รายงานผลการวจย

เร�อง

การศกษาผลของการใชเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาและพจพอาร (PGPR)

ตอการดงดดธาตอาหาร การเจรญเตบโตและผลผลตของลาไย

Effects of Abucular Mycorrhizal Fungi and Plant Growth Promoting

Rhizobacteria (PGPR) on Nutrients Uptake, Growth and Yield of Longan

โครงการยอยภายใตชดโครงการ : การพฒนาเทคโนโลยท�เหมาะสมเพ�อการผลตลาไยอนทรย

โดย

จกรพงษ ไชยวงศ และคณะ

มหาวทยาลยแมโจ

2555

รหสโครงการวจย มจ. 1-54-075.3

รายงานผลการวจย

เร�อง การศกษาผลของการใชเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาและพจพอาร (PGPR) ตอการดงดด

ธาตอาหาร การเจรญเตบโตและผลผลตของลาไย

Effects of Abucular Mycorrhizal Fungi and Plant Growth Promoting

Rhizobacteria (PGPR) on Nutrients Uptake, Growth and Yield of Longan

ไดรบการจดสรรงบประมาณวจย ประจาป 2554

จานวน 233,300 บาท

หวหนาโครงการ นายจกรพงษ ไชวงศ

ผรวมโครงการ นายปฏภาณ สทธกลบตร

นางสาวจราภรณ อนทสาร

งานวจยเสรจส�นสมบรณ

3 ธนวาคม 2555

กตตกรรมประกาศ

โครงการวจยเร�อง การศกษาผลของการใชเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาและพจพอาร

(PGPR) ตอการดงดดธาตอาหาร การเจรญเตบโตและผลผลตของลาไย (Effects of Abucular

Mycorrhizal Fungi and Plant Growth Promoting Rhizobacteria (PGPR) on Nutrients Uptake, Growth

and Yield of Longan) ไดสาเรจลลวง โดยไดรบทนอดหนนการวจยจากสานกวจยและสงเสรมวชาการ

การเกษตร มหาวทยาลยแมโจ ประจาปงบประมาณ 2554 ผวจยขอขอบคณ สาขาปฐพศาสตร คณะผลต

กรรมการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ ท�อนเคราะหเร�องสถานท�ในการดาเนนการวจยใหเสรจสมบรณ

ขอขอบคณ นายทอง ฝ�นสม เจาของสวนลาไยอนทรย ท�ใหความอนเคราะหพ�นท�

ศกษาทางานวจย และใหความรวมมอดวยดเสมอมา

คณะผวจย

สารบญ

หนา

สารบญตาราง ข

บทคดยอ 1

ABSTRACT 2

คานา 4

วตถประสงคของการวจย 6

ประโยชนท�คาดวาจะไดรบ 6

การตรวจเอกสาร 7

อปกรณและวธการวจย 20

ผลการวจย 23

สรปผลการวจย 32

วจารณผลการวจย 33

เอกสารอางอง 35

ข

สารบญตาราง

หนา

ตารางท� 1 ปรมาณสปอรเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาในดนบรเวณใตทรงพมลาไย 22

ตารางท� 2 ลกษณะของสปอรเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซา ในดนบรเวณใตทรงพมลาไย 23

ตารางท� 3 คณสมบตของดนกอนการทดลอง 25

ตารางท� 4 คณสมบตของดนหลงการทดลองปท� 1 27

ตารางท� 5 คณสมบตของดนหลงการทดลองปท� 2 30

การศกษาผลของการใชเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาและพจพอาร (PGPR) ตอการดงดด

ธาตอาหาร การเจรญเตบโตและผลผลตของลาไย

EFFECTS OF ABUCULAR MYCORRHIZAL FUNGI AND PLANT GROWTH

PROMOTING RHIZOBACTERIA (PGPR) ON NUTRIENTS UPTAKE,

GROWTH AND YIELD OF LONGAN

จกรพงษ ไชยวงศ จราภรณ อนทสาร และ ปฏภาณ สทธกลบตร

Chackpong Chaiwong Jiraporn Inthasan and Pathipan Sutigoolabud

คณะผลตกรรมการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ จ.เชยงใหม 50290

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

บทคดยอ

การศกษาการใชเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาและพจพอาร (PGPR) ตอการดงดด

ธาตอาหาร การเจรญเตบโตและผลผลตของลาไย โดยทาการสารวจและเกบตวอยางเช�อราอาบสค

ลาไมคอรไรซาในดนบรเวณใตทรงพมจากสวนลาไย 6 อาเภอ เขตจงหวดเชยงใหมและลาพน

ไดแก อาเภอสนปาตอง, อาเภอหางดง, อาเภอสารภ, อาเภอแมออน, อาเภอแมทา และอาเภอทงหว

ชาง โดยทาการเกบตวอยางดนจากบรเวณโคนตนลาไยเพ�อตรวจสอบหาจานวนสปอรและลกษณะ

ของสปอรในดน ดวยการวางแผนในการหาปรมาณเช�อของแตละสวนเปน 3 ซ� า แบบซมสมบรณ

(Complete Randomized design) โดยเกบตวอยางดนจากบรเวณโคนตนลาไยไปตรวจสอบหา

จานวนและชนดสปอรในดน จากการศกษาและทดลองพบวา ปรมาณเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซา

ของตวอยางดนท�ง 6 อาเภอมคาเฉล�ย 17.0 สปอร/ดน 10 กรม โดยพบวาท�อาเภอสารภมปรมาณเช�อ

หนาแนนสงท�สดคอ 19.67 สปอร/ดน 10 กรม และไมแตกตางในทางสถตกบอาเภออ�น รปราง

ลกษณะสปอรโดยท�วไปคอนขางกลม แตมความหลากหลายของสสปอร เชนสดา ขาว เหลอง สม

สมแดง และขาวเหลอง เปนตน สาหรบผลของการใชเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาและพจพอาร

(PGPR) ตอการดงดดธาตอาหาร การเจรญเตบโตและผลผลตของลาไย ในสภาพแปลงปลกพบวา

คาความเปนกรด-ดางของดนระดบบน โดยเฉล�ยลดลงเลกนอย โดยการใช PGPR มผลทาใหคา

ความเปนกรด-ดางสงกวาตารบอ�น ขณะท�พบวาปรมาณอนทรยวตถเพ�มข�นเลกนอยเม�อเทยบกบดน

กอนการทดลอง สาหรบปรมาณฟอสฟอรสและโพแทสเซยมท�สกดได ลงต�าลงท�งในปการทดลอง

ท� 1 และปการทดลองท� 2 เหลอเพยง 15.5 และ 7.5 mgP/kg และปรมาณโพแทสเซยม เหลอเพยง

2

361 และ 392 mgK/kg ตามลาดบ สาหรบผลการวเคราะหหาคณสมบตทางเคมของดนในดนระดบ

ลางเกอบจะไมมความแตกตางเม�อเทยบกบดนกอนการทดลองยกเวนปรมาณอนทรยวตถท�เพ�มข�น

จาก 3.11% เปน 3.58% หลงการใสตารบทดลองในปท� 1 แตกลบลดลงเหลอเพยง 2.85% เม�อเสรจ

ส�นงานทดลองในปท� 2 โดยพบวาการใชเช�อไมคอรไรซาเพยงอยางเดยวใตทรงพมลาไย มผลทาให

ปรมาณฟอสฟอรสและโพแทสเซยมท�สกดไดสงกวาตารบอ�นๆ ท�งในดนระดบบนและดนระดบ

ลาง

คาสาคญ: ไมคอรไรซา พจพอาร ลาไย ธาตอาหารพช

Abstract

To study the effects of abucular mycorrhizal fungi and plant growth promoting

rhizobacteria (PGPR) on nutrients uptake, growth and yield of Longan was surveyed and

collected samples of abucular mycorrhizal fungi under Longan canopies at 6 districts in Chiang

mai and Lamphun provinces such as Sapatong, Hong Dong, Saraphee, Mae On, Mae Tha and

Thung Hua Chang. Soil samples were analyzed to count the population and characteristic of

abucular mycorrhizal spores by complete randomized design with 3 replications. The result shows

the average of population of mycorrhizal as 17.0 spores/ 10 g soil. At Saraphee district, the

population of mycorrhizal got the peak at 19.67 spores/10 g soil but not significant with others.

Normally, the shape of spores reported in often circle or oval shape, and they have many colors

like black, white, yellow, orange, orange-red, white-yellow, etc. For the effects of abucular

mycorrhizal fungi and plant growth promoting rhizobacteria (PGPR) on nutrients uptake, growth

and yield of Longan in field experiment, it found that the average of soil pH in topsoil slightly

decreased and the applied only PGPR caused the soil pH higher than other treatments. Organic

matter was slightly increased compared with soil sample before treated. Extractable phosphorus

and potassium were reduced in the end of experiment on the first and second years after

application of treatments to 15.5 and 7.5 mgP/kg, 361 and 392 mgK/kg respectively. On subsoil

level, the soil chemical properly showed in rarely non significant compared with soil samples

before started experiment. However, organic matter was increased from 3.11% to 3.58% at the

first year experiment, but reduced to 2.85% in the end of second year. The application of only

3

mycorrhizal under Longan canopy caused majority of extractable phosphorus and potassium

higher than other treatments both in top and subsoil.

Key word : Mycorrhizal, PGPR, Longan, Nutrition

4

คานา

ลาไยเปนไมผลเศรษฐกจของไทย ปจจบนนอกจากมการเพ�มราคาของผลผลตโดย

การผลตลาไยนอกฤดแลวการผลตลาไยอนทรยยงเปนอกทางเลอกหน� งท�มศกยภาพในการสงออก

ท�งในปจจบนและอนาคต แตดวยการผลตพชในระบบเกษตรอนทรย (organic agricultural system)

เปนระบบการจดการการผลตพชแบบองครวมท�เก�อหนนตอระบบนเวศรวมถงความหลากหลาย

ทางชวภาพ และวงจรชวภาพ โดยเนนการใชวสดธรรมชาต หลกเล�ยงการใชวตถจากการสงเคราะห

และสารเคมสงเคราะห สวนใหญการจดการธาตอาหารพชในระบบอนทรยมกใสปยอนทรยและปย

หมก นอกจากน�การอาศยกจกรรมจลนทรยดน (soil microorganisms) เพ�อสงเสรมการเจรญเตบโต

ของพชโดยเฉพาะกลาไมโตเรวและไมปากมการศกษากนอยางแพรหลาย ตนไมสวนใหญมกม

ปฏสมพนธอยางใกลชดกบจลนทรยในดน ซ�งมมากมายหลายชนด กจกรรมของจลนทรยดนนบวา

มประโยชนตอการเจรญเตบโตของพชช�นสง นอกจากน� จลนทรยดนยงมบทบาทสาคญใน

กระบวนการสลายตวของอนทรยวตถ กระบวนการแปรสภาพของสารอนนทรย รวมไปถงการตรง

ไนโตรเจน ซ�งจลนทรยท�มบทบาทสาคญในกระบวนการดงกลาวไดแก เช�อราอาบสคลาไมคอรไร

ซา (micorrhizal fungi) และอะโซโตแบคเตอรแบคทเรย (Azotobacter chroococcum) เช�อราอาบสค

ลาไมคอรไรซามประโยชนตอพชปาไม หรอตนไมโดยตรง คอชวยใหตนไมมอตราการอยรอดและ

การเจรญเตบโตเพ�มข�น โดยเช�อราจะผลตฮอรโมนบางอยางออกมา กระตนใหรากแขนงแตกยดยาว

ออกไปชวยเพ�มพ�นท�ผวในการดดธาตอาหารและน� าของราก และเสนใยท�แผไปไกลๆ น�สามารถดด

ธาตอาหารและน� าในบรเวณรากไปไมถงสงมาใหกบรากดวย นอกจากน� เช�อราอาบสคลาไมคอรไร

ซายงชวยยดอายของรากท�ทาหนาท�ดดน� าและธาตอาหาร โดยเช�อราท�อยรอบๆ รากในลกษณะท�

เปนแผนแมนเทล และใยฮารตก (Hartignet) ชวยหอหมราก ทาใหเช�อราท�เปนสาเหตโรคพชไม

สามารถเขาไปทาลายเซลลของรากได หรอรากท�หมอยรอบรากอาจจะปลอยสารพวกแอนต�ไบโอ

ตค (antibiotic) ออกมาคมครองรากท�มเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซา และรากท�ไมมเช�อราอาบสคลา

ไมคอรไรซาแตอยใกลเคยงกนใหปลอดภยจากการเขาทาลายของเช�อโรค (สทธชย, 2541) นอกจาก

ราอาบสคลาไมคอรไรซาแลวยงมพวกแบคทเรยในดนท�เปนประโยชนตอพชเรยกวา Plang Growth

Promoting Rhizobacteria (PGPR) ตวอยางเชน Azotobacter, Beijerinckia และ Azospirillum ซ�งม

บทบาทในการตรงไนโตรเจนเปนประโยชนตอพช Azotobacter chroococcum เปนจลนทรยท�เจรญ

ในระบบนเวศแบบ non-symbiotic และ free living ตองการอากาศในการตรงไนโตรเจน (N)

สามารถเพ�มไนโตรเจนแกดนโดยสงเสรมการดงดด (uptake) ไนเตรท (NO-3) แอมโมเนยม (NH+

4)

ฟอสเฟต (H2PO-4) และเหลก (Fe) รวมท�งสงเสรมกจกรรมของเอนไซมไนเตรทรดกเตส(nitrate

5

reductase) (Wani, 1990) จลนทรยน� จงมผลตอการชวยสะสมไวตามน กรดอะมโน และฮอรโมนพช

ออกซน ซ�งมผลโดยตรงตอกลไกการพฒนาราก และการเจรญเตบโตของพช (Akbari et al., 2007)

ดงน�นการศกษาวจยผลของกจกรรมจลนทรยดนพวก เช�อราอาบสคลาไมคอรไรซา

และ PGPR ตอการเจรญเตบโตและผลผลตลาไยจงเปนแนวทางหน� งท�นาสนใจในการผลตลาไย

อนทรย และ คดเลอกเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาท�มประสทธภาพ ผลของเช�อราไมคอรไรซา และ

PGPR ตอการเจรญเตบโตและผลผลตของลาไย ผลงานวจยท�ไดจากโครงการสามารถนาไปกาหนด

แนวทางและวธการใชจลนทรยดนในการผลตลาไยอนทรย ซ�งจะนาไปสการสรางมลคาของรายได

จากการสงออกลาไยอนทรย ชวยลดปรมาณการนาเขาปยเคม รวมท� งสรางเสรมสขภาพของ

ผบรโภคท�งภายในและตางประเทศ

6

วตถประสงคของการวจย

1. เพ�อใหไดสายพนธของเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาท�เพ�มประสทธภาพการดงดดธาต

อาหารและสงเสรมการเจรญเตบโตของลาไย

2. เพ�อใหไดวธการสงเสรมการเจรญเตบโต และเพ�มผลผลตลาไย ดวยการใสจลนทรย

ดน

3. เพ�อศกษาผลของเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซา และ Plant Growth Promoting

Rhizobacteria (PGPR) ตอการเปล�ยนแปลงปรมาณธาตอาหารหลกในใบ การเจรญเตบโต และ

ผลผลตของลาไย

ประโยชนท�คาดวาจะไดรบ

1. ไดเทคโนโลยการใชจลนทรยดนเพ�อการจดการธาตอาหารลาไยอนทรย ซ�งเกษตรกรผ

ปลกลาไยอนทรยในภาคเหนอโดยเฉพาะจงหวดเชยงใหม และลาพน สามารถนาไปใชประโยชน

ได

2. ไดสายพนธของเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาตามธรรมชาตท�มประสทธภาพสงในการ

สงเสรมการเจรญเตบโตของตนลาไย

3. ไดองคความรแกเกษตรกรผปลกลาไย และประชาชนท�วไป การนาผลงานวจยไปใช

ประโยชนของเกษตรกร โดยผานกระบวนการถายทอดเทคโนโลยจากโครงการ จะนาไปสการ

เพ�มข�นของผลผลตและคณภาพลาไยอนทรย สงผลตอการเพ�มรายไดแกเกษตรกร และมลคาการ

สงออกของลาไยอนทรย รวมท�งสรางเสรมสขภาพท�ดตอเกษตรกรและผบรโภค

4. ไดองคความร โดยใชพ�นท�วจยเพ�อเปนฐานตนแบบ(แปลงสาธต)ในการเรยนรของ

เกษตรกรและนกศกษา ในการผลตลาไยอนทรย

5. นาผลงานวจยไปใชประโยชนยอมนาไปสการลดปรมาณการใชปยเคม และลดปรมาณ

การนาเขาสารดงกลาวได

7

การตรวจเอกสาร

1. ถ�นกาเนดของลาไย

ลาไยเปนพชท� นยมปลกทางตอนใตของประเทศจนนบพนปชาวจนปลก

รบประทานเพ�อเปนยาบารง พ�นท�ปลกลาไยสวนใหญปลกกนมากในมณฑลฟเก�ยน กวางตง กวางส

ไตหวน และเสฉวน การแพรกระจายของลาไยจากประเทศจนน�มการกระจายออกไปหลายภมภาค

ไมวาจะเปนเอเชย สหรฐอเมรกา ออสเตรเลย ซ�งมลกษณะภมประเทศและภมอากาศในลกษณะก�ง

รอน อนเอ�อตอการเจรญเตบโตของลาไย

ลาไยจากประเทศจนน� ไดแพรกระจายเขาไปส อนเดย ลงกา พมา ฟลปปนส ยโรป

สหรฐอเมรกา(มลรฐฮาวายและฟลอรดา) ควบา หมเกาะอนเดยตะวนตก และเกาะมาดากสกา ใน

ประเทศไทยน�น มการพบลาไยตามปาในจงหวดเชยงใหม สวนในจงหวดเชยงรายมลาไยพ�นเมอง

ซ�งมผลเลกข�นอยดาษด�นเรยกกนวาลาไยธรรมดา จนกระท�ง พ.ศ.2439 มชาวจนผหน� งนาก�งตอน

ลาไย 5 ก�ง จากประเทศจนมาถวายเจาดารารศม พระชายาของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

เจาอยหว รชกาลท� 5 เจาดารารศม ไดแบงลาไยไวปลกท�กรงเทพฯ 2 ก�ง สวนอก 3 ก�งไดมอบใหเจา

นอยต�น ณ เชยงใหม ผเปนนองชายนาไปปลกท�จงหวดเชยงใหม ณ บานน� าโทง ตาบลสบแมขา

อาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม ตอมาไดแพรกระจายพนธไปยงพ�นท�อ�นในจงหวดเชยงใหมและ

จงหวดใกลเคยง โดยเฉพาะจงหวดลาพน ในอดตการขยายพนธลาไยทาโดยเพาะเมลด จงทาใหม

การกลายพนธเกดข�น (จาเนยร, 2546)

2. ส�งแวดลอมท�เหมาะสมในการเพาะปลก

ดน

ลาไยสามารถเจรญเตบโตไดดกบดนแทบทกชนดแตดนท�เหมาะสมกบการปลก

ลาไยคอดนท�มความอดมสมบรณสงถงปานกลาง เน�องจากดนเปนแหลงท�ใหธาตอาหารท�จาเปนตอ

การเจรญเตบโตและออกดอกตดผลของลาไย สามารถปลกลาไยไดต�งแต ดนรวน ดนรวนปนทราย

ดนรวนปนเหนยว หรออาจจะเปนดนเหนยวกได ถาจดระบบการระบายน� าดพอ หรอดนตะกอน

หรอ ดนน� าไหลทรายมล ซ�งเปนดนท�หนาดนลกเกดจากการทบถมของตะกอนดนท�ไดจากการทวม

ถงของน� าจากแมน� า ดนชนดน� จะพบมากบรเวณรมแมน� าสายใหญ เชน แมน� าโขง แมน� ายม แมน� า

นาน และแมน� าปง เปนตน จะเหนไดวาบรเวณลมน� าเหลาน� จะปลกลาไยไดผลดแทบจะไมตองให

8

ปยเลย แตมาระยะหลงบรเวณดงกลาวไมคอยมน� าทวมถง ความอดมสมบรณของดนจงลดลงเร�อยๆ

ทาใหการผลตลาไยตองอาศยปย นอกจากน�ลาไยตองการดนท�มคาความเปนกรดและดาง 5.0 – 7.0

และตองเปนดนท�มการระบายน� าดเปนพเศษ ดงน�นจงควรปลกลาไยในพ�นท�สงพอสมควร เพราะม

การระบายน� าท�ดกวาในพ�นท�ต �า

อณหภม

อณหภมเปนปจจยหน� งท�มความสาคญตอการเจรญเตบโตและการออกดอกของ

ลาไย โดยท�วไปลาไยตองการอากาศคอนขางต�า อณหภมประมาณ 20 -25 องศาเซลเซยส แตในชวง

กอนออกดอกตองการอณหภมต �าเพ�อชวยชกนาใหเกดตาดอก เพราะฉะน�นในชวงกอนออกดอก

ลาไยตองการอณหภม ประมาณ 15 -22 องศาเซลเซยส นานประมาณ 8 – 10 สปดาห ย�งอากาศ

หนาวเยนลาไยจะออกดอกตดผลมาก ซ� งจะสงเกตวาถาปไหนอากาศหนาวเยนนานๆ โดยไมม

อากาศอบอนเขาแทรกลาไยจะมการออกดอก ตดผลด (อนนต, 2547) เม�อตดผลแลว อณหภมสงข�น

กไมสงผลกระทบตอผลผลต แตไมควรเกน 40 องศาเซลเซยส เพราะจะทาใหผลแตกได

น�าและปรมาณน�าฝน

น� าเปนส�งจาเปนในการเจรญเตบโตของตนลาไย เพราะน� าเปนปจจยท�กาหนดการ

เจรญเตบโตและความสมบรณของตนลาไยได โดยเฉพาะท�ตนท�ยงไมโตเตมท� หากลาไยไดรบน� า

ในปรมาณท�เพยงพออยางสม�าเสมอท�งจากน� าฝนและน� าชลประทาน จะทาใหตนลาไยเจรญเตบโต

อยางสม�าเสมอ ไมชะงกการเจรญเตบโต ตนสมบรณและแขงแรง ตานทานตอโรคไดด และโตเรว

กวาการอาศยน� าฝนเพยงอยางเดยว ถาตนลาไยขาดน� าการเจรญเตบโตจะชะงก แคระแกรน หรออาจ

ตายได ลาไยเปนพชท�ชอบน� าขงแฉะในแหลงปลกลาไย ควรมปรมาณน� าฝนอยในเกณฑเฉล�ย

ประมาณ 1,200 – 1,400 มลลเมตรตอปและจะตองมการใหน� าชวยดวย สวนจานวนวนและการ

กระจายของฝนท�ตกเปนส�งสาคญไมนอยกวาปรมาณรวมน� าฝนท�ตกท�งปควรมการกระจายตวของ

ฝนดประมาณ 100 - 150 วนตอป แตอยางไรกตามในบางชวงลาไยตองการน� านอย คอในชวงกอน

ออกดอกแตในชวงออกดอกตดผลลาไยตองการน� าในปรมาณมาก

ปรมาณความช�น

ปรมาณน� าฝนท�ตกในปหน�งๆจะมผลเก�ยวของกบความช�นในดนซ�งมความจาเปน

ตอ ลาไยในชวงต�งแตการตดผล โดยท�วไปแลวลาไยตองการความช�นสงข� นเร� อยๆ ต�งแตเดอน

กมภาพนธ– เดอนมถนายน ซ�งในชวงน� ถาลาไยขาดความช�นในดน ดอกท�ไดมกจะแหงหรอดอกจะ

9

รวง ในกรณท�มฝนตกในเดอนเมษายนท�เรยกกนวา “ฝนชะชอมะมวง” มกจะทาใหผลลาไยรวงมาก

ในชวงเดอนมนาคมถงพฤษภาคม จะตองมการใหน� า เพราะในระยะน� เปนชวงท�มความช�นในดน

และความช�นในอากาศต�า ในฤดหนาวความช�นในอากาศจะลดลงตามลาดบและจะลดลงในเดอน

มนาคมถงเดอนเมษายนซ� งเปนชวงท�อนตราย เพราะจะทาใหการระเหยของน� าในใบมมากข� น

ความช�นในอากาศท�ต �าจงมสวนทาใหผลผลตลาไยเสยหายไมนอยเชนกน (โครงการถายทอด

เทคโนโลยการผลตลาไยและล�นจ�, 2543)

ระดบความสงของพ�นท�

ลาไยจะเจรญเตบโตไดดในท�ราบลมจนถงพ�นท�สงกวาระดบน� าทะเล 1,000 เมตร

พ�นท�ปลกลาไยเปนการคาควรอยระหวางเสนรงท� 15-28 องศาเหนอใต สาหรบเชยงใหมและลาพน

อยระหวางเสนรงท� 17-19 องศาเหนอ

แสง

โดยปกตลาไยจะออกดอกท�ปลายยอดบรเวณท�ไดรบแสง สวนก�งท�ไมไดรบแสง

จะดอกนอย ดงน�นพ�นท�ปลกลาไยสวนใหญตองการแสงแดดตลอดเวลา เพ�อใชในการปรงอาหาร

โดยการสงเคราะหแสง สภาพโดยท�วไปของประเทศไทยพบวา เกอบทกภาคมความเขมของแสงท�

ตนไมจะใชประโยชนในการสงเคราะหแสงและการเจรญเตบโตไดอยางเพยงพอ ดงน�น การปลก

ลาไยท�เหมาะสมควรปลกในพ�นท�โลงแจง ถาอยในท�รมหรอท�ทบแสงลาไยจะแทงชอดอกนอย

3. ไมคอรไรซา(micorrhizal fungi)

ไมคอรไรซา (Mycorrhizas) เปนความสมพนธระหวางเช�อรา (fungi) กบระบบราก

ของพชโดยเฉพาะอยางย�งพชช�นสง เช�อราน�นตองไมใชเช�อท�เปนสาเหตของโรคพชสวนรากพช

ตองเปนรากท�มอายนอย ๆ และยงทาหนาท�หลกในการดดน� าและธาตอาหารตางๆ ใหกบพช ซ�งเปน

การอยรวมกนแบบพ�งพาอาศย หรอเอ�ออานวยประโยชนซ�งกนและกน (Symbiotic associations)

ตนไมใหสารประกอบคารโบไฮเดรทและสารประกอบอ�น ๆ จากขบวนการเมตาบอลซมท�ม

ประโยชนแกรา และราชวยเพ�มธาตอาหาร เชน ไนโตรเจน ฟอสฟอรส และธาตอ�น ๆ ใหกบตนไม

นอกจากน� เช�อไมคอรไรซายงชวยปกปองรากพชจากการเขาทาลายของเช�อโรค ต�งแตมการคนพบ

ความสมพนธแบบน� เปนตนมา ไดมการศกษาคนควากนอยางมากมาย และเปนท�ประจกษวาราก

10

ของพชเกอบทกชนดมไมคอรไรซาอาศยอย และไมคอรไรซาน� เองมสวนชวยใหตนพชสามารถม

ชวตรอดอยได แมเม�อเจรญอยบนดนท�มสภาพไมเหมาะสมตอการเจรญเตบโต (อทยวรรณ, 2534)

เช�อราไมคอรไรซาเปนสวนหน� งในระบบนเวศของพชและเปนส�งจาเปนตอการ

ดารงชวตของพชโดยเฉพาะในชวงแรกของการเจรญเตบโตของตนไม เช�อราจะชวยดดซบความช�น

ใหแกกลาไม และจะชวยใหกลาไมมชวตอยรอดไดในชวงวกฤตจากความแหงแลง (Mikola, 1973)

พนธไมชนดหน�งอาจมเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาอาศยอยหลายชนด และเช�อราอาบสคลาไมคอร

ไรซาชนดหน�งๆ อาจจะอยรวมกบพนธไมไดหลายชนด การมชวตอยรวมกนระหวางเช�อราอาบสค

ลาไมคอรไรซากบระบบรากของตนไม มความสาคญย�งตอกระบวนการทางสรรวทยาและการ

เจรญเตบโตของตนไม โดยจะทาใหระบบนเวศปาไมมความสมบรณย�งข�น (Marx and Barnett,

1974; Mikola, 1973)

ลกษณะสาคญของเช�อราวเอไมคอรไรซา

เช�อราวเอไมคอรไรซาประกอบไปดวยกลมของใยราท�เจรญอยรอบๆ ราก (external

hyphae) ใยราท�อยภายนอกรากจะเจรญอยอยางหลวมๆ และอาจย�นออกมาจากรากประมาณ 1

เซนตเมตร ภายในใยราไมมผนงก�น มหลายนวเคลยส ผนงหนา ใยราในดน ม 2 ชนด คอ ใยราหลก

มขนาดท�คอนขางใหญ เสนผาศนยกลางของใยราประมาณ 8-12 ไมโครมเตอร ท�ปลายของใยราม

การแตกก�งกานสาขาแบบ dichotomous ผนงบางคลายขนรากของพช (Mosse, 1981) และกลมใยรา

ขนาดเลก ท�แตกก�งกานสาขามากมาย มอายส�น ใยรามการแตกก�งกานสาขาออกดานขางคลายราก

พช ทาหนาท�ดดธาตอาหารใหแกเช�อราโดยจะแทรกตวไปตามอนภาคของอนทรยวตถ เม�ออาหาร

หมดไซโตพลาสซมจะเคล�อนท�ไปยงใยราหลกและสรางผนงมาปดก�น และใยราขนาดเลกน� กจะ

เห�ยวสลายไป ใยราท�อยภายนอกรากน� ยงสามารถสานตวกนเปนรางแห เพ�มพ�นท�ในการดดธาต

อาหาร (Mosse, 1981) เม�อใยราเจรญเขาสรากพช โดยเจรญผานช�นอพเดอรมส (epidermis) เขาไปยง

ช�นคอรเทกซ (cortex) โดยใยราจะเจรญท�งภายในเซลลและระหวางเซลล ซ�งพบวามการเจรญหลาย

ลกษณะ เชน เจรญมวนเปนวง (coil หรอ pelotons) หรอแตกก�งกานสาขาแบบ dichotomous ออกไป

รอบๆ ทกทศทางคลายก�งไม เรยกอารบสคล (arbuscule) (Harley and Smith, 1983) ทาหนาท�

แลกเปล�ยนสารอาหารระหวางเซลลพชกบเช�อราอารบสคลมอายประมาณ 1-3 สปดาห จากน�นจะ

สลายตวไป และปลดปลอยสารอาหารใหแก เซลลพช ตอมาเช�อราจะสรางโครงสรางรปไข (oval) ท�

สวนปลาย หรอสวนกลางของใยราภายในเซลลมผนงหนา เรยกโครงสรางน� วาเวสสเคล (vesicle)

ภายในประกอบไปดวยหยดไขมน ทาหนาท�เกบสะสมอาหารของเช�อรา และอาจเจรญไปเปนสวนท�

11

ใชในการขยายพนธ เม�อผวของเซลลช�นคอรเทกซเกดฉกขาดเวสสเคลจะโผลออกมาจากเน�อเย�อราก

และเขาไปในดน ตอมาจะงอกเปนเซลลใหมได หรอบางคร� งอาจมการสรางสปอรภายในเวสสเคล

กลายเปน sporangia ได(Gerdemann, 1968) โดยท�วไปเวสสเคลจะเกดข�นหลงจากสรางอารบสคล

แลว สวนใหญจะเกดเวสสเคลท�รากแขนงมากกวารากอ�นๆ (Redhead, 1975) ซ�งอารบสคลและเวสส

เคลน� จะมลกษณะแตกตางกนไปตามชนดของเช�อรา (Mosse, 1981)

ประโยชนของราไมคอรไรซา (Chalermpongse, 1994)

1. ชวยเพ�มพ�นท�ผว และปรมาณของรากตนไมในการดดธาตอาหารไดมากข�น

2. ชวยเพ�มประสทธภาพในการดดซบน� า และชวยใหตนพชหรอตนไมเห�ยวชาในสภาวะท�

ขาดน� า

3. ชวยใหตนไมไดรบธาตอาหารตาง ๆ เชน ฟอสฟอรส (P) ไนโตรเจน (N) โพแทสเซยม

(K) แคลเซยม (Ca) และธาตอ�น ๆ ซ�งอาบสคลาไมคอรไรซาจะดดซบและสะสมไวในราก

4. ชวยเพ�มประสทธภาพในการยอยสลาย และดดธาตอาหารจากหนแรในดนท�สลายตวยาก

รวมท�งพวกอนทรยวตถตาง ๆ ท�ยงสลายตวไมหมด ทาใหพชหรอตนไมนาไปใชได

5. รากท�มไมคอรไรซามความสามารถปองกนการเขาทาลายรากของโรคพชไดดกวารากท�ไม

มอาบสคลาไมคอรไรซา ทาใหตนพชมความตานทานตอโรคท�ระบบรากสงข�น

6. ชวยใหตนไมมความแขงแรง ทนทานตอสภาพพ�นท�แหงแลง หรอปญหาของดนเคม ดน

เปร� ยว หรอดนมระดบความเปนกรด-ดางไมเหมาะสมได

7. ชวยเสรมสรางระบบนเวศปาไมใหมความอดมสมบรณมากข�น

การจาแนกประเภทของไมคอรไรซา

ไมคอรไรซาสามารถแบงประเภทออกเปนกลมใหญๆ ได 2 ประเภทคอ

1. เอนโดไมคอรไรซา (Endomycorrhiza) บางทเราเรยกเหดราไมคอรไรซากลมน�

วา Vesicular-Arbuscular Mycorrhiza (VAM) คอ เช�อราไมคอรไรซาท�อาศยอยภายในเซลลผวของ

รากพชหรอตนไม เช�อราชนดน� ไมสามารถมองเหนดวยตาเปลาแตสามารถตรวจสอบไดโดยใช

กลองจลทรรศน จะเหนลกษณะสปอรรปทรงกลม มเสนใย 2 ลกษณะคอ เสนใยรปกระบอง

(Vesicles) และเสนใยขนาดเลกประสานกนเปนกระจก (Arbusculars) เช�อราไมคอรไรซาพวกท�ม

ความสาคญตอพชเกษตรและพชปาไมมประมาณ 80 เปอรเซนต ของอาณาจกรพช (Plant kingdom)

สวนใหญจาแนกอยในลาดบ (Order) Glomales มอยดวยกน 5 สกล (Genera) ไดแก Acaulospora

Intorphospora Gigaspora Glomus (Sclerocysis) และ Scutellospora เช�อราเอนโดไมคอรไรซา สวน

12

ใหญเปนราน� า มกอาศยอยในดนท�วไปมอยประมาณ 150 ชนด สามารถสรางเสนใยและสปอร

ออกมานอกรากอยในหนาดนลกประมาณ 10-20 ซม. สปอรมขนาดเลกมองดวยตาเปลาไมเหน

แพรกระจายพนธไปตามน� า มการเคล�อนยายไปตามดนโดยสตวและแมลง เปนพาหนะ พชท�

สมพนธกบรากลมน�มประมาณ 300,000 ชนด สวนใหญเปนพชเกษตรและพชปาไม ในไมผลม

รายงานวา Arbuscular mycorrhizal (AM) fungi มศกยภาพในการสงเสรมการเจรญเตบโตของสม

โดยการปลกเช�อ Glomus intraradices FL208 สามารถเพ�มอตราการเจรญเตบโต(relative growth

rate) ของสมไดถงสามเทา (Menge, 1983; Eissenstat et al., 1993) ท�งน� AM fungi สงเสรมการ

เจรญเตบโตของพชโดยชวยเพ�มประสทธภาพในกระบวนการสงเคราะหแสง และสงเสรมการ

ดงดดธาตอาหารจากดน(Johnson, 1984; Graham, 1986) โดยเฉพาะธาตฟอสฟอรสซ�ง Son and

Smith (1988) รายงานวาอตราการดดกนฟอสเฟตในพชท�มเวสคลารอารบสคลารไมคอรไรซาอย

ดวยจะเปนไดเรวกวาพชท�ไมม อตราการเคล�อนท�ของฟอสเฟตในรากพชท�มอาบสคลาไมคอรไร

ซามคาโดยประมาณ 17 x 10 -14 โมล/ซม./วนาท ซ�งมากกวาในพชปกตท�มอตราการเคล�อนท�ของ

ฟอสเฟตภายในรากพชประมาณ 3.6 x 10-14 โมล/ซม./วนาท

2. เอคโตไมคอรไรซา (Ectomycorrhiza) คอ เหดราไมคอรไรซาท�อาศยอยบรเวณ

เซลลผวของรากภายนอกของพชหรอตนไม เช�อราจาพวกเอคโตไมคอรซามการเจรญเตบโตอย

รวมกบรากของตนไมยนตนแบบพ�งพาอาศยซ�งกนและกน เสนใยไมมสารสเขยว (Chlorophyll)

เหมอนพช จงไมสามารถสรางอาหารจาพวกคารโบไฮเดรต น� าตาลและไวตามน จงตองอาศยดดซม

เอาจากรากของตนไม เสนใยของเช�อราเจรญหอหมรากของตนไมไวจะมสวนชวยรกษาความช�นให

ตนไมในฤดแลงและตนไมกยงไดธาตฟอสฟอรสในดน ซ� งเช�อราสามารถยอยสลายธาตอาหาร

ออกมาจากดนใหเปนธาตอาหารในรปท�ตนไมใชประโยชนไดทนท ทาใหตนไมมรากท�แขงแรง

เจรญเตบโตดหาอาหารไดมากข� น และเม�ออยในสภาพส�งแวดลอมท�เหมาะสมกจะรวมตวกน

ออกเปนดอกบรเวณโคนตนไมท�มรากพชกระจายอย เราเรยกเหดราจาพวกน�วา เอคโตไมคอรไรซา

แตความพยายามในการเพาะเล�ยงดวยอาหารท�สงเคราะหจนถงข�นออกเปนดอกเหดยงไมประสบ

ผลสาเรจ ไดผลเพยงเพาะไดเปนเสนใย ซ�งเปนปญหาใหนกวชาการทางานตอไป (อนงค, 2542)

สวนใหญเช�อราเอคโตไมคอรไรซาเปนราช�นสง จดจ าแนกอยใน Phylum Basidiomycota

Ascomycota และ Zygomycota สวนใหญเปนราท�สรางดอกขนาดใหญเหนอผวดนใตรมไมท�มน

อาศย อยซ�งอยในพวก Basidiomycota และ Ascomycota สวน Zygomycota จะมขนาดเลกมากมอง

ดวยตาเปลาไมเหน ตองสองดดวยกลองจลทรรศน พวกราท�อยในกลม Basidiomycota จะสรางดอก

เหด (Mushrooms) ขนาดใหญ มท�งท�กนได (Edible) ชนดท�กนไมได (Non-edible) ชนดท�มพษ

13

(Poisonous) และเหดสมนไพร (Medicinal) เช�อราเอคโตไมคอรไรซามมากกวา 5,000 ชนด พช

หรอตนไมท�สมพนธกบรากลมน� มไมนอยกวา 2,000 ชนด หรอประมาณ 10 – 20% ของพชช�นสง

ในประเทศไทย เคยมการสารวจเช�อราเอคโตไมคอรไรซาในปาไมเตง ปาเบญจพรรณ และปารอน

ช�น พบวาเช�อราหลายชนดท�เปนเอคโตไมคอรไรซา เชน Amanita spp., Boletus spp., Lactarius

spp., Russula spp., Pisolithus spp. เปนตน (อนวรรต และธรวฒน, 2524) เช�อราเอคโตไมคอรไรซา

ในธรรมชาตสามารถนามาทดสอบการเกดเอคโตไมคอรไรซาในหองปฏบตการ โดยการปลกเช�อ

บรสทธ� ของแตละชนด ท�สารวจไดกบกลาพชทดสอบ (Thomsom et al., 1993) หลงจากน�นจงนา

รากพชเหลาน�นมาดลกษณะการเกด Hartig net ท�เกดจากเสนใยของเช�อท�เจรญเขาไปใน cortex ของ

ราก (Burndrett and Abbott, 1995)

Plant Growth Promoting Rhizobacteria (PGPR)

จลนทรยพวกแบคทเรยท�เปนประโยชนตอพชในดนหลายชนดท�เก�ยวของกบ

การดงดดธาตอาหาร โดยชวยในการตรงไนโตรเจนและชวยละลายธาตฟอสฟอรสในดนใหเปน

ประโยชนตอพช รวมเรยกวา Plant Growth Promoting Rhizobacteria (PGPR) นยมนามาผสม

เปนสวนประกอบของปยชวภาพ (Karlidag et al., 2007) ซ�งแบคทเรยในกลม PGPR มหลาย

ชนดไดแก Acinetobacter, Alcaligenes, Arthrobacter, Azospirillum, Azotobacter, Bacillus,

Beijerinckia, Burkholderia, Enterobacter, Erwinia, Flavobacterium, Rhizobium และ Serratia

(Rodriguez and Fraga, 1999; Sturz and Nowak, 2000; Sudhakar et al., 2000) มรายงาน

การศกษาพบวา PGPR สามารถกระตนการเจรญเตบโตและเพ�มผลผลตในพชหลายชนดไดแก

สม มลเบอรร� (mulberry) บวย เชอร�หวาน และ ราสพเบอร� (Kloepper, 1994; Sudhakar et al.,

2000; Esitken et al., 2002, 2003, 2006; Orhan et al., 2006) โดยท�วๆไป PGPR จะตองคานงวา

มบทบาทตอการสงเสรมการเจรญเตบโตของพชตามกลไกเชน กลไกทางตรงตอพช ไดแก

ความสามารถในการตรงไนโตรเจน ความสามารถในการเพ �มความเปนประโยชนของธาต

อาหารพช เชนละลายฟอสฟอรสและโพแทสเซยมเปนตน ความสามารถในการสรางสาร

siderophores ในการจบธาตเหลก ความสามารถในการสรางฮอรโมนพช เชน auxin, cytokinin

และ gibberelin และลดปรมาณ ethylene ในพช สวนกลไกทางออมตอพชไดแก ความสามารถ

ในการสรางสารปฏชวนะ ความสามารถในการกระตนใหพชสรางภมคมกน ความสามารถใน

การสรางสารยบย �งเช�อรากอโรค และความสามารถในการสรางเอนไซมยอยสลายผนงเซลลของ

เช�อรากอโรคเปนตน(Gliek et al., 1999)

14

อะโซโตแบคเตอร (Azotobacter ) เปนจลนทรยท�เจรญในระบบนเวศแบบ non-

symbiotic และ free living ตองการอากาศในการตรงไนโตรเจน (N) สามารถเพ�ม N แกดนโดย

สงเสรมการดงดด (uptake) ไนเตรท (NO-3) แอมโมเนยม (NH+

4) ฟอสเฟต (H2PO-4) และเหลก (Fe)

รวมท�งสงเสรมกจกรรมของเอนไซมไนเตรทรดกเตส(nitrate reductase) (Wani, 1990) จลนทรยน�

จงมผลตอการชวยสะสมไวตามน กรดอะมโน และฮอรโมนพชออกซน ซ�งมผลโดยตรงตอกลไก

การพฒนาราก และการเจรญเตบโตของพช (Akbari et al., 2007)

Beijerinckia เปนแบคทเรยกลมตรง N ท�ตองการอากาศ มรายงานการพบใน

บรเวณรากของพชไร พวกออย ขาวโพด ขาวโอต และถ �วเหลอง สวน Azospirillum เปน

แบคทเรยท�ชวยตรง N เชนเดยวกน ซ�งพบการแพรกระจายอยางแพรหลายในระบบนเวศนใน

เขตท�มการปลกพชใบเล�ยงเด�ยวพวกขาวโพด ขาว ออย และขาวฟาง เปนแบคทเรยแกรมลบท�

ตองการอากาศ ชนดของ Azospirillum ท�รายงานการคนพบในปจจบนม 5 ชนดคอ A.

brasilense, A. lipoferum, A. amazonense, A. halopraeferens และ A. irakense (Stacey et al.,

1992)

บรเวณท�อยอาศยของ PGPR

บรเวณท�อยอาศยของ PGPR ในระบบรากพชและ rhizosphere ทาใหสามารถแบงชนดของ

PGPR ได 2 ประเภท ไดแก

1. Intracellular PGPR (iPGPR) หมายถง กลม PGPR ท�เขาอาศยภายในเซลลของ

รากพช ตวอยางท�ชดเจน ไดแก การเขาอาศย และสรางปมของไรโซเบยมกบพชตระกลถ�ว

2. Extracellular PGPR (ePGPR) หมายถง กลม PGPR ท�ไมไดอาศยอยในเซลล

ของรากพช แตมคณสมบตเชนเดยวกบ PGPR ท�วไปซ�งสามารถแบงเปนกลมยอยตามตาแหนงท�อย

ไดอก 3 กลม คอ

2.1 กลมท�อาศยอยใกลกบราก

2.2 กลมท�อาศยตดอยท�ผวของราก

2.3 กลมท�อาศยอยบรเวณระหวางเซลลของรากในช�น cortex

15

กลไกของ PGPR กบการเขาสระบบรากพช

ในการเขาสระบบรากพช แบคทเรยสวนใหญจะใชระบบการสงสญญาณ (signal)

ซ�งสญญาณดงกลาวจะอยในรปสารอนทรย ระบบการใชสารอนทรยท�ประพฤตตนเปนสญญาณใน

การส�อสารระหวางเซลลของแบคทเรยดวยกนเองเรยกวา quorum sensing ซ�งถกพบคร� งแรกเม�อ

ประมาณ 25 ปมาน� จากแบคทเรยท�อาศยอยในทะเล (Nealson and Hasting, 1979) โดยพบวา

แบคทเรยจะสรางสารเหลาน� ตอเม�ออยดวยกนในความหนาแนนของประชากรท�พอเหมาะ จากน�น

สารน� จะไปกระตนการทางานและการแสดงออกของยนท�สาคญไดแก การเรองแสง การกอโรค

การสบพนธแบบ conjugation การสรางปม และการเคล�อนท�ของเซลลแบคทเรยเอง (Fray, 2002)

สารกลม quorum sensing ท�รจกกนแพรหลาย โดยเฉพาะท�สรางในกลมแบคทเรยแกรมลบ คอ N-

acetyl-homoserine lactone (AHL) ตวอยางเชน หลายกลมของ AHL ในแบคทเรย Rhizobium

leguminosarum เปนตวควบคมการพฒนาการเกดปมของรากพช (Cha et al., 1998; Lithgow et al.,

2000) เปนตน

เม�อเซลลแบคทเรยรวมกลมกนไดแลวในลาดบตอไปคอการเคล�อนเขาสบรเวณผว

ของรากซ� งกลไกท�วไปพบวาเปนกลไกท�คลายกบการเร� มสราง biofilm ในส� งแวดลอมอ�นๆ

กรณศกษาท�พบเปนคร� งแรกคอใน R. etli จะใชโครงสรางผนงเซลลท�เปนสารกลมโพลแซคคาไรด

ท�เรยกวา rhicadhesin เขาจบเกาะกบโมเลกลของสาร lectin ท�รากพช จากน�นการจบตวของเซลล

และรากจะจบกนแขงแรงมากข�น และมการรวมจานวนของเซลลแบคทเรยมากข�นตามลาดบ หรอ

ในกรณของ Pseudomonas fluorescens Fl 13 พบวามการสรางโปรตนท�ช�อ flagellin ซ�งไปมผลตอ

การเขาจบเกาะกบรากของตนถ�ว alfalfa และ Pseudomonas sp. DSS73 เม�อผลตสาร cyclic

lipopeptisin รวมกบการสราง flagella จะทาใหเคล�อนตวเองไปยงผวของรากพชไดเรวข�นกวาปกต

เปนตน (Daniela et al., 2004)

ในขณะท�เซลลของ PGPR เพ�มทวจานวนและจบกลมกนบรเวณรากมากข�น พช

เองกมการตอบสนองตางๆ โดยเฉพาะการตอบสนองตอสารบางชนดท� PGPR ปลดปลอยออกมา

โดยผานระบบท�เรยกวา Systemic Acquired Resistance (SAR) ซ�งเปนระบบหน� งของการปองกน

ตนเองจากส�งแปลกปลอม สาระสาคญท�ผลตจากฝายพชท�เก�ยวของกบการปองกนตนเองน� ไดแก

ethylene, jasmonic acid (JA) และ salicylic acid (SA) ซ�งสารท�งสามชนดจดอยในกลมท�มบทบาท

ในการกระตนการเจรญของพช (Reymond and Farmer, 1998; Metraux, 2001) ดงตวอยางในกรณ

ของ ethylene Mayak et al. (1999) ไดรายงานวาการใช PGPR สารพนธ P. putda GR12-2 สามารถ

เพ�มระดบของ ethylene ในถ�วเขยว โดยมกลไกมาจากการท�แบคทเรยสายพนธน� สามารถสราง

indole-3 acetic acid (IAA) ซ�งไปกระตนใหเกดการสราง ethylene

16

สารต�งตน (precursor) สาคญท�ใชในการสงเคราะห ethylene ในพชไดแก 1-

aminocyclopropane-1-carboxylic acid (ACC) ซ�งในหลายกรณท� PGPR สามารถใช ACC เปน

แหลงอาการไนโตรเจนจงมผลตอปรมาณ ethylene และการเจรญของพชกลาวคอ PGPR บางกลม

จะสรางเอนไซม ACC deaminase ยอยสลาย ACC ใหเปนแอมโมเนยและ α-ketobutyrate ดงน�น

ethylene กจะถกสรางนองลงสงผลใหรากพชบางชนดมรการยดยาวตอไปได นอกจากน� PGPR บาง

สายพนธท�สามารถผลต IAA ไดมากเกนไปจะมผลในทางตรงกนขาม กลาวคอ IAA ท�ผลตไดใน

ปรมาณมากเกนพอ จะไปสงเสรมการทางานของเอนไซม ACC synthase ซ�งมหนาท�สงเคราะห

ACC ทาใหมการสงเคราะห ethylene มากข�นจนไปยบย �งการเจรญของราก

ดงน�น ในภาพรวมของการท� PGPR สามารถลดระดบของ ethylene ในพชจะเร�ม

จากการท� PGPR เขาจบเกาะท�ผวของรากหรอเมลดท�กาลงมการเจรญเตบโต จากน�นจะใชกรดอะม

โน tryptophan ท�มาจาก exudates ของรากหรอเมลดเปนสารต�งตนในการสงเคราะห IAA ซ�งถา

PGPR สราง IAA ในปรมาณท�เหมาะสมทางานรวมกบ IAA ท�มอยเดมในพช กจะไปสงเสรมการยด

ยาวหรอการเจรญของพชได บางสวนกจะไปเสรมการสราง ACC ซ�ง PGPR กจะนา ACC ไปใช

เปนแหลงอาหารไนโตรเจน จงสงผลใหปรมาณ ethylene ลดลงตามลาดบ

สวน JA โดยปกตมบทบาทในการกระตนกลมยนท�เก�ยวของกบการปองกนการ

เขาทาลายของโรคพช และการสงเคราะห ethylene กลมยนดงกลาวในพชไดแก defensins, thionios

และ proteinase inhibitors ดงเชนพบวา เม�อเช�อราเอนโดไมคอรไรซา Glomus intraradicies เขาส

ระบบรากขาวบารเลย ยนท�ควบคมการสราง JA ท�ช�อ JIP23 จะกระตน โดยเฉพาะท�ใบและปลาย

ราก ในขณะท�สวนท�ไมมการเขาอาศยของไมคอรไรซากจะไมพบการแสดงออกของยนน� แตอยาง

ใด (Hause et al., 2002) หรอในกรณของ SA ซ�งปกตกมบทบาทตอกระบวนการปองกนตนเอง

Singh et al. (2003) พบวาเม�อใส PGPR 2 สายพนธ ไดแก P.fluorescens สายพนธ Pf4 และ P ใหกบ

ถ�ว chickpea (Cicer arietinum) จะกระตนใหพชสราง SA ได และสามารถเพ�มการเจรญของพชได

เชนกน

ความสาคญของ PGPR ตอพชม 3 ประการ

1. เปนปยชวภาพ (Biofertilizer) ไดแก กลมแบคทเรยท�มความสามารถเปล�ยนกาซ

ไนโตรเจนในบรรยากาศมาเปนปยไนโตรเจนใหกบพชได เชน แบคทเรยในจนส Beijerinckia และ

ไซยาโนแบคทเรยสกล Nostoc แบคทเรยท�เพ�มฟอสฟอรสหรอกลมแบคทเรยท�สราง siderophore

เพ�อสกดธาตเหลกในดนใหกบพช เปนตน ตวอยางบทบาทของ PGPR ท�มคณสมบตเปนปยชวภาพ

17

เชน แบคทเรย Paenibacillus polymyxa มความสามารถในการตรงไนโตรเจน และสามารถใหธาต

อาหารไนโตรเจนกบพช (Wield et al., 2000) หรอการใช PGPR ในจนส Serratia proteoemaculans

1 – 10 และ S. liquefaciens 2 – 68 รวมกบ Bradyrhizobium japonicum ในการปลกถ�วเหลอง

สามารถเพ�มจานวนปม มวลชวภาพและประสทธภาพการตรงไนโตรเจนไดดข�นกวาเม�อใชถ�วกบ

B.japonicum ตามลาพง ซ�งพบวา Serratia ท�งสองสายพนธชวยยนระยะเวลาการสรางปมของถ�ว

และสามารถเพ�มอตราการสรางปมกบ B.japonicum อกดวย (Bai et al., 2002) ตวอยางการผลต

แบคทเรยกลม PGPR เปนปยชวภาพเชงพาณชย ในภาคเกษตรกรรมไดแก ประเทศบราซล เมกซโก

และสหรฐอเมรกา ไดพฒนาปยชวภาพสรางธาตไนโตรเจนโดยแบคทเรย Gluconacetobacter

diazotrophicus และ Azospirillum ใชกบพชไรสาคญ เชน ออย ขาวสาล โดยพบวาเม�อมการใสปย

ชวภาพในพ�นท� 600,000 เฮกเตอรในประเทศเมกซโก ต�งแตป ค.ศ. 1999 และเพ�มเปน 1.5 ลานเฮก

เตอร ในป ค. ศ. 2000 ทาใหผลผลตของพชเพ�มข�นเฉล�ย 26 เปอรเซนต (Mellado,2002)

2. เปนผสรางสารกระตนการเจรญเตบโต(Phytostimulator) หรอฮอรโมนพช

(Phytohormone) สารกลมน� ท�แบคทเรยสรางไดแก Auxin, Gibberlin และ Cytokinin ตวอยางสกล

ของแบคทเรยกลมน� คอ Azospirillum และ Azotobacter ดงตวอยางงานวจยลาสดของ Ramos et al.

(2002) พบวาการใชแบคทเรย Bacillus Licheniformis กบการปลกตนกลา Alder (Alnus glutinosa )

พบวาสามารถสงเสรมการเจรญเตบโตของตน Alder ไดอยางดเม�อเปรยบเทยบกบชดการทดลองท�

ไมไดใสเช�อ โดยเฉพาะมระบบรากท�สมบรณ พ�นท�ผวของใบเพ�มข�นอยางมนยสาคญ ซ�งพบวาเปน

บทบาทมาจากสารประกอบกลม Auxin, Gibberlin ท�ผลตจากแบคทเรยกลมน� หรอการใช

B.licheniformis รวมกบ B.pumis กบตนกลาของพช Pinus pinae ซ�งมความสามารถในการสราง

Gibberlin พบวาเพ�มพ�นท�ผวของใบและความยาวของรากไดสงกวาใช Bacillus เพยงชนดเดยวอยาง

มนยสาคญ (Probanaza et al., 2002)

3. เปนผควบคมศตรพช (Biopesticide) ซ�งสวนใหญพบวามการสรางสารแอนตไบ

โอตกยงย �งเช�อรากอโรคได ตวอยางเชน แบคทเรยจนส Bacillus , Pseudomonas ดงเชน จากรายงาน

การวจยโดยใชแบคทเรย P. fluorescens กบขาว Rye (Secale cereale) พบวาสามารถยงย �งเช�อรา

Fusaricum culmorum ท�ทาใหเกดโรคเห�ยวไดดย�งข�น ถามการปรบสภาพของดนใหมปรมาณ

อนภาคดนเหนยวมากข�น (Kurek and Jaraszuk-Scise 2003) หรอ การใชเช�อผสมในกลมจนส

Bacillus เชน B.amyloliquefaciens, B.sphaericus และ B.pumilis สามารถยบย �งกลมของเช�อกอโรค

เชน Ralstonia, Collectotrichum หรอ Rhizoctonia โดยกระบวนการสรางภมคมกนใหแกพชไดเปน

อยางด (Jetiyanon and Kloepper, 2002) ตวอยางแบคทเรยกลม PGPR ท�มการใชในระดบการคา

และโดยเฉพาะในเชงท�เปนการควบคมโรคพช (Glick et al., 1999)

18

จะเหนไดวาการใชแบคทเรยกลม PGPR เปนอกทางเลอกหน� งโดยเฉพาะกบ

สภาวการณปจจบนท�เนนความเปนมตรกบส�งแวดลอม ซ�งสามารถใชทดแทนปยเคม และยาปราบ

ศตรพช (โดยเฉพาะเช�อราท�มสภาวะด�อยาสงข�นในปจจบน) จงเหนไดวาในกลมประเทศท�พฒนา

แลว เชน กลมประเทศ EU หรอ สหรฐอเมรกาไดมการพฒนาข�นเปนการคาในรปของ Bioinoculant

แลว เชนกลม Rhizobium, Pseudomonas, Bacillus และ Streptomyces เปนตน (Bloemberg and

Lugtenberg, 2001)

โดยท�วไปการใช PGPR ม 3 รปแบบ ไดแก การแชเมลดในสารละลายแบคทเรย

(bacterial suspension) เปนเวลา 5 นาท จากน�นพ�งใหแหงในท�รมเปนเวลา 2-3 ช�วโมง แชตนกลา

ลงในสารละลายแบคทเรยขามคน และการสารแบคทเรยลงในดนโดยตรง (Islam and Bora,1998)

ตวอยางของเช�อ PGPR ท�ใชกบพชท� เคยมการทดสอบและไดผลดตอพช ไดแก ขาว และ

Azotobacter (Kanungo et al.,1997) Azospillirum และ ขาวสาล (Malik et al., 2002), Acetobacter

diazotrophicus และ ออย (James et al.,1994), Azorhizobium และ ขาวสาล (Saleh et al.,2001) ,

การใช Az.vinelandii รวมกบ Clostridium butyricum ในการปลกขาวสาลทางตะวนตกของ

ออสเตรเลย (Kennedy and Tchan,1992), Herbaspirillum seropediceae สามารถเพ�มผลผลตของรวง

ขาว (Arangarasan et al.,1998) เปนตนและเม�อไมนานมาน� ไดมการพฒนาปยชวภาพในรปแบบหว

เช�อผสม (Multi-strain inoculum) โดยใช PGPR 3 สกลรวมกนในการปลกขาวและพบวาสามารถ

เพ�มผลผลตใหขาวไดถง 1.1 ตนตอเฮกเตอร (เพ�มข�นรอยละ 21) เม�อเทยบกบไมใสปยชวภาพ

บรเวณเมองฮานอย ประเมศเวยดนาม โดยการผลตปยชวภาพดงกลาวเกดข�นภายใตความราวมอวจย

ระหวาง นกวทยาศาสตรเวยดนามและออสเตรเลย ปยชวภาพดงกลาวประกอบดวย Pseudomanas ท�

สามารถตรงไนโตรเจน Klebsiella ท�สามารถตรงไนโตรเจน และยอยสลายฟอสฟอรสในรป

Ca3(PO4)2 และ Citrobacter freundii ซ�งชวยในการเพ�มความสามารถในการแขงขนของ PGPR กบ

เช�อแบคทเรยชนดอ�นๆ ในดนท�จะเขาอาศยบรเวณรากแกว โดยสดสวนการใช Pseudomanas ,

Klebsiella และ Citrobacter freundii จะอยท� 10:10:1 ตามลาดบ โดยปรมาณ PGPR แตละชนด

เทากบ 3x109 :1x108 : 1x107 เซลลตอกรมวสดตวพา ตามลาดบ และลาสด Han et al., (2005) ได

คนพบแบคทเรยกลมใหมท�มคณสมบตเปน PGPR ในสกล Delfia tsuruhatensis HR4 ท�ทาการแยก

ไดจากบรเวณท�ปลกขาวทางตอนเหนอของประเทศจน พบวาแบคทเรยสายพนธน�สามารถยบย �งการ

เขาทาลายของจลนทรยกอโรคในตนขาว ไดแก Xanthomonas oryzae, Rhizoctonia solani และ

Pyricularia oryzae นอกจากน� ยงพบวาแบคทเรยกลมน� มความสามารถในการตรงไนโตรเจนได

(13.06 C2H4 nmol ml-1 h-1) โดยมยน nif ซ�งเปนยนท�เก�ยวของกบขบวนการตรงไนโตรเจนอยบน

chromosomal DNA

19

แตอยางไรกตามการประยกตใชในสภาพจรงยงมความจาเปนท�ตองศกษาศกยภาพ

และประสทธภาพในพ�นท�แตละพ�นท�กบพชแตละชนดดวย ซ� งจากการวจยหลายๆแหงพบวา

ประสทธภาพของแบคทเรยชนดเดยวกนจะตางกนไปตามสภาพส�งแวดลอมของดน

20

อปกรณและวธการวจย

ประกอบดวยการทดลองยอย 2 การทดลองดงตอไปน�

1. การคดเลอกและศกษาผลของการใชเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาตอการ

เจรญเตบโตของตนกลาลาไย

อปกรณและวธการ

การเกบตวอยางเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซา

ทาการสารวจและเกบรวบรวมตวอยางเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซา จากสวน

ลาไย 6 อาเภอ ในเขตจงหวดเชยงใหมและลาพน ดวยการวางแผนในการหาปรมาณเช�อของแตละ

สวนเปน 3 ซ� า แบบซมสมบรณ (Complete Randomized design) โดยเกบตวอยางดนจากบรเวณ

โคนตนลาไยไปตรวจสอบหาจานวนและชนดสปอรในดนในหองปฏบตการงานวจยจลนทรยดน

ภาควชาทรพยากรดนและส�งแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ จงหวดเชยงใหม

การตรวจสอบหาจานวนสปอรในดน

วธการตรวจสอบจานวนสปอรของเช�อราอาบสคลารไมคอรไรซาในดน (ดดแปลง

จาก Dodd and Phillip, 1996) มดงน�

1. ช�งตวอยางดน 10 กรม ลงในหลอด centrifuge ขนาด 50 ml

2. ใสน� ากล�นแลวป�นเหว�ยงดวยเคร�อง centrifuge ท� 2000 rpm นาน 5 นาท

3. เทเอาสวนใสออก ใสน� าตาลซโครส 50% แลวป�นเหว�ยงท� 2000 rpm นาน 1 นาท

4. กรองเอาสวนใสดวยตะแกรงละเอยด แลวกรองดวยกระดาษกรอง whatman No.2

5. นากระดาษกรองท�มสปอรวางบนจานเพาะเช�อขนาด เสนผาศนยกลาง 9 ซม. แลวนบ

จานวนสปอรดวยกลองจลทรรศนแบบ Stereo ท�กาลงขยาย 4 เทา เม�อไดสปอรของเช�อรา

เอนโดไมคอรไรซาชนดตางๆแลวนามาเพาะใหกบตนกลาลาไย

21

2. ผลของการใชเช�อราวเอไมคอรไรซารวมกบพจพอาร(PGPR) ตอการเจรญเตบโต

และผลตของลาไยใสภาพแปลงปลก

อปกรณและวธการ

วางแผนการทดลองแบบ CRD ประกอบดวย 4 ส�งทดลอง 6 ซ�า ส�งทดลองม

ดงตอไปน�

Treatment 1 ไมใชเช�อจลนทรย (control)

Treatment 2 ใชเช�อราวเอไมคอรไรซา (เปนผลตภณฑเช�อราวเอไมคอรไรซาสาย

พนธท�คดเลอกและผลตโดยงานวจยจลนทรยดน กองปฐพวทยา กรมวชาการเกษตร)

Treatment 3 ใชผลตภณฑพจพอาร1 (เปน Plant growth promoting rhizobacteria;

PGPR ท�ผลตโดยงานวจยจลนทรยดน กองปฐพวทยา กรมวชาการเกษตร ประกอบดวยเช�อ

แบคทเรยตรงไนโตรเจนคอ Azotobacter, Beijerinckia และ Azospirillum จานวนมากกวา 10 ยก

กาลง 8 เซลลตอกรม ซ�งเปนสายพนธไทยท�มประสทธภาพสงในการตรงไนโตรเจนแบบอสระ)

Treatment 4 ใชเช�อราวเอไมคอรไรซารวมกบพจพอาร1

** ทกส�งการทดลองใสหนฟอสเฟตบดตนละ 1 กโลกรม/ตน

การวเคราะหดนทางเคม

ความเปนกรดเปนดางของดน โดยช�งดน 10 กรมตอน� ากล�น 10 มลลลตร(1:1) คน

ใหเขากนต�งท�งไว 5 นาท ทาซ� ากน 2 คร� ง คร� งท� 3 ต�งท�งไว 15 นาท แลววดโดยใชเคร�องมอpH –

meter (Wayne,1980)

ปรมาณอนทรยวตถในดน (Soil organic mater) นามาวเคราะหโดยวธ Walkley

and Black (1947)โดยช�งดนท�ผานตะแกรงรอนขนาด 0.5 มลลเมตร จานวน 1 กรมเทลงในขวดชมพ

ขนาด 250 มลลลตร เตมสารละลาย K2Cr2O7 10 มลลลตรเขยาเบาๆใหเขากนและเตม H2SO4 เขมขน

20 มลลลตร ท�งไว 30 นาท (ในตดดควน) เตมน� ากล�น 100 มลลลตร หยดน� ายาอนดเคเตอร 3-4 หยด

โดยม O-phenantholineเปน indicator แลวไตเตรตดวย 0.5 N Ferrous sulphate จนเปล�ยนจากสเขยว

เปนสน� าตาลปนแดงบนทกคาปรมาตรของ FeSO4 ท�ใชไป เพ�อนามาคานวณหาคาท�แทจรง

ปรมาณฟอสฟอรสท�สกดได (Extractable phosphorous) โดยวธ BrayII ช�งตวอยาง

ดนหนก 2.5 กรม ใสในหลอดเซนตฟวส สกดดวยน� ายา BrayII จานวน 25 มลลลตร ปดฝาใหมดชด

เขยานาน 1 นาท นาเขาเคร�องเซนตฟวสใหดนตกตะกอน แลวกรองสารละลายท�ไดไปพฒนาสน� า

22

เงนแกรมฟาดวย ascorbic acid ตามวธการของ Watanabe and Olsen (1962) แลววดปรมาณ

ฟอสฟอรสดวยเคร�อง spectrophotometer

ปรมาณโพแทสเซยมท�สกดได (Extractable potassium) สกดตวอยางดน 5 กรม ใส

ในหลอดเซนตฟวส สกดดวยสารละลาย 1 N NH4OAc , pH 7 จานวน 25 มลลลตร ปดฝาใหมดชด

เขยาเปนเวลา 30 นาท นาเขาเคร�องเซนตฟวสใหดนตกตะกอน กรองสารละลายท�ไดไปอานคาดวย

เคร�อง Atomic Absorption Spectrophotometer (AAS) (Wayne,1980)

23

ผลการวจย

1. การคดเลอกและศกษาเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาตอการเจรญเตบโตของตนกลาลาไย

ผลของการตรวจสอบหาจานวนสปอรในดน

จากการสารวจและเกบตวอยางเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาในดนบรเวณใตทรง

พมจากสวนลาไยในเขตอาเภอสนปาตอง, อาเภอหางดง, อาเภอสารภ, อาเภอแมออน, อาเภอแมทา

และอาเภอทงหวชาง โดยทาการเกบตวอยางดนจากบรเวณโคนตนลาไยเพ�อตรวจสอบหาจานวน

สปอรในดนพบวา ดนบรเวณใตทรงพมจากสวนลาไยในเขตอาเภอสารภมปรมาณสปอรไมคอรไร

ซาสงท�สด คอ 19.67 สปอร/ ดน 10 กรม รองลงมาคอดนใตทรงพมจากสวนลาไยในเขตอาเภอสน

ปาตองและอาเภอหางดง คอ 18.33 สปอร/ ดน 10 กรม สาหรบดนบรเวณใตทรงพมจากสวนลาไย

ในเขตอาเภอแมทา มปรมาณสปอรอยท� 15.67 สปอร/ ดน 10 กรม สวนดนบรเวณใตทรงพมจาก

สวนลาไยในเขตอาเภอทงหวชาง มปรมาณสปอรอยท� 15.33 สปอร/ ดน 10 กรม โดยดนท�มจานวน

สปอรเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาต�าท�สดคอ ดนบรเวณใตทรงพมจากสวนลาไยในเขตอาเภอแม

ออน คอ 14.67 สปอร/ ดน 10 กรม ตารางท� 1

ตารางท� 1 ปรมาณสปอรเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาในดนบรเวณใตทรงพมลาไย (สปอร/ ดน 10

กรม)

อาเภอ คาเฉล�ย

อาเภอสนปาตอง 18.33

อาเภอหางดง 18.33

อาเภอสารภ 19.67

อาเภอแมออน 14.67

อาเภอแมทา 15.67

อาเภอทงหวชาง 15.33

Mean 17.00

F-test ns

%CV 31.86

24

ผลของการตรวจสอบลกษณะของสปอรเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาในดน

ทาการศกษาเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาในดนบรเวณใตทรงพมท�เกบจากสวน

ลาไยในเขตอาเภอท�ง 6 อาเภอคอ อาเภอสนปาตอง, อาเภอหางดง, อาเภอสารภ, อาเภอแมออน,

อาเภอแมทา และอาเภอทงหวชาง ซ� งเกบตวอยางดนจากบรเวณโคนตนลาไยไปตรวจสอบหา

ลกษณะของสปอรเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาในดนแตละอาเภอพบวา ลกษณะของสปอรดน

บรเวณใตทรงพมจากสวนลาไยในเขตอาเภอสนปาตองมลกษณะรปรางกลม มสดา, ขาว, สมแดง,

ขาวเหลองใส และ สใสเหลอง ตารางท� 2 สวนการตรวจสอบลกษณะสปอรเช�อราอาบสคลาไมคอร

ไรซาของอาเภอหางดงมลกษณะรปรางกลม สปอรมสดา, สมแดง, ขาวขน, ขาวเหลองออน และ ส

ขาว ซ�งมลกษณะและสเชนเดยวกนกบสปอรของสวนลาไยในอาเภอสารภ สาหรบลกษณะสปอร

เช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาของอาเภอแมออนมลกษณะรปรางกลมเชนเดยวกนกบ 3 สวนขางตน

สวนลกษณะของสจะมความแตกตางกนเลกนอยคอ มสดา, ขาว, สมแดง, เหลอง, สม และขาว

เหลอง ขณะท�สวนลาไยในเขตอาเภอแมทา สปอรของเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซามลกษณะกลม

มสดา, ขาว สมแดงและใสเหลอง สวนลกษณะของสปอรเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาในดนของ

อาเภอทงหวชางมลกษณะคลายกบสปอรในทกๆสวนท�กลาวมาขางตน คอมรปรางกลม โดยท�ส

ของสปอรจะมสดา, ขาว, สม, ขาวเหลองออน, สมน� าตาล ตารางท� 2 ‘

ตารางท� 2 ลกษณะของสปอรเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาในดนบรเวณใตทรงพมลาไย

อาเภอ ลกษณะ

ของสปอร ลกษณะของสปอรเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาในดน

อาเภอ

สนปาตอง

รปรางกลม มสดา,

ขาว, สมแดง, ขาว

เหลองใส, ใสเหลอง

อาเภอ

หางดง

รปรางกลม มสดา,

สมแดง, ขาวขน,

เหลองออน, ขาว

25

อาเภอ ลกษณะ

ของสปอร ลกษณะของสปอรเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาในดน

อาเภอ

สารภ

รปรางกลม มสดา,

ขาว, สมแดง,

เหลองออน ,ขาวขน

อาเภอ

แมออน

รปรางกลม มสดา,

ขาว, สมแดง,

เหลอง, สม, ขาว

เหลอง

อาเภอ

แมทา

รปรางกลม มสดา,

ขาว สมแดง, ใส

เหลอง

อาเภอ

ทงหวชาง

รปรางกลม มสดา,

ขาว, สม, ขาว

เหลองออน, สม

น�าตาล

26

2. ผลของการใชเช�อราวเอไมคอรไรซารวมกบพจพอาร(PGPR) ตอการเจรญเตบโตและ

ผลตของลาไยใสภาพแปลงปลก

ผลการศกษาคณสมบตทางเคมของดนบางประการจากตวอยางดนกอนการทดลอง

โดยทาการเกบตวอยางดนท�ระดบความลก 2 ระดบ คอ ระดบดนบน (0-15 cm.) และระดบดนลาง

(15-30 cm.) พบวาคาความเปนกรดดางของดนท�ระดบความลก 0-15 cm. มคาเฉล�ยอยท� 6.67 และท�

ระดบความลก 15-30 cm. มคาเฉล�ยอยท� 6.53 ซ�งในระดบดนบนมคาความเปนกลาง สวนในระดบ

ดนลางเปนกรดเลกนอย ขณะท�ปรมาณอนทรยวตถในดน ระดบดนบนและดนลางมคารอยละ 5.61

และ 3.11 ตามลาดบ ซ�งอยในเกณฑท�สง สวนปรมาณของฟอสฟอรสท�สกดไดในดน พบวาใน

ระดบดนบน (0-15 cm.) อยในเกณฑปานกลางคอ 11.41 mgP/kg และในระดบดนลางอยในเกณฑท�

ต �า คอ 4.61 mgP/kg สวนปรมาณโพแทสเซยมท�สกดไดในดนอยเกณฑท�สงท�งในดนระดบบนและ

ลาง คอ 499 และ 332 mgK/kg ตามลาดบ ตารางท� 3

ตารางท� 3 คณสมบตของดนกอนการทดลอง

Treatment pH %OM P(mgP/kg) K(mgK/kg)

Top soil

(0-15 cm.) 6.67 5.61 11.41 449

Sub soil

(15-30 cm.) 6.53 3.11 4.61 332

ในการทดลองการใชเช�อราวเอไมคอรไรซารวมกบพจพอาร(PGPR) ตอการ

เจรญเตบโตและผลตของลาไยในสภาพแปลงปลกโดยมตารบทดลองแบงออกเปน 4 ตารบ คอ

ตารบควบคม, ตารบ Mycorrhiza, ตารบ PGPR และตารบ Mycorrhiza + PGPR หลงจากวางตารบ

การทดลอง 4 เดอน ไดมการเกบตวอยางดนเพ�อตรวจสอบคณสมบตทางเคมบางประการ พบวาคา

ความเปนกรด-ดางในดนระดบบน (0-15 cm.) ในตารบ PGPR มคาสงท�สดคอ 6.68 สวนในตารบท�

มการใส Mycorrhiza + PGPR คาความเปนกรด-ดางลดลงเพ�งเลกนอย คอ 6.59 เม�อเปรยบเทยบกบ

การใส PGPR เพยงอยางเดยว ซ�งการในตารบท�มการใส Mycorrhiza เพยงอยางเดยว ทาใหคาความ

เปนกรด-ดางมคาต�ากวาในตารบควบคม คอ 6.42 และ6.56 ตามลาดบ โดยทกตารบทดลองไมม

ความแตกตางกนในทางสถต (P<0.05) สวนในดนระดบลาง (15-30 cm.) ตารบท�มการใสเช�อ

Mycorrhiza มคาความเปนกรดดางสงท�สดคอ 6.80 ขณะท�ตารบท�ใส PGPR มคาความเปนกรด-ดาง

27

6.49 ซ�งมคามากกวาในตารบควบคม (6.48) เพยงเลกนอย สาหรบในตารบ Mycorrhiza + PGPR ม

คาความเปนกรดดางต�าท�สดคอ 6.34 ซ�งไมมความแตกตางในทางสถตทกตารบทดลอง (P<0.05)

ปรมาณอนทรยวตถในดนบรเวณใตทรงพมของตนลาไยท�ใสตารบทดลองลงไป

พบวาในดนระดบบนมปรมาณอนทรยวตสงกวาดนระดบลาง ซ�งมคาเฉล�ยอยท� 5.82 และ 3.58%

ตามลาดบ ตารางท� 4 โดยพบวาในดนระดบบน (0-15 cm) ตารบท�มการเตมเช�อ PGPR ทาใหม

ปรมาณอนทรยวตถสงท�สด คอรอยละ 6.04 รองลงมาคอตารบท�มการใส Mycorrhiza เพยงอยาง

เดยว คอรอยละ 5.89 สวนในตารบท�มการใส Mycorrhiza + PGPR มปรมาณอนทรยวตถรอยละ

5.70 ซ�งไมมความแตกตางในทางสถต (P<0.05) ในขณะท�ตารบควบคมมคาอนทรยวตถต�าท�สด คอ

รอยละ 5.63 สวนในระดบดนช�นลาง (15-30 cm) ปรมาณอนทรยวตถท�พบในดนของตารบ PGPR

มคาสงท�สดคอรอยละ 3.75 ซ�งมปรมาณอนทรยวตถมากกวาตารบท�มการใส Mycorrhiza +PGPR

(3.64%) และตารบท�ไมมการเตมเช�อลงไป(ตารบควบคม 3.57%) โดยท�ตารบ Mycorrhiza มปรมาณ

อนทรยวตถต�าท�สดคอรอยละ 3.35 ตารางท� 4

สวนปรมาณฟอสฟอรสท�สกดไดในดนระดบบน (0-15 cm) ตารบท�มการใสเช�อ

Mycorrhiza มปรมาณฟอสฟอรสท�สกดไดสงท�สดคอ 25.63 mgP/kg และมความแตกตางกนในทาง

สถตกบตารบท�มการใส PGPR และ Mycorrhiza +PGPR ซ� งในตารบ Mycorrhiza + PGPR ม

ปรมาณฟอสฟอรสท�สกดไดในดนคอ 13.92 mgP/kg และตารบ PGPR มปรมาณฟอสฟอรสท�สกด

ไดในดนเพยง 13.77 mgP/kg สวนปรมาณฟอสฟอรสท�สกดไดในดนของตารบควบคมมคาต�าท�สด

คอ 8.46 mgP/kg ขณะท�ในดนระดบลาง 15-30 cm ตารบท�มการใสเช�อ Mycorrhiza มปรมาณ

ฟอสฟอรสท�สกดไดสงท�สดเชนเดยวกบดนระดบบนคอ 6.64 mgP/kg รองลงมาคอตารบ PGPR ซ�ง

มปรมาณฟอสฟอรสท�สกดไดคอ 6.37 mgP/kg สวนในตาหรบท�ใสเช�อ Mycorrhiza + PGPR

ปรมาณฟอสฟอรสท�สกดไดในดน (4.06 mgP/kg) ซ�งมปรมาณนอยกวาตารบท�ใสเช�อ Mycorrhiza

หรอ ตารบ PGPR เพยงอยางเดยว ขณะท�ตารบควบคมปรมาณฟอสฟอรสท�สกดไดนอยท�สดคอ

2.78 mgP/kg ทกตารบทดลองไมมความแตกตางในทางสถต (P<0.05)

ขณะท�ปรมาณโพแทสเซยมท�สกดไดในดนท�ระดบบน (0-15 cm) ตารบท�มปรมาณ

โพแทสเซยมท�สกดไดในดนสงท�สดคอ ตารบท�มการใสเช�อ Mycorrhiza (411 mgK/kg) สวนตารบ

ท�ใสเช�อ PGPR มปรมาณโพแทสเซยมท�สกดไดในดนรองลงมาคอ 373 mgK/kg สาหรบตารบ

ควบคมปรมาณโพแทสเซยมท�สกดไดในดนมปรมาณมากกวาตารบท�มการใสเช�อ Mycorrhiza +

PGPR คอ 345 และ 315 mgK/kg ตามลาดบ ซ�งในตารบท�มการใสเช�อ Mycorrhiza + PGPR สงผล

ใหมปรมาณโพแทสเซยมท�สกดไดในดนต�าท�สด แตไมมความแตกตางกนในทางสถตทกตารบ

ทดลอง (P<0.05) สวนปรมาณโพแทสเซยมท�สกดไดในดนระดบลางน�น (15-30 cm) น�น ตารบท�ม

28

การใสเช�อ Mycorrhiza เพยงอยางเดยวมปรมาณโพแทสเซยมท�สกดไดในดนสงท�สดคอ 412

mgK/kg ขณะท�ตารบ PGPR มปรมาณโพแทสเซยมท�สกดไดในดนรองลงมาคอ 411 mgK/kg

ขณะเดยวกนตารบท�มการใสเช�อ Mycorrhiza + PGPR กลบมปรมาณโพแทสเซยมท�สกดไดในดน

ต�ากวาในตารบท�มการใสเช�อเพยงอยางเดยว (329 mgK/kg) สวนในตารบควบคมมผลทาใหม

ปรมาณโพแทสเซยมท�สกดไดในดนต�าท�สดคอ 319 mgK/kg ซ� งทกตารบการทดลองไมมความ

แตกตางกนในทางสถต (P<0.05) ตารางท� 4

ตารางท� 4 คณสมบตของดนหลงการทดลองปท� 1

Treatment pH %OM P(mgP/kg) K(mgK/kg)

Top soil (0-15 cm.)

Control 6.56 5.63 8.46 b 345

Mycorrhiza 6.42 5.89 25.63 a 411

PGPR 6.68 6.04 13.77 b 373

MZ+PGPR 6.59 5.70 13.92 b 315

mean 6.56 5.82 15.45 361

F-test ns ns * ns

%CV 3.60 11.23 27.73 16.67

Sub soil (15-30 cm.)

Control 6.48 3.57 2.78 319

Mycorrhiza 6.80 3.35 6.64 412

PGPR 6.49 3.75 6.37 411

MZ+PGPR 6.34 3.64 4.06 329

Mean 6.53 3.58 4.97 367.75

F-test ns ns ns ns

%CV 4.40 22.17 60.09 17.46

29

จากการวเคราะหคณสมบตทางเคมของดนหลงจากการวางตารบทดลองในรอบท�

2 ในดนระดบบน (0-15 cm.) พบวาคาความเปนกรดดาง มคาเฉล�ยอยท� 6.13 และในตารบควบคมม

คาสงท�สดคอ 6.50 ในขณะท�ตารบ Mycorrhiza และ PGPR เพยงอยางเดยวคาความเปนกรดดางคอ

6.27 และ 5.90 ตามลาดบ โดยท�ตารบท�มการใส Mycorrhiza + PGPR สงผลใหคาความเปนกรด-

ดางมคาต�าท�สดคอ 5.86 แตไมมความแตกตางกนในทางสถตทกตารบทดลอง (P<0.05) สาหรบใน

ดนระดบลาง (15-30 cm.) พบวามคาความเปนกรดดาง มคาเฉล�ยอยท� 5.80 ในตารบท�มการใสเช�อ

Mycorrhiza เพยงอยางเดยวมคาความเปนกรดดางสงท�สดคอ 5.91 รองลงมาคอตารบควบคมและ

ตารบท�มการใสเช�อ PGPR เพยงอยางเดยว คอ 5.81 และ 5.77 ขณะท�ตารบมการใสเช�อ Mycorrhiza

รวมกบ PGPR มคาความเปนกรด-ดางของดนต�าท�สดคอ 5.71 ทกตารบทดลองไมมความแตกตาง

กนในทางสถต (P<0.05) ตารางท� 5

สาหรบปรมาณอนทรยวตถในดนหลงจากการวางตารบทดลองในรอบท� 2 จาก

การเกบตวอยางดน 2 ระดบ พบวาในดนระดบบนมปรมาณอนทรยวตถสงกวาในดนระดบลาง ซ�งม

คาเฉล�ยอยท� 4.55 และ 2.85 % ตามลาดบ ซ�งในดนระดบบน (0-15 cm.) ตารบควบคมมปรมาณ

อนทรยวตถในดนสงท�สดคอ 4.90 % สวนในตารบท�มการใสเช�อ Mycorrhiza และ PGPR เพยง

อยางเดยว สงผลใหมปรมาณอนทรยวตถรองลงมา คอ 4.46 % และ 4.75 % ตามลาดบ สวนในตารบ

Mycorrhiza รวมกบ PGPR มปรมาณอนทรยวตถต�าท�สดคอรอยละ 4.10 มความแตกตางกนในทาง

สถตทกตารบทดลอง (P<0.05) สาหรบในดนระดบลาง (15-30 cm.) ปรมาณอนทรยวตถในดนน�น

ตารบควบคมมปรมาณสงท�สดคอ รอยละ 3.20 และตารบ Mycorrhiza +PGPR มปรมาณต�าท�สดคอ

รอยละ 2.52 สวนในตารบท�มการใสเช�อ Mycorrhiza และ PGPR เพยงอยางเดยวพบวามปรมาณ

อนทรยวตถในดนคอ 3.04 และ 2.65 % แตไมมความแตกตางกนในทางสถต (P<0.05)

ปรมาณฟอสฟอรสท�สกดไดจากดนบรเวณใตทรงพมลาไย พบวาในดนระดบบนม

ปรมาณฟอสฟอรสท�สกดไดในดนสงกวาในดนระดบลาง ซ�งมคาเฉล�ยอยท� 7.45 และ 5.03 mgP/kg

ตามลาดบ ในดนระดบบน (0-15 cm.) พบวาตารบท�มการใสเช� อ Mycorrhiza ทาใหมปรมาณ

ปรมาณฟอสฟอรสท�สกดไดในดนสงท�สดคอ 10.02 mgP/kg และปรมาณฟอสฟอรสท�สกดไดใน

ดนตารบ PGPR มปรมาณต�าท�สดคอ 5.52 mgP/kg ขณะท�ปรมาณฟอสฟอรสท�สกดไดในดนของ

ตารบท�มการใสเช�อ Mycorrhiza รวมกบ PGPR น�น มปรมาณนอยกวาในตารบท�มการใสเช�อ

Mycorrhiza เพยงอยางเดยว คอ 5.79 mgP/kg สวนในตารบควบคมมปรมาณฟอสฟอรสท�สกดไดใน

ดนสง (8.45 mgP/kg)กวาตารบท�มการใสเช�อ PGPR เพยงอยางเดยว และ Mycorrhiza รวมกบ

PGPR ซ�งทกตารบทดลองไมมความแตกตางกนในทางสถต สวนในดนช�นลาง (15-30 cm) ตารบ

Mycorrhiza มปรมาณฟอสฟอรสท�สกดไดในดนสงท�สด คอ 6.72 mgP/kg ขณะท�การเตมเช�อ

30

Mycorrhiza เพยงอยางเดยว และตารบท�มการเตมเช�อ Mycorrhiza รวมกบ PGPR สงผลใหมปรมาณ

ฟอสฟอรสท�สกดไดในดนรองลงมาคอ 6.50 และ5.33 mgP/kg สาหรบตารบควบคมมผลทาใหม

ปรมาณฟอสฟอรสท�สกดไดในดนต�าท�สดคอ 4.88 mgP/kg แตมความแตกตางในทางสถต (P<0.05)

ตารางท� 5

สวนปรมาณโพแทสเซยมท�สกดไดในดนหลงจากการวางตารบทดลองในรอบท� 2

โดยทาการเกบตวอยางดน 2 ระดบคอ 0-15 และ15-30 cm พบวาปรมาณโพแทสเซยมท�สกดไดใน

ดนมคาเฉล�ยอยท� 392.5 และ 306.8 mgK/kg โดยท�ตารบ Mycorrhiza ในดนระดบบน 0-15 cm ม

ปรมาณโพแทสเซยมท�สกดไดในท�สงท�สดคอ 460 mgK/kg ซ�งไมมความแตกตางกนในทางสถตกบ

ตารบควบคมและตารบท�มการใสเช�อ PGPR เพยงอยางเดยวโดยปรมาณโพแทสเซยมท�สกดไดคอ

404 และ 377 mgK/kg สวนตารบ Mycorrhiza +PGPR มคาต�าท�สดคอ 233 mgK/kg ซ�งมความ

แตกตางในทางสถต (P<0.05) ตารบ Mycorrhiza แตกตางกบ ตารบควบคม และ Mycorrhiza

รวมกบ PGPR ในขณะท�ปรมาณโพแทสเซยมท�สกดไดในดนระดบลาง (15-30 cm) พบวาตารบ

Mycorrhiza มปรมาณสงท�สดคอ 366 mgK/kg รองลงมาคอตารบควบคมคอ 303 mgK/kg และ

ตารบท�มการเตมเช�อ PGPR เพยงอยางเดยวคอ 283 mgK/kg สาหรบตารบ Mycorrhiza +PGPR ม

ปรมาณโพแทสเซยมท�สกดไดในดนต�าท�สดคอ 275 mgK/kg ซ�งไมมความแตกตางกนในทางสถต

(P<0.05) ตารางท� 5

31

ตารางท� 5 คณสมบตของดนหลงการทดลองปท� 2

Treatment pH %OM P(mgP/kg) K(mgK/kg)

Top soil (0-15 cm.)

Control 6.50 4.90a 8.45 404 a

Mycorrhiza 6.27 4.46b 10.02 460 a

PGPR 5.90 4.75c 5.52 377 ab

MZ+PGPR 5.86 4.10c 5.79 329 b

mean 6.13 4.55 7.45 392.5

F-test ns * ns *

%CV 1.82 8.75 38.66 12.13

Sub soil (15-30 cm.)

Control 5.81 3.20 4.88 303

Mycorrhiza 5.91 3.04 6.72 366

PGPR 5.77 2.65 6.50 283

MZ+PGPR 5.71 2.52 5.33 275

Mean 5.80 2.85 5.03 306.75

F-test ns ns ns ns

%CV 3.01 25.61 27.12 26.00

32

สรปผลการวจย

จากการศกษาจานวนและลกษณะสปอรในดน พบวาปรมาณเช�อราอาบสคลาไม

คอรไรซา ของตวอยางดนท�ง 6 อาเภอมคาเฉล�ย 17.0 สปอร/ดน 10 กรม โดยพบวาท�อาเภอสารภม

ปรมาณเช�อหนาแนนสงท�สดคอ 19.67 สปอร/ดน 10 กรม และไมแตกตางในทางสถตกบอาเภออ�น

รปรางลกษณะสปอรโดยท�วไปคอนขางกลม แตมความหลากหลายของสสปอร เชนสดา ขาว

เหลอง สม สมแดง และขาวเหลอง เปนตน

ขณะท�การทดลองในการเตมเช�อจลนทรย Mycorrhiza และ PGPR เพ�อเพ�ม

ประสทธภาพการดงดดธาตอาหารและสงเสรมการเจรญเตบโตของตนลาไยพบวาในปแรกน�นใน

ดนระดบบน คาความเปนกรดดางลดลงทกตารบการทดลองยกเวน ตารบท�เตม PGPR สวนปรมาณ

อนทรยวตถในดนเพ�มข�นทกตารบการทดลอง สาหรบปรมาณฟอสฟอรสท�สกดไดในดน เพ�มข�น

ทกตารบการทดลองโดยเฉพาะตารบท�เตม Mycorrhiza เพ�มข�นมากท�สดและปราณโพแทสเซยมท�

สกดไดในดนพบวา ลดลงทกตารบการทดลอง ในดนระดบลาง (15-30 cm.) พบวาคาความเปนกรด

ดางลดลงทกตารบการทดลองยกเวนตารบท�เตม Mycorrhiza สวนปรมาณอนทรยวตถในดน

เพ�มข�นทกตารบการทดลอง และ ปรมาณฟอสฟอรสท�สกดไดในดน เพ�มข�นยกเวน ตารบท�เตมเช�อ

Mycorrhiza + PGPR สาหรบปรมาณโพแทสเซยมท�สกดได เพ�มข�นทกตารบการทดลอง

ไดทาการทดลองตอเน�องเปนปท� 2 พบวาในดนระดบบน และดนระดบลางน�น

ปรมาณคาความเปนกรดดาง ปรมาณอนทรยวตถในดน และปรมาณฟอสฟอรสและโพแทสเซยมท�

สกดไดในดนลดลงทกตารบการทดดลอง

สาหรบการทดลองเก�ยวกบการใชเช�อราอบสคลาไมคอรไรซา ท�คดเลอกมาจาก

แตละอาเภอ รวมกบการเปรยบเทยบกบผลตภณฑ PGPR ในกลาลาไยท�ปลกในกระถางน�นกาลงอย

ในชวงดาเนนการทดลอง ของงบประมาณป พ.ศ. 2555

33

วจารณผลการทดลอง

การศกษาปรมาณเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซาใตทรงพมลาไยอนทรยในเขต

จงหวดเชยงใหมและลาพน 6 อาเภอ พบวามปรมาณเฉล�ย 17.0 สปอร/ดน10 กรม ซ�งสงกวาเม�อ

เทยบกบงานทดลองของ Mohammad et al. 2003. ท�ทาการทดสอบหาปรมาณเช�อราอาบสคลาไม

คอรไรซาในตวอยางดนท�ปลกพชหลายๆประเภทในประเทศจอรแดน โดยดนรอบรากพชกลม

Peach ม�คาเฉล�ยต�งแต 12-43 สปอร/ดน100 กรม องนมปรมาณสปอรเฉล�ยอยท� 13-52 สปอร/ดน

100 กรม และทบทมมปรมาณสปอรเฉล�ยอยท� 15-35 สปอร/ดน100 กรม ซ�งอาจสบเน�องมาจากดน

ในพ�นท�ทดสอบดงกลาวมความเปนกรดสงและแหงแลงและอยในพ�นท�เขตรอนหรอก�งเขตรอน (

McGee, 1989) โดยปรมาณเช�อไมคอรไรซารอบรากพชกลมไมผลสวนใหญจะสงกวาพชชนดอ�น

(Al-Raddad, 1993) สวนลกษณะสของสปอรในการทดลองคร� งน�มความหลากหลายต�งแตสดา ขาว

เหลอง สม และมลกษณะกลม หรอรปไข สอดคลองกบงานทดลองของ Duponnois et al. (2001) ท�

ตรวจสอบลกษณะและปรมาณเช�อราอาบสคลาไมคอรไรซา ในประเทศ เซเนกล ท�พบลกษณะ

สปอรหลากหลายเชนกนไมวาจะเปนส ดา สน� าเงนเขม มากกวาสอ�น รวมท�งสน� าตาล และ ดา

น� าตาล โดยมปรมาณเฉล�ยต� งแต 116-418 สปอร/ดน100 กรม ขณะท�การทดลองของ Safari

Sinegani and Sharifa (2007) ท�ตรวจสอบหาปรมาณเช�อราไมคอรไรซาในดนขอพช 7 ชนดใน

กระถางโดยนาดนธรรมชาตมาปลกพชในกระถางพบปรมาณของสปอรสงเฉล�ยถง 126-453 สปอร/

ดน10 กรม ท�งน�อาจจะเกดจากปจจยของดนท�ปลกมสภาพเหมาะตอการขยายตวของเช�อราไมคอร

ไรซาท�เพ�มข�นอยางมากเม�อเทยบกบดนกอนปลกพช รวามท�งผนแปรตามชนดของพชท�ปลกอกดวย

สาหรบการทดลองในการเตมเช�อไมคอรไรซา และการใชเช�อ PGPR เพ�อเพ�ม

ประสทธภาพการดดใชธาตอาหาร และสงเสรมการเจรญเตบโตของตนลาไย พบวาคาความเปน

กรด-ดางเปล�ยนแปลงเลกนอย สอดคลองกนงานทดลองของ Safari Sinegani and Sharifa (2007)

ท�งน�อาจเปนเพราะดนท�ใชในการทดลองมระดบคาความเปนกรด-ดางอยในชวง 7.0-7.9 ซ�งจากงาน

ทดลองน�วดคาเฉล�ยหลงจากการใสเช�อท�งสองกลมแลวลดลงเหลอ 6.53-6.56 อยางไรกตามการเตม

เช�อไมคอรไรซาเพยงอยางเดยวจะสามารถยกระดบคาความเปนกรด-ดางไดมากกวาตารบอ�น

เลกนอย สวนการเตมเช�อ PGPR ในขาวโพดท�ปลดดวยระบบอนทรยในเขตจงหวดเชยงใหมก

ตอบสนองตอคาความเปนกรด-ดางเพยงเลกนอยเชนกน เม�อเทยบกบตวอยางดนกอนการทดลอง

(อรวรรณ และคณะ , 2552) สาหรบปรมาณอนทรยวตถท�เพ�มสงข�นจากการใชเช�อไมคอรไรซาและ

PGPR น�นนาจะเปนผลสบเน�องจากการทางานของปยจลนทรยดงกลาว โดยเฉพาะหากดนมปรมาณ

อนทรยวตถต�า การเพ�มข�นของอนทรยวตถจะเหนอยางเดนชดเม�อมการใชเช�อไมคอรไรซา เชนงาน

34

ทดลองของ Kragiannidis et al. (1997) ท�นาเช�อไมคอรไรซาไปเตมใหกบตนองนในดนเน�อรวนปน

ทรายและมปรมาณอนทรยวตถต�าเพยง 1.2% รวมท�งปรมาณฟอสฟอรสท�เปนประโยชนไมถง 10

ppm น�นทาใหพบการตอบสนองของเช�อไมคอรไรซาตอการดดธาตอาหารขององน ปรมาณสปอร

ของไมคอรไรซาและการเพ�มข�นของอนทรยวตถเดนชดกวาการไมเตมเช�อไมคอรไรซา สาหรบ

ปรมาณโพแทสเซยมใตทรงพมของลาไยน�น ไมมความแตกตางในทางสถต เม�อมการใชเช�อท�งสอง

เด�ยวๆหรอใชรวมกบ ท�งน�อาจเปนเพราะปรมาณโพแทสเซยมใตทรงพมลาไยอยในระดบท�สงคอ

315-412 mgK/kg ซ� งปรมาณโพแทสเซยมดงกลาวไมตอบสนองตอการใสเช�อในทกตารบ

สอดคลองกบงานทดลองของ อรวรรณ และคณะ (2552) และ Safari Sinegani and Sharifa (2007)

ซ�งงานทดลองของท�งสองไดทาการทดสอบการใชเช�อ PGPR และเช�อไมคอรไรซา เชนกน

35

เอกสารอางอง

โครงการถายทอดเทคโนโลยการผลตลาไยและล�นจ�ศนยวจยและพฒนาลาไยและล�นจ�. 2543. การ

ผลตลาไย. มหาวทยาลยแมโจ ศนยวจยและพฒนาลาไยและการผลตลาไย. 128 น.

จาเนยร ทองพนช�ง. 2546. การปลกลาไย. นนทบร. เกษตรสาสน. 128น.

สทธชย ตนธนะสฤษด� . 2541. มลพษส�งแวดลอม. ภาควชาอนรกษวทยา มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

(5), 397น.

อทยวรรณ แสงวณช. 2534. เอคโตไมคอรไรซาของพชปาไม. เอกสารประกอบการบรรยายใน

โครงการ

อนงค จนทรศรสกล. 2542. เหดเมองไทย เทคโนโลยการเพาะเหด. ไทยวฒนาพานช จากด กทม.

อนนต ดารงสข. 2547. ลาไย. กรงเทพฯ: อกษรสยามการพมพ. 152 น.

อนวรรต เฉลมพงษ และธรวฒน บญทว. 2524. การสารวจเช�อราไมคอรไรซาท�สมพนธกบราก

ตนไมใน

อรอวรรณ ฉตรสรง, จราพร ตตวฒกล, องสนา อครพศาล, สมศกด� จรตน, สพตรา จรตน, ยทธศกด�

ยนนอย และอภศกด� กาเพญ. 2552. โครงการศกยภาพของปยอนทรยตอการเพ�มผลผลต

ขาวโพดฝกออนปท� 1 ในท�นา ต.แมทา อ.มออน จ.เชยงใหม .รายงานวจยเพ�อทองถ�นฉบบ

สมบรณ (สกว.สานกงานภาค). 98 น.

Akbari, G.A., S.M. Arab, H.A. Alikhani, I. Allahdadi and M.H. Arzanesh. 2007. Isolation and

selection of indigenous Azospirillum spp. and the IAA of superior strains effects on

wheat roots. World J. Agric. Sci. 3 (4), 523–529.

Al-Raddad, A. 1993. Distribution of different Glomus species in rainfed areas in Jordan.

Dirasat, 20: 165-182.

Arangarasan, V., S.P. Palaniappan and S. Chelliah. 1998. Inoculation effects of diazotrops and

phosphobacteria on rice. Indian Journal of Microbiology, 38:111-112.

Bai, Y., B. Pan., T.C. Charles and D.L. Smoth. 2002. Co-inoculation dose and root zone

temperature for plant growth promoting rhizobacteria on soybean (Glycine max (L.)

Merr) grown in soil-less media. Soil Biology & Biochemistry, 34: 1953–1957

Bloemberg, G.V and B. J. J. Lugtenberg. 2001. Molecular basis of plant growth promotion

and biotecontrol by rhizobacteria. Curr. Opi. In Plant Bio, 4:343-350

36

Burndrett, M.C and L.K. Abbott. 1995. Mycorrhizal fungus propagules in the Jarrah Forest.

II. Spatial variability in incoculum levels. New Phytologist 131 (4): 461-469

Cha, C., P. Gao., Y.C. Chen., P.D. Shaaw and S.K. Farrand. 1998. Production of acyl-

homoserine lactone quorum-sensing signals by Gram-negative plant-associated

bacteria. Mol. Plant Microbe Inter. 11:1,1,119-1,129.

Chalermpongse, A. 1994. Paper presented to the Tentative Training Program on the Culture

and Deep- Processing Techniques of Edible Fungi for the Sino-Thai Scientific and

Technical Copperation Program 1993 – 1994, Organized by Kasetsart University,

Bangkok,Thailand, June 24 – July 5.

Daniels, R., J. Vanderleyden and J. Michiels. 2004. Quorum sensing and swarming migration

in bacteria. FEMS Microbiology Reviews, 28:261-289.

Dodd, J.C and D.F. Phillip. 1996. Spore and root extraction from pot culture[online].

Available :http:www.bio.uke.ac.uk/beg.Protocols/extraction.htm. [2012, Sep 05]

Duponnois, R., C. Plenchette, J. Thioulouse and P. Cadet . 2001. The mycorrhizal soil

infectivity and arbuscular mycorrhizal fungal spore communities in soils of different

aged fallows in Senegal. Applied Soil Ecology 17 (2001) 239–251

Eissenstat, D.M., J.H. Graham, J.P. Syvertsen and D.L. Drouillard. 1993. Carbon economy of

sour orange in relation to mycorrhizal colonization and phosphorus status. Ann. Bot.

71:1-10.

Esitken, A., H. Karlidag, S. Ercisli and F. Sahin. 2002. Effects of foliar application of Bacillus

subtilis Osu-142 on the yield, growth and control of shot-hole disease (Coryneum

blight) of apricot. Gartenbauwissenschaft 67, 139–142.

Esitken, A., H. Karlidag, S. Ercisli, M. Turan and F. Sahin. 2003. The effect of spraying a

growth promoting bacterium on the yield, growth and nutrient element composition

of leaves of apricot (Prunus armeniaca L. cv. Hacihaliloglu). Aust. J. Agric. Res. 54,

377–380.

Esitken, A., L. Pirlak, M. Turan and F. Sahin. 2006. Effects of floral and foliar application of

plant growth promoting rhizobacteria (PGPR) on yield, growth and nutrition of

sweet cherry. Sci. Hort. 110, 324–327.

37

Fray, R.G. 2002. Altering plant-microbe interaction through artificially manipulating

bacterial quorum sensing. Ann. Bot., 89:245-253.

Gerdemann, J.W. 1968. Vesicular – arbuscular mycorrhiza and plant growth. Annu. Rev.

Phytopathologe 6:397-418.

Glick, B.R., C.L. Patten, G. Holguin and D.M. Penrose, 1999. Biochemical and genetic

mechanisms used by plant growth promoting bacteria. Imperial College Press,

Waterloo, Ontario, Canada, total number of page.

Graham, J.H. 1986. Citrus mycorrhizae: potential bene®ts and interactions with pathogens.

HortScience 21, 1302±1306.

Han, J., L. Sun., X. Dong., Z. Cai., X. Sun., H. Yang., Y. Wang and W. Song. 2005.

Characterization of a novel plant growth-promoting bacteria strain Delftia

tsuruhatensis HR4 both as a diazotroph and a potential biocontrol agent against

various pathogen. Syst. and Applied Micro., 28:66-76.

Harley, J. L and S. E. Smith, 1983. Mycorrhizal Symbiosis. Academic Press, Toronto.

Hause, B., W. Maier., O. Miersch., R. Kramell and D. Strack. 2002. Induction of jasmonate

biosynthesis in arbuscular mycorrhizal barley roots. Plant Physiol., 130:1,213-1,220.

Islam, N and L.C. Bora. 1998. Biological management of bacterial leaf blight of rice (Oryza

sativa) with plant growth promoting rhizobacteria. Ind. J. Agric. Sci., 68:798-800.

James, E.K., V.M. Reis., F.L. Olivares., J.I. Baldani and J. Dobereiner. 1994. Infection of sugar

cane by the nitrogen-fixing bacterium Acetobacter diazotrophicus. J. Exp. Bot., 45:757-

766.

Jetiyanon, K and J.W. Kloepper. 2002. Mixtures of plant growth-promoting rhizobacteria for

induction of systemic resistance against multiple plant diseases. Biological Control,

24:285-291.

Johnson, C.R. 1984. Phosphorus nutrition on mycorrhizal colonization photosynthesis

growth and nutrient composition of Citrus aurantium. Plant and Soil 80, 35±42.

Kanungo, P.K., B. Ramakrishnan and V.R. Rao. 1997. Placement effect of organic sources on

nitrogenase activity and nitrogen-fixing bacteria inflooded rice soils. Biology and

Fertility of Soils, 25:103-108.

38

Karlidag, H., A. Esitken, M. Turan and F. Sahin. 2007. Effects of root inoculation of plant

growth promoting rhizobacteria (PGPR) on yield, growth and nutrient element

contents of leaves of apple. Scientia Hort.114:16-20.

Kennedy, I.R and Y. Tchan. 1992. Biological nitrogen fixation in nonleguminous field crops:

recent advances. Plant and Soil, 141:93-118.

Kloepper, J.W. 1994. Plant growth promoting bacteria (other systems). In: Okon, J. (Ed.),

Azospirillum/Plant Association. CRC Press, Boca Raton, pp. 137–154.

Kragiannidis, N., D. Velemis and N. Stavroroulos. 1997. Root colonization and spore

population by VA-mycorrhizal fungi in four grapevine rootstocks. Vitis 36 (2), 57-60

Kurek, E and J. Jaroszuk-Scisel. 2003. Rye (Secale cereale) growth promotion by

Pseudomonas fluorescens strains and their interactions with Fusarium culmorum

under various soil conditions. Biological Control, 26:48-56.

Lithgow, J. K., A. Wilkinson, A. Hardman, B. Rodelas, F. WisniewskiDye, P. Williams and J. A.

Downie. 2000. The regulatory locus cinRI in Rhizobium leguminosarum controls a

network of quorumsensing loci. Mol Microbiol 37, 81–97

Marx, D.H and J.P. Barnett. 1974. MycorrhiZae and Containerized forest tree seedling. Proc

of the North American. Containerized Forest Tree Improvement Symposium, August

1974, Denver, Colorado, Great Plain Agriculture Council Pubi., No. 86. p. 85-92.

Malik, K.A., M.S. Mirza., U. Hassan., S. Mehnaz., G. Rasul., J. Haurat., R. Bally and P.

Normand. 2002. The role of plantassociated beneficial bacteria in rice-wheat cropping

system. In: Biofertilisers in Action. Rural Industries Research and Development

Corporation. Kennedy, I.R. and Choudhury, A.T.M.A. (eds.). Canberra, p. 73-83.

Mayak, S., T. Tirosh and B.R. Glick. 1999. Effect of wild-type and mutant plant growth-

promoting rhizobacteria on the rooting of mung bean cuttings. J. Plant Growth Reg.,

18:49-53.

Mc Gee, P. 1989. Variation in propagule numbers ofvesicular-arbuscular mycorrhizal fungi

in a semi-arid soil. New Phytopathology, 92: 28-33.

39

Mellado, C. 2000. Title of abstract. Proceedings of 8th International Symposium on Nitrogen

Fixation with Non Legume; December 3-7, 2000; The University of Sydney NSW,

Australia, page number of abstract.

Menge, J.A. 1983. Utilization of vesicular±arbuscular mycorrhizal fungi in agriculture. Can.

J. Bot. 61, 1015±1024.

Metraux, J.P. 2001. Systemic acquired resistance and salicylic acid: current state of

knowledge. Eur. J. Plant Pathol., 107:13-18.

Mikola, 1973. Application of mycorrizai symbiosis in Forest Practice, Ectomycorrhizae.

cademic Press Inc., New York and London. P. 383-415.

Mohammad, M.J., S. R. Hamadt and H. I. Malkawit. 2003. Population of arbuscular

mycorrhizal fungi in semi-arid environment of Jordan as influenced by biotic and

abiotic factors. Journal of Arid Environments. 53: 409-417

Mosse, B. 1981. Vesicular-arbuscular Mycorrhizal Research for Tropical Agriculture.

Research Bull. 194. College of Tropical Agriculture and Human Resources. University

of Hawaii. Honolulu. USA. 82 p.

Nealson, K.H and J.W.Hastings, 1979. Bacterial bioluminescence : its control and ecological

significance. Microbiol. Rev., 43:496-518.

Orhan, E., A. Esitken, S. Ercisli, M.Turan and F. Sahin. 2006. Effects of plant growth

promoting rhizobacteria (PGPR) on yield, growth and nutrient contents in

organically growing raspberry. Sci. Hort. 111, 38–43.

Probanaza, A., G.J.A Lucas., P.M. Ruiz., B. Ramos and M.F.J. Gutierrez. 2002. Pinus pinea L.

Seedling growth and bacterial rhizosphere structure after inoculation with PGPR

Bacillus (B. licheniformis CECT 5106 and B. pumilus CECT 5105). Applied Soil

Ecology, 20:75-84.

Ramos, B., G.J.A. Lucas., A. Probanza,. M.L. Barrientos and M.F.J. Guterrrez. 2002. Alterations

in the rhizobacterial community associated with European alder growth when

inoculated with PGPR strain Bacillus licheniformis. Environmental and Experimental

Botany, 49:61-68.

Redhead, M.L.G. 1975. Symmetry in intertheory relaticn. Synthese. 32, 77-112.

40

Reymond, P and E.E. Farmer., 1998. Jasmonate and salicylate as global signals for defense

gene expression. Curr. Opin. Plant Biol., 5:404-411.

Rodriguez, H and R.Fraga. 1999. Phosphate solubilizing bacteria and their role in plant

growth promotion. Biotechnol. Adv. 17, 319–339.

Safari, S and Z. Sharifa. 2007. The Abundance of Arbuscular Mycorrhizal Fungi Spores in

Rhizospheres of Different Crops. Turk J Biol 31 (2007) 181-185

Saleh, S.A., G.A.A. Mekhemar., A.A.A. El-Soud., A.A. Ragab and F.T. Mikhaeel. 2001.

Survival of Azorhizobium and Azospirillum in different carrier materials: inoculation

of wheat and Sesbania rostrata. Bulletin of Faculty of Agriculture, Cairo University,

52:319-338.

Singh, U.P., B.K. Sarma and D.P. Singh. 2003. Effect of plant growth-promoting rhizobacteria

and culture filtrate of Sclerotium rolfsii on phenolic and salicylic acid contents in

chickpea (Cicer arietinum). Curr. Microbiol., 46:131-140.

Son, C.L and S.E., Smith. 1988. Mycorrhizal growth responses: interactions between photon

irradiance and phosphorus nutrition. New Phytologist.108: 305–314.

Stacey, G., R.H. Burris and H.J. Evans. 1992. Biological Nitrogen Fixation. Routledge,

Chapman and Hall, Inc., New York.

Sturz, A.V and J. Nowak. 2000. Endophytic communities of rhizobacteria and the strategies

required to create yield enhancing associations with crops. Appl. Soil Ecol. 15, 183–

190.

Sudhakar, P., G.N. Chattopadhyay, S.K. Gangwar and J.K. Ghosh. 2000. Effect of foliar

application of Azotobacter, Azospirillum and Beijerinckia on leaf yield and quality of

mulberry (Morus alba). J. Agric. Sci. 134, 227–234.

Thomson, B.D.N. Malajcuk, T.S. Grove and G.E.J. Hardy. 1993. Improving the colonization of

ectomycorrhizal fungal cultures by association with a host plant and re-isolation.

Mycological Research. 97 : 839-844.

Walkley, A. and I.A. Black, 1947. Chromic acid titration method for determination of soil organic

matter. Soil. Sci. Amer. Proc. 63:257.

41

Wani, S.P. 1990. Inoculation with associative nitrogen fixing bacteria in cereal grain

production improvement. Indian J. Microbiol. 30, 363–393.

Watanabe, F.S. and S. R. Osen. 1962. Calorimetric determination of phosphorus in water

extracts of soil. Soil Sci.93:183-188.

Wayne E. S. 1980. Handbook on reference methods for soil testing. University of Georgia,

Athens

Weild, V.I., E. Paiva., A. Nobrega., D. Elsasvand and L. Selgin. 2000. Diversity of Paenibacillus

polymyxa strain isolated from the rhizosphere of maize planted in Cerrado soil. Res.

Microbiol., 151:369-381.