ไขหวดใหญสายพนธ ใหม ๐๙ มาแลว

ระบาดบนลอโลกเลม ๒

ศาสตราจารยเกยรตคณนายแพทยประเสรฐ ทองเจรญ

คำนำ

อาชพของผนพนธคอ อาจารยของโรงเรยนแพทยทเกาแกทสดของประเทศไทย ไดศกษาเลาเรยนวชาแพทยพนฐานจากประเทศไทย ไปศกษาดานโรคตดเชอไวรสจากตางประเทศ ครนกลบมาประเทศไทยกมาเรมอาชพอาจารยในโรงเรยนแพทยเดม ไดเปนผรเรมตงหองปฏบตการดานไวรสวทยาและสอนวชานใหแกนกศกษาแพทย ไดประสานงานกบกระทรวงสาธารณสข โดยเฉพาะอยางยง กรมควบคมโรคและกรมวทยาศาสตรการแพทย ดานไวรสวทยา และดานระบาดวทยาของโรคตดเชอ

ผนพนธมงานอดเรกสองอยางคอ นกเขยนสมครเลนและพอครวสมครเลน งานอดเรกทงสองไดทำตดตอกนมานานกวา ๓๐ ป แตรตวเองวาเอาดไมไดสกเรอง ยงนานยงกลายเปนเลน ๆ มากกวา ชอบอานหนงสอมาตงแตเดก หนงสอทประทบใจในวยรนของผนพนธมากสด คอ ปลดเปลงเทยวรอบโลก และนตยสารรายเดอนหรอรายสปดาหเชน ชาวกรงสยามรฐ สปดาหวจารณ

ทำงานทางดานการแพทยมา ๕๐ ปเตม มประสบการณดานงานการสอน การวจย ดานปองกนและควบคมโรคโดยเฉพาะในชวงทมโรคระบาด จงไดมโอกาสสงสมความรและประสบการณจนลนสมอง เคยทำงานเปนบรรณาธการวารสารการแพทยหลายฉบบทงภาษาไทยและภาษาองกฤษจงมความพยายามทจะถายทอดความรและประสบการณทคงอยเตมสมอง นำมาเรยบเรยงเพอใหความเพลดเพลนกบทาน

หนงสอเลมนต งใจเขยนใหอานไดท งประชาชนทวไปหรอนกวชาการกอานได เพอไดมความรทงเรองโรคตางๆ ทระบาดอบตใหม ดงเชน โรคไขหวดใหญระบาดใหญเปนเร องท แพรกระจายไปทวโลกอยางกวางขวาง ทงน เพอทจะใหทานผอานไดทนกบเหตการณ ในทำนองทวา รเขาร เรา ร โรค ร โลก นคอเปนจดต งตน ท จดประกายใหผนพนธเขยนหนงสอฉบบน

คำอทศหากหนงสอเลมนจกกอประโยชนแกทานผอาน ไมวา

ในแงความร หรอความบนเทงบางเลก ๆ นอย ๆ กตาม ผนพนธขอมอบกศลนนใหแกคณแกว และคณมลวลย ทองเจรญทเพยรพยายาม สงสอนใหผนพนธรจกเรมอาน รจกเรมเขยนรจกบนทกมาตงแตเยาวย และภรรยาและลกๆ ทงสาม หลาน ๆทงสาม ทใหเวลา ใหกำลงใจและแรงบนดาลใจ ใหเขยนหนงสอเลมนจนออกเผยแพรสสาธารณชนไดสำเรจ

บทขอบคณหนงสอเลมน เปนผลงานของการทำงานเปนทม

เปนคณะ หนงสอคงจะเรยบเรยงไมสำเรจหากไมไดรบคำแนะนำจากคณะผเชยวชาญดานตางๆ ทงวชาการและดานขอมลการตรวจทานชำระขอมล ความถกตองและคำผดตางๆ ผทผนพนธ ขอขอบคณ ไดแก

นายแพทยประยร กนาศลนายแพทยศภมตร ชณหสทธวฒนสตวแพทยหญงดารกา กงเนตรรองศาสตราจารย ดร. ณฐนนท สนชยพานชคณอบลรตน นฤพนธจรกลคณพอพศ วรนทรเสถยร คณพรชย สอนสถาพรกลคณอรวรรณ เกตพานช คณสนสา ตงจตนมตกลคณรชดาภร อนเรอน คณสธรา อาจเจรญ

สารบญ หนา

บทท ๑วายรายไวรส H1N1 สายพนธใหม ๒๐๐๙ (ไขหวดใหญสกร)

ขาวการระบาดของไขหวดใหญสายพนธใหม ๒๐๐๙ ๑๐ผปวยรายแรกทางตอนใตของเมกซโก ซต ๑๓สถานการณการแพรกระจายของโรคไปทวโลก

แคนาดา ๓๓นวยอรค ๓๘ยโรป ๔๑อาเซย ๔๑แอฟรกา ๔๑สหรฐอเมรกา ๔๒ไทย ๔๓

ระดบตาง ๆ ของการระบาดของโรค ๕๘

บทท ๒ประวตการระบาดของโรคไขหวดใหญในอดตกาล

ประวตการระบาดของโรคไขหวดใหญในอดตกาล ๖๖ไขหวดใหญสเปน ๖๙หมอนกสบ ๗๖การระบาดในประเทศไทย ในรชสมย รชกาลท ๖ ๙๐ไขหวดใหญอาเซย หรอ สงคโปรฟล ๙๖ไขหวดใหญฮองกง ๑๐๑ไขหวดใหญ H1N1 ทฟอรท ดกซ นวเจอรซย ๑๐๓การพฒนาวคซนปองกนไขหวดใหญ สายพนธ นวเจอรซย ๑๑๕ไขหวดใหญรสเซย ๑๒๐

สารบญ หนา

บทท ๓วายรายไวรสโรคไขหวดใหญ มาทำความรจกกบไวรสโรคไขหวดใหญ โรคไขหวดใหญเกดจากอะไร

ไขหวดใหญเกดจากอะไร ๑๒๖การจำแนกชนดไวรสไขหวดใหญ ๑๒๖สตวหลายชนดตดเชอไขหวดใหญ เอ ได ๑๓๐การกลายพนธเพอการอยรอดในธรรมชาต ๑๓๓การขนานนาม ๑๓๖

บทท ๔ลกษณะอาการของโรคไขหวดใหญ

ลกษณะอาการของโรคไขหวดใหญ ๑๔๐วถทางการตดเชอ ๑๔๑ไขหวดใหญตามปกตทไมมภาวะแทรกซอน ๑๔๒- ไขหวดใหญในผสงวย ๑๔๕- ไขหวดใหญในผมภมคมกนบกพรอง ๑๔๕- ไขหวดใหญในหญงมครรภแลผลตอทารกในครรภ ๑๔๖- ไขหวดใหญในเดก ๑๔๗ไขหวดใหญทมภาวะแทรกซอน ๑๔๘โรคอน ๆ ทอาจสมพนธกบไขหวดใหญ ๑๔๙โรคแทรก ๑๔๙การวนจฉยทางคลนก ๑๔๙การวนจฉยโรคทางหองปฏบตการ ๑๕๑

บทท ๕ไวรสวทยา

รปพรรณสณฐาน และสวนประกอบทางเคมและอมมโนเคม ๑๕๘สวนประกอบทางไวรสและการทำหนาท ๑๖๐M2 ion channel มหนาทอยางไร ๑๖๒M2 ion channel inhibitors –amantadine & rimantadine ๑๖๔กระบวนการทำหนาทของ Neuraminidase ๑๖๕

บทท ๖วคซน และ ยา ปองกนรกษาไขหวดใหญ

วคซนปองกนไขหวดใหญ ๑๗๐ชนดของวคซนปองกนไขหวดใหญ ๑๗๒ไวรสทนำไปเปนสวนประกอบของวคซน ๑๗๗คำแนะนำในการใชวคซน ๑๘๑ผลขางเคยง และปฏกรยาไมพงประสงค ๑๘๓การพฒนาการผลตวคซน ๑๘๖ยาตานไวรสไขหวดใหญ ๑๘๗

บทท ๗ภาคผนวก

โรคไขหวดใหญทมภาวะแทรกซอน ๑๙๙คำแนะนำสำหรบผปวย ๒๑๒สถตการปวยเจบดวยโรคไขหวดใหญ ป พ.ศ. ๒๕๐๐ ๒๑๘ตารางสรปสถานการณไขหวดใหญสายพนธใหม ๒๐๐๙ ๒๒๑เอกสารวชาการเรองไขหวดใหญทใชประกอบในการเรยบเรยง๒๒๓

สารบญ หนา

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

บทท ๑

วายรายไวรส H1N1

สายพนธใหม ๒๐๐๙

(ไขหวดใหญสกร)

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

๙

ขาวการระบาดของไขหวดใหญสายพนธใหม ๒๐๐๙

ผปวยรายแรกทางตอนใตของเมกซโก ซต

สถานการณการแพรกระจายของโรคไปทวโลกแคนาดานวยอรคยโรปอาเซยแอฟรกา

สหรฐอเมรกาไทย

ระดบตาง ๆ ของการระบาดของโรคองคการอนามยโลก ๒๐๐๕

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

ไขหวดใหญสกร

ขาวการระบาดของไขหวดใหญสายพนธใหมขาวลามาเรวเอกสารจดหมายเหตของศนยปองกนและควบคม

โรคสหรฐ ฉบบท ๕๘ ออกเมอ วนท ๒๑ เมษายน ๒๕๕๒(Marbidity & Mortality & Weekly Reports หรอ MMWR)ไดลงขาวดวน ถงเหตการณทแจงเตอนเจาหนาทใหสนใจตงใจเฝาระวงการแพรระบาดของโรคไขหวดใหญ ทนก-วทยาศาสตร และองคการอนามยโลกไดคะเนวา ภายในเวลาไมกปขางหนาน นาทจะมการระบาดใหญชนดแพรกระจายไปทวโลกอบตขนในโลกได การอบตของโรคไขหวดนกเปนสญญาณบอกเหตลวงหนาท ทำใหมการเฝาระวงยกระดบใหสงขน การรายงานของศนยควบคมโรคกถอวาเปนสวนหนงของกจกรรม ดงกลาวนนดวย

เมอวนท ๑๗ เมษายน ๒๕๕๒ ศนยควบคมปองกนโรคสหรฐ(ซดซ) ไดพจารณารายงานผปวยเดก ๒ ราย ทมอาการไขและมอาการทางระบบหายใจ เปนเดกทอยทางตอนใตของรฐแคลฟอรเนย โดยตนเหตของโรคคอไวรสไขหวดใหญ H1N1 ไวรสทเพาะแยกไดจากผปวยทง ๒ รายนมสวนประกอบของสารพนธกรรมทมเคยปรากฏในไวรสไขหวดใหญของสกร หรอไวรสจากมนษยทพบในสหรฐ

๑๐

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

หรอทอนใดมากอน และเปนไวรสทตานยาอะแมนทาดนและไรแมนทาดน (สารยบยงสวนประกอบของไวรสไขหวดใหญ เรยกชอวา M2-Inhibitor) ผปวยเดกทง ๒ ราย ไมมผใดไดเคยสมผสกบสกร หรอแหลงตดเช อใดๆ มากอนเลยการสอบสวนโรคเพมเตมในขณะน กยงไมพบวามผใดปวยดวยเชอน ณ บรเวณใกลเคยงใด ๆ เลย

เนองจากเปนเชอไวรสทยงไมเคยรายงานมากอนเปนการอบตใหม จงเปนทคาดคะเนวา นาจะมประชาชนมความไวตอการตดเช อในอตราทสง วคซนทฉดปองกนไขหวดใหญประจำปนนอาจจะปองกนโรคไมได การทไมมประวตทผ ปวยทง ๒ รายไดไปสมผสกบสกรมากอนเลยกเม อไมไดรบเชอไวรสมาจากสกร ยงจะทำใหขอสงสยวาอาจจะเปนการตดตอจากมนษยสมนษย กนาจะเกดขนไดอนเปนขอสนนษฐานท นาวตกกงวลเปนอยางย ง จงแนะนำวาแพทยทคอยสงเกตอาการเจบปวยของโรคไขหวดใหญประจำป ตองพยายามแยกโรคใหไดจากการเปนโรคจากเชอไวรสของสตว และคอยเฝาสงเกตผปวย

๑) ผปวยทอย ในอาณาบรเวณ อมพเรยล เคานตซานดเอโก

๒) ผทเดนทางมาจากแหลง ทในชวงทผานมามการระบาดของโรคหรอเคยสมผสกบผปวยโรคระบบทางเดนหายใจ

๑๑

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

เฉยบพลนภายในเวลา ๗ วนทผานมา แพทยทไดตรวจรกษาผปวยทมอาการดงกลาว ขอใหเอาใจใสเปนพเศษ

เม อสำรวจดเหตการณท วโลกแลวปรากฏวา มรายงานขาวการระบาดของโรคดงกลาวในประเทศเมกซโกนำมากอน ดงน

เม อวนท ๘ พฤศจกายน ๒๕๕๑ มรายงานจากประเทศเมกซโก บรเวณใกลชายแดนสหรฐดานรฐแคลฟอรเนยความวา สตรคนหนงอาย ๕๐ ป ปวยมอาการไข ไอ ออนเพลย

แผนทเมกซโก

๑๒

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

เปนอยางมาก ปวดกลามเนอ ระคายเคองทเยอบจมก และเยอบชองปาก ตอนเรมแรกมอาการสนสะทานดวย

เธอไปขอรบการตรวจจากแพทยเวชศาสตรทวไปซงทำหนาทรวมอยกบโครงการเฝาระวงโรคไขหวดใหญสเปน จงมการเกบตวอยางสงตรวจตามระบบเฝาระวง โดยสงไปทหองปฏบตการจลชววทยาของโรงพยาบาลมหาวทยาลยมเกล เซอรเวททซาราโซกา อะรากอน เมอวนท ๑๒ พฤศจกายน

ผปวยไมมประวตเดนทางไป ณ ทใด ไมมประวตในการสมผสโรค ผปวยรายนไดรบการรกษาเหมอนผปวยรายอน ๆ ตามปกต ไมไดรบการรกษาจำเพาะ ไมไดรกษาเปนพเศษ รกษาแบบผปวยนอก ไมไดรบไวรกษาในโรงพยาบาลแตเธอกหายเปนปกตภายในเวลาไมกวน

ผปวยรายแรกของเดอนเมษายน ๒๕๕๒ในทองถ นชนบท ลกเขาไปในแดนจงโกทางใต

ของเมกซโก ซต มถนนเตมไปดวยฝ นตลบสายเลก ๆสายหนงในรฐเวราครซ นำทางเขาไปสตำบลเลกๆ บนภเขาตำบลหนง ชอ “ลา กลอเรย” สองขางถนน มคอกหมเลาหมอยมากมายหลายคอก บางฟารมเปนฟารมขนาดใหญ ตามขาวซเอนเอนเชอกนวาผปวยหมายเลขศนย หรอรายดชนของโลก อบตขน ณ ตำบลน

๑๓

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

อซาเบล เอด และโฮเซ

มครอบครวหนงอาศยอยใน ลา กลอเรย พอบานของครอบครวนชอโฮเซ (ชอสมมต) และแมบานชอ อซาเบล(กช อสมมตอกน นแหละ) ครอบครวน มลกชายหนงคนชอจดตงวา “เอด” อายได ๕ ขวบ เลากนวา เมอวนท ๑๒เมษายน เอดนแหละเปนรายแรก ทเปนผปวยไขหวดใหญสายพนธใหม เอชหนงเอนหนง หรอทเรยกชอกนตามประสางายๆวา ไขหวดใหญหม หรอไขหวดใหญสกร (สกร ทผใหญลเขาใจวาเปนหมานอยนเอง) และเรยกกนเปนภาษาองกฤษวา พกฟล บางละ สไวน ฟล หรอ พอรไซน ฟล บางละ (คำวาสไวน หรอพอรไซน กแปลวา หมหรอสกร) จากเจาเอดหน

๑๔

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

นอยนแหละ ทำใหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมแพรกระจายไปไดทวโลกในวนน

ผปวยรายท ๒ ททำใหเกดการตระหนกวา อาจจะมการระบาดของโรคไขหวดใหญในไมชากคอ ผปวยเปนสตรวย ๓๗ ป มโรคประจำตวอยเดมคอ โรคเบาหวาน อยทเวราครซ แตกหางไกลออกไปจาก ลา กลอเรยมาก เธอเสยชวตดวยโรคไขหวดใหญและมปอดบวม เมอวนท ๑๗ เมษายนไดมการสงตวอยางตรวจไปตรวจทหองปฏบตการมาตรฐานอางองในประเทศแคนาดา (อาจเปนทวนนเปก) การตรวจทางหองปฏบตการ ผลปรากฏวาเปนโรคไขหวดใหญจากไวรสA H1N1 ในวนท ๑๗ เมษายน ทางการเมกซโกจงไดแจงองคการอนามยโลก สำนกงานสาขาแพนอเมรกน หรอPAHO ใหไดทราบ

ขาวทแพรไปทวโลกในวนท ๓๐ เมษายน ๒๕๕๒มผปวยทองคการอนามยโลกยนยนแลว ในประเทศเมกซโก๑๕๖ ราย ตาย ๙ ราย ยงมผปวยอยในเกณฑสงสยอกไมนอยกวา ๒,๒๓๗ ราย โรคแพรกระจายออกไปยงประเทศตางๆคอนขางรวดเรว จนถงวนท ๑ พฤษภาคม ๒๕๕๒มรายงานจากทวโลกรวม ๑๓ ประเทศ มยอดผปวยทไดรบการยนยนรวม ๓๖๗ ราย ถงแกกรรม ๑๐ ราย ไดแก

๑๕

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

ประเทศ ๓๐ เม.ย. ๑ พ.ค.

ออสเตรย ๑ ราย หาย ๑ ราย หายแคนาดา ๑๙ ราย หาย ๓๔ ราย หายฮองกง ๐ ๑ ราย หายเดนมารก ๐ ๑ ราย หายเยอรมน ๓ ๔ ราย หายอสราเอล ๒ ราย หาย ๒ ราย หายเมกซโก ๙๗ ราย ตาย ๗ ๕๖ ราย ตาย ๙เนเธอรแลนด ๑ ราย หาย ๑ ราย หายนวซแลนด ๓ ราย หาย ๔ ราย หายสเปน ๑๓ ราย หาย ๑๓ ราย หายสวตเซอรแลนด ๑ ราย หาย ๑ ราย หายสหราชอาณาจกร ๘ ราย หาย ยงไมมขอมลสหรฐ ๑๐๙ ตาย ๑ ๑๔๑ ตาย ๑

รวม ๒๕๗ ตาย ๘ ๓๖๗ ตาย ๑๐

หมบาน ลา กลอเรยของ รฐเวราครซ มประชากรอาศยอยประมาณ ๓,๐๐๐ คน เมอไดรบรายงาน เจาหนาทกรบรดไปเกบตวอยางตรวจจากผคนในบรเวณนนนบสบเพอสอบสวนและเฝาระวงโรค ผลปรากฏวา เฉพาะตวอยางตรวจจากเอดคนเดยวเทานนทใหผลบวกวาเปนเชอไขหวด

๑๖

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

ใหญสายพนธใหม เอชหนงเอนหนง ตวอยางตรวจจากบคคลอนๆ กลบเปนไขหวดใหญธรรมดา เปนไขหวดใหญประจำฤดกาลหรอประจำปเทานนเอง ทแปลกและเปนทนาต งขอสงเกตกคอ รฐมนตรสาธารณสขของประเทศเมกซโกนายโฮเซ แอนเจล คอรโดวา เปดเผยวาในชวงเวลาน นไมปรากฏวามการรายงานการปรากฏของไวรสไขหวดใหญสกรจากทใดในโลกนเลย แตกนบวาโชคดท เอดหายสนทกลบมาแฮปปกบไอศกรมของโปรดไดอกครง

อซาเบล แมของเอดเชอและกลาววา เอดตดโรคจากฟารมสกรขนาดใหญทโชยกลนมลสกร อยไมไกลบานนก

ฟารมสกร

๑๗

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

รอนถงเจาของฟารมขนาดใหญทถกกลาวขวญถงแหงนน เปนบรษทอเมรกนขามชาตชอ สมทธฟลด ฟดส (Smithfield Foods) บรษทนมฟารมขนาดใหญอยถงเกาแหงแหงทอยใกลๆ หมบาน ลา กลอเรย มสกรอยในฟารมถงหมนหาพนตว เพ อรกษาภาพลกษณและความปลอดภยในสายตานานาชาต แมวาจะไมมสกรในฟารมลมเจบ ทางบรษทกดำเนนการเกบตวอยาง จากสกรในฟารมสงตรวจทนท แตผลตรวจปรากฏวาไมพบวามการตดเช อไวรสสายพนธใหมนแตอยางใด

นบวาเปนความลกลบของธรรมชาต หรอความโชครายของมนษยชาตกไมทราบ เจาไวรสไขหวดใหญสายพนธใหมน กำลงเลนซอนหา กบดาน ผลบๆ โผลๆ แอบขนเรอบนจมโบเจท หรอลงเรอสำราญไมทราบวาไปทศนาจรทไหนบางไมถอพาสพอรท หนงสอเดนทาง ไมมวซาใหตรวจ ราวกบวาเปนเขมรดำดนอยางไรอยางนนทเดยว นอกจากนน ยงมคณ-สมบตพเศษในการตลบตะแลงแปลงกาย กลายพนธ ไมอยกบรองกบรอยไปไดเรอยๆ วทยาศาสตรทวากาวหนากาวไกลไปทองอวกาศ ไปถงพระจนทรไดอยางไรปญหา แตกยงไมมนกวทยาศาสตรรายใดทสามารถจะทำนายความตลบตะแลงแปลงกายของไวรส วายรายรายนได ผนพนธเองยงไมเคยไดมโอกาสเขานมสการพระคณเจาหลวงพอคณแหงวดบานไร เลยยงไมมโอกาสใหทานเคาะกะโหลก จะไดม

๑๘

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

ความรอนปราดเปรองทำนายอะไรตอมอะไรได แตกเกรงวาทานจะใหคำตอบททานบอกกบคนไปขอหวยวา “กกไมร”

ทำไมจงตองตนตระหนกรอนรนกนมากถงขนาดนนเหตผลกคอ วายรายตวน ทำใหเปนไขสง เจบคอ นำมกไหล ไออาเจยน ทองเสยได ทนากลวกคอ เปนผรายทไปละมายคลายคลงกบ เจาผรายทเคยระบาดเมอป พ.ศ. ๒๔๖๑ หรอค.ศ. ๑๙๑๘ ท ระบาดใหญ อาละวาดไปท วโลก ทำใหประชากรโลกลมปวยกนมากกวารอยละ ๔๐ และลมตายกนไปประมาณบางกวา ๔๐ ลานคน บางทานทเวอรหนอย

๑๙

พ.ศ.๒๔๖๑ ประกาศรถราง ประชาสมพนธใหคนระงบการบวนนำลาย

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

กวาไปอยกบยมทตกวา ๑๐๐ ลานคนทเดยว ระหวางนนเปนชวงเวลาสงครามโลกครงท ๑ ทหารอเมรกนเสยชวตจากโรคไขหวดใหญมากกวาทเสยชวตในสนามรบสงครามโลกครงท ๑ บวกกบสงครามระหวางเหนอกบใตในบานเมองเขานนเสยอก ถาเปนไขหวดใหญประจำปทเราเปนกน หรอชาวโลกเขาเปนกนประจำปทกๆป ไขหวดใหญประเภทน จะคราชวตชาวโลกไปไดอยางเกงกประมาณปละ ๒๕๐,๐๐๐ คน ถง๕๐๐,๐๐๐ คน เทานนเอง ทสำคญอกประการหนงทบรรดาแพทยทวโลกเกรงกนกคอ วายรายทมาเยอนเราทกๆปนนเรามวคซนปองกนโรค เรามยา มสารเคมเอาไวรกษา แพทยเราคอนขางจะคนเคยกบเขา ถาเปนวายรายหนาใหมน เรายงไมรจกเขา ไมมวคซน จะมยาหรอเปลา กตองไปคยกระเปารวมยากนกระจยกระจาย แลวเจอคณสมหวง หรอเจอคณแหวกอาจจะสดเดา

เพอใหเกดความเขาใจ วา ทำไมจะตองวตกกลวเกยวกบการแพรระบาดใหญไปทวโลก ขอเพมเตมขอแตกตางกนระหวางไขหวดใหญประจำฤดกาล หรอไขหวดใหญประจำป ดงตอไปน

๒๐

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

ไขหวดใหญประจำปหรอฤดกาล และไขหวดใหญระบาดใหญSeasonal or Ordinary influenza VS Pandemic Influenza

ไขหวดใหญประจำป Seasonal flu ไขหวดใหญระบาดใหญ Pandemic flu

ระบาดทกป ระบาดเพยง ๒ – ๓ ครง ในหนงศตวรรษตามปกตในประเทศไทยระบาดชวง ระบาดแตละครงจะมหลายระลอกมถนายน – ตลาคมแลวลดลงและยต แตละระลอกกนเวลา ๒-๓ เดอน

ประชาชนประมาณรอยละ๑๐ จะปวยทกป ประมาณรอยละ ๓๕ จะปวย

ผปวยสวนมากจะหายปวยในเวลา ประมาณครงของผตดเชอจะปวยหนกประมาณหนงสปดาห กวาจะฟนโรคกนเวลานาน

และตายจำนวนมาก

ผทภมคมกนออนแอ เดก ผสงวย ปวยไดทกอาย ขนกบสายพนธทระบาดผมโรคเรอรงประจำตว จะปวย

ผสงวยจำนวนไมเกน ๕,๐๐๐ คน จะมผปวยจำนวนมากและเสยชวตมากเสยชวตจากภาวะแทรกซอนของไขหวดใหญ เชน ปอดบวม

มวคซนปองกน ยงไมมวคซน ตองเพาะแยกเชอกอนอก ๔ – ๖ เดอนจงจะมวคซน

มยาปองกนและรกษา ยาจะไมพอ หรออาจไมไดผลตองรอแยกเชอไดแลวจงนำไปทดสอบความไวกบยา

๒๑

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

หลงจากเอดปวยแลว เพยงไมถงสบวน เจาวายรายกแพรไปอาละวาดถงกรงเมกซโกซต นครหลวง

ทางการตองสงปดมหาวทยาลย โรงเรยน เลอนการประชม เลอนการชมนม ภตตาคารไมเสรฟอาหารในรานตองหอใสถงกลบไปกนกนเองทบาน รานคา ดพารทเมนทสโตร ปด การคาการขายหยดชะงก โบสถกปด ทกคนพยายามรกษาชวตของตน อยกบบาน สนามบนราง เรอบนไมยอมบนรถไฟใตดนยงใหบรการผโดยสารทคาดหนากากอนามยหลากส หนมสาวจบกนทงๆทมหนากากอนามย แตบรการสาธารณะตางๆจะไปรอดไดสกก นำกคะเนยาก ชาวกรงทอยกนหนาแนนนบสบลานเยยงเมกซโกซต เรมตระหนกสบสน ไมทราบวา จะมอาหาร มนำ มไฟฟาใหใชไดอยอกกวน ไมทราบวาวนไหน ธนาคารจะหยดทำงาน พนกงานขน

๒๒

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

ขยะหยดงานเพราะปวยพรอมกนหมดในวนใด แพทยพยาบาลเภสชกร พนกงานหองชนสตร เขากมนษยธรรมดา แถมยงมความเสยงสงกวาคนอนเพราะผปวยลนโรงพยาบาล หลายๆโรงพยาบาลมแตผ ปวย หมอกลม พยาบาลกเจบ ตำรวจทหารกปวยเปนเหมอนกบคนอน จงโกคายาเสพยตดกยงพลอยลดบรการ ดแลวโกลาหลกนยงนก

วนท ๑๒ เมษายน ทางการสาธารณสขประเทศเมกซโก รายงานตอสำนกงานองคการแพนอเมรกนหรอปาโห (Pan American Health Organization - PAHO) ซงเปนสวนหนงขององคการอนามยโลก ทำหนาทดแลกจการขององคการอนามยโลกภมภาคทวปอเมรกา

วนท ๑๗ เมษายน มรายงานผปวยโรคปอดบวมนอกรปแบบ นำไปสการปรบระดบการเฝาระวงใหเขมขนอกผปวยเปนสตรอาย ๓๗ ป มโรคเบาหวานเปนโรคประจำตวปวยเปนไขหวดใหญ มปอดบวมแทรกและถงแกกรรมทเวราครซ

วนท ๑๗ – ๒๒ เมษายน มการดำเนนการสำรวจสอบสวนโรคตดเชอระบบทางเดนหายใจในพนทภาคสนาม

วนท ๒๓ เมษายน ทางการสาธารณสขแคนาดาประกาศยนยนถงผปวยทตดเชอไวรสไขหวดใหญ เอ เอชหนงเอนหนง

๒๓

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

วนท ๒๔ เมษายน ทางการสาธารณสขไดดำเนนการมาตรการสาธารณสขโดยการคดกรองผโดยสารททาอากาศยานและดำเนนการฉดวคซนปองกนไขหวดใหญโดยใชวคซนตามฤดกาล

วนท ๒๕ เมษายน องคการอนามยโลกไดเรยกประชมคณะกรรมการกจการฉกเฉนเปนครงแรก เพอทบทวนประเมนสถานการณ ทำการศกษาทางดานลกษณะอาการของโรค วทยาการระบาดจากรายงานทไดรบ คนหาจดออนในแงตางๆ ทงนเพอทจะตอบสนองไดอยางเหมาะสม

วนท ๒๖ เมษายน ประเทศเมกซโกไดมการจดตงหองปฏบตการชนสตรทมขดความสามารถในการทดสอบภาวะตดเชอไวรสไขหวดใหญทมเหตจากไวรสทมบรรพบรษจากสกรได

มาตรการสาธารณสขโดยการคดกรองผโดยสารททาอากาศยาน

๒๔

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

วนท ๒๖ เมษายน มรายงานจากรฐแคลฟอรเนยเทกซส แคนซส นวยอรค และโอไฮโอ มผปวยไขหวดใหญสกรทไดรบการยนยนทางหองชนสตรแลว มอยดวยกน ๒๐ รายเปนไวรส A (swH1N1) ในสหรฐ ยงไมมผใดถงแกกรรมยงมผปวยทไดรบการยนยนในประเทศเมกซโกและแคนาดา

และในวนเดยวกนน กระทรวงสาธารณสขฯ สหรฐไดประกาศภาวะฉกเฉนทางสขภาพอนามย มผลครอบคลมทกรฐทวประเทศ เพอเปนการสนองตอบตอการแพรระบาดของไขหวดใหญสกร A (swine flu) virus ทแพรเขาสมนษย

วนท ๒๗ เมษายน เวลา ๑๒.๓๐ น. ทำเนยบขาวไดสรปเร องเก ยวกบผ ปวยทไดรบรายงาน ทำเนยบขาวและองคการอนามยโลกจะมการประชมปรกษาหารอกน

๒๕

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

วนท ๒๗ เมษายน ทางการแคนาดาไดรายงานไปยงPAHO วามผปวยเกดในแคนาดาลกษณะเปนกลม

วนท ๒๗ เมษายน ทางการเมกซโกไดส งปดโรงเรยนทกแหงทวประเทศ

วนท ๒๘ เมษายนทางการสหรฐไมใชคำวา “swine flu” อกตอไป

แตใหใชคำวา “2009 H1N1 flu” แทน เน องจากมแตมนษยเทานนทปวย ยงไมพบวามการตดโรคจากสกร ทำใหเกดผลกระทบทางดานลบตอเกษตรกรและอตสาหกรรมการเลยงสกร และยงไดใหความมนใจวา ประชาชนจะไมตดโรคไขหวดใหญสายพนธใหมนจากการบรโภคสกรอยางแนนอน

๒๖

SWINEFLU

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

คำแนะนำจากศนยควบคมโรคใหความมนใจวาโรคตดเชอไวรส A H1N1 ไมตดจากการบรโภคอาหารทสกด

การทำใหภายในเนอสกรรอนทวถงระดบ ๑๖๐ ฟจะฆาเชอไวรสและเชอกออาหารเปนพษชนดอนๆได

วนท ๒๘ เมษายน มรายงานผปวยยนยนแลว จากประเทศเมกซโก สหรฐอเมรกา แคนาดา สเปน และสกอตแลนด

ในประเทศเมกซโกมผ ถงแกกรรมทสงสยวาจากโรคไขหวดใหญสายพนธใหมนเปนจำนวนมากถง ๑๕๐ คน

ประชาชนจะไมตดโรคไขหวดใหญสายพนธใหม จากการบรโภคสกรอยางแนนอน

๒๗

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

๒๘ เมษายน ๒๕๕๒องคการอนามยโลกไดยกระดบการแพรระบาด

ของโรค ใหเปนระดบ ๓นายบนค มน เลขาธการองคการสหประชาชาตได

แสดงความกงวลหวงใยในสถานการณเชนน เกรงวาจะนำไปสการระบาดใหญแพรกระจายไปทวโลก

๒๘

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

วนท ๒๙ เมษายน องคการสขภาพสตวแถลงวายงไมมหลกฐานยนยนวามความสมพนธเกยวพนกนระหวางสกรและเชอไวรสสายพนธใหมทเรยกชอกนในเบองตนวาไขหวดใหญสกร ฟารมสกรขนาดใหญแหงหนงถกตงขอสงสยวาเปนจดเรมตน หรอ “กราวนด ซโร” ของภาวะตดเชอในเมกซโก ฟารมดงกลาว อย ในเขตเวราครซ ใกลกรงเมกซโก ซต ฟารมแหงนผลตสกรไดปละประมาณลานตว และรอยละ ๕๐ เปนของบรษทสมทธฟลด ฟดส ซงเปนบรษทรวมทนระหวางสหรฐและเมกซโก บรษทนเปนบรษททผลตเนอสกรทใหญทสดในโลก องคการไดแถลงตอไปวา ไวรส H1N1ทแพรกระจายอยในธรรมชาตในขณะน เปนไวรสทมสารพนธ-กรรมผสมผสานกนอย ทงของมนษย ของสตวปก และของสกร พนธกรรมของสกรนนมบรรพบรษจากไวรสทพบในอเมรกาและยเรเซย อยางไรกตาม เปนไวรสทแพรจากมนษยไปสมนษยอยางแทจรง คณสมบตในการแพรเชอจากมนษยสมนษยอยางตอเนอง มการแพรกระจายของไวรสไขหวดใหญหลายชนดปะปนกนอยในธรรมชาตเปนเวลานาน ยอมจะเปนการเปดโอกาสใหเกดการผสมผสานของสารพนธกรรมนำไปสการกลายพนธอยางใหญหลวง จนเกดการระบาดใหญแพรกระจายไปทวโลกได ในการระบาดทผานมาในระยะเวลาสนๆน อตราตายทไดรบรายงานสงสดอยในอตรา

๒๙

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

รอยละ ๒ เทานน ซงนบวายงเปนอตราตำ เมอเทยบกบไขหวดนกทเพ งจะระบาดผานไปไมนานมาน ถาหากมการกลายพนธตอไปอก หากเกดการระบาดรอบทสอง ไวรสจะมความรนแรงเพมสงขน บทบาทของสตวแพทยในเรองนกคอการเพมความเขมขนในงานชวนรภยของการเลยงสกรในฟารม

วนท ๓๐ เมษายน หองปฏบตการรายงานผลการตรวจยนยนผปวยไขหวดใหญสกรในเมกซโก จำนวน ๙๗ ราย

เปนทแนชดวา เชอไวรสA (H1N1) virus 2009 ไดมาอยกบสงแวดลอมของเราแลว และเพยงแตมสารพนธกรรมทเกยวของกบไวรสของสกรเทานน แตยงไมมหลกฐานในขณะนวา ไวรสไดพบแลวในสกร และกไมมสวนมาเกยวของโดยตรงกบการระบาดปจจบนน ดวยเหตนจงมการทบทวนชอโดยไมใชคำวา ไขหวดใหญสกร อนเปนการตราบาปอยางไมเปนธรรม

เมอถงเวลา ๑๙.๑๕ เวลามาตรฐานกรนชของวนท๒๘ เมษายน มประเทศทรายงานยนยนเปนทางการโรคนแลวทวโลก ๗ ประเทศ

เฉพาะสหรฐประเทศเดยว มรายงานยนยนแลว ๖๔ ราย

๓๐

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

ประเทศเมกซโกรายงานยนยนแนชดแลว ๒๖ รายตาย ๗ ราย

ระหวางวนท ๑๗ – ๓๐ เมษายนประเทศเมกซโกรายงานผปวยเขาเกณฑสงสยวาจะเปนไขหวดใหญทมปอดบวมดวยจำนวน ๒,๓๘๗ ราย ตาย ๙๒ ราย โดยมรายงานจากทกรฐ รฐทไดรบผลกระทบมจำนวนผปวยสงไดแกรฐตอไปนคอ

Aguascalientes, BajaCalifornia Sur, Distrito Federal, Durango, Estadode Mexico และ San Luis Potosi

ผปวยสวนใหญอยในวยหนมสาวทมรางกายแขงแรงและมสขภาพดมากอน

มนอยรายทอายตำกวา ๓ ป และสงกวา ๔๙ ป๙๘๒ ราย มอาการหนกตองรบไวรกษาใน

โรงพยาบาล

วนท ๑ พฤษภาคม ๒๕๕๒รฐบาลสหรฐประกาศวามผปวยทไดรบการยนยน

จากหองปฏบตการชนสตร ๑๔๑ รายดวยกน และตายหนงราย ในประเทศเมกซโกรายงานยนยนแลว ๑๕๖ ราย ตาย๙ ราย

๓๑

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

รายงานผปวยจากประเทศตางๆ นอกประเทศเมกซโก๑๑ ประเทศ แตยงไมมการเสยชวต

ประเทศ จำนวนผปวย/คน

ออสเตรย ๑แคนาดา ๓๔ฮองกง ๑เดนมารก ๑เยอรมน ๔อสราเอล ๒เนเธอรแลนด ๑นวซแลนด ๔สเปน ๑๓สวตเซอรแลนด ๑สหราชอาณาจกร ๘

ผปวยในหลายประเทศทไมมประวตการเดนทางไปเมกซโกแตกเปนผทไดสมผสกบผปวยรายอนๆ รายเชนนเปนรายงานจาก สหรฐ, แคนาดา, สหราชอาณาจกร (สกอตแลนด)และเยอรมน

หลงจากทไดรายงาน ณ วนท ๑ พฤษภาคม ๒๕๕๒ผานไป มรายงานเพมเตมมาอกจาก ๒ ประเทศ คอ ฝรงเศสและเกาหลใต โดยรายงานรายทยนยน ทกรายมประวตกลบจากเมกซโก

๓๒

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

แคนาดาวนท ๑ พฤษภาคม มรายงานผปวยยนยนวาเกดจาก

ไวรส influenza A (H1N1) ๓๔ ราย (๖ ใน อลเบอรตา, ๘ในนวสกอตแลนด, ๑๑ ในบรทช โคลมเบย, ๑ ในเควเบคและ ๘ ในออนแทรโอ)

บางรายกลบจากทศนาจร เมองแคนคน ประเทศเมกซโก

ทกรายแสดงอาการคลายไขหวดใหญและมอาการออนเพลย

ม ๒ รายทแสดงอาการทองเดนดวย

เมองแคนคน ประเทศเมกซโก

๓๓

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

ผปวยหายทกราย ไมมผใดตองรบไวรกษาในโรงพยาบาล

การชนสตรทางหองปฏบตการดำเนนไปทหองปฏบตการภายในประเทศ ทวนนเพก

เมอถงวนท ๓๐ เมษายน น มรายงานผปวยในสหรฐจำนวน ๑๑ รฐ พอถงวนท ๑ พฤษภาคม มเพมขนเปน ๑๙ รฐมผปวยจำนวนรวมทงสนในวนท ๓๐ เมษายน ๑๐๙ ราย ตาย๑ ราย ในวนท ๑ พฤษภาคม มจำนวน ๑๔๑ ราย ตาย ๑ ราย

ยงมรายท กำลงทดสอบเพ มเตมอกในวนท ๓๐เมษายน และ ๑ พฤษภาคม

ชายหาดเมองแคนคน ประเทศเมกซโก

๓๔

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

๓๕

ตวเลขทอยหนาเสนเอยงเปนจำนวนผปวยของวนท ๓๐เมษายน และหลงเสนเอยงเปนจำนวนผปวยของวนท ๑ พฤษภาคม

๓๐ เม.ย./๑ พ.ค. (คน)

อะรโซนา ๑ / ๔แคลฟอรเนย ๑๔ / ๑๓โคโลราโด ๐ / ๒เดอลาแวร ๐ / ๔อลลนอยส ๐ / ๓อนเดยนา ๑ / ๓แคนซส ๒ / ๒เคนตคก ๐ / ๑แมสซาชเสท ๒ / ๒มชแกน ๑ / ๒มนนโซตา ๐ / ๑เนบราสกา ๐ / ๑เนวาดา ๑ / ๑นวเจอรซย ๐ / ๕นวยอรค ๕๐ / ๕๐โอไฮโอ ๑ / ๑แคโรไลนาใต ๑๐ / ๑๖เทกซส ๒๖ (๑) / ๒๘ (๑)เวอรจเนย ๐ / ๒

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

แพทยรบไวรกษายงอยในโรงพยาบาล ๖ รายตาย ๑ ราย

รายทเสยชวตในสหรฐ รายแรกเปนเดกอาย ๒๒เดอน

ผทเสยชวตมอายตงแต ๒๒ เดอน ถง ๘๑ ป อายเฉลยมธยฐาน ๑๖ ป

ผเสยชวตรายแรกตดโรคจากประเทศเมกซโกอกรายเชอวาตดโรคจากภายในสหรฐเอง

วนท ๒ พฤษภาคม ๒๕๕๒มการปะทะกนระหวางเกษตรกรผเล ยงสกรและ

เจาหนาท ในประเทศอย ปตเน องจากมการทำลายสกรจำนวน ๒๕๐,๐๐๐ ตว เพอเปนมาตรการปองกน

รฐบาลจายคาชดเชยใหตวละ ๑,๐๐๐ ปอนดอยปตหรอประมาณ ๑๗๘ เหรยญสหรฐ และคนเนอสกรใหเกษตรกรไปดวย

สำนกงานสขภาพสตว องคการอาหารและเกษตร ไดออกแถลงการณเกยวกบการทำลายสตว โดยแนะนำประเทศสมาชกวา การทำลายสตวจะไมชวยลดความเสยงในการแพรกระจายเชอไวรส A/H1N1 ได จงถอไดวาเปนมาตรการทไมเหมาะสม

๓๖

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

สงทควรปฏบตกคอใหเขมงวดในเรองชวนรภยในการเลยงสกร คอกสกร และการชำแหละจะดกวา

องคการสหประชาชาตแถลงวายงไมมหลกฐานใด ๆทแสดงวา สกรเปนตวการในการแพรเชอ

เหตการณทกลบกนสกรตดโรคจากมนษย

วนท ๒ พฤษภาคม ๒๕๕๒ มรายงานจากประเทศแคนาดา เปดเผยวาสกรในอลเบอรตาตดเชอไวรส A H1N1 หลายตว สกรคอกนซงไดถกแยกควบคมกกกนไวแลว เนองจากไมมโรคในสตวอาณาบรเวณนน จงตองดำเนนการสอบสวน

๓๗

มนษยมาแลว พวกเรารบหลบ เดยวจะตดเชอไขหวดใหญจากพวกเขา

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

โรคเพอจะใหไดขอมลตาง ๆ ทจำเปนทางวทยาการระบาดผลปรากฏวา สกรทตดเชอนาจะตดจากมนษย แทนทจะตดจากสตวดวยกน ทง ๆ ทในภาวะปกต จะไมมปรากฏการณเชนนมากอน การสอบสวนไดความวา มชาวแคนาดาอาชพเกษตรกรคนหนง เพงกลบมาจากประเทศเมกซโกเมอไมนานและตอมาชายผนกปวยเปนโรคคลายไขหวดใหญ นอกจากขอมลน กไมมแหลงอนทนาจะแพรโรคไปสสกรเหลานนได

สกรทลมเจบทกตวหายจากโรค ผลการตรวจวเคราะหสารพนธกรรมโดยวธอณวทยากใหผลวา ไวรสทเพาะแยกไดจากสกรเหลาน นเปนชนดตรงกบท แยกไดจากชายดงกลาว คอคลายกบไวรสทแยกไดในแคลฟอรเนย เมกซโกและในประเทศอนๆในโลกทรายงานโรค

เหตเกดทนครนวยอรควนท ๒ พฤษภาคม ศนยควบคมปองกนโรคของสหรฐ

ไดชนสตรยนยนวา มผ ปวยโรคไขหวดใหญเช อสายทมบรรพบรษมาจากสกร Swine-Origin Influenza A (H1N1) (H1N1[SO]) ๔๙ รายและยงพบรายทเขาขายจะเปนไดอก ๓๓ รายผปวยเกดขนเปนกลมใหญพบอย ๒ กลม กลมแรกอยทโรงเรยนปบลก สกล ชอโรงเรยน Q177 และโรงเรยนเตรยมอดมฯเซนต ฟรานซส ทงสองโรงนอยใกลชดกน ทกรายทไดรบการชนสตรยนยน มขอมลวามสวนทเกยวของกน คอตดจาก

๓๘

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

ผปวย ซงเปนนกเรยนของทงสองโรงเรยน ปวยเปนโรคภายหลงทเดนทางกลบจากทศนศกษาในประเทศเมกซโก

ยงมผ ปวยอกสองรายทไมมประวตเก ยวของกบเหตการณทกลาวมาแลว คอ เดกอาย ๑๔ ป มถนพำนกอยในยาน ควนส นครนวยอรค มอกรายอาย ๒๐ ปเปนคนตางถนผมาทองเทยวในนครนวยอรค ขอมลน เปนเชงแนะวา มการแพรกระจายของโรคเกดขนในชมชนแลว มขอนาสงเกตวาโรคทเกดในนครนวยอรค แมจะมจำนวนมาก แตกไมมรายใดเสยชวต มเพยงรายทยนยนเพยง ๑ ราย และรายทเขาขายอก๔ รายเทานนทมอาการหนกแตไมหนกมากถงกบตองใชเครองชวยหายใจและไมหนกพอทแพทยตองรบไวรกษาในโรงพยาบาล ทกรายฟนจากโรค หายปวย

เพอใหเขาใจเรองราวทางระบาดวทยาใหมากขนไดสงแบบสอบถามไปยงนกเรยนของโรงเรยนทงสองโรง

นกเรยนของโรงเรยน เซนต ฟรานซส ๑,๙๙๖ คนตอบแบบสอบถาม ปรากฏวา ๖๕๙ คนหรอรอยละ ๓๓รายงานวาปวยเปนโรคคลายไขหวดใหญในเวลาประมาณวนท๘ เมษายน สวนใหญ รอยละ ๘๒ จะปวยอยในชวงเวลาระหวางวนท ๒๒-๒๕ เมษายน จำนวน ๒๕๔ ราย ปวยวนท ๒๓เมษายน มเพยง ๒๗ ราย หรอ รอยละ ๑ ทรายงานวาปวยและรสกมอาการไมสบายมากกวาทปวยครงกอนๆมา มอย ๖ รายปวยหลงกลบจากเมกซโกมาไดหนงสปดาห ๑ รายไดเดนทาง

๓๙

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

ไปแคลฟอรเนยมา แตไมมผใดไดเดนทางไปเทกซส ประมาณรอยละ ๒๙ รายงานวามสมาชกของครอบครวตนเองปวยดวยโรคคลายกน รวมจำนวนจากแบบสำรวจได ๔๖๒ รายมผปวยอกหลายรายทปวยในชวงเวลานน มทงรายเดยวๆและรายทเปนกลมกอน รวมถงรายหนงทมหาวทยาลยเพซ(Pace University) และอกโรงเรยนหนงบนเกาะแมนแฮตตนไดรบการชนสตรวนจฉยวาเปนไวรส Influenza A (H3N2)ไวรสไวตอยาโอเซลแทมเวยรและซานามเวยร จงแนะนำใหใชเพอปองกนโรคได การเฝาระวงโรคโดยอาศยการวนจฉยเบ องตนจากลกษณะอาการของโรค (Syndromicsurveillance) พบวา ตามโรงพยาบาลใหญทหองฉกเฉนในนครนวยอรคมผปวยโรคคลายไขหวดใหญเพมขน ผปวยสวนใหญจะอยในชวงอาย ๑๘ – ๔๔ ป พบอาการไมพงประสงคจากการใชยาโอเซลแทมเวยร ๓ ราย กลาวคอ ๒รายเปนผปวยเดก เกดจากการใชยาผดขนาด จงทำใหอาเจยนอกหนงรายทมผนตามตว รายนใชยาในขนาดถกตอง

วนท ๑ พฤษภาคมมผปวยทไดรบการยนยนใน ๑๓ ประเทศ รวม

จำนวนผปวย ๓๖๗ ราย ตาย ๑๐ ราย

๔๐

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

ความเคลอนไหวของการระบาด ณ วนท ๒ พฤษภาคมยโรปอตาลรายงานผ ปวยรายแรก เปนผ ปวยเดนทาง

กลบจากประเทศเมกซโก

อาเซยอนเดยรายงานผปวยทสงสย ๒ รายแรก รายหนง

เดนทางมาจากมหานครลอนดอน อกหนงรายเดนทางมาจากเมกซโก

แอฟรกาประเทศเบนน มผปวยสงสยหนงรายแรก มประวต

เดนทางกลบจากประเทศเมกซโกประเทศแอฟรกาใต มผ สงสยหนงรายมประวต

เดนทางไปยงเมกซโก

วนท ๒ พฤษภาคมมผ ปวยท ไดรบการยนยนใน ๑๕ ประเทศ รวม

จำนวนผปวย ๖๕๘ ราย ตาย ๑๗ ราย

๔๑

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

วนท ๒ พฤษภาคมสหรฐอเมรกามรายงานรายทยนยน ๑๖๐ ราย จาก

๒๑ รฐเปรยบเทยบกบวนท ๑ พฤษภาคม มรายงานผปวย ๑๔๑ ราย จาก ๑๙ รฐ และเสยชวต ๑ ราย เปนเดกมาจากเมกซโก

ประเทศแคนาดารายงาน ๗๐ ราย จาก ๖ จงหวดเพมจาก ๕๑ ราย จาก ๖ จงหวด

วนท ๓-๔ พฤษภาคมประเทศเมกซโก รายงานผปวยทไดรบการยนยนแลว

๕๐๖ รายเพมขนเปน ๕๙๐ รายในวนท ๔ พฤษภาคม ตาย๑๙ ราย

ประเทศสหรฐอเมรกา รายงานผปวยทไดรบการยนยนแลว ๒๒๖ ราย ตาย ๑ ราย ไมมรายงานผปวยเพมเตมในวนรงขน

องคการอนามยโลกไมสนบสนนใหมการจำกดการเดนทางเขาออกประเทศใด และไมใหปดพรมแดน

ถาสงสยวาปวยใหเลอนการเดนทางถามอาการแลวใหรกษาใหหายกอนภายใตการ

แนะนำของเจาหนาทของรฐนนๆ

๔๒

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

สถานการณไขหวดใหญ

สายพนธใหม ๒๐๐๙ ในประเทศไทย

กลางคนของวนท ๒๖ เมษายน ผมกำลงจะออกเดนทางไปเมองคานส ประเทศฝรงเศส เพอไปรวมประชมทางวชาการ Influenza Vaccine for the World ซงเปนเรองทผมสนใจมากอยเร องหนง ไดรบโทรศพทจากนายแพทยไพจตร วราชต รองปลดกระทรวงสาธารณสข และนายแพทยปราชญ บณยวงศวโรจน ปลดกระทรวงสาธารณสข เลาใหฟงวา โลกกำลงตนกลวไวรสไขหวดใหญสกร ทกำลงระบาดหนกอยทประเทศเมกซโก และกำลงแพรลกลามเขาไปในประเทศสหรฐแลว และมแนวโนมวาอาจจะระบาดใหญไปทวโลก ใครจะเชญผมเขารวมประชมหารอเกยวกบเรองนท กระทรวงสาธารณสขในตอนเชาวนร งข น ทานปลดฯไดโอนสายโทรศพทใหผมไดพดคยกบรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข คณวทยา แกวภราดย เพอทจะไดยนยนวา ทางฝายการเมองกำลงกงวลเร องน อย ไมนอย ผมจงเรยนผ ใหญท งสามวา ผมกำลงจะเดนทาง อกประมาณหนงสปดาหจงจะกลบ และผมจะเปดโทรศพทมอถอเอาไวตลอดเวลา ถาประสงคจะตดตอกบผมกใหหมนโทรศพทไดตลอดเวลา เพราะตามปกตเมอเดนทางไปตางประเทศ

๔๓

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

ผมจะปดโทรศพท เพราะหากมสายโทรฯ เขา ผมตองรวมจายคาโทรศพทดวย แตกจะตองปดเวลาทอยบนเครองบนเพราะสญญาณโทรศพทจะไปรบกวนเครองมอบนเครองบนทำใหเครองบนหลนตบตบกเคยเกดมาแลว เครองบนแอรฟรานซ บนตรงจากสนามบนสวรรณภมไปสนามบนชารลเดอ โกล กรงปารส ใชเวลาประมาณ ๑๒ ชวโมง การเดนทางสะดวกสบาย ผมนอนหลบสบายไดประมาณ ๕-๖ ชงโมงบนเครอง ในเทยวบนเดยวกนยงมผเชยวชาญโรคไขหวดใหญจะเดนทางไปประชมดวยกนอก ๓-๔ ทาน อาทเชนคณหมอทว โชตพทยสนนท แพทยผเชยวชาญโรคไขหวดใหญระดบโลกแหงกรมการแพทย แถมชอเลนทสหายของทานยงเรยกวา “หมอเชยว” ศาสตราจารยนายแพทย สมศกดโลหเลขา อาจารยโรคตดเชอ คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดลและทานยงดำรงตำแหนงนายกแพทยสภาดวย ทานกเชยวชาญดานโรคตดเชอในเดกทใครๆกรจก คณหมอเชยวเองกตองรบโทรศพททางไกลวนละหลายครง

เมอไปถงปารส กอนจะเดนทางตอไปเมองคานสผมโทรศพทกลบมาบานทกรงเทพฯ คณภรรยาทบานเลาใหฟงวา คณสรยทธ จากชองทวชองสาม ไดใหเจาหนาทโทรศพทมาเชญไปรวมสนทนากบทานในวนรงขนเกยวกบไขหวดใหญ

๔๔

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

หมหม คณทบานกไดแจงใหทานทราบวา ผมกำลงตกในดวงสญจร จงไปรวมไมได เมอไปอยทคานส กมขาวจากกรงเทพฯ วา คณปม จากบางกอกโพสต อยากจะขอใหผสอขาวคณ Elizabeth Fry โทรฯ ทางไกลไปขอสมภาษณ ผมกใหเวลานดหมาย เพราะเปนเรองทเขาอยากจะขอขอมลความรซ งคดวานาจะเปนประโยชนแกสาธารณะ ผมประเมนสถานการณแลว คดวา เรองคงจะยงวนวายนาด เมอไปถงจดหมายกไดตดตามสถานการณโรคของโลกตลอดเวลาผเชยวชาญโรคไขหวดใหญ ตามปกตจะไปชมนมกนอยทประชมน นงในหองประชมไมใครจะตด ผดลกผดนง ผลบๆโผลๆ กนอยตลอดเวลา คณแนนซ คอค ผเชยวชาญโรคไขหวดใหญระดบสากล จาก ซดซ สหรฐ โผลเขามาวนแรกวนเดยว กตองกลบแอตแลนตา สหรฐ คณมารกาเรท ชานผอำนวยการใหญขององคการอนามยโลกพรอมกบ ดร. ฟกดะผชวยฯ ซงทงคกเปนผเชยวชาญโรคไขหวดใหญรนสดยอดกตองรบกลบไปตงหลกท นครเจนวา

ผมเดนทางกลบวนท ๒ พฤษภาคม ขณะทรอเปลยนเครองบนอยทสนามบน ชารล เดอ โกล กไดรบโทรศพทจากคณหมอไพจตร และคณหมอศภมตร ผเชยวชาญของกรมควบคมโรควา เชาวนอาทตยท ๓ พฤษภาคม กจะมการประชมหารอกนเกยวกบเรองทสำคญ ขอใหผมและคณหมอเชยว เขาดวย เราทงสองกรบปากวาจะไป

๔๕

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

ทประชมวนนน มอธบดกรมควบคมโรค คณหมอคำนวณ องชศกด คณหมอภาสกร อครเสว คณหมอดารกากงเนตร และรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข กเขารวมประชมดวย กองทพผสอขาวทกสาขากอยเตมหองประชมเรองทกงวลใจกคอ ในคนวนนน ๓ พฤษภาคม ๒๕๕๒จะมนกเรยนและครกลมใหญจากตางจงหวดๆหนงไดรบทน“เอเอฟเอส” ไปทศนศกษาทประเทศเมกซโก จะเดนทางกลบมาถงทาอากาศยานสวรรณภม เราจะจดการอยางไรจงจะเหมาะสม

ทประชมไดขอสรปวา กรมควบคมโรคจะจดเจาหนาทแพทย พยาบาล ไปรอทสนามบน ทกคนจะไดรบการตรวจรางกายทสนามบน และใหเลอกตดสนใจเอาเองวา จะพกสงเกตอาการกอนทโรงพยาบาลบำราศนราดร จนกวาจะพนระยะเวลาอนตราย (พนระยะฟกตว) หรอกลบบานแลวกกตวเองทบานแบบทภาษาหมอเราใชคำวา “home quarantine” ซงกเปนประโยชนมาแลวในหลายประเทศ เชน สงคโปรตอนโรคซารสระบาดกใชวธน ผทเลอกวธหลง ไดรบคำแนะนำใหเขาใจอยางละเอยด และยงไดจดปรอทวดไข หนากากอนามยอลกอฮอลเจล สอนวธลางมอทถกตอง สอนใหทราบวธสงเกตอาการดวยตนเอง หากมอาการผดปกต ใหไปพบแพทยโดยเรว จดแพทย พยาบาลไวใหพรอม ระหวางกกตวทบาน

๔๖

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

กจะมเจาหนาทตดตามดอาการ การเดนทางออกจากสนามบนกจะจดพาหนะเอาไวคอยรบ อำนวยความสะดวกทกประการถาไมปฏบตโดยวธน แตเลอกเอาวธกกตวไวในโรงพยาบาลเราคงเลอกปฏบตไมได นกทศนาจร ทมาจากประเทศทมโรคระบาด วนละหลายพนคน จะใชสถานททไหนรบไวกกตวไดเพยงพอ โรงพยาบาลคงรบไมไหว โรงแรมเขากคงไมรบคนทอาจจะนำโรคระบาดเขาโรงแรม กองทหารกคงรบไมได ไมมความสะดวกสบายพอ ปญหาคงแกไมตก แคประเทศพมากกตวนางอองซาน ซจเพยงคนเดยว ปญหากยงพลวนเปนลงแกแห หนไมพนทจะมการเลอกปฏบตหลายหลากมาตรฐาน และยงมปญหาอกวา จะดำเนนการอยนานกวนจงจะจบสน จะใชเงนงบไหน จำนวนคงมหาศาล ในยามทประเทศยากจนอยางน ตองหาทางออกทเหมาะสมจงจะไปรอด ในภาวะทประเทศชาตกำลงประสบปญหาทละเอยดออนหลายดานเยยงทกวนน อยางไรเสย เรากตองไดรบผลกระทบอยางแนนอน อยางไรเสยโรคไขหวดใหญสายพนธใหมนคงระบาดเขามาในประเทศไทยอยางไมมทางเลยง เพยงแตวาเราตองพจารณาเลอกเอาทางทจะไดรบผลกระทบใหนอยทสด

ในทสด เรากมคนไขสงนอกเขามาจนได เปนรายทยนยนทางหองปฏบตการเปนรายแรกวาเปนเช อไวรสไขหวดใหญ เอ สายพนธใหม ๒๐๐๙ เปน ไวรสเอช 1 เอน 1

๔๗

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

ไขหวดใหญเมกซโกเขามาในประเทศไทย เม อวนท ๓พฤษภาคม กวาจะชนสตรยนยนไดกเมอตอนบายของวนท ๑๒พฤษภาคม ๒๕๕๒ เราจงประกาศผปวยรายแรกนลาชา

เรามผปวยตดเชอไขหวดใหญสายพนธใหมนรายแรกเมอวนท ๓ พฤษภาคม ๒๕๕๒ โดยนำเขามาจากตางประเทศ

ผปวยรายท ๑นกเรยนหญง อาย ๑๗ ป เดนทางไปเขารวมกจกรรม

ทศนศกษา-วฒนธรรมทประเทศเมกซโกเมอเดอนกนยายน๒๕๕๑ โดยพกอยกบครอบครวชาวเมกซโก ใหประวตวาระหวางเดนทางกลบประเทศไทย ขณะรอขนเครองบนทสนามบนนารตะ เมอวนท ๓ พฤษภาคม ๒๕๕๒ ประมาณ๑๖.๓๐ น.(เวลาทองถนประเทศญปน) เรมรสกวามไข และมนำมก เดนทางถงประเทศไทย เมอเวลาประมาณ ๒๓.๓๐ น.ทสนามบนสวรรณภม ตรวจวดไขได ๓๘.๕๐ซ ไอ เจบคอ มเสมหะ ผปวยถกสงไปถงสถาบนบำราศนราดร เมอเวลา ๓.๓๐ น.(วนท ๔ พฤษภาคม ๒๕๕๒) ไดรบการดแลในหองแยกชนดNegative Air Pressure ไดทำการตรวจหาเชอไวรสไขหวดใหญดวยวธ Rapid test ใหผลลบ และเกบตวอยาง Nasopharyngealswab สงตรวจหาไวรสไขหวดใหญทกรมวทยาศาสตรการแพทยและเกบซำอกหลายครงเพอการตรวจยนยน พรอมทงให

๔๘

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

รบประทานยาตานไวรส (Tamiflu) ๗๕ มก. วนละ ๒ ครงเปนเวลา ๕ วน โดยเรมตงแตบายวนท ๔ พฤษภาคม ๒๕๕๒ผปวยอาการทเลาและไดรบอนญาตใหกลบบานไดวนท ๑๐พฤษภาคม ๒๕๕๒ ผลการตรวจทางหองปฏบตการ ดวยวธReal time RT-PCR จากกรมวทยาศาสตรการแพทย ควบคขนานไปกบคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล ใหผลตรงกนวาพบสารพนธกรรมของเชอไวรสไขหวดใหญสายพนธใหม ชนด เอ (H1N1) และทำการแยกเชอไวรสจากตวอยางผปวยสงไปตรวจยนยนทศนยปองกนควบคมโรคแหงสหรฐอเมรกา (US-CDC) ใหผลตรงกน จงนบเปนผปวยยนยนรายแรก

ประวตการสมผส ผปวยใหประวตวา วนท ๒๕ เมษายน๒๕๕๒ ขณะทอยในเมกซโก มารดาและพชาย (ครอบครวชาวเมกซกนทพกอยดวย) มอาการไอ จาม มนำมก ในเวลาไลเล ยกน ไปรบการรกษาแบบผปวยนอกทโรงพยาบาลของเมอง แพทยบอกวาไมเปนไขหวดใหญสายพนธทกำลงระบาด แตทง ๒ คน กปองกนโดยหามผปวยเขาใกล และใสหนากากอนามยเปนบางครง มหองนอนเปนสวนตวแยกกนอยคนละหอง แตกยงมการรบประทานอาหารรวมโตะเดยวกนและดทวรวมกน ในชวง ๑ สปดาหกอนกลบ ไมพบวาเพอน ๆ ทในเมองทอยปวยดวยอาการคลายไขหวด

๔๙

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

ผปวยรายท ๒นกเรยนชายอาย ๑๗ ป เดนทางไปทศนศกษา-

วฒนธรรม รฐ Yucatan ตงแตเดอนกนยายน ๒๕๕๑ แตกอนทจะเดนทางกลบประเทศไทยประมาณ ๑ เดอนไดยายไปอยอกเมองหนงในรฐเดยวกน เดนทางกลบมาถงประเทศไทยพรอมกบคณะและผปวยรายแรก ในวนท ๓ พฤษภาคม๒๕๕๒ เวลา ๒๓.๓๐ น. ขณะตรวจทสนามบนสวรรณภมไมมไข (๓๖.๕๐ซ) เมอถงสถาบนบำราศนราดร วนท ๔พฤษภาคม ๒๕๕๒ (เวลา ๓.๓๐ น.) ไดรบไวเฝาดอาการในหองแยกเชนกนเนองจากสมผสใกลชดกบผปวยรายแรก(ทนงตดกนและซอของดวยกนตลอดระยะเวลาการเดนทาง)ผลการตรวจหาเชอไวรสไขหวดใหญครงแรกใหผลลบ จงไดรบอนญาตใหกลบไปเฝาสงเกตอาการตอทบานในวนท ๕พฤษภาคม ๒๕๕๒ ตอมาวนท ๖ พฤษภาคม ๒๕๕๒ เวลา๑๘.๐๐ น. ผปวยไดทำการวดไขเองพบวามไข ๓๘ ๐ซ จงกลบมาทสถาบนบำราศนราดรอกครงเมอเวลา ๒๒.๔๐ น. ไดรบไวในหองแยก วดอณหภมได ๓๗.๕ ๐ซ มนำมก ไอ ไดเกบตวอยางสงตรวจหาไวรสไขหวดใหญ ครงท ๒ พรอมทงเรมใหรบประทานยาดานไวรส (Tamiflu) ขนาด ๗๕ มก. วนละ๒ ครง เปนเวลา ๕ วน ผปวยมอาการดขนและกลบบานไดเมอวนท ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๕๒ ผลการตรวจทางหองปฏบตการ

๕๐

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

ดวยวธ Real time RT-PCR จากกรมวทยาศาสตรการแพทยควบคกบคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล ใหผลตรงกนวาพบสารพนธกรรมของเชอไวรสไขหวดใหญสายพนธใหมชนด เอ (H1N1) จงนบเปนผปวยยนยนรายทสอง

ประวตสมผสผปวยรายทสองใหประวตวา ไดพดคยนงใกลกน ไปซอของดวยกนกบผปวยรายแรกขณะทรอเครองบนจากเมองเมกซโกซต เพอบนไปยงซานฟรานซสโก นารตะและกรงเทพฯ ตามลำดบ ตอนอยท เมกซโก สมาชกในครอบครวชาวเมกซกนทอาศยอยดวยไมมอาการปวย และในชวง ๑ สปดาหกอนกลบ ไมพบวาเพอน ๆ ทในเมองทอยปวยดวยอาการคลายไขหวด

ผปวยรายท ๓หญงอาย ๕๒ ป มประวตเดนทางไปทศนาจรท

ประเทศสหรฐอเมรการะหวางวนท ๑๓ - ๒๕ พฤษภาคม๒๕๕๒ กลบถงประเทศไทย เวลาประมาณเทยงคนวนท ๒๖พฤษภาคม ๒๕๕๒ โดยสายการบน ผปวยเรมมอาการไข ไอเจบคอ วนท ๒๔ พฤษภาคม ๒๕๕๒ ขณะอยในประเทศสหรฐอเมรกา กลบเขามารบการรกษาเปนผปวยนอกในโรงพยาบาลเอกชนแหงหนง เมอวนท ๒๗ พฤษภาคม ๒๕๕๒ ไดรบการรกษาดวยยาตานไวรส ผลการตรวจทางหองปฏบตการ

๕๑

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

จากโรงพยาบาลจฬาลงกรณและกรมวทยาศาสตรการแพทยยนยนพบเชอไวรสไขหวดใหญสายพนธใหม ๒๐๐๙

ผปวยรายท ๔ และ ๕ชายไทยและหญงไทย สาม/ภรรยา อาย ๔๙ ป

เดนทางไปทศนาจรหลายรฐ ในประเทศสหรฐอเมรการะหวางวนท ๒๙ เมษายน ถง ๒๔ พฤษภาคม ๒๕๕๒ โดยสายการบน ถงสนามบนสวรรณภม วนท ๒๕ พฤษภาคมเวลาประมาณ ๒๓.๕๐ น. ขณะเดนทางกลบในวนท ๒๕พฤษภาคม ชวงบาย ผปวยหญงเรมมอาการปวดเมอยตามรางกาย และระคายคอ ไมมไข ไมไอ นอนพกอาการดขนสวนผปวยชายเรมมอาการไขตำ ๆ ไอ เจบคอ ปวดเมอยรางกาย มเสมหะ ในชวงเชาของวนท ๒๖ พฤษภาคมทงคพกอยทบาน ไปรบการรกษาทโรงพยาบาลวนท ๒๙พฤษภาคม ๒๕๕๒ ไดรบยาตานไวรสแลว ผลการตรวจทางหองปฏบตการ ยนยนพบเชอไวรสไขหวดใหญสายพนธใหม๒๐๐๙

ผปวยรายท ๖นกศกษาหญงไทย อาย ๑๘ ป เดนทางไปทศนาจรท

รฐเทกซสและกรงวอชงตน สหรฐอเมรกา ระหวางวนท ๑๗เมษายน- ๒๕ พฤษภาคม ๒๕๕๒ กลบถงสนามบนสวรรณภม

๕๒

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

เวลาเทยงคนเศษ (เชาของวนท ๒๗ พฤษภาคม ๒๕๕๒) เรมมไข ไอมเสมหะ นำมกไหล เยนวนท ๒๗ พฤษภาคม ๒๕๕๒รบการรกษาทโรงพยาบาลแหงหนง ไดรบยาตานไวรสแลวอาการหายเปนปกต ผลการตรวจทางหองปฏบตการ ยนยนพบเชอไวรสไขหวดใหญสายพนธใหม ๒๐๐๙

ผปวยรายท ๗ชายไทย อาย ๑๙ ป เปนบตรชายของผปวยรายท ๔

และ ๕ ไมมประวตเดนทางไปตางประเทศ แตพกอาศยและสมผสใกลชด(โอบกอดบดามารดา) ในวนทบดามารดากลบถงประเทศไทย มประวตเปนโรคภมแพอยกอนแลว มอาการนำมกไหล วนท ๓๑ พฤษภาคม ๒๕๕๒ เพยงวนเดยว ผลการตรวจทางหองปฏบตการยนยนพบเชอไวรสไขหวดใหญสายพนธใหม ๒๐๐๙

ผปวยรายท ๘นกศกษาหญงไทย อาย ๒๐ ป เดนทางไปทำงาน

ในรานอาหาร ทกรงวอชงตนดซ ประเทศสหรฐอเมรกาตงแตวนท ๑๔ มนาคม ๒๕๕๒ ถง ๒๘ พฤษภาคม ๒๕๕๒เดนทางกลบประเทศไทยโดยออกจาก วอชงตนดซ ไปพกทนวยอรก ๒ คน (วนท ๒๘-๒๙ พฤษภาคม ๒๕๕๒) เรมมอาการเจบคอวนท ๒๙ พฤษภาคม ๒๕๕๒ ออกเดนทาง

๕๓

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

จากนวยอรก วนท ๓๐ พฤษภาคม ๒๕๕๒ เวลาประมาณ ๔ น.ถงสนามบนสวรรณภม

วนท ๑ มถนายน ๒๕๕๒ เวลา ๑๐.๕๐ น. เดนทางกลบบาน ชวงเยนเรมมคดจมก ไอ ไปรกษาทคลนก อาการไมดข นจงเขารบการรกษาท โรงพยาบาลต งแตวนท ๒มถนายน ๒๕๕๒ ไดรบการรกษาดวยยาตานไวรสแลวขณะนนยงมอาการไอมาก เกบตวอยางสงตรวจทโรงพยาบาลจฬาลงกรณและกรมวทยาศาสตรการแพทย ผลการตรวจยนยนพบเชอไวรสไขหวดใหญสายพนธใหม ๒๐๐๙ ไดตดตามผสมผสใกลชดทงหมด ๕ ราย ขณะนไมมอาการผดปกตแตอยางไร

ผปวยรายท ๙ผปวย ชายไทย อาย ๒๙ ป เดนทางไปประกอบธรกจ

ทเมองลาสเวกส ประเทศสหรฐอเมรกา ระหวางวนท ๒๘พฤษภาคม ถง ๓ มถนายน ๒๕๕๒ เดนทางกลบโดยสาย-การบน จากลาสเวกสผานลอสแองเจลส ถงสนามบนนารตะและสายการบนจากนารตะ ถงสนามบนสวรรณภม วนท ๔มถนายน ๒๕๕๒ เวลา ๒๓.๓๐ น. เรมมไขเวลา ๐๑.๐๐ น. (เชาวนท ๖ มถนายน ๒๕๕๒) ไปรบการรกษาทโรงพยาบาลแหงหนง วดไขได ๓๘.๔ ๐ซ ไอ มนำมก มเสมหะ ผลการตรวจจากกรมวทยาศาสตรการแพทย ยนยนพบเชอไวรสไขหวดใหญ

๕๔

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

สายพนธใหม ชนด เอ (H1N1) มผสมผสใกลชดทงหมด ๗คน อยระหวางการเฝาระวงอยางใกลชด ขณะนไมมอาการผดปกตแตอยางไร

สรปแลวมผปวย ๙ ราย ตดเชอภายในประเทศ ๑ รายจงนบไดวาหลงจากนคงมผปวยตดเชอจากภายในประเทศตอไปมากขนตามลำดบ จงจะไมเลารายละเอยดเปนราย ๆ อก

สรปสถานการณการระบาด ประจำวนท ๒๑ มถนายน ๒๕๕๒ดงน

๑. สรปจำนวนผตดเชอในประเทศลาสด ประจำวนท ๒๑ มถนายน ๒๕๕๒ มผตดเชอรวมทงสน ๗๐๕ รายโดยกวารอยละ ๙๘ อาการหายเปนปกต มผปวยทนอนรกษาตวอยในโรงพยาบาลรฐและเอกชนทงสน ๑๖ ราย

๒. ผตดเชอสวนใหญเปนเดกนกเรยน และพบวาจำนวนผตดเช อเร มนอยลง เช อวานาจะมาจากมาตรการการปองกนโรคในโรงเรยน ทงการหยดเรยน และการทำความสะอาดโรงเรยน อยางไรกตามยงตองตดตามดสถานการณตอไป จงจะทราบผลทแนชด

๓. กระทรวงสาธารณสข ยำเตอนมาตรการปองกนโรคไขหวดใหญ ทงายทสด คอ “กนของรอน ใชชอนกลางลางมอบอยๆ และใชหนากากอนามยเมอปวยเปนไขหวดใหญ”

๕๕

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

๔. สวทช. รวมกบกรมควบคมโรค ไดจดการประชมหารอ เพอหาแนวทางในการจดทำแบบจำลองการระบาดของเชอไขหวดใหญสายพนธใหม เพอใชเปนขอมลประกอบการใชมาตรการควบคมและปองกนโรคใหเหมาะสมกบสถานการณการระบาดของประเทศตอไป

๕. เร มพบการกลายพนธ ของเช อไขหวดใหญสายพนธใหม ๒๐๐๙ ในตางประเทศ

เชอไวรสไขหวดใหญทพบในประเทศบราซล มลกษณะแตกตางจากเชอทตรวจพบทแคลฟอรเนย และทจงหวดนนทบร แตเปนการกลายพนธในระดบนวคลโอไทด(nucleotide) ซงไมมความหมายในเชงการระบาดของโรคหรอหมายถงไมมผลตอการดอยาตานไวรสโอเซลแทมเวยรและไมมผลตอทำใหแพรเชอไดงายขน

เชอไวรสไขหวดใหญทพบในประเทศจน มยนตวหนงกลายพนธ คอยนส พบ๒ ซงพบชวงทเช อไวรสแบงตว ทำใหเชอหวดเพมจำนวนอยางรวดเรวและมประ-สทธภาพมากขนเมออยในรางกายของคน หากเชอไวรสทกลายพนธแพรกระจายไปอยางรวดเรว อาจทำใหอาการทรดหนกยงขน

๕๖

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

ไดอะแกรม ระดบตาง ๆ ของการระบาดของโรคองคการอนามยโลก ๒๐๐๕

๕๗

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

ระดบตาง ๆ ของการระบาดของโรคตามแนวทางขององคการอนามยโลก

Phase I ระดบ ๑• In nature, influenza viruses circulate continu-

ously among animals, especially birds. Even though suchviruses might theoretically develop into pandemic viruses, inPhase 1 no viruses circulating among animals have beenreported to cause infections in humans.

• มรายงานของไวรสชนดใหมในสตว แตยงไมแพรกระจายตดตอมายงมนษย ทำใหมนษยตดเชอ

Phase II ระดบ ๒• In Phase 2 an animal influenza virus circulating

among domesticated or wild animals is known to have causedinfection in humans, and is therefore considered a potentialpandemic threat.

• ไวรสทแพรกระจายในหมสตวในระดบท ๑ไมวาจะเปนในสตวเลยงหรอสตวปา เกดมากอโรคในมนษยใหถอวา มศกยภาพพอทจะคกคามทำใหเกดการระบาดใหญไปทวโลกได

๕๘

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

Phase III ระดบ ๓ Mexican• In Phase 3, an animal or human-animal influenza

reassortant virus has caused sporadic cases or small clustersof disease in people, but has not resulted in human-to-humantransmission sufficient to sustain community-level outbreaks.Limited human-to-human transmission may occur undersome circumstances, for example, when there is close contactbetween an infected person and an unprotected caregiver.However, limited transmission under such restrictedcircumstances does not indicate that the virus has gained thelevel of transmissibility among humans necessary to cause apandemic.

• ไวรสไขหวดใหญสายพนธทเกดการผสมผสานทางพนธกรรมหรอเกดรแอสซอรทแทนท ทำใหเกดโรคในมนษยในลกษณะกระจดกระจาย หรอเปนกล มเลกๆแตยงไมเพมระดบเปนการตดตอโรคกนระหวางมนษยสมนษยมากพอทจะฝงตว กอการระบาดในระดบชมชนอยางตอเนอง การแพรตดตอระหวางมนษยในบางกรณอาจเกดขนไดอาทการสมผสใกลชดกบผตดเชอ หรอตดตอไปยงบคลากรผบรบาลผตดเชอ อยางไรกตาม การแพรเชอในกรณพเศษเชนน กยงไมไดหมายความวาไวรสไดมความสามารถในการแพรกระจายในระหวางมวลมนษยไดเพ มมากขนจนทำใหกอการระบาดใหญทแพรกระจายไปทวโลกได

๕๙

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

Phase IV ระดบ ๔ Germany• Phase 4 is characterized by verified human-to-

human transmission of an animal or human-animal influenzareassortant virus able to cause “community-level outbreaks”.The ability to cause sustained disease outbreaks in a commu-nity marks a significant upwards shift in the risk for a pande-mic. Any country that suspects or has verified such an eventshould urgently consult with WHO so that the situation can bejointly assessed and a decision made by the affected country ifimplementation of a rapid pandemic containment operation iswarranted. Phase 4 indicates a significant increase in risk of apandemic but does not necessarily mean that a pandemic is aforgone conclusion.

• เมอมการพสจนไดวา มการแพรเชอไวรสชนดรแอสซอรทแทนทของสตว จากมนษยสมนษยได หรอจากมนษยไปสสตว จนทำใหเกดการระบาดในชมชน ไวรสมความสามารถในการฝงตวทำใหเกดการระบาดในชมชนอยางตอเนอง เปนสญญาณเตอนวานาจะมการเลอนระดบของความเสยงทสงขนทจะนำไปสการระบาดใหญไปทวโลกประเทศใด ทสงสยหรอพสจนแลววาเกดกรณเชนน ควรหารอกบองคการอนามยโลกเปนการดวน เพอทจะไดรวมกนหลายๆ ฝายในการพจารณาประเมนสถานการณ และตดสนใจดำเนนการควบคมการระบาดใหญใหอยในขอบเขต

๖๐

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

ใหได ในระดบท ๔ น ยอมบงชวา มการเพมระดบความเสยงอยางมความสำคญทโรคจะระบาดใหญแพรกระจายไปทวโลกไดแตกไมไดจำเปนทจะหมายความโดยสรปวาการระบาดใหญทแพรกระจายไปทวโลกไดเกดขนเรยบรอยแลว

Phase V ระดบ ๕• Phase 5 is characterized by human-to-human

spread of the virus into at least two countries in one WHOregion. While most countries will not be affected at this stage,the declaration of Phase 5 is a strong signal that a pandemic isimminent and that the time to finalize the organization,communication, and implementation of the planned mitiga-tion measures is short

• ระดบท ๕ คอลกษณะท การแพรกระจายของไวรสเกดขนอยางนอยในสองประเทศภายในหนงเขตภมภาคขององคการอนามยโลก โดยในขณะนน ประเทศสวนใหญยงไมไดรบผลกระทบ การประกาศเปนระดบท ๕เปนสญญาณท หนกแนนวา การระบาดใหญไปท วโลกเหนไดชดเจนแลว ถงเวลาทมาถงขนสดทายของการปรบองคกร การใหขอมลขาวสาร จะดำเนนการปฏบตตามมาตรการของ แผนบรรเทาทกขในระยะเวลาอนสน

๖๑

ระบาดบนล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

Phase VI ระดบ ๖ (June 12, 2009)• Phase 6, the pandemic phase, is characterized

by community level outbreaks in at least one other countryin a different WHO region in addition to the criteria defined inPhase 5. Designation of this phase will indicate that a globalpandemic is under way.

• ระดบท ๖ คอ ระดบของการระบาดใหญแพรกระจายไปทวโลกเรยบรอยแลว กลาวคอมโรคระบาดเพมขนในหลายเขตภมภาคขององคการอนามยโลก ทใหไวในระดบท ๕ การกำหนดในระดบนจะบงชวา การระบาดทวโลกกำลงดำเนนอย

Post Peak Period ปจฉมภาค• During the post-peak period, pandemic disease

levels in most countries with adequate surveillance will havedropped below peak observed levels. The post-peak periodsignifies that pandemic activity appears to be decreasing;however, it is uncertain if additional waves will occur andcountries will need to be prepared for a second wave.

• ระดบนหมายความวา ระดบของการระบาดใหญทวโลกในหลายประเทศทมมาตรการในการเฝาระวงทด

๖๒

ระบาดบ นล อโลก ๒ > วายร ายไวร ส H1N1 สายพนธ ใหม ๒๐๐๙

ดร.มารกาเรท ชาน (Margaret Chan) (คนท ๓ จากซาย)เยยมภาควชาจลชววทยา คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล

ปจจบน ดร.ชาน ไดรบแตงตงใหเปน ผอำนวยการใหญ องคการอนามยโลกซายสดคอศาสตราจารยดร. เคน ชอทรดจ นกวจยโรคไขหวดนก

ทง ๒ ทานเปนผไดรบรางวลเจาฟามหดล

๖๓

เพยงพอ โรคไดลดระดบของการระบาดลงตำวาจดทสงสดของการระบาดแลว แสดงวาการระบาดไดบรรเทาลงอยางไรกตาม การระบาดระลอกตอไปยงอาจเกดขนตามมาและประเทศตางๆ ยงจำเปนตองคงการเตรยมพรอมไวสำหรบระลอกทสอง

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

บทท ๒

ประวตการระบาดของ

โรคไขหวดใหญในอดตกาล

โรงพยาบาลสนาม รกษาโรคไขหวดใหญ ๒๔๖๑

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

๖๕

ประวตการระบาดของโรคไขหวดใหญในอดตกาล

ไขหวดใหญสเปน

หมอนกสบเรองของหมอสองทานตางวย ชวยกนสบจบฆาตกร

ทอาละวาดคราชวตประชากรโลกประมาณ ๔๐ ลานคนเมอ ๘๐ ปกอน

การระบาดในประเทศไทย ในรชสมย รชกาลท ๖

ไขหวดใหญอาเซย หรอ สงคโปรฟล

ไขหวดใหญฮองกง

ไขหวดใหญ H1N1 ทฟอรท ดกซ นวเจอรซยการพฒนาวคซนปองกนไขหวดใหญสายพนธ เอ เอช 1 เอน 1 นวเจอรซย

ไขหวดใหญรสเซย

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

ประวตการระบาดของโรคไขหวดใหญในอดตกาล

วายรายไวรส ไขหวดใหญ จะกอโรคซำซากอยเสมอไมเคยหยดนง กลนชวตมนษยไมเคยอม ตนตอของโรคไขหวดใหญเปนมาอยางไรนนไมมผใดทราบ แตโรคกไมเคยหายสาบสญไป ในหนงของทศวรรษ หนงรอบศตวรรษจะตองมการอบตอยเสมอมไดขาด

ในแตละปมการปรากฏการระบาดประจำปหรอระบาดตามฤดกาล (seasonal หรอ annual influenza)ลกษณะการระบาดเชนน เกดในประเทศตางๆทวโลก แตไมไดระบาดไปพรอม ๆ กนทกประเทศ ยกเวนประเทศทอยใกลเคยงกนใกลชดตดกน หรอในแถบเดยวกน หรอในซกโลกเดยวกน แตละประเทศจงมลกษณะการระบาดในชวงเวลาตางกนบาง ใกลเคยงกนบาง แตกมหวงเวลาของการระบาดของไขหวดใหญประจำฤดกาลท แตกตางกนชดเจนระหวางซกโลกเหนอและซกโลกใต ในลกษณะเชนนเรยกวา เอปเดมกส (epidemics) ในรอบ ๑๑ ถง ๔๐ ปจะมการระบาดใหญแพรกระจายไปทวทกซอกทกมมโลกแทบวาจะไมมประเทศใดจะหลกหนพนไปได ตงแตอลาสกาจนถงขวโลกใต ในลกษณะเชนนเองทเรยกวาแพนดมกส(pandemic) (ดตารางขอแตกตางไขหวดใหญประจำปและไขหวดใหญระบาดใหญ บทท ๑ หนา ๒๑)

๖๖

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

เหตการณในอดตอนไกลโพน๑. ๔๐๐ ปกอนครสตกาล

ฮปโปเครตสไดบนทกการระบาดของโรคทมอาการไอ ตดตามมาดวยปอดบวม และอาการอน ๆ อก ทเพ รนธสในภาคเหนอของประเทศกรกในปจจบน (สวนหนงของประเทศตรก) ลกษณะของโรคททานบรรยายเอาไว อาจจะตรงกบโรคในปจจบนคอโรคไขหวดใหญ หรออาจจะเปนโรคไอกรนหรอโรคคอตบกได นเปนหลกฐานในอดตวาโรคไขหวดใหญอาจจะมปรากฏนานมาแลว

๒. ๒๑๒ ปกอนครสตกาลนกประวตศาสตรมนามวา ลวย (Livy) ไดบรรยาย

ลกษณะอาการของโรคตดเชอโรคหนงทเกดขนในกองทพโรมน ซงนาจะเขาไดกบโรคไขหวดใหญ

๓. พ.ศ. ๒๓๒๔-๒๓๒๕พจารณาจากลกษณะอาการของโรคในประวตศาสตร

ทมผบนทกและบรรยายเอาไว ทระบาดแพรกระจายอยางกวางขวาง อนมผลใหประชาชนในกรงโรมลมเจบลงถงสองในสามของมวลประชากร และสามในสของประชาชนในบรเทน กนาจะเปนโรคไขหวดใหญ การระบาดในชวงเวลา

๖๗

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

นนแพรกระจายไปถงทวปอเมรกา หมเกาะอนดสตะวนตกและประเทศทพดภาษาสเปนในทวปนน

๔. พ.ศ. ๒๓๓๒มโรคอยโรคหนงทแพรระบาดในฤดใบไมรวง ใน

ประเทศองกฤษ นครนวยอรค และโนวา สโคเทย ในรายทเสยชวต จะเกดจากการมโรคปอดบวมตามหลงมา

๕. พ.ศ. ๒๓๗๒-๒๓๗๕, ๒๓๗๙-๒๓๘๐มหลกฐานบนทกวามการระบาดของโรคไขหวดใหญ

ในประเทศในทวปอาเซยเมอป พ.ศ. ๒๓๗๒ การแพรระบาดของโรคแพรขยายออกไปถงประเทศอนโดนเซยในป พ.ศ.๒๓๗๔

โรคอ บ ต ข นในประเทศร สเซ ยในฤด หนาวของป พ.ศ. ๒๓๗๓-๒๓๗๔ จากนนกลกลามออกไปทางดานตะวนตก ครนถงเดอนพฤศจกายนของปนนโรคกเขาไประบาดในประเทศสหรฐอเมรกา

๖๘

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

๖. พ.ศ.๒๔๓๒-๒๔๓๓โรคทเรยกขานกนวาไขหวดใหญรสเซย ระบาดแพร

กระจายไปทวโลกอยางรนแรง โรคเรมจากอาเซยกลางในฤดรอนของป พ.ศ.๒๔๓๒ แพรระบาดขนไปทางตอนเหนอของรสเซยไปทางตะวนออกเขาสประเทศจน แพรไปทางตะวนตกแพรเขาสประเทศในทวปยโรป อนทจรงแลวกแพรสประเทศในทวปแอฟรกาบางสวน ทวปอเมรกาเหนอ ประเทศทอยตามชายฝงมหาสมทรแปซฟค การคะเนอยางระมดระวงนน มผเสยชวตในทวปยโรปถง ๒๕,๐๐๐ คน และทงโลกอาจจะสงเปนสามเทาของทวปยโรป

๗. ไขหวดใหญสเปน พ.ศ. ๒๔๖๑-๒๔๖๒การระบาดใหญทรนแรงทสด คอการระบาดในป

พ.ศ. ๒๔๖๑-๖๒ ซงมผปวยประมาณการวาม จำนวนสงถงรอยละ ๓๕ ของประชากรโลกในขณะนนและเสยชวตประมาณ๔๐ – ๘๐ ลานคน บางทานกลาววา อาจถง ๑๐๐ ลานคนกม

ไขหวดใหญสเปน เปนโรคทมความรนแรงหฤโหดททำใหมผ คนลมตายมากทสด มผเสยชวตมากกวาทเสยชวตในสงครามโลกครงทหนง ผทตายจะเปนผทอยในวยหนมวยสาว อายยงไมมากและเปนผทมรางกายแขงแรง อนามยสมบรณมากอน ทหารอเมรกนเสยชวตไปกวา ๖๐๐,๐๐๐ คนมากกวาทเสยชวตรวม ๆ กนในสงครามหลาย ๆ ครงทผานมา

๖๙

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

เมอวนท ๑๑ มนาคม ๒๔๖๑ กอนเวลาอาหารเชาพลทหาร อลเบอรท กทเชลลจากหนวยสทกรรม (หนวยโรงครว) ไดไปพบแพทยท อนเฟอรมารย (คลนก) ของคายทหาร ดวยอาการของโรคหวดทรนแรง มอาการไข เจบคอปวดศรษะ ปวดเมอยตามตว ออนเพลย ยนรอตรวจคนถดไปคอ นายสบ ล ดบเบลลย เดรค กปวยดวยโรคทมอาการทำนองเดยวกน พอตกบาย คณหมอประจำคาย หมอ เอดวรด อารชไรเนอร กไดตรวจผปวยโรคเดยวกนนนแลวเกนหลกรอยสปดาหหนงผานไป ผปวยทมอาการเชนนนทไปขอรบการรกษากมจำนวนถงครงพน คายทหารดงกลาว คอคายฟนสตนภายในฟอรทไรเลย อยทรฐแคนซส คายใหญทเตรยมฝกทหารกลาออกสสมรภมในยโรป

ฟอรท ไรเลย รฐแคนซส

๗๐

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

โรงพยาบาลทหารคายฟนสตน ฟอรทไรเลย แคนซส

๗๑

เดอนมนาคมในฤดรอนของปนน โรคกแพรออกไปอยางกวางขวาง ทหารนกรบในสมรภมทกดาน ตางกลมเจบลงเปนจำนวนมาก ในประเทศองกฤษประเทศเดยว ในเดอนมถนายนเพยงเดอนเดยว มรายงานผปวยมากถง ๓๑,๐๐๐ คน

ในตอนตนฤดรอนปนน โรคแพรออกจากสหรฐ มงสยโรปตะวนตก มรายงานผปวยจำนวนมากในรสเซย แอฟรกาเหนอ และอนเดย

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

มหาสมทรอนกวางใหญไพศาล กมอาจกนโรคไดโรคระบาดไปถงประเทศจน ญป น ฟลปปนส ประเทศไกลโพนเยยงประเทศนวซแลนด กหนไมรอด

เดอนกนยายน นายแพทย วอหน รกษาการนายแพทยใหญกองทพบกสหรฐ ไดรบคำสงใหออกเดนทางไปทคายทหาร ฟอรท ดเวนส ใกลๆ นครบอสตน ทานบนทกเหตการณททานพบเหนดวยตวทานเองวา

“ขาพเจาไดเหนชายหน มในเคร องแบบนกรบรางกายกำยำ จำนวนนบรอยหลงไหลกนเขามาทหอผปวยของคายในลกษณะอดโรย หนาเขยวคลำซดเซยว ไอมเสมหะปนเลอด ทกเตยงเตมไปดายทหารทปวย และยงเนองแนนตาม

นายแพทย วอหน รกษาการนายแพทยใหญกองทพบกสหรฐ

๗๒

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

กนมาอก วนรงขน เตยงวาง แตทหองดบจต มรางไรวญญาณของทหารกลาเหลานน นอนทบถมกองพะเนนกนอยราวกบกองเศษไม”

วนททานนายแพทยใหญเดนทางไปถงคาย วนนนวนเดยวมทหารเสยชวตไป ๖๓ นาย ทานนายแพทยใหญบรรยายตอไปวา “โรคตดเชอโรคน โหดยงกวาการสรบปลดชพชายหนม ทรางกายบกบนกำยำ ชายชาตทหารเหลานดเหมอนวากำลงเดนเขาสตะแลงแกง มากกวาทจะเดนไปสแสงสวางของชวต ขาพเจารสกมนตอ เพราะไมทราบวาจะบรหารจดการอยางไรกบรางไรวญญาณทมากมายมหาศาลในสภาพจดหาโลงบรรจศพไมได โลงขาดแคลนอยางหนกสปเหรอกไมม ศพเรมเนาเปอย สงกลนเหมนตลบอบอวลนาคลนเหยน โรคระบาดอาจกำลงกอตวเตรยมกระโดดออกจากศพเขาปะทะคนด”

๗๓

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

ทนครฟลาเดลเฟยกเจอปญหาน ตองรองขอไปยงรฐบาลกลาง ใหจดหากองทพสปเหรอมาชวยแกไข สงทรฐบาลจะชวยไดกมแตเพยงปดประกาศตามทสาธารณะตางๆ วา “

“Obey the laws, And wear the gauze.Protect your jaws from septic paws.”

‘“เชอฟงกฎหมาย และสวมหนากากอนามยปองกนขากรรไกรของทานใหพนจากโรคราย”

คงจะสงสยกนวา เหตไฉนจงเรยกชอกนวาโรคไขหวดใหญสเปน

๗๔

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

อยากจะใหมชอเสยงเรยงนามโดงดงเหมอนทเรารจกกนในนามวา “แมลงวนสเปน” ทแตกอนนยมใชเปนยากระตนกำหนด (ซงชอจรงวา ทงคเจอร แคนทารดส)

ความจรงปรากฏวา ในชวงการระบาดนน เปนเวลาศกสงคราม หลายประเทศกำลงทำสงครามจงปกปดเหตการณการระบาด หากใหฝายขาศกทราบวา มการระบาดของโรครายอย ในประเทศค สงครามประเทศใด ยอมจะมผลเสยทางดานจตวทยา ทกประเทศจงหบปากสนท มประเทศสเปนประเทศเดยว ทมไดเขารวมสงครามรบทพจบศกกบประเทศใดๆ ขาวการระบาดของโรคจงแพรออกจากทนน สดทายกเลยตองรบเปนเจาของโรครายนนไปโดยปรยาย

๗๕

รถพยาบาล และชดพยาบาล ในชวงการระบาด

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

หมอนกสบ

เรองของหมอสองทานตางวยชวยกนสบจบฆาตรกรทอาละวาดคราชวตประชากรโลกประมาณ ๔๐ ลานคนเมอ๘๐ ปกอน จนกลายเปนหมอนกสบไปโดยปรยาย

มบทความทผนพนธไดเรยบเรยงเอาไว เผยแพรทงทางหนาหนงสอพมพและในเวบไซดของมลนธสงเสรมการศกษาไขหวดใหญ มขอความดงน

“ผนพนธกำลงสนใจเรองโรคไขหวดใหญทมการระบาดรนแรงทวโลก โรคไขหวดใหญน ภาษาองกฤษจะเรยกชอกนวา Influenza ฝรงเศสจะเรยกวา le grippe เยอรมนจะเรยกวา die Grippe และพวกชาวบานธรรมดาๆ กจะเรยกกนสนๆวา Flu (ฟล) กคงเหมอนคนไทยเราเรยก สกยาก วา สกนนแหละ ตอไปนผ นพนธกจะเรยกวาไขหวดใหญบางเรยกวาฟลบาง กอยาไปถอกตกาอะไรเครงครดกนนกกแลวกน

เกยวกบการระบาดของฟลน เทาทมหลกฐานใหคนไดมาก หนอยกคอ การระบาดเมอป พ.ศ. ๒๔๖๑/๖๒ (ค.ศ. ๑๙๑๘/๑๙๑๙) ซงตรงกบรชสมยของลนเกลาฯ รชกาลท ๖ ของไทยเรา หรอปลายสงครามโลกครงท ๑ การระบาดครงนมชอเรยกกนโดยทวไปวา ไขหวดใหญ สเปน หรอ Spanish fluอนทจรงโรคไมไดเร มทสเปน แตประเทศอนกำลงมศก

๗๖

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

สงครามจงตองปดขาวการระบาดของโรค สเปนไมไดเขาสงครามกเลยมขาวออกจากประเทศนน เขากเลยเหมาเอาวาเปน Spanish flu อกครงตอมากคอการระบาดเมอป พ.ศ.๒๕๐๐ ทเรยกกนวา เอเชยน ฟล ครงถดมากคอ ฮองกง ฟลเมอป พ.ศ. ๒๕๒๑ การระบาดของไขหวดนกทเรมจากฮองกงเมอป พ.ศ. ๒๕๔๐ และการระบาดในหลายประเทศของไขหวดนกในเอเชยระหวางป พ.ศ. ๒๕๔๖ ถง ๒๕๔๘

ทผ นพนธสนใจมากกคอการระบาดเม อป พ.ศ.๒๔๖๑/๖๒ เหตทผนพนธสนใจในชวงระยะการระบาดครงนกดวยเหตผลอยางนอยสองประการ ประการแรกกคอ การระบาดครงนน รนแรงทสด ประชากรโลกไดรบผลกระทบอยางมากลมตาย จากการระบาดของโรค ประมาณ ๔๐ ลานคน ในบนทกทออกจะโอเวอรหนอยบอกวาตายถง ๑๐๐ ลานคน สวนมากเปนคนหนมคนสาวทมรางกายแขงแรงดมากอน ปวยปบปบเปนเรวและตายเรว เหนหนากนอยหลดๆ สองสามวนกจากไปเสยแลว ประการทสองกคอ ในการระบาดครงนนเรายงไมรจกตวเชอกอโรคฟลวาเปนเชออะไร เรามารจกเชอกอโรควาเปนไวรสเมอป พ.ศ. ๒๔๗๖ คอ ๑๔-๑๕ ปใหหลง ความสนใจของผนพนธในประการหลงนกคอ อยากจะทราบวามนคอเชออะไรกนแนทโหดเหยม ภายในเวลา ๑๘เดอนทระบาด คราชวตมนษยไดถง ๔๐ ลานคน มากกวา

๗๗

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

การตายในสงครามหลายๆคร งรวมกน ตายมากกวาการระบาดใหญของกาฬโรคในยโรป ทเรยกกนวา Black deathซงระบาดในยโรปนานถง ๔ ป พ.ศ. ๑๙๐๐-๑๙๐๔ (ค.ศ.๑๓๕๗-๑๓๖๑) นนเสยอก ความสนใจในจดนเองททำใหไปอานเจองานของหมอ ๒ ทานทผนพนธใหสมญาทานวาเปนหมอนกสบ เพราะทานดนดนไปสบไปคนจนจบตวฆาตรกรทอาละวาดเมอป พ.ศ. ๒๔๖๑ มาเปดเผยโฉมหนาใหชาวโลกไดรจกกน

หมอนกสบทานแรกเปนอเมรกนมชอวา ดร. เจฟฟรยทอเบนแบรเกอร (Jeffrey Taubenberger) วย ๕๐ เศษๆ ซงเปนทงหมอเอมด และนกวทยาศาสตรระดบ พเอชด ทำงานประจำอย ท หองปฏบตการอณพยาธว ทยาของสถาบนพยาธวทยาแหงกองทพบกสหรฐ (Armed Forces Institute of

ดร. เจฟฟรย ทอเบนแบรเกอร (Jeffrey Taubenberger)

๗๘

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

Pathology) ทรอควลล รฐแมรแลนด โดยมผชวยชอ ดร. แอนนไรด สถาบนแหงนมอายกวา ๑๓๐ ปแลว กอตงข นโดยคำบญชาของอดตประธานาธบด แอบราแฮม ลนคอลน เพอเปนสถาบนทคอยชนสตรวา ทหารทเสยชวตในสงครามกลางเมองนนมเหตจากโรคอะไรบาง ดวยเหตนเอง ณ สถาบนนจงมการเกบตวอยางเนอเยอทไดจากการตรวจชนสตรศพนบหลายลานชน มการบนทกรายละเอยดตางๆ จดหมวดหมมคอมพวเตอรควบคมทะเบยน ทำใหคนหาตวอยางตางๆไดโดยสะดวก ถาเปนบานเมองเราคงหาไมได เพราะการรณรงคเร อง หา ส. ไมทราบวาโกยอะไรท งกนไปบางเพราะคนเกบเปนคนรนเกา ตายไปแลวกเยอะ คนโกยทงกเปนคนรนจาบทไมเคยสนใจประวตศาสตร ทหนาหองทำงานของผนพนธซงกมของเกาๆเกบไวเยอะ ตองเขยนปายตดเอาไววา หา ส. อานวา หามเสอก�������

ทอเบนแบรเกอรและคณะไดไปคนดชนเนอทไดจากการผาศพทหารทเสยชวตดวยโรคไขหวดใหญเมอป พ.ศ.๒๔๖๑ ทยงเกบรกษาไว โดยดองในฟอรมาลนกนเสยกอนแลวละลายพาราฟนหมเอาไว ฝงไวในกอนพาราฟนใหคงรปแลวเกบเอาไว เนอชนนนไดมาจากคนไขทเปนไขหวดใหญแลวตายดวยปอดบวม ๒๘ รายดวยกน เมอนำไปเขาเครองตดทางพยาธวทยาตดใหบางเฉยบทเรยกกนตามภาษาพยาธแพทยวา ทำเซคช นแลวนำไปวางบนแผนกระจกเลกๆ

๗๙

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

ทเรยกวาแผนสไลด นำไปยอมสโดยกรรมวธทางพยาธวทยาแลวจงนำไปตรวจดดวยกลองจลทรรศน ผลการตรวจทำใหแยกคดเอาเนอเย อปอดของผตายออกมาไดสามราย ทผลการตรวจเขาไดกบปอดบวมปจจบนชนดทเปนทงกลบปอดหรอทพวกหมอเขาเรยกกนวา acute lobar pneumonia และมลกษณะทมเมดเลอดขาวเขาไปแทรกอยในเนอปอดเปนอยางมาก เมอพจารณาใหละเอยดลงไปกพบวามอยรายหนงทแสดงใหเหนชดเจนวาเปนปอดบวมจากไวรสตงแตแรกไมใชปอดบวมจากการตดเช อแบคทเรยซำเตม เจาของชนเนอรายนมนามกรวา พลทหาร รอสโค วอหน (PrivateRoscoe Vaughan) ประจำกองพนวศวกรรมท ๓ รอสโคเจบหนกขณะกำลงเตรยมตวเดนทางไปสแนวหนา มไขสงถง ๑๐๓ องศาฟาหเรนไฮท หนาวสน มอาการไอหนกหายใจหอบ หายใจลำบากและสดทายโรคปอดบวมกคราชวตเขาไปเพยง ๕ วนหลงท เร มปวย กตวอยางช นเน อของรอสโคนแหละ ทชวยใหชาวโลกไดรจกตวฆาตรกรตวจรง

ตวอยางเนอเยอชนน ถกดองไวในฟอรมาลน เชอตางๆถกฆาไปหมดแลว จะเอามาเพาะเชอปลกชพผดบ ปลำผลกปลกผตนกไมได แตกยงมสวนของสารพนธกรรมหลงเหลอเศษอยบาง กเหมอนศพทตายจากสนามเรากยงเอามาตรวจหาดเอนเอได แตกรณทแชฟอรมาลนมาแลว จะตรวจไมไดจะตองเอาสารพนธกรรมทหลงเหลอเศษอยนอยนดนนมา

๘๐

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

เพมปรมาณใหมากพอเสยกอนจงจะพอตรวจได เดชะบญททางอณพนธศาสตรมกรรมวธอย เรยกกนตามภาษาเทคนควา กรรมวธขยายสารพนธกรรมโดยปฏกรยาหวงลกโซ(Polymerase chain reaction หรอเรยกสนๆวา PCR หรอปฏกรยาพซอาร) โดยไปขยายสวนรหสพนธกรรมสำคญทจะบอกไดวาเปนเชอไวรสไขหวดใหญชนดไหน นนกคอไปขยายสวนทเรยกกนวา H (ชอเตมๆวา hemagglutinin)และสวนทเรยกวา N (ชอเตมๆวา neuraminidase) อนวาไวรสไขหวดใหญชนด เอ นน (ไวรสไขหวดใหญมเพยงสามชนด เรยกวา เอ บ ซ การระบาดใหญทวโลกสวนใหญจะเกดจากชนด เอ) จะม H อยตางๆกนถง ๑๖ ชนด (H1, H2,H3, H4, H5….H16) และไวรส เอ น จะม N อย ๙ ชนดตาง ๆกน (N1, N2, N3, N4, N5….N9) เรยกวารวยทง H และ N(เพราะเหตนเองจงไดระบาดไดเรอยๆ การระบาดจะเกดจากไวรสทมรหส H1N1, H2N2, H5N1, H7N7 เปนตน)

ผลการศกษาของคณหมอนกสบ ทอเบนแบรเกอรสามารถขยายสารพนธกรรม อารเอนเอ ไดจากเน อเย อของพลทหาร รอสโค ปรากฏวาเปนไวรสชนดทมรหสวาH1N1 นนเอง ทอเบนแบรเกอร เม อเจอของวเศษเชนนทงคณะตางกดใจเปลงเสยง “ยเรกา ขาพบแลว” ดวยความปลมปต และกไมไดเอาผลงานนกสบนข นเกบไวบนหงแตไดรบนำความไปเรยบเรยงเปนเอกสารทางวชาการสงไป

๘๑

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

ตพมพใหปรากฏแกสายตาชาวโลกอยางฉบไวในวารสารทางวทยาศาสตรทมชอวา Science เดอนมนาคม ป พ.ศ. ๒๕๔๐(ค.ศ ๑๙๙๗) ฉบบท ๒๗๕ หนา ๑๗๙๓-๑๗๙๖

พลทหารรอสโคนนอยท ฟอรท แจคสน รฐ เซาทแคโรไลนา ไวรสไขหวดใหญ เอ ฆาตรกรตวจรงทขยายช นสวนไดน จงไดรบการขนานนามตามหลกสากลวาInfluenza A/South Carolina/1/1918 (H1N1)

ภายหลงท ต พ มพผลงานเผยแพรให ฮ อฮาก นท วโลกแลว มคณหมอคนหนงต นเตนสนใจเปนพเศษนนคอคณหมอโจฮน ฮลทน (Johan Hultin) อายเลยวยเจดสบไปแลวหลายป ยอนหลงไปเมอป พ.ศ. ๒๔๙๓ (ค.ศ.๑๙๕๐) ฮลทนนกศกษาหนมอพยพมาจากสวเดนเมอ ป พ.ศ.๒๔๙๒ (ค.ศ. ๑๙๔๙) ขณะศกษาปรญญาโทอยทมหาวทยาลยไอโอวา กอนจะเขาเรยนแพทยตอทนน ไดขบรถพาภรรยาขนไปทศนาจรอลาสกา บงเอญไปพบกนกบนกโบราณคดทานหนงช อคณออตโต ไกซ ทแฟรแบงค เกดไปคยกนถกคอเรองโรคไขหวดใหญทอาละวาดทอลาสกา เมอ พ.ศ.๒๔๖๑ กเลยทราบวา ชาวเอสกโม ๘๐ คน พำนกอยทบรเวณประชาคมผสอนศาสนาทเรยกวา Teller Mission ซงปจจบนเปลยนชอเปน Brevig Mission นน ตายดวยไขหวดใหญเสย๗๒ คน เหลอเพยงแปดคน ไมทราบวาใครจะทำหนาทสปเหรอ นกโบราณคด ไกซไดพาฮลทนไปทโบสถของ

๘๒

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

ตำบล จงไดรายละเอยดของผคนทลมตายไปจากนกบวชทนนและทราบดวยวาเขาฝงศพกนไวทไหน โดยฝงหมไวใตแผนนำแขงทหนาแขงตลอดกาลไมมวนละลายทเรยกวาPermafrost นน ทำใหศพไมเนาเปอย ตอนเรยนทมหาวทยาลยมอาจารยทานหนงเลาเรองการระบาดของไขหวดใหญ ๒๔๖๑และแถมทายวา ตอนนนเรายงไมมวธเพาะเชอ แตถาศพแชเยนจด เช ออาจจะไมตายกได ฮลทนยงจำคำสอนของอาจารยได หลงจากกลบจากทศนาจร วญญาณนกสบของฮลทน นำใหฮลทนหวลกลบไปทเบรวกอก คราวนลงทนไปขดหลมฝงศพ ตดเอาตวอยางตรวจกลบไปไอโอวา หวงวาตวอยางทแชนำแขงอยนานนบหลายสบปนน ไวรสไขหวดใหญจะคงยงอย เหตการณทวานนคอป พ.ศ. ๒๔๙๓ (ค.ศ. ๑๙๕๐)”

คณหมอโจฮน ฮลทน ทเบรวก มชชน อลาสกา

๘๓

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

เชอไวรสไขหวดใหญของมนษยนนในป พ.ศ. ๒๔๖๑(ค.ศ. ๑๙๑๘) ยงเพาะแยกเชอกนยงไมได อก ๑๕ ปใหหลงดร.สมธ, เลดลอว และ เซอร แอนดรว ชาวองกฤษ จงสามารถเพาะเชอไดกเมอป พ.ศ. ๒๔๗๖ ค.ศ. ๑๙๓๓ โดยเพาะในทางเดนหายใจของสตวแทะทมช อวา เฟอรเรท กรรมวธเพาะเช อท ง ายกวาคอเพาะในไขไกฟก ซ งกเพ งทำกนไดในภายหลงในป พ.ศ. ๒๔๗๘ (ค.ศ. ๑๙๓๕) โดยแมคฟารแลนด เบอรเนท นกวทยาศาสตร ชาวออสเตรเลยผซงไดรบรางวลโนเบลและไดบรรดาศกดเปนเซอรในเวลาตอมา ฮลทนกพยายามเพาะเชอจากตวอยางตรวจในไขไกฟกแตกลมเหลว ในสมยนนปฏกรยาพซอารยงไมเกด อยางไร

สตวแทะชนดหนงชอ เฟอรเรทท ดร.สมธ และคณะใชเปนสตวทดลองแยกเชอไขหวดใหญไดสำเรจเปนครงแรก

๘๔

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

แมคฟารแลนด เบอรเนท เปนผพบวธเพาะเชอในไขไกฟกในเวลาตอมา เบอรเนทไดรบบรรณาศกดใหเปนเซอรและไดรบรางวลโนเบล

ภายในไขไกฟกอาย ๑๐ วน

ถงรก ไขแดง

ชองอากาศ

ตวออนไขขาว

๘๕

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

แมคฟารแลนด เบอรเนท, ผนพนธ ถายภาพทกรงแคนเบอรา

กตาม ฮลทนเมอไดอานบทความของทอเบนแบรเกอรในวารสารไซแอนซ แลว วญญาณนกสบถกปลกฤทธกลบมาสงรางอก จงรบตดตอไปยง หมอทอเบนแบรเกอรทนทและยนขอเสนอวา การทำพซอารจากชนเนอดองฟอรมาลนนนจะสของสดไดหรอ จะไปหาตวอยางสดๆ ฝงอยใตนำแขงมาใหจะเอาไหม หมวงมาชนปงตอ แลวมหรอ ทอเบนแบรเกอรจะละโอกาส

กอนฉลองวนเกดครบ ๗๓ ป เพยงไมก สปดาหฮลทนควาเอากรรไกรเลมตนไมในสวน ควาจอบ และมดในครวอกสองสามเลม จองตวเรอบนกลบไปอลาสกา ลงทโนเม

๘๖

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

(Nome) แลวตอไปยงเบรวก ซงอย หางจากโนเมไปทางตะวนตกเฉยงเหนอ ๖๕ ไมล อยชดไปทางชองแคบเบรงโดยใชงบประมาณสวนตวแทๆ เบดเสรจแคะกระปกไปได๔,๑๐๐ เหรยญอเมรกน ตรงดงไปทศนยราชการขออนญาตทำการขดคนศพใตเพอรมา ฟรอซ ซงกไดรบอนญาตโดยดเพราะศพทกศพตางกไมมญาตเหลออยแลว ลงมอขดเมอวนท๒๐ สงหาคม ๒๕๔๐ จางชาวบานไปชวยขดอย ๔ วน ไดหลมลก ๗ ฟต กเจอหลมฝงศพหม

ผนพนธลมบอกไปวา ฮลทนนนเกษยณอายแลวอาชพของทานททำงานกอนเกษยณอยทนคร ซาน ฟรานซสโกนน ทานเปนหมอพยาธวทยาและนตเวชศาสตร วญญาณของทานจงถกปลกฤทธไดโดยเรว ทานตงความหวงไวสงมากวาคราวนทานตองจบตวฆาตรกรไดแนๆ

ในหลมฝงศพหมนน หลงสำรวจดแลวกพบรางของสาววยระหวาง ๒๐-๓๐ ปรายหนง สภาพศพคอนขางสมบรณรปรางคอนขางตยนย มไขมนเยอะ ฝงอยใตนำแขงลกถง ๗ฟต ไขมนนาจะปองกนการเสอมสลายของไวรส หรอสารพนธกรรมของไวรสไดด จงตกลงใจทจะทำการผาศพดวยเครองมองายๆทเอาตดตวไปจากบาน ฮลทนตงชอใหเธอวาแมหน “ลซย -Lucy”

๘๗

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

ฮลทนตดกระดกซโครงออก ลงไปตดเอาเนอปอดออกมาไดชนโตพอควร เกบในขวดมดชด กลบหลม และปกกางเขนไวบรเวณหวทายหลมสง ๑๑ ฟต และ ๗ ฟตเปนเคร องหมายแลวจงรบกลบนคร ซาน ฟรานซสโกจดการแบงตวอยางปอดทเกบมาไดเปน ๓ ชน เพอปองกนผดพลาด สงไปให ดร. แอนน ไรด โดย ยพเอสหอหนง สงทางเฟดเอกซ อกหอหนง และสงทางไปรษณยดวนสหรฐอกหนงหอ ผลกคอถงทหมายทงสามหอ ฮลทนตงหนาตงตาคอยฟงผล และปลมสดขดเมอทราบวา จากตวอยางตรวจซ งเปนปอดของลซย กสามารถขยายสายพนธกรรมไดH1N1 เหมอนกบตวอยางตรวจทเปนปอดของรอสโคนนเองไวรส H1N1 ตวนเองทเขาเรยกกนวา Swine influenzaเชอวาเปนไวรสของสกร แตตนตอดงเดมกยงโทษกนอยวามาจากสตวปก

๘๘

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

บางทานอาจจะสงสยวา ปฏบตการเชนนไมกลวผดบออกมาอาละวาดหรอไร ขอเรยนวา ฮลทนหมอนกสบสงอายนนกไมไดปองกนตวอะไรเปนพเศษ เพราะเชอตายแลวไมกอโรค แตขนตอนขยายสารพนธกรรมนน ตองทำในหองปฏบตการทมความปลอดภยสงสด คอ หองปฏบตการชวนรภยระดบ ๔ (Biosafety level 4) ซงหองระดบน ในเอเชยคงจะมท ญ ป นเทาน น ทใกลๆประเทศไทยกมทเมองจลอง ออสเตรเลยโนน ในสหรฐ แคนาดา มหลายแหงมเอาไวศกษาวจยเชอโรคทรนแรง อาวธชวภาพ หรอเชอโรคอบตใหมเชน อโบลา สมองอกเสบจากไวรสนพาห ซารสเปนตน ในบานเรามเฉพาะหองปฏบตการชวนรภยระดบ ๓เทาน นเอง และเทาท ทราบกมอย ๓ แหงคอท ศรราชคณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยมหดล และทกรมวทยาศาสตรการแพทย ทราบวาผใหญกำลงพจารณาใหมเพมอกหลายแหงนแหละครบเปนเรองราวของนกสบตางวยสองทาน หมอทานแรกวย ๕๐ เศษ ทานหลงปานนกรวม ๘๐ เขาใหแลวและยงมผทอยากเปนนกสบอก ๒-๓ คน เชนศาสตราจารยจอหน ออกซฟอรด จากมหานครลอนดอน และอกกลมจากแคนาดา แตโชคไมเขาขางเหมอนกบสองทานทเลาใหทราบน”

๘๙

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

การระบาด ในประเทศไทยกมการบนทกรายงานไวดงนศาสตราจารยนายแพทยสำราญ วงศพาห ราชบณฑต

ทานเปนจกษแพทย แตสนใจเรองประวตศาสตรทางการแพทย ทานไดนพนธเรองราวของไขหวดใหญ สมยรชกาลท ๖ พมพในสารศรราช

ไขหวดใหญในรชสมย รชกาลท ๖นพนธโดย สำราญ วงศพาห: สารศรราช ๒๕๑๐;

๑๙(๑๑): ๑๕-๒๐ในป พ.ศ. ๒๔๖๑ เปนปในรชสมยของพระบาท

สมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ไขหวดใหญไดระบาดทวโลกและระบาดถงประเทศไทยดวย

ศาสตราจารยนายแพทยสำราญ วงศพาห ราชบณฑต

๙๐

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

การระบาดครงนประชาชนไมไดเปนเฉพาะคนสงอาย และบางครอบครวกไมไดเปนเฉพาะในเดกเทาน นคนหนมสาวทแขงแรงกเสยชวตเปนอนมาก ในกรงเทพ ฯมหลายคนเลาวามหลายครอบครวเปนกนหมดท งบานเหลอผโชคดไวหนงคนทไมเปนโรคนเลย

ระยะนเปนระยะทสงครามโลกครงทหนงไดยตลงใหม ๆ ทหารทไปราชการสงครามทยโรปกกลบบาน ไดนำเชอโรคจากยโรปมาแพรหลายในประเทศของตน โดยเฉพาะอยางยงเมองทเปนทาเรอจะมโรคนระบาดอยมาก ประเทศไทยเรากมประชาชนลมเจบมาก เฉพาะในกรงเทพฯ มคนตายสงสดถงวนละ ๗๒ คน ทางราชการถงกบตองสรางสถานพยาบาลพเศษ แจกยา ทงทางแผนปจจบนและแผนโบราณในพระนคร-ธนบร มประชาชนประมาณ ๕ แสนคน มคนปวยโรคนถงครงหนง ทางราชการไดออกหนงสอเวยนให

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวฯรชกาลท ๖

๙๑

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

ประชาชนรวาถาใครเปนโรคนใหไปรบการรกษาพยาบาลอยางเรวทสด เพอไมใหโรคนกระจายแพรหลายไปโดยเรว โดยเฉพาะอยางยงในตางจงหวดทประชาชนตองเสยชวตมากกวาในพระนคร-ธนบร ประชาชนของประเทศไทยในสมยนนมอยประมาณ ๘,๔๗๘,๕๖๖ คน ปวยเปนโรคน ๒,๓๑๗,๖๖๓คน (๒๗.๓๒%) เสยชวต ๘๐,๒๖๓ คน เทากบ ๐.๙๔๖%ของประชาชนทงหมด หรอ ๓.๔๖๒% ของผปวยทงหมด

ไขหวดใหญทระบาดเขามาอยในประเทศไทยครงนนเขามาทางภาคใตกอน เพราะตามรายงานบอกวา นายพลโทสมเดจพระเจานองยาเธอฯ อปราชมณฑลปกษใต ไดโทรเลขถงเจาพระยาสรสห เสนาบดกระทรวงมหาดไทยวา วนท ๑๑ตลาคม พ.ศ. ๒๔๖๑ ไดเกดโรคอนฟลเอนซา ขนทจงหวดปตตานและสงขลา มคนปวยเปนโรคนมากมาย ทงขาราชการและราษฎรทจงหวดปตตาน นกโทษในเรอนจำ ๒๕๐ คนปวยเปนโรคนเสย ๒๓๘ คน และแพทยประจำจงหวดกปวยเสยหลายนาย ทางจงหวดสงขลา เวลานนขาราชการตลอดจนตำรวจภธรกปวยเสย ๑๔๒ คน รวมทงสน ๒๙๒ คน ตาย ๑คน เจาพระยาสรสห เสนาบดกระทรวงมหาดไทย ไดนำความกราบบงคมทล โดยมหนงสอถงมหาเสวกเอกพระเจาพยาเธอฯกรมหลวงปราจณกตบดราชเลขานการ และยงไดสงยาและแพทยจงหวดนครปฐมและราชบรออกไปชวยราชการทมณฑลปกษใต ในเวลาใกล ๆ กนโรคนไดระบาดขนไปกรงเทพฯ

๙๒

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

และรายแรงมาก ชวเวลา ๔ วน ผปวยกไดทวมากขนทกท ในเขตอำเภอบานทวายเปนมากกวาอำเภออน ๆ

ในพระนครและธนบรทง ๒๕ อำเภอ มพลเมองประมาณ ๕ แสนคนเศษและปวยเปนโรคนประมาณ ๒แสนคน เจาพระยายมราช เสนาบด กระทรวงนครบาลไดมหนงสอกราบทลพระบาทสมเดจพระเจาอย หวฯ ไดขอพระราชทานพระบรมราชานญาตให กระทรวงการคลงจายเงนพเศษชวยเหลอในมณฑลปราจนบร เปนมณฑลทมประชาชนปวยสงสด แตมณฑลพายพเปนมณฑลทมประชากรของมณฑลนเสยชวตมากทสด ถาคดถงการปวยคร งน แลว ประชาชนของประเทศไทย นอกจากมณฑลกรงเทพฯ มประมาณ ๘,๔๗๘,๕๖๖ คน มผ ปวยดวยโรคไขหวดใหญ ม ๒๗.๓๓% เสยชวต ๐.๙๔๕% ประเทศไทยไดเสยประชากรไป ๘๐,๒๖๓ คน เฉพาะในกรงเทพฯ และธนบรมพลเมองประมาณ ๕ แสนคนเศษ มคนตายดวยไขหวดใหญ ๐.๒๒% หรอ ๑,๑๔๗ คน

การระบาดโรคน ไดใชจายเปนเงน ๑ แสนบาทเพอทำการรกษาและปองกนโรคนไมใหระบาดมากขน และไดจายยาใหแกประชาชนมแอสไพรนและควนน โดยตงทจายยาตามสถานตำรวจและศาลาวด สวนประชาชนทนยมยาไทยกจายยาไทยแทน

๙๓

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

ตงแตวนท ๑ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๔๖๑ การระบาดของไขหวดใหญครงนระบาดรายแรงมากในเดอนตลาคมโรคไดคอยสงบลงบางในกลางเดอนพฤศจกายน และไดสงบลงในเดอนมนาคม ในเดอนตลาคมนนมคนตายสงในเขตจงหวดพระนคร-ธนบร คอวนท ๑๘ ตลาคม พ.ศ. ๒๔๖๑มผเสยชวต ๓๖ คน และมผคนลมตายมากขนทกท และวนทมผตายมากทสดคอวนท ๒๕ ตลาคม พ.ศ. ๒๔๖๑ มคนตาย๖๕ คน

๙๔

พลเมองทง ๑๗ มณฑล ไดปวยเปนไขหวดใหญทกมณฑล

มณฑล ประชากร (คน) ปวย (รอยละ) เสยชวต (รอยละ)

พายพ ๘๐๕,๗๘๗ ๑๘.๓๔ ๑.๕มหาราษฎร ๕๔๖,๙๔๔ ๑๖.๔๐ ๑.๐๘นครชยศร ๓๔๓,๙๖๓ ๓๗.๓๓ ๐.๓๓ราชบร ๔๖๕,๐๘๐ ๒๔.๓๐ ๐.๔๕นครศรธรรมราช ๕๒๕,๓๙๔ ๒๓.๘๗ ๐.๘๒นครราชสมา ๕๙๐,๖๑๒ ๒๕.๗๒ ๐.๙๙นครสวรรค ๓๕๙,๙๗๘ ๒๘.๖๒ ๐.๖๘ปราจนบร ๔๐๑,๙๗๒ ๔๒.๓๐ ๐.๕๒พษณโลก ๓๙๕,๗๒๓ ๑๖.๗๙ ๐.๕๔ปตตาน ๓๐๒,๘๗๐ ๓๗.๕๓ ๑.๑๕สราษฎร ๑๘๕,๑๐๖ ๓๔.๙๒ ๑.๑๓อยธยา ๖๘๑,๕๓๓ ๓๗.๘๑ ๐.๕๐จนทบร ๑๔๙,๓๗๗ ๒๓.๙๑ ๐.๗๒ภเกต ๒๔๔,๙๑๙ ๑๙.๓๑ ๐.๘๐

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

เชอโรคทเปนตนเหตของโรคในครงกระโนน กยงไมมผใดรจก กวาจะมผเพาะแยกเชอกอโรคได กอกรวม ๓๐ปใหหลง โดยคณะของนกวทยาศาสตรชาวองกฤษคอ ทานเซอรแอนดรว ดร. สมทธ และ ดร. เลดลอว สามารถเพาะเชอกอโรคไดในป พ.ศ. ๒๔๗๖ เปนเช อไวรส เรยกชอวา “ไวรสไขหวดใหญ” หรอในภาษาองกฤษวา “ไวรสอนฟลเอนซา”หรอเรยกงายๆ สนๆ วา ไวรสฟล

๙๕

สมธ แอนดรวส และเลคลอว เปนคณะแรกทแยกเพาะเชอไวรสไขหวดใหญไดสำเรจในป ๒๔๗๖ หลงจากการระบาดใหญถง ๑๕ ป

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

๘. ไขหวดใหญอาเซย พ.ศ. ๒๕๐๐-๒๕๐๑โรคเรมตนในตอนใตของประเทศจนกอน เปนไป

ไดเหมอนกนวาเรมท วลาดวอสตอค จากรสเซย (การทยงไมทราบสถานทท เปนจดเร มตนทแนนอนได เน องจากในขณะนน จนปดมานไมไผสนท ยากทผคนภายนอกจะรเรองเหตการณบนผนแผนดนใหญอนลลบ) แลวจากนนโรคกแพรระบาดเขาสประเทศแถบมหาสมทร แปซฟค

การระบาดในคราวน ประชากรโลกลมปวยลงประมาณรอยละ ๑๐-๑๕ และอตราตายเฉลยตำกวาการระบาดในปพ.ศ. ๒๔๖๑-๒ เปนอยางมาก คออตราตายประมาณรอยละ๐.๒๕ เทานนเอง หรอผปวย ๕๐๐ คน จะเสยชวตเสยหนงคน

ชาวโลกไดทราบขาวของการระบาดเมอโรคไปถงประเทศสงคโปร เชอไวรสสายพนธแรกทเพาะแยกไดจงเรยกวา Influenza A/Singapore/1/57(H2N2)

ผคนจงขนานนามโรคระบาดในครงนวา “สงคโปรฟล” แทนทจะเรยกวา “ไขหวดใหญตงนง”

ในประเทศไทยกมการระบาดอยางหนก นายแพทยดร.สมาน วรรธนะภต กเพาะเชอไวรสไดในประเทศไทยเชนกน

๙๖

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

นายแพทย ดร.สมาน วรรธนะภต

๙๗

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

หนงสอพมพรายวนของสงคโปร

๙๘

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

การระบาดใหญครงน (พ.ศ. ๒๕๐๐) เรมเกดเมอปลายเดอนมนาคม ทางตอนเหนอของประเทศจน บนผนแผนดนใหญกอน ตอมาเดอนเมษายน จงระบาดมาถงฮองกงสงคโปร และ มลายา ตนเดอน พฤษภาคม ระบาดไปถงญปนฟลปปนส และไตหวน เขามาประเทศไทยเมอกลางเดอนพฤษภาคม แลวระบาดตอไป อนเดย ปากสถาน อหรานเยเมน ซดาน อยปต ซเรย จอรแดน สหภาพอาฟรกาใต และชล เดอนมถนายน ระบาดไปถง เนเธอรแลนด และบางประเทศในยโรป เดอนสงหาคม ไปถงอารเจนตนา บราซลตอนใต นวซแลนด และเกาะโรด ในสหรฐอเมรกา

เช อท ระบาดคราวนนกไวรสวทยาไดพบวาเปนVariant หรอ Mutant ของไวรส Type A. ซงหมายความวาเปนรปทผดแผกไปจาก Type A. เลกนอย แตทำใหเกดโรคซงมลกษณะทางคลนก เหมอนกบโรคทเกดโดย TypeA. เชอกนวาไขหวดใหญทระบาดไปทวโลกคราวน เกดจากเชอเดยวกนซงเปน Mutant ของ Type A. ซงถาเรยกตามชอทนกไวรสวทยาใหกคอ Japan 507 of 1957 สำหรบในประเทศไทยเราโรคนไดระบาดเขามาทางภาคใตกอน โดยวธ ทเชอวาเปนทางละอองฝอยนำลาย (droplet infection) ตงแตกลางเดอนพฤษภาคม แตหนวยเสนารกษทางภาคใตมไดรายงานเขามายงกรมแพทยทหารบก จนกระทงโรคไดแพรหลายมาถงราชบรแลว ในสปดาหทสามของเดอนพฤษภาคม กอง

๙๙

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

สร.กช. จงเปนหนวยแรกทสงวทยมารายงานให พบ. ทราบภายในสปดาหเดยวกนนนโรคกไดระบาดเขามาในพระนครและธนบร แลวในสปดาหตอไปกแพรหลายไปทวภาคกลางขนไปถงลพบร แลวลกลามไปยงภาคเหนอ และภาคอสานโรคไดเรมสงบลงในปลายกรกฎาคม มทหารปวยทงหมดหมนสพนคนเศษ

สำหรบประชาชนทวราชอาณาจกร มจำนวนผปวยเทาทกองสถตพยากรณชพ กรมอนามยรวบรวมไดในขณะนนเปนจำนวน ๑,๐๘๑,๖๗๗ คน คดเปนอตราปวยรอยละ๔.๗๕ของพลเมองทงหมด (๒๒,๘๑๑,๗๐๑ คน) สงสดในจงหวดกาฬสนธ (รอยละ ๑๗.๓) และตำท สดทจงหวดสพรรณบร (รอยละ ๐.๒)

สำหรบทหารมอตราปวยประมาณ ๑๕.๒๙% สงกวาอตราปวยเฉลยของพลเมองทวราชอาณาจกรประมาณ ๓เทาเศษ ทงนเพราะทหารตองมากนอยหลบนอนรวมกนอยางใกลชด กยอมจะตองมโอกาสตดโรคไดมากกวาบคคลพลเรอนทวไป อตราตายของโรคไขหวดใหญทระบาดคราวนนบวาตำมาก ประเทศฟลปปนส ซงอตราตายสงทสด กเพยง๐.๕% เทาน น สำหรบประเทศไทยมอตราตายประมาณ๐.๐๒% ผปวยทเปนทหารไมมตายเลย

กรมแพทยทหารบกไดใชยาและเวชภณฑไปในทางปองกนและรกษาไขหวดใหญคร งน คดเปนเงนรวม

๑๐๐

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

ทงสน ๖๖,๙๕๑ บาท ๘๕ สตางค คดโดยเฉลยเปนรายละ๔ บาท ๗๒ สตางค

อนงเปนทนาสงเกตวาในการสอบถามประวตจากผปวยทมาขอรบการรกษาพยาบาลนน สวนมากปรากฏวาในบาน ๆ หนง มคนเจบดวยโรคนหมดบานแทบทกบานและมกจะไดประวตคลาย ๆ กนคอ พอคนหนงเรมคอยยงชวอกคนหนงกเรมปวยทนท ตวเลขทกรมอนามยไดนนไดมาจากโรงพยาบาลและสขศาลาของรฐบาล สวนตวเลขจากสถานพยาบาลเอกชนนน ไมไดเอาไปรวมเลย เฉพาะอยางยงในกรงเทพฯ และธนบร ปรากฏวามผปวยไปรกษาแนนทกวนวนหนงเฉลยแลว ๕๐ ถง ๑๐๐ คน ผปวยทรกษาตามบานโดยแผนโบราณกคงมอกมาก จำนวนปวยทแทจรงอาจจะเปนประมาณ ๒ เทาของตวเลขของกรมอนามยกได (รายละเอยดทนำมากลาวนไดจากบทความทางวชาการในวทยสารเสนารกษ)

๙. พ.ศ. ๒๕๑๑-๒๕๑๒ ไขหวดใหญฮองกงในการระบาดทแพรไปในคราวน แมวาจะระบาดอยาง

กวางขวางแตกไมรนแรงมากนก มผเสยชวตทวโลกประมาณ๗๐๐,๐๐๐ คน ในสหรฐประเทศเดยว เสยชวตไป ๓๐,๐๐๐-๔๐,๐๐๐ คน ไวรสทแยกไดเปนไวรส เอ (H3 N2)

๑๐๑

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

พ.ศ.๒๕๑๑-๒๕๑๘ โรคระบาดในประเทศไทย- วนท ๒๖ สงหาคม ๒๕๑๑ มนกศกษาแพทย ๖

คน เขารบการรกษาในโรงพยาบาลศรราชดวยอาการคลายไขหวดใหญ

- ในสปดาหแรกของเดอนกนยายน มนกศกษาแพทยปวยเพมอก ๑๐ ราย หลงจากนน โรคกแพรระบาดไปทวกรงเทพฯ ธนบร

- มผปวยทกกลมอาย- มรายงานผปวยจากทกจงหวดทวประเทศ- อตราปวยเทากบ ๔๗/๑๐๐,๐๐๐ ของประชากร- เพาะแยกเชอไวรสไดจากผปวย ๒๐ สายพนธ

ลกษณะคลายกบไวรสทเพาะแยกไดจากผปวยในฮองกงเปนสายพนธ H3N2

การระบาดของไขหวดใหญ A (H3N2) ในป พ.ศ.๒๕๑๑ ภายหลงทมการระบาดของไขหวดใหญในฮองกงเมอเดอนกรกฎาคม ไขหวดใหญแพรระบาดถงประเทศไทยในเดอนสงหาคมและระบาดตอไปจนถงสปดาหสดทายของเดอนพฤศจกายนปเดยวกนจงสงบลง ในพระนคร-ธนบรมผปวยประมาณ ๑๕๐,๐๐๐ คน โรคระบาดสงสดระหวางสปดาหส ดทายของเด อนกนยายนและสปดาหแรกของเด อนตลาคม ผปวยสวนใหญมอาการออน ไมมภาวะแทรกซอนและไมมรายงานผปวยตาย

๑๐๒

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

ฟอรท ดกซ นวเจอรซย

๑๐. การระบาดของไขหวดใหญ เอ เอช 1 เอน 1 ในสหรฐเหตเกดท ฟอรท ดกซ นวเจอรซย วนท ๔ กมภาพนธ ๒๕๑๙

พลทหาร เดวด เลวส (Private David Lewis) วยหนมยงไมถงอายเบญจเพศ เพงไดรบการคดเลอกเขาไปเปนรวของชาตใหมๆ ตองไปเขาคายฝกทฟอรท ดกซ รฐนวเจอรซยตามระเบยบ หลงวนปใหมขนศกราช ๒๕๑๙ เปนทนาสงเกตวาหนาหนาวในปนน หนาวมากกวาทกป หนาวเหนบจรงๆหมะลงหนา ลมกระโชกแรง ผคนไปรวมกนหลบความเยนอยในหองกนมาก ผคน ไอ จาม เปนหวดกนทวทงเมอง

ในวนท ๔ กมภาพนธทเกดเหต เลวส รสกไมใครสบายมไขไมสง นำมกไหล ปวดศรษะ ปวดเมอยตามเนอตามตวไดไปพบหมอทอนเฟอรมารยหรอคลนกของคาย หมอตรวจแลวใหยาและใหกลบไปนอนพกทหอนอน แตยงมกำหนด

๑๐๓

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

การฝกเดนทางไกล ๕ ไมล ดวยความเกรงใจจา และอยากทำตวเปนเณรทด กเลยฝนใจ ฝนสงขาร ออกไปเขารวมทมฝกดวย เดนไปไดประมาณไมลเศษๆ รสกตววาจะไมไหว หายใจตดขด หายใจลำบาก พยายามฝน สดหายใจเขาแรงๆ ลกๆเพอใหปอดตวเองพองไดออกซเจน ทำไดไมนานกรวงผลอยเปนลม เพอน ๆ จงชวยกนนำไปสงโรงพยาบาล อกเพยงไมกชวโมงตอมากสนใจ แพทยใหการวนจฉยสาเหตของการเสยชวตวา เปนโรคไขหวดใหญและมภาวะแทรกซอนดวยปอดบวม ทามกลางความฉงนสนเทหของเพ อน ๆทหารใหมดวยกนในคาย เปนไปไดอยางไร ทชายหนมรางกายกำยำเยยงเลวส เดมสขภาพอนามยกสมบรณด ไมมโรคใด ๆประจำตว จะมาสนลมเอางายๆ เชนนน บรรดาแพทยประจำคายเองกงนงงเชนกน มเหตไมปกตอะไรทนนกไมปรากฏทหารอยกนหมมาก กมปวยเปนไขหวด นำมกไหล ตองนอนโรงพยาบาลกมอย บางเปนประจำ แตไมมใครปวยหนกถงตาย

แพทยหวหนาฝายเวชกรรมปองกนของฟอรทพนโท โจเซฟ บารทเลย กลบไมรสกตระหนกอะไร เพราะคดสรปเอาเองวา พลทหารเลวส เปนโรคตดเชอไวรสของระบบทางเดนหายใจชนดหนงชอ ไวรสอะเดโน (Adenovirus)ซงกอโรคไขหวดออนๆ เปนโรคทมอาการไมรนแรง อยางมากกคลายไขหวดใหญเทานนเอง

๑๐๔

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

เกดมแพทยอกทานหนง มตำแหนงเปนผชวยหวหนาฝายอนามยของรฐนวเจอรซย นามวานายแพทย มารตนโกลดฟลด มความเหนแยงวา เลวสนาจะปวยเปนไขหวดใหญหรอเรยกกนสนๆวา ฟล สำหรบหมอบารทเลยกยงคอนเฟรมยนยนวาเปนอยางททานวาเอาไว ไมมทางเปนอนได ในชวงเวลานนทฟอรท มด แมรแลนด (Fort Meade, Maryland)หางจากฟอรทดกซ ขบรถเพยงสองสามชวโมงกถง กมทหารปวยดวยอาการคลายกน การตรวจทางหองปฏตการยนยนวาเปนโรคตดเชอระบบทางเดนหายใจดวยไวรสอะเดโน แพทยอนามยไมไดเรอง ไมรเรอง เลอะเทอะ พดจาบลฟกนแรงอยางนมหรอจะอยเฉยได กตองทากนพสจน

ไดมการเกบตวอยางนำกลวคอของพลทหารเลวสเกบแชเยนเอาไวเมอวนท ๒๙ มกราคม อนเปนวนแรก ๆ ทเลวสเรมปวย เมอเกดววาทะทางวาจาและความเหน ไปตามดตวอยางตรวจนยงคงเกบรกษาเอาไว จงสงตรวจไปยงหองปฏบตการเวชศาสตรชนสตรสงไปพรอมๆ กบผปวยไขหวดรายอนๆอกไมกวนใหหลงกไดผลกลบมา บารทเลย หมอนกคอนเฟรมกหนาแหกเปนปลารว เพราะสงตวอยางไป ๑๙ ตวอยาง ๑๑ตวอยางใหผลบวกเปนไวรสไขหวดใหญ เอ วคโทเรย เปนไวรสทคลายคลงกบไวรสไขหวดใหญชนดเอ ทเพาะแยกไดจากผปวยในรฐวคโทเรย ประเทศออสเตรเลยเมอปกอน

๑๐๕

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

นนเอง อก ๗ รายกเปนไวรสไขหวดใหญ แตบอกยงไมไดวาเปนชนดใดแน

หนงในจำนวนทยงบอกไมไดแนชดวาเปนชนดไหนนนเปนไวรสไดจากนำกลวคอของเลวสนนเอง

โกลดฟลด แมวาไมใชชายชาตทหารเชนบารทเลยกตาม แตกเปนชายทยากทจะหยาม ทานไมยอมยตงายๆดำเนนการตอโดยสงไวรสทยงไมทราบชนดเหลานนไปยงหองปฏบตการทมขดความสามารถสงกวา คอทศนยควบคมและปองกนโรคทนครแอตแลนตา รฐจอรเจย นกวทยาศาสตรทศนยฯ กมความรสกวาแปลกพลกทชนสตรตามกระบวนการแลว ปรากฏวาไมใชไวรสทพบตามปกตมากอน อกหนงสปดาหตอมาจงบอกไดวาเปนไวรสเอ คลายกบไขหวดใหญสกรชนดทเคยอาละวาดเมอป พ.ศ. ๒๔๖๑ ทคราชวตมนษยไปมากกวา ๔๐ ลานคน คอไวรสเอ เอชหนง เอนหนง นนเอง

ตามหลกและตามระเบยบ ขอมลตางๆ ทเกยวของกบผลการตรวจชนสตรยนยนเหลาน จะเปดเผยใหทราบเฉพาะผเกยวของในระดบสงเทานน ใหทราบในวงทวไปยงไมได

หลายๆ ปทผานมา ไมเคยมผใดแยกไวรสไขหวดใหญสกรไดจากมนษยหรอผปวยในทใดในโลกนเลย

ไวรสทเพาะแยกไดเปนไวรสทคลายกบทเคยระบาดใหญไปแพรกระจายไปทวโลก ระบาดในสมยสงครามโลก

๑๐๖

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

ครงทหนงทเคยระบาดในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎ-เกลาเจาอยหวฯ รชกาลท ๖ เมอป ๒๔๖๑ ซงตรงกบสมยทานประธานาธบด วดโรว วลสนแหงสหรฐ ซงทานประธานาธบดกปวยดวยไขหวดใหญในชวงนเชนกน แตหายปวย คนทเกดและคนทมชวตอยในชวงนนเทานนทเคยตดเชอ คนรนนนเทานนทจะมภมคมกนตอไวรสชนดนนในชวงหลงจากนน ไวรสชนดนน หลบหนาไป หลบไปอยทไหนกไมเคยบอก ไมมใครทราบ แหลงกบดาน จงไมมผใดมโอกาสไดสมผส ไมมผใดไดเคยตดเชอ ผคนทวไปจงขาดภมคมกนตอไวรสสายพนธดงกลาว

คำถามผดขนในวงนกวทยาการระบาดระดบสงทนท

เชอมาจากไหน?เลวสตดเชอจากทใด? ตดไดอยางไร?คนอเมรกนทวไปมภมคมกนอยางวานไหม?

ประธานาธบด วดโรว วลสนแหงสหรฐปวยเปนไขหวดใหญ

สมยระบาด ๒๔๖๑-๒๔๖๒

๑๐๗

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

เหตการณท ฟอรท ดกซ จะเปนชนวนกอเหตเยยงเหตการณในป พ.ศ. ๒๔๖๑ ไดไหม?

มใครแกลงทำใหเกดเรองนใชไหม?เปนการกอการรายหรอเปลา?เราจะเตรยมตวกนอยางไร?ถาขาวนรวออกไปถงสอมวลชน ถงประชาชน

จะเกดความโกลาหลวนวายไหม?

ตอนเยนวนท ๑๒ กมภาพนธ แปดวนหลงจากเลวสสนใจ ดร. วอลเทอร ดาวเดล (Dr. Walter Dowdle) ผอำนวยการฝายหองปฏบตการของศนยควบคมปองกนโรคของสหรฐมโอกาสนงพจารณาทบทวนรายงานตาง ๆ ทเกยวของกบเรองน ทานทราบวา ไวรสสกรทอยในหองปฏบตการททานรบผดชอบอยในขณะนน เปนฆาตกรทคราชวตรวของชาตทฟอรท ดกซไปแลวหนง ลมปวยดวยเชอเดยวกนไปอก ๔ รายเปนเชอทเพงจะพบใหม อบตใหม เกดขนในคายทหาร ปวยเปนกลมกอนหรอเปนคลสเตอร (cluster) เกดในคนอเมรกนวยหนมสาว ยงไมพบในทอนๆ เปนเรองทนาพจารณาเปนอยางยง ขาวรายขาวน อาจจะเกดจากความผดพลาดทางหองปฏบตการ แตกสงใหทำการทดสอบซำแลวซำอก จงไมนาพลาด

ทานเหนวา จะรอรายงานเรองนในวนพรงนคงจะสายไป เพราะตดสนใจแลววา เรองนเปนเรองดวนและสำคญ

๑๐๘

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

ดร. วอลเทอร ดาวเดล (Dr.Walter Dowdle)อดตผอำนวยการฝายหองปฏบตการของศนยควบคมปองกนโรคของสหรฐ

ถายท โรงแรมสยามซต ถ.ศรอยธยา เดอนตลาคม ๒๕๔๗ดวยความเออเฟอจาก นายแพทยเฉวตสรร นามวาท กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

ทานจงโทรศพทไปรายงานและหารอกบ นายแพทย เดวดเซนเซอร (Dr. David Sencer) หวหนาใหญของศนยฯ ใหไดรบทราบ เพอแนะนำ หรอสงการประการใดตอไป

วนท ๑๓ กมภาพนธ คอวนรงขนนน ผลการทดสอบซำอกครง ยนยนแนชด ดร.เซนเซอร จงตดสนใจทนทวาเรองนรอชาไมได จงเชญเจาหนาทระดบสงใหบนไปรวมประชมกนทแอตแลนตาเปนการดวนในวนรงขน

วนท ๑๔ กมภาพนธ เปนวนเสาร เปนวนหยดงานแตนน ถาเปนเรองดวน เรองสำคญ ความเปนความตายของชาต ไมวาจะเปนวนไหนๆ ไมวากลางวน ไมวากลางคน ไมวา

๑๐๙

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

เชา สาย บาย เยน ภรรยากำลงจะไปคลอดลกแฝดสามกตามกตองประชม เรองประชมทสำคญตองมากอนเสมอ

การประชมทสำคญเชนน ดร. เซนเซอร ตองการความเหนทเปนกลางคอยชวย ความเหนของนกวชาการทหนกแนน ทานเลยเชญ ดร. เอดวน คลเบอรน (Dr. EdwinKilbourne) นกไวรสวทยา หวหนาภาควชาจลชววทยา วทยาลยแพทยศาสตร เมาท ไซนาย (Mount Sinai School of Medicine)ในนครนวยอรคใหเขารวมประชมดวย ดร. เซนเซอรไดกลาวตอทประชมวา ในการระบาดใหญของโรคไขหวดใหญ จะอบตขนประมาณทกๆ ๑๑ ป ครงลาสดคอไขหวดใหญฮองกง

ดร.เดวด เซนเซอร (David Sencer) ผอำนวยการ ศนยควบคมปองกนโรคของสหรฐหรอ ซ ด ซ สหรฐ

๑๑๐

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

ระบาดเมอป พ.ศ. ๒๕๑๑ การพบไวรสในป พ.ศ. ๒๕๑๙อาจจะทำนายลวงหนาวานาจะมการระบาดในอนาคตอนใกลนไดไหม ดร. คลเบอรนยงมความเหนตาง ยงไมคลอยตามแมวาจะยางเขาป พ.ศ. ๒๕๒๒ กยงไมนาจะมการระบาดเพราะถาดประวตศาสตรยอนหลง ไวรสทระบาดทเรยกกนวา“เอเชยน ฟล หรอ สงคโปรฟล” ในปพ.ศ. ๒๕๐๐ คลายกบทเคยระบาดเมอป พ.ศ. ๒๔๓๒ (หางกน ๖๘ ป) ไวรสทระบาดทฮองกง หรอทเรยกกนวา “ฮองกง ฟล” เมอป พ.ศ. ๒๕๑๑เชอวาคลายกบทเคยระบาดเมอป พ.ศ. ๒๔๔๑ (หางกน ๗๐ ป)ตองประมาณป พ.ศ. ๒๕๒๒ โนน จงนาจะมไวรสคลายกบทระบาดเมอป พ.ศ. ๒๔๖๑ คลเบอรนใหความเหนตอไปวาหลงจากทมการพฒนาวคซนขนมาใชกนทวไปแลว กไม

๑๑๑

ศ.ดร.เอดวน คลเบอรน (คนนง) ขณะปฏบตงานในหองปฏบตการ

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

สามารถจะสกดกนการระบาดใหญไปทวโลกหรอแพนดมกสได แตกไมไดหมายความวา วคซนขาดความสามารถในการคมกนโรคเอาเสยเลย เรองทเราจะตองปฏบตกนในวนนกคอปรบปรงเรองความเอาใจใสในการเฝาระวง การลดความสกดก นในการประสานงาน การใหคำแนะนำท ถกตองแกสาธารณชน และเรงรดดานการผลตวคซนและการจำหนายจายแจกใหทวถงและทนกาล อนทจรง ดร.คลเบอรนทราบเร องไวรสท ฟอรท ดกซ มาแลวต งแตวนท ๑๓กมภาพนธ จากโกลดฟลด ซงเคยคนเคยกนมากอนในฐานะครกบศษยไดโทรศพทไปรายงานใหทราบ และยงสงเชอไวรส๔ สายพนธจากผปวย ฟอรท ดกซไปใหดวย เพอใหผเปนครจะไดไปศกษาคนควาวจยลวงหนานำไปกอน หาวธทจะเพาะเชอนใหเพาะงายขน เรวขน และใหไดปรมาณสงในเวลาอนสนลงดวย เพราะเชอไวรสจากฟอรท ดกซน เพาะยากและกนเวลานาน ปรมาณท เพาะไดกตำ นายแพทยโกลดฟลด ทราบดวา ดร.คลเบอรน เปนผเชยวชาญระดบโลกในเรองอยางน

ผทเขารวมประชมทแอตแลนตาในวนนน คนนอกวงการควบคมโรคโดยตรงทเขารวมไดแก ดร.จอหน ซล(Dr. John Seal) จากสถาบนโรคภมแพและโรคตดเชอ ดร.แฮร เมเยอร (Dr. Harry Meyer) หวหนาสำนกงานบรหารอาหารและยา พนเอกทหารบกสองนาย จากสถาบน วจย

๑๑๒

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

วอลเทอร รด คอ ฟลป รสเซลล และ แฟรงคลน ทอพนายแพทยโกลดฟลดกไดเขารวมประชมดวย

การประชมเรมดวยการบรรยายของ ดร. ดาวเดล ถงการระบาดของโรคไขหวดใหญสกรและเหตการณทฟอรทดกซ รวมทงผทเสยชวตรายนน มผซกถามวา เปนไปไดไหมวาไวรสทแยกได เปนไวรสปนเปอนในหองปฏบตการ ไมไดเปนตวการกอโรคอยางแทจรง โกลดฟลดอธบายวา เพอใหเกดความกระจางชด พนขอสงสยจะดำเนนการสงตวอยางใหไปเรมทดสอบใหมโดยตงตนทหองปฏบตการทศนยควบคมโรคผแทนจากวอลเทอร รด จะตดตามตรวจผปวย พรอมกบเกบตวอยางเลอดไปวเคราะหซำอกเชนกน ทงหมดนคงขจดขอสงสยตาง ๆ ใหหมดสนไปได

ผลการทดสอบทเรมจาก ก.ข.ค. ใหมทหองปฏบตการของซดซ ออกมาเมอวนท ๑๗ กมภาพนธ ใหผลยนยนวาทหารทฟอรท ดกซปวยจากเชอไขหวดใหญสกร รฐบาลกลางสหรฐกำลงตดสนใจวา จะแถลงถงการระบาดของโรคไขหวดใหญสกรทฟอรท ดกซในลกษณะใดจงจะเหมาะกบสถานการณดานหนงกอยากจะถวงเวลาออกไปสกนด เพอศกษาหาขอมลเพมเตมเสยกอนใหมากพอจงจะแถลง ดวยความเปนหวงเร องความตนตระหนกของประชาชนททราบเร องความหฤโหดของไขหวดใหญเอชหนงเอนหนง เมอป พ.ศ. ๒๔๖๑นนเอง อกดานหนงกเกรงวาขาวจะรวออกไปถงสอมวลชนท

๑๑๓

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

กำลงเท ยวดมกล นอย ทกซอกทกมม ย งขณะนนกำลงมสถานการณทางการเมองทเขมขน เพราะในเดอนพฤศจกายนปเดยวกนนน จะมการเลอกตงประธานาธบดสหรฐคนใหมทานประธานาธบดสหรฐคนเดมทกำลงดำรงตำแหนงอยในขณะนนคอ ประธานาธบด เจอรล ฟอรด ทานกลงแขงขนเลอกตงอยดวย การแถลงขาวในเรองทละเอยดออน ออนไหวเชนน ตองรอจงหวะท เหมาะ เพราะอาจจะนำไปส การเพลยงพลำ ตกมาตายกลางวงลอมของฝายคแขงไดโดยงาย

ดร. เซนเซอร เชญสอมวลชนเฉพาะทอยในบรเวณแอตแลนตา ไปฟงการแถลงขาว เมอวนท ๑๙ กมภาพนธทหองประชมของ ซดซ มการเชอมตอสายโทรศพทไปยงสำนกงานขาวแหงชาตดวย ในการแถลงขาวครงน พยายามแถลงดวยความระมดระวงใหอยในระดบโลวคยทสด ไมพยายามกลาวโยงไปถงเหตการณในป พ.ศ. ๒๔๖๑ ในชวงตอบคำถาม ผสอขาวพยายามจะเจาะเขาสประเดนลกประเดนหลกบางประการ แตการแถลงขาวของมอชนผอำนวยการศนยควบคมโรคสหรฐ ดร.เซนเซอรกกลอมแกลม หลบๆ เลยงๆออกไปไดบาง

ผส อขาวของหนงสอพมพนวยอรค ไทมส เกาะประเดนตด รายงานขาวขนหนาหนง ในทนทวา “รฐบาลสหรฐไดเตอนใหระวงการกลบมาระบาดอกครงของไวรสโรคไขหวดใหญทเคยระบาดมาแลว ในป พ.ศ. ๒๔๖๑”

๑๑๔

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

การพฒนาวคซนปองกนไขหวดใหญสายพนธ นว เจอรซยหรอ ฟอรด โปรแกรม

ไวรสทเพาะแยกไดจากผปวยใน ฟอรท ดกซ นวเจอรซยไดรบการตงชอเปนทางการวา A/New Jersey/1976 (H1N1)

ไวรสทเพาะแยกไดใหมน มสวนทเชอวาคลายกบไวรสทเคยระบาดในป พ.ศ. ๒๔๖๑/๖๒ การทชาวอเมรกนในป ๒๕๑๙ ขาดภมตานทานตอไวรสนวเจอรซย จงเปนทหวนเกรงกนวา ไวรสไขหวดใหญสายพนธใหมน อาจจะเลดลอดออกไปจากฟอรท ดกซ ไประบาดในสหรฐและระบาดใหญไปทวโลกได

นกวชาการระดบนำหลายทาน นกการสาธารณสขของประเทศ นกวทยาศาสตรทศนยควบคมปองกนโลกหรอซดซ ไดประชมปรกษาหารอกน ดร. ซอลค และ ดร. เซบนสองนกพฒนาวคซนชอกองโลกกรวมอยในการตดสนใจครงนนดวย ทประชมยงกวาประชมสดยอด มมตวาจะตองพฒนาวคซนและใหคนอเมรกนไดรบวคซนกนอยางทวถงมวคซนไว ในมอยอมดกวาสมอเปลา

โครงการนไดรบการสนบสนนจากประธานาธบดเจอรลด ฟอรด ซงทานกำลงสมครเขารบเลอกตงเปนสมยท๒ และใหใชช อโครงการนวา “ฟอรด โปรแกรม” สภาคองเกรส อนมตเงนใหกบโครงการนถง ๑๓๕ ลานเหรยญสหรฐทเดยว

๑๑๕

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

ศาสตราจารย ดร.คลเบอรน ไดรบสายพนธไวรสไขหวดใหญนวเจอรซย จากฟอรท ดกซ โดยนายแพทยโกลดฟลด ศษยรก สงใหทานกอนใครๆ จงมเวลาปรบปรงสายพนธ ไปลวงหนาคนอ น การท ผลตวคซนจงงายข นใชเวลาไมนานกผลตไดสำเรจ ผมหนาทเกยวของในครงนกหนไมพนความรบผดชอบของ ดร. เซนเซอร วคซนทผลตในคราวนนเขาใจวาเปนวคซนชนดวคซนทงตวหรอ โฮลเซลล (whole cell) ซงตางจากวคซนทผลตจำหนายในปจจบนทผานกระบวนการทำใหบรสทธ ข น เรยกวาเปนวคซนชนดสะปลท ไทป (split type) และชนดสบยนต (subunittype) ซงบรสทธมากขนกวาชนด โฮลเซลล โครงการการฉดวคซนปพรมใหแกคนอเมรกน หรอเรยกสนๆวา ฟอรด โปรแกรมลาชาออกไปบางจากเหตของการบรหารจดการสงวคซนกระจายใหทวประเทศในระบบหวงลกโซ ความเยนหรอโคลด เชน (cold chain) เพอรกษาคณภาพของวคซน และเรองของประชาสมพนธใหขอมลขาวสารแกสาธารณชนโครงการจงเรมไดเมอวนท ๑ ตลาคม ครนถงวนท ๑๑ ตลาคมคนอเมรกนรบการฉดวคซนไปแลว ๔๐ ลานคน หรอประมาณรอยละ ๒๔ ของประชากรอเมรกนไดรบการฉดวคซนปองกน “สไวน ฟล” ไปแลว ทานประธานาธบดกเปนบคคลหนงในจำนวนนนดวย ใน ฟอรด โปรแกรม การฉดไดเรวนเพราะอาศยเครองฉด “เซท” (jet infector)

๑๑๖

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

ภาพทานประธานาธบด เจอรลด ฟอรด กำลงไดรบการฉดวคซน

๑๑๗

ภาพการระดมฉดวคซนปองกนไขหวดใหญ เอ โดยเรมในเดอนตลาคม ๒๕๑๙

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

วนท ๑๑ ตลาคม ๒๕๑๙ วนหายนะวนท ๑๑ ตลาคม มรายงานวา มผสงอาย ๓ คน

ในพททสเบอรก เสยชวตไมชาไมนานหลงจากทไดรบการฉดวคซน ทงสามคนมปญหาโรคหวใจอยเดม นบวาเปนโชครายของคณหมอทคลนกแหงน น เพราะท งสามคนไดรบการฉดวคซนจากคลนกแหงเดยวกน วคซนลอตหรอชดเดยวกน ไมทราบวาอาจจะเกยวกบการฉดวคซนหรอไมเกยวกตาม วสยของหนงสอพมพรายวน รายปกษกไดขาวใหญไปพาดหวไมเรยบรอยไปแลว คลนกไดรบสมญาวาเปนโรงฆาสตวไปเรยบรอยเชนกน มผลกระทบทำใหขดขวางความกาวหนาของโปรแกรมมากพอสมควรและจนถงขณะน น ไวรส ฟอรท ดกซ กเปนใจกบหนงสอพมพ คอไมระบาดออกไปนอกคายทหารเลย ในคายเองกระบาดอยเพยงชวงวนท ๑๙ มกราคม และ ๙ กมภาพนธ๒๕๑๙ เทานนเอง ไมมประชาชนภายนอกปวยดวยไวรสทชอบเลนตลกสายพนธนนเลยจรงๆ

ไลตามหลงมาตดๆ เกดมรายงานวา มผทไดรบการฉดวคซนสไวน ฟล เกดปวยเปนโรคกลามเนอเปนอมพาตจากระบบประสาทผดปกตไป เรยกชอเปนภาษาฝรงเศสตามผคนพบโรควา “Guillain-Barre’ s syndrome” หรอในภาษาไทย เราเขาใจกนในนามวา “กลมอาการ กแลง บาเร หรอเรยกสนๆวา จบเอส” โรคนนบวาเปนฤทธขางเคยงหรอผลไมพ งประสงคของการฉดว คซนปองก นโรค

๑๑๘

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

ไขหวดใหญทพบไดนอยมากๆ พบไดในอตรา ๑ คน ใน ๑ลานคนเทานนเอง พอมรายงานขาวประชาชนกเร มหมดความเชอถอ ไมเชอรฐบาล อนทจรงแลว ตามปกตทกปท งๆท ไมมการฉดวคซน จะมคนอเมรกนปวยเปนกล มอาการนอยเปนประจำปละ ๔,๐๐๐ ถง ๕,๐๐๐ คนอยแลว

ในเดอนธนวาคม จะสนปมประชาชนไดรบการฉดวคซนไปแลวกวา ๔๐ ลานคน

วนท ๑๖ ธนวาคม ทางการจงสงใหยตโครงการฉดวคซนฟอรด โปรแกรม โดยสนเชง ทานประธานาธบดเลยมสทธครองทำเนยบขาวแตเพยงสมยนนสมยเดยว

ในขณะยตโครงการ มรายงานผปวยจบเอส หลงการฉดวคซนสไวน ฟล ชดน ประมาณ ๑,๐๐๐ คน กลายเปนวาในปนน การฉดวคซนปองกนโรค กลบคราชวตคนอมรกนเปนจำนวนสงกวาเสยชวตจากโรคไขหวดใหญดวยซำไปเนองจากมรฐบญญตใหเรยกรองคาเสยหายจากรฐได ถงเดอนกนยายน ๒๕๒๐ มผเรยกรอง ๗๔๓ ราย รวมเปนเงน๓๒๕,๖๗๑,๗๐๘ เหรยญสหรฐ ยงมการเรยกรองจากการเสยชวตทผดธรรมชาตหลงการฉดวคซนอก ๖๗ ราย เสยชวตจาก จบเอส ๑๙ ราย เปนเงนสนไหมทดแทนเพมเตมอก๑,๐๓๒,๙๔๘,๑๗๙ เหรยญสหรฐ เมอถงเดอนพฤษภาคม๒๕๒๑ มผเรยกรองคาเสยหายรวม ๓,๙๑๗ ราย รวมคาเสยหาย ๓.๕ พนลานเหรยญ

๑๑๙

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

๑๑. ไขหวดใหญรสเซย หรอ รสเชยน ฟล หรอ เรด ฟลการระบาดเรมตนจากสหภาพโซเวยตกเลยไดชอเปน

ไขหวดใหญรสเซย หรอรสเชยน ฟล หรอ เรด ฟล ไปตามระเบยบ

วนท ๗ ธนวาคม ๒๕๑๙มรายงานขาวการระบาดของโรคไขหวดใหญในสหภาพ

โซเวยต การระบาดเรมขนตงแตปลายเดอนพฤศจกายน ความรนแรงของการระบาดนบวาอยในระดบปานกลาง ระบาดอยท วประเทศ โดยเฉพาะตามเมองใหญๆ อตราการปวยเมอเทยบกบการระบาดครงเมอเอเชยน ฟล ระบาดเมอป พ.ศ.๒๕๐๐ หรอเมอฮองกงฟลระบาด เมอป พ.ศ. ๒๕๑๑ นนนบวามอตราการปวยสงเพยงครงหนงของการระบาดทง ๒ครงดงกลาวนน

ในรสเซยผ ปวยสวนใหญเปนเดกและวยร น คออายมกไมเกน ๒๐ ป เปนไวรสไขหวดใหญชนดเอ (ไขหวดใหญ เอ เปนชนดทมกจะระบาดไปทวโลกเสมอๆ ชนด บระบาดกวางขวางนอยกวาและชนด ซ มกระบาดเฉพาะถน)เช อไวรสทสงไปวเคราะหท ศนยวจยไขหวดใหญโลกทลอนดอนนน เรยกชอเปนทางการวาไวรสไขหวดใหญ A/USSR/90)/77 คอหมายความวา ตงแตตนป พ.ศ. ๒๕๒๐ เปนตนมาไดมการแยกเปนเชอไขหวดใหญในประเทศรสเซยมาแลว

๑๒๐

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

จนถงเดอนธนวาคมนไดแลว ๙๐ สายพนธ เทานนเอง แตบงเอญทสด พนธ ๙๐ ทวานแปลกกวา ๘๙ พนธแรก คอ กอใหเกดการระบาดทคอนขางรนแรง และแพรออกไปทวประเทศในระยะเวลาอนสนประการหนง และอกประการหนงกคอ ศนยวจยไขหวดใหญทลอนดอน ไดศกษาไวรสชนดนแลวปรากฏวาไปคลายคลงกบไวรสไขหวดใหญทเคยระบาดในสหรฐอเมรกา ตงแตครงป พ.ศ.๒๔๘๙-๒๔๙๐ และเชออเมรกนตวนอาละวาดอยในโลกตอมาอกจนถง พ.ศ. ๒๔๙๙-๒๕๐๐การระบาดในระยะนนอตราปวยและอตราตายไมสงเทากบการระบาดเมอครง พ.ศ. ๒๔๖๑-๒๔๖๒ ซงในครงนนมผถงแกกรรมทวโลกถง ๔๐ ลานคน เมอเอเชยนฟลโผลออกมาระบาดในป พ.ศ. ๒๕๐๐ ไวรสอเมรกนตวนนกหลบหนาไปขอมลทง ๒ ประการนมความหมายตอสาธารณชนอยางไรจงเกดเปนขาวฮอฮาขน กดวยเหตทวาถาหากมการระบาดของไขหวดใหญครงใดประชากรในบรเวณทมการระบาดทขาดภมคมกนโรคกจะตดโรค ภายหลงตดโรคกจะเกดภมคมกนโรคตอไขหวดใหญชนดนนๆ เองตามธรรมชาต ในฐานะทไขหวดใหญอเมรกน ซงเกดไปแปลงรางเปนไขหวดใหญรสเซยในขณะนนนหายหนาไปประมาณ ๒๐ ป ไปหลบไปลอย ณ ทใดกไมมใครทราบแลว โผลหนากลบมาอกครงจะเกดอะไรขน

๑๒๑

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

ดงนนจะเหนไดวา รายงานผปวยจากสหภาพโซเวยตผปวยสวนใหญจะเปนเดกและวยรน อายตำกวา ๒๐ ทงนนขอใหเรามาตดตามไขหวดใหญรสเซยอกตอไป

ในสปดาหเดยวกนของเดอนธนวาคมนน ทเกาะฮองกงกมการระบาดของไขหวดใหญและเชอทแยกไดทนนเปนเชอเดยวกนกบทเราเรยกกนในขณะนนวา ไขหวดใหญรสเซยนนเอง และผปวยสวนใหญเปนเดกและวยรนเชนกน

มรายงานเพ มเตมจากองคการอนามยโลกเม อวนท ๒๐ มกราคม วาวนท ๑๑ มกราคม สถาบนวทยา-ศาสตรการแพทยชนสงแหงประเทศจนกไดรายงานไปยงองคการอนามยโลกวาอนทจรงแลวไขหวดใหญรสเซยนนไมไดเรมระบาดทรสเซยแตประการใด ทงนเนองจากเชอไวรสทแยกไดในประเทศจน ณ สถาบนดงกลาว เปนไวรสทมลกษณะโครงสรางเหมอนไขหวดใหญรสเซยนน พบตงแตกลางเดอนพฤษภาคมศกทแลว โดยเพาะแยกเชอไวรสไดจากเดกทปวยเปนไขหวดใหญจากเมองทางตอนเหนอของเทยนสนและจากเมองเลกๆ ใกลเมองเลยวนงและกรนและระหวางเดอนกรกฎาคมถงตลาคมโรคไขหวดใหญชนดนกแพรกระจายอยโดยทวๆ ไปในประเทศจนอยแลว ผทปวยสวนมากอายระหวาง ๘-๒๐ ป จากขอมลนแสดงวาไขหวดใหญตวนบกประเทศจนกอนแลวจงแอบไปโผลเย ยมสหายทมอสโคว เกาะไตหวน กรงมะนลาและประเทศองกฤษตามลำดบ

๑๒๒

ระบาดบนล อโลก ๒ > ประว ต การระบาดของโรคไข หว ดใหญ

เชอไวรสอเมรกนซงมาแปลงสญชาตเปนจนหรอรสเซยตวน ในชวงเวลา ๒๐ ปทผานมานไปซอนอย ณ ทใดและทำไมจงกลบมาฮตใหมนนกำลงเปนปญหาทจะตองวจยกนปญหาแรกนนตอบยาก มผสงสยวาจะไปหลบอยตามสตวสตวทเราสงสยกนมากคอ มา สกรและนก (สตวทง ๓ ชนดกลมเจบเปนไขหวดใหญได) สวนปญหาหลงนนเปนเรองของธรรมชาต กลาวคอ พอระบาดไปไดทวโลก และกหลบหนาไปกอน พอนานๆ เขาคนชกจะลมจำหนาไมไดคอเคยปวยหรอเคยตดเช อไขหวดใหญสายพนธ น มาแลว จงมภมตานทาน ไวรสจงหวลกลบมากอโรคอกไมได ตอคนกลมทเกดหลง พ.ศ. ๒๕๐๐ ยงไมเคยปวย ยงไมเคยเปนโรค จงขาดภมคมกนโรค พอคนกลมนขาดภมตานทานมจำนวนมากพอไวรสกโผลออกอาละวาดเสยท

ดงนน บคคลทควรจะระมดระวงใหมากในระยะนนกคอประชาชน กลมทมอายตำกวา ๒๐ ปลงไปและเดกเลกการเดนทางไปมาทางอากาศรวดเรวเหลอเกน ไมมวธใดจะไปกดกนได

ระหวางเดอนพฤศจกายน ๒๕๒๐ ถงกลางเดอนมกราคม ๒๕๒๑ มประชาชนในสหภาพโซเวยต อายตำกวา๒๕ ป ปวยเปนโรคไขหวดใหญทมอาการไมรนแรง โรคระบาดไปทว เชอไวรสกอโรคทเพาะแยกได เปนไวรส H1N1คลายกบไวรสทเพาะแยกไดตงแตป พ.ศ. ๒๔๙๓ ทเคยระบาดอยในกลมเดกนกเรยน

๑๒๓

ระบาดบนล อโลก ๒ > โรคไข หว ดใหญ เก ดจากอะไร

บทท ๓

วายรายไวรสโรคไขหวดใหญ

มาทำความรจกกบ

ไวรสโรคไขหวดใหญ

โรคไขหวดใหญเกดจากอะไร

ระบาดบนล อโลก ๒ > โรคไข หว ดใหญ เก ดจากอะไร

๑๒๕

ไขหวดใหญเกดจากอะไร

การจำแนกชนดไวรสไขหวดใหญ

สตวหลายชนดตดเชอไขหวดใหญ เอ ได

การกลายพนธเพอการอยรอดในธรรมชาต

การขนานนาม

ระบาดบนล อโลก ๒ > โรคไข หว ดใหญ เก ดจากอะไร

โรคไขหวดใหญเกดจากอะไร

จลชพทกอโรคไขหวดใหญ กลาวโดยสรป เปนเชอไวรสชนดอารเอนเอ หรอเรยกชอเตมๆวา กรดไรโบนวคลอกกลาวคอ มสารพนธกรรมเปนอารเอนเอ ชนดเดยว ไมมกรดนวคลอกชนด ดเอนเอ หรอ กรด ดออกซ ไรโบนวคลอกปะปนอยเลย จำแนกไวในสกล ออโธมกโซวรเดอ และจำแนกยอยลงตอไปอกเปนจนสอนฟลเอนซาไวรส และจนสอนฟลเอนซา ซ

ไวรสยงถกจำแนกยอยลงตอไปอกเปนทยป คอทยป เอ ทยป บ และทยป ซ แตละทยปยงมสายพนธตาง ๆแยกยอย ๆ ตอไปอก

การจำแนกชนดไวรสไขหวดใหญสกล Orthomyxoviridaeจนส Influenza virus

Influenza C virusGothogo virus

ทยป Influenza virus: Type A & type BInfluenza C virus: Type C

ไวรสไขหวดใหญนนมอย ๓ ทยปหรอจะเรยกตอไปนวา “ชนดหลก” คอ ไวรสไขหวดใหญ เอ ไวรสไขหวดใหญบและไวรสไขหวดใหญ ซ

๑๒๖

ระบาดบนล อโลก ๒ > โรคไข หว ดใหญ เก ดจากอะไร

เฉพาะไวรสไขหวดใหญ เอ เทาน นท ทำใหเกดการตดเชอทงในมนษย และในสตวชนดอนๆหลายประเภทเมอเกดการตดเชอแลวยงกอโรคไดดวย (ภาวะตดเชอเฉย ๆอาจไมทำใหเปนโรคกได ไมทำใหเกดโรคกได)

สำหรบมนษยตดเชอและกอโรคไดนน เกดไดทงไวรสไขหวดใหญ เอ บ และ ซ แตกจะแตกตางกนท ความรนแรงของโรค และในลกษณะของความกวางขวางของการระบาด ทระบาดไดแพรกระจายกวางขวางทแตกตางกน

โรคไขหวดใหญ เอ ปนไวรสทระบาดไดกวางขวางไปทวโลก หรอเรยกใหเขาใจงายๆวาระบาดในระดบสากลหรอทประชาชนทวไปนยมใชคำวา “โกอนเตอร” ไวรส บจะระบาดในวงทแคบวา คอในระดบภมภาค สวนไวรส ซจะระบาดเปนหยอมๆ ระดบทองถน ในวงทจำกด ไมคอยจะ

ไวรสไขหวดใหญ

๑๒๗

ระบาดบนล อโลก ๒ > โรคไข หว ดใหญ เก ดจากอะไร

ระบาด นานๆ จงจะมรายงานการระบาด จงอาจเรยกเพอเหนความแตกตางอยางชดเจนขนวา ระบาดในระดบจงหวดหรอระดบ อบจ - อบต.

โครงสรางหลกของไวรสน นประกอบไปดวยเปลอกหมภายนอก ซงมโปรตนทมคณสมบตเปนแอนตเจนดวย ๒ ชนด คอ ฮแมกกลตนน (Hemagglutinin – เรยกสนๆใหเขาใจงายวา HA หรอ H มชนดยอย ๆ ลงไปอก ๑๖ ชนดยอยเรยกเปนรหสวา H1 – H16 ตามลำดบ) และนวรามนเดส(Neuraminidase –เรยกสนๆใหเขาใจงายวา NA หรอ N) (มชนดยอย ๆ อก ๙ ชนดยอย เรยกเปนรหสวา N1 – N9 ตามลำดบ ดแผนภมท ๑) การเรยกชอแตละสายพนธจะตองมรหสกำกบเสมอ จงจะทำใหไมเกดการสบสน เชนทกอความ

แผนภมท ๑. แสดงโครงสรางของไวรสไขหวดใหญ

H

N

RNA

๑๒๘

ระบาดบนล อโลก ๒ > โรคไข หว ดใหญ เก ดจากอะไร

ตนตระหนกในปจจบน จงเรยกชอวา ไวรส A 2009 H1N1 ซงผอานจะทราบกนเปนสากลวา กลาวถงไวรสไขหวดใหญชนดเอ รหส เอช 1 และเอน 1 ทระบาดในป ค.ศ. ๒๐๐๙ เพราะในทางสากลเราจะใช ค.ศ. เปนหลก

ในปจจบนนพบวา ไวรสไขหวดใหญททำใหเกดการตดเชอในสตว มเฉพาะไวรสไขหวดใหญ เอ เทานน สวนในมนษยนนเกดขนไดทงไวรสไขหวดใหญ เอ (H1, H2, H3และ N1, N2 ) ไวรส บ และไวรส ซ ไมมการแยกยอย ๆ ลงไปอก

สวนสตวปกเกดการตดเชอไวรสไขหวดใหญ เออาจเกดไดหลายประเภทรหส คอ อาจเปนชนดใดชนดหนงของ H1 H16, และชนดใดชนดหนง ภายในรหส N1 N9) (ตารางท ๑)

๑๒๙

ระบาดบนล อโลก ๒ > โรคไข หว ดใหญ เก ดจากอะไร

แอนตเจนเปลอกนอกทสำคญคอ hemagglutinin (HA)และ neuraminidase (NA) เปนแอนตเจนทกระตนใหเกดภมคมกนโรค

สารพนธกรรมซงเปนอารเอนเอมอย ๘ ชนสวนดวยกนคอ PB2, PB1, PA, HA, NP, NA, M และ MS

ตารางท ๑ สตวทตดเชอไขหวดใหญ เอ ได

ประเภทของสตว ไวรสกอโรค

สตวปก : ไก เปด หาน ไกงวง นกกระทานกนางนวล นกเปดนำ นกสวยงาม ฯลฯ H1-16, N1-9สกร H1, H3, N1, N2มา H3, H7, N7, N8แมวนำ H4, H7, N5, N7แมว H5N1เสอ H5N1ปลาวาฬ H1, H13, N2, N4, N5มงค H10N4สนข H5N1, H3N8ชะมด H5N1Stone marten (สตวปาในยโรป) H5N1

๑๓๐

ระบาดบนล อโลก ๒ > โรคไข หว ดใหญ เก ดจากอะไร

ชะมด

สะโตน มารเตน (Stone marten) สตวปาในยโรป

๑๓๑

ระบาดบนล อโลก ๒ > โรคไข หว ดใหญ เก ดจากอะไร

Avian หมายถง สตวปกทกชนด ยอ AvBovine หมายถง โคกระบอ ยอ BvCaprine หมายถง แพะ ยอ CpEquine หมายถง มา ยอ EqFeline หมายถง แมว และเสอ ยอ FlMurine หมายถง หนชนดตางๆ ยอ MrLepine หมายถง กระตาย ยอ LpPorcine และ Swine หมายถง สกร ยอ Sw

* ผนพนธเคยบรรยายใหนกศกษาแพทยฟง และถามนกศกษาวารจกคำเหลาน หมายถงอะไร ม ๒-๓ คนตอบไดวา Canine และ Bovine คออะไร แตพอถามวา Levi คออะไร ตอบไดพรอมกนทงชนเรยน

๑๓๒

สตวทตดเชอไขหวดใหญ เอ ได

ระบาดบนล อโลก ๒ > โรคไข หว ดใหญ เก ดจากอะไร

การกลายพนธเพอการอยรอดในธรรมชาตการกลายพนธ: มอยสองชนด คอ antigenic drift

และ antigenic shiftไวรสไขหวดใหญ โดยเฉพาะอยางยง ไวรสไขหวดใหญ

ชนด เอ จะมการเปลยนแปลงท H หรอ N บางเลกนอย ตลอดเวลาเพอการอยรอดในสภาพภมตานทานหมภมตานทานกลมของประชากรทเคยตดเชอนนๆ มาแลว ถาประชากรเคยตดเชอไขหวดใหญมาแลว ไมวาตดเชอแลวจะปวยเปนโรค หรอไมปวยเปนโรคกตาม หลงภาวะตดเชอ ประชากรกจะสรางภมตานทานโรคตอไวรสไขหวดใหญท กอเหต ถาเกดภมตานทานในประชากรหมมากแลว ไวรสไขหวดใหญสายพนธนนๆ กไมสามารถทจะกอภาวะตดเชอในประชากรกลมนนไดอกตอไป นอกจากจะไปปรบปรงเปลยนแปลงบางอยางภายในตนเอง ทงนเพอความอยรอดในธรรมชาตเม อเปล ยนแปลงแลว จงจะกอเหตใหมได การเปล ยนแปลงนเกดขนตลอดเวลา เกดไดทกๆ ป จงกอการระบาดเลกๆ นอยๆ ไดเกอบทกป ทเรยกวา ไขหวดใหญประจำป หรอไขหวดใหญประจำฤดกาล การเปลยนแปลงเชนนเองเรยกกนวา antigenic drift แตหากมการเปลยนแปลง ทสารพนธกรรม เชน มการตดเชอไวรสไขหวดใหญ ๒ ชนดตางกน ในขณะเดยวกนซำซอนกนในเซลลเดยวกน ในสตวชนดเดยวกนจะมการแลกเปลยนสลบสายพนธกรรมกนได

๑๓๓

ระบาดบนล อโลก ๒ > โรคไข หว ดใหญ เก ดจากอะไร

ควาสารพนธกรรมผดไปได เปนการผสมผสานสารพนธกรรมใหม รวมกบของเกาบางชน (reassortment) เลยกลายเปนลกผสม จงทำใหมการกลายพนธทำใหเกดสายพนธใหมเรยกวา reassortant กระบวนการเชนนเรยกวา antigenicshift บคคลทวไปไมเคยมภมคมกนตอ reassortant ใหมนจะตดเช อไดงายมากในวงกวางมาก จงทำใหมการแพรระบาดอยางกวางขวางและรนแรงกวางขวางไดทวทงโลก(pandemic)

ในเวลาทผานมา ม antigenic shiftทกอใหเกดการแพรระบาดใหญไปทวโลกเมอป พ.ศ.

๒๔๖๑/๖๒หรอทเรยกวาไขหวดใหญสเปน คอไวรสชนด H1N1ทระบาดในปพ.ศ. ๒๕๐๐/๐๑ ทเรยกวาไขหวดใหญ

อาเซย คอไวรสชนด H2N2ทระบาดในปพ.ศ. ๒๕๑๑ ทเรยกวาไขหวดใหญฮองกง

คอไวรสชนด H3N2สวนการระบาดประจำฤดกาลของทก ๆ ป จะมการ

เปลยนแปลงภายใน H หรอ ภายใน N แตกเปลยนไมมากพอทจะทำใหเปลยนรหสใหมไดหรอทเรยกวา antigenic drift นนจงกอการระบาดไดไมแพรหลาย ไมกวางขวาง เปนการระบาดประจำป ประจำฤดกาลเทานน ดวยเหตนเอง วคซนปองกนโรคไขหวดใหญ จงตองมการเปลยนแปลงสายพนธของไวรส

๑๓๔

ระบาดบนล อโลก ๒ > โรคไข หว ดใหญ เก ดจากอะไร

Virus of swine influenza (SW)

H3N2 (or H5N1) SW(H) - H3N2 (or H5N1) H3N2 (or H5N1) – SW(N) SW(H) – SW(N)

Human (or Chicken) virusHaemagglutinin (H)

Neuraminidase (N)

Ribonucleic acid (RNA)

Swine virusHaemagglutinin (H)

Neuraminidase (N)

Ribonucleic acid (RNA)

Reassortants or recombinant in the middle viruses

H5N1H3N2

Virus of human – H3N2 (or chicken – H5N1) influenza

คำอธบาย เพอใหเขาใจ ขออธบายดงตอไปนแอนตเจนท เปลอกนอกของไวรส ไวรสจากมนษย เชน

(H3N2) ประกอบดวย ฮแมกกลตนน ( ) และ นวรามนเดส ( )สารพนธกรรม ( ) ไวรสจากสตว (เชน H5N1) ประกอบดวยฮแมกกลตนน ( ) และ นวรามนเดส ( ) สารพนธกรรม ( )

ไวรสเมอมการทวจำนวนผลตไวรสรนใหมออกมาภายในสกร จะมการหยบชนสวนผดไปดงน1. ไวรสรนลกทงไวรสจากมนษยและจากสตวเหมอน พอแมดงเดม2. ไวรสรนลก ตวหนงอาจไดสาร และ และไดตว

3. ไวรสรนลกอกตวหนงอาจไดสาร และ และไดตว

๑๓๕

ระบาดบนล อโลก ๒ > โรคไข หว ดใหญ เก ดจากอะไร

ทเปนสวนประกอบของวคซนเพอใหตรงกนกบสายพนธทกำลงอาละวาด ความคมกนจงจะไดสงสด

เทาทไดบรรยายมาน คงพอทจะทำใหเขาใจพฤตกรรมของไวรสไขหวดใหญ ทนำไปสการระบาดในระดบความรนแรงทแตกตางกนได

การขนานนามไวรสสายพนธทเพาะแยกไดจากสตวหรอมนษยเปน

สายพนธใหมจะเรยกชอวาอยางไร๑. ระบวาเปนไวรสไขหวดใหญทยปอะไร ระบวา A

B หรอ C๒. ถาไวรสนนเพาะแยกไดจากมนษย ไมตองระบ

วาไดจากมนษย ใหละไวในฐานทเขาใจ แตถาแยกไดจากสตวใหระบชนดของสตว โดยใชอกษรยอเปนภาษาองกฤษ ของชอชนดสตวนน ๆ ในทางสากล

๓. ชอทางภมศาสตร ของแหลงทเพาะแยกไวรสนน ๆได เชน Singapore, Nonthaburi, Bangkok, Brisbane,Christchurch, Hong Kong เปนตน

๔. ลำดบของไวรสท เพาะแยกไดจากแหลงทางภมศาสตรนนๆ เชน 1, 2, 3, 4, 5 ตามลำดบ

๕. ป ค.ศ. ทเพาะแยกได การทใช ค.ศ. เพอใหเปนทเขาใจในทางสากล

๑๓๖

ระบาดบนล อโลก ๒ > โรคไข หว ดใหญ เก ดจากอะไร

๑๓๗

๖. รหสของแอนตเจน ทงเอช และ เอน (H & N)๗. ในบางกรณอาจจะตองมรายละเอยดเพมเตม

เพอใหไดทราบตนตอบรรพบรษของไวรสนนๆ วามการกลายพนธมาจากทใด จากสตวชนดใด โดยใชอกษรยอกำกบเอาไวทายชอทไดขนานนามเอาไว

ยกตวอยางเชนInfluenza A/Bangkok/ 5/2005/ H3N2ชอนหมายความวาไวรสนน เปนไวรสไขหวดใหญ

เอ เพาะแยกไดจากมนษยในกรงเทพ เปนลำดบท ๕ ใน ค.ศ.๒๐๐๕ รหสแอนตเจนทวเคราะหไดคอ เอช 3 และ เอนคอ 2

Influenza A/Nonthaburi/2/2009/H1N1 swl*หมายความวาไวรสนน เปนไวรสไขหวดใหญ เอ เพาะ

แยกไดจากมนษยในนนทบร เปนลำดบท ๒ ใน ค.ศ. ๒๐๐๙รหสแอนตเจนท วเคราะหไดคอ เอช 1 และ เอนคอ 1สำหรบอกษรยอคอ swl ยอมาจากคำเตมวา swine influenzalineage แปลวา มบรรพบรษจากไวรสไขหวดใหญสกร

* การขนานนามน เปนการเสนอชวคราวยงไมไดรบรองจากคณะกรรมการระหวางชาตวาดวยการตงชอไวรส เมอมการประชมและรบรองแลวจงจะถอวาเปนการเรยกชออยางเปนทางการ

Influenza Aav/Bangkok/2/2008 H5N1ไวรสไขหวดใหญ เอ แยกไดจากสตวปก (avian) ใน

กรงเทพ เปนลำดบท ๒ ใน คศ. ๒๐๐๘ รหสคอ เอช 5 เอน 2

ระบาดบนล อโลก ๒ > ล กษณะอาการของโรคไข หว ดใหญ

บทท ๔

ลกษณะอาการของ

โรคไขหวดใหญ

ระบาดบนล อโลก ๒ > ล กษณะอาการของโรคไข หว ดใหญ

ลกษณะอาการของโรคไขหวดใหญ

วถทางการตดเชอ

ไขหวดใหญตามปกตทไมมภาวะแทรกซอน- ไขหวดใหญในผสงวย- ไขหวดใหญในผมภมคมกนบกพรอง-ไขหวดใหญในหญงมครรภแลผลตอทารกในครรภ - ไขหวดใหญในเดก

ไขหวดใหญทมภาวะแทรกซอน

โรคอน ๆ ทอาจสมพนธกบไขหวดใหญ

โรคแทรก

การวนฉยทางคลนก

การวนจฉยโรคทางหองปฏบตการ

๑๓๙

ระบาดบนล อโลก ๒ > ล กษณะอาการของโรคไข หว ดใหญ

ลกษณะอาการของโรคไขหวดใหญ

โรคไขหวดใหญ จะแตกตางกนจากโรคหวดธรรมดานอกจากในแงของเช อกอโรคท แตกตางกนคนละสกลคนละจนสแลว ลกษณะอาการของโรคทเปนไปตามรปแบบกแตกตางกนออกไปดวย โปรดดความแตกตางกนโดยสรปในตารางท ๑

ตารางท ๑ อาการของโรคไขหวดธรรมดาและโรคไขหวดใหญ

อาการ ไขหวดธรรมดา ไขหวดใหญ

ไข พบบอยในเดก ไขสงมากทงเดกและผใหญปวดตามตว พบนอย อาการไมมาก พบบอยและรนแรงออนเพลย นอย เปนอยระยะสนๆ มากอาจนานเปนสปดาหคลนไส อาเจยน ทองเดน ไมใครพบ มบาง ไมใครพบ นอยกวาเดกคดจมก นำมกไหล เจบคอ พบบอยขณะเรมแรก พบในระยะหลง

๑๔๐

ระบาดบนล อโลก ๒ > ล กษณะอาการของโรคไข หว ดใหญ

วถทางการตดเชอโรคนตดตอกนทางฝอยละอองเสมหะนำลายของ

ผปวยซงมเชอไวรสอนฟลเอนซาออกมาจากทางเดนของลมหายใจตอนบน ไอ จามออกมา การตดตอทางอากาศ (air-borne transmission) กอาจเกดได

การสมผสใกลชดกบผปวย มโอกาสตดโรคไดสง

ระยะฟกตวประมาณ ๑-๓ วน

อาการลกษณะอาการของโรคไขหวดใหญนน ทำใหจำแนก

โรคเปนได ๓ ประเภทคอ

๑๔๑

ระบาดบนล อโลก ๒ > ล กษณะอาการของโรคไข หว ดใหญ

๑. ไขหวดใหญตามปกตทไมมภาวะแทรกซอน๒. ไขหวดใหญทมภาวะแทรกซอน๓. โรคอน ๆ ทอาจสมพนธกบไขหวดใหญ

๑. ไขหวดใหญตามปกตทไมมภาวะแทรกซอนไมวาจะเปนโรคแบบใด กจะเรมตนลกษณะเดยวกน

กลาวคอ อาการของโรคนมกเรมขนอยางฉบพลนและอยางรนแรงทนท ซงเปนลกษณะสำคญทจะชวยในการพเคราะหโรคน คอเรมตนกมไข ตวรอนและรสกหนาวทนท รางกายออนเพลยเรว ปวดศรษะ คอแหงและเจบ ปวดตามแขนขาและทหลง เบออาหาร อาจมอาการไอแหง ๆ บางทมเวยน

๑๔๒

ระบาดบนล อโลก ๒ > ล กษณะอาการของโรคไข หว ดใหญ

ศรษะ อาเจยน เลอดกำเดาไหล และแนนในหนาอก หนามกแดงและมกมอาการเย อตา เย อจมกและกระเพาะอาหารอกเสบดวย

ไขมลกษณะแกวงอยางสงมกข นถง ๑๐๒-๑๐๓องศาฟาเรนไฮต รายทเปนมากๆ อาจถง ๑๐๕ องศาฟาเรนไฮต(๔๒+ ซ) กได ไขมกขนสงสดในวนแรกหรอวนทสองของโรคและอาจมอาการอยระหวาง ๑-๖ วน โดยมาก ๒-๓ วนชพจรเตนเรวตามอตราสวนของระดบไข แตอตราการหายใจไมเพมขนมากนกนอกจากมโรคแทรกทางปอด

การตรวจปอด หากยงไมมภาวะแทรกซอน กจะไมพบอะไรผดปกต นอกจากเมอมโรคแทรกทางปอดแลวจงจะตรวจพบ

ปรมาณเมดเลอดขาว หรอเรยกชอวาลมโฟซยท(lymphocyte) ในตอนแรกอาจเพมขน แลวตอไปไมชากจะลดลงตำกวาปกต ชนดของเมดเลอดขาวทลดลง โดยมากเปนนวโตรฟลส (neutrophiles), อโอสโนฟลส (eosinophiles)และเบโสฟลส (basophiles) ในระยะหลง ๆ อาจมมอโนซยท(monocyte) เพมขนบาง ถามการตดเชอแทรกซอนกจะทำใหการตรวจเมดเลอดขาวไดผลแตกตางไปจากทกลาวแลว คอถาตดเชอแบคทเรยกจะสงขนมาก ผลการตรวจเหลานจะทราบไดจากการทแพทยเจาะเลอดผปวยแลวสงตรวจ completeblood count หรอ นยมเรยกสนๆ วา (CBC- ซบซ)

๑๔๓

ระบาดบนล อโลก ๒ > ล กษณะอาการของโรคไข หว ดใหญ

อตราตกตะกอนของเมดเลอดแดง (erythrocytesedimentation rate หรอ ESR) เรวขน

การตรวจเพาะหาเชอจากเลอดโดยการเพาะเชอหาแบคทเรย ตามปกตในหองปฏบตการจะไมพบเชอจลชพอะไรเลย ตองเกบตวอยางตรวจโดยใชนำกลวคอ หรอใชสำลปายจากสวนทลกลงไป หรอใชนำยาพศษ สงตามสายยางไปลางเกบตวอยางทเรยกวา เนโซฟารงเจยล สะวอบ และ เนโซฟารงเจยง วอชชง (nasopharyngeal swab & nasopharyngealwashing) จงจะมโอกาสเพาะเชอไวรสไขหวดใหญได แตกระบวนการและวธการจะตองเปนวธทซบซอน และการจะใชตวอยางตรวจชนดใดจงจะเหมาะสม ทำใหแยกเพาะเชอไดในอตราทสง จะมคำแนะนำเปนทางการจากคณะทรบผดชอบในเรองน แจงใหทราบเปนคราว ๆ ไป

ระยะการดำเนนของโรคโดยมากถาไมมโรคแทรก ไขจะคอย ๆ ลดลงเปน

ปกตภายใน ๓-๕ วน รายซงมอาการมาก บางรายอาจมไขนานถง ๗ วนหรอกวานนเมอไขลดลง อาการอน ๆ กจะคอย ๆ ทเลาขนตามลำดบ โรคมกหายโดยไมทงรองรอยเหลอไว

ในหวขอนยงมปลกยอยอกไดแก- ไขหวดใหญในผสงวย

๑๔๔

ระบาดบนล อโลก ๒ > ล กษณะอาการของโรคไข หว ดใหญ

- ไขหวดใหญในผมภมคมกนบกพรอง- ไขหวดใหญในหญงมครรภแลผลตอทารกในครรภ- ไขหวดใหญในเดก

- ไขหวดใหญในผสงวยผสงอาย อาจไมมอาการแบบ Classic influ-

enza ดงทกลาวมาแตอาจมเพยงไขตำๆ ออนเพลย เบออาหารสบสน ปวดเมอยกลามเนอมากจนบางคนลกไมได อาจจะมอาการระบบทางเดนหายใจ หรอไมม อาการของโรคอาจจะยาวนานกวาปกต นอกจากนพบวา การปลดปลอยเชอไวรส(viral shedding) ยงนานกวาผใหญทวไป และมโรคแทรกซอนไดบอยกวา เชน ปอดอกเสบแทรกซอนจากเชอแบคทเรยหอบจากโรคหอบหด หรอ COPD ทเปนอยกอน หวใจวาย(congestive heart failure) กลามเนอหวใจตาย

- ไขหวดใหญในผ ท มภมค มกนบกพรอง(Immunocompromised hosts)

อาการของโรคไขหวดใหญในผปวยทตดเชอเอชไอว และผปวยภมคมกนบกพรองอน ๆ จะยาวนานกวาคนทวไปและการปลดปลอยแพรเชอไวรสไขหวดใหญ (Viralshedding) กนานกวาดวย โดยในผปวยทภมคมกนบกพรองมาก

๑๔๕

ระบาดบนล อโลก ๒ > ล กษณะอาการของโรคไข หว ดใหญ

อาจปลดปลอยไวรสไขหวดใหญไดนานกวา ๑ เดอน อาการแทรกซอนระบบทางเดนหายใจและระบบหวใจและหลอด-เลอดกพบมากกวา นอกจากน ไขหวดใหญในผปวยทไดรบการเปลยนอวยวะ พบวามความสมพนธกบ Organ rejection,graft loss และ hemolytic uremic syndrome ได

- ไขหวดใหญในหญงมครรภและผลตอทารกในครรภหญงต งครรภจะมอนตรายสง หากปวยเปน

ไขหวดใหญ โดยเฉพาะอยางยงหากอยในระยะไตรมาสท ๓หรอระยะใกลคลอด ในการระบาดใหญของไขหวดใหญเมอปพ.ศ. ๒๕๐๐ พบวาผเสยชวตในเมองนวยอรค ประมาณรอยละ๑๐ เปนหญงตงครรภ ผปวยมกจะมภาวะแทรกซอนทางปอดอยางรนแรงและทารกอาจจะถงแกกรรมดวย ยงในรายทมลนหวใจไมตรลตบ ภาวะแทรกซอนทางปอดจะพบในอตราทสงขนดวย

๑๔๖

ระบาดบนล อโลก ๒ > ล กษณะอาการของโรคไข หว ดใหญ

สำหรบทารกในครรภ อาจจะไดรบผลจากการทมารดาปวยเปนไขหวดใหญ อาจจะตายระหวางคลอดหรอหลงคลอดใหม ๆ อาจคลอดกอนกำหนด อาจมความพการแตกำเนด เปนตน

- ไขหวดใหญในเดกจากขอมลเดมท ผ านมาของการตดเช อ

ไขหวดใหญในผปวยเดก (Influenza A H1N1, H3N2 และ B)มประเดนทนาสนใจ ทเราควรทราบดงน

- อาการนำ อาการทมกพบบอยในผปวยเดกมากกวาผใหญ ไดแก ไขสง และอาการทองเสย อาเจยนและอาการในผปวยเดกจะแตกตางตามอาย

เดกเลก < ๕ ป มกมาดวยอาการไข รวมกบอาการทางระบบทางเดนหายใจ อาจมอาการหายใจลำบากปฏเสธการกน ชก หรอในเดกเลกบางราย อาจไมไดมาดวย

๑๔๗

ระบาดบนล อโลก ๒ > ล กษณะอาการของโรคไข หว ดใหญ

อาการระบบทางเดนหายใจ แตมาดวยอาการทไมจำเพาะ ไดแกเบออาหาร เบอนม หายใจตดขด ไขสง หรอตวเยนกได

เดกโต > ๕ ป อาจมาดวยอาการไข ไอปวดศรษะ ปวดเมอยตามตว หรอมอาการรนแรง คลายผใหญ

- กลมเสยงทอาจมอาการรนแรง ไดแก เดก ทอาย ๖-๒๓เดอน และผทมโรคเรอรงประจำตว ผสงวย

เดกและผใหญทมโรคประจำตวไดแก- โรคหอบหด- Bronchopulmonary dysplasia (BPD)- โรคหวใจทม unstable hemodynamic- มภาวะภมคมกนเสอม- มภาวะ hemoglobinopathy หรอโรคเลอด- ตองกนยาแอสไพรนเปนเวลานาน- โรคไตเรอรง- โรคเมตาบอลคเรอรง (chronic metabolic disease)

เชน เบาหวาน

๒. ไขหวดใหญทมภาวะแทรกซอน ภาวะแทรกซอนทพบบอยไดแก ภาวะแทรกซอนตอทางเดนหายใจสวนลาง ระบบหวใจ หลอดเลอด ระบบประสาทกลาง และกลามเนออกเสบ

๑๔๘

ระบาดบนล อโลก ๒ > ล กษณะอาการของโรคไข หว ดใหญ

๓. โรคอน ๆ ทอาจสมพนธกบไขหวดใหญรายละเอยดบางประการโปรดดในภาคผนวก หนา

๑๙๙

โรคแทรกโรคแทรกทสำคญทสด คอ ปอดอกเสบเนองจาก

เชอแบคทเรยตาง ๆ เชน H. influenzae, Staphylococcusaureus, beta hemolytic streptococci และ pneumococci

โรคแทรกอน ๆ ทพบบอยกคอ หเปนนำหนวกกลามเนออกเสบ สมองอกเสบ โพรงอากาศอกเสบชนดเปนหนอง กระดกมาสตอยดอกเสบ หลอดลมโปงพอง ฝทปอดและหนองในชองเยอหมปอด

รายละเอยดของบางโรคโปรดดในภาคผนวก

การวนจฉยทางคลนกการวนจฉยเบองตนแพทยทวไป แพทยอาจวนจฉย

โรคเบองตนวาเปนโรคไขหวดใหญได โดยอาศยอาการและอาการแสดงคอ

ไขสงเฉยบพลน อาจสง > - ๓๗.๘ องศาเซลเซยสรวมกบอกอยางนอย ๒ อยางไอเจบคอ

๑๔๙

ระบาดบนล อโลก ๒ > ล กษณะอาการของโรคไข หว ดใหญ

อาการทางจมกปวดกลามเนอปวดศรษะออนเพลยมาก

การวนจฉยแยกโรคโรคทตองพเคราะหแยกคอ ไขมาลาเรย ไขหวดธรรมดา

โรคเฉยบพลนของอวยวะหายใจตอนบนซงเกดจากการตดเชอทยงไมทราบแน ปอดอกเสบจากเชอไวรสอน ๆ (ไพมารยอะทยปคล นวโมเนย) โพรงอากาศขางจมกอกเสบ หดซงมผนขนไมมาก

โรคตดเช อของระบบหายใจทเกดจากไวรสชนดอนๆ (ไวรสพาราอนฟลเอนซา, ไรโนไวรส, โคโรนาไวรส,อะเดโนไวรส) และโรคตดเช อแบคทเรยอกหลายชนด(มยโคพลาสมา, คลามเดย, รคเคตเซย)

๑๕๐

ระบาดบนล อโลก ๒ > ล กษณะอาการของโรคไข หว ดใหญ

การใหการวนจฉยยนยนขนสดทายตองอาศยการทดสอบการวเคราะหทางหองปฏบตการเวชศาสตรชนสตร

การวนจฉยโรคทางหองปฏบตการในระหวางทโรคนกำลงระบาด การพเคราะหโรค

ไมยากเพราะจะมผปวยเปนกลมซงมอาการคลาย ๆ กนกบทกลาวมาแลว และปวยพรอมกนเปนจำนวนมาก ๆ และมกไดขาวโรคระบาดของโรคเขามาจากประเทศใกลเคยงกอน

การวนจฉยทางดานเวชศาสตรชนสตรการตรวจหาเชอไวรสอนฟลเอนซา ดงไดอธบาย

ไวแลว อาจทำไดโดยทำสะวอบ (ไมพนสำลปายจากคอ) จากคอผปวยในระยะทกำลงมอาการมากแลวนำไปฉดเพาะใน

๑๕๑

การตรวจหาเชอไวรสอนฟลเอนซา โดยทำสะวอบ (ไมพนสำลปายจากคอ)จากคอผปวยในระยะทกำลงมอาการ

ระบาดบนล อโลก ๒ > ล กษณะอาการของโรคไข หว ดใหญ

ไขไกทฟกเปนตวแลว หรอเพาะในเซลลเพาะ (cell culture)ซงเปนเซลลเฉพาะ การทดสอบปฏกรยานำเหลองโดยวธคอมปลเมนทฟกเซชน หรอฮแมกกลตเนชน-อนฮบชน กเปนวธชวยในการวนจฉยโรคได แตเปลองทงเวลาและโสหยและกวาเซรมของผปวยจะมแอนตบอดกตองรอไวในระยะหลง ๆของโรค คอประมาณ ๑๔ วนใหหลง ฉะนนจงไมสจะไดประโยชนในการทจะวนจฉยโรค เพอประโยชนในการตดสนใจใหการรกษาพยาบาล แตจะมประโยชนในแงระบาดวทยาในการเฝาระวงและการวเคราะหเชอโรคเพอปองกนการดอยา

๑. การตรวจหาแอนตเจนหรออารเอนเอของไวรสโดยวธ

๑.๑ ยอมส อมมโนฟลออเรสเซนต โดยยอมสโดยตรงจากตวอยางตรวจ รายงานผลไดภายใน ๒-๓ชวโมงจะบอกไดวาเปนทยป เอ บ หรอ ซ บอกรายละเอยดมากไปกวาน ไมได และบอกไมไดดวยวาเปนไวรสของมนษยหรอสตว

การตรวจตวอยางกรองดวยวธฟลออเรสเซนตแอนตบอด ทำใหทราบเพยงวาเปนทยป เอ บ ซ จะแยกสบทยปและสายพนธยงไมได แตกมประโยชนในแงการตดสนใจรกษา วาเปนไขหวดใหญจรงหรอไมใช

๑๕๒

ระบาดบนล อโลก ๒ > ล กษณะอาการของโรคไข หว ดใหญ

๑.๒ อารท-พซอาร (Reverse TranscriptasePolymerase Chain Reaction) หรอ โดยวธ Real Time RT-PCRซงจะรายงานผลไดภายในเวลา ๒-๓ ชวโมง และสามารถแยกสบทยปไดดวยจงเปนทนยมกนมาก

วธการ RTPCR หรอ Reverse Transcriptase Poly-merase Reaction และ Real Time PCR เปนวธชวยพสจนดานสารพนธกรรม จะทดสอบไดผลเรวกวาการเพาะเชอ การวเคราะหระดบอณจะชวยชแนะเรองการเปลยนแปลงกลายพนธ

๒. การเพาะเชอการเพาะแยกเชอไวรสไขหวดใหญ (Virus isolation)

ถอวาเปนวธมาตรฐาน แตกนเวลากวาจะตอบผลได อาจกนเวลา ๔-๑๐ วน

ตวอยางตรวจทเหมาะสมทจะนำไปเพาะแยกเชอไดแก สงทปายจากเนโซฟารงซ (ดภาพประกอบตำแนงของเนโซฟารงซ) ปายจากภายในคอ ปายจากจมก หรอดดของเหลวออกจากภายในจมก หรอสงชะลางออกจากโพรงจมก

๒.๑ เพาะไวรสโดยใชไขไกฟก โดยฉดตวอยางเขาไปในถงหมรก (amniotic sac) แลวเอานำในถงหลอถงหมรก(allantoic fluid) ไปทดสอบหาแอนตเจนฮแมกกลตนนในเบองตน แลวจง ทดสอบตอไปอกวา เปนทยป สบทยปใดสายพนธใด ตาม วธการทเหมาะสมตอไป

๑๕๓

ระบาดบนล อโลก ๒ > ล กษณะอาการของโรคไข หว ดใหญ

๒.๒ เพาะเชอในเซลลเพาะ จะตองเลอกเซลลทเหมาะสม เชนไวรสไขหวดใหญมนษยใชเพาะบนเซลลchicken fibroblast หรอ MDCK ในกรณไวรสไขหวดนกจะเพาะเชอโดยใชเซลล MDCK (Madin Darby Canine Kidney cells)แลวเฝาดการเปลยนแปลงของเซลล และทดสอบหาแอนตเจนฮแมกกลตนนเปนเบองตนคลายกบการเพาะเชอในไข และดำเนนการตอไปในลกษณะเดยวกน การเพาะเชอจะรายงานผลเบองตนไดในเลา ๓-๕ วน อาจลาชาไปไดถง ๑๐ วนเพราะไวรสไขหวดใหญบางตว กวาจะไดปรมาณสงคอนขางจะชา จงตองใชเวลา

๑๕๔

ตวอยางตรวจทเหมาะสมจะนำไปเพาะแยกเชอ ไดแก สงทปายจากเนโซฟารงซ

ระบาดบนล อโลก ๒ > ล กษณะอาการของโรคไข หว ดใหญ

ถาเปนไวรสสายพนธ ใหม สายพนธ ท ร ายแรงใหเพาะแยกเช อในหองทปลอดภยจากการแพรเช อ เชนหองปฏบตการชวนภยระดบ ๓ ขนไปจงจะปลอดภยสำหรบผปฏบตงาน

๓. การชนสตรปฏกรยานำเหลองตวอยางตรวจคอซรม ใหเจาะเลอดผปวย ๒ ครง

หางกนประมาณ สองสปดาห ตวอยางแรก เจาะเลอดในขณะเรมปวย ตวอยางทสองเจาะเลอดในขณะทฟนโรค แยกซรมเอาไวตรวจพรอมกนทงสองตวอยางควบคกนไป แลวดวาจะมระดบแตกตางกนอยางไร อาจตรวจแยกหาอมมโนโกลบลนเอมหรอ จ หรอตรวจรวมกได วธการตรวจอาจใชวธ

Hemagglutination inhibition methodComplement-fixation methodNeutralization methodIndirect immunofluorescent methodในกรณไขหวดนก อาจใชวธ Micro-neutralization

methodการตรวจเลอด นำไขสนหลงหรออจจาระของผปวย

จะไมพบเชอไวรสเลย

๑๕๕

ระบาดบนล อโลก ๒ > ไวร สว ทยา

บทท ๕

ไวรสวทยา

ระบาดบนล อโลก ๒ > ไวร สว ทยา

๑๕๗

รปพรรณสณฐาน และสวนประกอบทางเคมและ อมมโนเคม

สวนประกอบทางไวรสและการทำหนาท

M2 ion channel มหนาทอยางไร

M2 ion channel inhibitors –amantadine & rimantadine

กระบวนการทำหนาทของ Neuraminidase

ระบาดบนล อโลก ๒ > ไวร สว ทยา

ไวรสวทยา

กอนทจะเขาใจวทยาการระบาด ภมคมกนตอไขหวดใหญ ตลอดจนการสรางเสรมภมคมกนโดยการฉดวคซนจำเปนจะตองอธบายลกษณะทางชววทยาในระดบอณของไวรสไขหวดใหญ ตลอดจนลกษณะการเปลยนแปลงทางแอนตเจนของไวรสไขหวดใหญเสยกอน จงจะมความเขาใจงายขน

รปพรรณสณฐาน และสวนประกอบทางเคมและอมมโนเคม

๑. ไวรสไขหวดใหญ มรปพรรณสณฐานเปนสองแบบ จะเปนรปทรงกลมขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ๘๐-๑๒๐ นาโนเมตร หากเพาะเลยงเช อไปนาน ๆ มกมรปพรรณ ยาวเปนสาย

๒. ตรงใจกลางของอนภาคไวรสจะมจโนมซงเปนกรดไรโบนวคลอค หรอทเรยกกนสน ๆ วา อารเอนเอ (RNA)นนเอง ซงจะแยกกนอย ๗-๘ ชนดวยกน (ไวรสเอ, บ ม ๘ ชนไวรส ซ ม ๗ ชน) อารเอนเอนจะขดอยเปนรปบนไดเวยนอยกบแคพสด จงเรยกชอรวมวาเปนนวคลโอโปรตน (nucleo-protein หรอ RNP) การทมจโนมแยกกนเปนชน ๆ หลายชนนเองทำใหเกดมโอกาสทจะเกด recombination และ reassortantทำใหเกดสายพนธหรอ subtype ใหม ๆ ไดเสมอ

๑๕๘

ระบาดบนล อโลก ๒ > ไวร สว ทยา

๓. มเปลอกหมสองช น ชนในเปน lipoproteinเรยกวา M หรอ membrane protein ทเปลอกนอกสดจะมปมยนออกไป ๒ ชนด มคณสมบตทางเคมเปน glycoproteinซงทางอมมโนเคมถอวามคณสมบตเปนแอนตเจน และแบงออกไปได ๒ ชนด ชนดทหนงเรยกชอวา ฮแมกกลตนน(Hemagglutinin หรอ H) ชนดท ๒ เรยกวา นวรามนเดส(Neuraminidase หรอ N) ทง H และ N มความสำคญในการตดเชอ (Infectivity) และมความสำคญทางดานอมมนของโฮสท H เปนสวนทไวรสใชไปเกาะตดกบเซลล ในโมเลกลของฮแมกกลตนนจะม binding site สำหรบ neutralizing anti-body อย ดงนนแอนตบอดทรางกายสรางตอฮแมกกลตนนจงเปน Protection antibody

N นอกจากจะเปนแอนตเจนแลวยงเปนเอนไซม ทำหนาทยอย receptor site บนผวเซลลทจบกบฮแมกกลตนน

๑๕๙

ระบาดบนล อโลก ๒ > ไวร สว ทยา

ของไวรส ทำใหไวรสหลดเปนอสระ เอนไซมนจะชวยในการปลอยไวรสทเกดขนใหมทอยภายในเซลลใหหลดจากเซลลทตดเชอทำใหไวรสแพรตอไป สเนอเยอตาง ๆ ตอไป แอนตบอดตอนวรามนเดส ไมเปน protective antibody H และ N สามารถแบงออกไปเปนชนดยอย ๆ ตามลกษณะความแตกตางของแอนตเจนไดอก

สวนประกอบทางไวรสและการทำหนาทสายพนธกรรม เปนอารเอนเอ ประกอบดวยอารเอนเอ

ชนเลกๆ ยอยๆ ๘ ชนดวยกนดงนคอ

สายท ๑ มคณสมบตเปนเอนไซม โพลเมอเรส เรยกชอวา PB2 มจำนวนกรดอะมโนอย ๗๕๙ ตว มอยเปนสวนประกอบของไวรสอยประมาณ ๓๐-๖๐ โมเลกล

สายท ๒มคณสมบตเปนเอนไซม โพลเมอเรสเรยกชอวา PB1 มจำนวนกรดอะมโนอย ๗๕๗ ตว มอยเปนสวนประกอบของไวรสอยประมาณ ๓๐-๖๐ โมเลกล

สายท ๓ มคณสมบตเปนเอนไซม โพลเมอเรส เรยกชอวา PA มจำนวนกรดอะมโน ๗๑๖ ตว มอยเปนสวนประกอบของไวรสอยประมาณ ๓๐-๖๐ โมเลกล

๑๖๐

ระบาดบนล อโลก ๒ > ไวร สว ทยา

สายท ๔ มคณสมบตใหเมดเลอดแดงจบเกาะกลมเรยกชอวา Hemaglutinin มจำนวนกรดอะมโนอย ๕๖๖ ตว มอยเปนสวนประกอบของไวรสอยประมาณ ๕๐๐ โมเลกล

สายท ๕ เรยกชอวา neucleoprotein มจำนวนกรดอะมโน ๔๙๘ ตว มอยเปนสวนประกอบของไวรสอยประมาณ๑๐๐๐ โมเลกล

สายท ๖ มคณสมบตเปนเอนไซมเรยกชอวา neura-miniase: มจำนวนกรดอะมโนอย ๔๕๔ ตว มอยเปนสวนประกอบของไวรสอยประมาณ ๕๐๐ โมเลกล

สายท ๗ เรยกชอวา matrix protein M1matrix protein M2 มจำนวนกรดอะมโน มอยเปน

สวนประกอบของไวรสอยประมาณ ๓๐-๖๐ โมเลกล

สายท ๘ มคณสมบตเปน Nonstructural protein ไมมหนาททสำคญจำเพาะอะไรในอาณภาคของไวรสไขหวดใหญไมเกยวของกบการดำรงอยของเชอ ไมเกยวของกบการเจรญทวจำนวน ไมเกยวของกบการทำใหตดเชอ ไมเกยวของกบการกอโรค

๑๖๑

ระบาดบนล อโลก ๒ > ไวร สว ทยา

มอย สองสวนยอยคอ NS1 มจำนวนกรดอะมโน ทเปนสวนประกอบอย ๒๓๐ โมเลกล และ NS2 จำนวนกรดอะมโน ทเปนสวนประกอบอย ๑๒๑ อณ เปนสวนประกอบของอาณภาคของไวรสอยประมาณ ๑๓๐-๒๐๐ โมเลกล

M2 ion channel มหนาทอยางไรความเปนกรดดางภายในอาณภาคไวรส จะถก

ควบคมโดยอาศยโปรตอนปมป เอาแรธาตตางๆ ทไวรสตองการ ผานเขาไปในอาณภาคของไวรสในสภาพของไอออนชองทางทไอออนจะผานไดคอ M2 ion channel ซงจะมเฉพาะไวรสไขหวดใหญ เอ เทานน ไวรสไขหวดใหญ บและซ ไมมโปรตน M2 ดงนนไวรสไขหวดใหญ เอ เทานนจงจะถกยบยงไดโดยสารกลม M2 inhibitors

ถาคาพเอชภายในอาณภาคของไวรสตำ (ประมาณ๕-๖) ผนงเยอบเอนโดโซม (endosomal membrane) จะกระต นใหเกดการเช อมกนของผนงของอาณภาคไวรสกบผนงเยอบเอนโดโซมได หลงจากเชอมกนไดแลว ไวรสกจะสามารถเขาไปอยไดภายในเซลลเจาของบานหรอเขาไปอยใน “โฮสท เซลล-host cell” ได

กระบวนการตอไปกคอการสลด หรอ การเปลองเปลอกหม หรอแยกตวเพอใหนวคลโอโปรตนออกไปอยไดอยางเปนเปนอสระ โฮสทเซลลจะไดนำไปชวยเพ มทว

๑๖๒

ระบาดบนล อโลก ๒ > ไวร สว ทยา

จำนวนโปรตน จำนวนกรดอารเอนเอใหมปรมาณเพมขนเอาโปรตนตางๆของไวรสไปชวยเพมจำนวน แลวสดทายกนำสงคน เพอเอาไปประกอบเปนอาณภาคไวรสทสมบรณตอไป

หากมการรบกวนในกระบวนการน กจะไปขดขวางการเกดอาณภาคทสมบรณของไวรสรนใหมได หรอถามการยบย งการแลกเปลยนไออนของแรธาตสงผานไมไดทำใหคาพเอชผนแปรไป หากมสารใดยบยงกระบวนดงกลาวดงทเรยกชอกนวา M2 channel inhitors กจะทำใหมการขดขวางการเจรญทวจำนวนของไวรสได

สารทมคณสมบตในการยบยง M2 ion channel ทนำใชก คอ amantane compound ซงเปน อนพนธของสารประกอบอะมน มอย ๒ ขนานคอ อะแมนทาดน และไรแมนทาดน(amantadine & rimantadine) สารทงสองอยางน ออกฤทธจำเพาะโดยไปลดระดบพเอช ของเอนโดโซม ทำใหมความเปนกรดเพมขน ซงจะไปอดชองของ M2 protein ทเปนชองทางใหไอออนผานเขาไปปรบพเอชได ทำใหไมมชองทางดงกลาวจงเทากบวา จะกลายเปนการขดขวางการเชอมของเปลอกหมของไวรสกบเยอหมเอนโดโซมนนเอง

สำหรบไวรสไขหวดใหญ บ และ ซ ไมม M2 proteinสารเคมทงสองจงไมมฤทธยบยงกระบวนการดงกลาว

๑๖๓

ระบาดบนล อโลก ๒ > ไวร สว ทยา

M2 ion channel inhibitors –amantadine &rimantadine

๑. การสกดกนนวรามนเดช โดยสารเคม Neura-minidase inhibitors

ทเปลอกหมของไวรสไขหวดใหญ เอ และ บ มโปรตนชนดหนงมคณสมบตเปนแอนตเจน และยงเปนเอนไซมดวย มชอวา นวรามนเดส-neuraminidase หรอเรยกสนๆวา NA หรอ N ทำหนาท หลกอย ๓ ประการคอ

๑.๑. ยอยสลายมวคส๑.๒. ปลดปลอยอาณภาคสมบรณของไวรสรนใหม

ไปใหหลดจากผนงของเซลลเจาบาน เพราะเมอประกอบชนสวนตาง ๆ เขาดวยกน กลายเปนอาณภาคไวรสรนใหมท สมบรณแลวน น กยงถกกกโดยผนงเซลลเจาของบานไมใหหลดออกไปเปนไวรสอสระ ไปทำใหเซลลอนๆ ตดเชอไดอกตอไป กโดยอาศยเอนไซมนวรามนเดสอกครงหนงชวยสลายผนงของเซลล เปดทางใหไวรสสญจรไปทำรายเซลลทยงดๆ ทยงไมไดตดเชอ ใหตดเชอเพมขน โรคกจะรนแรงเพมขนไดเตมท

๑.๓. การทำหนาทถวงเวลาทไวรสจะถกปลดปลอยออกจากเซลล เทากบวาถวงเวลามใหไวรสร นใหม ไมสามารถแพรกระจายจากเซลลทตดเชอแลว ตอไปยงเซลลอนทยงไมไดตดเชอ เทากบวาหนวงความรนแรงของโรคเอาไวดวย

๑๖๔

ระบาดบนล อโลก ๒ > ไวร สว ทยา

การทจะไปสกดกนเอนไซมนวรามนเดสไดกโดยยาในกลม

๒. การสกดกนนวรามนเดช โดยการแสวงหาวธสรางแอนตบอดตอนวรามนเดส Neuraminidase-inhibitor

เน องจากนวรามนเดสเปนโปรตน มสมบตเปนแอนตเจนได จงมการกระตนใหเจาบานสนองตอบในการสรางแอนตบอดได แอนตบอดนจะขดขวางหนาทเอนไซมไดแนวคดนจงนำไปสการพฒนาวคซน ในวคซนทกชนดจะตองมสารนวรามนเดส เปนสวนประกอบทสำคญอยรวมกบแอนตเจนของฮแมกกลตนนดวย

การแสวงหาสารเคมท ทำหนาท ย บย งเอนไซม โดยใชสารเคมทเปนภาพลวงของกรดไซอาลค (sialic acidanaloque) ทำใหไวรสหลงไปวาภาพลวงภาพนนเปนฐานรเซพเตอรจรงๆ หลอกใหหลงทางเดน ไวรสกเพมจำนวนไมได เพราะเดนไปผดทางนนเอง

กระบวนการทำหนาทของ Neuraminidaseสลายสารประเภทมก มวคส ไกลโคโปรตนและ

สารเชงซอนไกลโคปด เพ อเผยรเซพเตอรหรอฐานรบทไวรสจะเขาไปสเซลล ซงในทางเคมเปน กรดไซอาลค (sialic

๑๖๕

ระบาดบนล อโลก ๒ > ไวร สว ทยา

acid) กรดไซอาลคน จะปรากฏอยในสายของกรดอะมโนในตำแหนงตางๆกน ถาเปนไวรสไขหวดใหญของมนษยไวรสจะเขาสเซลลเจาบานหรอโฮสท เซลล ไดทตำแหนงทกรดไซอาลคเกาะตดอยกบนำตาลกาแลคโตสตรงตำแหนง“อลฟา ๒, ๖” หากไมมกรดไซอาลคทตำแหนงดงกลาว ไวรสกจะเขาเซลลของมนษยไมได หรอพดสนๆวา เซลลนนไมมรเซพเตอรสำหรบไวรสของมนษย กเลยไมสามารถกอการตดเชอไวรสชนดนนได เชอไวรสชนดนนจงไมสามารถกอโรคในมนษยได

รเซพเตอรหรอฐานรบไวรสไขหวดสตวปกหรอไวรสไขหวดนกจะปรากฏวาเกาะอย กบอณของนำตาลกาแลคโตสตำแหนงท “อลฟา ๒, ๓”

รเซพเตอรของไวรสไขหวดใหญของมนษยจะปรากฏอยเซลลมกทเปนเยอบของทางเดนหายใจสวนตน(จมก หลอดลมสวนคอ หลอดลมใหญ) มนษยจงตดเชอไขหวดใหญของมนษยไดงายและเรว

ร เซ พเตอร ของเซลล มน ษย สำหร บไวร สไขหวดสตวปกจะไมปรากฏในบรเวณทางเดนหายใจสวนตนแตจะปรากฏอยในทางเดนหายใจสวนปลาย คอทหลอดลมฝอยหรอถงลมขนาดเลกๆในปอด ลกเขาไปในปอด เมอไวรสถกสดหายใจเขาไปในปรมาณทตำ บางครงกจะตดอยทมกของทางเดนหายใจสวนตนเดนทางลงตอไปไมได กหาฐานรบ

๑๖๖

ระบาดบนล อโลก ๒ > ไวร สว ทยา

ไมพบ คนจงตดไวรสไขหวดนกไดยาก ตองไดสมผสโรคใกลชด ไดไวรสเขาไปในปรมาณทสง สดหายใจเขาไปลกไวรสไขหวดนกจงจะคนหารเซพเตอรทตำแหนง อลฟา ๒, ๓นพบ รเซพเตอรตำแหนงดงกลาว ยงมปรากฏอยบางในอวยวะอนๆ เชน ทเซลลบผนงลำไสดวย จงตดเชอไวรสไขหวดนกไดดวยการกน

เซลลในทางเดนหายใจของสกร จะพบรเซพเตอรทงสองตำแหนง สกรนอกจากจะตดเชอไวรสของสกรเองไดยงตดเชอไวรสสตวปก และตดเชอไวรสของมนษยไดอกดวยในบางโอกาส จงทำใหตดเชอซำซอนกนได เทากบวาเปดโอกาสใหไวรสจากสตวหลายประเภทเขาไปทวจำนวนไดในสกรมกระบวนการรคอมบเนชน ผสมผสานเกดขนไดและกลายเปนรแอสซอรทเนนท สกรจงมโอกาสกลายเปน “ถงผสม –mixing vessel” ไดดวย ประการฉะน

๑๖๗

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

บทท ๖

วคซน และ ยา

ปองกนรกษาไขหวดใหญ

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

๑๖๙

วคซนปองกนไขหวดใหญเรมพฒนาโดยซอลคและฟรานซสมาตงแตป พ.ศ.๒๔๘๓

ปจจบนกยงผลตในไขไกฟกเชนเดม

ชนดของวคซนปองกนไขหวดใหญ

ไวรสทนำไปเปนสวนประกอบของวคซน

คำแนะนำในการใชวคซน

ผลขางเคยง และปฏกรยาไมพงประสงค

การพฒนาการผลตวคซน

ยาตานไวรสไขหวดใหญ

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

วคซนปองกนไขหวดใหญ

ไวรสไขหวดใหญ เอ มการกลายพนธเลกนอยและกลายพนธอยางมาก จงทำใหเกด antigenic drift ไดเกอบทกปและม antigenic shift ทกๆ ๑๐ - ๔๐ ป จงทำใหมการระบาดของไขหวดใหญชนด เอ อยเสมอ ๆ สำหรบไวรสไขหวดใหญบ มการกลายพนธบางเลกนอย จงมการระบาดแทรกปนอยเปนระยะ ๆ การปองกนโดยสขอนามยสวนบคคล การแยกตวจากผปวยจงไมเพยงพอ โดยเฉพาะอยางยงเดก ผทมรางกายออนแอ มโรคประจำกาย ผมถงลมโปงพองและผสงอายจะตดเชอและมภาวะแทรกซอนไดงาย ดงนน การปองกนโดยการใชวคซน จงเปนอกมาตรการเสรมอกประการหนง ทจะนำมาใชในการปองกนและควบคมการระบาดของไขหวดใหญนอกจากจะปองกนการเจบปวยแลวยงจะเปนการปองกนมใหเกดภาวะแทรกซอนตามมาดวย

๑๗๐

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

เปนททราบดวาถาเกดการระบาดของไขหวดใหญ ณภมภาคใดกตาม หากเปนเชอทม antigenic shift โรคอาจจะแพรกระจายอยางกวางขวางไปทวทกมมโลกได (pandemics)ภายในเวลาเปนสปดาหหรอเดอนเทานน การปองกนไวลวงหนาสำหรบผท เส ยงตอการปวยและเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนซงเปนเรองทพงกระทำ ยงการคมนาคมในปจจบนสะดวกมากขน การแพรกระจายยงจะไปไดเรวยงขนองคการอนามยโลกไดจดต งศนยไขหวดใหญแหงชาต(National Influenza Centre) ขนในประเทศตาง ๆ รวมกวา ๑๒๐ศนย ทกศนยจะทำการเฝาระวงแยกเชอไวรสไขหวดใหญตลอดป แลวสงไปทำการศกษาวเคราะหตอไปท WHO CollaboratingCentre for Reference and Research on Influenza, National Insti-tute for Medical Research ทมหานครลอนดอน สหราชอาณาจกรหรอ International Influenza Reference Center ทนครแอตแลนตามลรฐจอรเจย สหรฐอเมรกา และอกศนยหนงอยทางซกโลกภาคใต ท WHO Collaborating Centre for Reference and Researchon Influenza เมองพารควลล รฐวคตอเรย ประเทศออสเตรเลย ซงทำหนาทเปนศนยอางอง ทก ๆ ศนย จะรวมมอกน รบเชอทแยกไดจากศนยไขหวดใหญแหงชาต นำไปวเคราะหทางอณวทยาและลกษณะทางแอนตเจนของไวรสสายพนธทแยกไดใหมๆเพอดวาม antigenic drift และ antigenic shift ประการใด และคดสายพนธทพบบอยและเหมาะทจะนำไปใชผลตวคซนปองกน

๑๗๑

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

การระบาด ในฤดกาลระบาดของปนนและปถดไปของทงซกโลกเหนอและซกโลกใต ซงระยะเวลาการระบาดของไขหวดใหญในซกโลกเหนอและใตจะไมพรอมกน บางปไวรสทกอการระบาดกตางสายพนธกน บางปกเหมอนกน ในแตละปอาจตองใชไวรสไขหวดใหญตางสายพนธกน แตตองมไวรส เอสองสายพนธ (H1N1 และ H3N2) รวมกบไวรสไขหวดใหญบ อกหนงสายพนธ เพอใหมภมคมกนครอบคลมกวางขวางยงขน เรยกกนวา Trivalent Influenza Vaccine หรอ TIVในระหวางการระบาดใหญ วคซนอาจใชสายพนธทกำลงระบาดในขณะนนเปนไวรสเดยว ๆ เรยกวา Trivalent vaccine

ชนดของวคซนปองกนไขหวดใหญวคซนปองกนไขหวดใหญมอยดวยกน ๔ ชนด เปน

วคซนเชอตาย (inactivated หรอ killed influenza virus vaccine)

การเพาะไวรสในไขไกฟก

๑๗๒

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

เสย ๓ ชนด สวนอก ๑ ชนดเปนวคซนเชอเปนออนฤทธ (liveattenuated vaccine)

๑. วคซนเชอตาย (Inactivated หรอ killed influenzavirus vaccine) เปนวคซนทใชกนแพรหลายมากทสด โดยสวนใหญเปนวคซนทเตรยมจากการเลยงไวรสในไขไกฟก มความแตกตางในกระบวนการผลตททำใหสามารถแยกวคซนออกเปนชนดยอยไดอก ดงน

๑.๑ Whole virus vaccine เปนวคซนทนำเอาไวรสทงอนภาคไปผลตวคซน จงประกอบดวยอนภาคไวรสทงหมดโดยฆาเชอใหหมดสภาพในการตดเชอเสยกอน วคซนทผลตโดยวธนมกมฤทธไมพงประสงคมากกวาชนดอน ๆ โดยเฉพาะอยางยงอาการไข เพราะม reactogenic substance (lipid) ทเปลอกหมคงอยครบ มกระบวนการผลตทงายกวา แตจะมผลขางเคยงมาก ไมแนะนำใหใชในเดกเลก ผผลตวคซนสวนใหญไมผลตวคซนชนดน ในประเทศไทยกไมมจำหนาย

Whole virus Split virion vaccine

๑๗๓

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

๑.๒. Split virion vaccine เมอเพาะเชอไวรสไดตามตองการแลว นำเชอไวรสไปผานกระบวนการททำใหสวนประกอบตาง ๆ ของไวรส โดยเฉพาะอยางยงแอนตเจน Hและ N ทเปนแอนตเจนสำคญ หลดแยกออกจากอนภาคไวรสเดม แตกจะยงมทง external antigen ซงเปน glycoprotein (H, N)และ internal antigen nucleoprotein-NP และ membraneprotein -M) เหลอตกคางบางเปนสวนนอย วคซนนผลตขนเพอใหมปฏกรยาไมพงประสงคตำลง เนองจากขจด reacto-genic lipid ออกไปบางสวน

๑.๓. Subunit vaccine เปนวคซนทเอาเชอไวรสไปผานกระบวนการทำใหบรสทธมากขนโดยแยกเอา internalantigen ออกไปเหลอไวเฉพาะ hemagglutinin (H) และneuraminidase (N) หรอทเรยกวา surface antigen ไมมโปรตนสวนแกนของไวรสและไลปด ทำใหมฤทธ หรอปฏกรยาไมพงประสงคตำกวา split virion vaccine ลงไปอก

Subunit vaccineWhole virus

๑๗๔

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

ประสทธภาพดานการกระตนใหเกดภมคมกนอาจดอยไปบางแตกแกไขโดยเพมสารเสรมกระตนหรอแอดจแวนท

สำหรบวคซนเชอตายทง ๓ ชนดนน การทดสอบในสนามและการใชในการปองกนโรคจรง ๆ ปรากฏวาชนด splitvirus vaccine เปนชนดทมประสทธภาพสงกวาชนด subunitvaccine และชนด subunit vaccine กอปฏกรยาไมพงประสงคตำกวา ไมวาจะใชกบวยเดก วยหนมสาว วยกลางคน หรอวยชรา จงเหมาะอยางยงทจะใหแกเดกอายตำกวา ๑๒ ป

วคซนทง ๓ ชนด ใชฉดเขากลามเนอหรอใตผวหนงลก ๆ

๒. วคซนเชอเปนออนฤทธ ( live attenuated influenzavirus vaccine)

วคซนเชอเปนออนฤทธ (live attenuated vaccine) เปนวคซนทผลตจากไวรสทผานกระบวนการทำใหออนฤทธในการกอโรค แตยงมความสามารถทจะกระตนรางกายใหสรางภมตานทานได กระบวนการดงกลาว อาจจะกระทำโดยการเพาะเชอไวรสไขหวดใหญในไขหรอเซลลเพาะในสภาพสงแวดลอมทแตกตางออกไป ทเรยกวา cold-adapted เชน เพาะไวรสในอณหภมตำ (๒๕๐ องศาเซลเซยส ปกตจะเพาะทอณหภมประมาณ ๓๗๐ องศาเซลเซยส) หลาย ๆ ครง หรอเพาะเลยงได

๑๗๕

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

เฉพาะในอณหภมสงทเรยกวา temperature sensitive (๓๘๐-๓๙๐

องศาเซลเซยส) หลาย ๆ ครง อกวธหนงคอการทำ geneticrecombination โดยใชไวรสไขหวดใหญทเพาะเลยงไวในหองปฏบตการมานานนบทศวรรษ การเพาะเชอตดตอกนมานานๆทำใหเปนไวรสทออนฤทธลง สามารถนำไปผลตเปนวคซนพนจมกตอไปได วคซนเชอเปนออนฤทธนใชพนฝอยเขาจมกอนทจรงวคซนประเภทนมใชกนในประเทศกลมสหภาพโซเวยตเดมและยโรปตะวนออกมานานหลายปแลว แตกไมแพรหลายออกไปสโลกภายนอก เพราะประสทธภาพยงไมเปนทนาพอใจ จงยงไมไดรบการจดทะเบยนจำหนายในประเทศตะวนตก จนกระทงในป ๒๕๔๖ ไดมคำขอขนทะเบยนจำหนายในสหรฐหนงขนานมชอวา FluMist เปนcold-adapted attenuated strain สามารถเพมจำนวนไดเฉพาะทจมกทมอณหภมตำเทานน ไมสามารถเขาไปเพมจำนวนในรางกายหรอในปอดทมอณหภมสงกวาได จงใชพนจมกและรายงานวาปองกนไดทงไขหวดใหญเอและบ เมอพนเขาไปในจมกไวรสทยงเปน ๆ อยจะเขาสรางกายและทวจำนวนรางกายกจะสนองตอบโดยสรางแอนตบอด แตไมมอาการเจบปวยเพราะเชอออนฤทธมากจนไมสามารถกอโรคไขหวดใหญชนดมอาการได การพนจมกเปนการเลยนแบบการตดเชอไขหวดใหญตามธรรมชาต แนะนำใหใชกบผทมอายระหวาง ๕ ป ถง ๔๙ ป ไมใหใชกบเดกทอายตำกวา ๕ ป

๑๗๖

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

หรอผใหญอายสงกวา ๕๐ ป เพราะขอมลจากการทดสอบในภาคสนาม ยงไมสามารถยนยนชดเจนวาจะมประสทธผลในการปองกนโรคในเดกและผสงอาย ตองรอการประเมนผลเพมเตมตอไป

หลงไดรบวคซนแลวใหเลยงไมไปคลกคลใกลชดกบผทมภมคมกนเสอมเปนเวลาสามสปดาหหลงไดรบวคซนเพราะอาจจะมการแพรเชอไวรสจากวคซนใหบคคลตาง ๆเหลานนได แมวาจะออนฤทธในผทมภมคมกนปกต แตกอาจกลบกลายกอฤทธไดในผท มภมค มกนผดปกตจนทำใหเกดโรคได วคซนนผลตโดยบรษท MedImmune VaccineInc. สหรฐอเมรกา บรษท Wyeth Vaccine เปนผจดจำหนายเปนวคซนทใชหยอดจมก สะดวกในการใช แตกราคาแพงกวาจงมการใชนอยกวาวคซนเช อตาย การผลตยงทำไดในปรมาณจำกด

ผทอยในภาวะภมคมกนออนแออยางมากไมควรใหวคซนเชอเปน

ไวรสทนำไปเปนสวนประกอบของวคซนไวรสชนดตาง ๆ ทองคการอนามยโลกแนะนำใหนำ

มาเปนองคประกอบในวคซนปองกนไขหวดใหญ ในฤดกาลระบาดของปตาง ๆ มกตางกนออกไป

๑๗๗

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

ดงไดกลาวไวแลววาไวรสไขหวดใหญสามารถผนแปรกลายพนธไปไดเสมอ องคการอนามยโลกไดอาศยขอมลจากการเฝาระวงแยกเชอไวรส และวเคราะหลกษณะของแอนตเจนของแตละสายพนธ โดยไดจดประชมคณะผเชยว-ชาญเปนระยะ ๆ เพอกำหนดไวรสทจะใชเปนองคประกอบสำหรบวคซนปองกนไขหวดใหญสำหรบปตาง ๆ อาทเชน

๑. วคซนทใชปองกนระหวางฤดกาลระบาดป พ.ศ.๒๕๒๔-๒๕๒๕ (๑๙๘๑-๑๙๘๒) คอ

A/Bangkok 1/79 (H3N2) - like strain*A/Brazil/11/78 (H1N1) - like strainB/Singapore/222/79 - like strain

๒. แตกอนจะยงไมมการแยกระหวางสายพนธทเปนสวนประกอบของวคซนทใชในซกโลกเหนอและซกโลกใตตอมามววฒนาการแบงแยกชดเจน ดงตวอยางในปปจจบน

๓. วคซนสำหรบซกโลกเหนอ ป ๒๕๕๑-๒๕๕๒– A/ Brisbane/59/07 - like (H1N1)– A/ Brisbane/10/07 - like strain (H3N2)– B/ Brisbane/60/08 - like strain

๔. วคซนสำหรบซกโลกใต ป พ.ศ. ๒๕๕๒– A/ Brisbane/59/07 - like strain H1N1– A/ Brisbane/10/07 - like strain (H3N2)– B/ Brisbane/60 - like strain

๑๗๘

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

* ระบบการเรยกชอไวรส: A=influenza A/ ชอสตวทแยกเช อไดหากเปนไวรสจากคนไมตองระบ/ ชอเมองทแยกเชอได/ รหสชอของไวรส/ ปทแยกเชอได (subtype ของH และ N)

บงเอญในปนไวรสทใชเปนสวนประกอบทงซกโลกเหนอและซกโลกใตคลายคลงกน

โปรดสงเกตวา๑. จากป พ.ศ. ๒๕๓๖/๒๕๓๗ ไปถง พ.ศ. ๒๕๓๙/

๒๕๔๐ ยงคงใช H1N1 สายพนธเดมคอ A/Singapore/6/86แต H3N2 จะเปล ยนจาก A/Beijing/32/52 ไปเปน A/Wuhan/359/95 และ A/Wuhan นยงคงใชตอไปสำหรบฤดกาลระบาดป พ.ศ. ๒๕๔๐/๒๕๔๑ สำหรบไวรส H1N1 ในปพ.ศ. ๒๕๔๐/๒๕๔๑ จะเปลยนจาก A/Singapore/6/86 (H1N1)ไปเปน A/Bayern/7/95 (H1N1)

* ไวรส A/Bangkok/1/79 (H3N2) เปนไวรสทแยกไดจากตวอยางตรวจทไดจากผปวยนอกทโรงพยาบาลศรราชและแยกเชอทสาขาไวรสวทยา ภาควชาจลชววทยา คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล ป พ.ศ. ๒๕๒๒

๒. คำวา - like strain นนหมายความวาอาจใชสายพนธอ นทมลกษณะทางแอนตเจนคลายกบสายพนธทองคการอนามยโลกแนะนำ อาทเชน

๑๗๙

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

A/Wuhan/359/95 H3N2 - like strain บรษทผผลตวคซนใช A/Nanchang/933/95 (H3N2) และ

A/Singapore/6/86 (H1N1) - like strain มผใช A/Texas /36/96 (H1N1) และ B/Beijing/184/93 - like strain มผใชB/Harbin/7/94 เปนตน

๓. เม อกอนนไมมการแนะนำการใชสายพนธท ประกอบในวคซนแยกกนระหวางซกโลกเหนอและซกโลกใตแตปจจบนมการศกษาทางระบาดวทยามากขน จงทำใหเขาใจสภาวะทางระบาดดขน เพอใหเหมาะสม จงมการแยกคำแนะนำ อยางไรกตามในบางปกใหใชสายพนธเหมอนกนกได

ทกสายพนธเมอเพาะเลยงในไขไกฟกแลว นำไปผานกระบวนการทำใหบรสทธ และทำใหเขมขน จงเขาสกระบวนการแยกสวนประกอบ (splitting) โดยทำแยกกนแตละสายพนธ และนำไวรสสายพนธอนทผานกระบวนการเชนเดยวกนมาแลว นำมาผสมกนเปน polyvalent vaccineหรอ trivalent vaccine โดยมไวรส A สายพนธ H3N2 กบ Aสายพนธ H1N1 และไวรส B อกหนงสายพนธ แลวนำไปทดสอบความแรง ทดสอบความปลอดภยตามขอกำหนดในการผลตวคซนแลวจงจะนำออกจำหนายได โดยไมตองนำไปทดสอบประเมนผล phase I, phase II และ phase III ใหมอก

๑๘๐

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

คำแนะนำในการใชวคซนคำแนะนำในการใชวคซนปองกนโรคไขหวดใหญของ

องคการอนามยโลก ตพมพ ในWeekly Epidemiological Recordพ.ศ. ๒๕๔๕ และคำแนะนำของศนยควบคมและปองกนโรคสหรฐ พ.ศ. ๒๕๔๗ มใจความสำคญพอสรปไดดงนคอ

ผทแนะนำใหไดรบการฉดวคซน๑. กล มท ม ความเส ยงสงในการท จะเก ดการ

แทรกซอนหลงจากปวยเปนไขหวดใหญบคคลทอาย ๖๕ ปขนไปบคคลทเขารบการบำบดอยใน nursing home และ

สถานทรบดแลโรคเรอรงตาง ๆ ไมวาผทรบการบำบดอยจะมอายเทาใด

ผใหญและเดกทมโรคปอดเรอรง โรคระบบหวใจไหลเวยน รวมทงเดกทเปนโรคหอบหดดวย

ผใหญหรอเดกทตองเขารบการรกษาเปนผปวยในโรงพยาบาลอยเปนประจำในปกอนดวยโรคเรอรงตาง ๆ คอโรคเบาหวาน โรคไต โรคเลอด หรอมภมคมกนเสอมหรอบกพรองรวมทงผทไดรบยากดระบบอมมนดวย

เดกหรอวยรน (๖ เดอน - ๑๘ ป) ทจำเปนจะตองไดรบการรกษาดวยแอสไพรน เปนประจำนาน ๆ จะมความเสยงสงตอการปวยเปน Reye’s Syndrome หากปวยเปนไขหวดใหญ

๑๘๑

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

ตารางท ๑. ขนาดทใชในเดก

กลมอาย ชนดของวคซน ขนาด จำนวนทฉด วธฉด

๖-๓๕ เดอน split หรอ subunit vaccine เทานน ๐.๒๕ มล. ๑ หรอ ๒ เขม* IM**๓-๘ ป split หรอ subunit vaccine เทานน ๐.๕ มล. ๑ หรอ ๒ เขม* IM๙-๑๒ ป whole หรอ split, subunit ๐.๕ มล. ๑ IM>๑๒ ป whole หรอ split, subunit ๐.๕ มล. ๑ IM

* ในคนทอายตำกวา ๙ ป ทไมเคยไดรบการฉดวคซนปองกนไขหวดใหญมากอนใหฉด ๒ เขมหางกน ๑ เดอน

** IM ฉดเขากลามทกลามเนอ เดลตอยด ในเดกเลกใหฉด antero - lateral ของตนขา

๒. กลมทอาจแพรโรคไปสกลมเสยงสงแพทย-พยาบาล บคลากรอน ๆ ในโรงพยาบาลและ

ตกผปวยนอกเจาหนาทใน nursing home และสถานทบำบดและ

ผปวยโรคเรอรงบคคลทเขาพกอยในบานเดยวกนกบคนทมความ

เสยงสง

๓. กลมอน ๆประชาชนทวไปทตองการฉด เพอปองกนการปวย

เปนไขหวดใหญบคคลททำหนาทบรการสาธารณะ ทหาร ตำรวจ

บรษไปรษณย คนขบรถขนสงมวลชน และรถสาธารณะ

๑๘๒

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

หญงมครรภผทตดเชอเอชไอวนกทศนาจร

บคคลทตองหาม จะฉดวคซนไขหวดใหญใหไมไดผทมประวตการแพไขไก ถาจะฉดตองแจงให

แพทยทราบเสยกอน แพทยอาจจะตองใชยากนปองกนแทนเชนกนโอเซลแทมเวยร

คนทเคยแพการฉดวคซนชนดอน ๆ มากอนขณะทกำลงมไขสง แตถาปวยเปนโรคเลก ๆ

นอยๆ ใหฉดไดดวยความระมดระวง ผใหญทมไขเฉยบพลนไมควรฉดวคซนไขหวดใหญ ควรรอจนกวาจะทเลา อยางไรกตามหากเปนการเจบปวยเลก ๆ นอย ๆ แมวาจะมไขตำ ๆ หรอไมมไข ใหถอวาไมไดเปนขอหามในการฉดวคซนไขหวดใหญโดยเฉพาะอยางย งในเดกทเปนแตเพยงการตดเช อระบบทางเดนหายใจ เชน เปนไขหวดธรรมดา เปนหวดนำมกไหลหรอจมก อกเสบภมแพ (allergic rhinitis)

ผทเคยมประวตการเปนกแลง บารเรมากอน

ผลขางเคยง และปฏกรยา ไมพงประสงคปวดบรเวณทฉดซงพบนอยกวาหนงในสามของ

ผทไดรบการฉดวคซน

๑๘๓

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

ไข ปวดเมอยตามตว ปวดตามกลามเนอ พบไมบอย จะพบบอยขนในบคคลทไมเคยไดรบการฉดวคซนปองกนไขหวดใหญมากอน ปฏกรยาดงกลาวจะปรากฏ ๖-๑๒ชวโมงหลงฉด และอาจเปนอยนาน ๑-๒ วน

แพปฏกรยาเฉยบพลน ซงเปนปฏกรยาภมแพ(Immediate allergic reaction เชน ลมพษ ปากเจอ ลนบวมหอบหด) และ Systemic anaphylaxis เปนปฏกรยาทอาจพบไดภายหลงการฉดวคซนไขหวดใหญ ซงเกดจากปฏกรยาไวเกนตอสวนประกอบของวคซน โดยเฉพาะอยางยงโปรตนของไข วคซนทใชในปจจบนมโปรตนของไขเหลออยนอยมากจงมอบตการแพนอย

การฉดพรอมกบวคซนชนดอน ๆ รวมทงวคซนทฉดใหแกเดกในเดกทไมเคยฉด pneumococcal vaccine มา

กอนและมความเสยง ใหฉดวคซน pneumococcal vaccine พรอมกบวคซนปองกนไขหวดใหญได แตฉดตำแหนงทหางกนออกไป ปฏกรยาทเกดขนจะไมมากกวาการฉดวคซนไขหวดใหญตามปกตแตเพยงชนดเดยว

ฉดวคซนปองกนไขหวดใหญไปพรอมกบวคซนทฉดประจำสำหรบเดกได (DTP, DTaP)

๑๘๔

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

อบตการเกดภาวะแทรกซอนทรนแรงเมอมการใช ไวรสไขหวดใหญสกร (Swine influenza –

H1N1) ทเพาะแยกไดจากทหารทปวยเปนไขหวดใหญทฟอรทดกซในมลรฐนวเจอรซ สหรฐ พ.ศ. ๒๕๑๙ เปนสายพนธทนำมาผลตวคซนเพอใชปองกนการระบาดในสหรฐอเมรกา เมอป พ.ศ. ๒๕๑๙ เชอวาอาจจะเปนเหตกอใหเกดปฏกรยาทรนแรงคอ ascending myelitis หรอ Guillain - Barre syndrome, multiplesclerosis, optic neuritis, ในผใหญและ demyelating neurologicaldisease ในเดกอาย ๖ – ๒๓ เดอน จงทำใหตองยตการฉดวคซนชดนน การสวบสวนของคณะกรรมการแหงชาตวาดวยความปลอดภยในการสรางเสรมภมคมกนของสถาบนเวชศาสตรแหงสหรฐ (United States Institute of Medicine –IOM- ImmunizationSafety Review Committee) ไดสรปวา หลกฐานทมอยยงไมสามารถทงยนยน หรอ หกลางขอสงสยในความสมพนธกนระหวางการเกดโรคตางๆ ดงกลาวกบการฉดวคซนปองกนไขหวดใหญและยงคงตองเฝาระวงศกษาตอไป อาจเปนไปไดวา วคซนรนดงกลาวอาจมเช อแบคทเรย แคมพโลแบคเตอร เจจไนปนเปอนอยในเลาไกทวางไขทนำมาผลต เชอแบคทเรยนเปนททราบกนวาสามารถกอ Guillain - Barre syndrome ได

๑๘๕

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

การพฒนาการผลตวคซนนอกจากวคซนทกขนาน ไมวาจะเปนชนดเชอตาย

หรอเชอเปน ตางกผลตจากไขไกฟกทงสน และกปฏบตกนมานานแลว ปจจบนไดเรมมการพฒนาวคซนททดลองผลตจากเซลลเพาะเลยง เพอลดขอจำกดในปรมาณการผลตเพราะเซลลเพาะเลยงสามารถเตรยมไดในปรมาณมาก ในขณะทไขไกฟกอาจมขอจำกดในดานปรมาณการผลต ไขไกฟกทตองนำมาจากเลาไกทปลอดเชอ (specific pathogen freeflock - SPF) นอกจากนปจจบนยงเรมมการใชเทคโนโลยใหมในการสรางสายพนธไวรสลกผสมดวยวธ reverse geneticsซงจะชวยรนระยะเวลาในการเตรยมไวรสสายพนธใหมสำหรบการผลตวคซน ทงนเนองจากไวรสบางสายพนธอาจเพมจำนวนในไขไกฟกไดตำ กนเวลานานกวาจะไดไวรสในปรมาณมากพอทจะนำไปผลตวคซน ในอดตไดใชวธการคดเลอก reassortant จากการผสมไวรสสายพนธทระบาดกบไวรสสายพนธวคซนทเคยเพมจำนวนในไขไกฟกไดดแลวคดเลอกลกผสมทมลกษณะแอนตเจนเปนแบบเดยวกบสายพนธทระบาด แตมคณสมบตการเพมจำนวนในไขไกฟกไดด ในยคเทคโนโลยกาวหนา มการใช กรรมวธ reversegenetic เปนการสรางไวรสจากยนทโคลน (clone) อยใน plasmidจงสามารถเลอกสรางไวรสใหมลกษณะตามตองการไดปจจบนนวธ reverse genetics ไดเรมนำมาใชสรางสายพนธ

๑๘๖

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

วคซนสำหรบไขหวดนก A (H5N1) เพอทจะใหไดไวรสโปรโตทยปทมลกษณะแอนตเจนเปน H5N1 ทมความรนแรงในการกอโรคตำและสามารถเพมจำนวนในไขไกฟกไดด

การพฒนาอน ๆ เชน๑. การใชวคซนโดยการถทาผวหนง ทผ นพนธ

ชอบเรยกวา “วคซนกอเอยะ”๒. การใชวคซนโดยการสดดม ทผนพนธเรยกวา

“วคซนยานตถ” ทงหมดนยงอยในกระบวนการพฒนาทงสนยงไมถงขนผลตจำหนาย

ยาตานไวรสไขหวดใหญ

M2 ion channel inhibitors –amantadine & rimantadineเปนสารประกอบประเภทอะมน มโครงสรางใกล

เคยงกน ใชยบยงไดเฉพาะไวรสไขหวดใหญ เอ (H1N1,H2N2, H3N2) แตหากเปนไวรสไขหวดนก A H5N1 ใชไมไดเพราะดอตอยาทง ๒ ขนานน โดยเฉพาะเชอทเคยระบาดอยในประเทศไทย เวยดนาม กมพชา หรอทเรยกกนวา ไวรสclade 1 เชอไวรส เอ สายพนธใหมทมบรรพบรษจากสกรดอตอยาทงสองขนานน ยานไมไดจดทะเบยนจำหนายในประเทศไทย

๑๘๗

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

ยาถกดดซมไดดในทางเดนอาหาร และถกขบออกจากรางกายโดยทางไต ผทมไตทำงานไมด ตองไดรบการปรบขนาดยา

การทจะใชยาทง ๒ ขนานนตองใชยาในระยะเรมแรกของโรค คอภายใน ๒๔-๔๘ ชวโมงหลงเรมมอาการจะชวยลดไขลงได ๑-๒ วน ลดอาการอนลงดวยเชน อาการปวดศรษะ และอาการของระบบหายใจ อะแมนทาดน จะออกฤทธเรวกวาไรแมนทาดนเลกนอย

รปของยามทงชนดเมดและชนดนำเชอม ยาดดซมไดดในทางเดนอาหารทงในเดกและผใหญ ใหใชในขนาดทเหมาะสมในกรณทสมรรถภาพไตเสอม

ใหใชกนเพอปองกนโรคไดในเดกอายตงแต ๑ ขวบขนไป และปองกนโรคในผใหญ

หากใชในการรกษา ใหใชในผใหญหรอเดกอายสงกวา ๑๓ ปขนไป ในเดกอายตำกวานน ยงไมมขอมลในแงของความปลอดภย และประสทธผล

ขนาดยาทใชทง amantadine และ rimantadine- ผใหญรบประทานวนละ ๒๐๐ มลลกรม วนละ ๑

ครง หรอแบงใหเปน ๑๐๐ มลลกรม วนละ ๒ ครง เปนเวลา ๕วน การแบงรบประทานชวยลดอาการไมพงประสงคทางระบบประสาทสวนกลาง

๑๘๘

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

- เดก ตามทคณะกรรมการแนะนำการฉดวคซนของสหรฐแนะนำ คอ

เดกอายมากกวา ๑๐ ป หรอนำหนกมากกวา ๔๐กโลกรม ใหขนาดผใหญ ถานำหนกนอยกวา ๔๐ กโลกรม ให๕ มลลกรม/กโลกรม/วน

เดก อาย ๑-๙ ป ใช ๕ มลลกรม/กโลกรม/วนแบงใหวนละ ๒ ครง ขนาดยาสงสด ๑๕๐ มลลกรม/วน

การปรบขนาดในผ ปวยท มสมรรถภาพไตเส อม(ในผใหญ)

- Creatinine clearance 30-50 ml/min/1.73 m2 ให๒๐๐ มลลกรมในวนแรกแลวตอดวย ๑๐๐ มลลกรมวนละครง

- Creatinine clearance 15-29 ml/min/1.73 m2 ให๒๐๐ มลลกรมวนแรกแลวตอดวย ๑๐๐ มลลกรมวนละครงวนเวนวน

- Creatinine clearance นอยกวา 15 ml/min/1.73 m2

และทำ hemodialysis ให ๒๐๐ มลลกรมทก ๗ วนยาทงสองนเกดการดอยาไดงาย การเปลยนกรด

อมโนในโปรตน M2 เพยงตวเดยวกทำใหตองใชความเขมขนของยาสงขนมากจงจะยบยงเชอได การดออาจพบไดรอยละ ๓๓ หลงการใชยา ๒-๗ วน นอกจากนยงพบการดอขามกนระหวางยาทงสองตว ดงน นในการรกษาควร

๑๘๙

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

หยดยาทนททไมมอาการ ปกตภายใน ๓-๕ วน หรอภายใน๒๔-๔๘ ชวโมงหลงไมมอาการ แตผปวยทมภาวะพรองภมคมกนอาจตองใหเปนเวลานาน ดงนนจงมโอกาสดอยาไดมากขน

อาการไมพงประสงคของยาผปวยสวนใหญทนอาการไมพงประสงคจาก aman-

tadine และ rimantadine ได อาการทพบบอยคอ อาการทางระบบประสาทสวนกลางและทางเดนอาหารประมาณรอยละ๕-๑๐ เชน หงดหงด ไมมสมาธ นอนไมหลบ ไมอยากอาหารrimantadine พบอาการไมพงประสงคทางระบบประสาทนอยกวา amantadine อาการเหลานขนกบขนาดยาทใช ดงนนถาผปวยเกดอาการไมพงประสงคอาจแบงใหเปนวนละสองครงหรอลดขนาดยาลง

ขอควรระมดระวงในการใชยา๑. ผปวยทมอาการทางระบบจตและประสาทผปวย

ทมประวตชกหรอผปวยไดรบยาทมผลตอระบบประสาท เชนยากลม anticholinergic, anthistamine, phenothiazine

๒. ผปวยทมภาวการณทำงานของไตเสอม ผปวยหวใจลมเหลว ผปวยความดนตำแบบ orthostatic

๑๙๐

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

neuraminidase inhibitors – 0seltamivir, zanamivir &peramivir

Oseltamivir หรอทมชอทางการคาวา TamifluZanamivir (Relenza)เปนยาอยในรปของผง ใชพนเขาทางปาก เนองจาก

ดดซมเขาสรางกายทางกระเพาะอาหารไดนอย อนญาตในเดกอายตงแต ๗ ปขนไป และผใหญ พนยาเขาปากแลวสดเขาไปพนยา ๑ ทจะไดตวยา ๕ มลลกรม

ในการรกษาควรใหยาเรวตงแตระยะเรมแรกของโรคภายใน ๔๘ ชวโมงหลงมอาการของโรค ถาใหชาประสทธผลของยาจะตำลง ใชรกษาโรคจากไวรสไขหวดใหญทง เอ และ บแตใชรกษาโรคจากไวรสไขหวดใหญ ซ ไมได และยงไมมขอมลเพยงพอทจะใหใชไดกบเชอไขหวดนก A/H5N1อตราการดอยาพบไดในอตราทตำกวา oseltamivir

๑๙๑

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

ในการรกษาทงเดกและผใหญ ใหพนยา ๒ ท (๑๐มก.) วนละ ๒ ครงหางกน ๑๒ ชวโมงเปนเวลา ๕ วน

ในการปองกนโรค ใชปองกนโรคในผใหญและเดกอายตงแต ๕ ขวบขนไป โดยพนเขาในปาก ๒ ท วนละ ๑ ครง

อาการไมพงประสงค พบไดนอย ประมาณ รอยละ๑-๓ อาการไดแก คลนไส อาเจยน มนงงศรษะแตอาการเหลานไมรนแรง

ในผทมโรคหลอดลมและปอดอยเดม ควรใชดวยความระมดระวง

Oseltamivir (Tamiflu)ยาขนานนอยในรปของแคพซล ขนาด ๗๕ มลลกรม

และชนดผงนำเชอม ขนาด ๑๒ มลลกรมตอ ๑ มลลลตร หรอ๑ ซซ

ใช กน ดดซมไดดในทางเดนอาหาร

๑๙๒

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

ยาอยในลกษณะเกลอ ฟอสเฟต เมอดดซมเขาไปแลวจะถกยอยดวยเอนไซม เอสเตอเรส ในทางเดนอาหารและตบใหเปนโอเซลแทมเวยร คารบอกซเลท ทจะมฤทธยบยงไวรสไขหวดใหญ เอ และ บ

ในการรกษาใชไดในเดกเลกอายตงแต ๑ ขวบขนไปจนถงผใหญจะกนตอนทองวาง หรอกนพรอมอาหารกไดหากกนพรอมอาหารจะลดอาการขางเคยงทางระบบกระเพาะลำไสลงได ยานมการทดลองใชรกษาโรคไขหวดนก แตการทดลองใชรกษาผปวย ยงไมกวางขวางมากพอ อยางไรกตามผลทไดเปนเชงแนะวานาจะไดผลด

การรกษาในผใหญ ใหกนในขนาด ๗๕ มลลกรมวน ละ ๒ ครง นาน ๕ วน

ยานมขอดอยคอ ไวรสดอยาไดงาย ในประเทศทใชยานมากคอประเทศญปน พบวา เชอไขหวดใหญ เอ ดอยาในอตราทสง

ในประเทศในแถบสแกนดเนเวย แมวาไมมการใชยา ไวรสไขหวดใหญ A H1N1 กดอตอ โอเซลแทมเวยรสงถงรอยละ ๗๐ ในประเทศไทย เฉพาะเชอสายทยปเดยวกนนน กมการดอยา

โอเซลแทมเวยร ในอตราทสงพอสมควร อยางกตามมรายงานจากสหรฐวา เชอไวรสไขหวดใหญสายพนธใหม A

๑๙๓

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

H1N1 2009 ยงไมดอตอยาโอเซลแทมเวยร จงแนะนำใหใชทงปองกนและรกษาโรคได

ขนาดยาทใชปองกนโรค ใหกน ๑ เมด ๗๕ มลลกรมวนละ ๑ ครง เปนเวลาตดตอกนอยางนอย ๗ วน สำหรบขนาดในเดก ใหตามนำหนกตวเดกตามทแสดงไวในตาราง

นำหนกตว (กก.) ขนาดรกษา-การใหยา การปองกน

<15 30 มก. x 2 30 มก. x 1>15-23 45 มก. x 2 45 มก. x 1>23-40 60 มก. x 2 60 มก. x 1>40 75 มก. x 2 75 มก. x 1

อาการไมพงประสงคอาการทางกระเพาะอาหารผใหญทนยาไดด อาการท

พบบอยไดแก เบออาหาร คลนไส อาเจยน ปวดทอง ทองเสยนอนไมหลบ ปวดศรษะ การกนพรอมอาหารจะชวยบรรเทาอาการทางกระเพาะลำไสลงได อาการไมพงประสงคเหลานในผใหญ อาจพบไดประมาณรอยละ ๑๐

Peramivirเปนยาใหมในกล มของสารยบย งนวรามนเดส

พฒนาขนเพอใหใชโดยการฉดเขาหลอดเลอดดำ หรอฉดเขากลามเนอ เหมาะสำหรบผปวยทมอาการหนก ไมสามารถ

๑๙๔

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

๑๙๕

สตรเคมของยาตานไวรส

จะใหยากนได ขณะนยงอยในระหวางการทดสอบประสทธผลขนสดทายในขนท ๓ (phase III) ยงไมมจำหนายในทองตลาด

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

ตารางท

๒.เปร

ยบเทยบ

ขนาดยาตานไ

วรสไขห

วดใหญ

ประเภ

ทชอ

การคา

ชนดข

องเชอ

ขนาดปอ

งกน

ขนาดรก

ษาผล

ขางเค

ยงทพ

บบอย

Aman

tadin

eSy

mmetr

eA

อาย ๑

-๙ ป

อาย ๑

-๙ ป

ระบบ

ประส

าทสว

นกลาง

๕ มก

./กก.

/วน p.

o. div

b.i.d

.๕ มก

./กก.

/วน p.

o. div

b.i.d

.อาย ๙

ปขน

ไปอาย ๙

ปขน

ไป๑๐

๐ มก.

p.o.

b.i.d.

๑๐๐ ม

ก. p.

o. b.i

.d.

Rima

ntad

ine

Flum

adin

eA

อาย ๑

-๑๐ ป

ผใ

หญ

ระบบ

ประส

าทสว

นกลาง

๕ มก

./กก.

/วน p.

o. q.d

.10

0 มก.

p.o.

b.i.d.

อาย ๑

๐ ปข

นไป

๑๐๐ ม

ก. p.

o. b.i

.d.Za

nami

virRe

lenza

A an

d BN/

Aอายม

ากวา

๗ ป

หลอด

ลม๑๐

๐ มก.

สดด

ม b.i

.d.

Oselt

amivi

rTa

miflu

A an

d Bอาย ๑

-๑๒

ป

อาย ๑

-๑๒

ป

ระบบ

ทางเด

นอาห

าร

ขนาดตามน

ำหนก

ตวขน

าดตามน

ำหนก

ตวอาย ม

ากกว

า ๑๓ ป

อาย ม

ากกว

า ๑๓ ป

๗๕ มก

. p.o.

b.i.d

.๗๕

มก. p

.o. b.

i.d.

๑๙๖

ระบาดบนล อโลก ๒ > ว คซ นและยาป องก นร กษาไข หว ดใหญ

ตารางท

๓.ยาตานไ

วรสไขห

วดใหญ

(Ant

i-inf

luenz

a ag

ents)

Aman

tadin

eRi

mant

adien

Zana

mivir

Oselt

amivi

r

ชนดข

องไวรส

AA

A แล

ะ BA แล

ะ Bวธบร

หารยา

กนกน

สดดม

กนการรกษ

ามากก

วา ๑ ป

มากก

วา ๑๓ ป

มากก

วา ๗

ปมากก

วา ๑ ป

การป

องกน

มากก

วา ๑ ป

มากก

วา ๑ ป

มากก

วา ๕

ปมากก

วา ๑ ป

อาการไมพ

งประสง

คระบบ

ประส

าทกล

างกระวนก

ระวาย

หลอด

ลมตบ

คลนไ

ส, อาเจ

ยน

๑๙๗

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

บทท ๗

ภาคผนวก

รายละเอยดอาการของโรคไขหวดใหญทมภาวะแทรกซอน

คำแนะนำสำหรบผปวย

สถตการปวยเจบดวยโรคไขหวดใหญ ป พ.ศ. ๒๕๐๐

สรปสถานการณไขหวดใหญสายพนธใหม ๒๐๐๙

เอกสารวชาการเรองไขหวดใหญในประเทศไทย

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

โรคไขหวดใหญทมภาวะแทรกซอน

ภาวะแทรกซอนระบบหายใจภาวะแทรกซอนระบบประสาท กลมอาการกแลง บาเร (Guillain-Barre syndrome)กลามเนออกเสบ (Myositis)หชนกลางอกเสบ (Otitis media)ภาวะดางเกน (Diabetic ketosis)

ภาวะแทรกซอนระบบหายใจในผปวยไขหวดใหญผใหญไดแก หลอดลมอกเสบ

ปจจบน ปอดอกเสบในเดกมกจะพบหลอดลมอกเสบ ปอดอกเสบ

หลอดลมอกเสบเฉยบพลน เปนการอกเสบของหลอดลม ซงมกจะตามหลงการตดเชอทางเดนหายใจสวนตนเชน เปนหวด เจบคอ หรอมเสยงแหบ สาเหตโดยสวนใหญมกจะเกดจากเชอไวรส มสวนนอยทเกดจากเชอแบคทเรยโดยผปวยจะมอาการทสำคญ คอไอมาก โดยเฉพาะตอนกลางคน หรอเม ออย ในทมอากาศเยน เวลาไอ มกจะไอตอเนองเปนระยะหรอเปนชดยาวๆ ไอจนตวโยน ไอจนเจบชายโครง หรอในบางคนอาจมอาการไอจนมปสสาวะเลดชวงแรกๆ ของการไอ อาจมอาการไอแหง แตหลงจากนน

๑๙๙

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

มกจะมเสมหะออกมา ลกษณะเสมหะ อาจเปนสขาวใสหรอขาวขนเหมอนแปงเปยก หากเปนการตดเชอแบคทเรยททำใหเซลลเยอบหลอดลมหลดลอก เปนจำนวนมาก อาจมเสมหะสเขยว หรอสเหลอง

อาการไอมสาเหตมาจาก รางกายพยายามขบเสมหะ หรอมก

ขนๆ ทขบออกมาจากเยอบหลอดลม ซงถกสรางมากกวาปกตอนมผลมาจากการอกเสบตดเชอ จงเหนยวคางอยในถงลมทำใหแลกเปลยนออกซเจนไมได รางกายจงตองขบออกไปโดยการไอ การสรางเสมหะจากการอกเสบน จะคงอยเปนเวลานาน แมวาการตดเชอจลชพจะถกกำจดไปแลวหรออาจมการอกเสบเรอรงตอไป เชอจลชพกอโรคดอยา ทนทาน

๒๐๐

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

ตอยา ดงเชนกรณเชอวณโรค การสรางเสมหะจงยงคงมอยอนเปนสาเหตของการมไอเรอรง ตดตอกนเปนเวลานานเมอการอกเสบลดลง อาการไอกจะลดลง โดยสวนใหญจะใชเวลานาน ทเรยกกนวาหลอดลมอกเสบเรอรง

การวนจฉยสามารถทำไดโดย ประวตทมกจะมการตดเชอ ใน

ทางเดนหายใจสวนตน หรอเปนไขหวดธรรมดา ไขหวดใหญเจบคอจากแบคทเรย เปนตน นำมากอน อาจมเสยงแหบจากการทมกลองเสยงอกเสบ หลงจากนนกมอาการไอมเสมหะตามมา อาการไอมกเปนมากตอนกลางคน เพราะเวลานอนเสมหะจะคงในถงลมงายกวาทานง ตรวจรางกายพบวามเสยงของเสมหะ รวมทงมเสยงของหลอดลมตบรวมดวย

โรคปอดบวมโรคปอดบวมในภาษาองกฤษเรยกวา pneumonia คอ

ภาวะทถงลมเลกและหลอดลมฝอยในปอด รวมทงเนอปอดเกดอกเสบและมของเหลวซมซานทวมปอดทำใหปอดบวมมเซลลท เก ยวของกบการอกเสบเดนทางมาชมนมกนในเนอปอดมากมาย แพทยเคาะบรเวณปอดจงทบ การทำหนาทแลกเปลยนออกซเจนจงเสอมลง ทำใหผปวยหายใจเรวขนถขน หายใจหอบ เวลาหายใจ ชองซโครงจะบมเขา หากเนอเยอ

๒๐๑

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

หลอดลมฝอยและถงลมอกเสบ แตไมมของเหลวทวมปอดอาจเรยกวาปอดอกเสบหรอ pneumonitis คำนอาจนำไปใชทวไปหมายรวมถงปอดบวมดวยกได

โรคปอดบวม อาจเกดไดจากหลายสาเหต ตดเชอจลชพหลายชนด เชน การตดเชอแบคทเรย เชอไวรส เชอราหรอปรสต มเหมอนกนทไมใชการตดเชอ แตเปนโรคปอดบวมอาจเกดจากการทปอดไดรบสารเคมหรอการกระทบกระเทอนทางกายภาพไดเชนกน

ผปวยโรคปอดบวมจะมอาการโดยทวไปไดแก ไอเจบหนาอก มไขสง และหายใจหอบ เคาะบรเวณปอดมเสยงทบ ตรวจดวยเคร องหฟงไดยนเสยงผดปกต เชนเสยงหวดเสยงเปรยะ การวนจฉยจะกระทำโดยการตรวจ

๒๐๒

ผปวยปอดบวม หนาเขยวเพราะขาดออกซเจน

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

รางกายดงกลาว และยนยนดวยภาพรงสทรวงอก ซงจำแนกประเภทไดวาเปนปอดบวมทงกลบปอด หรออกเสบกระจดกระจาย หรอเปนปอดบวมนอกกรปแบบ (อะทปคล) โดยการตรวจรางกายทางกายภาพ การถายภาพรงสเอกซทรวงอกและการตรวจเสมหะ สวนวธการรกษาจะขนกบสาเหตของโรคเชน โรคปอดบวมจากเช อแบคทเรยจะรกษาดวยการใหยาปฏชวนะ เปนตน

โรคปอดบวมเปนโรคทพบไดทวไป เกดไดกบคนทกวย และเปนสาเหตลำดบตน ๆ ของการเสยชวตในผสงอายผปวยเรอรง และผปวยระยะสดทาย ปจจบนมวคซนสำหรบ

๒๐๓

ปอดบวม ปอดกลบขวาทงกลบ ปอดบวมนอกรปแบบ

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

ปองกนโรคปอดบวมจากแบคทเรย ทงชนดของเดกและของผสงอายแลว อยางไรกตาม การพยากรณโรควาผปวยมโอกาสหายดหรอไมอยางไรนน ขนอย กบชนดของโรคปอดบวม การรกษาทเหมาะสม ภาวะแทรกซอน และสขภาพพนฐานของตวผปวยเอง

ภาวะแทรกซอนระบบประสาทกลมอาการกแลง บาเร (Guillain-Barre syndrome)กลมอาการ กแลง บาเร (Guillain-Barre’ Syndrome)

คออะไร?กลมอาการ กแลง บาเร Guillain-Barr’ syndrome

เรยกสนๆ ยอๆ วา GBS เปนกลมอาการของโรคทตงชอตามผอธบายโรค ซงเปนชาวฝรงเศส เปนโรคทมความผดปกตของเสนประสาทสวนปลายโดยสาเหตเกดจาก มระบบภมค มกนของรางกายทผดปกต ทำใหภมค มกนเกดการทำลายเสนประสาทสวนปลาย ดงนนอวยวะทเสนประสาทสวนปลายเหลานนเลยงจะสญเสยหนาทการทำงานไป ดงเชนมอาการกลามเนอออนแรง อาการชา อาการเดนเซ เปนตน

อาการของโรค GBS เปนอยางไร?อาการของโรคนจะมอาการตามเสนประสาททไป

เลยง อาการทพบไดแก

๒๐๔

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

๑. อาการกลามเนอออนแรง โดยมกมการกระจายไมเทากนทงสองขาง อาการออนแรงเปนทแขนขา โดยมอาการสวนปลายมากกวาสวนตน

๒. อาการชาปลายมอปลายเทา ลกษณะอาการชามอบางคร งลามมาถงขอมอคลายสวมถงมอถงเทา โดยการกระจายของอาการชามกเปนทเทากอนกระจายมาทปลายมอ๒ ขาง

๓. อาการออนแรงใบหนา มอาการหลบตาไมสนทอาการเคยวอาหารไมได กลนอาหารลำบาก

๔. อาการดงกลาวเปนอยางรวดเรว เปนวนและมอาการเพมมากขนภายในสปดาหแลวแตความรนแรง และมกมอาการคงทในเวลาประมาณ ๒-๔ สปดาห หลงจากนนอาการจะคงทและดขน

๕. ผปวยบางรายอาจมอาการรนแรง อาจมอาการหายใจลำบาก เน องจากเสนประสาทท ทำหนาท เล ยงกลามเนอเกยวกบการหายใจผดปกต ดงนนผปวยอาจเสยชวตเนองจากการหายใจลมเหลว

อาจมอาการถายเหลวนำมากอน หรอมไข๖. สาเหตของเสนประสาทผดปกตทเกดขนนน

เกดจากภมคมกนของรางกายเราซงในภาวะปกตจะไมเปนอนตรายตอตวเราและอวยวะภายในรางกายของเรานนเกดความผดปกต โดยจะทำลายเสนประสาทของเรา สาเหตท

๒๐๕

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

ทำใหภมค มกนหนมาทำลายเสนประสาทของตวเองนนเกดจาก การทรางกายเกดการตดเชอบางชนด เชน Campylo-bactor jejuni, CMV, Mycoplasma pneumoniae โดยเมอรางกายตดเชอเหลานแลว ไมวาผปวยจะแสดงอาการหรอไมแสดงอาการกตาม รางกายจะสรางภมคมกนเพอตอตานเชอ แตปญหามนอยท เชอเหลานมลกษณะบางชนดทคลายเสนประสาท ทำใหภมค มกนรางกายเราเกดจำผดข นวาเสนประสาทของเรากเปนเชอโรคดวย ทำใหเสนประสาทถกทำลาย

กลามเนออกเสบ (Myositis)กลามเน ออกเสบชนดเฉยบพลน และไมลกลาม

รนแรง มรายงานในโลกนเปนการทวไป พบไดในกรณทผปวยเปนโรคไขหวดใหญ ลกษณะจำเพาะในกรณนกคออาการปวดนอง ทำใหเดนเหรลำบากอยในระยะทกำลงปวย(คอ ๓-๘ วน) รวมกบการตรวจพบระดบเอนไซม ครอาตนนไคเนส สงขนเลกนอยถงระดบปานกลาง (การเปลยนแปลงของระดบเอนไซมนแสดงวามการทำลายเสนใยกลามเนอ)อาการดงกลาวจะหายไปภายในหนงสปดาห พบบอยในเดกชายมากกวาเดกหญงประมาณสองเทาครง อายของเดกทพบวามอาการดงกลาวจะอยทประมาณ ๖-๘ ขวบ ผปวยทเปนผใหญกอาจมอาการดงกลาวได แตพบนอยกวาในเดก การ

๒๐๖

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

วเคราะหรายงานจากไตหวนและญปน พบวา ผปวยทปวยโดยมไวรสไขหวดใหญ บ จะมอาการของกลามเนออกเสบบอยกวา ผปวยทเกดจากไวรสไขหวดใหญ เอ ประมาณ ๒.๔-๖ เทาเม อตดกลามเนอไปตรวจดวยกลองจลทรรศน ไมพบวามการอกเสบของกลามเนอทชดเจน แตกลบพบวา มกลามเนอตายเปนแหงๆ และมการสลายของเสนใยกลามเน อดวยขอมลตางๆทจะชแนะวา ไวรสไขหวดใหญเปนตวการทำใหเกดภาวะดงกลาวน ยงไมชดเจนพอท จะยนยนบทบาทของตวไวรสเองได การทเดกชายปวยมากกวาเดกหญง และการทเปนในกลมอายเฉพาะ นาจะมเหตทางพนธกรรมเขามามสวนเกยวของมากกวาทจะมเหตจากตวไวรสโดยตรง

มรายงานบอยขนวา ผปวยเดกทเปนไขหวดใหญทเชอกอโรคคอ ไวรสไขหวดใหญชนด บ จะมอาการของกลามเนออกเสบ โดยมการสลายตวของเซลลของกลามเนอลาย(rhabdomyolysis) และมภาวะไตวายรวมดวย กลามเนอหวใจอกเสบกมผเคยรายงานไวแลว ทงในผปวยไวรสไขหวดใหญชนด เอ และ บ แตเปนการอกเสบทไมแสดงอาการ สำหรบเยอหมหวใจอกเสบกเคยมผรายงานไวเชนกน มการทำการบนทกลายเสนอเคจ พบวามการเปลยนแปลงในรายทรบไวรกษาในโรงพยาบาลถงรอยละ ๘๑ และผปวยในชมชนทไมไดรบไวถงรอยละ ๔๓ แตกเปนความผดปกตทพบเพยง

๒๐๗

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

ชวคราวเทานน หากมโรคหวใจยเดมอยแลว อาจนำไปสการเกดอารรทเมย (หวใจเตนเรวและผดจงหวะ) อาจทำใหเสยชวตได

ภาวะแทรกซอนทางระบบประสาทอาจพบไดท ไมใชเรองรนแรงเชน มตงแตอาการไมสงบ หลกหลก อาการสบสน งนงง อาการทางจตประสาท จนถงรายทมอาการรนแรงเชน กลมอาการกแลง บาเร กลมอาการราย’ส เปนตนอยางไรกตาม ในรายทไมรนแรง กมกจะฟนโรคและหายได

อาการชกกระตกจากไข อาจพบไดในเดกเลกทมไขสง โดยเฉพาะรายทรบไวรกษาในโรงพยาบาล อาจพบไดสงในอตราประมาณ รอยละ ๑๐ ถงรอยละ ๕๐ กได

ประชาชนกลมเสยงสง เมอเปนไขหวดใหญ ทอาจตองมความจำเปนรบไวรกษาในโรงพยาบาล

ผสงอายวยเกน ๖๕ ปและเดกเลกอายตำกวา ๕ ขวบผทมโรคเรอรงประจำตวไดแกโรคระบบหายใจ เชนโรคหด

หลอดลมอกเสบ ถงลมโปงพอง วณโร คโรคระบบหวใจ ไหลเวยนโลหตโรคเบาหวานโรคไต

๒๐๘

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

ผทมระบบภมคมกนออนแอหรอภมคมกนเสอมเชน ผตดเชอเอชไอว

ผปวยไดรบการปลกถายอวยวะ ซงมความจำเปนจะตองไดรบยาหรอสารกดระบบภมคมกน

ผทมความผดปกตของมามหรอผทตดมามหญงมครรภ

หชนกลางอกเสบในผปวยเดก (Otitis media)เช อกอโรคททำใหคออกเสบ ทำใหเจบคอ อาจ

ลกลามเขาไปทำใหหชนกลางอกเสบได เชน เชอไขหวดธรรมดา ไขหวดใหญ เชอสเตรพโตคอคคส ประมาณรอยละ๗๕ ของเดกเลกจะตองเคยเปนโรคหชนกลางอกเสบอยางนอยหนงครง และกวาครงของเดกเมออายได ๓ ขวบ จะตองเคยเปนมามากกวาหนงครง หากเปนอยเรอรง มของเหลวหรอหนองคงในหชนกลาง แกวหซงเปนเยอบางๆ จะตง โปงและทะล มหนองไหลออกจากหขางนน หรอทงสองขาง(หากอกเสบทง ๒ ขาง) เรยกกนวาเปนหนำหนวก แกวหทะลแกวหขาดทำใหหตงได

ผใหญมกจะไมมภาวะแทรกซอนหชนกลางอกเสบเหมอนเดก

๒๐๙

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

อาการชกจากไขสงเม อมไขสง ศนยควบคมความรอนในสมองจะ

ทำงานไมปกต เม ออณหภมกายสงขนและควบคมไมไดเดกบางคนจงมโอกาสชกกระตกได

โรคทอาจสมพนธกบไขหวดใหญกลมอาการราย’ส (Reyes’ syndrome)โรคทมกจะเกดเมอปวยเปนไขหวดใหญ หาความ

สมพนธโดยตรงยงคลมเคลอเชน กลมอาการราย’ส (Reyes’syndrome) แตกจะมความเกยวพนกบการใชยาแอสไพรนในการรกษาเพอลดไข

๒๑๐

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

เปนไขหวดใหญหากไมไดใชแอสไพรนในการรกษากจะไมพบกลมอาการน หลงจากทมการเลกใชแอสไพรนในการลดไข อบตการณของกลมอาการนกลดลงแทบจะไมพบเลย จงหามมใหใชแอสไพรนในการรกษาโรคไขหวดใหญโดยเดดขาด

ภาวะดางเกนจากเบาหวาน (diabetic ketosis)ในรายทเปนโรคเบาหวานแลวปวยเปนไขหวดใหญ

อาจนำไปสภาวะ diabetic ketosis และถงแกกรรม รายทตายพบวา ระดบโปแตสเซยมในซรมจะลดตำลงดวย

๒๑๑

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

คำแนะนำสำหรบผปวย

(คดจาก คมอประชาชน “รเทาทนเพอปองกน ไขหวดใหญ ๒๐๐๙”กระทรวงสาธารณสข)

๑. หากมอาการปวยไมรนแรง เชน ไขไมสง ไมซมและรบประทานอาหารได สามารถรกษาตามอาการดวยตนเองท บานได ไมจำเปนตองไปโรงพยาบาล ควรใหพาราเซตามอลเพอลดไข (หามใชยาแอสไพรน) นอนหลบพกผอนใหเพยงพอ และดมนำมาก ๆ งดดมนำเยน

๒. ควรหยดเรยน หยดงาน จนกวาจะหายเปนปกตและหลกเลยงการคลกคลใกลชด หรอใชสงของรวมกบผอน

๓. ใชกระดาษทชช ผาเชดหนา ปดปากและจมกทกครงทไอ จาม ลางมอบอย ๆ ดวยนำและสบ หรอใชแอลกอฮอล เจลทำความสะอาดมอ และสวมหนากากอนามยเมอจำเปนตองอยกบผอน

๔. หากมอาการรนแรง เชน หายใจลำบาก หอบเหนอย อาเจยนมาก ซม เปนตน ควรรบไปพบแพทย

คำแนะนำสำหรบนกเรยนและประชาชนท วไปในชว ตประจำวน

๑. ลางมอบอย ๆ ดวยนำและสบ หรอใชแอลกอฮอลเจล ทำความสะอาดมอ

๒๑๒

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

๒๑๓

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

๒. ไมใชสงของ เชน แกวนำ หลอดดดนำ ชอนอาหาร ผาเชดมอ ผาเชดหนา ผาเชดตว เปนตน รวมกบผอน

๓. ไมควรคลกคลใกลชดกบผปวยทมอาการไขหวด๔. รบประทานอาหารทมประโยชน เนนผก ผลไม

นม ไข, รบประทานอาหารปรงสกใหม ๆ และใชชอนกลางทกครงในการรบประทานอาหารรวมกน, นอนหลบพกผอนใหเพยงพอ และออกกำลงกายอยางสมำเสมอ

๕. ควรหลกเลยงการอยในสถานททมผคนแออดและอากาศถายเทไมดเปนเวลานาน โดยไมจำเปน

๖. ตดตามคำแนะนำอน ๆ ของกระทรวงสาธารณสขอยางใกลชด

คำแนะนำสำหรบสถานศกษา๑. แนะนำใหนกเรยนทมอาการปวยคลายไขหวด

ใหญ พกรกษาตวทบานหรอหอพก หากมอาการปวยรนแรงควรรบไปพบแพทย

๒. ตรวจสอบจำนวนนกเรยนท ขาดเรยนในแตละวน หากพบขาดเรยนผดปกต หรอตงแต ๓ คนขนไปในหองเรยนเดยวกนและสงสยวาปวยเปนไขหวดใหญ ใหแจงตอเจาหนาท สาธารณสขในพนท เพ อใหคำแนะนำหรอสอบสวนและควบคมโรค

๒๑๔

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

๓. แนะนำใหนกเรยนทเดนทางกลบจากตางประเทศเฝาสงเกตอาการของตนเองเปนเวลา ๗ วน ถามอาการปวยใหหยดรกษาตวทบาน

๔. หากสถานศกษาสามารถใหนกเรยนทมอาการปวยคลายไขหวดใหญทกคนหยดเรยนได กจะปองกนการแพรกระจายเชอไดด และไมจำเปนตองปดสถานศกษา แตหากจะพจารณาปดสถานศกษา ควรหารอรวมกนระหวางสถานศกษากบเจาหนาทสาธารณสขในพนท

๕. ควรทำความสะอาดอปกรณ สงของ เครองใชทมผสมผสจำนวนมาก เชน โตะเรยน ลกบดประต ราวบนไดฯลฯ โดยการใช นำผงซกฟอก หรอนำยาฆาเชอทวไป เชดทำความสะอาดอยางนอย ๑-๒ ครง ใชผาสะอาดชบแอลกอฮอลเชดแผลแลวบบใหแหง เชดทำความสะอาดโทรศพทและแปนคอมพวเตอร จดใหมอางลางมอ นำ และสบอยางเพยงพอ ในบางวนควรเปดประต หนาตาง ใหอากาศถายเทไดสะดวก และแสงแดดสองไดทวถง

คำแนะนำสำหรบสถานประกอบการและสถานททำงาน๑. แนะนำให พน กงานท ม อาการป วยคล าย

ไขหวดใหญพกรกษาตวทบาน หากมอาการปวยรนแรง ควรรบไปพบแพทย

๒๑๕

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

๒. ตรวจสอบจำนวนพนกงานท ขาดงานในแตละวน หากพบขาดงานผดปกต หรอต งแต ๓ คนขนไปในแผนกเดยวกน และสงสยวาปวยเปนไขหวดใหญ ใหแจงตอเจาหนาท สาธารณสขในพนท เพ อใหคำแนะนำหรอสอบถามและควบคมโรค

๓. แนะนำใหพนกงานท เด นทางกลบจากตางประเทศ เฝาสงเกตอาการของตนเองเปนเวลา ๗ วน ถามอาการปวยใหหยดพกรกษาตวทบาน

๔. ในสถานการณปจจบน ยงไมแนะนำใหปดสถานประกอบการหรอสถานททำงาน เพอการปองกนการระบาดของโรคไขหวดใหญ

๕. ควรทำความสะอาดอปกรณ สงของ เครองใชทมผสมผสจำนวนมาก เชน โตะเรยน ลกบดประต ราวบนไดฯลฯ โดยการใช นำผงซกฟอก หรอนำยาฆาเชอทวไป เชดทำความสะอาดอยางนอย ๑-๒ ครง ใชผาสะอาดชบแอลกอฮอลเชดแผลแลวบบใหแหง เชดทำความสะอาดโทรศพทและแปนคอมพวเตอร จดใหมอางลางมอ นำ และสบอยางเพยงพอ ในบางวนควรเปดประต หนาตาง ใหอากาศถายเทไดสะดวก และแสงแดดสองไดทวถง

๒๑๖

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

ตดตามขอมลและสอบถามรายละเอยดเพมเตมไดทเวบไซตกระทรวงสาธารณสข www.moph.go.th.ศนยปฏบตการ กรมควบคมโรคโทร. ๐ ๒๕๙๐ ๓๓๓๓ ตลอด ๒๔ ชวโมงศนยบรการขอมลฮอตไลน กระทรวงสาธารณสขโทร. ๐ ๒๕๙๐ ๑๙๙๔ ตลอด ๒๔ ชวโมงสำนกงานสาธารณสขจงหวด และสถานบรการ

สาธารณสขทกแหงกองควบคมโรค สำนกอนามย กรงเทพมหานคร

โทร. ๐ ๒๒๔๕ ๘๑๐๖, ๐ ๒๒๔๖ ๐๓๕๘ และ ๐ ๒๓๕๔ ๑๘๓๖มลนธสงเสรมการศกษาไขหวดใหญwww.ift2004.org โทร. ๐ ๒๗๐๓ ๒๙๗๘

๒๑๗

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

สถตการปวยเจบดวยโรคไขหวดใหญ ป พ.ศ. ๒๕๐๐คดจาก วทยาสารเสนารกษ 2501; 11 (มค.-กพ.): 1-7.

๗.๘

๒.๗๒.๐

๑๐.๑๑๗.๓๔.๒๖.๓๕.๐๑.๙๑.๓๓.๗๕.๘๓.๐๐.๗๑.๒๗.๙๒.๐

๑๔.๔๓.๙๘.๓๔.๖๑.๖๕.๐

๑๔๐,๐๕๘

๒,๒๖๕๔,๐๒๒๑๒,๑๖๒๖๖,๓๓๕๓๑,๖๐๖๘,๖๒๙

๑๔,๘๐๒๖,๔๖๕๓,๗๙๙๑๕,๖๐๓๘,๖๘๐

๒๑,๐๐๒๔,๗๒๒๒,๔๐๔๓,๘๖๖๒,๙๔๓

๒๐,๗๖๙๑๔,๒๖๕๓๑,๓๘๕๔๔,๐๐๐๙,๑๕๘

๓๑,๑๔๗

๑,๓๒๘,๒๒๘๔๔๕,๐๙๓๗๙,๑๓๐

๒๐๐,๐๒๘๑๒๗,๔๕๔๓๘๗,๖๘๕๗๕๓,๒๕๐๑๓๖,๓๔๓๒๙๓,๕๖๑๓๒๑,๖๙๙๒๒๓,๘๔๐๔๐๑,๘๘๘๑๔๗,๓๙๔๖๘๘,๖๒๓๖๙๗,๗๔๑๒๐๓,๙๒๓๕๗,๖๐๘

๑๔๕,๕๐๖๑๔๑,๕๕๓๓๓๔,๐๗๕๓๗๕,๕๒๘๙๖๑,๖๖๙๕๕๘,๒๗๙๖๓๖,๔๕๔

พระนครธนบรกระบกาญจนบรกาแพงเพชรกาฬสนธขอนแกนจนทบรฉะเชงเทราชลบรชยนาทชยภมชมพรเชยงรายเชยงใหมตรงตราดตากนครนายกนครปฐมนครพนมนครราชสมานครสวรรคนครศรธรรมราช

๑๒๓๔๕๖๗๘๙๑๐๑๑๑๒๑๓๑๔๑๕๑๖๑๗๑๘๑๙๒๐๒๑๒๒๒๓๒๔

อตราปวยรอยละ

จานวนปวยพลเมองจงหวดลาดบ

๒๑๘

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

๔.๑๓.๙๑๑.๖๐.๘๖.๐๕.๑๒.๓๓.๙๐.๖๐.๙๓.๙๓.๘๓.๙๔.๐๓.๙๕.๒๕.๘๘.๗๐.๕๓.๕๓.๖

๑๐.๓๑.๗๖.๖๑.๖๓.๘

๗,๖๘๓๘,๙๘๘

๒๔,๕๘๓๓,๘๔๙๑๐,๕๖๙๖,๑๙๘๖,๗๔๕

๑๐,๓๓๔๒๗,๙๓๙๗,๓๐๙๘,๔๓๖

๑๒,๗๓๓๑๐,๙๙๑๑๓,๘๘๔๙,๒๔๘

๑๔,๓๗๑๓,๗๖๒

๓๙,๙๗๐๓๕๔

๔,๗๕๕๒๒,๖๖๒๓,๑๓๖๑,๙๔๔

๒๒,๙๔๖๔,๖๘๓

๑๔,๙๘๐

๑๗๐,๖๖๐๒๒๙,๖๑๙๒๑๐,๙๘๔๕๑๖,๓๒๒๑๗๒,๓๓๑๑๑๗,๙๑๗๒๙๓,๐๗๖๒๕๖,๗๗๐๔๓๖,๐๐๓๗๗,๗๗๑

๒๐๓,๑๗๘๓๔๓,๒๖๓๒๙๖,๓๕๘๒๒๕,๗๖๑๒๔๒,๕๐๖๒๗๐,๑๙๕๖๔,๖๓๗

๔๕๙,๙๕๔๗๑,๑๖๘

๑๒๕,๑๙๑๖๐๕,๖๒๖๒๙,๕๔๘๑๑๙,๒๐๒๓๗๕,๔๑๔๒๘๔,๙๑๑๔๒๐,๕๖๕

นนทบรนราธวาสนานบรรมยปทมธานประจวบครขนธปราจนบรปตตานอยธยาพงงาพทลงพจตรพษณโลกเพชรบรเพชรบรณแพรภเกตมหาสารคามแมฮองสอนยะลารอยเอดระนองระยองราชบรลพบรลาปาง

๒๕๒๖๒๗๒๘๒๙๓๐๓๑๓๒๓๓๓๔๓๕๓๖๓๗๓๘๓๙๔๐๔๑๔๒๔๓๔๔๔๕๔๖๔๗๔๘๔๙๕๐

อตราปวยรอยละ

จานวนปวยพลเมองจงหวดลาดบ

๔.๑๓.๙๑๑.๖๐.๘๖.๐๕.๑๒.๓๓.๙๐.๖๐.๙๓.๙๓.๘๓.๙๔.๐๓.๙๕.๒๕.๘๘.๗๐.๕๓.๕๓.๖

๑๐.๓๑.๗๖.๖๑.๖๓.๘

๗,๖๘๓๘,๙๘๘

๒๔,๕๘๓๓,๘๔๙๑๐,๕๖๙๖,๑๙๘๖,๗๔๕

๑๐,๓๓๔๒๗,๙๓๙๗,๓๐๙๘,๔๓๖

๑๒,๗๓๓๑๐,๙๙๑๑๓,๘๘๔๙,๒๔๘

๑๔,๓๗๑๓,๗๖๒

๓๙,๙๗๐๓๕๔

๔,๗๕๕๒๒,๖๖๒๓,๑๓๖๑,๙๔๔

๒๒,๙๔๖๔,๖๘๓

๑๔,๙๘๐

๑๗๐,๖๖๐๒๒๙,๖๑๙๒๑๐,๙๘๔๕๑๖,๓๒๒๑๗๒,๓๓๑๑๑๗,๙๑๗๒๙๓,๐๗๖๒๕๖,๗๗๐๔๓๖,๐๐๓๗๗,๗๗๑

๒๐๓,๑๗๘๓๔๓,๒๖๓๒๙๖,๓๕๘๒๒๕,๗๖๑๒๔๒,๕๐๖๒๗๐,๑๙๕๖๔,๖๓๗

๔๕๙,๙๕๔๗๑,๑๖๘

๑๒๕,๑๙๑๖๐๕,๖๒๖๒๙,๕๔๘๑๑๙,๒๐๒๓๗๕,๔๑๔๒๘๔,๙๑๑๔๒๐,๕๖๕

นนทบรนราธวาสนานบรรมยปทมธานประจวบครขนธปราจนบรปตตานอยธยาพงงาพทลงพจตรพษณโลกเพชรบรเพชรบรณแพรภเกตมหาสารคามแมฮองสอนยะลารอยเอดระนองระยองราชบรลพบรลาปาง

๒๕๒๖๒๗๒๘๒๙๓๐๓๑๓๒๓๓๓๔๓๕๓๖๓๗๓๘๓๙๔๐๔๑๔๒๔๓๔๔๔๕๔๖๔๗๔๘๔๙๕๐

อตราปวยรอยละ

จานวนปวยพลเมองจงหวดลาดบ

สถตการปวยเจบดวยโรคไขหวดใหญ ป พ.ศ. ๒๕๐๐

๒๑๙

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

ลาพนเลยศรสะเกษสกลนครสงขลาสตลสมทรปราการสมทรสงครามสมทรสาครสระบรสงหบรสโขทยสพรรณบรสราษฎรธานสรนทรหนองคายอางทองอดรธานอตรดตถอทยธานอบลราชธาน

๕๑๕๒๕๓๕๔๕๕๕๖๕๗๕๘๕๙๖๐๖๑๖๒๖๓๖๔๖๕๖๖๖๗๖๘๖๙๗๐๗๑

จงหวดลาดบ

สถตการปวยเจบดวยโรคไขหวดใหญ ป พ.ศ. ๒๕๐๐

๒๒๐

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

๒๒๑

สรปส

ถานก

ารณไ

ขหวด

ใหญส

ายพน

ธใหม

สร

ปสถานก

ารณไ

ขหวด

ใหญส

ายพน

ธใหม

๒๐๐๙

๒๐๐๙

( (Ph

ase

Phas

e ๖๖ ))

ประจาวนท

ประจาวนท

๒๖๒๖

มถน

ายน

มถนายน

๒๕๕

๒๒๕

๕๒

๑,๐๕๔

๓๐

๑๑๕

๒๑๗

๔,๓๑๕

๖๔ ๖๘ ๒๐

๕๘

๔๔๕

๓ ๑๑๘ ๔ ๒๖

๑๕ ๑๙๔

- - - - ๔ - - - - - - - - - - -

๓๓. ไ

ทย

๓๔. เบ

ลเยยม

๓๕. เอ

กวาดอร

๓๖.

เปร

๓๗. ช

ล

๓๘. อ

นเดย

๓๙.

มาเลเซย

๔๐.

ตรก

๔๑.

กรก

๔๒. ฟ

ลปปนส

๔๓. ร

สเซย

๔๔. ฮ

อนดรส

๔๕. ไ

อซแล

นด

๔๖.

คเวต

๔๗. บ

าหเรน

๔๘. ส

งคโป

ร

๑๖๐

๑,๒๑๓

๒,๘๕๗

๑๒ ๙๐๖

๗๑

๓๔

๒๓๕

๒๓

๑๓ ๖ ๕๕

๓๓

๒๒

๑๕ ๒๖

- ๗ ๒ - - ๒ - ๑ - - - - - - - -

๑๗.เอลซ

ลวาดอร

๑๘.อารเจนตน

า

๑๙.ออส

เตรเลย

๒๐.ออ

สเตรย

๒๑.จน

๒๒.โคล

มเบย

๒๓.เดนมารก

๒๔.กวเตม

าลา

๒๕.ไอรแล

นด

๒๖.โป

แลนด

๒๗.โปรตเกส

๒๘. ส

วเดน

๒๙.สวส

เซอรแล

นด

๓๐.นอรเวย

๓๑ คว

บา

๓๒.ฟนแล

นด

๗,๘๔๗

๒๑,๔

๔๙

๖,๔๕๗

๑๘๙

๕๓๙

๒,๙๐

๙

๓๐๑

๑๗๔

๙๖ ๓๘๖

๓๗๕

๓๓๔

๘๙๓ ๑๑๕

๓๓๐

๑๑๔

๑๑๕

๘๗ ๑๕ ๑ - ๑ - - - - - - - - - -

๑. เม

กซโก

๒. อ

เมรกา

๓. แ

คนาดา

๔. ค

อสตารกา

๕. ส

เปน

๖. องกฤษ

๗. เย

อรมน

๘. ฝ

รงเศส

๙. อตาล

๑๐. น

วซแล

นด

๑๑. อ

สราเอล

๑๒. บ

ราซล

๑๓. ญ

ปน

๑๔. เก

าหลใต

๑๕. ป

านามา

๑๖. เน

เธอรแล

นด

ยนยน

เชอ

H1N1

เสยช

วตประเทศ

ยนยน

เชอ

H1N1

เสยช

วตประเทศ

ยนยน

เชอ

H1N1

เสยช

วตประเทศ

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

สรปส

ถานก

ารณไ

ขหวด

ใหญส

ายพน

ธใหม

สร

ปสถานก

ารณไ

ขหวด

ใหญส

ายพน

ธใหม

๒๐๐๙

๒๐๐๙

( (Ph

ase

Phas

e ๖๖ ))

ประจาวนท

ประจาวนท

๒๖๒๖ มถน

ายน

มถนายน

๒๕๕

๒๒๕

๕๒

๕ ๖ ๓ ๓ ๑ ๑ ๑๑ ๒ ๑ ๔ ๒ ๑ ๒ ๒ ๑ ๑ ๒

- - - - - - - - - - - - - - - - -

๘๑.

ศรลงกา

๘๒. เย

เมน

๘๓. ล

าว

๘๔. โ

อมาน

๘๕. ป

าปวน

กน

๘๖.แอ

ฟรกาใต

๘๗. ซ

รนาเม

๘๘. แ

อลจเรย

๘๙.

บงคลาเทศ

๙๐. บ

รไน

๙๑. ฟ

จ

๙๒. โ

ซวเนย

๙๓. แ

อนตก

า

๙๔. ต

นเซย

๙๕. ล

ตเวย

๙๖. แ

คมโบ

เดย

๙๗. เอ

ธโอเปย

๒๕

๒๒๐

๕ ๓ ๔๕ ๗ ๑ ๒๕ ๒ ๑ ๙ ๘ ๑ ๑๕ ๑๐ ๑

- - - - - - - - - - - - - - - -

๖๕. เล

บาน

อน

๖๖. น

การากว

๖๗. บ

ารเบโดส

๖๘. ล

กเซมเบรก

๖๙. ซ

าอดอ

าระเบย

๗๐.

หมเกาะเคยแม

น

๗๑.

โดมน

กา

๗๒. ต

รนแด

ด

๗๓. อ

าหรบ

เอมเรตส

๗๔. ย

เครน

๗๕. โ

มรอก

โก

๗๖.

ฉนวน

กาซา

๗๗. เบ

อรมว

ดา

๗๘. จ

อแดน

ห

๗๙.

กาตาร

๘๐.

ซามว

๗ ๑๐๘

๑๙ ๔ ๑๙๕ ๔ ๔๔ ๕ ๕ ๗ ๕๖ ๑๙ ๕๘

๑๓๕ ๕ ๔๐

- ๒ - - - - - - - - - - - - - -

๔๙.

สาธารณะรฐเชค

๕๐.

โดมน

กน

๕๑.

โรมาเนย

๕๒. ส

โลวะเกย

๕๓. อ

รกวย

๕๔. บ

าฮามาส

๕๕. โ

บลเวย

๕๖.

ไซปรส

๕๗. เอ

สโตเนย

๕๘. ฮ

งการ

๕๙.

เวยดนาม

๖๐. จ

าเมก

า

๖๑. ป

ารากวย

๖๒. เว

เนซเอลา

๖๓. บ

ลแกเรย

๖๔. อ

ยปต

ยนยน

เชอ

H๑N

๑

เสยช

วตประเทศ

ยนยน

เชอ

H1N1

เสยช

วตประเทศ

ยนยน

เชอ

H1N1

เสยช

วตประเทศ

๒๒๒

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

เอกสารวชาการเรองไขหวดใหญ

ทใชประกอบในการเรยบเรยง

1. กองการแพทย กรมแพทยทหารบก. ไขหวดใหญ. วทยาสารเสนารกษ2501;11(มค.-กพ.): 1-7.

2. พร พศกนก, สพจน ขวญมตร, สมมาตร สมรภมพชต, และคณะรายงานการศกษาไขหวดใหญระบาด พ.ศ. 2500. วทยาสารเสนารกษ2501;11(มค.-กพ.): 8-45.

3. ไขหวดใหญปสองพนหารอย. บทบรรณาธการ. วทยาสารเสนารกษ2501;11(มค.-กพ.): 56-7.

4. สำราญ วงศพาห. ไขหวดใหญในรชสมยรชกาลท 6. สารศรราช2510; 19(2):615-20.

5. ประเสรฐ ทองเจรญ. การปองกนไขหวดใหญดวยใชสารเคม.สารศรราช 2512; 21(2):180-2.

6. ประเสรฐ ทองเจรญ. โรคไขหวดใหญของสตว. สารศรราช 2513;22:1558-61.

7. ประเสรฐ ทองเจรญ. กลมไวรสระบบหายใจ. วชรเวชสาร 2514;15:128-78.

8. สายสน วนดรงควรรณ, วบลยศร พมลพนธ, พรช แปนพฒน, นภาธรบานชน, ขนย ชาตยานนท, จนทพงษ วะส, ประเสรฐ ทองเจรญ.การศกษาแยกเชอไขหวดใหญจากผปวยโรงพยาบาลศรราช พ.ศ.2516-2519. แพทยสภาสาร 2520; 6(4): 171-9.

9. ประเสรฐ ทองเจรญ. ไขหวดใหญรสเซย. เวชปฏบตบนทก 2521; 2:70-4.

10. ทศนย จงศภชยสทย, บญชวย ดลยศกด, วชย รงปตะรงส, กนกนารถชปญญา, ขนย ชาตยานนท. การอกเสบของระบบทางเดนหายใจ

๒๒๓

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

สวนบนระหวางมการระบาดของไขหวดใหญ ป พ.ศ. 2521.สารศรราช 2522; 31: 339-46.

11. สวชา คประดนนท, สานตย ปานหรญ, ขนย ชาตยานนท.การวนจฉยการระบาดของโรคไขหวดใหญโดยใชซรมเดยว.วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทย 2526; 25:91-9.

12. ศรมา ปทมดลก, คณงคด ประสทธเขตร, ไพบลย มณวงศ, สรางคสงวนวงศ. การเฝาระวงไขหวดใหญในกรงเทพมหานคร พ.ศ. 2526-2536. วารสารวชาการสาธารณสข 2537; 3(4): 329-40.

13. ปราณ ธวชสภา, ไพบลย มณวงศ, คณงคด ประสทธเขตร, ศรมาปทมดลก, สนทรยา วยเจรญ. การแยกเชอไวรสไขหวดใหญในกรงเทพมหานคร พ.ศ. 2531-2538. วารสารวชาการสาธารณสข2540; 6(4): 668-72.

14. ปราณ ธวชสภา, ไพบลย มณวงศ, คณงคด ประสทธเขตร. สายพนธไวรสไขหวดใหญท แยกได ณ ศนยบรการสาธารณสข และโรงพยาบาลเอกชน ระหวาง พ.ศ. 2539-2540. วารสารวชาการสาธารณสข 2541; 7(4): 447-54.

15. ประเสรฐ ทองเจรญ. ไขหวดใหญของสตวปกหรอไขหวดใหญนก.สารศรราช 2541; 50: 631-8.

16. ประเสรฐ ทองเจรญ. ไขหวดใหญ. กรงเทพฯ: สำนกพมพ ซ แอนดเอส: 2541.

17. ปราณ ธวชสภา, ไพบลย มณวงศ, คณงคด ประสทธเขตร, สนทรยาวยเจรญ. สายพนธไวรสไขหวดใหญพนเมองทแยกไดในป 2541-2542. วารสารวชาการสาธารณสข 2543; 9(4): 551-8.

18. ครรชต ลมปกาญจนารตน, จรยา แสงสจจา, จไร วงศสวสด และคณะตำราการดแลรกษาไขหวดนก/ไขหวดใหญ. กรงเทพฯ. สำนกพมพกรงเทพ เวชสาร 2550

๒๒๔

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

19. ไขหวดใหญ/ไขหวดนก Influenza A Virus. ภาวพนธ ภทรโกศล/ประเสรฐ เออวรากลใ กรงเทพฯ สมาคมไวรสวทยา (ประเทศไทย)2551. 360 หนา

20. ประเสรฐ ทองเจรญ. โรคตดเชออบตใหม และโรคตดตออบตซำ. ในโรคตดเชออบตใหม/อบตซำ. ทว โชตพทยสนนท (บก) นนทบรกรมการแพทย 2551. 256 หนา

21. Vardhababhuti S. An attempt to isolate influenza virus causing therecent epidemic in Thailand. J Med Assoc Thai 1958; 41:253-61.

22. Thongcharoen P, Theppitaksa M, Prakobpol C, Tuchinda U,Maranetra N, Roongpitarangsri V. 1968-Oubreak of influenza inThailand. Epidemiological and laboratory investigation. J MedAssoc Thai 1969; 52:724 -37.

23. Panpatana P, Wasi C, Thongcharoen P. Notes on influenza outbreakin Bangkok and Dhonburi 1969. J Med Assoc Thai 1970; 53:629 -33.

24. Sarasombath S, Panpatana P, Thongcharoen P. Brief notes ininfluenza virus isolation in the year 1970. Siriraj Hosp Gazette1971; 23:1061-4

25. Thongcharoen P. Influenza virus – A Nomenclature complex. JMed Assoc Thai 1972; 55:654-60.

26. Panpatana P, Chartiyanonda K, Jartikavanich V, Oonsombath P,Tuchinda P, Thongcharoen P. Influenza virus isolation in Thailand1972. J Med Assoc Thai 1973; 56: 494-5.

27. Scott RM, Snitbhan R, Sawyer BE, Bancroft WH, Pearlman EJ.Epidemic influenza in a hill tribe of Northwest Thailand. Amer JTrop Med Hyg 1976; 25: 718-23.

๒๒๕

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

28. Thongcharoen P, Wasi C, Vanadurongwan S, Leangpibul P,Chavanich L, Suwanyod Y, Nilakil C, Chartiyanonda K. Outbreakof the H1N1 influenza in Thailand 1978. J Med Assoc Thai 1980;63:553-9.

29. Chatiyanonda K, Kupradinunt S, Sankawibha N, Narome K,Nakayama M, Oya A. Isolation and serological characterization ofinfluenza A virus from a pig in Thailand. Jap J Med Sci & Biol1981; 34: 175-8.

30. Yamazi Y, Takeuchi Y, Sasuta K, Sugiyoma I, Takahashi M,Yoshikawa I, Shimizu Y, Nagata M, Oya A, Noriki H, VithayasaiV, Damrongsak D, Thongcharoen P, Chartiyanonda K, TuchindaP. Influenza viruses isolated in South-East Asia during the periodduring June-August 1981. J Nippon Med Sch 1982; 49:43-56.

31. Takeuchi Y, Satsuta K, Yamazi Y, Yoshikawa I, Nagata M, YukokiH, Watari E, Suzuki H, Suprasert S, Pongprote B, Vithayasai V,Supawadee J, Damrongsak D, Prathnadi P, Tuchinada P, ChearskulS, Thongcharoen P, Chartiyanonda K, Kuprdinunt S. Isolation ofinfluenza virus in Thailand during June-August 1981. J NipponMed Sch 1982, 49: 146-90.

32. Takeuchi Y, Satsuta K. Yamazi Y, Takahashi M, Prathnadi P,Supawadee J, Suprasert S, Thongcharoen P, Chartiyanonda K.Antigenic analysis of influenza virus isolation in Thailand, June-August 1981. J Nippon Med Sch 1982, 49: 150-3.

33. Takeuchi Y, Satsuta K, Yoshikawa I, Nagata M, Yunogi H, WatariE, Suzuki H, Suprasert S, Pongprote B, Vithayasai V, Supawadee J,Damrongsak D, Prathnadi P, Tuchinda P, Chearskul S,Thongcharoen P, Chartiyanonda K, Kupradinunt S. Isolation of

๒๒๖

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

influenza virus in Thailand during June-August 1981. J NipponMed Sch 1982, 49: 438-41.

34. Takeuchi Y, Satsuta K, Yamazi Y Yamada M, Kato S,Chartiyanonda K, Thongcharoen P, Wasi C, Suzuki H, Watari E,Kusuma M, Noriki H, Chearshue S, Chawanich P, Giaoplang M,Natauonda P, Vithayasai V, Supawadee J, Peerakom S. Isolation ofinfluenza virus in Thailand during June-August 1981. J NipponMed Sch 1983, 50: 164-6.

35. Yamazi Y, Takeuchi Y, Watari E, Susuki H, Satsuta K, SupawadeeJ, Kusuma M. Analysis of antigenic drift of H3N2 subtype ofinfluenza type A viruses by monoclonal antibodies. J Nippon MedSch 1983, 50:167-71.

36. Nakajima S, Takeuchi Y, Satsuta K, Yamazi Y. Genomic analysesof influenza A (H5N2) viruses from Japan and Thailand, in theperiod of 1979 to 1981. J Nippon Med Sch 1984; 51(4): 114-7.

37. Yamazi Y, Suzuki H, Watari E, Kusama M, Takeuchi Y, Satsuta K,Supawadee J, Chatiyanonda K. Analysis by monoclonal antibodiesof H3N2 subtype influenza A viruses in Japan and Southeast Asiaprior to1983. J Inf Dis 1983; 148:1126.

38. Yamazi Y, Suzuki H, Watari E, Takeuchi Y, Oya A, Satsuta K,Supawadee J, Chartiyanonda K, Thongcharoen P. Analysis ofmonoclonal antibodies of H3N2 subtype of influenza A viruses inJapan and South-East Asia during 1980-1982. J Jap Assoc InfectDis 1984; 58:113-20.

39. Takeuchi Y, Chatiyanonda K, Satsuta K, Suzuki H, Hirano S, YamaziY, Takahashi K, Takeda H, Wakayama Y, Supawadee J, PeerakomeS, Vithayasai V, Chauwanit P, Suprasert S, Siributr P, Songlin A,

๒๒๗

ระบาดบนล อโลก ๒ > ภาคผนวก

Pongprote B, Giaoplang M, Sirasomboon B, Bukkavesa S, ChearskulS. Isolation of influenza viruses in Thailand during June-August,1984. J Nippon Med Sch 1985 ; 52(4) : 133-5.

40. Puthavathana P, Kositanont U, Louisirirotchanakul S, Wasi C,Thongcharoen P. Influenza surveillance at Siriraj Hospital 1979-1983. J Med Assoc Thai 1985; 68: 167-73.

41. Puthavathana P, Kositanont U, Kantakamalakul W, Wasi C,Thongcharoen P. Influenza isolated in Bangkok 1985-1986. VirusInformation Exchange Newsletter 1986;3:82.

42. Reicheldefer PS, Kendal AP, Shortdrdge KF, Hampson A andcollaborators. Influenza surveillance in the Pacific basin. Seasonalityof virus occurrence: A preliminary report. In Current topics ofmedical virology, Chan YC, Doraisingnam S, Ling AE eds.Singapore: World Scientific 1989:412-39.

43. Puthavathana P, Wasi C, Kositanont U Suwanjutha S,Chantarojanasiri T, Kantakamalakul W, Kantawateera L,Thongcharoen P. A hospital-based study of acute viral infection ofthe respiratory tract in Thai children with emphasis on laboratorydiagnosis. Rev Inf Dis 1990;12: S988-94.

44. Wilschut JC, McElhaney JE, Palache AM. Influenza. Mosby ElsevierSecond edition 2006.

45. Gina Kolata. Flu. Rockefeller Center, New York. Touchstone Book.1999:pp 326.

46. Parish HJ. A history of immunization. Edinburgh & London. E &S Livingstone. 1965 pp 356

47. Influenza the viruses and the disease. Stuart-Harris CH, Schild GC.London. Edward rnold (Publisher) Ltd.pp 242.

๒๒๘

ระบาดบนล อโลก ๒ > ผ น พนธ

เหตการณเรองสวนตวของผนพนธ

ทเกยวของกบ โรคไขหวดใหญระบาดใหญ

มเหตบงเอญประหลาดกคอ ผนพนธเรองนเกดปเดยวกนกบเหตการณทคณะนกวจยแยกเชอไขหวดใหญ(๒๔๗๖) ไดเปนครงแรก คงเพราะเหตนกระมงทตองเขาไปเกยวของกบโรคไขหวดใหญหลายครงหลายครา

ผนพนธจบการศกษาแพทยศาสตร จากคณะแพทย-ศาสตร ศรราชพยาบาล รบปรญญาบตรจากพระหตถของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ทหอประชมราชแพทยาลยโรงพยาบาลศรราชเมอวนท ๖ เมษายน พ.ศ. ๒๕๐๐ พอจบ

วนท ๖ เมษายน ๒๕๐๐

๒๒๙

ระบาดบนล อโลก ๒ > ผ น พนธ

การศกษาเขาฝกงานในแผนกอายรศาสตร (แผนกทใชศลปและยารกษาโรค) คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลในตำแหนงแพทยฝกหด ขณะนนไขหวดใหญสงคโปรกเขากรงเทพฯกเลยตองตลมบอนกบมนตงแตวนแรก ทจบเปนหมอ

พ.ศ. ๒๕๐๓ ไปศกษาตอทตางประเทศ กไปอยกบศาสตราจารยนายแพทย ไฮหนรช ลพเพลท ทานเปนผเชยวชาญเรองโรคไขหวดใหญระดบนานาชาตทานหนง และเปนผอำนวยการศนยไขหวดใหญของประเทศสหพนธรฐเยอรมน กเลยตองศกษาตามความเชยวชาญของทานผเปนครกไขหวดใหญนนแหละ พอกลบมาเมองไทย ตองสอนวชาวาดวยไวรส กตองจบงานวจยทเคยถนด กโรคไขหวดใหญอกหนไมพน เมอคราวทมการระบาดของฮองกงฟลเมอ พ.ศ.๒๕๑๑ กมโอกาสเพาะแยกเช อไวรสไขหวดใหญไดท โรงพยาบาลศรราช และไดศกษาวจยหาขอมลทางระบาดวทยาของการระบาดครานนในพระนคร และไดตพมพเผยแพรไปแลว ในวารสารจดหมายเหตทางแพทยของแพทยสมาคมแหงประเทศไทย ในพระบรมราชปถมภ

พ.ศ. ๒๕๔๖ คราทไขหวดนกซงกเปนโรคไขหวดใหญเหมอนกน เขามาอาละวาดในประเทศไทย ผนพนธกอดทจะเขาไปเก ยวของไมได จนทำใหไมสบอารมณของผหลกผใหญของบานเมองในขณะนน ถกผมอำนาจแตอบวาสนาบรภาษเอาใหเสยหาย ทานทตดตามขาวเรองนคงพอระลกได

๒๓๐

ระบาดบนล อโลก ๒ > ผ น พนธ

๒๓๑

ระบาดบนล อโลก ๒ > ผ น พนธ

มาป พ.ศ. ๒๕๕๒ ไขหวดสายพนธ ใหมเขามาเผอญตองไปประชมเรองวคซนไขหวดใหญทเมองคานสประเทศฝร งเศส กยงตองใหคำปรกษาทางวชาการแกกระทรวงสาธารณสข หนงสอพมพบางกอกโพสตกยงโทรศพทไปสมภาษณถงทโนน

ดวยความประสงคท อยากจะใหแพทยไทย นกวทยาศาสตรไทย ประชาชนคนไทยทวไป ไดสนใจ ไดเขาใจไดรเรองโรคไขหวดใหญ จงเปนแรงดลใจใหนพนธหนงสอ

ทมา : หนงสอพมพบางกอกโพสต วนอาทตยท ๓ พฤษภาคม ๒๕๕๒

๒๓๒

ระบาดบนล อโลก ๒ > ผ น พนธ

โรคไขหวดใหญทอยในมอของทานในขณะน โดยนพนธไวในชดระบาดบนลอโลก เปนฉบบท ๒ ในชด

กไมทราบวาเกดมาพรอมกบเชอไขหวดใหญ เปนสหายผกพนกนมา จะมาพลชพเปนเหยอของไขหวดใหญสายพนธใหมหรอเปลากเหลอทจะเดา

๒๓๓

หนงสอระบาดบนลอโลก เลม ๑

โปรดตดตาม ระบาดบนลอโลก เลมท ๓

ประกอบดวย โรคไขไวรสชคนกนยา, ไวรสอโบลา, ฝดาษ,โรคสหายสงคราม, โรคโบทลซม เปนตน

เกดวนท ๒ มกราคม ๒๔๗๖ จบการศกษาแพทยศาสตรบณฑต จากคณะแพทยศาสตร และศรราชพยาบาล มหาวทยาลยแพทยศาสตร เมอปพ.ศ. ๒๔๙๙-๒๕๐๐

หลงการฝกอบรมแพทยประจำบานทางอายรศาสตร ไดรบการบรรจเปนอาจารยประจำในแผนกวชาพยาธวทยา คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล ศกษาเพมเตมโดยทนมลนธอเลกซานเดอร ฟอนฮมโบลท ไดรบปรญญาแพทยศาสตรดษฎบณฑต จากมหาวทยาลย

เกยวกบผนพนธ

ผางามรสอรท วนอทยานแหงชาตเขาใหญ อำเภอปากชอง ๑๘ มกราคม ๒๕๕๒

๒๓๔

ฮมบวรก พ.ศ. ๒๕๐๕ เขาศกษาในวทยาลยปองกนราชอาณาจกรรนท ๒๖ รบปรญญาจากวทยาลยในปพ.ศ. ๒๕๒๗ ไดรบปรญญาวทยาศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกด เทคนคการแพทย แพทยศาสตรดษฎบณฑต จากมหาวทยาลยมหดล วทยาศาสตรดษฎบณฑตชวการแพทย จากมหาวทยาลยธรรมศาสตร

เม อร บราชการได เล อนช น เป นรองศาสตราจารย ศาสตราจารย และไดเลอนเปนศาสตราจารยระดบ ๑๑ เมออายได๔๙ ป เปนอาจารยพเศษ สอนในมหาวทยาลยในตางจงหวดอกหลายมหาวทยาลย

ดานการบรหาร ไดรบแตงตงใหเปนหวหนาสาขาวชาไวรสวทยา และตอมาเปนหวหนาภาควชาจลชววทยา และเปนคณบดคณะเทคนคการแพทย มหาวทยาลยมหดล ตำแหนงสดทายเปนรองอธการบด มหาวทยาลยมหดล จนเกษยณอายราชการ

ไดร บพระราชทานเคร องราชอสร ยาภรณข นสงสดมหาปรมาภรณชางเผอก

ไดรบรางวลหลายรางวล อาทเชน รางวลนกวจยดเดนแหงชาต รางวลมหดล บบราวน

ทภาคภมใจเปนอยางยงเมอรบพระราชทานเหรยญดษฎมาลาเขมศลปวทยา และโปรดเกลาใหเปนราชบณฑต สำนกวทยาศาสตรประเภทวทยาศาสตรประยกต สาขาแพทยศาสตร

๒๓๕