องคกำรบรหำรสวนต ำบล กรงเทพมหำนคร เมองพทยำ องคกรปกครองสวนทองถนทมกฎหมำยจดตงหรอองคกำรของรฐบำล โดยระดบอนบำลจนถงระดบมธยำศกษำตอนปลำยหรอเทยบเทำ เงนบ ำรงกำรศกษำทใหเบกจำยประกอบดวย 1) คำสอนคอมพวเตอร กรณโรงเรยนจดคอมพวเตอรใหนกเรยนเกนมำตรฐำนทรฐจดให 2) หองเรยนพเศษ EP (English Program) 3) หองเรยนพเศษ MEP (Mini English Program) 4) หองเรยนพเศษดำนภำษำตำงประเทศ ดำนวชำกำรและดำนอนๆ 5) คำจำงครตำงประเทศ 6) คำจำงครทมควำมเชยวชำญในสำขำเฉพำะ ส ำหรบระดบอนปรญญำหรอเทยบเทำ เงนบ ำรงกำรศกษำทใหเบกจำยจะตองเปนคำใชจำยทสถำนศกษำไดรบอนญำตจำกหนวยงำนเจำสงกดใหเรยกเกบ โดยไมรวมคำปรบตำงๆ คำลงทะเบยนลำชำ กำรลงทะเบยนเรยนซ ำเพอปรบผลกำรเรยน (รเกรด) คำประกนอบตเหต คำประกนของเสยหำย คำหอพก คำอำหำร คำซกรด และคำรกษำสถำนภำพกำรเปนนกศกษำ เงนคำเลำเรยน หมำยถง เงนคำธรรมเนยมกำรเรยนหรอคำธรรมเนยมตำงๆ ซงสถำนศกษำของเอกชนเรยกเกบตำมอตรำทไดรบอนมตจำกกระทรวงศกษำธกำร กระทรวงกำรคลงโดยกรมบญชกลำงไดอำศยอ ำนำจตำมมำตรำ 8 แหงพระรำชกฤษฎกำเงนสวสดกำรเกยวกบกำรศกษำของบตร พ.ศ. 2523 และทแกไขเพมเตม ก ำหนดประเภท

4-135

และอตรำเงนบ ำรงกำรศกษำและคำเลำเรยน โดยสถำนศกษำจะแบงเปน สถำนศกษำของทำงรำชกำร และสถำนศกษำของเอกชน (ทไดรบเงนอดหนนและทไมไดรบเงนอดหนน) โดยจะแบงประเภทและอตรำฯ ทจะเบกไดตอป ดงน

ตารางท 4.34 เพดำนอตรำเงนบ ำรงกำรศกษำและคำเลำเรยนทสำมำรถเบกได

หนวย : บำท สถานศกษาของ

ทางราชการ สถานศกษาของเอกชน

ไมรบเงนอดหนน รบเงนอดหนน 1) ระดบอนบำลหรอเทยบเทำ 4,650 10,856 3,874 2) ระดบประถมศกษำหรอเทยบเทำ 3,200 10,556 3,404 3) ระดบมธยมศกษำตอนตนหรอเทยบเทำ 3,900 12,647 2,635 4) ระดบมธยมศกษำตอนปลำยหรอเทยบเทำ

3,900 12,947 2,605

5) ระดบอนปรญญำหรอเทยบเทำ 11,000 6) ประเภทอำชวศกษำ 6.1) หลกสตรประกำศนยบตรวชำชพ (ปวช.) หรอเทยบเทำ1/

,2 – 19,487

, 4 – 5,791

6.2) หลกสตรประกำศนยบตรวชำชพชนสง (ปวส.) หรอเทยบเทำ - ชำงอตสำหกรรมหรออตสำหกรรม เทคโนโยล สำรสนเทศและกำรสอสำร ทศนศำสตร - พำณชยกรรมหรอบรหำรธรกจ ศลปหตถกรรมหรอศลปกรรม เกษตรกรรมหรอเกษตรศำสตร คหกรรมหรอคหกรรมศำสตร อตสำหกรรมทองเทยว

30,000

25,000

7) ระดบปรญญำตร 20,000 20,000 หมำยเหต : ขนอยกบประเภทวชำหรอสำยวชำ ไดแก คหกรรมหรอคหกรรมศำสตร พำณชยกรรมหรอบรหำรธรกจ ศลปหตถกรรมหรอศลปกรรม เกษตรกรรมหรอเกษตรศำสตร ชำงอตสำหกรรมหรออตสำหกรรม ประมง อตสำหกรรมทองเทยว อตสำหกรรมสงทอ ทมำ : หนงสอกรมบญชกลำงดวนทสด ท กค 0422.3/ว 390 ลงวนท 30 ตลำคม 2552 เรอง ประเภทและอตรำเงนบ ำรงกำรศกษำและคำเลำเรยน

4-136

ภาระทางการคลงของสวสดการการศกษาของบตรขาราชการฯ ในกำรประมำณกำรเงนชวยเหลอสวสดกำรกำรศกษำฯ จะประมำณกำรจำก

จ ำนวนผรบสทธ และรำยจำยตอรำย เพอประมำณกำรงบประมำณรวมของแตละป

- จ ำนวนผรบสทธ ในกำรประมำณกำรผรบสทธจะใชขอมลจ ำนวนผมสทธไดรบสวสดกำรรกษำพยำบำล ของขำรำชกำร ลกจำง และพนกงำนของรฐเปนตวแทน เนองจำกมขอบเขตของผรบสทธทใกลเคยงกน โดยในป 2555 จ ำนวนผมสทธมจ ำนวนทงสน 847,171 คน72 โดยจะเรมจำกกำรประมำณสดสวนผมสทธตอจ ำนวนขำรำชกำรฯ ตำมควำมสมพนธ ดงน

จ ำนวนผมสทธ =

จ ำนวนประชำกรในชวงอำย 3-25 ป X 0.7973

จ ำนวนขำรำชกำรและบตร จ ำนวนประชำกรในชวงอำย 20-60 ป

ซงเมอไดสดสวนดงกลำว จงน ำจ ำนวนขำรำชกำร ลกจำงฯ ทประมำณกำรไวในแตละปมำคณ กจะไดจ ำนวนผมสทธในชวงปงบประมำณ 2556 - 2576 โดยจำก กำรประมำณกำรพบวำ จ ำนวนผมสทธมทศทำงลดลงอยำงตอเนองในชวงปงบประมำณ 2556 - 2567 และเรมขยำยตวเพมขนหลงจำกป 2567 เปนตนไป

แผนภมท 4.64 จ ำนวนผมสทธไดรบเงนชวยเหลอขำรำชกำร ลกจำงและพนกงำนของรฐปงบประมำณ 255 – 2576

หนวย: คน

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

72 ขอมลจำกกรมบญชกลำง 73 (จ ำนวนผมสทธในป 2555 / จ ำนวนขำรำชกำร และลกจำงฯ ในป 2555) (จ ำนวนประชำกรในชวงอำย 3-25 ในป 2555 / จ ำนวนประชำกรในชวงอำย 20-60 ในป 2555)

836,869

770,524

796,375

760,000

780,000

800,000

820,000

840,000

2556

25

57

2558

25

59

2560

25

61

2562

25

63

2564

25

65

2566

25

67

2568

25

69

2570

25

71

2572

25

73

2574

25

75

2576

4-137

- รำยจำยตอหว กำรประมำณกำรรำยจำยตอหวปงบประมำณ 2556 - 2576 จะใชขอมล กำรเบกจำยงบประมำณในชวงป 2552 – 2556 และใชป 2556 เปนปฐำน โดยอตรำกำรเปลยนแปลงจะค ำนงถง 2 สวนคอ อตรำเงนเฟอของภำคกำรศกษำและอตรำกำรขยำยตวทแทจรง โดยจำก กำรประมำณกำรในชวงป 2556 – 2576 พบวำรำยจำยตอหวมแนวโนมลดลงประมำณรอยละ 0.4 ตอป

แผนภมท 4.65 รำยจำยเงนชวยเหลอขำรำชกำร ลกจำงและพนกงำนของรฐตอหวปงบประมำณ 2552 – 2576

หนวย: บำท

ทมำ: กรมบญชกลำง (2552 – 2556) และประมำณกำรโดยนกวจย (2557 – 2576)

- รำยจำยเงนชวยเหลอสวสดกำรกำรศกษำรวม จำกกำรประมำณกำรงบประมำณรำยจำยเงนชวยเหลอสวสดกำรกำรศกษำรวมปงบประมำณ 255 – 2576 โดยกำรหำผลคณระหวำงกำรประมำณจ ำนวนผมสทธกบกำรประมำณรำยจำยตอหว พบวำ มทศทำงหดตวเฉลยรอยละ 0.7 ตอป โดยในปงบประมำณ 2576 งบประมำณดงกลำวจะลดลงเหลอเพยง 4,062 ลำนบำทตอป

5,568

5,101

5,000

5,200

5,400

5,600

5,800

6,000

2552

25

53

2554

25

55

2556

25

57

2558

25

59

2560

25

61

2562

25

63

2564

25

65

2566

25

67

2568

25

69

2570

25

71

2572

25

73

2574

25

75

2576

4-138

แผนภมท 4.66 งบประมำณเงนชวยเหลอขำรำชกำร ลกจำงและพนกงำนของรฐปงบประมำณ 255 – 2576

หนวย: ลำนบำท

ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

4.4.5 สวสดการส าหรบขาราชการองคกรปกครองสวนทองถน74

สวสดกำรหลกดำนกำรศกษำท อปท. จดหำใหกบบคลำกรและบตรของตนเองไดแกสวสดกำรกำรศกษำบตรซงเปนไปตำมระเบยบกระทรวงมหำดไทยวำดวยสวสดกำรเกยวกบกำรศกษำของบตร พ.ศ.2541 และ (ฉบบท 2) พ.ศ.2541 และ (ฉบบท 3) พ.ศ.2549 ซงก ำหนดใหสวสดกำรนครอบคลมกลมบคลำกรของ อปท. ในกลมเดยวกบสวสดกำรดำนคำรกษำพยำบำล โดยผทจะมสทธไดรบ ไดแก บตรทชอบดวยกฎหมำยอำยไมเกน 25 ป คนท 1-3 และกฎหมำยดงกลำวยงไดก ำหนดใหสวสดกำรทไดรบมควำมสอดคลองกบสวสดกำรของขำรำชกำรพลเรอนตำมพระรำชกฤษฎกำเงนสวสดกำรเกยวกบกำรศกษำของบตร พ.ศ. 2523 รวมทงทแกไขเพมเตมถงฉบบท 7 พ.ศ. 2554 โดยก ำหนดใหสวสดกำรทไดรบครอบคลมถงเงนบ ำรงกำรศกษำ/คำเลำเรยนทสถำนศกษำเรยกเกบ

ท งน สทธประโยชนทจะไดรบ ไดแก คำธรรมเนยมกำรศกษำกรณทเขำศกษำในสถำนศกษำของทำงรำชกำรจนถงระดบปรญญำตร ใหไดรบเทำทจำยจรง สวนกรณสถำนศกษำของ

74 ในกำรศกษำครงน ไดมกำรเกบขอมลจำกกำรสงแบบสอบถำมไปยง อปท. ตำงๆ ตำมจ ำนวนทก ำหนดโดยวธกำรของ Taro Yamane74 ทก ำหนดใหมกำรรวบรวมแบบสอบถำมจ ำนวนอยำงนอย 420 แหง เพอใชเปนตวแทนของ อปท. ทงประเทศ (รำยละเอยดตำมทกลำวไปแลวในบทท 1) โดยไดมกำรสงแบบสอบถำมไปยง อปท. จ ำนวน 770 แหง และ ณ วนท 31 พฤษภำคม 2555 ไดม อปท. ทใหควำมรวมมอในกำรตอบแบบสอบถำมกลบมำจ ำนวน 36 จงหวด คดเปน อปท. 265 แหง ซงคณะผวจยอยระหวำงกำรตดตำมแบบสอบถำมจำก อปท. ทเหลอ รวมถงกรงเทพมหำนคร และเมองพทยำ

4,660

4,062

4,000

4,100

4,200

4,300

4,400

4,500

4,600

4,700

2556

25

57

2558

25

59

2560

25

61

2562

25

63

2564

25

65

2566

25

67

2568

25

69

2570

25

71

2572

25

73

2574

25

75

2576

4-139

เอกชน หลกสตรไมสงกวำมธยมศกษำตอนปลำยหรอเทยบเทำ ใหไดรบเตมจ ำนวนตำมทจำยจรง และหลกสตรสงกวำมธยมตอนปลำยหรอเทยบเทำ แตไมสงกวำอนปรญญำหรอเทยบเทำ รวมถงหลกสตรปรญญำตร ใหไดรบครงหนงของจ ำนวนทจำยจรง

ในสวนของคำธรรมเนยมกำรศกษำ ไดมกำรก ำหนดใหครอบคลมรำยกำรดงตอไปน

คำเลำเรยน คำหนวยกต คำลงทะเบยนแรกเขำ (คำขนทะเบยนนกศกษำ) คำบ ำรงหองสมด คำบ ำรงกฬำ คำเวชภณฑ คำภำคปฏบต หรอวสดฝกหด หรออปกรณกำรศกษำ

ส ำหรบบคลำกรของกรงเทพมหำนคร ไดก ำหนดสทธในกำรรบสวสดกำรดำนกำรศกษำบตรไวตำมขอบญญตกรงเทพมหำนคร เรอง เงนทนสนบสนนกำรศกษำแกบตรขำรำชกำรและลกจำงประจ ำกรงเทพมหำนคร พ.ศ. 2551 และระเบยบกรงเทพมหำนครวำดวย กำรใหเงนทนสนบสนนกำรศกษำแกบตรของขำรำชกำรและลกจำงประจ ำกรงเทพมหำนคร พ.ศ. 2552 โดยผทจะมสทธไดรบ ไดแก บตรทชอบดวยกฎหมำยอำยไมเกน 25 ป และไมมขอจ ำกดเรองจ ำนวนบตร

สทธประโยชนทจะไดรบครอบคลมกำรศกษำทงในสถำนศกษำของทำงรำชกำรและเอกชน ตงแตระดบชนอนบำลจนถงปรญญำตรตำมปกำรศกษำ ดงน

ระดบอนบำลและประถมศกษำ 3,000 บำท/คน ระดบมธยมศกษำตอนตน 3,500 บำท/คน ระดบมธยมศกษำตอนปลำยหรอเทยบเทำ 4,000 บำท/คน ระดบอนปรญญำ หรอประกำศนยบตรวชำชพชนสงหรอเทยบเทำ 4,500 บำท/คน ระดบปรญญำตร 5,000 บำท/คน

โดยผลจำกแบบสอบถำมทไดรบจำก อปท. จ ำนวน 536 แหง 60 จงหวด พบวำ อปท. มกำรใชจำยเพอกำรจดสวสดกำรดำนกำรศกษำใหกบบคลำกรของตนเองในชวง 3 ปงบประมำณทผำนมำคดเปนคำใชจำยตอหวคดเปนคำเฉลยเทำกบ 15,672 บำท/คน/ป

4-140

ตารางท 4.35 คำใชจำยในกำรด ำเนนงำนดำนกำรศกษำของ อปท. 536 แหง ปงบประมำณ 2552 – 2554

หนวย: บำท

2552 2553 2554 รวม 154,303,563 240,600,182 148,137,002 จ ำนวนคน 11,220 12,040 11,155 คำใชจำยตอหว 13,752 19,983 13,280

ทมำ: แบบสอบถำมของผวจย ซงรวบรวมจำก อปท. 536 แหง

ในกำรประมำณกำรภำระทำงกำรคลง ไดท ำกำรประมำณกำรจ ำนวนพนกงำนของ

อปท. ขนกอน โดยอำศยขอมลจรงจำกป 2547 และปรบเพมขนปละรอยละ 3.8 ตำมแนวโนมจ ำนวนบคลำกรทเขำท ำงำนในภำครฐ จำกรำยงำนส ำรวจภำวะกำรท ำงำนของประชำกรป 2554 ของส ำนกงำนสถตแหงชำต จำกนนก ำหนดใหมอตรำกำรอำศยสทธตอพนกงำนทองถนเทำกบ 0.35 - 0.4 ตำมสดสวนกำรรบสทธดำนกำรศกษำของขำรำชกำร เพอใชเปนฐำนในกำรค ำนวณ

นอกจำกน ในกำรประมำณกำรภำระงบประมำณไปใน 20 ปขำงหนำ ไดใชอตรำคำใชจำยตอหวทค ำนวณไดจำกแบบสอบถำมของ อปท. น ำมำปรบเพมดวยอตรำเงนเฟอเฉพำะดำนกำรศกษำ และน ำมำคณกบจ ำนวนผมสทธตำมกำรค ำนวณขำงตน โดยพบวำอตรำคำใชจำยตอหวจะเพมขนจำกประมำณ 13,438 บำท/คน/ป ในปจจบนเปน 16,350 บำท/คน/ป ในป 2576 และภำระทำงดำนงบประมำณรวมส ำหรบกำรจดสวสดกำรน จะเพมขนจำก 1,183 ลำนบำท เปน 1,565 ลำนบำท ตำมกำรเพมขนของคำใชจำยตอหว (ก ำหนดใหเปลยนแปลงตำมอตรำเงนเฟอในระยะยำว) และ กำรเปลยนแปลงในจ ำนวนผมสทธไดรบสวสดกำร

4-141

แผนภมท 4.67 ผลกำรประมำณกำรภำระทำงกำรคลงจำกสวสดกำรดำนกำรศกษำของพนกงำน อปท.

ปงบประมำณ 2555 - 2576

หมำยเหต:

1. ในกำรประมำณกำรในอนำคต ใชขอมลจ ำนวนพนกงำน อปท. จำกฐำนในป 2547 จำกนนใหเพมขนปละ รอยละ 3.8 ตำมขอมลแรงงำนทท ำงำนในภำครำชกำร จำกส ำรวจภำวะกำรท ำงำนของประชำกรของส ำนกงำนสถตแหงชำต ป 2554 และก ำหนดสดสวนกำรอำศยสทธตอพนกงำน อปท. เทำกบ 0.35-0.4 เพอหำจ ำนวนคนรบสทธรวม

2. ก ำหนดสมมตฐำนอตรำเงนเฟอดำนกำรศกษำของสวสดกำรขำรำชกำรเทำกบเฉลยรอยละ 1.0 ทมำ: ประมำณกำรโดยนกวจย

4.4.6 สวสดการส าหรบพนกงานรฐวสาหกจ

สวสดกำรดำนกำรศกษำของบตร หมำยถง เงนทรฐวสำหกจใหแกพนกงำนเพอ

ชวยเหลอเกยวกบคำใชจำยในกำรศกษำส ำหรบบตร ซงทกรฐวสำหกจมสวสดกำรดำนนใหแกพนกงำนยกเวนบรรษทตลำดรองสนเชอทอยอำศย และโดยสวนใหญแลวในกำรใหสวสดกำรจะเทยบเคยงกบสทธของขำรำชกำร แตมรฐวสำหกจบำงแหงทจะมขอก ำหนดทแตกตำงจำกสทธของขำรำชกำร75 โดยบตรทมสทธจะมำขอเบกสวสดกำรไดจะตองเปนบตรทชอบดวยกฎหมำยโดยมอำยครบ 3 ปแตไมเกน 25 ป ทงน ไมรวมถงบตรบญธรรมและบตรซงบดำมำรดำไดยกใหเปนบตรบญธรรมของผอน และเบกไดไมเกน 3 คน (ยกเวน บมจ.ทำอำกำศยำนไทย กำรทำงพเศษแหงประเทศไทย และกำรไฟฟำสวนภมภำค ทสำมำรถเบกคำชวยเหลอกำรศกษำบตรไดไมจ ำกดจ ำนวนบตร)

75 เชน ธนำคำรเพอกำรน ำเขำและสงออก บรรษทประกนสนเชออตสำหกรรมขนำดยอม เปนตน

1,183 1,565

-

5,000

10,000

15,000

20,000

-

500

1,000

1,500

2,000

2555

2557

2559

2561

2563

2565

2567

2569

2571

2573

2575

บาท ลานบาท

สวสดการดานการศกษา คาใชจายตอหว

4-142

โดยสทธทเทยบเคยงกบขำรำชกำรนน จะเปนไปตำมเกณฑของกระทรวงกำรคลงทก ำหนดประเภทและอตรำเงนบ ำรงกำรศกษำในสถำนศกษำของทำงรำชกำรและคำเลำเรยนในสถำนศกษำของเอกชน ซงก ำหนดวำในแตละระดบกำรศกษำจะสำมำรถเบกคำใชจำยไดเทำไร โดยจะแบงเปนสถำนกำรศกษำของรฐ สถำนกำรศกษำของเอกชนทไมไดรบเงนอดหนนและไดรบเงนอดหนน เชน ระดบอนบำลหรอเทยบเทำเบกคำใชจำยไดปละไมเกน ดงน - สถำนกำรศกษำของรฐ 4,650 บำท - สถำนกำรศกษำของเอกชนทไมไดรบเงนอดหนน 10,856 บำท - สถำนกำรศกษำของเอกชนทไดรบเงนอดหนน 3,874 บำท นอกเหนอจำกกำรชวยเหลอในเรองคำเลำเรยนของบตรแลว ในบำงรฐวสำหกจยงมทนกำรศกษำหรอเงนชวยเหลอบตรตอเดอนมอบใหดวย ไดแก องคกำรสะพำนปลำ กำรนคมอตสำหกรรมแหงประเทศไทย โรงงำนไพ โรงพมพต ำรวจ โรงงำนยำสบ บจ.ไปรษณย องคกำรตลำด กำรไฟฟำฝำยผลตแหงประเทศไทย สถำบนวจยวทยำศำสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย กำรเคหะแหงชำต องคกำรสวนสตว บรรษทประกนสนเชออตสำหกรรมขนำดยอม

ตารางท 4.36 คำใชจำยสวสดกำรดำนกำรศกษำของบตรของรฐวสำหกจ ป 2550 – 2554

หนวย : ลำนบำท ป 2550 2551 2552 2553 2554

คำใชจำยสวสดกำรดำนกำรศกษำของบตร 1,030 1,167 1,110 1,081 898 อตราเพม (รอยละ) 13.27 (4.86) (2.68) (16.92) แยกตำมสำขำ 1) ดำนกำรเกษตร 13 13 14 12 12 2) ดำนกำรอตสำหกรรม 54 61 61 63 25 3) ดำนกำรคมนำคม ขนสง และสอสำร 412 424 436 415 404 4) ดำนกำรพำนชยและทองเทยว 5 5 6 6 5 5) ดำนกำรวทยำศำสตร เทคโนโลย พลงงำน และสงแวดลอม

424 540 438 421 298

6) ดำนกำรบรกำรสงคม 33 36 45 36 36 7) ดำนกำรธนำคำรและสถำบนกำรเงน 89 88 111 128 116

หมำยเหต : เปนขอมลจำกรฐวสำหกจเพยง 55 แหงเทำนน (ไมรวมองคกำรตลำดเพอกำรเกษตร และ บจ.ไทยเดนเรอทะเล) ทมำ : ประมวลผลจำกแบบสอบถำมของผวจย ซงรวบรวมจำกรฐวสำหกจ 55 แหง

4-143

จำกตำรำงขำงตน จะพบวำคำใชจำยส ำหรบสวสดกำรกำรศกษำของบตรในชวงป 2550 – 2553 จะอยระดบประมำณ 1,000-1,200 ลำนบำทตอป แตในป 2554 คำใชจำยชวยเหลอกำรศกษำบตรลดลงมำกถงรอยละ 16.9276 โดยตงแตป 2552 เปนตนมำ ทศทำงของคำใชจำยกำรศกษำของบตรมแนวโนมลดลง ซงคำดวำเปนผลจำกกำรทตงแตปกำรศกษำ 2552 รฐบำลมนโยบำยกำรเรยนฟร 15 ป อยำงมคณภำพเพอลดภำระคำใชจำยใหกบผปกครองในเรองของคำเลำเรยน แบบเรยน เสอผำ อปกรณกำรเรยน และกจกรรมพฒนำผเรยน ท ำใหรำยกำรทจะเบกไดลดลง เมอพจำรณำคำใชจำยสวสดกำรดำนกำรศกษำบตรแยกตำมสำขำและรำยรฐวสำหกจจะพบวำ สำขำกำรคมนำคม ขนสง และสอสำรมคำใชจำยสงทสด รองลงคอสำขำวทยำศำสตร เทคโนโลย พลงงำน และสงแวดลอม สวนรฐวสำหกจทมคำใชจำยดำนนสงทสด 3 อนดบแรก ไดแก กำรไฟฟำฝำยผลตแหงประเทศไทย บมจ.กำรบนไทย และกำรไฟฟำสวนภมภำคตำมล ำดบ แตหำกพจำรณำคำใชจำยตอหวรฐวสำหกจ 3 อนดบแรก จะไดแก โรงงำนยำสบ กำรไฟฟำฝำยผลตแหงประเทศไทย และธนำคำรอำคำรสงเครำะห ตำมล ำดบ การประมาณการคาใชจายสวสดการดานการศกษาของบตร กำรประมำณกำรคำใชจำยสวสดกำรดำนกำรศกษำของบตรนน จะประมำณกำรจำกผลคณระหวำงประมำณกำรจ ำนวนผอำศยสทธ (บตร) ในแตละป77กบประมำณกำรคำใชจำยตอหวของผอำศยสทธ (โดยมขอสมมตฐำนวำสดสวนผอำศยสทธเทำกบ 0.4478) ซงจำกกำรประมำณกำรพบวำจ ำนวนของผอำศยสทธ (บตร) ในป 2556 – 2567 มแนวโนมลดลง แตหลงจำกนนจะมทศทำงเพมขน ซงเปนไปตำมโครงสรำงประชำกรในชวงอำย 3 – 25 ป ส ำหรบกำรประมำณกำรคำใชจำยสวสดกำรดำนกำรศกษำของบตรตอหวนน จะใชขอมลป 2554 เปนฐำน และปรบเพมขนตำมอตรำเงนเฟอของภำคกำรศกษำ79

76 โดยมสำเหตหลกมำจำกคำใชจำยทลดลงของโรงงำนยำสบและกำรไฟฟำฝำยผลตแหงประเทศไทย 77 ประมำณกำรจำก (จ ำนวนพนกงำนรฐวสำหกจป 2554 x สดสวนผอำศยสทธ (0.44) /จ ำนวนประชำกรทมอำย 3-25 ปในป 2554) x ประมำณกำรจ ำนวนประชำกรทมอำย 3-25 ปในแตละป 78 เทยบเคยงกบสดสวนผอำศยสทธ (บตร) ของขำรำชกำร 79 ค ำนวณโดยกำรหำสดสวนระหวำงอตรำเงนเฟอภำคกำรศกษำกบอตรำเงนเฟอทวไปเฉลยป 2543 – 2553 แลวคณดวยประมำณกำรอตรำเงนเฟอทวไปของป 2555 – 2576

4-144

จำกกำรประมำณกำรคำใชจำยดำนกำรศกษำของบตรในชวงป 2555 – 2576 จะพบวำ ภำระของรฐวสำหกจมแนวโนมเพมขน แตอยำงไรกด คำใชจำยดงกลำวจะไมเกน 1,100 ลำนบำท ซงถอวำเปนจ ำนวนทไมมำกนกเมอเทยบกบคำใชจำยสวสดกำรในอก 2 ดำน คอ ดำนรกษำพยำบำลและดำนกำรชรำภำพ โดยคำใชจำยเฉลยตอหวจะเพมจำก 7,237 ลำนบำทในป 2554 เปน 9,053 ลำนบำท ในป 2576 ซงสงผลใหรฐวสำหกจมภำระเพมขนจำก 899 ลำนบำทในป 2554 เปนจ ำนวน 1,055 ลำนบำทในป 2576 หรอเพมขนประมำณรอยละ 17

แผนภมท 4.68 ประมำณกำรคำใชจำยสวสดกำรดำนกำรศกษำของบตร

899 895 1,055

7,237 7,328

9,053

124,215

122,067

116,571

106,000

108,000

110,000

112,000

114,000

116,000

118,000

120,000

122,000

124,000

126,000

-

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

7,000

8,000

9,000

10,000

11,000

12,000

� า า า

ทมำ : ประมำณกำรโดยนกวจย

บทท 5 สวสดการสงคมกบภาระทางการคลง

การจดสวสดการสงคมเพอความเปนอยทดและความเพยงพอตอการด ารงชพของประชาชนเปนหนาทหลกของรฐบาล และนบวนรฐบาลมความจ าเปนตองจดสรรงบประมาณรายจายดานสวสดการสงคมเพมมากขนท งในสวนทเปนไปตามนโยบายของรฐบาลตามขอเรยกรองและ ความคาดหวงของประชาชน และสวนทเพมขนตามจ านวนประชากรผสงอาย ซงมแนวโนมเพมขน อยางไรกด นอกจากรฐบาลแลวยงมสถาบนทมหนาทและบทบาทในดานนโยบายการคลงเชนเดยวกบรฐบาลคอ องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) และรฐวสาหกจ ซงตองจดสวสดการใหแกพนกงานของตนเองเชนเดยวกน

5.1 ประมาณการภาระทางการคลงของภาคสาธารณะ

จากผลการประมาณการภาระทางการคลงของรฐบาล อปท. และรฐวสาหกจ ซงรวมกนเรยกวาภาคสาธารณะ (Public Sector) โดยครอบคลมรายจายสวสดการสงคม 3 ประเภท ไดแก การรกษาพยาบาล การดแลผสงอาย และการศกษา ในชวง 20 ปขางหนา (ปงบประมาณ 2557-2576) เพอพจารณาขนาดและแนวโนมของรายจายสวสดการ ซงไดรบผลกระทบจากการเขาสสงคมผสงอายของประเทศไทย พบวา รายจายสวสดการสงคมของภาคสาธารณะมแนวโนมเพมขนทกป โดยเพมขนจาก 707,724 ลานบาทในปงบประมาณ 2556 เปน 2,221,945 ลานบาทในปงบประมาณ 2576 หรอเพมขนโดยเฉลยในอตรารอยละ 5.9 ตอป (รายละเอยดดงปรากฏในแผนภมท 5.1 และภาคผนวกท 3)

แผนภมท 5.1 ประมาณการงบประมาณรายจายสวสดการของภาคสาธารณะใน 20 ปขางหนา (ปงบประมาณ 2557-2576)

ทมา: ประมาณการโดยนกวจย, กนยายน 2555.

580,041 1,080,475

1,987,238

32,130 51,784 80,484 95,553 117,850 154,223

707,724

1,250,108

2,221,945

0

1,000,000

2,000,000

3,000,000

2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562 2563 2564 2565 2566 2567 2568 2569 2570 2571 2572 2573 2574 2575 2576

ลานบาท

รายจายสวสดการรฐบาล รายจายสวสดการ อปท. รายจายสวสดการรฐวสาหกจ รายจายสวสดการภาคสาธารณะ

5-2

หากพจารณาจากภาระทางการคลงของภาคสาธารณในภาพรวม จะพบวารฐบาลยงคงท าหนาทหลกในการจดสวสดการสงคมใหกบประชาชน โดยรายจายสวสดการสงคมของรฐบาล อปท. และรฐวสาหกจ คดเปนสดสวนรอยละ 86.7 รอยละ 9.2 และรอยละ 4.1 ของรายจายสวสดการภาคสาธารณะทงหมด โดยมรายละเอยดภาระทางการคลงในแตละสวน ดงน

5.1.1 ภาระทางการคลงของรฐบาล โครงสรางประชากรทเปลยนไปจะสงผลใหรายจายสวสดการสงคมทง 3 ดานเพมขน ซงสงผลใหรฐบาลตองจดสรรงบประมาณรายจายเพมมากขนจากประมาณ 488,031 ลานบาท ในปงบประมาณ 2556 เปน 619,363 ลานบาทในปงบประมาณ 2557 จากนนจะตองจดสรรงบประมาณเพมขนเปน 1,080,475 ลานบาทในป 2566 และเพมขนเปน 1,987,238 ลานบาทในปงบประมาณ 2576 หรอเพมขนโดยเฉลยในอตรารอยละ 6.4 ตอป (รายละเอยดตามแผนภมท 5.1)

จากแผนภมท 5.2 จะเหนไดวา รายจายสวสดการดานชราภาพ ซงเปนรายจายสวสดการเพอการด ารงชพหลงเกษยณอายทสมพนธกบจ านวนประชากรสงอายมแนวโนมเพมขนอยางมาก เนองจากโครงการตางๆ ทรฐบาลจดสรรงบประมาณสนบสนนไดครอบคลมกลมประชากรสวนใหญของประเทศ ทงทอยในระบบราชการ ระบบประกนสงคม และนอกก าลงแรงงาน โดยรายจายสวสดการชราภาพเพมขนจาก 249,429 ลานบาทในปงบประมาณ 2556 เปน 1,208,096 ลานบาทในปงบประมาณ 2576 หรอเพมขนเฉลยรอยละ 8.2 ตอป

ส าหรบรายจายสวสดการดานการรกษาพยาบาลมแนวโนมเพมขนดวยอตราการเพมทนอย

กวา ซงสวนหนงเปนผลจากประมาณการคาใชจาย ฯ ไมรวมรายจายลงทนในโครงสรางพนฐานดานสาธารณสขทสนบสนนและเพมประสทธภาพใหกบระบบสวสดการดานการรกษาพยาบาล โดยรายจายสวสดการการรกษาพยาบาลเพมขนจาก 220,271 ลานบาทในปงบประมาณ 2556 เปน 581,059 ลานบาทในปงบประมาณ 2576 หรอเพมขนเฉลยรอยละ 5.0 ตอป

สวนรายจายสวสดการดานการศกษากลบเพมขนดวยอตราการเพมทต าสะทอนถง

จ านวน ผอยในระบบการศกษา ซงลดลงตามอตราการเกดของประชากร โดยรายจายสวสดการดานการศกษาเพมขนจาก 110,341 ลานบาทในปงบประมาณ 2556 เปน 198,083 ลานบาทในปงบประมาณ 2576 หรอโดยเฉลยแลวเพมขนเพยงรอยละ 3.0 ตอป

5-3

อยางไรกด การประมาณการรายจายสวสดการทง 3 ดาน ตงอยบนโครงการสวสดการตามนโยบายของรฐบาลทเชอมโยงกบโครงสรางผ สงอาย ซงในอนาคตรฐบาลอาจมการขยาย ความครอบคลมของกลมเปาหมาย เพมวงเงนอดหนน หรอปรบเปลยนอตราการจายเงนสมทบฝายรฐบาลได นอกจากนนรฐบาลอาจจะมนโยบายหรอโครงการใหมทเปนสวสดการสงคมหรอทใกลเคยงกน ซงจะท าใหภาระทางการคลงในการจดสวสดการดงกลาวเพมมากขนกวาการประมาณการขางตนได นอกจากน ยงไมนบรวมการลงทนดานโครงสรางพนฐานสาขาสวสดการสงคม ซงปจจบนยงไมมการลงทนภาครฐในดานนมากนก เชน การลงทนดานการบรหารจดการทางการแพทยและสาธารณสข และทส าคญไมรวมในสวนของการใหการอดหนนการศกษาในระดบมหาวทยาลย เปนตน

แผนภมท 5.2 ประมาณการงบประมาณรายจายสวสดการใน 20 ปขางหนา (ปงบประมาณ 2557-2576)

ทมา: ประมาณการโดยนกวจย, กนยายน 2555.

ทงน หากพจารณาผลการประมาณการรายจายสวสดการตอผลตภณฑมวลรวมใน

ประเทศทอยภายใตขอสมมตฐานวาจะสามารถขยายตวไดในอตราเฉลยรอยละ 7.5 ตอป (มอตราการขยายตวทางเศรษฐกจทแทจรงรอยละ 4.5 และอตราเงนเฟอรอยละ 3.0) พบวาภาระทางการคลงดงกลาวอยในระดบทควบคมได และไมไดเปนแรงกดดนทท าใหรฐบาลตองหารายไดเพมขน แตอยางไรกด กยงมความเสยงในขอสมมตฐานอตราการเจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมในประเทศ เนองจากภาวะเศรษฐกจในอนาคตอาจจะผนผวน และไมสามารถขยายตวไดตาม ขอสมมตฐาน จากการทภาวะเศรษฐกจโลกถดถอย หรอการเกดภยพบตทางธรรมชาตทรนแรง

220,271

581,059 249,429

1,208,096

110,341

198,083

619,363

1,987,238

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

2551 2553 2555 2557 2559 2561 2563 2565 2567 2569 2571 2573 2575

พนลานบาท

รายจายดานการรกษาพยาบาล รายจายดานชราภาพ รายจายดานการศกษา รายจายรวมสวสดการ 3 ประเภท

5-4

นอกจากน น การเปลยนแปลงโครงสรางประชากร (Demographic Change) อาจสงผลให การขยายตวทางเศรษฐกจลดลง ดงนน การศกษานจงไดวเคราะหสถานการณจ าลองในกรณทเศรษฐกจสามารถขยายตวไดในอตราทแทจรงรอยละ 4.5 และกรณภาวะเศรษฐกจทแทจรงขยายตวไดเพยงรอยละ 2.5 ตอป โดยมผลสรป ดงน

1) กรณภาวะเศรษฐกจทแทจรงขยายตวปกตเทากบรอยละ 4.5 ตอป รายจายสวสดการ 3 ประเภท มแนวโนมสดสวนตอ GDP ลดลง เนองจากอตราการขยายตวทางเศรษฐกจทเปนตวเงนเฉลยอยทรอยละ 7.5 ตอป ซงสงกวาอตราการขยายตวของรายจายสวสดการฯ ทขยายตวเฉลยอยทรอยละ 6.3 ตอป โดยรายจายสวสดการฯ ลดลงจากรอยละ 4.6 ตอ GDP ในปงบประมาณ 2556 เปนรอยละ 3.7 ในปงบประมาณ 2576 (รายละเอยดตามแผนภมท 5.3)

แผนภมท 5.3 ประมาณการสดสวนงบประมาณรายจายสวสดการตอ GDP ใน 20 ปขางหนา

(ปงบประมาณ 2557-2576): กรณเศรษฐกจทแทจรงขยายตวรอยละ 4.5

ทมา: ประมาณการโดยนกวจย, กนยายน 2555.

2) กรณภาวะเศรษฐกจทแทจรงขยายตวลดลงเหลอรอยละ 2.5 ตอป รายจายสวสดการ 3 ประเภทมแนวโนมสดสวนตอ GDP เพมขน เนองจากอตราการขยายตวทางเศรษฐกจทเปนตวเงนเฉลยอยทรอยละ 5.5 ตอป ซงต ากวาอตราการขยายตวของรายจายสวสดการฯ ทขยายตว

1.76 1.09

1.99 2.27

0.88 0.37

4.62

3.73

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

2551 2553 2555 2557 2559 2561 2563 2565 2567 2569 2571 2573 2575

รอยละตอ GDP

รายจายดานการรกษาพยาบาลตอ GDP รายจายดานชราภาพตอ GDP รายจายดานการศกษาตอ GDP รายจายรวมสวสดการ 3 ประเภทตอ GDP

5-5

เฉลยอยทรอยละ 6.3 ตอป โดยรายจายสวสดการฯ เพมขนจากรอยละ 4.6 ตอ GDP ในปงบประมาณ 2556 เปนรอยละ 5.4 ในปงบประมาณ 2576 (รายละเอยดตามแผนภมท 5.4)

แผนภมท 5.4

ประมาณการสดสวนงบประมาณรายจายสวสดการตอ GDP ใน 20 ปขางหนา (ปงบประมาณ 2557-2576): กรณเศรษฐกจทแทจรงขยายตวรอยละ 2.5

ทมา: ประมาณการโดยนกวจย กนยายน 2555.

5.1.2 ภาระทางการคลงขององคกรปกครองสวนทองถน (อปท.)

ในสวนภาระทางการคลงในสวนของรฐบาลทเกดจากการด าเนนงานของ อปท. พบวา มแนวโนมเพมขนอยางตอเนองในอนาคต โดยภาระดงกลาวจะเกดจากการจดสรรเงนอดหนนเพอด าเนนการในดานการสาธารณสขและการศกษาทใหกบประชาชนในพนทเปนหลก ตามทไดกลาวมาแลวในบทท 4

1.76 1.59

1.99

3.30

0.88 0.54

4.62 5.43

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

2551 2553 2555 2557 2559 2561 2563 2565 2567 2569 2571 2573 2575

รอยละตอ GDP

รายจายดานการรกษาพยาบาลตอ GDP รายจายดานชราภาพตอ GDP รายจายดานการศกษาตอ GDP รายจายรวมสวสดการ 3 ประเภทตอ GDP

5-6

แผนภมท 5.5 ภาระทางการคลงจากการจดสวสดการดานตางๆ ขององคกรปกครองสวนทองถน

ทมา: ประมาณการโดยนกวจย กนยายน 2555.

จากผลการประมาณการใน 20 ปขางหนา จะเหนไดวาภาระในภาพรวมมแนวโนมเพมขนจาก 92,756 ลานบาทในป 2555 เปน 154,223 ลานบาทในป 2576 คดเปนอตราการขยายตวเฉลยเทากบรอยละ 2.4 โดยแบงเปนภาระในดานตางๆ ดงน

การจดสวสดการดานสาธารณสขมแนวโนมทจะเพมขนจาก 49,500 ลานบาท ในป 2555 เปน 76,111 ลานบาทในป 2576 โดยมอตราการขยายตวเฉลยตลอดชวงดงกลาวเทากบรอยละ 1.9 ตอป

การจดสวสดการดานการศกษา จะเพมขนจาก 38,211 ลานบาท เปน 52,929 ลานบาท และ มอตราการขยายตวเฉลยเทากบรอยละ 1.6 ในชวงเวลาเดยวกน

การจดสวสดการดานการชราภาพ จะเพมขนจาก 5,045 ลานบาท เปน 25,183 ลานบาท และ มอตราการขยายตวเฉลยเทากบรอยละ 8.0 ในชวงเวลาเดยวกน จากแนวโนมดงกลาว จะเหนไดวาภาระดานสวสดการสวนใหญจะมาจากการจดสวสดการดานสาธารณสข อนเปนผลมาจากแนวโนมการเขาสสงคมผสงอายทจะสงผลใหจ านวนผรบสทธดาน การรกษาพยาบาลสงขนในอนาคต ในขณะทสวสดการดานการศกษาจะมอตรา การขยายตวทคอนขางต า อนเปนผลมาจากจ านวนประชากรวยเดกทมแนวโนมขยายตวในอตราทต าในอนาคตเชนเดยวกน สวนการจดสวสดการดานการชราภาพมแนวโนมจะขยายตวคอนขางสง แต การขยายตวดงกลาวไมไดมสวนเกยวของกบจ านวนประชากรเนองจากเปนการจายเงนสมทบทขนอยกบรายไดของ อปท. เปนหลก อยางไรกด แมวาภาระ ฯ ดงกลาวในภาพรวมจะมอตราการขยายตวคอนขางต า

49,500

76,111

5,045

25,183 38,211 52,929

0

20,000

40,000

60,000

80,000

2555 2557 2559 2561 2563 2565 2567 2569 2571 2573 2575

ลานบาท

รกษาพยาบาล ชราภาพ การศกษา

5-7

เมอเทยบกบการเพมขนของรายได อปท. ในภาพรวม แต อปท กควรจะตองเตรยมความพรอมทางดานการคลง โดยเฉพาะกรณของ อปท. ขนาดเลกทมรายไดไมมากนก อาจจะตองพจารณาวางแผนการจดสวสดการใหแกประชาชนในพนทใหเหมาะสมตามศกยภาพรายไดของตนเอง โดย อปท. ควรจะตองเพมประสทธภาพในการจดเกบรายไดในสวนทตนเองมอ านาจในการจดเกบ ในขณะทรฐบาลและหนวยงานทเกยวของควรจะตองปรบปรงหลกเกณฑในการจดสรรรายไดให อปท. ใหเหมาะสมกบ อปท. แตละประเภท บนพนฐานของภารกจในความรบผดชอบ รวมทงตองดแลให อปท. ขนาดเลกซงมรายไดนอยใหมความสมดลระหวางรายไดและภาระสวสดการ นอกจากนน อาจตองปรบปรงรปแบบกองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการสวนทองถนใหการจายผลประโยชนมความสมพนธกบการจายเงนสมทบ และทส าคญจะตองเรงสรางระบบฐานขอมลทางการคลงของ อปท. เพอใชในการศกษาวเคราะหผลกระทบทางการเงนการคลงในอนาคตดวย

5.1.3 ภาระทางการคลงจากสวสดการรฐวสาหกจ รฐวสาหกจทกแหงจะมสวสดการทงดานการรกษาพยาบาล การชราภาพ และการศกษาบตร ใหแกพนกงาน โดยมสทธประโยชนจะแตกตางกนไปตามแตละรฐวสาหกจ ในป 2555 คาดวารฐวสาหกจจะมคาใชจายสวสดการทง 3 ดาน รวม 30,522 ลานบาท และเพมขนเปน 80,484 ลานบาท ในป 2576 หรอเพมขนในอตราเฉลยรอยละ 4.7 ตอป ซงเมอเปรยบเทยบกนแลวจะเหนไดวา คาใชจายส าหรบสวสดการเพอการชราภาพจะมจ านวนสงทสดโดยในป 2576 มสดสวนสงถงรอยละ 85 ของคาใชจายสวสดการทง 3 ดาน (จากป 2555 ทมสดสวนรอยละ 74 ของคาใชจายสวสดการทง 3 ดาน) เนองจากมอตราการขยายตวตามอตราเงนเดอนทเพมสงขน และอตราเงนสมทบทอยในระดบทคอนขางสง รองลงไปคอคาใชจายสวสดการดานการรกษาพยาบาล และดานการศกษาบตร ตามล าดบ อยางไรกด คาใชจายสวสดการของรฐวสาหกจเหลานจะไมเปนภาระโดยตรงตองบประมาณแผนดน แตจะเปนภาระโดยออม ถงกระนนกตามคาใชจายทเพมสงขนนนจะสงผลกระทบโดยตรงตอฐานะการเงนของรฐวสาหกจเอง

5-8

ตารางท 5.1 สรปคาใชจายสวสดการของรฐวสาหกจ

ทมา : ประมาณการโดยนกวจย

ผลกระทบทมตอภาระงบประมาณนนจะม 2 สวน คอ รายไดน าสงคลงทลดลง และเงนอดหนนจากงบประมาณทเพมสงขน กลาวคอรฐวสาหกจทมการน าสงรายไดอยางสม าเสมอ78 นน จะเปนรฐวสาหกจทมผลประกอบการทมก าไร แตหากคาใชจายสวสดการเพมสงขนมากกจะสงผลใหก าไรลดลง ซงจะท าใหการน าสงรายไดแกแผนดนลดลงตามไปดวย นอกจากน ก าไรทลดลงจะสงผลใหเงนสะสมส าหรบการลงทนลดลง ท าใหรฐวสาหกจอาจตองกเงนเพมขนหรอรฐบาลตองใหเงนอดหนนจากงบประมาณส าหรบการลงทนในโครงการตางๆ เพมมากขน และส าหรบรฐวสาหกจทมผลประกอบการขาดทนตอเนอง79นน รฐบาลจะตองใหความชวยเหลอโดยใชเงนอดหนนจากงบประมาณส าหรบทงการด าเนนงานและการลงทนของรฐวสาหกจ อยางไรกด ในปจจบนรฐวสาหกจไดมการปรบเปลยนรปแบบการใหสวสดการแกพนกงานในหลาย ๆ ดานเพอเปนการลดคาใชจาย

78 รฐวสาหกจทน าสงรายไดอยางสม าเสมอทส าคญ ไดแก บมจ. ปตท. การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย ส านกงานสลากกนแบงรฐบาล ธนาคารออมสน เปนตน 79 ไดแก การรถไฟแหงประเทศไทย การรถไฟฟาขนสงมวลชนแหงประเทศไทย องคการขนสงมวลชนกรงเทพ การกฬาแหงประเทศไทย องคการสวนสตว และองคการสวนพฤกษศาสตร

หนวย: ลานบาทสวสดการ 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562 2563 2564 2565

ดานรกษาพยาบาล 7,078 7,243 7,390 7,546 7,690 7,843 7,998 8,155 8,313 8,474 8,637 อตราเพม 2.7% 2.3% 2.0% 2.1% 1.9% 2.0% 2.0% 2.0% 1.9% 1.9% 1.9%

ดานชราภาพ 22,550 23,988 25,497 27,118 28,788 30,526 32,317 34,155 36,038 37,954 39,975 อตราเพม 6.7% 6.4% 6.3% 6.4% 6.2% 6.0% 5.9% 5.7% 5.5% 5.3% 5.3%

ดานการศกษาบตร 895 898 903 906 907 910 912 915 918 921 923 อตราเพม -0.5% 0.4% 0.5% 0.3% 0.2% 0.2% 0.2% 0.3% 0.4% 0.3% 0.2%

รวม 30,522 32,130 33,789 35,570 37,385 39,278 41,227 43,224 45,270 47,349 49,534 อตราเพม 5.6% 5.3% 5.2% 5.3% 5.1% 5.1% 5.0% 4.8% 4.7% 4.6% 4.6%

หนวย: ลานบาทสวสดการ 2566 2567 2568 2569 2570 2571 2572 2573 2574 2575 2576

ดานรกษาพยาบาล 8,801 8,968 9,137 9,307 9,479 9,653 9,830 10,008 10,188 10,370 10,554 อตราเพม 1.9% 1.9% 1.9% 1.9% 1.9% 1.8% 1.8% 1.8% 1.8% 1.8% 1.8%

ดานชราภาพ 42,056 44,255 46,442 48,814 51,316 53,921 56,587 59,384 62,394 65,532 68,875 อตราเพม 5.2% 5.2% 4.9% 5.1% 5.1% 5.1% 4.9% 4.9% 5.1% 5.0% 5.1%

ดานการศกษาบตร 926 933 944 954 968 982 996 1,010 1,027 1,041 1,055 อตราเพม 0.4% 0.8% 1.1% 1.1% 1.4% 1.4% 1.5% 1.4% 1.6% 1.4% 1.4%

รวม 51,784 54,157 56,523 59,075 61,763 64,556 67,413 70,401 73,609 76,942 80,484 อตราเพม 4.5% 4.6% 4.4% 4.5% 4.6% 4.5% 4.4% 4.4% 4.6% 4.5% 4.6%

5-9

- กรณสวสดการดานชราภาพรฐวสาหกจเกอบทกแหงไดเปลยนจากรปแบบบ าเหนจหรอบ านาญเปนรปแบบกองทนส ารองเลยงชพ (ส าหรบพนกงานทเขาใหม) แตหากเปรยบเทยบกบบรษทเอกชนอน จะพบวาเงนสมทบของรฐวสาหกจทใหแกพนกงานยงอยในระดบทคอนขางสง ทง ๆ ทผลการด าเนนงานของรฐวสาหกจเหลานน ไมไดดมากนก และส าหรบกรณของการรถไฟแหงประเทศไทยถงแมวาจะมการปรบรปแบบการใหสวสดการชราภาพจากรปแบบบ านาญเปนบ าเหนจแลวกตาม แตจากขอมลจากงบการเงนในชวงทผานมา จะพบวาเงนกองทนสงเคราะหผปฏบตงานในการรถไฟแหงประเทศไทย มแนวโนมทจะขาดทนเพมขนทกป โดย ณ วนท 30 กนยายน 2552 เงนกองทนมยอดคงเหลอตดลบ จ านวน 28,454 ลานบาท ซงตดลบเพมขนจากป 2547 ทมเงนกองทนตดลบ 17,924 ลานบาท ซงจะเปนภาระตองบประมาณแผนดนในอนาคต หากการรถไฟฯ ยงไมสามารถหาแนวทางในแกไขปญหาไดอยางเปนรปธรรม

- กรณสวสดการดานการรกษาพยาบาล รฐวสาหกจบางแหงไดมการเพมรปแบบการซอประกนสขภาพใหแกพนกงาน อยางไรกด คาใชจายในเรองคารกษาพยาบาลนน เนองจากสทธประโยชนของพนกงานรฐวสาหกจสวนใหญจะอางองกบสทธฯของขาราชการ ซงในขณะนในสวนของขาราชการ รฐบาลไดด าเนนการในรปแบบตางๆ เพอการลดและควบคมคาใชจาย จงคาดวาคาใชจายรกษาพยาบาลนจะไมเปนภาระตอฐานะการเงนของรฐวสาหกจเทากบคาใชจายสวสดการดานชราภาพ

ส าหรบแนวทางในการลดภาระคาใชจายสวสดการของรฐวสาหกจนน ควรจะมงเนนไปทการลดภาระฯ ของสวสดการดานชราภาพ โดยทกรฐวสาหกจควรจะปรบเปลยนรปแบบสวสดการชราภาพจากรปแบบบ าเหนจบ านาญเปนรปแบบกองทนส ารองเลยงชพ และอาจบงคบใชกบพนกงานทเขาใหมเทานน เพอเปนการลดผลกระทบและไมเปนการลดรอนสทธของพนกงานปจจบน นอกจากน ควรพจารณาอตราเงนสมทบทเหมาะสมโดยใหอยในระดบเดยวกบตลาด (ภาคเอกชน) สวนในกรณของการรถไฟแหงประเทศไทยนน ทปจจบนถอเปนรฐวสาหกจทขณะนมความเสยงทางการเงนสงทสด เนองจากนอกจากจะมผลประกอบการทขาดทนแลว กองทนสงเคราะหผปฏบตงาน80 กอยในภาวะตดลบอกดวย (โดย ณ วนท 30 กนยายน 2552 มเงนกองทนตดลบจ านวน 28,754 ลานบาท) จงควรตองพจารณาปรบเปลยนรปแบบการใหสวสดการชราภาพ โดยอาจใหหนวยงานทเกยวของ เชน กระทรวงคมนาคม กระทรวงการคลง (โดยส านกงาน

80 เปนกองทนส าหรบจายสงเคราะหผปฏบตงานในการรถไฟฯ และครอบครวในกรณทพนจากต าแหนง อบตเหต เจบปวย หรอตามควรแกกรณในการสงเคราะห

5-10

คณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจ) จางทปรกษาทางการเงนศกษาและหาแนวทางการแกไขปญหาทางการเงนของการรถไฟฯ โดยเรวตอไป 5.2 ภาระทางการคลงและขอเสนอแนะเชงนโยบาย

5.2.1 สวสดการดานการรกษาพยาบาล

ดงทไดกลาวแลวในบทท 4 ระบบประกนสขภาพโดยรฐของประเทศไทยในปจจบนม 3 ระบบหลก ไดแก ระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา (Universal Healthcare หรอ UC) กองทนประกนสงคม และระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ (Civil Servant Medical Benefit Scheme) โดยแตละระบบมความแตกตางกนทงกลมประชากรเปาหมาย แนวทางการจดหาบรการจากสถานพยาบาล และแหลงทมาของรายได ซงความแตกตางเหลานท าใหระบบประกนสขภาพแตละระบบน ามาซงภาระทางการคลงทแตกตางกน

แผนภมท 5.6 ประมาณการสดสวนประชากรในชวงอายตาง ๆ เทยบกบจ านวนประชากรทงหมด

หนวย: รอยละ

ทมา: ตารางประมาณการจ านวนประชากรตามขอสมมตฐานการวจย

จากแผนภมท 5.6 การเปลยนแปลงโครงสรางอายประชากรของไทยภายในชวง 20 ปขางหนา จะท าใหประเทศไทยกาวเขาสสงคมผสงอาย โดยสดสวนของประชากรสงอายตอประชากรทงหมดจะเพมจากรอยละ 12.5 ในป 2554 เปนรอยละ 25.8 ในป 2576 ในขณะทสดสวนประชากรวยแรงงานลดลงจากรอยละ 60.8 ของประชากรทงหมดในป 2554 เหลอเพยงรอยละ 49.7 ในป 2576 ซงมผลท าใหอตราสวนการพงพงของประชากรสงอายสงขนจาก 20 คนตอประชากรวยแรงงาน 100 คนในป 2554 เปน 51 คนตอประชากรวยแรงงาน 100 คน ทงน สดสวนสถตเหลาน

60.8

49.7

12.5

25.8

0

10

20

30

40

50

60

70

2554

2555

2556

2557

2558

2559

2560

2561

2562

2563

2564

2565

2566

2567

2568

2569

2570

2571

2572

2573

2574

2575

2576

ต ำกวำ 20 ป ระหวำง 20-60 ป มำกกวำ 60 ป

5-11

แสดงใหเหนถงผลตภาพของประเทศทมแนวโนมลดลง ซงสงผลกระทบตอฐานรายไดของรฐบาล ในขณะเดยวกนการทจ านวนประชากรสงอายเพมมากขน กจะท าใหสงคมตองใชทรพยากรในการดแลสขภาพและรกษาพยาบาลเพมมากขน เนองจากผสงอายตองการการดแลรกษาพยาบาลสงกวาประชากรวยอน ๆ นอกจากน การพฒนาเทคโนโลยทางการแพทยในปจจบนไมไดเปนการพฒนาเพอประหยดตนทนในการรกษา (cost-saving technology) แตเปนการพฒนาทมงเนนการรกษาดวยเครองมอชนสงและมราคาแพง

ท งน ในฐานะทรฐบาลเปนผ จ ดการระบบประกนสขภาพหลกท ง 3 ระบบทครอบคลมประชากรทกคนในประเทศ การกาวเขาสสงคมผสงอายนนจงกอใหเกดภาระรายจายดานสวสดการรกษาพยาบาลทเพมสงขนอยางหลกเลยงไมได โดยเฉพาะอยางยงการอดหนนผานระบบ UC และระบบ CSMBS ซงเปนระบบประกนสขภาพหลกทรองรบประชากรสงอายและเปนระบบประกนสขภาพทรฐบาลตองรบผดชอบคาใชจายทงหมด โดยผมสทธไมตองจายเงนสมทบ ซงแตกตางจากผประกนตนในระบบประกนสงคม แผนภมท 5.7 แสดงสดสวนประชากรไทยภายใตสทธประกนสขภาพในระบบตาง ๆ พบวา สดสวนของผประกนตนในระบบประกนสงคมมแนวโนมลดลง ในขณะทสดสวนของผมสทธในระบบ UC และ CSMBS เพมสงขนในระยะยาว

แผนภมท 5.7 ประมาณการสดสวนประชากรภายใตระบบประกนสขภาพแตละระบบ

ทมา: ดบทท 4

สาเหตหลกทท าใหสดสวนผมสทธในระบบ UC และระบบ CSMBS มแนวโนมสงขนในระยะยาวนน เกดจากการทประชากรมอายยนยาวขน ท าใหมประชากรวยเกษยณทตองออกจากระบบประกนสงคมและกลายเปนผมสทธตามระบบ UC หรอระบบ CSMBS มากขน ในขณะเดยวกนระบบ CSMBS เปนระบบทมแนวโนมสดสวนผสงอายในระบบคอนขางสงอยแลว ไมวาจะเปนขาราชการบ านาญและบดามารดาของขาราชการ ดงนน การกาวเขาสสงคมผสงอาย จงท าใหมผมสทธในระบบ CSMBS สงขน ทงน สามารถประมาณการภาระการคลงของรายจายสวสดการรกษาพยาบาลไดดงตารางท 5.2

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2554

2556

2558

2560

2562

2564

2566

2568

2570

2572

2574

2576

UC

SSO

CSMBS

SOE

5-12

ตารางท 5.2 ประมาณการภาระการคลงของรายจายสวสดการรกษาพยาบาล

หนวย: ลานบาท

ระบบ UC อตราการ

เปลยนแปลง (รอยละ)

ระบบประกนสงคม

อตราการเปลยนแปลง

(รอยละ)

ระบบ CSMBS

อตราการเปลยนแปลง

(รอยละ)

รวมภาระ การคลง

อตราการเปลยนแปลง

(รอยละ)

2556 142,751 17,520 60,000 220,271 2557 148,886 4.30 20,839 18.94 62,063 3.44 231,788 5.23 2558 155,555 4.48 20,728 (0.53) 64,306 3.61 240,589 3.80 2559 162,490 4.46 21,823 5.28 66,470 3.37 250,783 4.24 2560 170,054 4.66 22,968 5.25 68,735 3.41 261,757 4.38 2561 178,202 4.79 23,749 3.40 71,096 3.44 273,047 4.31 2562 186,998 4.94 23,581 (0.70) 73,570 3.48 284,150 4.07 2563 196,518 5.09 23,389 (0.82) 76,120 3.47 296,027 4.18 2564 206,846 5.26 23,188 (0.86) 78,727 3.43 308,761 4.30 2565 218,078 5.43 22,993 (0.84) 81,407 3.40 322,477 4.44 2566 230,324 5.62 22,787 (0.90) 84,115 3.33 337,226 4.57 2567 243,711 5.81

22,579 (0.91)

86,924 3.34

353,214

4.74

2568 258,381 6.02

22,351 (1.01)

89,778 3.28

370,510

4.90 2569 274,499 6.24

22,129 (0.99)

92,638 3.19

389,266

5.06

2570 292,251 6.47 21,918 (0.96) 95,556 3.15 409,725 5.26 2571 311,853 6.71 21,704 (0.97) 98,508 3.09 432,065 5.45 2572 333,551 6.96 21,478 (1.04) 101,458 2.99 456,487 5.65 2573 357,628 7.22 21,272 (0.96) 104,466 2.96 483,366 5.89 2574 384,407 7.49 21,066 (0.97) 107,486 2.89 512,959 6.12 2575 414,261 7.77 20,856 (1.00) 110,508 2.81 545,625 6.37 2576 446,971 7.90 20,658 (0.95) 113,430 2.64 581,059 6.49 ทมา: จากการประมาณการโดยนกวจย

จากตารางท 5.2 ภาระทางการคลงอนเกดจากรายจายสวสดการเพอการรกษาพยาบาลทงหมดมแนวโนมสงขนอยางมนยส าคญ จาก 220,271 ลานบาทในป 2556 เปน 581,059 ลานบาทในป 2576 หรอเพมขนเฉลยรอยละ 5.0 ตอป อยางไรกตาม เมอพจารณาแนวโนมการขยายตวของภาระการคลงจากสวสดการรกษาพยาบาล (แผนภมท 5.3) พบวา อตราการขยายตวของภาระการคลงโดยรวมมแนวโนมสงขนจากรอยละ 3.6 ในป 2558 เปนรอยละ 5.1 ในป 2569 และเพมขนเปนรอยละ 6.5 ในป 2576 สะทอนถงแนวโนมภาระทางการคลงทขยายตวสงขนอยางตอเนองหลงจากป 2576 เปนตนไปเมอประเทศไทยเขาสสงคมผสงอายอยางเตมรปแบบ และเมอแยกพจารณาระบบประกนสขภาพโดยรฐเปนรายระบบ พบวา ภาระการคลงจากระบบ UC มอตราการขยายตวโดยเฉลยมากทสดเทากบรอยละ 5.9 ตอป ในขณะทภาระทางการคลงจากระบบ CSMBS มอตรา

5-13

การขยายตวเฉลยเทากบ 3.2 ตอป ส าหรบภาระการคลงทรฐบาลตองสงเงนสมทบใหกบกองทนประกนสงคมนนมแทบจะไมมการขยายตวตลอดชวงเวลาทท าการประมาณการ (อตราการขยายตวตดลบรอยละ 0.03 ตอปหากไมรวมป 2557) ท งนมขอสงเกตวารปแบบการขยายตวของภาระทางการคลงจากสวสดการรกษาพยาบาลโดยรวมเปนไปตามแนวโนมการขยายตวของภาระทางการคลงจากระบบ UC มนยถงความเสยงทางการคลงทอาจเกดขนจากการขยายตวของระบบ UC ในอนาคต

แผนภมท 5-8 อตราการขยายตวของภาระการคลงในระบบประกนสขภาพตาง ๆ

ทมา: ประมาณการโดยนกวจย

ส าหรบระบบ UC นน ลกษณะการใหเงนอดหนนของรฐบาลในลกษณะเหมาจายรายหวนนถอเปนการจ ากดความเสยงทางการคลงไดในระดบหนง อกทงอตราเหมาจายรายหว ณ ปจจบนไดเพมขนกวาสองเทาเมอเทยบกบอตราเหมาจายรายหวเมอเรมตนด าเนนโครงการหลกประกนสขภาพถวนหนา81 ซงนบวาเพยงพอตอการใหบรการรกษาพยาบาลพนฐานในระดบหนง ดงนน จงคาดวาอตราเหมาจายรายหวในอนาคตไมนาจะเพมขนอยางกาวกระโดด และปรากฏการณอดหนนไขวขามระบบระหวางระบบ UC และระบบ CSMBS จงไมนาจะเปนปจจยเสยงทมนยส าคญตอความย งยนทางการคลง ในระยะยาว อยางไรกตาม การทภาครฐพยายามผลกดนใหระบบ UC มชดสทธประโยชนครอบคลมโรคใหม ๆ หรอโรคเรอรงทมคาใชจายสง รวมไปถงความพยายามทท าใหระบบ UC ครอบคลมผมสทธทกคนในประเทศ จะกลายเปนปจจยส าคญทกอใหเกดภาระและความเสยงทางการคลงตอไปในระยะยาว

81 อตราเหมาจายรายหวในป 2546 เทากบ 1,204.2 บาท ในขณะทอตราเหมาจายรายหวในป 2556 เทากบ 2,755.6

-5

0

5

10

15

20

ระบบ UC ระบบประกนสงคม ระบบ CSMBS ภำระกำรคลงโดยรวม

%

5-14

ส าหรบภาระการคลงอนเกดจากระบบ CSMBS นน พบวา ขยายตวในลกษณะทควบคมได โดยอตราการขยายตวมแนวโนมลดลงเลกนอยในระยะยาว อยางไรกตาม ลกษณะการจายเงนอดหนนระบบ CSMBS แบบจายตามทเรยกเกบและการไมมระบบ gate-keeper เปนสถานพยาบาลปฐมภม กยงคงเปนความทาทายส าหรบการควบคมการขยายตวของรายจาย CSMBS ตอไป

ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

การทระบบประกนสขภาพหลกของไทยทง 3 ระบบเปนระบบทแยกจากกนอยางเดดขาด ทงทางดานการซอบรการ การบรหารตนทน แหลงทมาของรายได และกลมสมาชกเปาหมาย ท าใหการกระจายความเสยงทางดานสขภาพและทางดานการเงนไมมประสทธภาพเทาทควร เชน ระบบประกนสงคมครอบคลมเฉพาะประชากรทอยในวยท างานซงมความเสยงทางดานสขภาพทต า ในขณะทระบบ CSMBS และระบบ UC มโครงสรางอายของผมสทธทเปนสดสวนผสงอายคอนขางมาก ซงเปนกลมทมความเสยงทางดานสขภาพทสง อนน าไปสภาระการคลงทสง

แผนภมท 5.9

แผนผงการกระจายความเสยงในระบบประกนสขภาพ

ทมา: Health Financing Revisited by Pablo Gottret and George Schieber World Bank 2006

แผนภมท 5.9 แสดงแผนผงการกระจายความเสยงของระบบประกนสขภาพ จะเหนไดวาการประกนสขภาพจะน าไปสการกระจายความเสยงระหวางผทมสขภาพทดและผทมสขภาพทไมด ระหวางผมรายไดสงกบผมรายไดต า และระหวางผสงอายและผทอยในวยท างาน การมระบบประกนสขภาพหลก 3 ระบบทแยกจากกนโดยเดดขาด โดยทลกษณะของผมสทธในระบบของแตละระบบไมไดมการแจกแจงแบบปกต กลาวคอ ผมสทธในระบบประกนสงคมจะเปนผทมอายอย

5-15

ในวยท างานและมรายไดประจ าเทานน ในขณะทผมสทธในระบบ CSMBS สวนใหญจะเปนผทมฐานะทางเศรษฐกจและสงคมทสงโดยเปรยบเทยบ เมอเปนดงน ระบบประกนสขภาพโดยรฐของไทยจงไมสามารถบรรลจดมงหมายพนฐานของการประกนสขภาพ นนคอ การเฉลยทกขเฉลยสขระหวางผมมฐานะดกบผทมฐานะดอย และระหวางผทมสขภาพดและผทมสขภาพดอย เพอใหทกคนสามารถเขาถงบรการสขภาพทมมาตรฐานไดอยางทวถง

นอกจากน การกระจายความเสยงทไมสมบรณนสงผลตอความเสยงทางการเงนของระบบประกนสขภาพแตละประเภทดวย ในกรณของกองทนประกนสงคม (4 กรณ) พบวา มรายรบจากเงนสมทบสงกวารายจายตามสทธประโยชน ในขณะทเงนงบประมาณทจดสรรใหกบระบบ UC กลบมไมเพยงพอตอตอความจ าเปนในการใชจาย และน าไปสปรากฏการณการอดหนนไขวขามระบบ โดยโรงพยาบาลท าการดงทรพยากรจากระบบ CSMBS (ซงไมมการจ ากดงบประมาณ) เพอสนบสนนการด าเนนการภายใตระบบ UC (โรงพยาบาลภายใตระบบทง 2 ระบบนเปนโรงพยาบาลของรฐ)

ส าหรบการควบคมการขยายตวของคาใชจายในระบบประกนสขภาพกเปนสงทตองเรมด าเนนการอยางจรงจงตงแตปจจบน ทงน ความเสยงในดานการขยายตวของคาใชจายเกดจากการเปลยนแปลงโครงสรางอายประชากร ความคาดหวงของประชาชน รวมไปถงเทคโนโลยทางการแพทยใหมๆ ทไมไดเนนดานการประหยด ลวนแลวแตมผลกระทบตอคณภาพในการใหบรการและความย งยนทางการคลงตอไป ดงนน แนวทางการพฒนาระบบประกนสขภาพโดยรฐจงตงอยบนหลกการ 3 ประการ กลาวคอ จะตองเปนแนวทางทชวยใหเกดการกระจายความเสยงทดขน สรางความเทาเทยม และสามารถควบคมอตราการขยายตวของรายจายได

แนวทางการปฏรปโครงสรางของระบบประกนสขภาพ

1) การมองคกรกลางท าหนาทก ากบดแลทางการเงนและการเจรจาตอรอง แนวทางการรวมระบบประกนสขภาพโดยรฐทง 3 ระบบเขาดวยกนเปนระบบเดยว โดยม

แหลงรายไดมาจากแหลงเดยวกน ประชากรทกคนไดรบสทธในการรกษาพยาบาลเหมอนกน และมระบบการซอบรการแบบเดยวกน นนถอเปนแนวคดในอดมคต ซงสามารถกระท าไดยากภายใตโครงสรางระบบประกนสขภาพแบบแยกสวนของไทยในปจจบน ทงน เนองจากระบบ CSMBS เปนสทธประโยชนอนเกดจากการจางงาน สวนระบบประกนสงคมเปนสทธประโยชนอนเกดจากการรวมจายเงนสมทบ ในขณะทระบบ UC ถอเปนสวสดการทรฐใหแกประชาชนทกคน ดงนน

5-16

การรวมระบบตาง ๆ เขามาเปนระบบประกนสขภาพระบบเดยวจะมความยงยากและเกดแรงตานทานจากกลมขาราชการและผทมสทธในระบบประกนสงคม

ทางหนงทมความเปนไปได คอ คงระบบประกนสขภาพหลกทง 3 ระบบไวใหม

ลกษณะเชนเดม มแหลงรายไดเหมอนเดม และมกระบวนการการใชสทธเชนเดม แตใหมองคกรกลางขนมาท าหนาทในการเจรจาตอรองในการซอบรการจากสถานพยาบาล เนองจากในปจจบนมเพยงระบบประกนสงคมเทานนทมการเจรจาตอรองในการซอบรการจากสถานพยาบาล ส าหรบอก 2 ระบบทเหลอนนไมมการเจรจาตอรองการซอบรการเลย นอกจากน องคกรกลางดงกลาวจะท าหนาทในการบรหารเงนของทง 3 ระบบเพอใหสามารถน าทรพยากรจากระบบหนงไปจนเจออกระบบหนงได ซงใกลเคยงกบสงทเกดขนในปจจบนระหวางระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการและระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา ดงแผนภมท 5.10

แผนภมท 5.10

โครงสรางองคกรกลางทท าหนาทก ากบดแลทางการเงนและการเจรจาตอรอง 2) การขยายการครอบคลมของระบบประกนสงคม ปจจบน สมาชกครอบครวของผประกนตนของระบบประกนสงคมจะอยภายใตระบบ

หลกประกนสขภาพถวนหนา ถาขยายการครอบคลมของระบบประกนสงคมใหรวมถงสมาชกครอบครวของผประกนตน จะท าใหจ านวนประชากรทอยภายใตระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาลดลงอยางมนยส าคญ (ประมาณ 30 ลานคน โดยประมาณการจ านวนสมาชกครอบครว 3 คนตอผประกนตน 1 คน) โดยใหรฐบาลน าเงนจากระบบหลกประกนสขภาพถวนหนามาสนบสนน คารกษาพยาบาลบคคลกลมนได ภายใตเงอนไขสทธประโยชนทางการรกษาพยาบาลเชนเดยวกบ

UC CSMBS SSS

UC CSMBS SSS

Overseer agency

(Service negotiation and finacial supervision)

5-17

ผประกนตนทกประการ (เฉพาะกองทน 4 กรณ) ทงน อาจก าหนดบงคบใหสมาชกครอบครวของผ ประกนตนทกคนตองเขามาอยในระบบประกนสงคม หรออาจเปดโอกาสใหเลอกตาม ความสมครใจ โดยมเงอนไขในการเขารวมคอการรวมจายคาประกนสขภาพกได

ทงน ภายใตสมมตฐานทวาการอดหนนไขวขามระบบระหวางระบบ CSMBS และระบบ

UC เปนไปอยางสมบรณ ประมาณการคาใชจายตอหวเฉลยของผทอยในระบบทง 2 ระบบเทากบ 3,796 บาทเทยบกบ 2,150 บาทตอคนในระบบประกนสงคม ในขณะเดยวกนคาใชจายของระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาตอหวอยท 2,922 บาท82 ดงนน รฐบาลสามารถโอนทรพยากรทางการเงนจากระบบ UC บางสวนมาอดหนนระบบประกนสงคม โดยสามารถประหยดคาใชจายรายหวไดราว 700 บาทตอคน และในขณะเดยวกนกสามารถลดการน าเงนจากระบบ CSMBSไปอดหนนระบบ UC ไดถงรายละ 800 บาท ซงหมายความวาจะมเงนเหลอในระบบประกนสขภาพถง 45,000 ลานบาททจะสามารถน าไปปรบปรงคณภาพการใหบรการและพฒนาโครงสรางพนฐานทางดานการบรการสขภาพได อยางไรกตาม การค านวณทรพยากรคงเหลอในระบบประกนสขภาพดงกลาวเปนการค านวณคาทสงสดทเปนไปไดเทานน

3) การควบคมอตราการขยายตวของรายจายในระบบประกนสขภาพโดยรฐ รายจายในระบบ CSMBS มอตราการขยายตวทสงมาก เนองจากเปนระบบปลายเปดทม

กลไกการจายเงนเปนแบบจายตามทเรยกเกบ (fee for service) ในขณะเดยวกน ระบบนกเปนระบบทใหสทธประโยชนสงสดเมอเทยบกบระบบประกนสงคมและระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา แตการเปลยนแปลงใด ๆ ในระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ ซงน ามาซง การลดรอนสทธเดมนน สามารถกระท าไดยากเนองจากสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการถอเปนสวนหนงของสญญาการจางงานภาครฐทแฝงอย

สงหนงทสามารถกระท าไดคอการจดสรรงบประมาณสวนหนงของระบบ CSMBS เพอใช

ในการสงเสรมและปองกนสขภาพ (ตองด าเนนการแกไขพระราชกฤษฎกาเงนสวสดการเกยวกบการรกษาพยาบาล พ.ศ. 2523) ทงน ประชากรในประเทศไทยมความเสยงตอการเปนโรคอนเกดจากพฤตกรรมทไมถกสขลกษณะมากขน (Chronic diseases) ซงโรคเหลานสามารถปองกนไดโดยใชตนทนทต า ในขณะเดยวกน การรกษาโรคเหลานมตนทนทสง เชน โรคหลอดเลอดหวใจและโรคจตเวช เปนตน

82 อตราการจายคาบรการตอหวของระบบประกนสงคม ปงบประมาณ 2554 ในขณะทคาใชจายรายหวของระบบ UC และ CSMBS เปนขอมลปงบประมาณ 2556

5-18

นอกจากน การสงเสรมใหผมสทธในระบบ CSMBS ไปใชบรการสถานพยาบาลระดบลางส าหรบอาการเจบปวยเลกนอยหรอมระบบแพทยประจ าบานในลกษณะทเปน Gate-keeper จะชวยลดตนทนการรกษาพยาบาลของระบบสวสดการรกษาพยาบาลไดมาก ทงน เนองจากสถานระดบสงมตนทนตอหนวยในการรกษาพยาบาลทสงกวาสถานพยาบาลระดบลาง อยางไรกตาม การสงเสรมใหใชสถานพยาบาลระดบลาง น ไมควรน าไปสการรอนสทธในการเลอกสถานพยาบาลของผมสทธในระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ

คาใชจายทางดานยากเปนอกปญหาหนงของการขยายตวของรายจายในระบบสวสดการ

รกษาพยาบาลขาราชการ ขณะน คาใชจายผปวยนอกของระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการคดเปนรอยละ 73 ของรายจายรวม โดยมคาใชจายทางดานยาคดเปนรอยละ 81 ของคาใชจายผปวยนอกทงหมด83 ถามมาตรการทควบคมรายจายทางดานยาไดอยางมประสทธภาพ กจะชวยควบคมอตราการขยายตวของรายจายในระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการได ทงน อาจใชการก าหนดโครงสรางราคายาเพอสรางแรงจงใจใหสถานพยาบาลจายยาตามชอสามญ (Generic name) ได กลาวคอ ใหสถานพยาบาลสามารถท าก าไรจากการจายยาชอสามญ (ซงมราคาถก) ไดในอตราทสงกวาการจายยาโดยชอทางการคา (Trade name) อยางไรกตาม คณภาพของยากเปนสงทตองค านงถงดวย

5.2.2 สวสดการดานการชราภาพ

สวสดการดานการชราภาพของประเทศไทยทเปนภาระงบประมาณในปจจบน ประกอบดวย 5 ระบบหลก ไดแก การจายเบยยงชพคนชรา กองทนประกนสงคม 2 กรณ (ชราภาพและสงเคราะหบตร) กองทนการออมแหงชาต (กอช.) ระบบบ าเหนจบ านาญขาราชการ และกองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ (กบข.) ซงระบบตางๆ เหลาน ครอบคลมกลมเปาหมายและมเงอนไขในการเกดสทธในการรบสวสดการทแตกตางกนไป โดยกองทนประกนสงคม 2 กรณ เปนระบบทจดหาสวสดการส าหรบลกจางในภาคเอกชน และระบบบ าเหนจบ านาญขาราชการ รวมถง กบข. เปนระบบทจดหาสวสดการดานการชราภาพส าหรบกลมขาราชการ และการจายเบยยงชพคนชราจะเปนระบบทจดหาสวสดการส าหรบประชาชนทไมไดอยภายใตระบบสวสดการใดๆ ทกลาวมา84 ในขณะท กอช. จะเปนระบบทสามารถครอบคลมประชากรจ านวนมากทสดเนองจากเปนระบบทเปดโอกาสใหประชาชนทวไปสามารถออมเงนไดดวยตวเองโดยสมครใจ 83 ขอมลคาใชจายประจ าปงบประมาณ 2554 จากศนยบรการขอมลการเงนการคลงภาครฐ กรมบญชกลาง 84 การจายเงนเบยยงชพคนชราจะไมรวมถงผไดรบสวสดการจากหนวยงานรฐวสาหกจหรอองคกรปกครองสวนทองถนดวย

5-19

อยางไรกด หากพจารณาถงรปแบบของภาระทางการคลงจากการจดสวสดการดาน การชราภาพ จะพบวามทงสวนทเปนไปในลกษณะของการจดตงกองทนเพอด าเนนการลงทนและหาผลตอบแทนเพอน ามาใชในการจายเงนบ าเหนจบ านาญใหกบสมาชกในวยเกษยณ (กอช. กบข. และกองทนประกนสงคม 2 กรณ) สงผลใหภาระทางการคลงทจะเกดขนในอนาคตเปนไปในรปแบบของเงนสมทบใหกบกองทน ซงภายใตภาระเงนสมทบดงกลาว สามารถแยกไดเปนกลมคนทตองเขาเปนสมาชกและจายเงนสมทบดวยความสมครใจ หรอถกบงคบตามกฎหมายทเกยวของ ในขณะทการจายเบยยงชพคนชราและระบบบ าเหนจบ านาญขาราชการจะเกดภาระในรปแบบของการจายเงนสวสดการใหกบประชาชนทเปนกลมเปาหมายของระบบโดยตรง

ตารางท 5.3 รปแบบของสวสดการดานการชราภาพในระบบตาง ๆ

สวสดการ กลมเปาหมาย รปแบบของภาระทางการคลง การเขาสระบบ เบยยงชพคนชรา คนชราทไมไดรบ

สวสดการจากระบบอนๆ สวสดการในรปแบบของเบยยงชพ สทธตาม

กฎหมาย กองทนประกนสงคม 2 กรณ (ชราภาพและสงเคราะหบตร)

แรงงานในภาคเอกชน เงนสมทบ บงคบ

กองทนการออมแหงชาต (กอช.)

ประชาชนทวไป เงนสมทบ สมครใจ

ระบบบ าเหนจบ านาญขาราชการ

ขาราชการ สวสดการในรปแบบบ าเหนจบ านาญ สทธตามกฎหมาย

กองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ (กบข.)

ขาราชการ เงนสมทบ (รวมถงเงนประเดมและเงนชดเชย)

บงคบ

ทมา: จดท าโดยนกวจย

ในสวนของการประมาณการภาระทางการคลงในอนาคตของระบบสวสดการดานการชราภาพนน พบวาในชวง 20 ปขางหนา สวสดการดานการชราภาพของไทยมแนวโนมทจะเพมสงขนจาก 2 ปจจยหลกไดแก จ านวนประชากรผสงอายทเพมสงขน ซงจะสงผลกระทบตอระบบสวสดการทเปนการจายสวสดการดานการชราภาพใหกบผสงอาย (เบยยงชพผสงอาย และระบบบ าเหนจบ านาญขาราชการ) ซงภาระทางการคลงจากสวสดการชราภาพในรปแบบน มสดสวนสงกวาภาระทางการคลงในรปแบบของการจายเงนสมทบเขากองทนคอนขางสง และปจจยทสองไดแกแนวโนมการเพมขนของอตราเงนเดอนหรอผลตอบแทนในภาคตางๆ จากนโยบายการปรบ

5-20

เพมคาแรงขนต า และการเพมขนตามแนวโนมปกต ซงจะสงผลตอการค านวณเงนสมทบทรฐบาลตองจายใหกบกองทน (กอช. กองทนประกนสงคม 2 กรณ และ กบข.)85 จากการประมาณการ พบวาภาระทางการคลงจากการจดสวสดการดานการชราภาพจะเพมสงขนจาก 250,875 ลานบาทในปงบประมาณ 2556 เปน 1,187,824 ลานบาทในปงบประมาณ 2576 และมอตราการขยายตวเฉลยรอยละ 8.1 โดยระบบสวสดการทมภาระทางการคลงสงสดไดแกระบบบ าเหนจบ านาญของขาราชการ ซงในปงบประมาณ 2556 มจ านวนเทากบ 136,475 ลานบาท และเพมขนเปน 729,517 ลานบาทในปงบประมาณ 2576 และมอตราการขยายตวเฉลยรอยละ 8.75 ตอป รองลงมาไดแกการจายเบยยงชพคนชรา ซงจะมภาระทางการคลงเพมขนจาก 58,707 ลานบาทเปน 258,997 ลานบาทในชวงเวลาเดยวกน และมอตราการขยายตวเฉลยรอยละ 7.9 ตอป ในขณะท กอช. ซงเปนระบบสวสดการทมกลมเปาหมายจ านวนมากทสด แตมการเปดใหเปนสมาชกกองทนแบบสมครใจ จะมภาระทางการคลงคอนขางนอยเมอเทยบกบระบบอน โดยเพมขนจาก 500 ลานบาทเปน 4,309 ลานบาท ในชวงปงบประมาณ 2556 ถง 2576 ทงน ผลการประมาณการสามารถแสดงไดตามแผนภมท 5.11

แผนภมท 5.11 ภาระทางการคลงและผลการประมาณการของสวสดการดานการชราภาพ

ปงบประมาณ 2551 – 2576

ทมา: การประมาณการของนกวจย

85 ในสวนของกองทนประกนสงคม ไดมการก าหนดเพดานเงนเดอนทจะน ามาใชเปนฐานในการค านวณเงนสมทบท 15,000 บาท และกอช. มการก าหนดเพดานการจายเงนสมทบของรฐบาลไวไมเกนเดอนละ 2,000 บาทตอคนตอป

0

250,000

500,000

750,000

1,000,000

1,250,000

2551

2553

2555

2557

2559

2561

2563

2565

2567

2569

2571

2573

2575

ลานบาท

เงนสมทบกองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ (กบข.) เงนเบยหวด บ าเหนจ บ านาญ ขาราชการ กองทนการออมแหงชาต (กอช.) กองทนประกนสงคม 2 กรณ (กรณชราภาพและสงเคราะหบตร)

5-21

ขอเสนอแนะเชงนโยบาย จากการประมาณการภาระงบประมาณทจะเกดขนในอนาคต จะเหนไดวาภาระทเกดขนจากการจดสวสดการดานการชราภาพมจ านวนและอตราการขยายตวสงทสดเมอเทยบกบสวสดการดานอน ๆ โดยเฉพาะในสวนของระบบบ าเหนจบ านาญของขาราชการ ซงการจดสวสดการดงกลาวของรฐบาล ถอเปนการด าเนนการในฐานะของนายจางของขาราชการ

จากสถานการณดงกลาว รฐบาลจงควรเรงด าเนนมาตรการทจะชวยจ ากดการขยายตวของภาระงบประมาณดงกลาว รวมถงการเตรยมการรบมอกบปญหาของภาคเศรษฐกจจากการขาดแคลนแรงงานในอนาคต ซงเปนผลมาจากการลดลงของจ านวนประชากรในวยแรงงานดวย ทงน ขอเสนอแนะเชงนโยบายสามารถแบงเปนดานตางๆ ดงน

1) การเพมอายเกษยณ อายเกษยณของประเทศไทยในปจจบนทก าหนดไว 60 ป โดยพจารณาจากการก าหนดอาย

ผทมสทธไดรบประโยชนจากสวสดการดานการชราภาพตางๆ ถอวาเปนระดบอายทต าเมอเปรยบเทยบกบตางประเทศ โดยเฉพาะในกลมประเทศพฒนาแลว

การก าหนดอายเกษยณไวในระดบทต านจะสงผลใหสดสวนของก าลงคนในวยแรงงานของประเทศลดลงอยางตอเนอง โดยเฉพาะในชวงทประเทศเขาสสงคมผสงอาย ซงจะสงผลตอประสทธภาพในการผลตของประเทศในอนาคต ดงนน รฐบาลจงควรพจารณาแนวทางในการเพมอายเกษยณของแรงงานในระบบใหสงขน เพอใหแรงงานเหลานยงสามารถท างานและเพมผลตภาพในระบบเศรษฐกจได

ตารางท 5.4 เปรยบเทยบอายเกษยณในประเทศตาง ๆ

หนวย: ป ประเทศ ชาย หญง

สหรฐอเมรกา 66 66 เยอรมน 65 65 สงคโปร 65 65 แคนาดา 65 65 ออสเตรเลย 65 63 สหราชอาณาจกร 65 60 อตาล 65 60

5-22

ประเทศ ชาย หญง ฟนแลนด 63 63 สวเดน 61 61 ญปน* 60 60 สาธารณรฐเกาหล* 60 60 ฟลปปนส 60 60 ไทย 60 60 มาเลเซย 56 56 อนโดนเซย 55 55

ทมา: www.oecd.org ,www.mom.gov.sg, www.malaysia.gov.my, www.ssa.gov * อยระหวางการปรบเพมอายเกษยณเปน 65 ป

นอกจากน การปรบเพมอายเกษยณของแรงงานยงสงผลดตอการลดภาระงบประมาณของ

รฐบาลในการจดสรรเงนเพอจดสวสดการดานการชราภาพโดยเฉพาะในสวนของสวสดการทเปน การจายเงนใหกบผชราโดยตรง จากระยะเวลาในการจายเงนทลดลง ในขณะเดยวกน การปรบเพมอายเกษยณอาจสงผลตอภาระทางการคลงในสวนของการจายเงนสมทบเขากองทนเพอการชราภาพจากระยะเวลาในการท างานและการจายเงนสมทบทยาวนานขน แตการด าเนนการดงกลาวจะสงผลดตอ การลดภาระทางการคลงทอาจเกดขนในอนาคตจากกองทนทด าเนนการแบบ Defined Benefit ไดแก กองทนประกนสงคม 2 กรณ เนองจากกองทนจะมรายรบเพมมากขนและสงผลดตอฐานะทางการเงนของกองทนในอนาคต

2) การแกไขปญหาภาระทางการคลงทอาจเกดขนในอนาคต (Contingent Liability) จากกองทนประกนสงคม 2 กรณ

นอกจากภาระงบประมาณทเกดขนจากการจายเงนสมทบหรอสวสดการเพอการชราภาพโดยตรงใหกบคนชราแลว รฐบาลย งมภาระทางการคลง ทอาจเกดขนในอนาคต ซงตามพระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533 มาตราท 24 หมวดท 3 ไดระบวา“เงนกองทนใหจายเปนประโยชนทดแทนตามพระราชบญญตน คณะกรรมการอาจจดสรรเงนกองทนไมเกนรอยละสบของเงนสมทบของแตละปเพอจายตามมาตรา 18 และเปนคาใชจายในการบรหารงานของส านกงาน ในกรณทเงนกองทน ไมพอจายตามวรรคทหนงหรอวรรคทสอง ใหรฐบาลจายเงนอดหนนหรอเงนทดรองราชการใหตามความจ าเปนดงนน รฐบาลจะมภาระการคลงในกรณทกองทนประกนสงคมมเงนกองทนไมเพยงพอตอการด าเนนการ โดยรฐบาลจะตองจายเงนอดหนนใหแกกองทน

5-23

ประกนสงคม เพอใหกองทนประกนสงคมมเงนกองทนสะสมเพยงพอส าหรบการจายผลประโยชนทดแทนใหแกผประกนตนและเพอเปนคาใชจายในการบรหารงาน

การศกษาในครงน พบวาผลประกอบการของกองทนฯ จะเรมขาดทน (รายไดจากเงนสมทบและผลตอบแทนทนอยกวาผลประโยชนทตองจายใหกบสมาชก) ในป 2574 และการขาดทนดงกลาวจะมจ านวนสงขนจนกองทนฯ มเงนไมเพยงพอตอการจายผลประโยชนซงจะกลายเปนภาระทางการคลงในอนาคตตงแตป 2585 เปนตนไป ด งนน รฐบาลจงควรปรบปรงรปแบบของกองทนประกนสงคม 2 กรณใหมความย งยนทางการเงนมากขน โดยมขอเสนอแนะและแนวทางในการแกไขปญหาดงกลาวดงน

(1) ปรบปรงรปแบบของกองทนประกนสงคม 2 กรณใหการจายเงนบ าเหนจบ านาญมความสอดคลองกบรายรบจากเงนสมทบของสมาชกแตละคน และการน าเงนสมทบนนไปลงทนเพอหาผลตอบแทน เนองจากในปจจบน กองทนประกนสงคม 2 กรณมการก าหนดเงนบ าเหนจบ านาญทสมาชกจะไดรบเมอเกษยณอายกรณทมการจายเงนสมทบเกน 180 เดอน ในอตรารอยละ 20 ของคาจางเฉลย 60 เดอนสดทาย บวกกบรอยละ 1.5 ตอระยะเวลาการจายเงนสมทบทก 12 เดอน ส าหรบระยะเวลาทจายเงนสมทบเกนกวา 180 เดอน ซงการก าหนดสตรการค านวณดงกลาว ไมไดขนกบจ านวนเงนทสมาชกแตละคนไดจายเงนสมทบใหกบกองทน

(2) ปรบเพมอตราเงนสมทบ ส าหรบกองทนประกนสงคม 2 กรณ จากปจจบนทมการ

จายเงนสมทบจากลกจาง – นายจาง ฝายละรอยละ 1.5 ของเงนเดอน และเงนสมทบจากรฐบาลรอยละ 1 ของเงนเดอนใหสงขน เพอใหกองทนมรายรบมากขนในอนาคต

(3) ปรบเพมเพดานเงนเดอนทใชในการค านวณเงนสมทบ ทปจจบนก าหนดไวท 15,000

บาทตอเดอน ทงน การปรบเพมเพดานเงนเดอนน จะชวยใหกองทนสามารถเกบเงนสมทบไดสงขนและสามารถจายผลประโยชนกรณชราภาพในอตราทสงขนดวย ทงน การเพมเพดานดงกลาว อาจก าหนดใหมการปรบเพมเปนขนบนได หรอก าหนดใหมการปรบเพมอตโนมตตามดชนทเกยวของ เชน อตราเงนเฟอ หรออตราการเพมของคาจาง เปนตน เพอใหเพดานเงนเดอนในการค านวณเงนสมทบมความสอดคลองกบสภาพเศรษฐกจในขณะนนซงการปรบขนเพดานเงนเดอนนจะชวยใหกองทนมรายรบมากขนจากจ านวนเงนสมทบทสงขนในแตละเดอนดวย

5-24

(4) ปรบเพมอายเกษยณของสมาชกในระบบประกนสงคม โดยปจจบนก าหนดใหสมาชกสามารถเรมขอรบผลประโยชนทอาย 55 ป ซงหากสามารถปรบเพมใหสงขนได กจะสงผลใหผประกนตนยงคงอยในระบบการจางงาน และมการจายเงนสมทบเขากองทนประกนสงคมยาวนานขน ซงจะสงผลดตอกองทนประกนสงคมในรปของชวงเวลาในการรบเงนเขากองทนทยาวขน และมชวงเวลาในการจายผลประโยชนทส นลง ซงจะสงผลดตอสถานะทางการเงนของกองทนประกนสงคม

(5) ปรบปรงรปแบบการลงทนของกองทนประกนสงคม 2 กรณ เนองจากปจจบนกฎหมายไดก าหนดใหกองทนสามารถลงทนในสนทรพยทมความเสยงสงไดไมเกนรอยละ 40 และตองลงทนในสนทรพยทมความเสยงต าไมนอยกวารอยละ 60 ของเงนกองทน (สดสวน 40:60) ในขณะทส านกงานประกนสงคมมการลงทนจรงในสดสวน 20:8086 ซงยงอยต ากวากรอบตามกฎหมาย ดงนน กองทนอาจพจารณาเพมสดสวนการลงทนในสนทรพยทมความเสยงเพอใหผลตอบแทนของกองทนอยในระดบทสงขน ซงจะสงผลดตอฐานะการเงนของกองทนในอนาคต

ทงน ขอเสนอแนะดงกลาวเปนทางเลอกในการด าเนนการซงรฐบาลสามารถพจารณาด าเนนการแนวทางตางไปพรอม ๆ กนเพอลดผลกระทบทอาจเกดขนตอแรงงานทเปนสมาชกกองทนประกนสงคม

3) การสงเสรมใหประชาชนออมเงนเพอการชราภาพดวยตนเอง เนองจากการเขาสวยชราของประชาชนเปนสงทสามารถรบรและสามารถเตรยมการเพอ

รองรบสถานการณดงกลาวไดกอนตงแตในชวงทยงอยในวยแรงงาน ดงนน รฐบาลจงควรสงเสรมบทบาทของประชาชนใหเพมความรบผดชอบตอตนเองดวยการออมเงนในชวงทยงท างานอยเพอรองรบการเขาสวยชราของตนเองมากขน โดยการประชาสมพนธและสงเสรมใหประชาชนเขาสระบบการออมภายใตเครองมอทางดานการออมในรปแบบตางๆ เพอรองรบการออมเพอการชราภาพทรฐบาลไดด าเนนการไปแลว เชน กอช. หรอกองทนรวมเพอการเลยงชพ (Retirement Mutual Fund)87 เปนตน ซงเครองมอทางการออมเพอการชราภาพรปแบบเหลานมกจะเปดโอกาสใหประชาชนทวไปสามารถเขารวมไดอยางสมครใจ

86 ขอมล ณ มถนายน 2555 จากเวบไซตส านกงานประกนสงคม (www.sso.go.th) 87 กองทนรวมเพอการเลยงชพ (Retirement Mutual Fund) เปนกองทนรวมเพอสงเสรมสวสดการออมเงนเพอวยเกษยณส าหรบผทยงไมมระบบสวสดการมารองรบ หรอมก าลงพอทจะสามารถออมเพมดวยตนเองได โดยผซอหนวยลงทนจะไดรบสทธประโยชนทางภาษกตอเมอขายคนหนวยลงทนเมอผลงทนอายไมต ากวา 55 ป และลงทนมาแลวไมนอยกวา 5 ป

5-25

การด าเนนการดงกลาวจะเปนการสงเสรมใหประชาชนสามารถรบมอกบการชราภาพไดดวยตนเอง และจะเปนการประหยดงบประมาณของรฐบาลในการเลยงดคนชราทจะมจ านวนเพมสงขนในอนาคตดวย โดยเฉพาะในสวนของภาระทรฐบาลตองจดสรรใหกบประชาชนในรปแบบของเบยยงชพคนชราหรอบ าเหนจบ านาญของขาราชการ

5.2.3 สวสดการดานการศกษา

ภาระทางการคลงของสวสดการดานการศกษาทส าคญ ประกอบดวย การศกษาขนพนฐาน กองทนเงนใหกยมเพอการศกษา (กยศ.) กองทนเงนใหกยมทผกพนกบรายไดในอนาคต (กรอ.) และเงนชวยเหลอการศกษาบตรขาราชการฯ โดยนโยบายการศกษาขนพนฐาน (เรยนฟร 15 ป) เนนในเรองการสนบสนนใหนกเรยนทกคน ตงแตระดบอนบาล 1 ถงระดบมธยมศกษาตอนปลาย มโอกาสไดรบการศกษาโดยไมเสยคาใชจาย ครอบคลม 5 รายการ ไดแก คาเลาเรยน คาหนงสอเรยน คาเครองแบบนกเรยน คาอปกรณการเรยน และคากจกรรมพฒนาคณภาพผเรยน สวน กยศ. และ กรอ. เนนการลดความเหลอมล าทางดานการศกษาดวยการใหเงนกยมแกนกเรยน หรอนกศกษาทขาดแคลนทนทรพยเพอเปนคาเลาเรยน คาใชจายทเกยวเนองกบการศกษา และคาใชจายทจ าเปนในการครองชพระหวางศกษา ตงแตระดบมธยมศกษาตอนปลาย (สายสามญและสายอาชพ) จนถงระดบปรญญาตร ตามคณสมบตทก าหนดไว และในสวนของเงนชวยเหลอการศกษาของบตรขาราชการฯ เปนสวสดการดานการศกษาเฉพาะในสวนของบตรขาราชการและลกจางฯ จากภาพรวมการประมาณการพบวา ภาระทางการคลงของสวสดการดานการศกษาจะเพมสงขนจาก 110,341 ลานบาทในปงบประมาณ 2556 เปน 198,083 ลานบาทในปงบประมาณ 2576 โดยการศกษาขนพนฐานเปนสวสดการดานการศกษาทมภาระทางการคลงสงสด เนองจากเปนรายจายทครอบคลมถงคาใชจายในดานการศกษาทงหมดของประชากรทเปนนกเรยน ทงน การเพมขนของภาระทางการคลงดานการศกษาขนพนฐานจะเปนในลกษณะแบบขนบนได เนองจากทผานมาการปรบเพมคาใชจายตาง ๆ ทเกยวของมกจะไมไดมการปรบขนทกป แตจะมการปรบเปลยนรายละเอยดของนโยบาย/มาตรการเมอมการเปลยนแปลงรฐบาลเมอเขาบรหารประเทศ นอกจากน หากพจารณาภาระทางการคลงในมตทสมพนธกบจ านวนประชากรวยเรยน จะพบวาแมจ านวนประชากรฯ จะลดลง แตงบประมาณใชในโครงการดงกลาวยงเพมขนตอเนองทกป

5-26

แผนภมท 5.12 ผลการประมาณการภาระทางการคลงของสวสดการดานการศกษา ปงบประมาณ พ.ศ. 2556 – 2576

ทมา: ประมาณการของนกวจย

ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

1) โครงการการศกษาขนพนฐาน (เรยนฟร 15 ป) ซงเปนนโยบายพนฐานของรฐบาลในการจดสรรงบประมาณดานการศกษาเพอพฒนาคณภาพคน และภายใตสถานการณปจจบนทประเทศไทยก าลงเผชญกบปญหาการปรบเปลยนของโครงสรางประชากรทเขาสสงคมผสงอาย การด าเนนนโยบายเพอสนบสนนการจดสวสดการดานการศกษาขนพนฐานจงควรจะตองเปนไปในทศทางทรองรบการปรบเปลยนโครงสรางประชากรดงกลาว ดงน

การผลตบคลากรครใหเพยงพอ มคณภาพ และสอดคลองกบแนวโนม การปรบเปลยนของประชากรวยเรยนกลมเปาหมาย เนองจากครเปนปจจยขบเคลอนส าคญในดานคณภาพการศกษา หากอตราสวนของครตอนกเรยนไมเหมาะสม หรอบคลากรครไมมคณภาพ กจะสงผลตอการพฒนาคณภาพนกเรยนกลมเปาหมายอนเปนก าลงส าคญในการพฒนาประเทศ ในอนาคต

การผลตบคลากรนก เ รยนก ลม เ ปาหมายใหสอดคลองกบแนวโนม ความตองการของตลาด โดยทผานมา การผลตบคลากรนกเรยนในปจจบนจะเนนไปทางดานสายสามญ โดยเฉพาะดานสงคมศาสตร สงผลใหเกดภาวะแรงงานมมากเกนกวาความตองการของตลาดแรงงาน ทงๆ ทแรงงานดานสายอาชพยงคงมไมเพยงพอตอความตองการ ดงนน การผลตบคลากรนกเรยนใหสอดคลองกบความตองการของตลาดจงเปนสงส าคญตอการตอบสนองทศทาง

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

ลานบาท

การศกษาขนพนฐาน (เรยนฟร ป) กยศ. และ กรอ. เงนชวยเหลอการศกษาบตร

5-27

ในการพฒนาของประเทศของรฐบาล การผลตบคลากรและนกเรยนทมความพรอมและคณลกษณะทสอดคลองใน

การเขาสอาชพดานการแพทยและสาธารณสขเพอรองรบการปรบเปลยนโครงสรางประชากรทเขาสสงคมผสงอาย เนองจากการปรบเปลยนโครงสรางประชากรดงกลาวสงผลตอการเพมขนของ ภาระทางการคลงของสวสดการดานการรกษาพยาบาล ดงนน บคลากรทางดานการแพทยและสาธารณสขจะเปนทตองการของตลาดแรงงานเปนอยางมากในอนาคต ซงในตางประเทศ เชน สหพนธสาธารณรฐเยอรมน ไดตระหนกถงแนวโนมความตองการบคลากรทางดานการแพทยและสาธารณสขในอนาคต และใหความส าคญในการเตรยมการผลตและพฒนาศกยภาพของบคลากรทางดานการแพทยและสาธารณสขเพอรองรบการปรบเปลยนโครงสรางประชากรทเขาสสงคมผสงอาย 2) กองทนเงนใหกยมเพอการศกษา (กยศ.) และกองทนเงนใหกยมทผกพนกบรายไดในอนาคต (กรอ.) เนองจาก กยศ. และ กรอ. เปนกองทนทมพนธกจคลายคลงกน คอ มวตถประสงคเพอใหกยมแกผขาดทนทรพยเพอใชเปนคาเลาเรยน ประกอบกบมขอบเขตของผมสทธทคาบเกยวกนอกดวย โดยหลกการส าคญประการหนงของ กยศ. และ กรอ. นนคอ การลดความเหลอมล าดานการศกษาดวยการใหเงนกยมแกนกเรยน หรอนกศกษาทขาดแคลนทนทรพย ซงปจจบนปญหาท เกดขนกบกองทน กยศ. คอ การไมใชคนเงนของลกหน สวน กรอ. จะเปนในเรองของถกแอบอางชอไปสวมสทธในการกยมเงน ดงนน แนวทางในการปรบปรงเพอลดภาระทางการคลง จงไดเนนทการเพมประสทธภาพในการบรหารกองทนฯ ดงน

การควบรวม กยศ. และ กรอ. เขาเปนกองทนเดยวกน โดยทท ง 2 กองทนม พนธกจทคลายคลงกน จะแตกตางกนในสวนของหลกเกณฑในการใชเงนคน ดงนน การควบรวมทง 2 กองทนเขาดวยกนจะชวยให เกดการประหยดตนทนในการบรหารและตดตามหน ท ง น กระทรวงศกษาธการอยระหวางการพจารณาด าเนนการ ซงจะตองมการจดท าขอเสนอทางดานกฎหมายทเหมาะสมกบการรวม กรอ. และ กยศ. เปนโครงการเดยวกน

การก าหนดกลมเปาหมายในการใหความชวยเหลอให เหมาะสมกบ ความตองการของตลาดแรงงาน ปญหาทส าคญประการหนงทลกหนไมสามารถช าระเงนคนใหกบกองทนไดกคอ ไมมงานท าหลงจบการศกษา ซงอาจเกดจากสาขาทเรยนจบมปรมาณแรงงานมากกวาความตองการของตลาด หรอการเลอกงาน ดงนน การก าหนดกลมเปาหมายในการให ความชวยเหลอใหสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงาน จะมสวนชวยกระตนใหเกดการผลตบคลากรทเหมาะสมกบความตองการของตลาดแรงงานไดอกทางหนง

5-28

การใชสวนราชการและรฐวสาหกจเปนแหลงรองรบรบผจบการศกษา เพอใหนกเรยนทกยมในโครงการดงกลาวมงานท า และสามารถใชคนหนได นอกจากน สวนราชการและรฐวสาหกจควรมบทบาทในการเสนอแนะสาขาทควรสนบสนนใหมการกยมเพอการศกษา

บทท 6 บทสรปและขอเสนอแนะเพอการศกษาเพมเตม

6.1 บทสรป สวสดการสงคมเปนการจดบรการทางสงคมในการปองกน แกไขปญหา พฒนา และสงเสรม ความมนคงทางสงคม เพอตอบสนองความจ าเปนพนฐานของประชาชนอยางมมาตรฐาน ทวถง และเปนธรรม โดยอาจเปนการด าเนนการโดยรฐ องคกรสาธารณะ เอกชน และชมชนในรปแบบตางๆ ทงน ในสวนของภาครฐไดมการด าเนนโครงการสวสดการสงคมทงทเปนโครงการเดมและการปรบปรงตอยอดโครงการใหม ๆ ซงโครงการเหลานไดท าใหเกดภาระทางการคลงเพมขนจ านวนมาก

ในขณะเดยวกน หากพจารณาจากประมาณการแนวโนมของโครงสรางประชากรของประเทศไทย จะพบวาก าลงเขาสสงคมผสงอายในอกไมกปขางหนา กลาวคอสดสวนประชากรทมอาย 60 ปขนไปจะเกนกวารอยละ 20 ของประชากรทงประเทศ หรอสดสวนประชากรทมอาย 65 ปขนไป เกนกวารอยละ 14 ของประชากรท งประเทศ ดงน น เมอเชอมโยงเรองภาระคาใชจายจากโครงการสวสดการสงคมมเพมมากขนทกปกบเรองโครงสรางประชากรทเขาสสงคมผสงอายจงกลายเปนประเดนทหลายฝายไดใหความส าคญ และกงวลวาสถานการณดงกลาวจะสงผลตอความย งยนทางการคลง เนองจากจะท าใหมภาระทางการคลงเพมขนมาก ในขณะทประชากรวยแรงงานทจะเปนฐานภาษของประเทศมแนวโนมลดลง อยางไรกด ทผานมายงไมมงานวจยทสามารถตอบค าถามในเรองดงกลาวอยางตรงประเดน

ดงนน งานวจยนจงมงทจะใหภาพของภาระทางการคลงในดานสวสดการสงคมในชวง

ระยะเวลา 20 ปขางหนา ซงเปนชวงทประเทศไทยเปนสงคมผสงอายแลว โดยวเคราะหภาระทาง การคลงจากสวสดการสงคม 3 เรองส าคญ ไดแก สวสดการรกษาพยาบาล สวสดการชราภาพ และสวสดการการศกษา โดยครอบคลมท งในสวนของรฐบาล องคกรปกครองสวนทองถน และรฐวสาหกจ มขอสรป ดงน

1) จากการประมาณการประชากรพบวาในชวงระยะเวลา 20 ปขางหนา (ป 2557-2576)

ประชากรของประเทศมแนวโนมเพมขนตอเนอง โดยในป 2576 คาดวาจะมประชากรถง 73.6 ลานคน จาก 68.1 ลานคนในป 2556 อยางไรกด หากพจารณาถงโครงสรางประชากรจะพบวา

6-2

สดสวนของคนวยท างาน (อาย 20-59 ป) ตอประชากรรวมจะลดลงจากรอยละ 60.6 ในป 2556 เหลอเพยงรอยละ 49.7 ในขณะทสดสวนประชากรผสงอาย (60 ปขนไป) ตอประชากรรวม จะเพมขนจากรอยละ 13.4 เปนรอยละ 25.8 และคาดวาประเทศไทยจะเปนสงคมผสงอายแบบสมบรณในป 2567

2) ในการพจารณาภาระทางการคลงจากสวสดการสงคม ไดแบงสวสดการเปน 3 กลมหลก ไดแก กลมสวสดการทเกยวกบการรกษาพยาบาล กลมสวสดการทเกยวกบรายไดเมอเขาสวยดานชราภาพ และกลมสวสดการทเกยวกบการศกษา นอกจากนน ยงไดแบงสวสดการในมตของภาระงบประมาณ ไดแก กลมสวสดการทรฐบาลตองตงงบประมาณรายจายในการด าเนนการเปนประจ าทกป กลมสวสดการของรฐวสาหกจ ซงจะสงผลผานการน าสงรายไดใหรฐ และ/หรอ การรบเงนอดหนนจากรฐ และกลมสวสดการขององคกรปกครองสวนทองถนทรบภาระโดยรายไดขององคกรปกครองสวนทองถนเอง

3) ภาระทางการคลงจากสวสดการสงคมของภาคสาธารณะมแนวโนมเพมขนตอเนองทกปในชวงระยะเวลา 20 ปขางหนา โดยเพมขนจาก 707,724 ลานบาท ในป 2556 เปน 2,221,945 ลานบาท ในป 2576 เพมขนเฉลยรอยละ 5.9 ตอป ทงน ภาระทางการคลงทเพมขนสวนใหญเปนรายจายของรฐบาล โดยพบวามแนวโนมเพมขนตอเนองในอตราเฉลยรอยละ 6.4 ในระหวางป 2557-2576 ซงเปนอตราการเพมขนทคอนขางสง ในขณะทรายจายสวสดการขององคกรปกครองสวนทองถน และรฐวสาหกจคาดวาจะขยายตวในอตราเฉลยปละ 2.4 และ 4.7 ตอป ตามล าดบ แตอยางไรกด หากเปรยบเทยบกบอตราการขยายตวทางเศรษฐกจทอยภายใตขอสมมตฐานวาสามารถขยายตวไดในระดบ 7.588 กยงถอวาอยในระดบทรองรบได แตกจะมความเสยงทางการคลงเพมมากขน หาก (1) เศรษฐกจขยายตวในระดบทต ากวาสมมตฐานทตงไว และ (2) รฐบาลมนโยบายเพมรายจายสวสดการในดานอน ๆ

4) รายจายของกลมสวสดการทมอตราการเพมขนมากทสดคอสวสดการชราภาพ ประกอบดวย การจายเบยยงชพคนชรา การจายเงนสมทบเขากองทนประกนสงคม 2 กรณ (ชราภาพ และสงเคราะหบตร) การจายเงนอดหนนใหกองทนการออมแหงชาต การจายเงนเบยหวด บ าเหนจ บ านาญ ขาราชการ และการจายเงนสมทบเขากองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ (กบข.) โดยคาดวารายจายในกลมนจะเพมขนจาก 249,429 ลานบาทในป 2556 เปน 1,208,096 ลานบาท ในป 2576 หรอมอตราเพมขนเฉลยถงรอยละ 8.2 ตอป ซงเปนผลจากการทจ านวนผสงเพมขนตอเนองตามวฏ 88 อตราการขยายตวทางเศรษฐกจทแทจรงรอยละ 4.5 และอตราเงนเฟอเทากบ 3.0

6-3

จกรประชากรและอตราการตายทลดลง อยางไรกด การประมาณการดงกลาวเปนเพยงภาระงบประมาณทรฐบาลตองจายในแตละป แตหากพจารณาถงภาระทางการคลงทแทจรงแลว 89 อาจมมากกวาทประมาณการไว โดยเฉพาะภาระจากกองทนเพอการชราภาพในรปแบบทมการก าหนดการรบประโยชนตอบแทนทชดเจน (Defined Benefit) ไดแก กองทนประกนสงคม 2 กรณ ซงผลการศกษาพบวากองทนดงกลาวอาจเกดปญหาทางการเงนหากไมมการปรบเปลยนรปแบบในการด าเนนการ

5) ส าหรบรายจายในกลมสวสดการดานการรกษาพยาบาล ซงประกอบดวย โครงการหลกประกนสขภาพแหงชาต กองทนประกนสงคม 4 กรณ (เจบปวย ทพพลภาพ คลอดบตร และตาย) และคารกษาพยาบาลของขาราชการฯ ในระยะ 20 ปขางหนา กเพมขนอยางตอเนองเชนเดยวกน โดยเพมขนเฉลยปละ 5.0 จากภาระงบประมาณปละ 220,271 ลานบาท ในป 2556 เปนปละ 581,059 ลานบาท ในป 2576 ทงน การเพมขนของรายจายในกลมน จะเปนการเคลอนยายของภาระงบประมาณจากกองทนประกนสงคม ไปเปนภาระงบประมาณของโครงการหลกประกนสขภาพแหงชาตตามโครงสรางอายของประชากรทเปลยนแปลงไป ในขณะทระบบคารกษาพยาบาลขาราชการฯ กจะมภาระงบประมาณเพมขนตามแนวโนมการเขาสสงคมผสงอายเชนเดยวกน

6) รายจายในกลมสวสดการดานการศกษาเปนกลมทมอตราการเพมขนของภาระงบประมาณนอยทสด โดยคาดวาจะเพมขนจาก 110,341 ลานบาท ในป 2556 เปน 198,083 ลานบาท ในป 2576 หรอเพมขนเฉลยรอยละ 3.0 ตอป สาเหตทรายจายกลมน ซงประกอบดวย โครงการเรยนฟร 15 ป กองทนเงนใหกยมเพอการศกษา กองทนเงนใหกยมทผกพนกบรายไดในอนาคต และการใหเงนชวยเหลอการศกษาบตรมอตราการเพมขนคอนขางนอยเนองจากประชากรทอยในวยเรยนมแนวโนมลดลง 6.2 ขอเสนอแนะแนวทางในการปรบปรงระบบสวสดการ

ส าหรบขอเสนอแนะแนวทางในการปรบปรงระบบสวสดการในแตละกลมนนประกอบดวย

1) การลดภาระทางการคลงจากสวสดการชราภาพควรใหมการปรบเพมอายเกษยณของแรงงาน การปรบปรงในสวนของกองทนประกนสงคม 2 กรณโดยใหการจายเงนบ าเหนจบ านาญมความสอดคลองกบรายรบจากเงนสมทบของสมาชกแตละคน การปรบเพมอตราเงนสมทบ และเพดานเงนเดอนทใชในการค านวณเงนสมทบ รวมทงรปแบบการลงทน นอกจากนน ควรสงเสรม 89 รวมภาระผกพน (Contingent Liability) ดวย

6-4

บทบาทของประชาชนใหเพมความรบผดชอบตอตนเองดวยการออมเงนในชวงทยงท างานอยเพอรองรบการเขาสวยชราของตนเองมากขนดวย 2) การปรบปรงสวสดการรกษาพยาบาล ควรใหความส าคญกบแนวทางทชวยใหเกดการกระจายความเสยงทดขน สรางความเทาเทยม และสามารถควบคมอตราการขยายตวของรายจายได โดยควรมองคกรกลางทท าหนาทก ากบดแลทางการเงนและการเจรจาตอรองในการซอบรการจากสถานพยาบาลตาง ๆ การขยายการครอบคลมของระบบประกนสงคมเพอลดภาระคาใชจายของระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา และการควบคมอตราการขยายตวของรายจายในระบบประกนสขภาพโดยรฐ ดวยการสงเสรมสขภาพและปองกนโรค และการสนบสนนใหใชบรการสถานพยาบาลระดบลางส าหรบอาการเจบปวยเลกนอยหรอมระบบแพทยประจ าบานในลกษณะทเปน Gate-keeper เพอลดภาระคาใชจาย 3) ส าหรบสวสดการดานการศกษาในดานการศกษาขนพนฐาน ควรมงเนนในเรองเพมคณภาพของการศกษาควบคไปกบการวางแผนการผลตบคลากรเพอตอบสนองตอผลกระทบจากการเปนสงคมผสงอาย เชน ปญหาการขาดแคลนแรงงาน และความตองการบคลากรทางดานการแพทยและสาธารณสขทมากขน และในสวนของกองทนเงนใหกยมเพอการศกษา และกองทนเงนใหกยมทผกพนกบรายไดในอนาคต ควรเพมประสทธภาพในการบรหารดวยการควบรวมทงสองกองทนใหเปนกองทนเดยว รวมทงการใหสวนราชการ รฐวสาหกจ และภาคเอกชน มบทบาทในการก าหนดสาขาวชาทเปนทตองการเพอเปนเงอนไขในการใหกเพอการศกษาดวย 6.3) ขอจ ากดในการศกษาและขอเสนอแนะเพอการศกษาเพมเตม

1) งานวจยฉบบนไดรวบรวมภาระทางการคลงของระบบสวสดการทด าเนนการโดยรฐบาล องคกรปกครองสวนทองถน และรฐวสาหกจ ซงครอบคลมเฉพาะสวสดการรกษาพยาบาล ชราภาพ และการศกษาเทานน อยางไรกด หากพจารณาโครงการอนๆ ทรฐบาลด าเนนการอยท งทเปนโครงการสวสดการแตไมไดเชอมโยงกบสงคมผสงอาย เชน โครงการเบยยงชพผพการ โครงการเบยยงชพผปวยเอดส และโครงการทคาบเกยวกบเรองของสวสดการในดานตาง เชน โครงการฝกฝมอใหกบแรงงาน สวสดการทอยอาศยส าหรบผมรายไดนอย การรบจ าน าผลผลตทางการเกษตร การประกนรายไดใหแกเกษตรกร และการอดหนนคาสาธารณปโภคแกผมรายไดนอย เปนตน พบวามภาระทางการคลงอกจ านวนมากอยางไรกด แมวาโครงการ/มาตรการเหลานนจะมความสมพนธกบโครงสรางประชากรทเปลยนแปลงไปไมมาก แตกสงผลตอภาระทางการคลงของภาคสาธารณะใน

6-5

ภาพรวม ดงนน จงควรมการศกษา วเคราะหและประมาณการภาระทางการคลงของโครงการอนๆ ทคาบเกยวกบโครงการสวสดการสงคมเพมเตมดวย นอกจากน การประมาณการภาระการคลงในงานวจยนไมไดรวมรายจายเพอการลงทนดานโครงสรางพนฐานในสาขาทเกยวของกบสวสดการสงคม ทง 3 ดาน

2) การประมาณการภาระทางการคลงของงานวจยนครอบคลมในชวงระยะเวลา 20 ปขางหนา (ต งแตปงบประมาณ 2557-2576) ซงเปนชวงทประเทศไทยไดเปลยนผานเขาสสงคมผสงอายแลว แตอยางไรกด โครงสรางประชากรทเปนสงคมผสงอายจะยงคงอยตอเนองไปอกระยะเวลาหนง ซงในชวงดงกลาวภาระทางการคลงอาจจะเพมขนอยางตอเนอง ดงนน จ าเปนตองศกษาเพมเตมโดยขยายระยะเวลาทจะประมาณภาระทางการคลงใหครอบคลมวฏจกรของสงคมผสงอาย เพอใหสามารถวเคราะหภาระทางการคลงไดอยางสมบรณ

3) การวเคราะหประมาณการภาระทางการคลงในงานวจยนอยภายใตขอสมมตฐานทวารฐบาลไมมการปรบปรงเปลยนแปลงรปแบบของสวสดการอยางมนยส าคญ (ยกเวนการปรบเพมราคาหรอมลคาเทานน) รวมทงไมมการด าเนนโครงการสวสดการทเชอมโยงกบสงคมผสงอายเพมเตมจากปจจบน อยางไรกด จากขอเทจจรงในชวงทผานมา ทกครงทมการเปลยนแปลงรฐบาล มกจะมการน าเสนอนโยบายดานสวสดการใหมๆ เพมขน ซงสงผลใหรฐบาลมภาระทางคลงเพมมากขน

4) นอกจากเรองภาระทางการคลงแลว ควรจะมการศกษาวเคราะหเรองคณภาพของสวสดการดวย เพอดวาการใชจายเงนของภาคสาธารณะคมคาหรอไม โดยอาจเปรยบเทยบกบตวชวดตางๆ เชน ดชนการพฒนามนษย90 (Human Development Index: HDI) เปนตน รวมทง ควรตอง

90 เปนดชนทแสดงถงการพฒนาศกยภาพของมนษยในดานตางๆ ตามหลกการของ Capability Approach (ทพฒนาโดย Amatya Sen) ทมองวามนษยควรมอสระภาพทจะมหรอเปนในสงทตวเองตองการ ซงการทจะมความสามารถเหลานน กควรจะตองมองคประกอบตาง ๆ เชน มสขภาพด มการศกษา และฐานะทางการเงนทเพยงพอคอนขางสอดคลองกบแนวคดการจดสวสดการสงคมทตองการใหประชาชนทชวตทดขนและพงตนเองได กลบพบวา คาดชนดงกลาวซงมองคประกอบยอย 3 องคประกอบคอ 1) อายขยเฉลยของประชากร (Life Expectancy) จ านวนปทไดรบการศกษาเฉลย ของคนตงแตอาย 25 ป ขนไป (Mean year of schooling) และประมาณการจ านวนปทจะไดรบการศกษาของเดกในชวงเรมเขาศกษา (Expected year of schooling) รวมทง ผลตภณฑมวลรวมตอหวทปรบดวยอ านาจซอ (Gross National Income (GNI) per capita at Constance PPP) ทสะทอนถงมาตรฐานการด ารงชพ โดยจากการจดดบในป 2554 ประเทศไทยไดอนดบท 103 (HDI=0.68) ในขณะทอนดบท 1 ถง 5 เปนของนอรเวย ออสเตรเลย เนเธอรแลนด สหรฐอเมรกา และนวซแลนด สวนประเทศในอาซยนนน สงคไปรไดอนดบท 26 (HDI=0.87) มาเลเซยไดอนดบท 61 (HDI=0.76) ฟลปนส และอนโดนเซย ไดอนดบท 112 และ 124 ตามล าดบ

6-6

มการวเคราะหถงระดบสวสดการทเหมาะสมกบสงคมไทยเพอใหเกดความสมดลระหวางภาระทางการคลงกบสวสดการสงคมในภาพรวม

5) แมวาในการประมาณการภาระทางการคลงดานสวสดการขององคกรปกครองสวนทองถน ในงานวจยน ไดอาศยหลกสถตเปนเครองมอในการประมาณการ แตเนองจากองคกรปกครองสวนทองถนมจ านวนมาก และมความแตกตางกนในดานฐานะการคลงคอนขางมากดวย ประกอบกบในชวง 20 ปขางหนาคาดวาจะยงมการเปลยนแปลงทงในเชงโครงสรางทางการบรหารและโครงสรางทางการเงนอกมาก ประกอบกบงานวจยนไมไดครอบคลมถงการประมาณการฐานะทางการเงนในอนาคตของกองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการสวนทองถน และกรงเทพมหานคร ดงนน จงควรมการศกษาวจยเพมเตมในสวนของภาระทางการคลงของสวสดการสงคมทด าเนนการโดยองคกรปกครองสวนทองถน

หนงสออางอง หนงสอและบทความ ภาษาไทย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (2548), รายงานการศกษาเรอง ทศทางและรปแบบการ

จดสวสดการสงคมของประเทศไทย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (2550), ทศทางและรปแบบการจดสวสดการสงคมของ

ประเทศไทย. คงขวญ ศลา (2553) บทวเคราะห เรอง ความรวมมอระหวางภาครฐ-ภาคเอกชน : นวตกรรมการคลงแหง

อนาคต, ส านกงานเศรษฐกจการคลง คณะกรรมาธการแรงงาน สภาผแทนราษฎร คณะกรรมการสมานฉนทแรงงานไทย,สภาองคการลกจาง

พฒนาแรงงานแหงประเทศไทย และเครอขายพฒนาคณภาพชวตแรงงาน (2554). สระบบสขภาพมาตรฐานเดยว ...สหลกประกนทงสงคม.

ธระ รญเจรญ (2545), สภาพและปญหาการบรหารและการจดการศกษาขนพนฐานของสถานศกษาใน

ประเทศไทย. ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. นพดล พนธกระว และคณะ (2551) การศกษาภาระทางการคลงจากการใหสวสดการทางสงคมของรฐบาลใน

กรณศกษา โครงการประกนสงคมและโครงการหลกประกนสขภาพถวนหนา, ส านกงานเศรษฐกจการคลง มนตชย ภสเขยว และณฐนรน พรพงศโชตวทย (ไมระบป), ระบบสวสดการในทศวรรษหนา. สภาทปรกษา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต. ระพพรรณ ค าหอม (2549), สวสดการสงคมกบสงคมไทย, คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร วรวรรณ ชาญดวยวทย (2552), ทางเลอกของสวสดการสงคมส าหรบคนไทย. สถาบนวจยเพอการพฒนา

ประเทศไทย. การสมมนาวชาการประจ าป 2552 เรอง การปฏรปเศรษฐกจเพอความเปนธรรมในสงคม.

สถาบนพฒนาสยาม (2548) ดลการคลงขององคกรปกครองสวนทองถน (กรงเทพฯ)

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2554), โครงการวจย เรอง สระบบสวสดการสงคมถวนหนาภายใน

ป พ.ศ. 2560, ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2552), แนวทางการแกปญหาความยากจน: เสรนยม ประชานยม หรอ

รฐสวสดการ สมชย ฤชพนธ (2553), ความส าคญของการปกครองตนเองของทองถน, ปาฐกถาพเศษ ณ โรงแรม เจบ

หาดใหญ ส านกงานบรหารหนสาธารณะ (2553) ภาระผกพนทางการคลงของรฐบาล : หนสาธารณะทซอนเรน ส านกงบประมาณ, เอกสารงบประมาณโดยสงเขป ปงบประมาณ 2546 – 2555 ส านกนโยบายการออมและการลงทน (2554), ส านกงานเศรษฐกจการคลง, สาระส าคญของพระราชบญญต

กองทนการออมแหงชาต พ.ศ. 2554 อนณ อรณเรองาสวสด (ไมระบป), ระบบการจดสวสดการส าหรบคนกลมเสยง. คณะเศรษฐศาสตร.

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. อโนทย จนทรด (ไมระบป), แกะรอยนโยบายสาธารณะ: รฐสวสดการกบความพรอมของคนไทย. ส านกงาน

กองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ภาษาองกฤษ James Midgley (1997), Social Welfare in Global Context, Sage Publications, Inc Sagiri Kitao (2010), Short-Run Fiscal Policy: Welfare, Redistribution, and Aggregate Effects in the Short

and Long Run, Journal of Economic Dynamics and Control 34, no. 10 Thomas Dalsgaard (2008), Tax and Welfare Reform in the Czech Republic - Structural Implications and

Challenges, International Monetary Fund

Tryggvi, Thor and Herbertsson (2001), The Economics of Early Retirement, Journal of Pensions Management, Vol. 6, No. 4

กฎหมาย ขอบงคบกระทรวงกลาโหมวาดวยเงนเบยหวด พ.ศ. 2495 พระราชกฤษฏกาเงนสวสดการเกยวกบการศกษาของบตร พ.ศ. 2523 ประกาศในราชกจจานเบษา ฉบบพเศษ เลม 97 ตอนท 202 วนท 29 ธนวาคม 2523 หนา 1-6 พระราชกฤษฏกาเงนสวสดการเกยวกบการศกษาของบตร (ฉบบท 2) พ.ศ. 2532 ประกาศในราชกจจานเบษา ฉบบพเศษ เลม 106 ตอนท 52 วนท 1 เมษายน 2532 หนา 4-8 พระราชกฤษฏกาเงนสวสดการเกยวกบการศกษาของบตร (ฉบบท 3) พ.ศ. 2533 ประกาศในราชกจจานเบษา ฉบบพเศษ เลม 107 ตอนท 121 วนท 13 กรกฎาคม 2533 หนา 1-4 พระราชกฤษฏกาเงนสวสดการเกยวกบการศกษาของบตร (ฉบบท 4) พ.ศ. 2534 ประกาศในราชกจจานเบษา ฉบบพเศษ เลม 108 ตอนท 133 วนท 1 สงหาคม 2534 หนา 628-630 พระราชกฤษฏกาเงนสวสดการเกยวกบการศกษาของบตร (ฉบบท 5) พ.ศ. 2548 ประกาศในราชกจจานเบษา ฉบบพเศษ เลม 122 ตอนท 111 ก วนท 28 พฤศจกายน 2548 หนา 27-31 พระราชกฤษฏกาเงนสวสดการเกยวกบการศกษาของบตร (ฉบบท 6) พ.ศ. 2550 ประกาศในราชกจจานเบษา ฉบบพเศษ เลม 124 ตอนท 19 ก วนท 5 เมษายน 2550 หนา 11-13 พระราชบญญตพนกงานรฐวสาหกจสมพนธ พ.ศ. 2543 พระราชบญญตกองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ พ.ศ. 2539 พระราชบญญตบ าเหนจบ านาญขาราชการ พ.ศ. 2494 พระราชบญญตก าหนดแผนและขนตอนการกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2545, ราชกจจานเบกษา เลมท 116 ตอน 114 ก (ลงวนท 17 พฤศจกายน 2542)

พระราชบญญตก าหนดแผนและขนตอนการกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน ฉบบท 2 พ.ศ. 2549, ราชกจจานเบกษา เลมท 124 ตอน 2 ก (ลงวนท 8 มกราคม 2550) ประกาศคณะกรรมการแรงงานรฐวสาหกจสมพนธ เรอง มาตรฐานขนต าของสภาพการจางงานในรฐวสาหกจ ราชกจจานเบกษา เลมท 123 ฉบบพเศษ 73 ง วนท 27 มถนายน 2549 ประกาศคณะกรรมการรฐวสาหกจสมพนธ เรอง หลกเกณฑการจายคารกษาพยาบาลกรณประสบอนตรายหรอเจบปวย คาท าศพกรณตายอนมใชเนองจากการท างาน คาชวยเหลอบตร และคาชวยเหลอการศกษาของบตร วนท 12 กนยายน 2534 พระราชกฤฏกา เงนสวสดการเกยวกบการรกษาพยาบาล พ.ศ. 2553 ราชกจจานเบกษา เลมท 127 ฉบบท 23 ก วนท 2 เมษายน 2553 เวปไซต กองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ http://www.gpf.or.th/ กองทนเงนใหกยมเพอการศกษา, ขอมลการใหกยมแบบ กรอ. http://www.studentloan.or.th/ กองทนเงนใหกยมเพอการศกษา, ขอมลการใหกยมแบบ กยศ. http://www.studentloan.or.th/ กบข. เปดปมระบบบ านาญไทย http://www.e-manage.mju.ac.th/acticleDetail.aspx?qid=84&

บ าเหนจ บ านาญ บ าเหนจตกทอด บ าเหนจด ารงชพ บ าเหนจรายเดอน https://www.hrm.chula.ac.th/officials-employees02.html สทธขาราชการ: บ าเหนจ บ านาญ http://pravut1.blogspot.com/2008/08/blog-post.html ส านกงานประกนสงคม, สทธประโยชนกองทนประกนสงคม. http://www.sso.go.th/

ระบบ e-comp กรมบญชกลาง http://www.cgd.go.th/ecomp/jsp/Login.jsp

หลกเกณฑและวธการการออมเพม http://www.gpf.or.th/web/GPF_AddSaving.asp

ภาคผนวก

ภาคผนวกท 1 แบบสอบถามรายจายสวสดการของรฐวสาหกจ งานวจย เรอง การศกษาเพอวเคราะหแนวโนมรายจายดานสวสดการสงคมของภาคสาธารณะเมอเขาสสงคมผสงอาย

1. ชอหนวยงาน

ชอผประสานงาน เบอรโทรศพท โทรสาร

Email 2. จ านวนบคลากร : พนกงาน คน ลกจาง คน 3. สวสดการดานการรกษาพยาบาล 3.1 คารกษาพยาบาลพนกงาน ม ไมม รายละเอยดของสวสดการ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................. ......................................... ............................................................................................................................. .........................................

........................................................................................................................................................ .............. ............................................................................................................................. .........................................

............................................................................................................................. ........................................ 3.2 คารกษาพยาบาลคสมรสและบตร ม ไมม

รายละเอยดของสวสดการ ...................................................................................................... ...................... ........................................................................................................... ........................................................... ............................................................................................................................. .........................................

............................................................................................................................. ......................................... ........................................................................................ ..............................................................................

............................................................................................................................. ........................................ 3.3 คารกษาพยาบาลบดามารดา ม ไมม

รายละเอยดของสวสดการ ...................................................................................................... ...................... ...................................................................... ................................................................................................ ............................................................................................................................. .........................................

............................................................................................................................. ......................................... ............................................................................... .......................................................................................

............................................................................................................................. ........................................ 3.4 คารกษาพยาบาลผรบบ านาญ ม ไมม

รายละเอยดของสวสดการ ...................................................................................................... ...................... ........................................................... ........................................................................................................... ............................................................................................................................. .........................................

............................................................................................................................. .........................................

2 .................................................................... ..................................................................................................

............................................................................................................................. ........................................ 3.5 อนๆ (โปรดระบ................................) ม ไมม

รายละเอยดของสวสดการ ...................................................................................................... ...................... ....................................................................................................................................................... ............... .................................................................................................................. ....................................................

............................................................................................................................. ......................................... ............................................................................................................................. .........................................

......................................................................................... ............................................................................

3.6 ตารางสรปรายจายสวสดการดานการรกษาพยาบาล หนวย : ลานบาท

รายจายตอป 2550 2551 2552 2553 2554 1. คารกษาพยาบาลพนกงาน 2. คารกษาพยาบาลคสมรสและบตร 3 คารกษาพยาบาลบดามารดา 4 คารกษาพยาบาลผรบบ านาญ 5 อนๆ ……………………………..…

4. สวสดการดานการชราภาพ 4.1 กองทนส ารองเลยงชพ ม ไมม

รายละเอยดของสวสดการ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................. ......................................... ............................................................................................................................. .........................................

........................................................................................................................................................ .............. ............................................................................................................................. .........................................

............................................................................................................................. ........................................ 4.2 กองทนประกนสงคม ม ไมม

รายละเอยดของสวสดการ ......................................................................................................................... ... ............................................................................................................................. ......................................... ............................................................................................................................. .........................................

........................................................................................................................................................ .............. ............................................................................................................................. .........................................

............................................................................................................................. ........................................

3 4.3 ระบบบ านาญ ม ไมม

รายละเอยดของสวสดการ ......................................................................................................................... ... ............................................................................................................................. ......................................... ............................................................................................................................. .........................................

............................................................................................................................. ......................................... ........................................................................................ ..............................................................................

............................................................................................................................. ........................................ 4.4 อนๆ (โปรดระบ................................) ม ไมม

รายละเอยดของสวสดการ ...................................................................................................... ...................... ............................................................................................................................. ......................................... ........................................................................................ ..............................................................................

............................................................................................................................. ......................................... ...................................................................................................................................... ................................

.................................................................................................. ................................................................... 4.5 ตารางสรปรายจายสวสดการดานการชราภาพ

หนวย : ลานบาท รายจายตอป 2550 2551 2552 2553 2554

1. กองทนส ารองเลยงชพ 2. กองทนประกนสงคม 3 ระบบบ านาญ 4 อนๆ ……………………….

5. สวสดการดานการศกษา 5.1 เงนชวยเหลอการศกษาบตร ม ไมม

รายละเอยดของสวสดการ ...................................................................................................... ...................... ............................................................................................................................. ......................................... ........................................................................................ ..............................................................................

............................................................................................................................. ......................................... ...................................................................................................................................... ................................

.................................................................................................. ................................................................... 5.2 อนๆ (โปรดระบ................................) ม ไมม

รายละเอยดของสวสดการ ............................................................................................. ............................... ............................................................................................................................. ......................................... ......................................................................................................................................................................

............................................................................................................................. ......................................... ............................................................................................................................. .........................................

4 5.3 ตารางสรปรายจายสวสดการดานการศกษา

หนวย : ลานบาท รายจายตอป 2550 2551 2552 2553 2554

1. คาชวยเหลอการศกษาบตร 2. อนๆ ………………………………..

กรณทพนทไมเพยงพอ สามารถใชเปนเอกสารแนบได

หากมขอสงสยประการใดในการตอบแบบสอบถาม โปรดตดตอ :

1) นายชาญณรงค จางกตตรตน เบอรตดตอ 02 273 9020 ตอ 3543 E-mail: channarong.chang@gmail.com

2) นางสาวสภค ไชยวรรณ เบอรตดตอ 02 273 9020 ตอ 3569 E-mail: chaiyas@mof.go.th

ทานสามารถ download แบบสอบถามในรปแบบ Microsoft Word ไดทางเวบไซตของส านกงานเศรษฐกจการคลง (www.fpo.go.th/questionnaire)

ทงน หากส านกงานเศรษฐกจการคลงไดจดท างานวจยฉบบสมบรณแลว จะสงงานสรปงานวจยดงกลาวใหทาน เพอใชประโยชนในการปฏบตงาน ผานทาง email address ทใหไวในแบบสอบถามตอไป

ภาคผนวกท 2 แบบสอบถามรายจายสวสดการขององคกรปกครองสวนทองถน

แบบสอบถามนจดท าขนภายใตโครงการวจย เรอง “การศกษาเพอวเคราะหแนวโนมรายจายดานสวสดการสงคมของภาคสาธารณะเมอเขาสสงคมผสงอาย” โดยส านกงานเศรษฐกจการคลง กระทรวงการคลง เพอรวบรวมขอมลงบประมาณและรายจายดานการจดสรรสวสดการสงคมขององคกรปกครองสวนทองถนใหแกประชาชนในพนท ทงในสวนทด าเนนการตามนโยบายรฐบาล และด าเนนการตามนโยบายขององคกรปกครองสวนทองถนเอง โดยขอมลทไดรบ จะน าไปใชประกอบการประมาณการรายจายดานสวสดการในภาพรวมของรฐบาล จงขอความกรณาจากทานในการกรอกแบบสอบถามใหครบทกขอ และถกตองตรงกบความเปนจรงมากทสด เพอน าผลการวเคราะหมาใชประโยชนทางวชาการตามวตถประสงคของแบบสอบถามทก าหนดไว ดงน

1. วตถประสงค 1) เพอรวบรวมขอมลรายจายดานสวสดการขององคกรปกครองสวนทองถนตางๆ ทงในดานประเภทของโครงการสวสดการ งบประมาณทใช และแหลงเงนในการด าเนนการ 2) เพอน าขอมลทไดรบไปใชประกอบการประมาณการรายจายดานสวสดการของประเทศ ในกรณทไดรบผลกระทบจากการเขาสสงคมผสงอายในอนาคต 3) เพอศกษาวเคราะหแนวทางในการปรบปรงระบบสวสดการสงคมของประเทศเพอใหรองรบการเปลยนแปลงเชงโครงสรางทางสงคมจากการเพมของจ านวนผสงอาย 2. นยามศพทและค าชแจงค าศพททเกยวของ 2.1 รายจายสวสดการ จะครอบคลมเฉพาะ รายจายเพอการสาธารณสข รายจายเพอดแลผสงอาย และคนพการ และรายจายบ าเหนจบ านาญ และรายจายดานการศกษา

ทงน รายจายสวสดการในทนจะครอบคลมเฉพาะการด าเนนการในลกษณะโครงการหรอการด าเนนงานทมลกษณะของการใชจายเพอใหบรรลวตถประสงคของโครงการ เชน การใหสวสดการในแตละดานกบประชาชน และขาราชการและพนกงานในหนวยงาน โดยไมนบรวมถงการด าเนนการทมลกษณะเปนการด าเนนการตามปกตของหนวยงานราชการ เชน การจายคาจางบคลากรในการด าเนนการ (ไดแก เงนเดอน คาจาง และคาตอบแทน) และการกอสรางอาคารสถานท (ไดแก คาครภณฑ และคาทดนและสงกอสราง) เปนตน 2.2 เงนอดหนน หมายถง เงนทรฐบาลจดสรรเพอเพมรายไดใหแกองคกรปกครองสวนทองถน โดย อปท. สามารถน าไปใชจายตามอ านาจหนาท หรอน าไปท ากจกรรมตามนโยบายรฐบาล เงนอดหนนในแบบสอบถามน จะรวมทงในสวนของเงนอดหนนทวไป เงนอดหนนระบวตถประสงค และเงนอดหนนเฉพาะกจ 2.3 การจดสวสดการสงคม หมายถง การจดบรการเพอตอบสนองความจ าเปนขนพนฐานของประชาชนใหมคณภาพชวตทด และพงตนเองได อยางทวถง เหมาะสม และเปนธรรม

2

3. ขอแนะน าการกรอบแบบสอบถาม

แบบสอบถามประกอบดวยขอมล 3 ตอน ดงน ตอนท 1 ขอมลทวไปของหนวยงานผตอบแบบสอบถาม ตอนท 2 แบงเปน 2 สวน ไดแก

2.1 ขอมลดานรายจายสวสดการทจดใหขาราชการ/พนกงานในหนวยงานของทาน - สามารถใชขอมลตามระบบบญชของ อปท. หรอขอมลตามระบบบญช e-LAAS

จ าแนกตามประเภทรายจาย/รหสรายจายมาใชตอบแบบสอบถามได โดยแยกขอมลระหวางสวนทมการจายจากเงนอดหนน และจายจากเงนอนๆ (ไดแก เงนรายไดภาษทรฐบาลจดเกบและแบงให รายไดททองถนจดเกบเอง เงนสะสมของ อปท. และเงนก) โดยมตวอยางขอมลทเกยวของ เชน งบกลาง หมวดบ าเหนจบ านาญ หรองบบคลากร หมวดคาตอบแทน ในสวนทเกยวของกบเงนชวยเหลอคารกษาพยาบาล หรอเงนชวยเหลอการศกษาบตร เปนตน

ตวอยางรายการรายจายสวสดการ (สามารถเพมเตมไดในแบบสอบถาม) - เงนชวยเหลอคารกษาพยาบาล - คารกษาพยาบาลผรบบ านาญ - เงนสมทบกองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการทองถน - เงนชวยเหลอคาครองชพผรบบ านาญ - เงนชวยพเศษผรบบ านาญ - เงนบ าเหนจบ านาญขาราชการถายโอน - เงนชวยพเศษผรบบ านาญขาราชการถายโอน - เงนบ าเหนจบ านาญพนกงานคร - เงนชวยพเศษผรบบ านาญพนกงานคร - เงนบ าเหนจลกจางประจ า - เงน กบข. / กสจ. - เงนชวยเหลอการศกษาบตร 2.2 ขอมลดานรายจายสวสดการทจดใหแกคนในพนทจากหนวยงานของทาน

- สามารถใชขอมลการเบกจายจรงของรายงานรายจายในการด าเนนงานทจายจากรายรบและเงนสะสม จากงบแสดงฐานะการเงน (รายป) ของแตละ อปท. โดยอาจสามารถอาศยขอมลรายจายตามแตละแผนงานได แตจะนบรวมเฉพาะ คาใชสอย + คาวสด + คาสาธารณปโภค + เงนอดหนน + รายจายอน (ไมนบรวมเงนเดอน คาตอบแทน และคาทดนและสงปลกสราง) และแยกขอมลระหวางสวนทมการจายจากเงนอดหนน และจายจากเงนอนๆ (ไดแก เงนรายไดภาษทรฐบาลจดเกบและแบงให รายไดททองถนจดเกบเอง เงนสะสมของ อปท. และเงนก)

3

- ทงน ขอใหยกตวอยางโครงการทรเรมการด าเนนการโดย อปท. เอง และมการใชเงนสงสด 2 อนดบแรกภายใตแตละแผนงาน

ตวอยางรายการรายจายสวสดการ (สามารถเพมเตมไดในแบบสอบถาม) - แผนงานการศกษา (พรอมตวอยางโครงการ) - แผนงานสาธารณสข (พรอมตวอยางโครงการ) - เบยยงชพคนชรา - เบยยงชพคนพการ / ทพพลภาพ

- แผนงาน/โครงการอนๆ เชน

- โครงการนมโรงเรยน

- โครงการอาหารกลางวนนกเรยน

ตอนท 3 ความคดเหน/ขอเสนอแนะตางๆ ในการปรบปรงงานดานการจดสวสดการขององคกร

ปกครองสวนทองถน

หากมขอสงสยเกยวกบการตอบแบบสอบถาม สามารถสอบถามไดทคณสทธรตน ดรงคมาศ / ณฐพล ศรพจนารถ โทร 02 273 9020 ตอ 3558 / 3570 email: sitthirat.d@mof.go.th และ nattapol.s@mof.go.th

ทานสามารถ download แบบสอบถามในรป MS Word ไดทางเวบไซตของส านกงานเศรษฐกจการคลง (www.fpo.go.th)

ทงน หากส านกงานเศรษฐกจการคลงไดจดท างานวจยฉบบสมบรณแลว จะสงสรปงานวจยดงกลาวใหทานเพอ ใชประโยชนในการปฏบตงาน ผานทาง email address ทใหไวในแบบสอบถามตอนท 1 ตอไป

4

ตอนท 1 ขอมลทวไปของของหนวยงานผตอบแบบสอบถาม 1. ชอและทอยหนวยงาน ชอหนวยงาน ..... ................................................................................................................................................ ชอส านก / กอง /ฝาย ทกรอกแบบสอบถาม ...................................................................................................... ชอผประสานงาน............................................................................................................................................... ทอย เลขท..................อาคาร....................................................ตรอก/ซอย................................................................ ถนน........................................................................แขวง/ต าบล....................................................................... เขต/อ าเภอ...............................................................จงหวด............................................................................... รหสไปรษณย.................................................................................................................................................... เบอรโทรศพท................................................................. โทรสาร.................................................................... email………………………………………………………………………………………………………….. 2. ขอมลทวไป

2.1 จ านวนบคลากรรวมในหนวยงานของทาน ..................................... คน 2.2 จ านวนประชากรในพนทตามอ านาจหนาทของหนวยงานของทาน ..................................... คน

ตอนท 2 2.1 ขอมลดานรายจายสวสดการทจดใหกบบคลากรในหนวยงานของทาน (รายละเอยดตามค าชแจงในหนา 2)

ปงบประมาณ / โครงการ 2552 2553 2554 งบประมาณ (บาท) จ านวนผ

ไดรบประโยชน (คน)

งบประมาณ (บาท) จ านวนผไดรบ

ประโยชน

งบประมาณ (บาท) จ านวนผไดรบ

ประโยชน เงนอดหนน เงนอนๆ1 เงนอดหนน เงนอนๆ เงนอดหนน เงนอนๆ

1. รายจายรวมของหนวยงาน 2. รายจายดานสวสดการ 2.1 สวสดการคารกษาพยาบาล - เงนชวยเหลอคารกษาพยาบาล - คารกษาพยาบาลผรบบ านาญ - -

2.2 บ าเหนจบ านาญ - เงนสมทบกองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการทองถน

- เงนชวยเหลอคาครองชพผรบบ านาญ - เงนชวยพเศษผรบบ านาญ

1 เงนอนๆ ไดแก เงนรายไดภาษทรฐบาลจดเกบและแบงให รายไดททองถนจดเกบเอง เงนสะสมของ อปท. และเงนก

6

ปงบประมาณ / โครงการ 2552 2553 2554 งบประมาณ (บาท) จ านวนผ

ไดรบประโยชน (คน)

งบประมาณ (บาท) จ านวนผไดรบ

ประโยชน

งบประมาณ (บาท) จ านวนผไดรบ

ประโยชน เงนอดหนน เงนอนๆ1 เงนอดหนน เงนอนๆ เงนอดหนน เงนอนๆ

- เงนบ าเหนจบ านาญขาราชการถายโอน - เงนชวยพเศษผรบบ านาญขาราชการถายโอน

- เงนบ าเหนจบ านาญพนกงานคร - เงนชวยพเศษผรบบ านาญพนกงานคร - เงนบ าเหนจลกจางประจ า - เงน กบข. / กสจ. - - 2.3 ดานการศกษา

- เงนชวยเหลอการศกษาบตร - - 2.4 สวสดการอนๆ - -

7

2.2 ขอมลดานรายจายสวสดการทจดใหแกประชาชนในพนทจากหนวยงานของทาน ตามแผนงานดานตางๆ โดย ทงน ขอใหยกตวอยางโครงการทรเรมการด าเนนการโดย อปท. เอง และมการใชเงนสงสด 2 อนดบแรกภายใตแตละแผนงาน (รายละเอยดตามค าชแจงในหนา 2)

ปงบประมาณ / โครงการ 2552 2553 2554 งบประมาณ (บาท) จ านวนผ

ไดรบประโยชน (คน)

งบประมาณ (บาท) จ านวนผไดรบ

ประโยชน

งบประมาณ (บาท) จ านวนผไดรบ

ประโยชน เงนอดหนน เงนอนๆ2 เงนอดหนน เงนอนๆ เงนอดหนน เงนอนๆ

1. รายจายรวมของหนวยงาน 2. รายจายดานสวสดการ 2.1 แผนงานการศกษา - - 2.2 แผนงานสาธารณสข - - 2.3 เบยยงชพคนชรา 2.4 เบยยงชพคนพการ / ทพพลภาพ 2.5 แผนงาน/โครงการอนๆ เชน

2 เงนอนๆ ไดแก เงนรายไดภาษทรฐบาลจดเกบและแบงให รายไดททองถนจดเกบเอง เงนสะสมของ อปท. และเงนก

8

ปงบประมาณ / โครงการ 2552 2553 2554 งบประมาณ (บาท) จ านวนผ

ไดรบประโยชน (คน)

งบประมาณ (บาท) จ านวนผไดรบ

ประโยชน

งบประมาณ (บาท) จ านวนผไดรบ

ประโยชน เงนอดหนน เงนอนๆ2 เงนอดหนน เงนอนๆ เงนอดหนน เงนอนๆ

- โครงการนมโรงเรยน - โครงการอาหารกลางวนนกเรยน

- - - -

ตอนท 3 ความคดเหน/ขอเสนอแนะตางๆ ในการปรบปรงงานดานการจดสวสดการขององคกรปกครองสวนทองถน 1. ทานคดวาการจดสวสดการสงคมของหนวยงานของทานในปจจบนครอบคลมกลมเปาหมายไดอยาง

เหมาะสมและครบถวนหรอไม หากไมเหมาะสมหรอครบถวน ควรปรบปรงอยางไร.................................................................................................................................……………………

................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................

2. ทานคดวาการจดสวสดการสงคมของหนวยงานของทาน มการก าหนดผลประโยชนทเหมาะสมและพอเพยงตอความจ าเปนหรอไม หากไมเหมาะสมหรอพอเพยง ควรปรบปรงอยางไร ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ....................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................

3. ทานคดวาการจดสวสดการสงคมของหนวยงานของทาน จะสงผลกระทบตอฐานะการเงนการคลงของหนวยงานในอนาคตหรอไม และหนวยงานของทานมการเตรยมตวในการรบมอปญหาดงกลาวหรอไม อยางไร ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ....................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................

4. ขอคดเหน/ขอเสนอแนะอนๆ .................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................... ขอขอบคณ

ส านกนโยบายการคลง ส านกงานเศรษฐกจการคลง กระทรวงการคลง ถนนพระราม 6 เขตพญาไท กรงเทพฯ 10400 โทรศพท 02 273 9020 ตอ 3570 / 3558 โทรสาร 02 618 3385

ภาคผนวกท 3 ประมาณการรายจายสวสดการภาคสาธารณะ ปงบประมาณ 2557 - 2576

หนวย: ลานบาท

ประเภทสวสดการ โครงการ/สวสดการ 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562 2563 2564 2565 25661.1 โครงการหลกประกนสขภาพแหงชาต (30 บาทรกษาทกโรค) 107,814 142,751 148,886 155,555 162,490 170,054 178,202 186,998 196,518 206,846 218,078 230,3241.2 กองทนประกนสงคม 4 กรณ (เจบปวย ทพพลภาพ คลอดบตร และตาย) 6,090 17,520 20,839 20,728 21,823 22,968 23,749 23,581 23,389 23,188 22,993 22,7871.3 คารกษาพยาบาลของขาราชการ 61,844 60,000 62,063 64,306 66,470 68,735 71,096 73,570 76,120 78,727 81,407 84,1152.1 เบยยงชพคนชรา 53,567 58,707 64,279 71,262 90,675 96,577 100,604 105,119 124,160 129,185 134,538 139,8412.2 กองทนประกนสงคม 2 กรณ (กรณชราภาพและสงเคราะหบตร) 4,060 11,680 13,893 13,819 14,548 15,312 15,832 15,721 15,592 15,458 15,329 15,1912.3 กองทนการออมแหงชาต (กอช.) 393 500 816 826 910 1,004 1,047 1,152 1,267 1,393 1,521 1,6732.4 เงนเบยหวด บ าเหนจ บ านาญ ขาราชการ 123,213 135,060 147,746 163,882 180,071 196,908 214,918 236,836 258,837 281,888 307,045 336,2162.5 เงนสมทบกองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ (กบข.) 33,490 43,482 47,097 52,144 56,572 61,233 66,238 72,967 78,890 85,149 91,862 100,6683.1 โครงการเรยนฟร 15 ป 83,145 88,881 91,724 93,599 98,971 102,008 105,084 108,883 114,008 117,085 120,908 124,5883.2 กองทนเงนใหกยมเพอการศกษา (กยศ.) 9,500 16,800 17,419 17,573 17,727 18,264 18,581 18,985 19,283 19,683 20,256 20,9553.3 เงนชวยเหลอการศกษาบตร 4,915 4,660 4,602 4,541 4,478 4,420 4,363 4,312 4,265 4,214 4,162 4,1174.1 ประชาชนในพนท 37,267 38,812 38,320 39,680 40,508 41,084 42,033 42,838 43,633 44,503 45,346 46,2024.2 ขาราชการทองถนฯ 12,233 12,579 12,894 13,244 13,576 13,924 14,281 14,659 15,046 15,438 15,843 16,255

5. ชราภาพโดยรายจาย อปท.

5.1 ขาราชการทองถนฯ 5,045 5,531 6,156 6,627 7,134 7,681 8,269 8,903 9,586 10,322 11,115 11,969

6.1 ประชาชนในพนท 37,028 37,427 37,370 37,370 37,560 37,873 38,414 38,987 39,702 40,466 41,277 42,0416.2 ขาราชการทองถนฯ 1,183 1,204 1,221 1,238 1,256 1,274 1,292 1,310 1,328 1,346 1,364 1,382

7. รกษาพยาบาลโดยรายจายรฐวสาหกจ 7,078 7,243 7,390 7,546 7,690 7,843 7,998 8,155 8,313 8,474 8,637 8,801

8. ชราภาพโดยรายจายรฐวสาหกจ 22,550 23,988 25,497 27,118 28,788 30,526 32,317 34,155 36,038 37,954 39,975 42,056

9. การศกษาโดยรายจายรฐวสาหกจ 895 898 903 906 907 910 912 915 918 921 923 926

1. การรกษาพยาบาลโดยรายจายรฐบาล

2. ชราภาพโดยรายจายรฐบาล

3. การศกษาโดยรายจายรฐบาล

4. การรกษาพยาบาลโดยรายจาย อปท.

6. การศกษาโดยรายจาย อปท.

ภาคผนวกท 3 ประมาณการรายจายสวสดการภาคสาธารณะ ปงบประมาณ 2557 - 2576

ประเภทสวสดการ โครงการ/สวสดการ1.1 โครงการหลกประกนสขภาพแหงชาต (30 บาทรกษาทกโรค)1.2 กองทนประกนสงคม 4 กรณ (เจบปวย ทพพลภาพ คลอดบตร และตาย)1.3 คารกษาพยาบาลของขาราชการ2.1 เบยยงชพคนชรา2.2 กองทนประกนสงคม 2 กรณ (กรณชราภาพและสงเคราะหบตร)2.3 กองทนการออมแหงชาต (กอช.)2.4 เงนเบยหวด บ าเหนจ บ านาญ ขาราชการ2.5 เงนสมทบกองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ (กบข.)3.1 โครงการเรยนฟร 15 ป3.2 กองทนเงนใหกยมเพอการศกษา (กยศ.)3.3 เงนชวยเหลอการศกษาบตร4.1 ประชาชนในพนท4.2 ขาราชการทองถนฯ

5. ชราภาพโดยรายจาย อปท.

5.1 ขาราชการทองถนฯ

6.1 ประชาชนในพนท6.2 ขาราชการทองถนฯ

7. รกษาพยาบาลโดยรายจายรฐวสาหกจ8. ชราภาพโดยรายจายรฐวสาหกจ9. การศกษาโดยรายจายรฐวสาหกจ

1. การรกษาพยาบาลโดยรายจายรฐบาล

2. ชราภาพโดยรายจายรฐบาล

3. การศกษาโดยรายจายรฐบาล

4. การรกษาพยาบาลโดยรายจาย อปท.

6. การศกษาโดยรายจาย อปท.

หนวย: ลานบาท หนวย: ลานบาท

2567 2568 2569 2570 2571 2572 2573 2574 2575 2576243,711 258,381 274,499 292,251 311,853 333,551 357,628 384,407 414,261 446,97122,579 22,351 22,129 21,918 21,704 21,478 21,272 21,066 20,856 20,65886,924 89,778 92,638 95,556 98,508 101,458 104,466 107,486 110,508 113,430

162,497 168,767 174,767 180,767 206,411 212,796 219,136 225,523 253,138 258,99715,053 14,901 14,753 14,612 14,469 14,319 14,181 14,044 13,904 13,7721,840 2,024 2,227 2,432 2,676 2,943 3,237 3,561 3,917 4,309

366,083 397,400 429,997 468,054 505,947 544,692 585,657 633,922 679,314 725,587108,449 116,617 125,231 136,629 146,378 156,515 167,175 181,329 193,189 205,432130,579 133,150 136,386 139,858 145,675 147,840 150,006 152,173 158,662 160,94221,738 22,461 23,519 24,661 25,892 27,129 28,614 29,999 31,491 33,0794,089 4,075 4,062 4,060 4,059 4,061 4,058 4,066 4,063 4,062

47,080 47,959 48,849 49,751 50,660 51,581 52,512 53,453 54,403 55,36516,686 17,121 17,554 17,995 18,451 18,901 19,360 19,826 20,289 20,74612,890 13,882 14,952 16,105 17,348 18,689 20,133 21,691 23,371 25,183

42,988 43,783 44,623 45,510 46,442 47,541 48,479 49,428 50,390 51,3641,400 1,418 1,436 1,455 1,473 1,491 1,510 1,528 1,547 1,5658,968 9,137 9,307 9,479 9,653 9,830 10,008 10,188 10,370 10,554

44,255 46,442 48,814 51,316 53,921 56,587 59,384 62,394 65,532 68,875933 944 954 968 982 996 1,010 1,027 1,041 1,055

งานวจย

ส ำนกงำนเศรษฐกจกำรคลง กระทรวงกำรคลง

ถนนพระรำม 6 แขวงสำมเสนใน เขตพญำไท กรงเทพ 10400

โทรศพท 0-2273-9020 โทรสำร 0-2273-5602

www.fpo.go.th