แนวทางในการด าเนนงานระบบ

ฐานขอมล 5 ระบบ 5 มต และ

การน าระบบฐานขอมล 5 ระบบ 5 มตไป

ใชประโยชน

นพ.ยงเจอ เหลาศรถาวร

กรมควบคมโรค

1

การเฝาระวงทางสาธารณสข

กระบวน การจดเกบ วเคราะห และแปล

ผลขอมล ทางสาธารณสขทเปนไปอยางตอเนอง

และมระบบ รวมถงการน าขอมลทวเคราะหไดไป

เผยแพรและใชใหเกดประโยชนในดานการ

วางแผน การจดท ามาตรการปองกนและควบคม

ปญหาสาธารณสข รวมถงการประเมนผล

มาตรการอยางทนทวงท

2

ประโยชนของการเฝาระวง

เพอทราบแบบแผนและการเปลยนแปลงของโรค

เพอตรวจจบการระบาดของโรค

เพอการพยากรณโรค

เพอการวางแผน ก ากบตดตาม และประเมนผล

แผนการโครงการ

3

ระบบเฝาระวงทางสาธารณสขแหงชาต (National Public Health Surveillance System)

โรคและภยสขภาพ

การสงเสรมสขภาพ

อาหาร ยา และผลตภณฑหลกสขภาพ

การบรการสขภาพ

พฤตกรรม

การตรวจทางหองปฏบตการ

4

ระบบเฝาระวงโรคและภยสขภาพ 5 กลม

ระบบการเฝาระวงโรคตดตอ

ระบบการเฝาระวงโรคเอดสและวณโรค

ระบบการเฝาระวงโรคไมตดตอ

ระบบการเฝาระวงการบาดเจบ

ระบบการเฝาระวงโรคจากการประกอบอาชพ

และสงแวดลอม

5

ระบบเฝาระวงโรคตดตอ

ประกอบดวย 9 กลมยอย โรคระหวางสตวและคน (5 โรค) โรคทางเดนอาหารและน า (6 โรค) โรคน าโดยแมลง (5 โรค) โรคของประสาทสวนกลาง (5 โรค) โรคทปองกนไดดวยวคซน (8 โรค) อาการไมพงประสงคภายหลงไดรบวคซน (1 กลมอาการ)

โรคทางเดนหายใจ (4 โรค) โรคจากการสมผส (3 โรค) โรคตดเชอในสถานบรการ (1 โรค)

6

ระบบเฝาระวงโรคเอดสและวณโรค

ประกอบดวย 3 กลมยอย

โรคเอดส

โรคตดตอทางเพศสมพนธ

วณโรค

7

ระบบเฝาระวงโรคไมตดตอ

ประกอบดวย 3 กลมยอย

โรคไมตดตอเร อรง (4 โรค)

บหร

สรา

หมายเหต:

อาหาร และการออกก าลงกายไมเพยงพอ (กรม

อนามย)

มะเรง (สถาบนมะเรง)

8

ระบบเฝาระวงการบาดเจบ

ประกอบดวย 19 สาเหตยอย

การจราจร

จมน า

สาเหตอนๆ (17 สาเหต)

9

ระบบเฝาระวงโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม

ประกอบดวย 3 กลมยอย

โรคจากการประกอบอาชพในภาคอตสาหกรรม

โรคจากการประกอบอาชพในภาคเกษตรกรรม

โรคจากมลพษสงแวดลอม

10

องคประกอบของการเฝาระวง 5 มต

ปจจยตนเหต (Determinants)

พฤตกรรมเสยง (Behavioral risk)

การตอบสนองของแผนงานควบคมโรค

(Program response)

การตดเช อ/การปวย/การตาย/ความพการ

(Infection/Morbidity/Mortality/Disabili

ty)

เหตการณผดปกตและการระบาด (Abnormal

event and outbreak)

11

ปจจยตนเหต (Determinants)

Biological determinants

◦ เช อโรค

Social determinants

◦ แรงงานอพยพยายถน

◦ ธรกจทางเพศ

◦ การสงเสรมการขายสราและบหร

◦ การเพมขนของจ านวนรถมอเตอรไซค

12

แหลงขอมล

ส านกทะเบยนราษฏร : จ านวนประชากร

ขาวสารสาธารณะ : จ านวนผลตภณฑทม

ผลเสยตอสขภาพ

รายงานผลการด าเนนงานตรวจคดกรอง

13

พฤตกรรมเสยง (Behavioral risk)

พฤตกรรมสขภาพ ◦ การรบประทานอาหารดบ หรอทงคางโดยไมอน

◦ การไมใชถงยางอนามยเมอมเพศสมพนธ

◦ การดมเหลา การไมสวมหมวกกนนอค ไมคาดเขมขดนรภย แลวขบขยานพาหนะ

◦ การสบบหร ดมสรา ไมออกก าลงกาย

◦ Biological risk factor ภาวะน าหนกเกน อวน

น าตาลในเลอดสง

ไขมนในเลอดสง

พฤตกรรมการใชบรการสขภาพเพอการปองกนและควบคมโรค

14

แหลงขอมล

การส ารวจสขภาพประชากรโดยการตรวจ

รางกายของส านกงานส ารวจสขภาพประชากร

ไทย

การส ารวจพฤตกรรมของส านกโรคไมตดตอ

การส ารวจของส านกงานสถตแหงชาต

15

การตอบสนองของแผนงานควบคมโรค (Program response)

แผนงานควบคมโรคทดตองมการก าหนด

มาตรการส าคญทจะแกไขปญหาโรคและภย

สขภาพนนๆ

การเฝาตดตามความครอบคลมและความ

เขมขนของการด าเนนงานจะท าใหทราบโอกาส

ส าเรจของการควบคมโรคและภย

ตวอยาง

◦ ความครอบคลมของการใหวคซน

◦ การเพมภาษบหร สรา

◦ การบงคบใชกฎหมายจราจร 16

แหลงขอมล

นโยบาย มาตรการ แผนงาน โครงการเพอลด

พฤตกรรมเสยง หรอสงเสรมสขภาพของ

หนวยงานตางๆ เชน กรมควบคมโรค กรม

อนามย กรมการแพทย

◦ ม หรอไมม

◦ หากมนโยบาย มการด าเนนการจรงหรอไม

◦ หากมการด าเนนการจรง มการกระจายของมาตรการอยางไร

ขอมลแฟมมาตรฐาน ผลการด าเนนงานของ

หนวยงานบรการสขภาพ 17

การตดเชอ/การปวย/การตาย/ความพการ (Infection/Morbidity/Mortality/Disability)

องกบธรรมชาตของโรค ตดเชอไมมอาการ ปวย ตาย หรอพการ

ความชก อบตการณของโรค การตาย

การกระจายของโรค ◦ บคคล : กลมเสยง เชน เพศ อาย อาชพ

◦ สถานท : จงหวด อ าเภอ เขตเทศบาล

◦ เวลา : แนวโนมของโรค

โรคตดตอทเร อรงบางอยาง เชน โรคเร อน โรคเอดส จ าเปนตองท าการเฝาระวงการตดเช อ การปวย การตาย และความพการทเปนปญหาส าคญ พรอมกนไปหมด

18

แหลงขอมล

ระบบทะเบยนโรค

ขอมลสขภาพแฟมมาตรฐานของหนวยบรการ

สขภาพ

การส ารวจสขภาพประชากรของหนวยงาน

ตางๆ

ขอมลใบมรณบตร

งานวจยเพอหาความชก อบตการณ การตาย

ของโรค

19

เหตการณผดปกตและการระบาด (Abnormal event and

outbreak)

เฝาระวงเปรยบเทยบจ านวนและแบบแผนการเกดโรค หรอปจจยตางๆ ◦ การเพมขนของการปวย การตาย การอยโรงพยาบาล รวมถงภาวะแทรกซอน

◦ การเพมขนของผลตภณฑทเปนความเสยงตอการเกดโรคไมตดตอเร อรง

เหตการณในความสนใจของสอและสาธารณะทเกยวของกบการเพมความเสยง การปวย การตาย

เหตฉกเฉนทางธรรมชาตและสงแวดลอม ทอาจสงผลให ผปวยขาดยาและโรคมความรนแรงขน

หากพบเหตการณผดปกตหรอการระบาด กจ าเปนท

จะตองออกสอบสวนโรค ซงจะท าใหรสาเหตวาเกดจากอะไร ◦ Determinants

◦ Risk behavior

◦ ความยอหยอนของมาตรการควบคมโรค

20

แหลงขอมล

ขาวสารสอมวลชล และ โซเชยลมเดย

รายงานเฝาระวงเหตและสาธารณภย

21

การเฝาระวง 5 มต

การวเคราะหขอมล

การแยกแยะขอมลออกเปนสวนยอยๆ เพอท า

ความเขาใจแตละสวนใหแจมแจง เพอดวาแตละสวน

สมพนธเกยวเนองกนอยางไร ซงจะชวยใหเกดความ

เขาใจตอสงหนงสงใดอยางแทจรง

การสงเคราะหขอมล

เปนการรวบรวมขอมลตงแตสองสวนขนไป (ขอมล

นนอาจผานการวเคราะหมากอนหรอไมกได) เขามา

เปนองคประกอบรวมกนเพอใหเกดความรความเขาใจ

แบบบรณาการ

22

บทบาทหนาทของส านกระบาดวทยาและส านกวชาการในสวนกลาง

ทกส านกวชาการจะตองมทมงานเฝาระวงโรค

และภยรวมกบส านกระบาดวทยา โดยมการ

ประสานขอขอมลจากหนวยงานตางๆ

◦ ส านกระบาดวทยา: การตดเชอ/ปวย/ตาย,

เหตการณผดปกต

◦ ส านกวชาการ: ปจจยตนเหต, พฤตกรรม, แผนงานควบคมปองกน

จดท าแนวทางพจารณาขอมล 5 มตทส าคญ

◦ มผเกบรวบรวมแลวหรอไม

◦ วธการทจะไดมาซงขอมล ความถ

◦ การแปลผลและใชประโยชน 23

บทบาทของส านกงานปองกนควบคมโรคและส านกงานสาธารณสขจงหวด

จดใหกลมระบาดวทยารวมกบกลมวชาการอนๆ

ท าการจดระบบเฝาระวงและภยสขภาพ

ประสานใหเกดการเฝาระวงทระดบจงหวดโดยท า

ใหจงหวดมศกยภาพในการรวบรวม จดหา

วเคราะหและใชประโยชน เพอการปองกน

ควบคมโรคและภยของแตละพนทของแตละ

จงหวด

24

เปาหมายการด าเนนงาน

มความเขาใจเกยวกบกรอบงานของการเฝา

ระวงและขอมลทส าคญ จดท าคมอแนวทาง และ

สรางเอกภาพในการท างาน

มการพฒนาบคลากร จดระบบงาน เพอใหเกด

การเฝาระวงและฐานขอมลของระบบเฝาระวง

โรคและภยสขภาพ 5 ระบบ ตงแตสวนกลางไป

ถงจงหวดและอ าเภอ

มการใชประโยชนของขอมลในการตรวจจบ

เหตการณผดปกต ปรบปรงนโยบายมาตรการ

ตางๆในการปองกนควบคมโรคและภยสขภาพ

ในทกระดบ 25

ตวอยาง : โรคพษสนขบา

26

ตวอยาง : โรคอจจาระรวงและอาหารเปนพษ

27

ตวอยาง : โรคไขเลอดออก

28

ตวอยาง : โรคตดตอทปองกนไดดวยวคซน

29

ตวอยาง : โรคเอดส

30

ตวอยาง : โรคไมตดตอ

31

ตวอยาง : การบาดเจบจากการจราจร

32

ตวอยาง : โรคจากการประกอบอาชพภาคเกษตรกรรม

33

การเขยนรายงานเฝาระวง 5 มต (ฉบบสมบรณ)

บทคดยอ บทน า วตถประสงค วธการศกษา ผลการศกษา วจารณผล สรปและขอเสนอแนะ ขอจ ากดของการศกษา กตตกรรมประกาศ เอกสารอางอง ภาคผนวก

34

การเขยนรายงานเฝาระวง 5 มต (ฉบบยอ)

สวนท 1: วธการศกษาแบบยอ ◦ แหลงขอมล ฐานขอมลทใช ในแตละมต

สวนท 2: ผลการศกษา ในแตละมต (การวเคราะห ขอมล) ◦ ปจจยตนเหต: มอะไรบาง ขอมลตวเลขสนบสนน

◦ พฤตกรรม: ความชกของพฤตกรรมตางๆ และการกระจายตามพนท

◦ แผนงานควบคมโรค: มหรอไมม ปฏบตจรงหรอไมอยางไร พนททปฏบต

◦ การปวย ภาวะแทรกซอน ตาย: ขนาดของปญหา และการกระจายตามบคคล สถานท เวลา

◦ เหตการผดปกตและการระบาด: มอะไรบาง ขอมลตวเลขสนบสนน

สวนท 3: ◦ อภปรายผล (การสงเคราะหขอมล) ◦ สรปและขอเสนอแนะ

35

Thank you

36