โปสเตอร์ - berac.tds.tu.ac.th · กรณีศึกษา: โครงการบ้านมั่นคงเขาน้อย พัทยา จ.ชลบุรี

โปสเตอร

การเสนอแนะแนวทางการออกแบบพนทภายในสำาหรบทอยอาศย

ขนาดเลก โดยใชหลกการออกแบบเพอทกคน

กรณศกษา: โครงการบานมนคงเขานอย พทยา จ.ชลบร

A Design Guideline of Interior Space for a Small Housing Project in

Accordance to Universal Design Principles: A Case Study of Baan

Mankong Khao-noi, Pattaya, Chonburi

สปญญา วรรณสข1 และ ลลต ฉายามตร2

Supunya Wannasuk1 and Lalit Chayamitr2

คณะสถาปตยกรรม สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง

E-mail: [email protected], [email protected]

บทคดยอ

บทความน มวตถประสงคเพอศกษาแนวทางการออกแบบบานพกอาศย กรณศกษา โครงการ

บานมนคงเขานอย พทยา เปนโครงการพฒนาทอยอาศยของผอยอาศยทมรายไดนอย เกบขอมลโดย

วธสมภาษณ และบนทกภาพทอยอาศยโครงการบานมงคง เขานอย พทยา ผลการสำารวจพบปญหาของ

พนท ทไมสอดคลองตอความตองการของผอยอาศย และปญหาดานความปลอดภยในการใชงาน จงได

นำาแนวความคดการออกแบบเพอทกคนมาเปนกรอบในการออกแบบ เพอใหมความยดหยนในการใช

งานไดสะดวก ปลอดภย ลดอบตเหตและมขนาดพนททเหมาะสมตอการใชงาน โดยมการนำาเสนอแบบ

จำาลองสามมต ใหผอยอาศยพจารณาอยางมสวนรวมเพอนำาไปปรบใชตอไป

Abstract

This article aims to study the design residential case studies Banmunkung Khaonoi Pat-

taya This article proposes a participatory qualitative research. The data collection was con-

ducted through a non-participant observation, photography and in-depth interview. The research-

ers found problem areas that do not meet the needs of the residents and security in use. The

concept of Design for All (AKA Universal Design) is a framework for the design solution, which

are flexibility in use, simple and Intuitive use, tolerance for error, and size and space for approach

and use. The three-dimensional presentation was delivered to the residents in inclusive solution

for their home improvement in the near future.

คำาสำาคญ (Keywords): พนทภายใน (Interior), ทอยอาศย (Habitat), การออกแบบเพอทกคน (Universal

Design)

การเสนอแนะแนวทางการออกแบบพนทภายในสำาหรบทอยอาศยขนาดเลก โดยใชหลกการออกแบบเพอทกคนกรณศกษา: โครงการบานมนคงเขานอย พทยา จ.ชลบรสปญญา วรรณสข และ ลลต ฉายามตร

572

1.ทมาและความสำาคญ

โครงการหมบานมนคงเขานอย พทยา

เปนโครงการพฒนาทอยอาศยสำาหรบผมรายได

นอย ของ “สถาบนพฒนาองคกรชมชน” (พอช.)

ทมราคาประหยด เพอบคคลทมรายไดนอย และ

เปนบคคลทมาจากหลากหลายพนทในเขตเมอง

พทยา เชน กลมชมชนบกรกทสาธารณะ กลม

ชมชนบานเชาทหมดสญญาเชา เปนตน เนองจาก

เปนโครงการสำาหรบผมรายไดนอย ทำาใหมขอ

จำากดในเรองของงบประมาณการปลกสราง สงผล

ใหวสดบางอยางตองใหคนในชมชนชวยกนสราง

ขนมาเพอลดตนทน เชน อฐบลอคสำาหรบกอผนง

เปนตน และยงสงผลไปถงพนทใชสอยภายในบาน

ทำาใหมขนาดทคอนขางเลกเมอเปรยบเทยบกบ

ปรมาณของผอยอาศย กจวตรประจำาวนของผอย

อาศยและสงของเครองใชในแตละหลงคาเรอน

คณะผวจยจงเหนปญหาและความสำาคญ

ในการจดพนท หรอออกแบบสภาพแวดลอม

ภายในทอยอาศย เพอใหผอยอาศยสามารถใช

งานพนท ใหเก ดประโยชน ปลอดภย และม

ประสทธภาพมากทสด โดยนำาแนวความคดการ

ออกแบบเพอทกคน มาเปนกรอบแนวความคด

ในการออกแบบพนทภายในของโครงการบาน

มนคงแหงน

1.1 วตถประสงค

1) เพอศกษาถงพฤตกรรมการอยอาศย

ของคนในโครงการบานมนคงเขานอย

2) เพอศกษาความตองการของผอยอาศย

ในโครงการบานมนคงเขานอย

3) เพอสรางกระบวนการออกแบบอยางม

สวนรวมภายในชมชน

4) เพอใหการออกแบบของโครงการบาน

มนคงเขานอยอยภายใตแนวคดการออกแบบเพอ

ทกคน (Universal Design)

1.2 วธการวจย

งานวจยนเปนการวจยเชงสำารวจ ไดมการ

สำารวจพ นท บ านของผ พ กอาศยและสภาพ

แวดลอมในโครงการบานมนคงเขานอยจำานวน 1

หลงคาเรอน โดยสงเกตบนทกและสมภาษณ

พฤตกรรมของผอยอาศยภายในบาน โดยมขน

ตอน ดงน

1) สำารวจพนทบานพกผอยอาศย และ

สภาพแวดลอมในโครงการบานมนคงเขานอยโดย

บนทกภาพถาย และวดขนาดพนทภายในบาน

ของผอยอาศย

2) เกบขอมลจากการสมภาษณผอยอาศย

3) วเคราะหขอมลและนำามาออกแบบเพอ

ใหตรงตามความตองการของผอยอาศย

4) นำาเสนอขอมลการออกแบบตอ เจาของ

บานททำาการออกแบบและคนในชมชนเขานอย

1.3 ผลการเกบขอมล

ผอยอาศยมสมาชกภายในบาน 3 คน คอ

ลงดม อาย 72 ป (เจาของบาน) ภรรยาและลกสาว

จากการสงเกตบนทกและสมภาษณพฤตกรรม

ลงดมปจจบนเกษยนการทำางานแลว โดยกจกรรม

สวนใหญจะอยบรเวณพนทนงเลนชน 1 เปนหลก

ภรรยาและลกสาวตอนกลางวนจะออกไปทำางาน

นอกบาน พนทหลงบานถดจากหองนงเลนจะเปน

ครว บรเวณชน 2 มการแบงหองนอนเปน 2 หอง

โดยภายในหองนอนจะมการจดวางเฟอรนเจอร

ไวชดผนง ของใชทไมไดใชบอยจะมการวางซอน

ชนกนพนทวางมขนาดคอนขางนอยและเนองจาก

มการกนผนงกลางบาน ทำาใหการถายเทของ

อากาศทำาไดไมดนก การแบงสดสวนหองยงไม

คอยดนกทำาใหเสยพนการใชสอยบางสวน

โครงการประชมวชาการ ประจำาป 2557 Built Environment Research Associates Conference, BERAC 5, 2014

573

1.4 หลกสำาคญของแนวความคด Universal

Design

เนองจากโครงการพฒนาทอยอาศยสำาหรบ

ผมรายไดนอย ตองการใหโครงการนเปนหมบาน

มนคง ซงทางคณะผวจยมความคดเหนวาไมควร

มองเพยงมตเดยวแคในเรองของการมทอยอาศย

เทานน แตเราควรใหความสำาคญในมตอนๆ ดวย

เชน ความปลอดภยในการใชงาน ความสะดวก

สบายในการอยอาศย ตลอดจนถงการอยอาศย

ในอนาคต เมอผอาศยมอายมากขน ความตองการ

สงอำานวยความสะดวกตางๆ กมากขน เพอให

เปนหมบานยงยนอยางแทจรง โดยนำาการออกแบบ

เพอทกคน มาเปนกรอบแนวความคดในการเสนอ

แนะแนวทางแกไข

1) มความเทาเทยมกนในการใชประโยชน

(Equitable Use) ทกคนสามารถใชประโยชนจาก

สงอำานวยความสะดวกไดอยางเสมอภาค

2) มความยดหยนในการใชงาน (Flexible

in Use) มการใชพนทใหปรบใชไดในกจกรรมท

หลากหลาย

3) ใชงานสะดวกและปลอดภย (Simple

and Intuitive Use) ใชงานงายโดยไมตองคำานง

ถงวาผใชมความรระดบใด

4) สอความหมายเปนทเขาใจ (Percepti-

ble Information) ควรมสญลกษณทสอใหคนพการ

เขาใจความหมายได

5) การออกแบบทปองกนการผดพลาดได

(Tolerance for Error) การออกแบบเพอลด

อนตรายหรออบตเหตตาง ๆ

6) ชวยผอนแรงได (Low Physical Effort)

การออกแบบใหสะดวกตอการใชงาน ไมตอง

ออกแรงมาก

7) มพนทและขนาดทเหมาะสมในการเขา

ถงและใชได (Size and Space for Approach and

Use) มขนาด และพนท ใชงานเพอใหทกคน

สามารถเขาถงได

2. ผลการออกแบบ

ในการออกแบบพนทภายในไดใชหลกการ

สำาคญของการออกแบบเพอทกคน โดยมการ

เสนอแนะ ดงน

2.1 พนทหองนงเลน

การปรบเปลยนพนทหองนงเลนชนลาง

โดยการเลอกใชโซฟาเบส อาจจะจางทำาราคาถก

ไมมเทคนคทซบซอน นำาเบาะวางซอนสามชน

สามารถดงออกมาปรบใชเปนทงโซฟานงเลน หรอ

ทนอนได เผ ออนาคตคณลงดมและภรรยาไม

สามารถขนชนสองไดสะดวก แลวเพมโตะญปนไว

ทานอาหารหรอทำางาน เมอไมใชกพบเกบทำาให

พนทหองนงเลนสามารถปรบการทำากจกรรมได

ตามความเหมาะสม

รปท 1 การจดวางเฟอรนเจอรหองนงเลน


574

รปท 2 การใชงานโซฟาเบส

รปท 3 ลกษณะราวจบและพนทเกบของ

2.2 ราวจบบนไดและทเกบของ

เพมราวจบดานทตดกบผนงเนองจากราว

จบเดมทำาตดกบแนวคานมากเกนไปทำาใหการจบ

ยดทำาไดลำาบาก พรอมทงทำาชองเกบของใตราว

จบเพอใหสามารถใชประโยชนในการวางของใช

ขนาดเลกได

2.3 ลกบดประต

เปลยนลกบดประตเปนแบบเขาควายเพอ

ในอนาคต ทำาใหไมตองอาศยแรงบดมาก อาจ

เปลยนภายหลงเมอถงเวลาตองใช หรอเสนอแนะ

กบคนในชมชนหลงอนๆ ทกำาลงปลกสราง

รปท 4 ลกษณะลกบดประต

2.4 พนทบนได

เนองจากขนาดบานมขนาดทคอนขางเลก

ความชนของบนไดจงมความลาดชนมากกวา

มาตรฐานเลกนอย ควรตดแถบกนลนทจมกบนได

เพอปองกนการเกดอบตเหต และควรตดทบรเวณ

พนหองนำาดวย

รปท 5 แถบกนลนและลกษณะการตดตง

2.5 การปรบพนทและการจดวางเฟอรนเจอร

ปรบพนทการแบงหองบรเวณชน 2 ใหม

เพอใหการจดวางเฟอรนเจอรทำาไดอยางเปน

ระเบยบและมพนทในการใชงานทเหมาะสม อาจ

เปนแบบเสนอแนะใหคนในชมชนหลงอนๆ


575

รปท 6 ลกษะการแบงหองและการจดวางเฟอรนเจอร

2.6 การเพมทางระบายอากาศระหวางหอง

เนองจากตวบานบรเวณชน 2 มการแบง

หองภายในตวบาน ทำาใหการถายเทของอากาศ

ภายในหองนอนไมด และแสงไมสามารถสอง

สวางถงบรเวณบนไดได จงควรมการตดเกรด

ระบายอากาศบรเวณเหนอศรษะระหวางผนงกน

หอง เพอใหการถายเทอากาศภายในบานดขน

และควรตดชองแสงบรเวณเหนอศรษะผนงกน

หองทอยใกลบนได เพอใหบรเวณบนไดมแสง

สวางเพยงพอทำาใหลดอบตเหต

รปท 7 ลกษณะการเพมชองแสงและชองระบายอากาศ

หองนอนดานหนา

รปท 8 ลกษณะการเพมชองแสงและชองระบายอากาศ

หองนอนดานหลง

3. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

3.1 นำาปญหาของโครงการบานมนคงเขา

นอยมาแกไขใหดขน

3.2 เพอใหผ อย อาศยในโครงการบาน

มนคงเขานอย ไดใชพนทภายในทอยอาศยใหเกด

ประโยชนมากทสด

3.3 เพอใหโครงการบานมนคงเขานอย

เปนชมชนตวอยางใหกบชมชนอนๆ

3.4 คนในชมชนสามารถอยอาศยภายใน

บานไดอยางมความสข จากการเอาหลกการ

ออกแบบเพอทกคน( Universal Design) มาใช

4. บทสรป

ในการศกษาวจยเชงสำารวจครงน ไดมการ

มงเนนการมสวนรวมในการแกไขปญหาและ

ปรบปรงพนทภายในบานใหคนในชมชนสามารถ

ใชชวตอยไดอยางมความสขมากขน โดยมการนำา

แนวคดการออกแบบเพอทกคน มาปรบใชให

เหมาะสม โดยในขนตอนสดทาย มการนำาเสนอ

แบบใหคนในชมชนไดพจารณาวาเหมาะสมและ

เปนไปไดหรอไม ซงคนในชมชนคอนขางเหนดวย

และชอบแบบทนำาเสนอไปและไดรบแบบไปเพอ

เปนแนวทางในการปรบใชกบบานหลงอนๆ ตอไป


576

แตกยงไมสามารถชวดความสำาเรจไดอยางชดเจน

เพราะขณะนคนในชมชนยงไมไดมการนำาแบบดง

กลาวไปใชในตอนน จงอาจตองมการสรปผลอก

ครงหนงเมอคนในชมชนไดนำาแบบทเสนอแนะไป

ปรบใชจรงเพอจะสามารถสรปผลทชดเจนในครง

ตอไป

รายการอางอง

ตวอยางทดในการจดสงอำานวยความสะดวกขน

พนฐาน “สำาหรบคนพการและคนทกวย”

(2555), หนา 17-24.

สำานกการโยธา กรงเทพมหานคร. (2556). สง

อำ�นวยคว�มสะดวกเพอทกคนในสงคม

(พมพครงแรก).

หนวยปฏบตการวจยสภาพแวดลอมทเหมาะสม

กบผสงอายและคนพการ, (2555), หนา 3-5.

รายงานการสำารวจประชากรผสงอายในประเทศ

ไทย พ.ศ. 2550 (2550). สบคนเมอ 6 ตลาคม

2552, จาก http://service.nso.go.th/nso/

nsopublish/service/survey/rep_older50.pdf

Universal Design. (2008). สบคนเมอ 6 ตลาคม

2552, จาก http://www.thaimarketonline.

net/2008/03/universal-design.html

Universal Design งานออกแบบเพอทกคน.

(2008). สบคนเมอ 6 ตลาคม 2552, จาก

http://wwisartsakul.wordpress.com

การเสนอแนะแนวทางการปรบพนทใชสอยภายในโครงการบานมนคงเพอ

รองรบการเปดธรกจรานนวดแผนไทย

กรณศกษา: ชมชนบานมนคงเขานอย พทยา จ.ชลบร

Recomending Guideline for Adjustment of Utilization Area within Ban

Mankong Community to Support for Thai Massage Business Venture.

Case Study: Ban Mankong Kaonoi, Pattaya, Chonburi Province.

สขวสา ปรยาโชต1 และ จรนนท พงษไพโรจน2

Sukawasa Preyachont1 and Jeranan Pongphairoj2

สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง


บทคดยอ

บทความนนำาเสนองานวจยเชงคณภาพแบบมสวนรวม จากการลงสำารวจพนทพกอาศยภายใน

ชมชนบานมนคงเขานอย พทยา จ.ชลบร ทเกดจากการรวมตวกนของกลมคนทไมมทอยอาศยภายใน

เมองพทยามารวมกนเปนชมชน จากการสำารวจครงนทำาใหเหนถงปญหาในแงมมของพนทใชสอยภายใน

บานทไมไดถกออกแบบมาเพอรองรบการใชงานพนทภายในของแตละครอบครวภายในชมชน จาก

ครอบครวทผวจยไดเขาไปเกบขอมล รวมพดคยถงปญหา และความตองการในการจดสรรพนทภายใน

บาน ทำาใหทราบถงความตองการทจะประกอบกจการนวดแผนไทยภายในบาน และยงสามารถปรบให

พนทภายในบานใหใชสอยไดหลายรปแบบในพนทเดยวกน เนองมาจากขอจำากดของพนทภายในบาน

ทมนอย โดยทผวจยไดนำาแนวความคดการออกแบบเพอทกคนมาใชรวมกบงานวจยครงน เพอความ

สะดวก ปลอดภย และยงคำานงถงการใชงานในอนาคตอกดวย

Abstract

This essay represents a qualitative action research which is based on a survey in dwelling

area of Baan Mankong Kaonoi Community, Pattaya, Chonburi province. This community is

originated from people in Pattaya who have no place to live. From the survey, it is found that

there were problems with dwelling area of each household which was not designed to support

the utilization of each family within the community. The researcher collected data from discussion

with a family in the community concerning their problems and needs to rearrange the dwelling

area so they can start Thai massage business within their own house, while being able to utilize

the same dwelling area for other purposes of living due to their lack of space. The researcher

การเสนอแนะแนวทางการปรบพนทใชสอยภายในโครงการบานมนคงเพอรองรบการเปดธรกจรานนวดแผนไทย กรณศกษา : ชมชนบานมนคงเขานอย พทยา จ.ชลบรสขวสา ปรยาโชต และ จรนนท พงษไพโรจน

578

used the concept “Universal Design” in this research in order to have utilization that is

convenience, safe, and includes future utilization also.

คำาสำาคญ (Keywords): นวดแผนไทย (Thai Massage), การออกแบบเพอทกคน (Universal Design),

การจดสรรพนทภายใน (Rearrange the Dwelling Area)

1. ทมาและความสำาคญ

ตามท ร ฐบาลไดมนโยบายท จะแกไข

ปญหาทอยอาศยของผมรายไดนอย และสราง

ความมนคงในการอยอาศยแกคนจนในเมองทยง

ไมมทอยอาศยเปนของตนเองโดยเฉพาะกลมผ

อยอาศยในชมชนแออด ชมชนบกรก กลมผดอย

โอกาส ผอยอาศยกระจดกระจายอยนอกชมชน

ผอยอาศยในบานเชา บานพกตามโรงงาน ซงเปน

ทอยอาศยตำากวามาตรฐาน ขาดบรการพนฐาน

ดานสาธารณปโภคและสาธารณปการทจำาเปนตอ

การดำารงชวต จงมอบหมายใหกระทรวงการ

พฒนาสงคมและความมนคงของมนษย โดยการ

เคหะแหงชาต และสถาบนพฒนาองคกรชมชน

(องคการมหาชน) รวมกนพจารณาหาแนวทาง

แกไขปญหาดงกลาว

ปจจบนชมชนแออดรวมทงชมชนผมราย

ไดนอยตางประสบปญหาหลายๆ ดาน ทงดาน

กายภาพ เศรษฐกจ และพบวา หลายชมชนมการ

อยอาศยแบบบกรกทดนของรฐ วด หรอเอกชน

เปนตน ชมชนเหลานตางประสบปญหาไลทใน

ระดบตางๆ หรอกำาหลงจะหมดสญญาเชา ทำาให

ขาดความมนคงในการอยอาศย การเคหะแหง

ชาต และสถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) ได

จดทำาและนำาเสนอแนวทางและโครงการนำารอง

เพอแกไขปญหาทอยอาศยของผทมรายไดนอย

ทำาใหเกดโครงการพฒนาความมนคงทอยอาศย

คนจนในชมชนแออด “บานมนคง” ขน (สถาบน

พฒนาองคกรชมชน, 2557)

คณะผวจยไดเลอกกรณศกษาทชมชนหมบาน

มนคงเขานอย พทยา จ.ชลบร โดยเปนการรวม

กลมกนของหลายๆ ชมชนภายในจงหวดชลบร

ทประสบปญหาการไลทหรอกำาลงจะหมดสญญา

เชาภายในพนทเดมทเคยอยอาศยภายในโครง-

การเปนบานจดสรรขนาดเลก 2 ชน ทงหมดกวา

300 ครวเรอน และกำาหนดระยะเวลาผอนภายใน

30 ป

จากทกลาวมาเปนปจจยททำาใหภายใน

ชมชนนนมความหลากหลายของ เพศ วย อาชพ

และอนๆ ททำาใหความตองการในการใชพนท

ภายในบานของแตละหลงนนตางกนออกไป ซง

เกดขอจำากดตางๆ เนองมากจากงบประมาณทม

จำากด แตตองรองรบความตองการในพนทอย

อาศยกอนเปนอนดบแรก จงทำาใหเกดแบบกลาง

มาตรฐานขนมาในการกอสราง ซงแบบกลางท

เกดขนกไมไดเปนแบบททกครอบครวจะสามารถ

ใชสอยพนทไดอยางเตมท อาจมอปสรรคหรอขอ

จำากดทเกดขนททำาใหแตละบานตองมาปรบปรง

กนภายหลงเมอยายเขามาอย ซงเปนสงททำาให

เหนวาการจดสรรพนทใชสอยนไมเกดความเทา

เทยม และจากระยะเวลาของการผอนกนเวลาถง

30 ป กเปนอกหนงขอจำากดทเกดขนกลาวคอ การ

ออกแบบกลางของโครงการน ไมไดคำานงถงการ

ใชงานในอนาคตวาผอยอาศยจะตองแกเฒา แต

เนนไปทการแกปญหาของการไมมทอยอาศยท

เปนปญหาอนดบแรกททกครวเรอนประสบปญหา

เหมอนกน


579

คณะผวจยจงนำาปญหานมาปรบปรงแกไข

โดยใชหลกแนวความคดการออกแบบเพอทกคน

โดยยกตวอยางเปนผอาศยทจะเปดธรกจรานนวด

แผนไทยภายในทอยอาศยของตน ทประสบกบ

ปญหาของพนทภายในไมไดถกออกแบบมาเพอ

รองรบการประกอบกจการภายในบาน และยง

คำานงถงในอนาคตทเจาของบานอาจเกดอาการ

เจบปวยทางรางกาย หรอรวมไปถงกรณของอาย

ทมากขน ไมสามารถดำารงชวตไดสะดวกเหมอน

ในปจจบนทเปนอย


1) เพอศกษาพฤตกรรมและความตองการ

เชงพนท ท เกดขนภายในรานนวดแผนไทยจาก

ผประกอบอาชพจรง

2) เพอเปนการออกแบบพนทภายในให

รองรบการใชงานทงในปจจบนและอนาคตของ

เจาของบานทมความตองการใชพนทภายในท

มากขน

3) เพอเปนแนวทางในการออกแบบ หรอ

ปรบปรงพนทใหรองรบการใชงานในการประกอบ

อาชพนวดแผนไทย

1.2 วธดำาเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงสำารวจ โดย

ไดลงสำารวจสภาพพนทของโครงการบานทเปน

กรณศกษา และยงมการสมภาษณถงชวตความ

เปนอย อปสรรค ปญหาทเกดขน พรอมทงสงเกต

พฤตกรรมทเกดขนจรง ภายในโครงการบานมนคง

เขานอย พทยา จ.ชลบร

1) ถายภาพและเกบขอมลจากสถานทจรง

โครงการบานมนคงเขานอย พทยา จ.ชลบร

2) ส มภาษณเจาของบานในเร องการ

ประกอบอาชพการนวดแผนไทย

3) สมภาษณเจาของบานในเรองความ

ตองการในการใชพนทแตละสวนภายในบานท

ตองการ

4) วเคราะหขอมลทงหมดเพอหาแนวทาง

การออกแบบ

5) ทำาแบบรางเพอเปนแนวทางในการ

ออกแบบพนทภายในบานใหรองรบการประกอบ

กจการและการอยอาศย

1.3 เครองมอทใชในการวจย

1) แบบสงเกต (พฤตกรรม)

2) แบบสมภาษณ (พฤตกรรมการประกอบ

อาชพ ความตองการตางๆ ภายในบาน)

3) การถายภาพ (พฤตกรรมสภาพทอย

อาศย สงแวดลอมโดยรอบ)

4) แบบแปลนของทพกอาศย

รปท 1 รวมพดคยกบชาวบานในโครงการบานมนคง

รปท 2 สำารวจสภาพพนทของโครงการ


580

1.4 กรอบแนวคด

หลกการออกแบบเพอทกคน (Universal

design) ประกอบดวยหลกสำาคญ 7ประการ คอ

1) ความเสมอภาค (Fairness) ทกคน

ในสงคมสามารถใชงานไดอยางเทาเทยมกนไมม

การแบงแยกและเลอกปฏบต

2) ความยดหยน (Flexibility) ใชงานไดทง

กบผทถนดซายและขวา หรอปรบความสงตำาให

ขนลงไดตามความสงของผใช

3) ความเรยบงายและเขาใจไดด (Simplic-

ity) เชน มภาพ คำาอธบาย หรอสญลกษณสากล

สำาหรบคนทกกลมไมวาจะมความรระดบไหน

อานหนงสอออกหรอไม

4) ความเขาใจงาย (Understanding) ม

ขอมลคำาอธบายหรอรปภาพประกอบการใชงาน

ทเพยงพอ

5) มความปลอดภยขณะใชงาน (Safety)

ทนทานตอการใชงานทผดพลาด

6) ทนแรง (Energy conservation) สะดวก

ทำาใหไมตองออกแรงมาก

7) มขนาด-สถานททเหมาะสม (Space)

และใชงานในเชงปฏบตไดโดยการออกแบบคด

เผอสำาหรบคนรางกายใหญโต คนทเคลอนไหว

รางกายยาก (มลนธโลกสเขยว, 2555)

1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1) ไดทราบถงพฤตกรรมท เก ดข นจร ง

ภายในรานนวดแผนไทย

2) ไดพนทภายในทรองรบการใชงานแก

เจาของบานภายในปจจบนและอนาคต

3) ไดแนวทางการออกแบบพนทภายในท

รองรบการใชงานในการประกอบอาชพนวดแผน

ไทย

4) บคคลทไดศกษาจากบทความนจะไดรบ

ความร และแนวทางการออกแบบพนทภายใน

เพอการประกอบอาชพนวดแผนไทยภายในท

พกอาศย

1.6 ผลการเกบขอมล

จากกรณศกษาท ทางคณะผ วจยไดเกบ

ขอมลบานยงสรางไมเสรจเรยบรอย จงทำาใหเกบ

ขอมลสวนใหญมาจากการสมภาษณเปนหลก

1.6.1ผใชง�น

1) เจาของบาน (ประกอบอาชพนวดแผน

ไทย)

2) หลานชาย (กำาลงศกษาอยระดบมธยม

ศกษา)

1.6.2คว�มตองก�รในก�รอยอ�ศยและก�ร

ประกอบอ�ชพ

1) บรรยากาศของบานตองโปรงโลง ไม

มดทบ

2) ทางเขาบานตองการเปนประตบาน

เฟยม

3) ทบรเวณชน 2 ตองการเปนหองนอน

2 หองนอน

4) งบประมาณโดยรวมอย ในระดบท

สามารถจายได

5) เฟอรนเจอรสวนใหญนำามาจากทเดมท

เคยอยอาศย

6) พนท ครวไมตองใหญหรอมอปกรณ

อะไรมากมาย

7) เปดรานนวดแผนไทยภายในบานท

บรเวณชน 1

8) ตองการพนทพกคอยของลกคารวมกบ

พนทนงเลน


581

1.7 การวเคราะหขอมล

ขอมลท ไดรวบรวมมาท งหมดจะนำามา

วเคราะหและสรางเปนประเดนหลกๆ เพอนำามา

สการทำาแบบจำาลองทจะใชเปนแนวทางการเสนอ

แนะแนวทางการออกแบบพนท ใหรองรบการ

ประกอบอาชพนวดแผนไทย

1.7.1ผใชง�น

ภายในบานจะมผใชงานทงหมด 2 คน คอ

เจาของบาน และหลานชายโดยทเจาของบานจะ

เป นผ ท ใชพ นท ภายในบ านท งวนเน องจาก

ประกอบอาชพภายในบาน สวนหลานชายนนใน

ชวงเชาถงเยนจะออกไปเรยนหนงสอ และหลง

จากเลกเรยนถงจะไดกลบมาใชพนทภายในบาน

1.7.2คว�มตองก�รในก�รอยอ�ศยและก�ร

ประกอบอ�ชพ

จากการสมภาษณถงความตองการตางๆ

แยกออกมาเปนประเดนหลกๆ ดงน

1) มการประกอบอาชพภายในบานและ

อยอาศยไปพรอมกน

2) เฟอรนเจอรสวนใหญเนนการนำาของ

เดมทมอยอาศยมาใช

3) การออกแบบสงใหมเขาไปภายในพนท

ตองมประโยชนใชงานไดจรงไมสนเปลอง

4) พนทภายในบานสามารถปรบใชรวมกน

เนองจากมพนททจำากด


มการปรบพนทภายในเดมในรองรบการ

ประกอบธรกจนวดแผนไทยภายในบานและปรบ

พนทใหสามารถรองรบการใชงานภายในอนาคต

ทเจาของบานจะมอายเพมมากขน สภาพรางกาย

ไมไดแขงแรงเหมอนกบปจจบน โดยจดสรรพนท

ทมอยใหสามารถปรบใชไดทงการประกอบอาชพ

และใชอยอาศยภายในพนทเดยวกน เนองมาจาก

ทพนทเดมนนมอยไมเพยงพอทจะรองรบการใช

งานแตละอยางทเจาของบานตองการไดทงหมด

โดยจดพนทในการนวดแผนไทย พกคอย และนง

เลนใหอยในสวนเดยวกน เลอกใชเฟอรนเจอรท

สามารถพบเกบหรอเคลอนยายไดเพอความ

สะดวกในการปรบพนทเพอใชงานในแบบตางๆ

และปรบประตหองนำาใหเปนบานเลอนเพอการ

เพมพนทใชสอยภายในหองนำา และยงเปนการ

คำานงไปถงในอนาคตทผ อยอาศยอาจเจบปวย

ตองใชรถเขนจะไดเขาหองนำาไดสะดวก และใน

สวนของบนไดปรบใหมราวจบเพอความปลอดภย

ในการขนบนไดทงในปจจบนและอนาคตของผอย

อาศย

3. การอภปรายและวเคราะหผลการศกษา

จากการศกษาวจยครงนเปนการวจยทได

ทำาการสำารวจจากพนทจรง ซงทำาใหเราไดเหน

สภาพจรงของพนท ทสรางขนมาเพอรองรบการ

แกปญหาในเรองไมมทอยอาศยของคนทมรายได

นอยกอนเปนอนดบแรก จงทำาใหพนทภายในไม

ไดรองรบการใชงานทจะเกดขนจรงเมอผอยอาศย

ยายเขา จงทำาใหเกดเปนประเดนปญหาตางๆ ขน

จากกลมตวอยางทไดเจาของบานจะประกอบ

อาชพนวดแผนไทย และตองการประกอบธรกจ

เองภายในบาน ซงพนทเดมไมไดทำามาเพอรองรบ

เราจงตองหาแนวทางแกไขในการปรบปรง ให

สามารถประกอบอาชพและพกอาศยได ซงยง

คำานงถงจากใชงานในอนาคตทเจาของบานจะ

มอายทเพมขน และเกดการเจบปวยไมวาจะเปน

แบบชวคราวหรอถาวรอกดวย


582

3.1 การจดพนทการใชงาน

นำาความตองการใชการใชพนท ต างๆ

ภายในบานมาวเคราะหวาพนทสวนใดสามารถ

ปรบใชรวมกนไดเนองมาจากประเดนปญาหา

พนทภายในบานมจำากด ไมสามารถแยกการใช

พนทเปนพนทใดพนทหนงได

จดใหพนทประกอบอาชพนวดแผนไทย

พนท นงพกคอย และพนท นงเลนใหเปนสวน

เดยวกนเนองจากการใชงานมความใกลเคยง และ

ควรอยในพนททใกลกน

3.2 การจดวางผง

การจดวางผงเนนวางเครองเรอนใหชดกบ

แนวผนงของตวบานพนในเหลอพนทในการเดน

และทำากจกรรมอนๆ ใหไดมากทสด และในสวน

ของพนททตองการจะแบงเปนสวนอนจะวางผง

โดยใชเครองเรอนเปนตวแยกสวนของพนทนนๆ

เพอการประหยดพนทและงบประมาณในการ

ตกแตงบาน

การเลอกใชเครองเรอน จะเลอกเครองเรอน

ทสามารถปรบรปแบบพบเกบได มนำาหนกเบา

เพอใหพบเกบเมอไมไดใชงาน และโยกยายไปยง

ทอนได ซงจะมพนทใชงานเพมมากขน และปรบ

พนทใหเหมาะสมกบกจกรรมตางๆ ทจะเกดขน

ไดสะดวกอกดวย

3.3 การใชงานในอนาคต

การปรบพนทภายในบานโดยใชแนวคด

การออกแบบเพอทกคน (Universal Design) ใน

แงมมทคำานงถงความแขงแรงของสขภาพ รางกาย

และอายทเพมมากขนของเจาของบานในอนาคต

ดวยการจดพนท การวางผง และปรบอปกรณเดม

ทมอยใหสามารถใชงานไดสะดวกทงในปจจบน

และอนาคต

รปท 3 การจดวางผงพนชน 1 และชน 2

รปท 4 รปแบบภายในชน 1

รปท 5 รปแบบภายในชน 2


583

1) ทางเดนภายในบานมขนาดความกวาง

อยางนอย 1.00 เมตรเพอการเดนทสะดวกและ

สามารถเขนใหรถเขน (Wheel chair) ผานไปได

2) ประตหองน ำาปรบใหเปนบานเลอน

เพอเพมพนทการใชงานภายในหองนำา และยง

สามารถใชงานไดสะดวกในอนาคตทเจาของบาน

อาจตองใชรถเขนในการดำารงชวต และสะดวกตอ

ผดแลทคอยใหการชวยเหลอ

3) ราวจบบนได เพมใหมราวจบบนไดขน

มาเพอความปลอดภย และความมนคงในการเดน

ขนลงระหวางชนบนและชนลาง

รปท 6 เพมราวจบทางขนบนไดออกแบบโดยคำานงถง

การใชงานในอนาคต


สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน).

(2557). ทม�ของบ�นมนคง. สบคนเมอ 20

มกราคม 2557, จาก http://www.codi.or.th/

index.php/about-baanMankong-project/

175-2013-06-15-10-58-58/2770-2013-

06-16-12-53-21

มลนธโลกสเขยว. (2555). Universal design.

สบคนเมอ 20 มกราคม 2557, จาก http://

www.greenworld.or.th/library/environment-

vocabulary/2014

การเสนอแนะแนวทางการปรบพนทภายในบานเพอคณภาพ

การประกอบธรกจในทพกอาศยขนาดเลก

กรณศกษา ชมชนบานมนคงเขานอย พทยา จ.ชลบร

A Design Guideline for Home Modification of Home-based Food

Business in a Small House: A Case Study of Baan Mankong

Khao-noi community, Pattaya, Chonburi

จตรา มทองคำา1 และ ดวงฤทย ตสข2

Jittra Meethongkham1 and Duangruthai Teesuk2


E-mail: [email protected] , [email protected]

บทคดยอ

การศกษาการออกแบบภายในพนทบานพกอาศยในงานวจยน ไดทำาการศกษา 2 สวน สวนแรก

คอทำาการศกษาและสำารวจสภาพแวดลอมทางกายภาพและพฤตกรรมของผอยอาศยภายในบาน การ

ศกษาขอมลสวนท 1 ไดทำาการสำารวจกลมบานตวอยางทประกอบธรกจในทพกอาศย โดยใชแบบ

สมภาษณในการเกบขอมลภาคสนาม จากกลมตวอยาง 2 คน โดยศกษาขอมล 3 สวนดงน 1. ขอมลพน

ฐานของผอยอาศย 2. ความตองการของผอยอาศย 3. ปญหาการใชงานของผอยอาศย สวนท 2

ทำาการศกษาหลกแนวคดการออกแบบเพอทกคน (Universal Design) โดยยดหลกทสอดคลองกบการ

ออกแบบ 5 ประการ ไดแก 1. มความเทาเทยมกนในการใชประโยชน 2. ใชงานสะดวก ปลอดภย

3. การออกแบบทปองกนความผดพลาดได 4. ชวยผอนแรงได 5. มพนทและขนาดทเหมาะสมในการ

เขาถงและใชงานได ผลจากการศกษา พบวา การออกแบบพนทพกอาศยขนาดเลกทมการซอนทบกน

ระหวางพนทอยอาศยกบพนทประกอบอาหาร สามารถออกแบบปรบปรงโดยใชหลกการออกแบบ 5

ประการ ในการใชพนทการประกอบอาหารรวมกบการอยอาศยได โดยมการจดพนทออกเปน 2 สวน

เพอการใชงานสะดวก การบรรจอาหารสามารถปรบไดโดยใชหลกความยดหยนของพนทใชสอยในการ

ใชเครองเรอนแบบพบเกบไดโดยสามารถลดขอจากดเชงพนทและเพมสขลกษณะทดในการประกอบ

อาหารเพอตอบสนองความตองการทหลากหลายในครวเรอน ผลของการวจยสรปวา ในการศกษา

แนวทางในการออกแบบพนทภายในบานพกอาศยเพอคณภาพในการประกอบธรกจนน สามารถนำามา

ปรบใชในการออกแบบบานของคนในชมชนทประกอบธรกจในครวเรอนและเปนการสรางองคความร

ตอคนในชมชนเพอนำาไปสการพฒนาคณภาพชวตความเปนอยทดขน


585

Abstract

The interior housing area in this research, a study 2 parts is 1. Sequencing and explore the

physical environment and behavior of the residents home Study the 1 did a survey group home

samples that engages in the housing The interview in the field data collection from the 2 people

by data 3 parts as 1. Basic information of residents 2. The needs of the residents 3. The use of

residents Part 2 study concepts design for all (Universal Design) based on consistent with the

design 5 reasons 1 have equality in utilization 2 easy usage Safe 3 protection design mistakes

4 help labor has 5 area and suitable size to access and use, the study found Design of small

residential area with overlapping between the residential area and the area contains food Can be

designed to improve using design of 5 reasons Using space combining with living By the 2 area

into parts to use convenient, the food container can be adjusted by The flexibility of living space

in the use of furniture folding

Could reduce the limitation of space and increase good hygiene in cooking, in order to

meet the demand that a variety of household, the result of the research concluded that In the

study of space design house to quality in business Can be applied to the design of the com-

munity that engages in the household And to create knowledge for the community to contribute

to the development of quality of life and well-being Could reduce the limitation of space and

increase good hygiene in cooking, in order to meet the demand of the variety in the household.

คำาสำาคญ (Keywords): การออกแบบเพอคนทกคน (Universal Design), ความตองการเชงพนท (Spa-

tial Needs), ขอจำากดเชงพนท (Space Limitation), ความตองการในครวเรอน (Needs in the Household)

1. ทมาและความสำาคญของปญหา

โครงการหมบานมนคง ชมชนเขานอย เปน

โครงการพฒนาทอยอาศยสำาหรบผมรายไดนอย

ของ “สถาบนพฒนาองคกรชมชน” (พอช.) ทำาให

รปแบบการออกแบบผงชมชนมการเนนปรมาณ

จำานวนยนตของหลงคาเรอน สงผลใหบานพก

อาศยมพนททคอนขางจำากดอกทงยงไมสามารถ

ตอบสนองตอครอบครวทมขนาดใหญ และมรป

แบบการใชงานทหลากหลาย ทงการอยอาศยพก

ผอนและทำาการประกอบอาชพภายในบานพก

อาศย อกทงเจาของบานยงขาดความเขาใจในการ

จดสรรพนท จงสงผลใหเกดปญหาตอการใช

งาน ซงการออกแบบนไดคำานงถง 4 ประการคอ

ประการแรก กระบวนการการออกแบบอยางม

สวนรวม โดยใหเจาของบานมสวนรวมในการ

ออกแบบบานพกอาศยของตน ประการทสอง คอ

การออกแบบบานพกอาศยทยกระดบวถชวตใน

การประกอบอาชพของผอยอาศย ในทนคอการ

ออกแบบเครองเรอนทใชสอยในการประกอบการ

บรรจภณฑ ทจากเดมคอการทำาการบรรจภณฑ

บนพน ประการทสาม คอการจดสรรพนทภายใน

บานใหสามารถปรบเปลยนเพอรองรบการใชงาน

การเสนอแนะแนวทางการปรบพนทภายในบานเพอคณภาพการประกอบธรกจในทพกอาศยขนาดเลก กรณศกษา ชมชนบานมนคงเขานอย พทยา จ.ชลบร จตรา มทองคำา และ ดวงฤทย ตสข

586

ทเพมขนได ประการสดทาย คอในการออกแบบ

ทกประการทกลาวมาตองคำานงถงหลกแนวคด

การออกแบบเพอทกคน นำามาปรบใชไดอยาง

เหมาะสม

การออกแบบภายในบานพกอาศยเพอ

การประกอบอาหารเชงธรกจ จงตองคำานงถงรป

แบบการใชงาน ทสามารถปรบขยายขนาดเพอ

รองรบกจกรรมทเพมขน เพอใหการประกอบ

อาหารทมสขลกษณะทด และเพมพนทใชสอย

ในกจกรรมอนๆ โดยการออกแบบในสวนตางๆ

ภายในบานผวจยไดคำานงถงแนวคดการออกแบบ

เพอทกคน (Universal Design) เพอทำาใหการ

ออกแบบภายในบาน เปนการออกแบบทสมบรณ

และมงคงสำาหรบผอยอาศย สมกบชอหมบาน

มนคงแหงน


1) เพอสรางกระบวนการการออกแบบ

อยางมสวนรวม

2) เพ อศกษาถ งความตองการท สอด

คลองกบผอยอาศย

3) เพอนำาหลกแนวคดการออกแบบเพอ

ทกคน (Universal Design) นำามาปรบใชไดอยาง


4) เพอเปนการเผยแพรองคความรทาง

ดานสถาปตยกรรมภายใน และแลกเปลยนความ

คดเหนในชมชนบานมนคง


งานวจยนเปนการวจยเชงสำารวจ โดยการ

ลงพนทสำารวจลกษณะทางกายภาพบานพกอาศย

และสภาพแวดลอมของชมชน และศกษาพฤต-

กรรมการใชงานภายในบาน โดยมขนดงตอไปน

1) การลงพนทสำารวจรปแบบทพกอาศย

รวมกบผใชงานและเจาหนาทภายในชมชนและ

ทำาการวดขนาดพนทตวบาน

2) การเกบขอมลดานพฤตกรรมจากการ

สมภาษณ และสงเกตแบบไมมสวนรวม

3) ทำาการวเคราะหขอมลเพอเสนอแนะ

แนวทางการออกแบบ

4) นำาแบบรางเสนอตอเจาของบาน และ

คนในชมชน

1.4 กลมตวอยาง

จากทไดมการสำารวจลงพนท ชมชนบาน

มนคง เปนจำานวน 2 หลง ซงมความแตกตางกน

ดานพนทการใชงาน ผวจยจงไดเลอกวเคราะห

และเสนอแนะการออกแบบ จำานวน 1 หลงภายใน

หมบานมนคง ชมชนเขานอย

1.5 เครองมอในการวจย

เครองมอทใชในการเกบขอมล คอ แบบ

สมภาษณ ประกอบไปดวยคำาถามปลายเปด เพอ

เกบขอมลของผอยอาศย โดยสามารถแบงการ

เกบขอมลออกเปน 3 สวน ดงน

1.5.1ขอมลพนฐ�นของผอยอ�ศย

1) ผอยอาศยภายในบาน จำานวน 3 คน

ไดแก พอ แม และลกสาว

2) ประกอบอาชพคาขายอาหาร โดยทำา

การประกอบอาหารภายในบาน และนำาออก

จำาหนาย

3) ลกสาวกำาลงศกษาในระดบมธยมศกษา

ปท 3

4) ลกษณะความเปนอยและการใชพนท

ภายในบาน ทมการใชพนทชน 1 เปนหลกในการ

ประกอบอาหาร


587

1.5.2คว�มตองก�รของผอยอ�ศย

1) ตองการพนทการใชงานทเปนสดสวน

คอ ชน1 สำาหรบการประกอบอาหาร และชน 2

สำาหรบการพกผอน

2) ตองการจดพนท ชน 1 ใหมพนทมาก

ทสดและสามารถเกบวสด อปกรณไดในปรมาณ

มาก

1.5.3ปญห�ก�รใชง�นของผอยอ�ศย

1) พนท ภายในครวไมเพยงพอในการ

ประกอบอาหาร ทำาใหตองพนทในการประกอบ

กจกรรมเพมขน

2) การเตรยมวตถดบในการประกอบ

อาหาร ใชพนทโดยกวาง ทำาใหการสญจรในเวลา

นนไมสะดวก

3) การเตรยมวตถดบในการประกอบ

อาหาร ตงไวกบพนบาน ซงอาจไมถกสขลกษณะ

1.6 หลกการสำาคญของกาออกแบบเพอทกคน

(Universal Design)

ในวจยน(สำานกการโยธา, 2556)


2) ใชงานสะดวก ปลอดภย

3) การออกแบบทปองกนความผดพลาดได

4) ชวยผอนแรงได


ถงและใชงานได

2. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

2.1 เพอเปนการรวมกระบวนการการ

ออกแบบอยางมสวนรวมกบคนในชมชน

2.2 เพอทราบถงสภาพแวดลอมภายใน

บานพกอาศย ทสอดคลองกบกจกรรมทเกดขน

และตอบสนองตอการใชงาน

2.3 เพอนำาหลกแนวคดการออกแบบเพอ

ทกคน (Universal Design) นำามาปรบใชไดอยาง


2.4 เพอใชเปนขอมลท เปนประโยชน

สำาหรบผ ท มความสนใจเกยวกบการประกอบ

ธรกจอาหารในครวเรอน



สำาคญของการออกแบบเพอทกคน (Universal

Design) ดงน

3.1 พนทภายในชนท 1

ออกแบบใหมพนทการใชงานใหมขนาดท

เหมาะสมในการเขาถงและใชงานได โดยออกแบบ

ใหมการแบงพนทออกเปน 2 สวนดวยกน สวน

แรกเปนพนทสำาหรบ การบรรจภณฑอาหาร และ

ใชเปนโถงรบแขก ไดทำาการออกแบบใหพนทน

สามารถรองรบกจกรรมทงสองได โดยออกแบบ

โตะทใชในการเตรยมอาหารและการบรรจภณฑ

อาหารเพอใหการประกอบอาหารมสขลกษณะท

ด และสามารถพบเกบไดเพอเพมพนทการใชสอย

ในกจกรรมอนๆ สวนทสอง คอ พนทสำาหรบการ

ประกอบอาหาร โดยในสวนนแบงออกเปนให

พนทสวนใหญสำาหรบใชในการเกบวสดอปกรณ

การเตรยมอาหาร และประกอบอาหาร แตเนอง

จากมพนทอยางจำากด ผวจยไดทำาการออกแบบ

ชดครวท สามารถปรบขยายขนาดเพอรองรบ

กจกรรมทเพมขน โดยการออกแบบโตะทใชใน

การเตรยมอาหารทสามารถพบเกบไดเพอเพม

พนทการใชสอย โดยยดหลกการใชงานสะดวก

และปลอดภย

การเสนอแนะแนวทางการปรบพนทภายในบานเพอคณภาพการประกอบธรกจในทพกอาศยขนาดเลก กรณศกษา ชมชนบานมนคงเขานอย พทยา จ.ชลบร จตรา มทองคำา และ ดวงฤทย ตสข

588

รปท 1 แสดงแปลนชนท 1

รปท 2 แสดงการออกแบบชดครวทสามารถปรบขยาย

พนทในการใชงานได

รปท 3 แสดงการออกแบบเฟอรนเจอรทสามารถประยกต

ใชในการเตรยม และบรรจภณฑอาหาร

รปท 4 แสดงการออกแบบบนได ทสามารถประยกตใช

เปนทเกบของได

3.2 พนทภายในชนท 2

ออกแบบใหพนทนเปนสวนสำาหรบการพก

ผอนเทานน โดยแบงพนทออกเปน 2 สวนดวย

กนตามความตองการของผอาศย คอ

3.2.1 แบงพนทเปนหองนอนสำาหรบแม

และลกสาว แตเนองจากพนทภายในหองจำากด

จงออกแบบใหมการเลอกใชเตยงนอนทเปนเตยง

เสรม สามารถสอดเกบไวดานใตได เพอเปนการ

เพมพนทสาหรบกจกรรมตางๆ ของลกสาว

3.2.2 จดสรรพนทสำาหรบนอนของพอ ใน

สวนนออกแบบใหเปนเตยงนอนเดยวสามารถ

รองรบการเกบของได เพอเพมพนทสำาหรบทำา

กจกรรมภายในครอบครวททกคนในบานสามารถ

ใชงานไดอยางเสมอภาคกน

รปท 5 แสดงแปลนชนท 2

รปท 6 แสดงการออกแบบเตยงนอนทสามารถเกบใต

เตยงได


589

รปท 7 แสดงการออกแบบเตยงนอนเดยว ทสามารถ

ประยกตใชเปนทเกบของได

4. การอภปรายและวเคราะหผลการศกษา

ในการศกษาวจยน ไดทาการศกษาทมง

เนนเรองการมสวนรวมในการออกแบบของคนใน

ชมชน เพอใหไดมาซงความตองการทมความ

สอดคลองกบการดำาเนนชวตภายในบานของกลม

ตวอยาง โดยนำาหลกการออกแบบเพอทกคน

(Universal Design) มารวมใชในการออกแบบน

ซงการวจยนเปนการเสนอแนะตอคนในชมชน

บานมนคงเขานอย พทยา จ.ชลบร ซงผลการ

ศกษาวจยนในขางตน ถอวาประสบความสำาเรจ

ในเรองการมสวนรวมในการออกแบบของคน

ภายในชมชนกบนกออกแบบ แตในอนาคตกลม

ตวอยางจะนำาไปปฏบต หรอไมนน ทางผวจย ได

มความคาดหวงเพยงเพอใหการวจยชนนสามารถ

ปลกความคดรเรมสรางสรรค ใหมการออกแบบท

สามารถชวยใหการประกอบวถชวตไปในทางทด

ข น และสามรถประยกตส งของท ม อย มาใช

ประโยชนตอไป

5. สรปผลการวจย

ในการวจยครงนนอกจากผวจยทำาการเกบ

ขอมล วเคราะหดานพฤตกรรมการอยอาศย และ

นำาแนวคดในการออกแบบเพอทกคน (Universal

Design) มาใชในการออกแบบพนทภายในบาน

ของคนในชมชนวจยนยงเปนการสรางองคความ

รตอคนในชมชนใหรถ งการออกแบบทมความ

สอดคลองกบพฤตกรรมของบคคลภายในบาน

เพอนำาไปสการพฒนาคณภาพชวตความเปนอย

ทดขน โดยวจยนนำาหลกการออกแบบเพอทกคน

(Universal Design) มาใชปรบเปลยนพนทการใช

งานใหสอดคลองกบพฤตกรรมของผใชงานได

อยางลงตวในดานการจดสรรพนท การใชงาน

ระหวางพนทการประกอบธรกจ กบพนทการพก

ผอน โดยใชการออกแบบเฟอรนเจอรใหมการใช

งานทสามารถยดหยน และปรบเปลยนเพอรองรบ

กจกรรมอนๆ ภายในครอบครว และในการทำา

วจยนไดมการนำาเสนอตอบคคลภายในชมชนเพอ

ประเมนความพงพอใจ ซงพบวาผลทไดเปนทพง

พอใจสำาหรบผอยอาศยภายในบาน และบคคลท

มความสนใจพนททมความสอดคลองกบวจยน

วจยนจงไดบทสรปวา การนำาหลกการ

ออกแบบเพอทกคน (Universal Design) มาใชใน

การออกแบบการปรบพนท ภายในบานเพอ

คณภาพการประกอบธรกจในทพกอาศยขนาด

เลก สามารถตอบสนองความตองการของบคคล

ในชมชนไดเปนอยางด


สำานกการโยธา. (2556). สงอำ�นวยคว�มสะดวก

เพอทกคนในสงคม. กรงเทพมหานคร: สำานก

การโยธา กรงเทพมหานคร

แนวความคดและกระบวนการออกแบบเพอทกคนทสนองตอความ

ตองการเชงพนทของผมรายไดนอยในโครงการบานมนคง

ชมชนเขานอย พทยา

An Implementation of Universal Design Principles and

Design Process that Response to Spatial Needs of Low-income

Residents: Baan MankongKhao-noi, Pattaya

ศตลา กลนรอด1 และ อรสรา อาภรแกว2

Sritara Klinrod1 and Arisara Arpronkeaw2


E-mail: [email protected] , [email protected]

บทคดยอ

บทความนเสนองานวจยเชงคณภาพแบบมสวนรวม ศกษาพนทใชสอยในบานของโครงการบาน

มนคงชมชนเขานอย พทยา ซงบานพกอาศยมขนาดเลกแตมความตองการในการสรางบานพกอาศยท

มจำานวนมากเพอใหตรงตามความตองการของคนในชมชน จงทำาใหการสรางบานแตละหลงมขนาดเลก

และเกดปญหาการใชพนทภายในบานไมเพยงพอตอการใชงานซงสงผลตอคณภาพการพกอาศยของ

บคคลในบาน โดยผอาศยมความตองการ จดพนทสวนกลางของบานบรเวณชน 1 ทเหมาะสมสำาหรบ

ปรบใชกบพนทรบประทานอาหาร พนทสวนรบแขก พนทนงเลน เกบรถจกรยานยนตรและพนทพกอาศย

โดยนำากรอบแนวความคดการออกแบบเพอทกคน (Universal Design) มาใชวเคราะห มวธการเกบขอมล

โดยการสำารวจความตองการของชมชน ผานการสงเกตการณและสมภาษณถงพฤตกรรมและความ

ตองการทงมตเชงกายภาพและเชงสงคมของผอยอาศยรายไดนอย ซงพบปญหาเชงพนททไมสอดคลอง

กบความตองการของสมาชกในครอบครวขนาดสคนในพนทบานสองชน รวม 72 ตารางเมตร และชวง

เวลาการใชพนทภายในบานแตกตางกนตงแต 05.00 น. – 21.00 น. โดยการนำาหลกการเรองความ

ยดหยนในการใชงาน การเผอขนาดพนทวาง และการใชสอยงายปลอดภยสำาหรบทกคน มาผาน

กระบวนการออกแบบเสนอแนะแบบสามมตใหผอยอาศยรวมพจารณานน ทำาใหชวยลดขอจำากดเชง

พนทและเพมความสมพนธทดตอสมาชกทมความตองการแตกตางกนในครวเรอน จนกระทงไดรปแบบ

การจดวางททกคนสามารถใชงานไดสะดวก

Abstract

The paper is based on the qualitative research project, within a participatory approach. It

focuses on living spaces in the housing development program of CODI, Khao-noi Community,


591


การออกแบบบานพกอาศยภายในชมชน

เขานอย เมองพทยา เปนโครงการพฒนาทอย

อาศยสำาหรบผมรายไดนอย ของ “สถาบนพฒนา

องคกรชมชน” (พอช.) ทงน จากสภาพพนทในการ

สราง

การออกแบบเพอทกคน (Universal design)

เปนการออกแบบเพอใหทกคนสามารถใชงานได

ไมวาจะเปนบคคลทวไป ผพการ เดกและคนชรา

(ทพวลย ทองอาจ, 2553)

จากการสำารวจลงพนท และจากการ

สมภาษณผอยอาศย พบปญหาเกยวกบสวนพก

อาศยไมเพยงพอจงทำาใหพนทนเกดการทบซอน

ของกจกรรมอน เชน การนอน การรบประทาน

อาหาร การพกผอน และพนทจอดรถจกรยานยนต

นอกจากน ยงมพนท ส วนอ นท ต องการปรบ

เปลยนการจดวางเฟอรนเจอรเพอใหสะดวกตอ

การใชงานเชน หองครว หองนอนลก สวนเกบของ

และพนททำางาน เกบเอกสาร โดยทความตองการ

ในครวเรอน เปนความตองการพนฐานของผอย

อาศย ในการดำารงชวตประจำาวนภายในทอย

อาศยของแตละบคคล (Digs Digs, 2008) เพอให

เกดความยดหยนในการใชงาน ททำาใหการใชงาน

ในพนท สามารถปรบเปลยนใหเหมาะสมกบคนท

เขามาใชงาน (Digs Digs, 2009)

ดงนน คณะผวจยจงเลงเหนความสำาคญ

จากปญหาดงกลาวทเกดขนโดยดงประเดน 3

ประการในการเพอบรณาการในรายวชาการออก-

แบบเพอทกคน (Universal Design) กลาวคอ 1.

มความยดหยน และมการปรบเปลยนของพนท

เพอใหสอดคลองกบการเกดขนของกจกรรมใน

แตละชวงเวลาการใชงานในพนท ทเกดปญหา

2. ใชงานสะดวกและปลอดภย 3. มความเปนไป

ไดของการปรบเปลยนโดยใหสมพนธกบขนาด

ของพนทการใชงานจรง และเหมาะสมในการเขา

ถงในทกกจกรรมของทกคนในบานพกอาศยเพอ

สงเสรมคณภาพชวตใหดยงขน (สำานกการโยธา,

2556)

Pattaya. So houses are small, but there is a need to build houses with a lot to meet the needs

of the community. Each house is made smaller. And the problem of not enough space in the

house to use, which affects the quality of a person living in the house. The Universal Design

principles are adopted for analyzing spatial behavior and needs of the low-income residents. The

field observation and focusgroup interviews reveal that three key principles of UD concept well

responded to ranges of spatial needs of four residents who differently required space from 5am

to 9 pm. within a small two story house with 72 square meters. By the principle of “Flexibility in

its use”, “The provision of space” and “Safe and easy living for everyone.” Through a process of

three-dimensional design suggestions for residents to consider it. Reduce spatial constraints and

adds a good relationship with the members of different households. Until it forms a paste which

anyone can use easily.

คำาสำาคญ (Keywords): การออกแบบเพอทกคน (Universal Design), ความตองการในครวเรอน

(Needs in the Household), ความยดหยนในการใชงาน (Flexible in Use)

แนวความคดและกระบวนการออกแบบเพอทกคนทสนองตอความตองการเชงพนทของผมรายไดนอยในโครงการบานมนคงชมชนเขานอย พทยาศตลา กลนรอด และ อรสรา อาภรแกว

592


1) เพอสรางกระบวนการเรยนรในการ

ออกแบบอยางมสวนรวมระหวางกลมผวจยกบ

ชมชนบานมนคง เขานอย

2) เพอนำาหลกแนวคดการออกแบบเพอ

ทกคน นำามาประยกตใชไดอยางเหมาะสม

3) เพอเสนอแนะแนวทางในการแกไข

ปญหาเชงพนท ทมอยางจำากดและสามารถเสรม

สรางคณภาพชวตในบานพกอาศยของผอยอาศย

ในชมชนบานมนคง เขานอย ใหมคณภาพชวตท

ดยงขน


งานวจยนเปนงานวจยเชงสำารวจ โดยม

การศกษาจากการสำารวจบานพกอาศยของชมชน

เขานอย เพอศกษาพฤตกรรม ความตองการของ

ผใชงาน รวมถงคณภาพชวตของคนภายในชมชน

โดยนำาแนวทางการออกแบบ เพอทกคน มาปรบ

ใชในการออกแบบภายในบานพกอาศย มขนตอน

ดงน

1) ทบทวนวรรณกรรมเรองการออกแบบ

เพอทกคน

2) ลงพนทเกบขอมลภาคสนาม

3) สงเกต

4) สมภาษณ

5) ส งเคราะหประเดนป ญหาใหสอด

คลองกบการออกแบบเพอทกคน

6) วเคราะห สงเคราะหและสรปผล เพอ

ออกแบบเสนอแนะ

1.4 กลมตวอยาง

จากการลงพนทสำารวจ ชมชนบานมนคง

เขานอย เปนจำานวน 1 หลง ซงกลมผวจยได

ทำาการสำารวจภายในบานพก ประกอบดวยผอย

อาศยจำานวน 4 คน

1.5 เครองมอในการวจย

เครองมอทใชในการวจยประกอบดวย

แบบสงเกตพฤตกรรม แบบสมภาษณปลายเปด

เพอใชในการเกบขอมลและวเคราะหขอมลดง

กลาวจากผทอยอาศยโดยตรง โดยสามารถแบง

เปน 2 สวน ดงน

1.5.1ขอมลพนฐ�นของผวจย

1. ผอยอาศยภายในบานมสมาชกทงหมด

4 คน คอ เจาของบาน ภรรยา ลกสาวและ ลกชาย

2. ประกอบอาชตรบราชการทงสามและ

ภรรยา มอาย 47 ป และ 50 ป สวนลกชายและ

ลกสาว อยในวยเรยน มอาย 14 ป และ17 ป


1. ผอาศยมความตองการ พนทสวนกลาง

ของบานบรเวณชน 1 บรเวณสวนหนาบาน คอ

เชน พนทรบประทานอาหาร พนทสวนรบแขก

และพนทสวนนงเลน

2. ผ อาศยตองการท จะใหมการใชงาน

ภายในพนทชน 1 บรเวณสวนหนาบาน ใหเปน

พนทนอนและพนทเกบรถจกรยานยนต

3. ผอาศยตองการตองใหมการใชงานท

หลากหลายและใชงานไดในเวลาเดยวกน โดยม

พนทจำากด แตสามารถใชงานไดอยางสะดวกและ

เหมาะสมแกผใชงาน

4. ผอาศยตองการเพมพนททำาครวใหม

ขนาดทพอเหมาะในการใชงานและประหยดพนท

ใหมากทสด

1.6 หลกสำาคญของการออกแบบเพอทกคน

ในการวจย



ถงและใชได


593

3) ใชงานสะดวกและปลอดภย

4) มความยดหยนในการใชงาน



ออกแบบเพอทกคน ดงน

2.1 มความยดหยนในการใชงาน (Flexible in Use)

มการใชพนท ใหปรบใชไดในกจกรรมท

หลากหลายมรายละเอยดดงน

1) ออกแบบใหมการแบงพนทการใชงาน

ทสามารถใชงานรวมกนในหลายๆ กจกรรมได

เชน พนทนอนของพอแม พนทกนขาว นงเลน

เกบรถจกรยานยนต และพนทเกบของ

2) ออกแบบเฟอรนเจอรทสามารถประยกต

การใชงานไดในหลายๆ กจกรรมเชน เฟอรนเจอร

สำาหรบใสเสอผาและท นอนของพอ แม โดย

ออกแบบเตยงนอนทสามารถเกบสวนทนอนใต

เตยงได

2.2 มพนทและขนาดทเหมาะสมในการเขาถง

และใชได (Size and Space for Approach

and Use)

เนองจากพนทสวนทเสนอแนะเปนพนท

ดานหนา ชน 1 ซงเปนพนททมการเกดกจกรรม

ซอนทบกนและมการเกดขนของกจกรรมมากทสด

จงกอใหเกดปญหา โดยมแนวทางในการออกแบบ

ดงน

1) ออกแบบใหพนทมขนาดพนทๆเหมาะ

สมในการทำากจกรรม ตามมาตรฐานขนตำา

2) ออกแบบพนทภายในใหมขนาดและ

พนทในการจดวางเฟอรนเจอรทเหมาะสม ตาม

มาตรฐานขนตำา 40-45 ซม. โดยรวมระยะการใช

งานทงหมด คอ 1.2 ม. และควรมพนทจอดรถ

จกรยานยนตขนตำา คอ 1x1.2-1.5 ม. ในการใช

งานทเหมาะสม

2.3 ใชงานสะดวกและปลอดภย (Simple and

Intuitive Use)

ใชงานงายโดยไมตองคำานงถงวาผ ใชม

ความรระดบใดเนองจากมองถงอนาคตของผใช

งานทเหมาะสมกบวยชราภาพ ซงเนนในสวนของ

สวนครวโดยมแนวทางในการออกแบบ ดงน

1) ออกแบบเพอการใชทตอบสนองการใช

งานในครวทมพนทจำากด และเปนครวแบบเปด

เพองายตอการหยบสงของ และออกแบบชนวาง

ของลอย 2 ระดบ เพองายตอการใชงานของคน

ทกเพศทกวย

2) ในการออกแบบเนนเพอความปลอดภย

สวนทใชไฟ (แกส) ใหเปนแบบระบบเปด ซง

สามารถเคลอนยายไดงายและตงอยใกลประต

หลงบาน เพอถายเทอากาศ หรอเมอเกดอคคภย

จะไดระบายควนออกสภายนอกบาน

รปท 1 แสดงผงพนชน 1และผลการออกแบบทงหมด

แนวความคดและกระบวนการออกแบบเพอทกคนทสนองตอความตองการเชงพนทของผมรายไดนอยในโครงการบานมนคงชมชนเขานอย พทยาศตลา กลนรอด และ อรสรา อาภรแกว

594

รปท 2 แสดงการออกแบบเตยงนอนทสามารถเกบสวน

ทนอนใตเตยงได

รปท 3 แสดงการออกแบบสวนครวทมพนท เกบของ

เหนอหว 2 ระดบ

3. การอภปรายและสรปผลการศกษาวจย

ในการศกษาวจยน มงเนนในเรองการม

สวนรวมในการออกแบบของคนในชมชน และ

เพอใหสอดคลองกบการแกไขปญหาและชวย

เสรมสรางคณภาพชวตในบานพกอาศยของผอย

อาศยในชมชนบานมนคง เขานอย ใหมคณภาพ

ชวตทดยงขน ตามความตองการของผใชงาน โดย

นำาหลกการออกแบบเพอคนทกคนมารวมใชใน

การออกแบบ ซงผลการศกษาวจยเบองตน พบวา

สามารถนำาหลกการออกแบบเพอทกคนมาใชได

กบทกพนทในการใชงาน อาทเชน พนทนอน พนท

สวนรบแขก พนทรบประทานอาคาร พนทครว

เปนตน โดยยดพนฐานเพอใหเหมาะสมในการ

ออกแบบตามหลกการของการออกแบบเพอ

ทกคนโดยใหพนทดงกลาวมความยดหยนในการ

ใชงาน มพนทและขนาดทเหมาะสมในการเขาถง

และใชได อกทงสามารถใชงานไดอยางสะดวกและ

ปลอดภยแกคนทกเพศ ทกวย ซงทางกลมผวจย

คาดหวงวาการวจยครงนจะสามารถนำาโครงการ

บานมนคง เขานอยใหเปนชมชนตนแบบหรอนำา

ไปปรบประยกตใชในบานพกอาศยทมพนทจำากด

และสามารถเปนการสรางองคความรใหม ในการ

บรณาการนำาเอาการออกแบบเพอทกคนมาใชให

เกดประโยชนสงสดแกผทสนใจในการศกษาขอมล

ดงกลาวไดไมมากกนอย

4. ประโยชนจากการวจย

1) เปนการสรางองคความรใหม ในการ

บรณาการนำาเอาการออกแบบเพอทกคน นำามา

ใช ในการออกแบบบานมนคง เขานอย

2) สามารถเปนแนวทางในการออกแบบ

เพอแกไขปญหาเชงพนท ทมอยางจำากดและชวย

เสรมสรางคณภาพชวตในทอยอาศยของชมชน

เขานอย ใหมคณภาพชวตทดยงขน

3) สามารถนำาโครงการบานมนคง เขานอย

ใหเปนชมชนตนแบบหรอนำาไปปรบประยกตใชใน

บานพกอาศยทมพนทอยางจำากด


595


สำานกการโยธา. (2556). สงอำ�นวยคว�มสะดวก

เพอทกคนในสงคม. กรงเทพมหานคร : สำานก

การโยธา กรงเทพมหานคร.

ทพวลย ทองอาจ. (2553). การออกแบบเพอ

มวลชน Universal Design. สบคนจาก http://

www.bu.ac.th/knowledgecenter/execu

tive_journal/july_sep_10/pdf/aw12.pdf

Digs Digs. (2008). Universal Design. สบคนจาก

http://www.thaimarketonline.net/2008/03/

universal-design.htm/

Digs Digs. (2009). Clever Space Saving Ideas

for Small Room Layouts. สบคนจาก http://

www.digsdigs.com/clever-space-saving-

ideas-for-small-room-layouts/

การศกษาการปรบใชแนวความคดการออกแบบเพอทกคน

ในโครงการทพกอาศยทมบาน รานคาในชมชนรายไดนอย

ชมชนเขานอย จ.ชลบร

A Study of Design for All in Home-based Enterprise of Low-income

Housing: A Case of Khao-noi Community, Chonburi Province

ฆรณพร เมฆสงห1 และ ภรณฐ นชอดม2

Karaneeporn Makesing1 and Purinut Nuchudom2



บทคดยอ

บทความนนำาเสนองานวจยเชงสำารวจกรณศกษาของบานพกอาศยสำาหรบการประกอบอาชพ

ขายของชำาในชมชนเขานอย จ.ชลบร กรณศกษาทมพนทสองคหาตดกนสองชน แบงเปนรานขายของชำา

หนาบานบรเวณชนลาง โดยผวจยไดเลงเหนถงความสำาคญในการออกแบบแบบมสวนรวมดวยขอจำากด

ของพนท งบประมาณในการกอสราง การจดการสภาพแวดลอมภายในกรณศกษาใหไดใชงานอยางเกด

ประโยชนสงสด และประการสำาคญคอ การจดการอยางไรเพอใหทกคนไดอยรวมกนอยางมความสข

และมคณภาพชวตทดรวมกน ภายใตกรอบแนวความคดการออกแบบเพอทกคน (Universal Design)

ดวยหลก 7 ประการ เพอรองรบและตอบสนองความตองการของสมาชกในชมชนทกเพศ ทกวย และ

พบวา ความตองการทหลากหลายทงของเดก ผใหญและผสงอาย กระทบตอลกษณะการใชงานเชงพนท

แตกตางกน เชน ชนลางทผสงอายสะดวกในการใชเปนประจำา ตองถกปรบใหเปนพนทของสนคา และ

ความตองการใหมปายประเภทสนคาทเหนไดชดขนสำาหรบลกคาสงวย เปนตน การออกแบบไดรบการ

พจารณาจากสมาชกในบานทกคนกอนสรปขอเสนอแนะ

Abstract

This paper is based on a survey research project in home-based enterprise of the low-

income community at Khao-noi, Chonburi province. The case is an attached house with two

stories. The owner converted the living space on the ground floor to be a convenience shop

house. The information is analyzed under an umbrella of the seven principles of Universal Design

concept. The survey reveals the residents’ distinctive requirements—which range from children,

adults with different jobs, and older residents—impact on the spatial needs. For instance, the

ground floor which is often occupied by older resident clashed with the space for selling goods


597

as well as the need of bigger letter of product categories for older customers. All of design

solution was revised by every member of the household. This process will lead to better living

quality within limited budget.

คำาสำาคญ (Keywords): การออกแบบเพอคนทกคน (Universal Design), ตอบสนองความตองการ

(Meet demand), ความตองการทหลากหลาย (Diverse Needs), การใชงานเชงพนทแตกตางกน (Use

a Different Area)

รวมกน ภายใตกรอบแนวความคดการออกแบบ

เพอทกคน (Universal Design) มาใชเปนแนวทาง

ในการออกแบบสภาพแวดลอมภายในของกรณ

ศกษาน


1) เพอศกษาพฤตกรรมการใชงานและ

ความตองการของผอยอาศยในชมชนเขานอย

2) เพอสรางกระบวนการการออกแบบ

อยางมสวนรวมระหวางผวจยกบผอยอาศยใน

ชมชนเขานอย

3) เพอนำาแนวความคดการออกแบบเพอ

ทกคนมาปรบใชกบบานรานคาทมรายไดนอยได

อยางเหมาะสม


งานวจยนเปนการวจยเชงสำารวจ โดยม

การศกษาจากการสำารวจในโครงการบานพกอาศย

ในชมชนเขานอย พทยา เพอศกษาพฤตกรรม

และความตองการของผอยอาศยท มบานเปน

รานคาในชมชน จำานวน 1 หลงคาเรอน โดยไดนำา

เอาแนวความคดการออกแบบเพอทกคนมาปรบ

ใชเพอความเหมาะสมในการใชเขาใชงานมขน

ตอน ดงน


ปจจบนประชากรในเมองใหญสวนมากมก

จะประสบปญหาเรองทอยอาศยโดยขาดความ

มนคงในการครอบครองทดนทเปนของตนเอง

ประกอบกบผ ถ อครองเป นผ ท ม รายไดน อย

“สถาบนพฒนาองคกรชมชน” (พอช.) จงไดเลง

เหนความสำาคญในเรองนและไดรวมมอกบเมอง

พทยาและหนวยงานตางๆ ทเกยวของรวมกน

แกไขปญหาเหลาน จนเกดเปน “โครงการหมบาน

มนคงเขานอย พทยา” โดยมคนในชมชนเปนหลก

โครงการนมไดเปนเพยงการสรางทอยอาศยหรอ

การใหครอบครองทดนเทานน แตเปนโครงการท

สรางความมนคงแกชมชนทงทางดานของสภาพ

สงคมและเศรษฐกจ โดยมหนวยงานทเกยวของ

เปนผสนบสนนรวมกนวางแผนเพอพฒนาคณภาพ

ชวตของคนในชมชนภายใตกระบวนการการออก

แบบแบบมสวนรวม ดวยขอจำากดของพนท งบ

ประมาณในการกอสรางและความตองการของ

คนในชมชนทมความแตกตางในทกเพศ ทกวย ผ

วจยไดเลงเหนถงความสำาคญในเรองของการ

จดการสภาพแวดลอมภายในกรณศกษาทเปน

บานพกอาศยทใชประกอบการรานขายของชำาให

ไดใชงานอยางเกดประโยชนสงสด และประการ

สำาคญคอการจดการอยางไรเพอใหทกคนไดอย

ร วมกนอยางมความสขและมคณภาพชวตท ด

การศกษาการปรบใชแนวความคดการออกแบบเพอทกคนในดครงการทพกอาศยทมบาน รานคาในชมชนรายไดนอย ชมชนเขานอย จ.ชลบรฆรณพร เมฆสงห นายภรณฐ และ ดร. อนธการ สวสดศร

598

1) ลงพนทเกบขอมลดวยการสำารวจบาน

ทเปนรานคา โดยการบนทกภาพถาย และวด

ขนาดพนทภายในบาน

2) เกบขอมลดวยการสมภาษณถงความ

ตองการเพอเปนไปตามกระบวนการการออกแบบ

อยางมสวนรวม

3) นำาขอมลทไดมาวเคราะหและปรบใช

กบบานทรานคาภายใตแนวความคดการออกแบบ

เพอทกคน

4) นำาเสนอขอมลจากการวเคราะหตอ

เจาของบานและคนในชมชนเขานอย พทยา

รปท 1 ลงพนทเกบขอมลสถานทจรง

รปท 2 นำาเสนอขอมลจากการวเคราะหตอเจาของบาน

และคนในชมชนเขานอย พทยา

1.3 กลมตวอยางในการวจย

จากการลงสำารวจพนทในชมชนเขานอย

จ.พทยา ผวจยไดทำาการสำารวจบานพกอาศยทม

ความตองการจะปรบบานเปนรานคาภายใน

ชมชน จำานวน 1 หลงซงมจำานวนสมาชกในบาน

3 คน สมาชกภายในบานประกอบดวย พอ แม

และลกชาย

1.4 ทบทวนวรรณกรรมแนวความคดการออก

แบบเพอทกคน (Universal Design)

จากการลงสำารวจพนท ภายในโครงการ

ชมชนบานมนคงเขานอย พทยาซงเปนโครงการ

สำาหรบผทมรายไดนอย หรอเปนผทขาดความ

มนคงในการครอบครองท ดน พบวา ภายใน

โครงการประกอบไปดวยสมาชกหลากหลายวย

ทงเดก ผใหญ และผสงอาย และยงขาดในเรอง

ของการใหความสำาคญในการจดสรรพนทใหเกด

ประโยชนใชสอยอยางสงสด รวมถงควรจดสรร

พนทอยางไรใหสามารถใชงานในเชงพนททแตก

ตางกนตามความตองการทหลากหลายรวมถง

ความปลอดภยและความสะดวกสบายในการใช

งานทงปจจบนและควรคำานงถงอนาคต

ดงนน ผวจยจงไดนำาหลกการออกแบบ

เพอทกคนมาเปนแนวทางในการเสนอแนะเพอ

ปรบใชกบกรณทมบานเปนรานคาดงน

1) มความเทาเทยมกนในการใชประ-

โยชน (Equitable Use) ทกคนสามารถใชประโยชน

จากสงอำานวยความสะดวกไดอยางเสมอภาค

2) มความยดหยนในการใชงาน (Flexible in

Use) มการใชพนทใหปรบใชไดในกจกรรมทหลาก

หลาย

3) ใชงานสะดวกและปลอดภย (Simple

and Intuitive Use) ใชงานงายโดยไมตองคำานง



599

4) สอความหมายเปนทเขาใจ (Perceptible

Information) ควรมสญลกษณทสอใหคนพการเขาใจ

ความหมายได

5) การออกแบบทปองกนการผดพลาดได

(Tolerance for Error) การออกแบบเพอลด

อนตรายหรออบตเหตตางๆ

6) ชวยผอนแรงได (Low Physical

Effort) การออกแบบใหสะดวกตอการใชงาน ไม

ตองออกแรงมาก


ถงและใชได (Size and Space for Approach

and Use) มขนาด และพนทใชงานเพอใหทกคน

สามารถเขาถงได

1.5 เครองมอทใชในการวจย

ผวจยเกบขอมลดวยการสำารวจ สงเกต

และถายภาพบานพกอาศยทจะปรบเปนรานคา

เมอวนเสารท 21 กนยายน พ.ศ. 2556 และนำา

เสนอผลงานจากการเกบขอมลความตองการ

ของกลมตวอยาง เมอวนอาทตยท 22 กนยายน

พ.ศ. 2556 เครองมอทใชในการวจย ไดแก ผง

พฤตกรรมผงบรเวณ แบบสมภาษณปลายเปดเพอ

เกบขอมลและความตองการของผอยอาศย โดย

มรายละเอยด ดงน

1.5.1ขอมลพนฐ�นของผอยอ�ศย

1) บานหลงนม สมาชกท งหมด 3 คน

ประกอบไปดวย พอ แม และลกชาย

2) เดมเคยประกอบอาชพรบจางทงพอ

และแม อาย 38 และ 37 ป ลกชายอยในวยเรยน

อาย 16 ป อยากมกจการเปนของตวเองจงคดท

จะปรบบานเปนรานคาในชมชน


1) ผอยอาศยตองการปรบบานเปนรานคา

บรเวณชน 1 ของบานในสวนบรเวณหนาบาน

สวนหลงบานตองการใชพนทเปนสวนครวและ

สวนเกบของของรานคา

2) ผอยอาศยตองการใหบานรานคารอง

รบการใชงานกบทกเพศ ทกวย กบทกคนในชมชน

อยางเทาเทยมกน

3) ผอยอาศยตองการจดระเบยบรานคา

ใหเปนสดสวนอยางเหมาะสมและเพอการเขาใช

งานในพนทช น 1 บรเวณหนาบานอยางเกด

ประโยชนสงสด

2. วเคราะหปญหาและเสนอแนวทางการปรบ

พนท

บานรานคาท ทำาการวจยมลกษณะเปน

คหาตดกนสองหลง สมาชกทงหมด 3 คนประกอบ

ดวย พอ แม และลกชายพนทบรเวณชนลางหนา

บานตองการประกอบธรกจขายของชำา และหลง

บานเปนครว บรเวณชนสองเปนสวนพกผอน ทาง

ผวจยไดทำาการสำารวจพนทภายในรวมถงสภาพ

แวดลอมบรเวณช นลางท ใชเปดเปนรานขาย

ของชำา พบวา ประสบปญหาดานการจดการพนท

ใหเหมาะสมกบการใชงานและการเขาถงของทก

คนในชมชน บางสวนยงไมเปนสดสวนตามความ

ตองการทงเจาของบานกบคนในชมชนมากนก

จงไดนำาเอาหลกการออกแบบเพอทกคนมาเปน

แนวทางในการแกไขปญหาทพบ ดงน

1) จากการสงเกตพบปญหาจากพฤต-

กรรมการใชงานของผอยอาศยและคนในชมใน

เรองของการเขาถงภายในราน การเขาใชพนท

บรเวณหนาบาน ชน 1 ซงมกจกรรมหลายประเภท

ในบรเวณน (ขนของเขาภายในราน ลกคาเขาราน

ผอยอาศยเขาสภายในบาน) โดยมการยกระดบ

พนบานกบถนนหนาบาน


600

2) การจดองคประกอบภายในรานคา พบ

วา ยงขาดความเหมาะสมในเรองของการจด

หมวดหมทำาใหขาดความสะดวกในการบรการและ

การเลอกซอสนคา

3) จากการสมภาษณ พบวา เจาของบาน

รานคาตองการคนมาชวยดแลกจการ เนองจาก

ลกชายไมไดอยบานตลอดเวลาตองดแลกจการ

เพยงสองคน กงวลเรองสนคาหายหรออาจถก

ลกขโมย

รปท 3 เสนอแนวทางปรบพนทผงบรเวณชน 1

รปท 4 เสนอแนวทางการจดหมวดหมสนคาภายในราน

3. ประยกตจากแนวคดสแนวทางการแกปญหา

จากแนวทางการออกแบบเพอทกคน 7

ประการทางผ วจยไดเลงเหนถงการนำามาเปน

แนวทางในการแกไขปญหาดงน

3.1 มความเทาเทยมกนในการใชประโยชน

(Equi table Use)ท กคนสามารถใช

ประโยชนจากสงอำานวยความสะดวกได

อยางเสมอภาค

โดยการสรางทางลาดบรเวณหนาราน

เพราะพนทบรเวณนมกจกรรมทหลากหลาย การ

ขนสงสนคา การเขาสรานคาของคนในชมชนและ

ผอยอาศยเอง โดยใหมความลาดชนไมเกน 1:12

กวางไมนอยกวา 90 เซนตเมตร มชวงลาดเอยง

ไมควรเกน 6.00 เมตร มราวกนตกสง 80-90

เซนตเมตร ทจบสะดวกสบายไมตดขด ดานลาง

ของทางลาดจดใหมขอบสง 5 เซนตเมตร เพอ

ความปลอดภย และลกษณะพนผวทไมลน (อษฎา

แกวประเสรฐ, 2555)

รปท 5 ลกษณะของทางลาด

3.2 ใชงานสะดวกและปลอดภย (Simple and

Intuitive Use) ใชงานงายโดยไมตองคำานง


ควรมการจดหมวดหมของสนคาและปาย

แสดงราคาสนคาเพอความเขาใจทตรงกนระหวาง

ผซอและผขาย และงายตอการบรหารจดการราน

คาเพราะลดเวลาในการซกถามราคาสนคา


601

รปท 6 ลกษณะการจดหมวดหมของสนคา

3.3 การออกแบบทปองกนการผดพลาดได

(Tolerance for Error) การออกแบบเพอ

ลดอนตรายหรออบตเหตตางๆ

การใชวสดปพนทางเดนทเรยบและไมม

ทางตางระดบ เพอการเขาถงท งายและความ

ปลอดภยในการใชงานทงยงชวยลดอบตเหต เชน

การลนลม หรอสะดดหกลมภายในราน อาจทำาให

เกดความเสยหายของสนคาตามมาได

รปท 7 การใชวสดปพนทางเดนทเรยบและไมมทางตาง

ระดบ

3.4 ชวยผอนแรงได (Low Physical Effort)

การออกแบบใหสะดวกตอการใชงาน ไม

ตองออกแรงมาก

1) โดยการตดตงกระจกเงา/กระจกนน

จะชวยทนแรงและสะดวกในการดแลกจการ ไม

ตองใชคนเยอะในการดแลรานและลดความวตก

กงวลเรองของสนคาหายตามความตองการของ

เจาของบานรานคา

รปท 8 ลกษณะการตดตงกระจกนน/กระจกเงา

2) โดยการเปลยนลกบดของประตบาน

เปลยนจากแบบหมนเปนแบบกานโยก เพอสะดวก

และงายตอการใชงานและเพอผอนแรงในการใช

งาน โดยคำานงถงอนาคตเมอพอและแมมอายเพม

มากขนลดแรงในการใชลกบด

รปท 9 ลกษณะของลกบดประตแบบกานโยก


602

3.5 มพนทและขนาดทเหมาะสมในการเขาถง

และเพอใหทกคนสามารถเขาถงได (Size

and Space for Approach and Use)

การปรบเปลยนเคานเตอรชำาระสนคาม

ขนาดสดสวนทเหมาะสมตามมาตรฐาน คอสงไม

นอยวา75 ซม. และสามารถใชงานไดจรงเหมาะสม

กบทกเพศทกวยทงเดก ผใหญ รวมถงผสงวยและ

คนพการ

รปท 10 ลกษณะของเคานเตอรทมความเหมาะสมใน

การใชงาน

4. สรปผล

การวจยเชงสำารวจในครงน ไดมงเนนใน

กระบวนการการออกแบบอยางมสวนรวมระหวาง

ผวจยกบผอยอาศยในชมชนเขานอยพทยา เพอ

แกไขปญหาและปรบบานใหเปนรานคาตามความ

ตองการของผอยอาศย โดยยดหลกการออกแบบ

เพอทกคนมาเปนกรอบในการเสนอแนะการปรบ

ใชใหเหมาะสมกบพนท เพอการพฒนาคณภาพ

ชวตความเปนอย ใหดย งขนและการคำานงถง

อนาคตของทกเพศ ทกวย ในชมชน พบวา หลก

การออกแบบเพอทกคนนสามารถนำามาใชไดกบ

ทกดาน ทกๆ ความตองการ เชน ทางลาดเพอ

อำานวยความสะดวกบรเวณดานหนาราน การจด

หมวดหมสนคา การใชปายเพอบอกราคาสนคา

เปนตน อกทงยงชวยใหสามารถใชงานไดอยาง

สะดวกและปลอดภย ทางผวจยไดคาดหวงวางาน

วจยนจะสามารถนำาไปเปนตนแบบหรอสามารถ

นำาไปปรบประยกตใชกบกรณทมบานเปนรานคา

ในชมชนทมรายไดนอย หรอมตนทนทจำากดได

5. ประโยชนจากการวจย

1) ไดทราบถงพฤตกรรมการใชงานกบ

พนทท ใชประกอบการวามความสมพนธกนใน

แตละสวนอยางไร

2) มการเสนอแนะออกแบบสภาพแวด-

ลอมภายในในกรณศกษาใหสมพนธกบเกณฑการ

ออกแบบเพอทกคน

3) ไดบรณาการใชความรความเขาใจจาก

บทเรยนทเกยวของกบการปฏบตงานภาคสนาม

รวมถงการแกไขปญญาทเกดขนในชวตจรง

4) นำาโครงการบานมนคงเขานอย พทยา

ไปเปนตนแบบหรอสามารถนำาไปประยกตใชได

กบกรณทใกลเคยงกน


มนญ มรรคผล. (2555). บ�นมนคงเข�นอยพทย� เดนหน�โครงก�รค�ดสนปเข�อย.สบคนเมอ 9 กมภาพนธ 2557,จาก http://www.pattaya dailynews.com.สำานกงานสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคน พการแหงชาต กระทรวงการพฒนาสงคมและ ความมนคงขอมนษย. คมอก�รออกแบบสภ�พ แวดลอมสำ�หรบคนพก�ร และคนทกวย. กรงเทพมหานคร.อษฎา แกวประเสรฐ. (2555). อ�ค�รใจดสบ�น ใจด เพ อครอบคร วดใจ. ส บคนเม อ 9 กมภาพนธ 2557, จาก http://www.scgexpe- rience.co.thMolly Follette Story. (2001). Chapter 10: Principles of Universal Design., Universal Design Handbook. USA:McGraw-Hall.

Documents

โปสเตอร์ - berac.tds.tu.ac.th · กรณีศึกษา: โครงการบ้านมั่นคงเขาน้อย พัทยา จ.ชลบุรี