ศกษาการเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศไทยยคดจทล A STUDY OF BUDDHISM PROPAGATION

IN THAILAND DIGITAL ERA

พระครสงฆรกษพทยา าณธโร (ปยวรากล)

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาพระพทธศาสนา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พทธศกราช ๒๕๖๑

ศกษาการเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศไทยยคดจทล

พระครสงฆรกษพทยา าณธโร (ปยวรากล)

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาพระพทธศาสนา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พทธศกราช ๒๕๖๑

(ลขสทธเปนของมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย)

A Study of Buddhism Propagation in Thailand Digital Era

Phrakhru Sangharak Pitaya Ñãnadharo (Piyawarakul)

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of

the Requirements for the Degree of

Master of Arts

Buddhist Studies

Graduate School

Mahachulalongkornrajavidyalaya University

C.E. 2018

(Copyright by Mahachulalongkornrajavidyalaya University)

ก

ชอวทยานพนธ : ศกษาการเผยแผพระพทธศาสนาในยคดจทล ผวจย : พระครสงฆรกษพทยา าณธโร (ปยวรากล) ปรญญา : พทธศาสตรมหาบณฑต (พระพทธศาสนา) คณะกรรมการควบคมวทยานพนธ : พระครสรสตานยต, ผศ. ดร., ป.ธ. ๕, พธ.บ. (บรหารการศกษา),

กศ.ม. (บรหารการศกษา), พธ.ด. (พระพทธศาสนา) : พระอธการสมนก จรโณ, ดร., พธ.บ. (พระพทธศาสนา),

ศน.ม. (พทธศาสตรศกษา), ศน.ด. (พระพทธศาสนา) วนส าเรจการศกษา : ๘ มนาคม ๒๕๖๒

บทคดยอ วทยานพนธเรองการศกษาการเผยแผพระพทธศาสนาในยคดจทล เปนวจยเชงเอกสาร

โดยมวตถประสงค ๓ ประการ คอ (๑) เพอศกษาสภาพแวดลอมทางสงคมในยคดจทล (๒) เพอศกษาผลกระทบยคดจทลทมตอพระพทธศาสนา (๓) เพอเสนอแนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาทเหมาะสมกบสงคมยคดจทล โดยการศกษาจากเอกสารแลวน ามาวเคราะห

ผลการวจยพบวา หลกการเกยวกบเนอหาในการเผยแผม ๗ ประการ (๑) สอนจากรปธรรม ไปหานามธรรม (๒) สอนลมลกลงตามล าดบ (๓) สอนดวยอปกรณเสรม (๔) สอนตรงจด (๕) สอนตามพอดเทาทจ าเปน (๖) สอนมเหตมผล (๗) สอนสงทมความหมายเปนหลกทพระพทธเจาและพระสาวกน ามาใชในการเผยแผในสมยพทธกาล จนท าใหพระพทธศาสนาเจรญรงเรองในประเทศอนเดย จนขยายพระพทธศาสนาจนถงปจจบน

สภาพแวดลอมทางสงคมพระสงฆในยคดจทล องคกรสงฆจงควรจะตองมพระสงฆทศกษาและพฒนาในดานเทคโนโลยสารสนเทศใหมากขน จะไดน าไปเผยแผใหกบคนรนใหมได เพราะพดภาษาเดยวกน หากไมเดนทางไปดวยกายกสามารถอาศยความเจรญทางเทคโนโลยเผยแผธรรมผาน อนเทอรเนตหรอชองทางอน ๆ การจะวเคราะหวาพระสงฆไทยมความจ าเปนกบการใช ICT หรอไม จ าตองพจารณาหนาทและบทบาทของพระสงฆไทยในมมมองของพทธบรษท ๔ ทประกอบดวยภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา โดยน าหลกมหาปรนพพานสตร มอย ๔ ประการ ดงน (๑) การศกษา พระธรรม (๒) การน าความรนนไปประพฤตปฏบต (เพอประโยชนตน) (๓) การเผยแผพระศาสนา เพอผอนเขาใจและน าไปประพฤตปฏบต (เพอประโยชนทาน) (๔) การปกปองพระศาสนา เมอมผกลาวใหคลาดเคลอน หรอจวงจาบพระธรรมวนย

ผลกระทบยคดจทลทมตอพระพทธศาสนาในปจจบน การสอสารมการพฒนาไปถงระดบเครอขายทวโลก (Internet) การสงขอมลไปทวโลกอยางไรพรมแดน แตการเผยแผพระพทธศาสนาตองอาศยสอทางสารสนเทศโดยเฉพาะทางเอกสาร หนงสอตาง ๆ ยงจ าเปนตองใชเปนหลก เพราะใหประโยชนแบบประโยชนสง ประหยดสด และตองรธรรม ๆ นน เพอจะตองเปนผสงสารตองมคณสมบต คอ รจรง รจกกาลเทศะ หรอบรบทในแตละพนท ในการทจะสอสารออกไปหาผรบสาร และยงมวตถประสงคในการสอสารทเปนในทางกอประโยชนแกผรบสารในสงคมนนดวย และตองมความ

ข

รบผดชอบในการสอสารของตน ดงนน แนวทางการปฏบตของผสงสารจงตองน าเสนอเนอหาสารทด และท าใหชวตดขน มความสข น าไปสการแกปญหา และเปนประโยชนไมกอใหเกดโทษตาง ๆ สวนแนวทางผปฏบตในการสงสาร คอท าหนาทเปนกลยาณมตรแกผรบสาร ผสงสารจงจ าเปนตองมการปฏบตชอบฝกฝนตนเองตามแนวหลกไตรสกขา คอ ศล สมาธ และปญญา รวมถงตองมมนสการโดยแยบคาย ในการพจารณาวาสงใดควรท าการสอสารอยางไร

ผลกระทบของเทคโนโลยสารสนเทศตอพทธศาสนา กระแสจากการพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศนน มผลกระทบทงตอพทธศาสนาและสงคมโลก โดยรวมอนสบเนองมาจากการใชเทคโนโลยสารสนเทศอยางไมระมดระวงยอมเกดผลดงตอไปน (๑) ผลกระทบพระพทธศาสนาดานบวก คอ (๑.๑) ผลกระทบตอการศกษาพระสงฆไทย ในการมผลสมฤทธในการเรยนบาลและสามญดขน (๑.๒) ผลตอการเผยแผพระพทธศาสนาไปไดทงในและตางประเทศในชองทางสอดจทล (๑.๓) ผลท าใหเยาวชนไดศกษาพระพทธศาสนาในระบบสอแบบมลตมเดยไดมากขน (๑.๔) ผลตอการแจงขาวสารคณะสงฆไดเรวขนในชองทางดจทล เพอประหยดเวลาตาง ๆ (๒) ผลกระทบพระพทธศาสนาดานลบ (๒.๑) ผลกระทบตอการใชงานทไมควรของพระสงฆและสามเณรในการแชรภาพ การโพสตภาพทไมด เปนผลใหเกดความเสอมศรทธาในพระพทธศาสนา (๒.๒) ผลกระทบเรองพระสงฆไมไดรจกการแบงเวลาในการก าจดกเลส และการท ากจวตรของสงฆ (๒.๓) เกดผลกระทบการรกษาพระธรรมวนย เชนพระสงฆและสามเณรใชสอโซเซยลในดานทเปนภยตอเพศสมณะ คอการสนทนากบสตรในเรองทไมเหมาะสมตอพระธรรมวนย

แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาทเหมาะสมกบสงคมยคดจทล (๑) เผยแผพระพทธศาสนาในชองทางสอโซเชยลตาง ๆ เชน สงคมในเฟสบค (Facebook) ,ไลน (Line), ยทป (Youtube) และเวปไซต (www.) โดยใชเปนท าภาพนง หรอเปนสอวดโอสน ไลทสด (Live) เปนกจกรรมทวดนน ๆ ไดจดงาน เชน งานบรรพชาสามเณร งานอปสมบท งานวนมาฆบชา งานวนวสาขบชา งานสวดมนตขามป โดยสอดแทรกหวขอธรรมนน ๆ และขยายใจความในหองขอธรรมใหเขาใจงาย โดยใชภาษาในการสอสารแบบสมสมย และเปดชองทางใหมการถามตอบทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ

ทางดานแนวทางการเผยแผพระพทธศาสาทเหมาะสมกบสงคมดจทลของพระสงฆไทยผานทางชองทางเฟสบค (Facebook) ยทป (Youtube) เวปไซต (Website) ใชการอพโหลดรปภาพ วดโอ และการตอบปญหา เปนไปในรปแบบสอมลตมเดย เชน การปาฐกถา การบรรยาย การสมมนา การสมภาษณ ฯลฯ แลวน าเสนอพทธธรรมดวยการอพโหลดวดโอตามชองทางสอสารตาง ๆ เพอใหผฟงจะไดรบฟงธรรมผานชองทางดจทล เพอเปนการเผยแผพระพทธศาสนาใหกบบคคลทไมมเวลาในการเขาวด ฟงธรรม เพอเปนขอคดธรรมะสะกดใจ หรอปลกใหตนเพอจะไดละเวนจากการท าความชว หรอไดกบมาประพฤตปฏบตธรรม เปนตน

ค

Thesis Title : A Study of Buddhism Propagation in Thailand Digital Era

Researcher : Phrakhru Sangharak Pitaya Ñãnadharo (Piyawarakul)

Degree : Master of Arts (Buddhist Studies)

Thesis Supervisory Committee

: Phrakru Sirisutanuyut, Asst.Prof. Dr., Pali V,

B.A. (Educational Administration), M.A. (Educational

Administration),

Ph.D. (Buddhist Studies)

: Phra Athikan Somnuek Carano, Dr., B.A. (Buddhism),

M.A. (Buddhist Studies), Ph.D. (Buddhist Studies)

Date of Graduation : March 8, 2019

Abstract

This thesis entitled “A Study of Buddhism Propagation in Thailand Digital

Era”, has three objectives: (1) to study the social environment in the digital era, (2) to

study the effects of the digital era on Buddhism, and 3) to present the guidelines of

Buddhism propagation that suit for the digital era society by document study and then

analyzing. This is a documentary research.

The study found that the principles of the content of the propagation there

are seven ways as follows: (1) Teaching from the concrete to the abstract, (2) Prudent

instruction respectively, (3) Teaching with using accessories, (4) Teaching at the point

(5) Teaching as appropriate as necessary, (6) Teaching the reason, (6) Teaching that

meaningful things. That are the principle of Buddha and the disciples taken in

propagation of the Buddhist era until Buddhism is prosperous in India and Buddhism

extends to the present.

The social environment of monks in the digital era, monastic organizations

should therefore have more monks who study and develop in information technology

to be able to propagate to new generations because they speak the same language.

If not traveling with the body, it can rely on the prosperity of technology to propagate

the Dhamma through Internet or other channels. To analyze whether Thai monks,

are they necessary to use ICT? That have to consider the duties and roles of Thai

monks in the view of the four Buddhist companies that consists of monks, nuns,

ง

laymen, and laywomen by applying the four principles of Mahãparinibbãnasutta as

follows: (1) the study of Dhamma, (2) applying the knowledge to practice (personal

benefit), (3) Buddhism propagation for others to understand and practice (public

benefit), (4) Religion protection when someone encroach the disciplines.

The impact of the digital era on Buddhism in the present, communication

has developed to the global network level (Internet), sending information to the

worldwide without borders but the propagation of Buddhism requires information

media in particular, the documents, books, it still need to be used primarily. Because it

provides benefits as high benefits, the most economical, and must know the Dhamma

in order to be senders who have property, including real knowledge, tactful or content

of each area. To communicate to the receivers and have also the purpose of communication

that is beneficial to receivers in that society as well and must have responsibility for

their communication. Therefore, the guidelines of the senders must present content of

good message and make life better, happier, leading to problem solving and be useful

that is not causing various penalties. The guideline for practitioners in transmission,

including acting as a friendly person to the receivers, the senders therefore needs to do

good for self-practicing according to the principle of threefold training, namely virtue,

concentration and wisdom, as well as having attention (Manasikãn) smartly in

determining what should be communicated.

The impact of information technology on Buddhism flows from the

development of information technology affecting both Buddhism and the world

society generally due to the use of information technology without caution that will

result as follows: (1) The positive impact on Buddhism, including (1.1) Impact on

education of Thai monks in the achievement of learning Pali and elementary

education better (1.2) The impact on the propagation of Buddhism both domestic and

foreign country in the digital media channels (1.3) As a result, the youths have studied

Buddhism in the media system of multimedia more and more. (1.4) The effect of

informing news of the Sangha faster in the digital channels to save times. (2) Negative

impact on Buddhism, (2.1) The impact on the improper use of monks and novices in

sharing images, posting improper images that is resulted to lose faith in Buddhism,

(2.2) The impact on the monks is not known to divide the time to get rid of the

จ

passion and conducting the monk routines, (2.3) The impact on the protecting

Dhamma disciplines such as monks and novices use the social media on the

dangerous side to monkhood, including the conversation with women about matters

that are unappropriated to the Dhamma disciplines.

The guidelines for propagating Buddhism propagation that appropriate to

the digital era society, 1. The Buddhism propagation in various media channels such

as Facebook, Line, Youtube and website (www.) by using as a slide or video media,

short video and video Live. That is an activity that the temple has organized such as

novice ordination (Pabbajjã), Buddhist ordination (Upasampãda), Mãghapüjã Day,

Visãghapüjã Day, Chanting ceremony over a year by inserting the Dhamma topics

and explain the meaning of the Dhamma topics to be easy to understand by using

modern communication language and open a channel for questions and answers both

Thai and English language.

In the way of propagating Buddhism that appropriate to the digital society

of Thai monks through Facebook, YouTube, website, uploading pictures, videos and

quizzes that is the multimedia system such as making a speeches, lectures, seminars,

interviews etc. and then to present the Buddhadhamma by uploading videos according

to various communication channels in order to listeners will listen to Dhamma

through the digital channels to propagate Buddhism onto people who do not have time

to go the temple for listening to the Dhamma and as the moral idea for making

inspiration or getting up to refrain from doing evil or returning to practice the

Dhamma.

ช

กตตกรรมประกาศ

วทยานพจนนส าเรจลงดวยด เพราะไดรบความเมตตาอนเคราะหจากผมอปการคณทงหลายขอกราบขอบพระคณ พระครสรสตตานยต ผศ. ดร. ผเปยมลนดวยคณลกษณะของครทมความหนกแนนในจตวญญาณคร ทรงไวซงความรวชาการทางพระพทธศาสนา ใหชแนะขอขดของในยามตดขด และพระอธการสมนก จรโณ ดร. ผเอาใจใสไมทอดทงนสต ประกอบทงใหค าปรกษา แนะน า ขอเสนอแนะ และตรวจทานแกไข ขดเกลาส านวนภาษา จนท าใหวทยานพจนนเสรจสมบรณ ผวจยจงขอขอบพระคณอยางสงไว ณ โอกาสน ขออนโมทนาขอบคณ คณาจารยและเจาหนาทบณฑตวทยาลยทกทาน ทใหความเออเฟอทกอยางดวยดมาโดยตลอด

ขอขอบคณกลยาณมตรผมสวนรวมท าใหงานวจยชนนส าเรจดวยด ทงทไดชวยดแลคาใชจายในการศกษาและงานรปแบบวจยดานคอมพวเตอรแกผวจย และกลยาณมตรทกทาน ทใหก าลงใจและแนะน าใหหยบยมต าราและอกสาร ดวยผลบญและคณความดใด ๆ ทจะพงเกดขนจากวทยานพนธฉบบน ผเขยนขอนอมถวายบชาพระรตนตรย บชาคณบดาและมารดา ผใหก าเนด และใหโอกาส และพระอปชฌาย ครอาจารยทกทานทเคยใหการอบรมสงสอนมาดโดยตลอด

พระครสงฆรกษพทยา าณธโร (ปยวรากล) ๘ มนาคม ๒๕๖๒

ฏ

ค าอธบายสญลกษณและค ายอ

การใชอกษรยอในคมภรพระพทธศาสนา อกษรยอในวทยานพนธฉบบน ใชขอมลอางองจากพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบ

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ฉบบ พ.ศ. ๒๕๓๙ เรยงตามล าดบคมภร ดงน ๑. ค าอธบายค ายอในภาษาไทย

ก. ค ายอชอคมภรพระไตรปฎก

พระวนยปฎก ค ำยอ ชอคมภร ภำษำ ว.ม. (บาล) = วนยปฏก มหาวคคปาล (ภาษาบาล) ว.ม. (ไทย) = วนยปฎก มหาวรรค (ภาษาไทย) ว.จ. (บาล) = วนยปฏก จฬวคคปาล (ภาษาบาล) ว.จ. (ไทย) = วนยปฎก จฬวรรค (ภาษาไทย) ว.ป. (บาล) = วนยปฏก ปรวารวคคปาล (ภาษาบาล) ว.ป. (ไทย) = วนยปฎก ปรวารวรรค (ภาษาไทย)

พระสตตนตปฎก ค ำยอ ชอคมภร ภำษำ ท.ส. (ไทย) = สตตนตปฎก ทฆนกาย สลขนธวรรค (ภาษาไทย) ท.ม. (ไทย) = สตตนตปฎก ทฆนกาย มหาวรรค (ภาษาไทย) ท.ปา. (ไทย) = สตตนตปฎก ทฆนกาย ปาฎกวรรค (ภาษาไทย) ม.ม. (ไทย) = สตตนตปฎก มฌชมนกาย มลปณณาสก (ภาษาไทย) ม.อ. (ไทย) = สตตนตปฎก มชฌมนกาย มชฌมปณณาสก (ภาษาไทย) ส .ส. (ไทย) = สตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค (ภาษาไทย) ส .ข. (ไทย) = สตตนตปฎก สงยตตนกาย ขนธวารวรรค (ภาษาไทย) ส .ม. (ไทย) = สตตนตปฎก สงยตตนกาย มหาวารวรรค (ภาษาไทย) อง.ตก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ตกนบาต (ภาษาไทย) อง.จตกก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย จตกกนบาต (ภาษาไทย) อง.ปญจก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ปญจกนบาต (ภาษาไทย) อง.ฉกก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ฉกกนกาย (ภาษาไทย) ข.ข. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ขททกปาฐะ (ภาษาไทย) ข.ธ. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ธรรมบท (ภาษาไทย)

ฐ

ข.อ. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย อทาน (ภาษาไทย) ข.อต. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย อตวตตก (ภาษาไทย) ข.ส. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย สตตนบาต (ภาษาไทย) ข.ชา. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ชาดก (ภาษาไทย) ข.ม. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย มหานทเทส (ภาษาไทย) ข.จรยา. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย จรยาปฎก (ภาษาไทย) ข.ว. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย วมานวตถ (ภาษาไทย)

อรรถกถาพระสตตนตปฎก ค ำยอ ชอคมภร ภำษำ ข.ธ.อ. (ไทย) = ขททกนกาย ธรรมบทอรรถกถา (ภาษาไทย) หมายเหต

๑) การใชหมายเลขยอคมภรพระไตรปฏก การใชหมายเลขยอพระไตรปฏกภาษาไทยในวทยานพจนน แจงระบ ชอคมภร/เลม/ขอ/

หนา ตามล าดบเชน ท.ม. (ไทย) ๑๐/๕๐/๖๐. อางองนนหมายถง คมภรสตตนตปฏก ทฆนกาย มหาวรรค เลมท ๑๐ ขอท ๕๐ หนา ๖๐ ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พทธศกราช ๒๕๓๙

๒) การใชหมายเลขยอคมภรอรรกถา การใชหมายเลขยออรรถกถาภาษาไทยในวทยานพจนน แจงระบ ชอคมภร /ล าดบเลม /

ภาค/ตอน/หนา ตามล าดบ เชน ข.ธ.อ. (ไทย) ๑/๒/๒/๘๙. อางองนนหมายถง พระสตรและอรรถกถาแปล ขททกนกาย ธรรมบท เลมท ๑ ภาคท ๒ ตอนท ๒ หนา ๘๙ ฉบบมหามงกฏราชวทยาลย พทธศกราช ๒๕๒๕

ซ

สารบญ

เรอง หนา

บทคดยอภาษาไทย ก

บทคดยอภาษาองกฤษ ง

กตตกรรมประกาศ ช

สารบญ ซ

สารบญตาราง ญ

สารบญภาพ ฎ

ค าอธบายสญลกษณและค ายอ ฏ

บทท ๑ บทน า ๑ ๑.๑ ทมาและความส าคญของปญหา ๑ ๑.๒ ค าถามวจย ๔ ๑.๓ วตถประสงคของการวจย ๔ ๑.๔ ขอบเขตการวจย ๔ ๑.๕ นยามศพทเฉพาะทใชในการวจย ๔ ๑.๖ ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ ๕ ๑.๗ วธด าเนนการวจย ๑๐ ๑.๘ ประโยชนทไดรบจากการวจย ๑๐

บทท ๒ สภาพแวดลอมทางสงคมในยคดจทล ๑๒ ๒.๑ หลกการแนวคดการเผยแผพระพทธศาสนา ๑๒ ๒.๒ หลกแนวคดการสอสาร ๒๔ ๒.๓ หลกการแนวคดเทคโนโลยและสารสนเทศ ๓๒ ๒.๔ ลกษณะสงคมยคสารสนเทศ ๓๓ ๒.๕ สรปทายบทท ๒ ๔๓

บทท ๓ ผลกระทบยคดจทลทมตอพระพทธศาสนา ๔๗ ๓.๑ การใชเทคโนโลยในการเผยแผพระพทธศาสนา ๔๘

ฌ

๓.๒ การสอสารพทธธรรมในยคโลกาภวฒน ๕๓ ๓.๓ ผลกระทบของเทคโนโลยและสารสนเทศ ๕๘ ๓.๔ สรปทายบทท ๓ ๖๗

บทท ๔ แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาทเหมาะสมกบสงคมยคดจทล ๗๐ ๔.๑ การเผยแผพระพทธศาสนาในยคตาง ๆ ๗๑ ๔.๒ แนวทางการสอสารในยคดจทล ๘๙ ๔.๓ รปแบบการเผยแผพระพทธศาสนาในยคดจทล ๑๐๘ ๔.๔ สรปทายบทท ๔ ๑๑๐

บทท ๕ สรปผลการวจย และขอเสนอแนะ ๑๑๔ ๕.๑ สรปผลการวจย ๑๑๔ ๕.๒ ขอเสนอแนะ ๑๒๐

บรรณานกรม ๑๒๒

ประวตผวจย ๑๒๘

ญ

สารบญตาราง

ตารางท หนา ๒.๑ สงคมอตสาหกรรมและสงคมสารสนเทศ ๓๙

ฎ

สารบญภาพ

แผนภาพท หนา ๒.๑ กระบวนการสอสาร ๒๘ ๒.๒ วงจรสารสนเทศ ๓๔

บทท ๑

บทน า

๑.๑ ทมาและความส าคญของปญหา

หลงจากทพระพทธองคทรงตรสรอนตตรสมมาสมโพธญาณแลว ภารกจอนยงใหญของพระพทธองคคอ การชน าแนวทางด าเนนชวตทถกตองแกมวลประชากร เพอความสขสงบแกชวตและสงคม แมวาจะยากล าบากเพยงใดกตาม พระองคใชเวลาทมอยตลอดพระชนมชพ ๔๕ พรรษา เผยแผหลกธรรมค าสงสอนจนพทธศาสนาแพรหลายในแควนตาง ๆ มประชาชนศรทธาเลอมใสและอทศตนเปนพทธสาวก นบถอพระพทธศาสนาจ านวนมากมาย พระพทธองคมไดจ ากดบคคลในการเทศนสอน วาเปนชนชนวรรณะใด เพศใด อาชพใด หรออายวยใด ทรงแสดงธรรมแกบคคลทกระดบ ไมจ ากดขอบเขต หากเขามความสามารถทจะรบรธรรมได กทรงใหโอกาสเสมอ จนมพทธศาสนกชนทกระดบ ตงแตพระราชามหากษตรย จนถงคนอนาถา ทงวรรณะพราหมณ กษตรย แพศย ศทร และจณฑาล พทธธรรมไดแทรกซมอยในบคคลทกกลม ทกวย ทกสาขาอาชพ สทธเสรภาพของบคคลไดถกเปดออกโดยหลกการของพทธศาสนา จงถอวาเปนการเผยแผสงทดงามเปนไปเพอประโยชนสขของประชาชนโลกโดยแท ดงพทธพจนตอนทพระพทธองคสงพระสาวกออกไปเผยแผพระพทธศาสนาครงแรกวา “จรถ ภกขเว จารก พหชนหตาย พหชนสขาย โลกานกมปาย อตถาย หตาย สขาย สเทว มนสสาน ”๑ ซงหมายความวา “ภกษทงหลาย จงเทยวไปสทจารก เพอประโยชนแกชนหมมาก เพอความสข แกชนหมมาก เพออนเคราะหชาวโลก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสขแกเทวดาและมนษยทงหลาย” นคอเปาหมายหรอวตถประสงคของการเผยแผธรรม๒ การเผยแผ คอ การท าใหขยายออกไป การท าใหขยายวงกวางออกไป ท าใหแพรหลายออกไป การเผยแผพระพทธศาสนาจงไดแก การด าเนนงานเพอใหหลกธรรมค าสงสอนในพระพทธศาสนาแพรหลายออกไปในทกสารทศ มผศรทธาเลอมใส เคารพ ย าเกรงในพระรตนตรย นอมน าเอาหลกธรรมในพระพทธศาสนาไปประพฤตปฏบต มหลกการใหญ ๆ ดงน

๑ ท.ม. (ไทย) ๑๐/๕๒/๕๓. ๒ ว. มหา. (ไทย) ๔/๓๒/๔๐.

๒

การเผยแผพระพทธศาสนาในสมยกอน ไดท ากนหลายรปแบบ ดงนคอ การปฏบตตนใหนาเลอมใส การสนทนา และตอบปญหาธรรมะตาง ๆ โดยทพระพทธเจาทรงประธานหลกการเผยแผพระพทธศาสนาและใหพระสาวกไดยดหลกมาปฏบตใหแสดงธรรมโดยมเหตและผลตอเนองกนไป และชแจงใหเขาใจในหมวดธรรมนน ๆ และมจตทเมตตาอนเคราะหใหเปนประโยชนตอผฟง และไมแสดงธรรมเพราะเหนในลาภสกการะ โดยใหหลกโอวาทปาฏโมกข คอการไมกลาวรายผใด และครงภายหลงพทธกาลบทบาทและหนาทในการเผยแผพระพทธศาสนาไดตกเปนภาระของพทธบรษททงส โดยมพระภกษสงฆ พระภกษณ อบาสก และอบาสกา ท าหนาทประชาสมพนธเผยแผธรรมใหขยายกวางออกไป โดยมฝายคฤหสถคอยสนบสนนใหการสงเคราะหในดานตาง ๆ

ปจจบนพระพทธศาสนามอายยาวนานกวา ๒๕๕๖ ปผานกาลเวลามาตามล าดบ โดยเฉพาะในเรองของการเผยแผพระพทธศาสนา มพฒนาการมาตามล าดบเรมจากยคแรก ทมการเผยแผศาสนาโดยวธปากตอปาก เรยกวา “มขปาฐะ จากนนคอยพฒนาตามยคสมย เชน จารก พมพหนงสอ จนกระทงปจจบน มค าสอนของพระพทธศาสนาปรากฏบนโลกไซเบอรมากขน ในหลากหลายรปแบบ แมแตหลกค าสอนของพระพทธศาสนากมพระไตรปฎกฉบบออนไลน มเวบไซตอธบายค าสอนทางศาสนาเผยแผทางอนเทอรเนตจ านวนมาก อาจกลาวไดวาศาสนาพทธในปจจบ น ถกบบใหปรบตวเขาหามวลชน เปนศาสนาเพอมวลชนมากขน การใชสอททนสมย สงผลกระทบตอพระพทธศาสนาและพระสงฆในวงกวาง คอ แมจะมประโยชนมากแตกมโทษมหนต ดงจะเหนไดจากขาวเรองพฤตกรรมของพระสงฆในปจจบนทประพฤตไปในทางลบ หรอแมแตการใชสอ เชน เฟสบค ทไมเหมาะสมสรางความเสอมศรทธาในพระพทธศาสนาเปนอยางมาก พระสงฆยคใหมจงตองเรมเรยนรปรบตว และรเทาทนอยางมสตควรพลกวกฤตใหเปนโอกาส น าปญหามาพฒนาดวยสอสมยใหมเพอใหเขาถงบคคลทวไปในสถานการณทบคคลตองเรงรบในการงานเพอหาเงนมาดแลครอบครว และไมมเวลาเขาวด ไดศกษาธรรมะผานเทคโนโลยระบบดจทลดงน๓

การเผยแผพระพทธศาสนาทางอนเทอรเนตเขาถงคนไดเปนจ านวนมากและในวงกวาง แตประชาชนบางคนยงมองพระสงฆทมหนาทเกยวกบการใชอนเทอรเนตในทางทนาสงสยวา อาจจะ ไมใชในการจดท าเนอหาทางศาสนาอยางเดยว พระสงฆบางกลมหากไมมกฎระเบยบในการใช อนเทอรเนต อาจจะกอใหเกดความเสยหายไดงาย ชาวพทธตองปรบตวในแงของการรเทาทนสอ รจกน าเครองมอและเทคโนโลยมาใชในงานเผยแผศกษาธรรม เชน โปรแกรมไลฟกใชในการบรรยายธรรม หรอสอนสมาธภาวนาพรอมกนทวโลก คนไมตองมาวด แตดยทบของพระอาจารยตาง ๆ แมจะเปนประโยชนมาก แตกมโทษมาก ตองร าลกอยเสมอวา เทคโนโลยเปนเพยงเครองมอ อยาใหเปนนาย

๓ พระครโฆฆตสงฆพทกษ, “กลยทธในการเผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆไทยในสงคมปจจบน”,

วารสารวชาการธรรมทรรศน, ปท ๑๗ ฉบบท ๓ (กนยายน – ธนวาคม ๒๕๖๐) : ๒๑๒ – ๒๑๓.

๓

เหนอเรา รเทาทนทงดานบวกและดานลบอยามวภมใจกบความกาวหนาทางเทคโนโลย คณและโทษตองบรหารจดการภายใตกรอบประโยชนสงสด เปนตน

พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต)๔ ไดมองวาวถชวต ของคนไทยในปจจบนไดเปลยนแปลงไปจากเดม คนสวนใหญเรมละเลยศลธรรม ผบรหารบานเมองไมมองเหนความส าคญของการศกษา จรยธรรม สงคมจงยงเหยงสบสน ปญหาโจรผราย มการแขงขนเอารดเอาเปรยบ สภาพทไรน าใจและขาดเมตตากรณาตอกน ทงน เพราะคนไทยมองไมเหนความส าคญของพระพทธศาสนา คนไทยในปจจบนเจรญทางวตถ มความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาก ท าใหเกดสภาพความขาดแคลนทางศาสนาและจรยธรรม๔ และปจจบนพระพทธศาสนาก าลงเผชญกบการทาทายส าคญจากกระแสโลกาภวตน ซงเปนยคของเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร เปนยคทเทคโนโลยไดเชอมโยงใหโลกสามารถเชอมรวมเปนหนงเดยวกนได มนษยชาตสามารถเขาถงและรบรขอมลขาวสารไดอยางรวดเรวส าหรบพระพทธศาสนานน เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารไดสงผลกระทบทงดานบวกและดานลบตอพระพทธศาสนา ตวอยางของผลกระทบดานบวก เชน การเผยแพรพระพทธศาสนาไดอยางรวดเรวกวางขวางทวโลก ผคนสามารถเขาถงพระธรรมค าสอนผานทางเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารไดโดยสะดวกทกททกเวลา จากการทไดศกษานนในสภาพแวดลอมทางสงคมในปจจบนทมผลกระทบทงทางตรงและทางออมตอการเผยแผพระพทธศาสนา และการ เผยแผพระพทธศาสนาทเหมาะสมกบสงคมปจจบน การศกษาในครงนจะท าใหไดเหนภาพรวมของปญหาอปสรรคตาง ๆ ในการเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศไทยยคดจทลไดชดเจน

ผวจยตระหนกถงผลกระทบของเทคโนโลยทมตอสงคมไทยทจะกาวไปสการเปนยคดจทลนน จงจ าเปนทจะตองน าเอาหลกธรรม และแนวคดทางพระพทธศาสนามาปรบใช อยางนอยก จะตองปรบเปลยนวฒนธรรมใหม โดยหนมาเนนในการสรางวฒนธรรมแหงความใฝรและสสงทยาก ซงวฒนธรรมดงกลาวจะเกดขนไดนน กดวยการศกษาหรอพฒนาคนใหมคณภาพและศกยภาพนนเอง สาเหตทผวจยสนใจทจะศกษาเรองน เพราะวา ไดรบรรบฟงปญหาตาง ๆ ทเปนอปสรรคในการเผยแผพระพทธศาสนาในยคปจจบน เพราะเนองจากบคคลหางเหนจากการเขาวด และเมอเขาวดแลวกไมเขาใจค าสอนทอาจเปนเพราะการสอสารทางภาษากด หรอระหวางพระภกษสงฆและศรทธาญาตโยมกด รวมถงในยคปจจบนนผคนทงหลายตองเรงรบในการหาปจจยเลยงดครอบครวจนไมมเวลาเขา ศกษาค าสอนของพระพทธเจา และยงรวมถงเยาวชนรนใหมกหางเหนจากวดอยางมากปญหาและอปสรรคการเผยแผพระพทธศาสนาดงกลาวเปนตน

๔ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), คนไทยกบเทคโนโลย, พมพครงท ๘, (กรงเทพมหานคร :

มลนธปญญาประทป, ๒๕๔๘), หนา ๔๓.

๔

๑.๒ ค าถามวจย

๑.๒.๑ สภาพแวดลอมทางสงคมในยคดจทลเปนอยางไร

๑.๒.๒ ผลกระทบยคดจทลทมตอพระพทธศาสนาเปนอยางไร

๑.๒.๓ เสนอแนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาทเหมาะสมกบสงคมยคดจทลเปนอยางไร

๑.๓ วตถประสงคของการวจย

๑.๓.๑ เพอศกษาสภาพแวดลอมทางสงคมในยคดจทล

๑.๓.๒ เพอศกษาผลกระทบยคดจทลทมตอพระพทธศาสนา

๑.๓.๓ เพอเสนอแนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาทเหมาะสมกบสงคมยคดจทล

๑.๔ ขอบเขตการวจย

๑.๔.๑ ขอบเขตเอกสาร

การวจยนเปนการวจยเชงเอกสาร (Documentary Research) โดยมวธการศกษาการวจยการศกษาจากขอมลดงน

๑) ชนปฐมภม (Primary Sources) จากคมภรพระไตรปฎก อรรกถา ฉบบภาษาไทยของมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒) ขอมลชนทตยภม (Secondary Sources) จากเอกสารและงานวจยทเกยวของ ประกอบดวย ศกษาการเผยแผพระพทธศาสนาโดยการใชเทคโนโลยสารสนเทศของ คณะสงฆไทยในปจจบน

๑.๔.๒ ขอบเขตการศกษา

ผวจยไดท าการศกษาจาก เฟสบค ยทป เวบไซต สอดจทล ซงมเนอสาระประกอบดวย พระสงฆไทยยคดจทล

๑.๕ นยามศพทเฉพาะทใชในการวจย

๑.๕.๑ สงคมสงคมยคดจทล หมายถง สออเลคทรอนคสซงเปนสอกลางทใหบคคลในยคปจจบนเราปฏเสธกนไมไดวาเทคโนโลยเขามาเกยวของกบมนษยอยางหลกเลยงไมได ท าใหสงคมตองสมพนธกบเทคโนโลย ท าใหโลกตองมสภาวะทแปรเปลยนไป สงคมโลกเปลยนจากสงคมเกษตรอตสาหกรรม มาเปนสงคมแหงขอมลสารสนเทศ ท าใหคนทวโลกตดตอกนไดสะดวกและรวดเรวขน

๕

๑.๕.๒ สอดจทล หมายถง สอทมการน าเอาขอความ กราฟก ภาพเคลอนไหว เสยง มาจดรปแบบ โดยอาศยเทคโนโลยความเจรญกาวหนาทางดานคอมพวเตอร สอสารทางออนไลน หรอตวกลางทถกสรางขน โดยอาศยความกาวหนาทางเทคโนโลยคอมพวเตอรทน าเอาขอความ กราฟกภาพเคลอนไหว เสยง และวดโอ มาจดการตามกระบวนการ และวธการผลตโดยน ามาเชอมโยงกนเพอใหเกดประโยชนในการใชงาน

๑) ชองทางการเผยแผพฤตกรรมการสอสารพทธธรรม โซเซยลมเดย ประกอบดวย (๑) การโพสตภาพ/การอพโหลดวดโอชองทาง เฟสบค ยทป และเวปไซด (๒) การตอบโตและการแสดงความคดเหน และ (๓) การสอสารโซเซยล

๒) วธการสอสาร SMCR Model ประกอบดวย (๑) ผสงสาร (Sender) (๒) สาร (Message) (๓) ชองทาง (Channel) และ (๔) ผรบสาร (Receiver)

๑.๕.๓ ดจทล ดสรปชน (Digital Disruption) หมายถง ผลกระทบจากการขยายตวของเทคโนโลย ทมการเปลยนแปลงจากการปรบใชเทคโนโลยดจทล ซงเกดขนตลอดเวลาและหลกเลยงไมได ท าใหสงผลกระทบตอวถชวตและธรกจเกอบทกระบบ รวมถงพระพทธศาสนา ไดรบผลกระทบจากดจทล ดสรปชน ทงทางบวก และทางลบ

๑.๕.๔ การเผยแผ หมายถง การประกาศค าสอน ในทางพระพทธศาสนาของพระสงฆ เพอประโยชนสขแกประชาชน และท าใหพระพทธศาสนามความเจรญมนคงสบตอไป

๑.๖ ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ

จาการศกษาปญหาบรบทการเผยแผพระพทธศาสนาในยคดจทล ในคณะพระสงฆไทย โดยศกษาคนควาเอกสารทางพระพทธศาสนาและงานวจยท เกยวกบแนวทางการเผยแพรพระพทธศาสนาในแตละยค และงานวจยทเกยวของ ดงตอไปน

๑) นนท ธรรมสถต กลาววา ภาวะของบคคลทเกดมาเปนพระโพธสตวไดตรสรเปน พระพทธะนน มเหตปจจยโดยล าดบมาอยางไรจงตรสรเปนพทธะ ไดการประกาศและเผยแพรพระพทธศาสนาของพระองค ค าสอนในพระพทธศาสนากบศาสนาอน ความเจรญและความเสอมของพระพทธศาสนาในประเทศอนเดยครงพทธกาลและหลงพทธกาลเปนบทเรยนแกพทธบรษทอยางไร พระพทธศาสนาศาสนาแพรมาสสวรรณภม (คอประเทศไทยปจจบน) และประชาชนชาวไทยยอมรบนบถอพระพทธศาสนานนเปนเวลาเกอบพนปแลว จนพระพทธศาสนามนคงและเจรญรงเรองยงกวาประเทศทพระพทธศาสนาอบตขนนนอยางไร ดานอาณาจกรพระมหากษตรยทรงปฏบตอยางไร ดานพทธจกรพระสงฆปฏบตอยางไร ดานความสมพนธกบประเทศพทธบรษทปฏบตอยางไร ประเทศไทย

๖

เปนประเทศเลก ๆ ประเทศหนงในโลก ภยหรอปญหาของชาตของศาสนาเกดขนเสมอพทธบรษทปฏบตอยางไร ชาตและพระพทธศาสนาจงด ารงรงเรองอยได ๕

๒) พระพษณ วฑมนธมโม (พทธวฒนานนท) การสอสารสมยปจจบนมประสทธภาพในการเปลยนแปลงและขบเคลอนสงคมใหเปนไปในทศทางตาง ๆ สามารถปรบเปลยนทศนคต เจตคตและพฤตกรรมของบคคลในสงคมไดตามตองการ ท าใหเกดแนวคดและทฤษฎตาง ๆ ในการสอสารทมความชดเจน น ามามาประยกตใชปรบเปลยนพฤตกรรมทตกต ากอเกดปญหา มาเปนพฤตกรรมทดงาม ตามทสงคมสวนรวมตองการ ประสทธภาพการสอสารมองคประกอบ ๔ ประการคอ ผสงสาร สาร สอหรอชองทางการสอสาร และผรบสาร การสอสารเผยแผพทธธรรมสมยพทธกาล พระพทธเจาทรงใชการสอน ๓ วธ คอ อทธปาฏหารย อาเทสนาปาฏหารย และอนสาสนปาฏหารย ในการแสดงธรรม แตละครง ทรงมลลาการสอน ๔ อยาง คอ แบบสนทสสนา แบบสมาทปนา แบบสมตเตชนา แบบสมปหงสนา สอในพระพทธศาสนา คอการสอถงธรรมทสามารถชวยใหผฟงเขาใจไดชดเจน แจมแจงยงขน สอในครงพทธกาลททรงใชม ๕ ประเภท ไดแก (๑) การสอสารดวยบคคลหรอสอมวลชน (ค าพด ทาทาง) (๒) การสอสารดวยภาษา (๓) การสอสารโดยใชอปกรณ (๔) การสอสารดวยการอปมา อปมย (๕) สอสารดวยนทานชาดก ในสมยพทธกาล พระพทธเจาทรงเสดจไปแสดงธรรม แกพทธศาสนกชนทกระดบชนดวยพระองคเอง โดยทรงใชพทธวธการสอนในรปแบบตาง ๆ จนท าใหพระพทธศาสนาแพรหลายไปทวชมพทวปจนมาถงสวรรณภม๖

๓) พระมหาสมจนต สมมาปญโญ เมอเกดมาเปนมนษยแลว สงทขาดไมได คอปจจยดานศาสนา ปจจย ๔ ซงเปนพนฐานส าหรบชวต ยอมไรความหมาย ถาขาดปจจยดานศาสนา มทรพยมหาศาล หากชวตไมหลกศาสนา อาจไมมโอกาสไดใชทรพยนนเลยกได และศาสนาทแตละคนนบถอยอมตางกนโดยอปนสยและบรบทแหงสงคม เรองศาสนาจงปฏเสธและดถกกนไมได การปฏเสธศาสนาเทากบปฏเสธมนษยชาต ภาวะความถก ความผด ความมเหตผลและไมมเหตผลของหลกการทางศาสนาเปนเรองปกต เพราะศาสนาสวนมากไมไดเกดจากผลการทดลองทางวทยาศาสตร ไมไดเกดจากการอางเหตผลเชงตรรกะ ไมไดเกดจากผลเชงคณตศาสตร แตเกดจากอารมณความรสกลวน ๆ สมองมนษยแบงการท างานเปนซกซายและซกขวา ซกซายเปนเรองรปธรรม การใชสตปญญาอภปรายปญหา วทยาการโลกยคใหมเกดจากการท างานของสมองซกซาย สวนซกขวาเปนเรองนามธรรม

๔ นนท ธรรมสถต, พระพทธศาสนาและคณะสงฆไทย (เลม ๑), พมพครงท ๑, (ม.ป.ท. : ส านกพมพ กตตชยสาสน, ๒๕๓๒), หนา ๑๒.

๕ พระพษณ วฑมนธมโม (พทธวฒนานนท), “รปแบบและกระบวนการเผยแพรธรรมของ ว. วชรเมธ (พระมหาวฒชย)”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๘), หนา ๘๗.

๗

เรองอารมณ ลทธศาสนา หรอแมการตรสรลวนเกดจากการท างานของสมองซกขวาทงสน ศาสนาจงเรมทอารมณความรสก จากความจรงเปนสจธรรม แตเนองในยคปจจบนมการเปลยนแปลงในเรองของวตถตาง ๆ รวมถงกบการเขาถงธรรมะกตองมปรบกลยทธของพทธบรษท ๔ ใหเขาถงกบคนในยคสมยใหม เพราะถาเรายงยดแบบเผยแผในสมยกอน ศาสนาพทธอาจจะเขาถงคนยคใหมไมได๗

๔) ชอฟา เกตเรองโรจน และรองศาสตราจารย อวยพร พาณช ดวยเหตทหลกธรรมในศาสนาพทธจ าเปนตองเกยวของกบศพทภาษาบาล ท าใหหนงสอธรรมะจ านวนมาก มภาษาบาลปรากฏอยตลอดทงเลม จนกลายเปนเอกลกษณของหนงสอธรรมะทท าใหผอานหลายกลมอานไมเขาใจ รสกวาหนงสอธรรมะไมนาสนใจและเกดทศนะในแงลบกบการเรยนรธรรมะ ทาน ว.วชรเมธ ตระหนกในปญหานด งานเขยนของทานจงมภาษาบาลปรากฏอยนอยมาก และยงถกน าเสนออยางมศลปะ กลาวคอ ผแตงน าเสนอค าศพทภาษาบาล พรอมการอธบายความหมายดวยค าทเขาใจไดงาย ไมใชศพทวชาการ บางสวนใชเครองหมายนขลขตเพอแปลความหมายใหผอาน ท าใหการสอดแทรกค าศพทภาษาบาล ไมท าใหผอานรสกเบอหนายหรองนงงแตอยางใด เพราะการเผยแผในยคปจจบนตองมภาษาทรวมสมย เขาใจงาย ปฏบตงาย๘

๕) พระเลศพพฒน จนทปญโญ (แกววนทอง) บทบาทของพระสงฆในดานการเผยแผ แทจรงแลวบทบาทดานน พระสงฆทกรปไดรบมอบหมายจากองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาโดยตรง เพราะหนาทของพทธสาวก คอมหนาทศกษาเรยนรค าสอนใหเกดความรความเขาใจ แลวปฏบตตามพระธรรมค าสอนนน แลวตองสอนผอนใหปฏบตตามดวย นจงไดชอวาพระสงฆสาวก การใหการอบรม การสอนการเผยแผเปนหนาทหลกของพระสงฆทส าคญ ทพระสงฆปฏบตมาเปนปกตอยแลว ทงทเรยกวาการเทศนแสดงธรรม หรอการปาฐกถากตาม ซงประชาชนทวไปใหความเคารพและสนใจทจะฟงสาระทพระสงฆเปนผใหอยแลวและนบเปนการศกษาทเขาถงประชาชนชาวบานไดอยางกวางขวาง สวนในเนอหาสาระทพระสงฆใหแกประชาชนจะแตกตางกนตามโอกาสและวาระตาง ๆ แตสงทเปนธรรมะหรอค าสอนทเปนพระพทธศาสนาทนบไดวาเปนสาระในพระพทธศาสนานน เปนเนอหาทเปนความจรงทมอยทเกดขนเปนปกต เพราะแททจรงแลว ค าวา “ธรรม” นนกคอ “ธรรมชาต” นนเอง๙

๖ พระมหาสมจนต สมมาปญโญ, วพากษแนวคดพระพทธศาสนาส าหรบโลกหลงยคใหม , (กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ม.ป.ป.), หนา ๖๗.

๘ ชอฟา เกตเรองโรจน และรองศาสตราจารย อวยพร พาณช, “กระบวนการและกลวธการสอสารเพอถายทอดพทธธรรมในหนงสอธรรมะของทาน ว.วชรเมธ”, วารสารวจยและพฒนา, ปท ๓ (พฤศจกายน-ธนวาคม ๒๕๕๔): ๑๐๕.

๙ พระเลศพพฒน จนทปญโญ (แกววนทอง), “บทบาทของพระสงฆในสงคมโลกาภวฒน”, วารสารการศกษาและพฒนาสงคม, ปท ๗ ฉบบท ๒ (๒๕๕๔): ๓๒ – ๓๓.

๘

๖) พระมหาธนต สรวฒฑโน รปแบบและกระบวนการสอสารพทธธรรม ผานสอสงคมออนไลนของพระสงฆในสงคมไทย กระบวนการสอสารพทธธรรมผานสอสงคมออนไลนของพระสงฆในสงคมไทย ท าใหเนอหาสารธรรมเผยแพรไปทวโลก ปจจบนเฟซบกมผใชงานเปนจ านวนมาก การบรรยายธรรมสามารถเขาถงผชมไดมาก และขาวสารยงกระจายไปอยางรวดเรวกวางไกล ส าหรบยทป มภาพเคลอนไหวพรอมเสยง สามารถดงดดใหผชมมาสนใจในการบรรยายธรรมได สวนเวบไซต ซงเปนคลงขอมลขนาดใหญ รวบรวมขอธรรมไดมาก มบอรดแลกเปลยนพดคยสนทนา เสวนาธรรม ดวยการเชอมโยงกนในเวบไซต ไมวาจะเปนการเขาใชดวยการคนหาจากกเกล (google) การเขาผานหนาเวบไซตโดยตรง ถอเปนอกทางเลอกทนาสนใจ เปนเวทสาธารณะ ไมมขอบเขตและขอจ ากดในการถาม-ตอบ ผถามและผตอบตางเปนอสระตอกน ไมตองรจกกนกสามารถเขาถงกลมคนไดเปนจ านวนมาก โดยเฉพาะกลมเยาวชนซงมความสนใจในสอออนไลน และกลมคนทไมสามารถเขาหาหลกธรรมไดดวยขอจ ากดดานเวลา และสถานทสอออนไลนจะท าใหคนกลมนมโอกาสเขาถงหลกธรรม ไดอยางสะดวกรวดเรว สามารถศกษาไดดวยตนเองโดยอาศยการกระจายและการแลกเปลยนองคความรกนอยางหลากหลาย ท าใหพทธธรรมเขาถงคนทวทงโลก ไมเฉพาะแตในประเทศทนบถอพระพทธศาสนาเทานน๑๐

๗) พระณฏฐวฒน ญาณปปโภ ตามกระแสยคโลกาภวฒนทนบวน วตถนยมกมมากขนและมอทธพลตอมนษยเพมมากยงขน ในทางพระพทธศาสนาไดบอกไววาการบรโภคปจจย ๔ เปนความตองการของมนษย และมนษยเกดมาเพอตองบรโภคปจจย ๔ เพอหลอเลยงชวตในการด ารงชพ การบรโภคปจจย ๔ ในยคโลกาภวฒนในยคดจตอล จงตองระวงผลกระทบตอการบรโภค ถายดหลกธรรมมาด าเนนชวต ใหสามารถหลดพนจากเลสทครอบง ากบบคคลทงหลาย การทเราไดเอาหลกธรรมมาใชในยคดจทลนนกจะท าใหเราไมเกดทกข และจะท าใหเราสามารถอยในยคดจทลได๑๑

๘) พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต) ไทยกบเทคโนโลย ไทยยงไมเปนสงคมผผลต แตเปนสงคมผบรโภคเทคโนโลย จะท าอยางไรจะพฒนาคนไทยไดส าเรจ หรอถาจะใหด นาจะถามวา ท าอยางไรคนไทยเราจะพฒนาตนเองไดดยงขน เราตองจบใหไดวา คนไทยมจดออนหรอยอหยอนในเรองอะไร โดยเฉพาะเหตปจจยอะไรท าใหคนไทยออนแอ ท าไมคนไทยจงไมคอยมความเขมแขง

๑๐ พระมหาธนต สรวฒฑโน, “รปแบบและกระบวนการสอสารพทธธรรม”, วารสารวจยราชภฏเชยงใหม, ประจ าปท ๑๖ ฉบบท ๒ (เมษายน-ธนวาคม ๒๕๕๘): ๒๓.

๑๑ พระณฏฐวฒน ญาณปปโภ, “รปแบบการเรยนรพฒนาพฤตกรรมการใชสอดจทลตามหลกพระพทธศาสนา”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๘), หนา ๔๗ – ๔๘.

๙

จรงจงทจะท าการตาง ๆ ใหส าเรจดวยความเพยรพยายามอยางมนคงเดดเดยว โดยมงมนไปในทศทางทชดเจนอยางแนวแนตอจดหมายทงน๑๒

๙) นางชมพนช สวรรณบบผา การใชแนวคดดสรบชน (Disruption) คอแนวคด วธการ หรอวธคดทสรางสภาวะแหงความเขาใจทแตกตางไปจากเดม ไมยดตดกบกรอบความคดแบบเดม ๆ เปนไปไดทงวธการทางการตลาดและการโฆษณา ประกอบดวยกระบวนการ ๓ กระบวนการ ในการคด หรอปฏบตงานทส าคญไดแก คอนเวนชน (Convention), ดสรปชน (Disruption) และวชน (Vision)๑๓

๑๐) ธนต อมรวทยกจเวชา การน าเสนอพระพทธศาสนาของสงคมไทยในยคดจทลผานสอหนงสอพมพ สถาบนศาสนาเปนสถาบนเกาแกทหลอหลอมคนไทยและเปนแกนกลางทยดเหนยวของสงคม ตงแตในอดตจวบจนถงปจจบนในขณะทโลกปจจบนการมอย ของสอมวลชนกมอทธพล ตอคนในสงคม ดวยเชนเดยวกนจดรวมทส าคญระหวางศาสนากบสอมวลชน คอการท าหนาทสรางโลกทสมบรณกวาโลกทเปนจรง สอมวลชนจะสะทอนภาพของความเปนจรงในสงคม ในขณะทอกดานหนงสอมวลชนกจะน าเสนอภาพของโลกทเตมไปดวยความสมบรณแหงความด กลาวไดวา ทงศาสนาและสอมวลชนทง ๒ ตางกมหนาทด าเนนกจการอยางเดยวกน คอ ในดานหนงกเปนกระจกสะทอนและกระจกสองใหเหนความเปนไปของโลกทก าลงเปนอยในปจจบน และอกดานหนงกฉายภาพหรอสรางแรงจงใจใหกาวลวงพนไปจากสภาวะบบคนของปจจบน การน าเสนอขาวของสอมวลชนนนเปนมากกวาการใหรายละเอยดวา ใครท าอะไร ทไหน๑๔

๑๑) พระครโฆฆตสงฆพทกษ ปจจบนพระพทธศาสนามอายยาวนาน กวา ๒๕๕๖ ปผานกาลเวลามาตามล าดบ โดยเฉพาะในเรองของการเผยแผพระพทธศาสนา มพฒนาการมาตามล าดบเรมจากยคแรกทมการเผยแผศาสนาโดยวธปากตอปาก เรยกวา “มขปาฐะ จากนนคอยพฒนาตามยคสมย เชน จารก พมพหนงสอ จนกระทงปจจบน มค าสอนของพระพทธศาสนาปรากฏบนโลกไซเบอรมากขนในหลากหลายรปแบบ แมแตหลกค าสอนของพระพทธศาสนากมพระไตรปฎกฉบบออนไลน มเวบไซตอธบายค าสอนทางศาสนาเผยแผทางอนเทอรเนตจ านวนมาก อาจกลาวไดวาศาสนา พทธในปจจบนถกบบใหปรบตวเขาหามวลชน เปนศาสนาเพอมวลชนมากขน การใชสอททนสมยสงผล

๑๒ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), คนไทย กบเทคโนโลย, พมพครงท ๘, (ม.ป.ท. : ม.ป.พ., ๒๕๔๘), หนา ๔๓.

๑๓ ชมภนช สวรรณบบผา, “การใชแนวคดดสรปชน (Disruption) กบการรายงานขาวของรายการขาวสามมต ทางสถานโทรทศนไททวส ชอง ๓”, วทยานพนธวารสารศาสตรมหาบณฑต , (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๕๔), หนา ๔๕ – ๔๙.

๑๔ ธนต อมรวทยกจเวชา, “การน าเสนอพระพทธศาสนาของสงคมไทยในยคดจทลผานสอหนงสอพมพ”, วทยานพนธนเทศศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยกรงเทพ, ๒๕๕๙), หนา ๓๙.

๑๐

กระทบตอพระพทธศาสนาและพระสงฆในวงกวาง คอ แมจะมประโยชนมากแตกมโทษมหนตดงจะเหนไดจากขาวเรองพฤตกรรมของพระสงฆในปจจบนทประพฤตไปในทางลบหรอแมแตการใชสอ เชน เฟสบค ทไมเหมาะสม สรางความเสอมศรทธาในพระพทธศาสนาเปนอยางมาก พระสงฆยคใหมจงตองเรมเรยนรปรบตว และรเทาทนอยางมสตควรพลกวกฤตใหเปนโอกาสน าปญหามาพฒนาดวยสอสมยใหม เพอทวดและพระสงฆทมอยในปจจบนจะท าหนาทเผยแผพระพทธศาสนาอยางถกตองเหมาะสม มความทนสมย เปนความทาทายของพระสงฆยคใหมในการทจะเผยแผพระพทธศาสนา แบบมตทตองทนกบยคสมยและเปนสงทตองปฏบตอยางเรงดวน เพอทจะเผยแผสบทอดพระพทธศาสนาใหเจรญรงเรองสบตอไป๑๕

๑.๗ วธด าเนนการวจย

การวจยนเปนการวจยเชงเอกสาร (Documentary Research) ทกลาวถงรปแบบการเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศไทยยคดจทล โดยมวธด าเนนการวจยดงน

๑.๗.๑ ศกษาจากคมภร เอกสาร ขอมล ทงทเปนหนงสอ คอพระไตรปฎก วทยานพนธ งานวจย ต าราวชาการ บทความตาง ๆ จากหองสมด ขาวสารหนงสอพมพ เทปบรรยาย โทรทศน คนหาจากอนเตอรเนต และอน ๆ

๑.๗.๒ น าขอมลทไดเกบรวบรวมมาศกษา วเคราะห สงเคราะห และเสนอความคดเหนของผวจย เรยบเรยงเขยนเปนงานวจย

๑.๘ ประโยชนทไดรบจากการวจย

๑.๘.๑ ทราบถงการสะทอนภาพของพระพทธศาสนาของสงคมไทยในยคดจทลทมความ สมพนธกบวถชวต ประเพณ แนวคด และความเชอของคนไทย เพอเขาใจถงการมองความเปน พระพทธศาสนาของผคนในสงคมปจจบน

๑.๘.๒ ทราบถงหลกการในการน าเสนอเนอหาของพระพทธศาสนาผานสอตางใน รปแบบและผลกระทบตอพระพทธศาสนามหลกเกณฑในการวเคราะห และน าไปปรบใชประโยชนไดจรงทงกบตนเองและถายทอดใหกบผอน

๑๕ พระครโฆฆตสงฆพทกษ, “กลยทธในการเผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆไทยในสงคมปจจบน”, วารสารวชาการธรรมทรรศน, ปท ๑๗ ฉบบท ๓ (กนยายน – ธนวาคม, ๒๕๖๐) : ๒๑๒ – ๒๑๓.

๑๑

๑.๘.๓ เพอใหการสอสารรปแบบทเหมาะสมการเผยแผพระพทธศาสนา ในยคดจทลทราบถงภาพรวมของพระพทธศาสนาทเปนอย ในสงคมไทยในปจจบน และสามารถน ามาปรบใชในการสอสารการเผยแผพระพทธศาสนาใหเหมาะสมในแต ละยค เพอใหเกดความเหมาะสมในสถานการณทเปลยนแปลง

บทท ๒

สภาพแวดลอมทางสงคมในยคดจทล

ในโลกยคน เทคโนโลย สารสนเทศและระบบอนเทอรเนตจะเป๐นปจจยส าคญของการศกษาในอนาคต มนษยในโลกปจจบนจงหลกเลยงไมไดตองการพงพาเทคโนโลยในการด าเนน ชวตในการท างาน และสนองความตองการเพอใหไดมาซงความสข แมค าสอนทางศาสนาบางอยางกพยายามตความและอธบายดวยเทคโนโลย มนกคดบางทานพยายามอธบายหลกค าสอนในพระพทธศาสนาเพอใหเชอมโยงกบโลกแหงวทยาศาสตรและเทคโนโลย มการตความใหเขายคสมยวา “ความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยปจจบนสามารถสรางสวรรคชนดาวดงส ส าหรบผคนในโลกไดแลว เชน อานภาพของสวรรคชนดาวดงส ไดแก อาวธสายฟาซงเป๐นอาวธประจ าตว มอานภาพท าลายลางสงและมรศมท าการไกล อาจเทยบไดกบปนไฟ เครองบนรบ ขปนาวธและอาวธนวเคลยร สวรรคอนสวยงามทงหลายดไดจากสตรทแตงกายดวยพสตราภรณอนหรหรา ซงพบไดในงานสงสรรคและสามารถเหนตวอยางไดจากแฟชนโชวเป๐นตน

บทนผวจยจะน าเสนอสภาพแวดลอมทางสงคมในยคดจทล วามหลกการและแนวคดโดยมกรอบการศกษาไว ๕ หวขอ ประกอบดวย ๒.๑ หลกการแนวคดการเผยแผพระพทธศาสนา ๒.๒ หลกการแนวคดการสอสาร ๒.๓ หลกแนวคดเทคโนโลยและสารสนเทศ ๒.๔ ลกษณะสงคมยคสารสนเทศ และ ๒.๕ สรปทายบทท ๒ ดงรายละเอยดตอไปน

๒.๑ หลกการแนวคดการเผยแผพระพทธศาสนา

๒.๑.๑ ความหมายของการเผยแผพระพทธศาสนา

ในเบองตนควรพจารณาความหมายค าวา เผยแผกอนคออะไร เนองจากจะมการใชค าวา เผยแผกบเผยแพร น าไปใชตางกนอยางไร ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒๑ ไดใหค าจ ากดการดงน

ค าวา เผยแผ หมายถง ท าใหขยายออกไป ขยายออกไป เชน เผยแผพระศาสนา เป๐นตน

๑ เผยแผกบเผยแพร น าไปใชตางกนอยางไร, พจนานกรมฉบบราชบณฑตสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒, (ม.ป.ท. : ม.ป.พ., ๒๕๔๒).

๑๓

ค าวา เผยแพร หมายถง โฆษณาใหแพรหลาย เชน เผยแพรความร

เมอพจารณาตามนยนแลววา การเผยแผพระพทธศาสนา จงมงหมายหลกธรรมใหปรากฏแกชาวโลก โดยเรมจากหลกการแนวคดการเผยแผพระพระศาสนา ซงเป๐นหนาทโดยตรงของพทธบรษททง ๔ โดยยดหลกการทพระพทธเจาทรงใหแนวทางไว ซงศกษาจากพทธพจนตอนหนงไววา พระพทธองคสงพระสาวกออกไปเผยแผพระพทธศาสนาครงแรกวา “จรถ ภกขเว จารก พหชนหตาย พหชน สขาย โลกานกมปาย อตถาย หตาย สขาย สเทว มนสสาน ”๒ ซงหมายความวา “ภกษทงหลาย จงเทยวไปสทจารก เพอประโยชนแกชนหมมาก เพอความสขแกชนหมมาก เพออนเคราะหชาวโลกเพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสขแกเทวดาและมนษยทงหลาย” นคอเปาหมาย หรอวตถประสงคของการเผยแผธรรม๓

๒.๑.๒ หลกการเผยแผตามหลกพระพทธศาสนา๔

การเผยแผ คอ การท าใหขยายออกไป การท าใหขยายวงกวางออกไป ท าใหแพรหลาย ออกไป การเผยแผพระพทธศาสนาจงไดแก การด าเนนงานเพอใหหลกธรรมค าส งสอนใน พระพทธศาสนาแพรหลายออกไปในทกสารทศ มผศรทธาเลอมใส เคารพ ย าเกรง ในพระรตนตรย นอมน าเอาหลกธรรมในพระพทธศาสนาไปประพฤตปฏบต มหลกการใหญ ๆ ดงน

๑) หลกประโยชน ๓ การประกาศพระพทธศาสนาโดยยดหลกประโยชน และความสขของมหาชนเป๐นทตง ถอเป๐นวตถประสงคหลกในการเผยแผพระพทธศาสนา ดงทพระพทธเจาทรงประทานโอวาทใหแกเหลาพระสาวกชดแรกททรงสงใหไปประกาศพรหมจรรยวา“พวกเธอ จงเทยวจารก เพอประโยชนและความสขแกชนหมมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชนเกอกลและ ความสขแกทวยเทพและมนษย พวกเธออยาไดไปรวมทางเดยวกนสองรป จงแสดงธรรมงามในเบองตน งามในทามกลาง งามในทสด จงประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถทงพยญชนะ ครบบรบรณ บรสทธ..”

๒) หลกไตรสกขา หลกการทส าคญอกประการคอ ไตรสกขา คอ สงทเรยกวาความงามในเบองตน ไดแก ศล งามในทามกลางไดแก สมาธ งามในทสด ไดแก ปญญา ปรากฏใน พระด ารสทสงสาวกไปเผยแผพระพทธศาสนารนแรก ซงถอเป๐นหลกการส าคญในการเผยแผ พระพทธศาสนา การด าเนนงานเพอใหเกดประโยชนสงสดแกผฟงไดนน หลกนถอเป๐นหลกใหญท

๒ ดรายละเอยดใน ท.ม. (ไทย) ๕๒/๑๐/๕๓-๕๕. ๓ ดรายละเอยดใน ว.มหา. (ไทย) ๔/๓๒/๔๐. ๔ พจนารถ สพรรณกล, “การเผยแผพระพทธศาสนากบเทคโนโลยสารสนเทศ”, บทความ, (๒๐ กนยายน

๒๕๕๗), [ออนไลน], แหลงทมา : http://phd.mbu.ac.th/index.php/2014-08-28-08-57-4/106-2014-09-20-08-27-56[ ๒๐ สงหาคม ๒๕๖๑].

๑๔

ครอบคลมการปฏบตใหบรรลประโยชนทตนพงปรารถนา ดงปรากฏในเมตตาสตร ขททกนกาย๕ วา“ผฉลาดในประโยชนมงหวงบรรลสนตบท ควรบ าเพญกรณยกจ ควรเป๐นผอาจหาญ ซอตรง เครงครด วางาย ออนโยน และไมเยอหยงควรเป๐นผสนโดษ เลยงงาย มกจนอย มความประพฤต เบา มอนทรยสงบ มปญญารกษาตน ไมคะนอง ไมตดในตระกลทงหลายอนง ไมควรประพฤตความเสยหายใด ๆ ทจะเป๐นสาเหตใหวญชนเหลาอนต าหนเอาได…”

๓) ศกยภาพของมนษย พระพทธเจาถอหลกวา มนษยเป๐นผฝกได มนษยสามารถทจะรตามได ถาเขาไดฝกฝนตนตามหลกการทแสดงการมองเชนน เป๐นการมองทศ กยภาพทางปญญาของมนษยมากกวามองในแงความแตกตางในดานทางรางกาย ซงถอเป๐นหลกใหญหลกหนง ทน าไปสการรบสมาชก การพยายามทจะท าใหเหนอดมการณทเป๐นเหมอนการมองมนษยทกคน ทจตใจ มากกวามองรปลกษณทแสดงออกมาภายนอก อนจะน าไปสการรบฟงค าสอนและน าไปปฏบต ใหเกดประโยชนสงสดตามทพระพทธองคทรงแสดงไว ดงน

๒.๑.๓ วธการเผยแผพระพทธศาสนา๖

๑) วธการท ๑ อนปวาโท ไมวารายใคร ไมโจมตใคร ไมโจมตศาสนาอน แตใชปญญาบอกวา พระพทธศาสนาดอยางไร

๒) วธการท ๒ อนปฆาโต ไมท ารายใคร ไมใชก าลงเพอไปบงคบใหใครเชอ ไมท าราย ยดหลกอหงสาธรรม คอ ไมเบยดเบยน ใชปญญาในการอางเหตผล จนกระทงผฟงอยากลงมอ ปฏบตดวยตนเอง

๓) วธการท ๓ ปาฏโมกเข จ ส วโร มความส ารวมในศลและมารยาทใหด

๔) วธการท ๔ มตตตา จ ภตตสม รจกประมาณในการรบประทาน รวมไปถงการใชสอย ปจจยส จะไดเป๐นทางมาแหงความเคารพเลอมใสของผไดพบเหน

๕) วธการท ๕ ปนตจ สยนาสน นงนอนในทสงบ นกปฏบตธรรมตองรกความสงบ และรกในการอยในทสงบ

๖) วธการท ๖ อธจตเต จ อาโยโค ประกอบความเพยรในอธจต ตองหมนฝกสมาธ เพราะสมาธ คอ แกนของการไดบรรลมรรคผลนพพาน

๕ ข.ข. (ไทย) ๒๕/๒๓๗-๒๖๗/๑๑-๑๒. ๖ ท.ม. (ไทย) ๑๐/๙๐/๕๑.

๑๕

๒.๑.๔ ความส าคญของการเผยแผ

หลงจากทพระพทธเจาไดตรสรธรรมแลว พระพทธเจาทรงแนะวธกบพระสงฆ ๖๐ รป แรกโดยใหหลกการและวธการเผยแผพระพทธศาสนาในยคสมยพทธกาล จากการศกษาพบวาพระพทธเจาทรงมทงหลกการ และหลกปฏบตแตกตางกนไปตามกาลเทศะและบคคลทจะทรงสงสอน ดงนน การพจารณาวธการเผยแผพระพทธศาสนาของพระองคจงเรมตงแตคณสมบตของผสอน ลลาการสอนและหลกการสอน

๒.๑.๕ คณสมบตของผสอนหรอนกเผยแผ

พทธวธในการสอนนนตองเรมตนจากปรชญาขนพนฐานอนไดแก กลยาณมตรและมสตปญญาไหวพรบทชาญฉลาดเป๐นเบองตน จากนนตองประกอบดวยหลกของนกเผยแผกบผฟงหรอผสอนกบผ เรยนทมความสมพนธกนในฐานะเป๐นกลยาณมตรเป๐นอนดบตอไปเพราะในทางพระพทธศาสนาถอวา ผเผยแผกบผฟงหรอผสอนกบผเรยนนนตองประสานสมพนธกน มความกรณาตอกนโดยเฉพาะในดานการอบรมสงสอนนน ยอมเป๐นสวนประกอบทส าคญใหเกดคณลกษณะของผสอนซงเรยกวา องคคณของกลยาณมตร ดงนน พระธรรมกะถกหรอนกเผยแผพทธธรรมทด จงมลกษณะคณสมบตซงเป๐นองคของกลยาณมตร ๗ ประการดงน๗

๑) ปโย เป๐นทรกเป๐นทพอใจ ในฐานเป๐นทสบายและสนทสนม ชวนใหอยากเขาไปปรกษาไตถาม

๒) คร เป๐นทเคารพ ในฐานประพฤตสมควรแกฐานะ ใหเกดความรสกอบอนใจ เป๐นทพงได และปลอดภย

๓) ภาวนโย เป๐นทยกยอง ในฐานทรงคณคอความรและภมปญญาแทจรง ทงเป๐นผฝกอบรมและปรบปรงตนอยเสมอควรเอาอยางท าใหระลกและเอยอางดวยซาบซงภมใจ

๔) วตตา จ เป๐นนกพด รจกชแจงใหเขาใจ รวาเมอไรควรพดอะไรอยางไร คอยใหค าแนะน าวากลาวตกเตอนเป๐นทปรกษาทด

๕) วจนกขโม เป๐นผอดทนตอถอยค า คอพรอมทจะรบฟงค าปรกษา ซกถาม ค าเสนอแนะวพากษวจารณอดทนฟงไดไมเบอไมฉนเฉยว

๖) คมภรจ กถ กตตา เป๐นผพดดวยถอยค าลกซงได สามารถอธบายเรองยงยากซบซอนใหเขาใจและใหเรยนรเรองราวทลกซงยงขนไป

๗ อง.สตตก. (ไทย) ๒๓/๓๗/๕๗.

๑๖

๗) โน จฏฐาเน นโยชเย ไมชกน าในอฐานะ คอ ไมแนะน าในเรองเหลวไหล หรอชกจงไปในทางเสอมเสย

๒.๑.๖ ลลาการสอน๘

การสอนของพระพทธเจาแตละครง แมทเป๐นเพยงธรรมมกถาหรอการสนทนาทวไป ซงมใชคราวทมความมงหมายเฉพาะพเศษ กจะด าเนนไปอยางส าเรจผลด โดยมองคประกอบทเป๐นคณลกษณะทเรยกไดวา เป๐นลลาในการสอนม ๔ ประการคอ

๑) สนทสสนา ชแจงใหเหนชด คอจะสอนอะไร กชแจงจ าแนกแยกแยะอธบาย และแสดงเหตผลใหชดเจนจนผฟงเขาใจแจมแจงเหนจรงเหนจงดงจงมอไปดเหนกบตา

๒) สมาทปนา ชวนใจใหอยากรบเอาไปปฏบต คอสงใดควรปฏบตหรอหดท า กแนะน าหรอบรรยายใหซาบซงในคณคา มองเหนความส าคญทจะตองฝกฝนบ าเพญจนใจยอมรบ อยากลงมอท า หรอน าไปปฏบต

๓) สมตเตชนา เราใจใหอาจหาญแกลวกลา คอปลกเราใจใหกระตอรอรน เกดความอตสาหะ มก าลงใจแขงขน มนใจทจะท าใหส าเรจจงได สงาน ไมหวนระยอ ไมกลวเหนอย ไมกลวยาก

๔) สมปหงสนา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรง คอบ ารงจตใหแชมชนเบกบาน โดยชใหเหนผลด หรอคณประโยชนทจะไดรบและทางทจะกาวหนาบรรลผลส าเรจยงขนไป ท าใหผฟงมความหวงและราเรงเบกบานใจ

๒.๑.๗ หลกการสอน

พระพทธองคไดตรสองคแหงธรรมกถก ๕ ประการ๙ คอ

๑) อนปพพกถ กลาวความไปตามล าดบ คอแสดงหลกธรรม หรอเนอหาวชาตามล าดบความงายยากลมลก มเหตผลสมพนธตอเนองกนไปโดยล าดบ

๒) ปรยายทสสาว ชแจงยกเหตผลมาแสดงใหเขาใจ คอชแจงใหเขาใจชดในแตละแงแตละประเดน โดยอธบายขยายความยกเยองไปตาง ๆ ตามแนวเหตผล

๓) อนทยต ปฏจจ แสดงธรรมดวยอาศยเมตตา คอสอนเขาดวยจตเมตตา มงจะใหเป๐นประโยชนแกเขา

๘ ท.ส. (ไทย) ๙/๑๙๘/๑๖๑ ๙ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท, พมพครงท ๑๑,

(กรงเทพมหานคร : เอสอาร. พรนตง แมส โปรดกส จ ากด, ๒๕๕๑), หนา ๕๒๐.

๑๗

๔) น อามสนตโร ไมแสดงธรรมดวยเหนแกอามส คอสอนเขามใชเพราะมงทตนจะไดลาภ หรอผลประโยชนตอบแทน

๕) อตตานจ ปรจ อนปหจจ แสดงธรรมไมกระทบตนและผอน คอสอนตาม หลกตามเนอหา มงแสดงอรรถ แสดงธรรม ไมยกตน ไมเสยดสขมขผอน

หลงจากทพระพทธองคทรงตรสรพระสมมาสมโพธญาณแลว เมอทรงพระด ารทจะประกาศเผยแผพระพทธศาสนา พระองคจงทรงระลกถงพระปญจวคคยทง ๕ จงเสดจไปทปาอสปตนมฤคทายวน พระองคไดแสดงปฐมเทศนาเป๐นครงแรกในโลกคอพระธมมจกกปปวตตนสตร จนทานอญญาโกณฑญญะไดดวงตาเหนธรรมเป๐นคนแรก และไดขอบรรพชาอปสมบทเป๐นพระภกษพระองคทรงประทานอนญาตใหการอปสมบท ถอวาทานเป๐นพระภกษรปแรกในพระพทธศาสนาตอมาพระองคทรงแสดงพระธรรมเทศนาอนตตลกขณสตรแกพระปญจวคคยทเหลอ จนไดบรรลเป๐นพระอรหนตหมดทกรป และไดทรงแสดงธรรมแกสกลบตรพรอมเพอนอก ๕๔ คน จนบรรลอรหตผลในกาลตอมา จงมพระอรหนตเกดขนในขณะนน ๖๑ รป รวมทงพระพทธองคดวย ดงนนพระองคทรงสงพระภกษสงฆทง ๖๐ รป ออกไปประกาศเผยแผพระพทธศาสนาโดยใหแยกกนไปในทศทางตาง ๆ ใหไปรปเดยว สวนพระองคเองเลอกไปเผยแผพระพทธศาสนาทต าบลอรเวลาเสนานคม

พระมหาประกาศต ไดกลาวไววา การประกาศเผยแผพระพทธศาสนาแบบเชงรกของพระพทธเจาไดเรมขนแลว จะไดกลาวถงรปแบบวธการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยพทธกาล โดยสรปเป๐นภาพรวมได ๑๐ วธคอ๑๐

๑) วธการเขาหาผน าทางศาสนา การเมองและทางเศรษฐกจ ภายหลงจากพระพทธเจาตรสรไดออกประกาศพระพทธศาสนาโดยเรมตนทผน าศาสนาดวยการเสดจไปโปรดพราหมณปญจวคคย ผคงแกเรยนมจตใจทมงมนเตมเป๑ยมดวยความปรารถนาวาจกไดบรรลธรรมตามพระพทธองคจนกระทง ประสบผลส าเรจ หลงจากนนเสดจไปโปรดชฏล ๓ พนองซงมบรวาร ๑,๐๐๐ คน โดยชฎล ๓ พนองนเป๐นเจาลทธใหญทนยมการบชาไฟและเป๐นทเคารพนบถอของพระเจา พมพสารและประชาชนชาวแควนมคธเป๐นอยางมาก พระองคทรงแสดงธรรมเทศนาอาทตตปรยายสตรและแสดงปาฏหารยเพอใหชฎล กลมนเขามานบถอพระพทธศาสนาจนประสบความส าเรจไดบรรลธรรมและอปสมบทเป๐นภกษทงหมด ๘ ทาน ตอจากนน พระองคเสดจไปหาผน าทางการเมอง คอพระเจาพมพสารผเป๐นพระราชาแหงแควนมคธและขาทาสบรพารพระเจาพมพสารและขาราชบรพารพอเหนวาชฎลสามพนองทตนนบถอไดประกาศตนเป๐นสาวกของพระพทธองคแลว กคลายทฐมานะและนอมใจฟงพระธรรมเทศนาโดยความเคารพ ในทสดกไดดวงตาเหนธรรมและหนมานบถอ

๑๐ พระมหาประกาศต อาจารปาล, “พทธบญญตเกยวกบนกบวชนอกศาสนา”, วารสารสนตศกษาปรทรรศน มจร., ปท๒ ฉบบท ๒ (กรกฎาคม-ธนวาคม ๒๕๕๖) : ๑๘๐.

๑๘

พระพทธศาสนา ตอมาพระเจาพมพสารไดถวายวดเวฬวนแดพระสงฆโดยมพระพทธองคทรงเป๐นประมข นอกจากน พระองคยงทรงแสดงธรรมเทศนาสงสอนเหลาผน าทางเศรษฐกจซงเป๐นบคคลทมอทธพลตอสงคมและประเทศชาตดวยพระองคเอง ผน าทางเศรษฐกจทพระองคเสดจไปโปรด คอ ยสกลบตร พรอมบดามารดา ภรรยาและมตรสหายรวม ๕๔ คน ๑๐ วธการเผยแผธรรมะโดยการเขาหาหวหนาผเป๐นผน าทางสงคม การเมองและเศรษฐกจเชนน นบเป๐นวธการทมความชาญฉลาดและแยบยลในตวอยางมาก เหมอนกบยงปนนดเดยวไดนกทงฝง เพราะคนเหลานตางมบทบาทและอทธพลตอสงคมอยางยงทงเป๐นผทมพวกพองและบรวารมาก เมอคนเหลานนบถอศาสนาใด ผคนในสงคมนนกมกจะหนมานบถอตามไปดวย จะเหนไดวาในชวงแรกของการเผยแผธรรมะนน พระองคทรงใชวธการนมาโดยตลอด ท าใหพระพทธศาสนาเป๐นทรจกมประชาชนใหความเลอมใสศรทธาเขามานบถออยางมากมายนบไดวาเป๐นพระปรชาสามารถของพระพทธองคและพระสาวกทงหลายดวย ผน าศาสนานนบางทอาจจะมความส าคญหรอทรงอทธพลตอจตใจของประชาชนมากกวานกปกครอง เพราะนกปกครองมกควบคมประชาชนดวยอาวธหรอดวยอ านาจ สวนผน าทางศาสนานนควบคมประชาชนดวยธรรมะ ฉะนน ประชาชนจงมความมนคงเลอมใสตอพระและนกบวช นอกจากความเลอมใสศรทธาแลวยงชวยอ านวยประโยชนในดานการท านบ ารงพระสงฆและพระพทธศาสนาอยางดดวย การสรางสงทเป๐นสาธารณประโยชนและสรางวดวาอารามตาง ๆ

๒) วธการปฏวตหลกค าสอนและหลกความเชอบางประการของลทธศาสนาดงเดม

พระพทธเจาทรงปฏวตทางสงคมชนชนทชาวชมพทวปยดถอมานาน เชน ศาสนาพราหมณมขอบญญตทางสงคมหลายดาน เชน เรองวรรณะ ทก าหนดใหแตละวรรณะมความแตกตางกนอยางเดนชด มการก าหนดใหแตละวรรณะยดถอและปฏบตอยในวรรณะของตนเองมใหสมาคมกบวรรณะอน ๆ โดยเฉพาะวรรณะศทรทไมสามารถมสทธในสงคม ก าหนดใหวรรณะพราหมณเป๐นวรรณะประเสรฐสงสด อนถอไดวาเป๐นการลดรอนสทธของวรรณะนน ๆ พระองคตรสปฏเสธแนวคดดงกลาวอยางสนเชง และทรงสอนวา“บคคลเป๐นพราหมณเพราะชาตตระกลกหาไมหรอไมเป๐นพราหมณเพราะชาตตระกลกหาไมบคคล เป๐นพราหมณกเพราะกรรมหรอไมเป๐นพราหมณกเพราะกรรม” หมายความวา คนด หรอชวมใชชาตตระกล แตขนอยกบการกระท าของผนน หากท าดกเป๐นคนด และหากท าชวกเป๐นคนชว นอกจากนน พระองคยงทรงปฏเสธทางสดโตง ๒ ทาง คอ กามสขล ลกานโยค คอการหมกมนในกามสข กบอตตกลมถานโยค คอการทรมานตนเอง พระองคทรงเคยปฏบตเชนนนมากอนแลวทรงยนยนวาเป๐นหนทางทผดไมใชหนทางทจะน าสตวโลกไปสทางบรรลธรรมได ทรงแนะน าใหด าเนนในทางสายกลางอนไดแกมรรคมองค ๘ หรอมชฌมาปฏปทา เป๐นทางปฏบตทไมเขมงวดและไมหละหลวมเกนไปทรงถอวาเป๐นแนวทางทถกตองและเหมาะสมทสด

๑๙

๓) วธการปฏรปพระพทธศาสนาเกดขนมาทามกลางกระแสวฒนธรรม และลทธตาง ๆ โดยเฉพาะศาสนาพราหมณจงท าใหพระพทธเจาตองมความเกยวของกบถอยค าทางศาสนา ดวยมความมงมนทจะประกาศพระพทธศาสนาใหมความมนคงอยางรวดเรว จงไมทรงหกลางค าสอนหรอถอยค าของศาสนาอนอยางทนท แตพยายามใหกลมกลนกนไปเรอย ๆ จนกลายเป๐นการเปลยนแปลงไปอยางไมรตวหรอบางทกใชวธการโอนออนผอนตามค าสอนใดถกตองดงาม พระองค กทรงรบรองวาถกตองดงามเป๐นของสากลโดยธรรมชาต ค าสอนของศาสนาพราหมณมอยอยางไร พระองคไมทรงหกลาง แตจะทรงปฏรปใหมน ามาใชในทางพระพทธศาสนาเชน ค าวา พรหม ทางศาสนาพราหมณ หมายถง ผสรางโลก แตพระองคทรงเอามาใชในความหมายใหม หมายถง มารดาบดา ค าสอนใดทมความขดแยงกบพทธศาสนาทรงชแจงแถลงใหเหนวาการปฏบตเชนนนไมใชแกนสารพรอมทงแนะน าแนวทางปฏบตทถกตองให เชน การบชายญ ในค าสอนเดม หมายถง การฆาสตวบชายญ แตพระองคทรงสอนในความหมายใหม หมายถงการบชามารดาบดาสมณพราหมณ เป๐นตน

๔) วธการเสนอหลกค าสอนทเป๐นแกนแทของพระพทธศาสนาวธการนเป๐นวธทสบเนองมาจากวธการดงกลาวแลวขางตนนน กลาวคอ เมอทรงอธบายชแจงถงสวนดสวนบกพรองของศาสนาพราหมณแลว ไดเสนอหลกการใหมทเป๐นหลกค าสอนของพระพทธศาสนาลวน ๆ ขนแทนทและเผยแผหลกค าสอนทเป๐นแกนแทของพระพทธศาสนาแกประชาชน เพอใหเขาใจถงธรรมชาตแทจรงของมนษยและสรรพสง หลกธรรมทเป๐นแกนแทของพระพทธศาสนา ไดแก ไตรลกษณหรอสามญลกษณะ คอความเป๐นของไมเทยงความเป๐นทกข และความเป๐นของไมใชตวตน ความไมคงทแนนอนของสรรพสงเกดขนตงอยและดบไปตามเหตปจจยทอาศยกนเกดขนและเสอมสลายไปตามกาลเวลาทผานไป และหลกอรยสจ ๔ ถอไดวาเป๐นหลกหวใจส าคญของพระพทธศาสนา เป๐นหลกธรรมทส าคญครอบคลมค าสอนทงหมดในพระพทธศาสนา กศลธรรมทงหมดในพระพทธศาสนารวมอยในอรยสจทงสน พระพทธองคทรงบรรลธรรมกดวยหลกธรรมขอนซงแสดงใหเหนถงการเกดขนและดบไป อยางมเหตปจจยเป๐นหลกธรรมทพระพทธองคทรงน ามาแสดงเพอโปรดสตวมากทสด

๕) วธการปฏบตเชงรก หรอเยยมเยอนตามบาน เป๐นวธทพระพทธเจาทรงใชตลอดการเผยแผธรรมะ ทรงแผขายคอพระญาณของพระองคเพอส ารวจดเวไนยสตวทมอปนสยแกกลาพอทจะบรรลธรรมแลวเสดจไปเทศนาโปรดถงบาน อนเป๐นพระกรณยกจประจ าวนของพระองคอกประการหนงดวยเชนกน ผทไดรบการเทศนาโปรดเชนนมกจะไดบรรลธรรมอยเสมอ เรยกวา พทธกจ ๕ ประการของพระพทธเจา ไดแก เวลาเชาเสดจบณฑบาต เวลาสายทรงแสดงธรรม เวลาค าประทานโอวาท กลางคนตอบปญหาเทวดา และเวลาจวนสวางตรวจดสรรพสตวผทสมควรและยงไมสมควรตรสร

๒๐

๖) วธการบรการชมชน วธการนเป๐นการเผยแผเชงรกซงไดผลมากทสดอกวธหนง พระพทธเจาและพระสาวกทงหลายจะเขาไปมสวนรวมกบสงคมอยเนอง ๆ เพอใหเกดความคนเคยและความเขาใจอนดระหวางชาวบานและพระสงฆ เชน การเขาไปสงเคราะหประชาชนในกฏทนตสตรพระองคไดทรงเขาไปชวยเหลอชาวบาน โดยวธแกปญหาโดยการจดระบบเศรษฐกจใหประชาชนอยดกนดมความสขในสงคม

๗) วธการใชปาฏหารยตาง ๆ เป๐นวธการเผยแผทใชความสามารถพเศษเขามาชวยโดยมจดประสงคเพอปราบปรามคนทแสดงอาการกระดางกระเดองไมยอมรบนบถอหรออยากลองดใหสนพยศ การแสดงปาฏหารยนไมนยมใชนก เพราะทรงเลงเหนวาการแสดงฤทธนนมทงแงดและไมดในตวเอง คอผทมศรทธาเลอมใสกยงยกยองสงเสรมมากขน สวนผทไมเลอมใสอาจจะดหมนวาการแสดงปาฏหารยแบบนไมเหนแปลกอะไรเพราะคนทเรยนวชา “คนธาร” กสามารถท าไดเชนเดยวกน และตรสวา “เราเลงเหนโทษในอทธปาฏหารยอยางน จงอดอดระอาเกลยดการแสดงอทธปาฏหารย” แตวธการททรงโปรดและใชอยเสมอคอ อนสาสนปาฏหารย คอการสอนอยางธรรมดา อธบาย ชแจง โตตอบกนไปมาโดยไมตองมการใชฤทธเดชเขามาชวย เป๐นวธทท าใหคนเขาถงสจธรรมไดตามพทธประสงคและมความมนคงยนยาวมาถงปจจบน

๘) วธการปรบตวใหเขากบวฒนธรรมทองถนเป๐นวธการปรบตวใหเขากบวฒนธรรมทองถนเพอเป๐นการเผยแผใหงายมากขน ท าใหผฟงเกดความรสกวาผเผยแผเป๐นเสมอนญาตของตนเองจงเกดความเตมใจทจะรบฟงพระธรรมเทศนา แตพระพทธเจาทรงหามยกพทธพจนขนเป๐นภาษาสนสกฤต และทรงปรบอาบตทกกฎแกพระภกษผแสดงพทธพจนเป๐นภาษาสนสกฤตทรงอนญาตในการแสดงธรรมดวยภาษาของตนเอง เพราะเป๐นภาษาสามญทประชาชนจ านวนมากสามารถเขาใจได เป๐นการเปดโอกาสใหมวลชนทกระดบชนไดมโอกาสเขามาเลอมใสศรทธา พระพทธศาสนาจงแพรหลายไปสมวลชนอยางรวดเรว ทงเป๐นการเปดโอกาสใหประชาชนทกระดบชนไดรบการศกษาอยางทวถงกน ตรงกนขามกบศาสนาพราหมณทจ ากดสทธการศกษาทงยงใชภาษาสนสกฤตซงถอไดวาเป๐นภาษาตองหามส าหรบคนบางวรรณะเชนวรรณะศทรในการสงสอนอกดวย

๙) วธการเผยแผดวยบคลกภาพ บคลกภาพทดนบไดวาเป๐นองคประกอบทส าคญประการหนงของนกเผยแผนอกเหนอจากคณสมบตดานคณธรรม เพราะบคลกภาพทสงางาม นามองนาเลอมใสยอมเป๐นเหตน ามาซงความเลอมใสแกผพบเหนได พระพทธองคทรงมพระวรกายทสงางามประกอบดวยลกษณะมหาบรษดงมจงกพราหมณชมวา “พระสมณโคดมมพระรปงาม นาด นาเลอมใส มพระฉววรรณผดผองยงนกดจพรหม มพระวรกายดจพรหม โอกาสทจะพบเหนยากนก” การเผยแผพระพทธศาสนานอกจากมความรความสามารถในการเผยแผแลว คณสมบตของนกเผยแผกเป๐นสง

๒๑

หนงทสรางความศรทธาใหเกดขนได เพราะนกเผยแผทดนนแมจะไมออกปากพดกสามารถเผยแผ พทธธรรมได บคลกลกษณะทดงามกยงความผองใสแหงจตใจใหเกดศรทธาแกผทพบเหน

๑๐) วธการสนทนา การบรรยายและตอบปญหา พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ไดยกวธสอนของพระพทธเจาไว มหลายแบบหลายอยางซงผวจยจะยกมาเพยง ๓ หวขอ ทนาสงเกตหรอพบบอย คงจะไดแกวธตอไปน

๑๐.๑) แบบสากจฉา หรอสนทนา วธนนาจะเป๐นวธททรงใชบอยไมนอยกวาวธใด ๆ โดยเฉพาะในเมอผมาเฝาหรอทรงพบนน ยงไมไดเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนา ยงไมร ไมเขาใจหลกธรรม ในการสนทนาพระพทธเจามกจะทรงเป๐นฝายถามน าคสนทนาเขาสความเขาใจธรรมและความเลอมใสศรทธาในทสด แมในหมพระสาวก พระองคกทรงใชวธนไมนอย และทรงสงเสรมใหสาวกสนทนาธรรมกน อยางในมงคลสตรวา๑๑ “กาเลน ธมมสากจฉา เอตมมงคลมตตม การสนทนาธรรมตามกาลเป๐นมงคลอนอดม”ดงน

๑๐.๒) แบบบรรยาย วธสอนแบบน นาจะทรงใชในทประชมใหญในการแสดงธรรมประจ าวนซงมประชาชน หรอพระสงฆจ านวนมาก และสวนมากเป๐นผมพนความรความเขาใจ กบมความเลอมใสศรทธาอยแลว มาฟงเพอหาความรความเขาใจเพมเตม และหาความสงบสขทางจตใจ นบไดวาเป๐นคนประเภทและระดบใกลเคยงกนพอทจะใชวธบรรยายอนเป๐นแบบกวาง ๆ ไดลกษณะพเศษของพทธวธสอนแบบนทพบในคมภรบอกวา ทกคนทฟงพระองคแสดงธรรมอยในทประชมนน แตละคนจะรสกวาพระพทธเจาตรสอยกบตวเองโดยเฉพาะ ซงนบวาเป๐นความสามารถอศจรรยอกอยางหนงของพระพทธเจา

๑๐.๓) แบบตอบปญหา ผทมาถามปญหานน นอกจากผทมความสงสยของใจในขอธรรมตาง ๆ แลว โดยมากเป๐นผนบถอลทธศาสนาอน บางกมาถามเพอตองการรค าสอนทางฝายพระพทธศาสนา หรอเทยบเคยงกบค าสอนในลทธของตน บางกมาถามเพอลองภม บางกเตรยมมา ถามเพอขมปราบใหจน หรอใหไดรบความอบอาย ในการตอบพระพทธองคทรงสอนใหพจารณาดลกษณะของปญหาและใชวธตอบใหเหมาะกน ในสงคตสตร ทานแยกประเภทปญหาไวตาม ลกษณะวธตอบเป๐น๔อยางคอ๑๒

(๑) เอกงสพยา กรณปญหา ปญหาทพงตอบตรงไปตรงมาตายตว พระอรรถกถาจารยยกตวอยางเชน ถามวา “จกษเป๐นอนจจงหรอ” พงตอบตรงไปไดทเดยววา“ถกแลว”

๑๑ ข.ส. (ไทย) ๒๕/๕/๓. ๑๒ ท.ปา. (ไทย) ๑๑/๓๑๒/๒๑๙.

๒๒

(๒) ปฏปจฉาพยา กรณปญหา ปญหาทพงยอนถามแลวจงแก พระอรรถกถาจารยยกตวอยางเชน เขาถามวา “โสตะกเหมอนจกษหรอ” พงยอนถามกอนวา “ทถามนนหมายถงแงใด” ถาเขาวา “ในแงเป๐นเครองมองเหน” พงตอบวา “ไมเหมอน” ถาเขาวา “ในแงเป๐นอนจจง”จงควรตอบรบวา “เหมอน”

(๓) วภชชพยากรณปญหา ปญหาทจะตองแยกความตอบ เชน เมอเขาถามวา “สงทเป๐นอนจจง ไดแก จกษใชไหม” พงแยกความออกตอบวา “ไมเฉพาะจกษเทานน ถงโสตะ ฆานะฯลฯ กเป๐นอนจจง” หรอปญหาวา“พระตถาคตตรสวาจาซงไมเป๐นทรกทชอบใจของคนอนไหม”กตองแยกตอบตามหลกการตรสวาจา ๖ หรอปญหาวาพระพทธเจาทรงตเตยนตบะทงหมดจรงหรอ” กตองแยกตอบวาชนดใดตเตยนชนดใดไมตเตยนดงนเป๐นตน

(๔) ฐปนยปญหา ปญหาทพงยบยงเสย ไดแก ปญหาทถามนอกเรอง ไรประโยชนอนจกเป๐นเหตใหเขว ยดเยอ สนเปลองเวลาเปลา พงยบยงเสย แลวชกน าผถามกลบเขาสแนวเรองทประสงคตอไป ทานยกตวอยาง เมอถามวา “ชวะอนใด สรระกอนนนหรอ” อยางนเป๐นค าถามประเภทเกนความจรง ซงถงอธบายอยางไรผถามกไมอาจเขาใจ เพราะไมอยในฐานะทเขาจะเขาใจได พสจนไมได ทงไมเกดประโยชนอะไรแกเขาดวย

๒.๑.๘ หลกการเกยวกบเนอหาทเผยแผ๑๓

๑) สอนจากรปธรรมไปหานามธรรม สอนจากสงทรเหนไดงาย เขาใจกนอยแลว ไปยงสงทรเหนไดยากหรอยงไมเขาใจ เชน สอนหลกอรยสจ ๔ ทรงน าเอาทกขเป๐นตวปญหาขนแสดงกอน เพราะเหนไดงาย เขาใจงาย จากนนกสาวไปหาเหตของทกข แลวโยงเขาถงการดบทกข พรอมบอกหนทางวาจะดบทกขไดอยางไร

๒) สอนลมลกลงตามล าดบ การสอนเรองจรงทเคยร ไปสเรองจรงทผฟงไมเคยรมากอน ไดแก สอนแบบอนปพพกถา ไตรสกขา ๓ เป๐นตน โดยทานเปรยบเหมอนการเดนทางลงสทะเล

๓) สอนดวยอปกรณเสรม ยกเรองทมาแสดงใหด เพอผฟงเหนดวยตา ดวยห เชน สอนพระนนทะ โดยทรงน าไปชมนางฟา นางอปสรทสวยงาม เนองจากทานเป๐นคนรกสวยรกงาม เป๐นตน

๑๓ พจนารถ สพรรณกล, “การเผยแผพระพทธศาสนากบเทคโนโลยสารสนเทศ”, บทความ, (๒๐ กนยายน

๒๕๕๗), [ออนไลน], แหลงทมา : http://phd.mbu.ac.th/index.php/2014-08-28-08-57-4/106-2014-09-20-08-

27-56[ ๒๐ สงหาคม ๒๕๖๑].

๒๓

๔) สอนตรงจด ตรงประเดน ไมวกไปวนมาหรอสอนออกนอกเรอง

๕) สอนแตพอดเทาทจ าเป๐น สงทเขาอยากร ไมไดสอนทกเรอง

๖) สอนมเหตมผล ผฟงตรองเหนจรงตามได

๗) สอนสงทมความหมาย เป๐นประโยชน มสาระแกผฟง

๒.๑.๙ คณสมบตภายนอก (ทางกายภาพ) ของผเผยแผ

คณสมบตของผเผยแผหรอผสอน เป๐นสงทท าใหผฟงเกดศรทธาและยอมปฏบตตาม ในค าสอนอยางนาอศจรรย โดยผสอนพงมคณสมบตทปรากฏภายนอกและคณสมบตภายใน ไดแก ดานบคลกภาพ หมายถง รปราง หนาตา น าเสยง อากปกรยา คอ การแสดงออก เคลอนไหว เป๐นมารยาททงดงาม สงคมยอมรบ เป๐นเสนห ผกมดใจคนผไดเหน มทาทสงาผาเผย องอาจ สงบเยอกเยน

๒.๑.๑๐ คณสมบตภายในของผเผยแผ

คณธรรมทผเผยแผพงปฏบตและเพอใหเกดความร ความเขาใจหลกพทธธรรม เพอจะไดสอนใหถกประเดนทงภาคทฤษฎและภาคปฏบต โดยมจดมงหมาย ใหไดรบความสขความเจรญแกผฟง เป๐นทตงและมจตประกอบดวยเมตตาธรรมเป๐นหลก ดงน

๑) ปณธาน ในการแสดงธรรมตอผฟง นกเผยแผพงตงจตไวในใจของตนกอน แสดงวา จกกลาวชแจงไปตามล าดบเหตการณ พรอมยกเหตผลใหสมจรงมาประกอบ แสดงดวยเมตตาจต หวงอนเคราะห ไมใชเพอหวงลาภสกการะและไมแสดงธรรมกระทบใครใหเสยหาย หรอต าหนตรง ๆ ท าใหผฟงเกดความไมพอใจ

๒) ปฏสมภทา ความเขาใจปญญา แตกฉานในอรรถะ (เนอหาสาระ) เขาใจในธรรม (อธบาย ยอหรอพสดารได) เขาใจในหลกนรกต (การช าชองในภาษา) และเขาใจในหลกปฏภาณ คอ ไหวพรบในการแกปญหาเฉพาะหนา

๓) พหสต การคงแกเรยน การไดฟงมาก จ าได คลองปาก เพงพนจใหขนในใจของตน และสามารถขบคดไดดวยทฤษฎ คอ เหนตามไดดวยเหตผลทเป๐นจรง

๔) การรจกแสดงธรรมไปตามขนตอน การแสดงธรรมไปโดยค านงถงภาวะของผฟงเป๐นหลก โดยเรมจากสงทมองเหนไดดวยตา ไปจนถงพจารณาเหนดวยปญญาภายในของตน ไดแก เลาเรองทานกถาใหฟงกอน (การใหทาน) ชแจงผลดของการเป๐นคนมศล มความประพฤตเรยบรอย ดงาม จากนนกเลาเรองสวรรค คอความสขใจใหฟงถดมา และโยงไปเรองโทษของกามทท า

๒๔

ใหมนษย ตองทกขกายทกขใจอยน ขอสดทาย ชแจงทางออกจากกามหรอทางออกจากทกข โดยวธการสลดทงกาม

๒.๒ หลกแนวคดการสอสาร

ในชวตประจ าวนนน มนษยเราตองอาศยการสอสารเพอแลกเปลยนความรความคด และความรสก เพอสรางความสมพนธและความเขาใจรวมกน ไมวาจะเป๐นในระดบของบคคล กลมองคกร สงคม ประเทศ จนถงระดบโลก ซงในการสอสารนนมนษยยอมตองใชภาษาเป๐นเครองมอในการแลกเปลยนและถายทอดความหมายของสงตาง ๆ ทตองการจะสอออกไป ดงนน การทมนษยจะสอสารใหประสบผลส าเรจนน จงจ าเป๐นตองมความรพนฐานเกยวกบเรองภาษาและการสอสาร เพอใหการสอสารนนเป๐นไปอยางมประสทธภาพ ประเทศไทยนนมภาษาไทยเป๐นภาษาประจ าชาต เพอใชในการสอสาร ซงหากคนในชาตสามารถใชภาษาไทยไดดการสอสารท เกดขนยอมมประสทธภาพและสมฤทธผลตามทตองการได

๒.๒.๑ ความหมายและความส าคญของการสอสาร

การสอสารนน เป๐นศพทบญญตทราชบณฑตยสถาน ก าหนดใหใชโดยบญญตมาจากค าวา Communication ในภาษาองกฤษ ซงมผใหค านยามไวอยางหลากหลาย แตมความหมายใกลเคยงและเป๐นไปในทศทางเดยวกน ดงตอไปน

จอรจ เกรบเนอร๑๔ ไดนยามความหมายของการสอสารไววา “การสอสาร คอ การแสดงปฏสมพนธทางสงคม (Social interaction) โดยใชสญลกษณและระบบสาร”

จอรจ เอ มลเลอร๑๕ ถงไดกลาวการสอสารวา “คอกระบวนการทเกดขนเมอ เหตการณตางเหตการณมความสมพนธใกลชดกน ในดานจตวทยาการสอสารนน การสอสารจะตองเกยวของกบสภาวะทางจตใจ กบเหตการณซงแสดงพฤตกรรมทแตกตางกน และนอกจากจะหมายถงการสอสารดวยถอยค าแลว การสอสารยงหมายรวมถงการศกษาปฏสมพนธ (interact) และการสอสารชนด ตาง ๆ ทเกดขนระหวางสตวอกดวย

๑๔ George Gerbner, 1996: 2, อางใน คณะกรรมการวชาภาษาไทยเพอการสอสาร ศนยวชาบรณาการ

หมวดวชาศกษาทวไป, (ม.ป.ท.: ม.ป.พ., ๒๕๕๔), หนา ๗. ๑๕ กตตมา สรสนธ, ๒๕๔๔: ๓, อางใน คณะกรรมการวชาภาษาไทยเพอการสอสาร ศนยวชาบรณาการ

หมวดวชาศกษาทวไป, (ม.ป.ท.: ม.ป.พ., ๒๕๕๒), หนา ๓.

๒๕

๒.๒.๒ ทฤษฏการสอสาร SMCR ของเดวด เค. เบอรโล (David K.Berlo) ประกอบดวย

๑) ผสง (Source) ตองเป๐นผทมทกษะความช านาญใน “การเขารหส” (Encode) เนอหาขาวสาร และควรจะมความสามารถในการปรบระดบของขอมลนนใหเหมาะสมและงายตอระดบความรของผรบ ตลอดจนพนฐานทางสงคมและวฒนธรรมทสอดคลองกบผรบดวย

๒) ขอมลขาวสาร (Message) เกยวของดานเนอหา สญลกษณ และวธการสงขาวสาร

๓) ชองทางในการสง (Channel) หมายถง ประสาทสมผสทง ๕ หรอเพยงสวนใดสวนหนง คอ การไดยน การด การสมผส การลมรส หรอการไดกลน หรออปกรณตาง ๆ

๔) ผรบ (Receiver) ตองเป๐นผมทกษะความช านาญใน “การถอดรหส” (Decode) สาร เป๐นผทมทศนคต ระดบความและพนฐานทางสงคมวฒนธรรม เชนเดยวหรอคลายคลงกนกบผสงจงจะท าใหการสอสารความหมายหรอการสอสารนนไดผล

และตามทฤษฏ SMCR น มปจจยทมความส าคญตอขดความสามารถของผสงและรบทจะท าการสอสารความหมายนนไดผลส าเรจหรอไมเพยงใด ไดแก

๑) ทกษะในการสอสาร (Communication Skills) มความช านาญหรอมความสามารถในการถอดรหสในการสงและการรบสารเพอใหเกดความเขาใจกนไดอยางด

๒) ทศนคต (Attitudes) ผสงและผรบตองมมทศนคตทดตอกนจะท าใหการสอสารไดผลด

๓) ระดบความร (Knowledge Levels) ผสงและผรบมระดบความรเทาเทยมกน กจะท าใหการสอสารนนลลวงไป

๔) ระบบสงคมและวฒนธรรม (Socio-Culture Systems) ระบบสงคมและวฒนธรรมในแตละชาตมสวนก าหนดพฤตกรรมของประชาชนในประเทศนน ๆ ซงมความแตกตางกน รวมถงมการศกษาถงกฎขอบงคบทางศาสนาของแตละศาสนาประกอบดวย

ราชบณฑตยสถานใหความหมายของค าวาสอสารไววา “สอสาร หมายถง น าถอยค า ขอความ หรอหนงสอ เป๐นตน ของฝายหนงสงใหอกฝายหนงโดยมสอน าไป”๑๖

จากค าอธบายขางตนจงกลาวไดวา การสอสาร หมายถง กระบวนการในการถายทอดขอมลขาวสาร ความรสกนกคด หรอความหมายของสงตาง ๆ จากผสงสารไปยงผรบสาร โดยอาศย

๑๖ ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔, พมพครงท ๒, (กรงเทพมหานคร : ราชบณฑตยสถาน, ๒๕๕๖), หนา ๑๒๔๐.

๒๖

สอหรอชองทางการสอสารตาง ๆ เพอใหเกดการเรยนรรวมกนและเกดการตอบสนองตอกนอยางถกตองระหวางบคคลทเป๐นผสงสารและบคคลท เป๐นผรบสาร ดงนน จะเหนไดวาการสอสารมประโยชนอยางยงไมวาจะเป๐นในแงของบคคลหรอสงคม ซงประโยชนในแงของบคคลคอ ท าใหเรารความรสกนกคดและความตองการของผอน ท าใหเราไดรบรขอมลขาวสารจากแหลงตาง ๆ ทเป๐นประโยชนตอการใชชวต สวนประโยชนในแงสงคมกคอ การสอสารท าใหสงคมมความ เจรญกาวหนาเพราะท าใหมนษยนนสามารถสบทอดและพฒนาวฒนธรรมของตนเองไปจนถงรบรวฒนธรรม สงคมอน อกทงยงสามารถน ามาปรบใชและถายทอดวฒนธรรมของตนไปสคนรนตอ ๆ ไป อยางไมจบสน ซงหากสงคมมนษยปราศจากการสอสารแลวมนษยกไมอาจด ารงอยไดมาจนถงปจจบนและอาจสญสนเผาพนธและอารยธรรมไปแลวกเป๐นได

๒.๒.๓ ความเปนมาของการสอสาร

การสอสาร มความหมายของมนษยทเชอกนวา มมาตงแตสมยโบราณ กบการก าเนดของสงคมมนษย และไดมววฒนาการมาเป๐นล าดบ ดงทไดกลาวมาแลวขางตน และการสอสารเกดขนในยคทมนษยมาอาศยอยรวมกนเป๐นครอบครว เป๐นชมชนเกดขน จงมความจ าเป๐นในการแจงขาวสารตาง ๆ ใหกบคนในสงคมชมชนนน ๆ ความจ าเป๐นในการด ารงชวต การปกครอง และความปลอดภยของชมชนจงตองมรปแบบ วธการของการสอสารของสงคมในมนษยยคแรก ๆ นน เราไมอาจสามารถคนหาหลกฐานทไดแสดงมาน๑๗ ในเรองสอสารไดอยางชดเจน เพยงอาศยการสนนษฐานวธการทเป๐นไปได เชน ใชสญญาณควนไฟ เสยงกลองและการขดเขยนสญลกษณ เป๐นตน เมอชมชนมการขยายตวพฒนารปแบบการสอสารไปตามพฒนาการทางสงคมดานอน และมแหลงชมชนทมขนาดใหญ มอารยธรรมการสอสารของโลกไดแก

๑) บรเวณลมแมน าไนล ตอนเหนอของทวปแอฟรกา และเป๐นทตงของประเทศอยปตในปจจบน

๒) บรเวณลมแมน าแวตอนเหนอในประเทศจนในปจจบน

๓) บรเวณลมแมน าสนธ ทประเทศอนเดย

๑๗ ระววรรณ ประกอบผล, การสอสารมวลชน, พมพครงท ๓, (กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร,

๒๕๓๘), หนา ๗๐.

๒๗

๒.๒.๔ การพฒนาการสอสารทเปลยนแปลงตามยคตาง ๆ ตามล าดบดงน

๑) ยคกอนการใชตวอกษร การถายทอดความรขาวสารในยคนน ไดแก การเขยนภาพตามผนงถ า ซงมหลกฐานปรากฏใหเหนทว ๆ ไป รวมถงประเทศไทยกมอยหลายสถานท สวนใหญเป๐นภาพเกยวกบทางพระพทธศาสนา ภาพสตวปาหลายชนด และภาพวฒนธรรมตาง ๆ ในแตละทองถนและเป๐นการยนยนไดวามการแสดงออกถงการสอสารในยคนน ๆ

๒) ยคการใชตวอกษร ยคนมการสอสารจากทเป๐นภาพและมการพฒนาของสาร ไดจารกเป๐นเครองหมายและสญลกษณขนแทนการเขยนภาพอยางหยาบ ๆ ในอดต ในระยะแรกเป๐นการใชสญลกษณ อกษรภาพ ดวยวธเขยนป๒น หรอแกะสลก โดยใชใบไม แผนหน ดนเหนยว เป๐นวสดทส าคญและมหลกฐานเป๐นจ านวนมาก ไดแก บรเวณลมน าไนล เป๐นตน

๓) ยคการพมพ เนองจากใชวธการเขยน การคดลอกขอความ มความลาชา และคลาดเคลอนจากเดม ชาวจนโบราณรจกวธท าส าเนา ดวยการถ (Rubbing) ใหเกดรปรอยจากตนฉบบเดมทเป๐นหนแกะสลก ตอมาจดไดท าแมพมพเป๐นตน

๔) ยคสอไฟฟาและอเลคทรอนคส๑๘ เกดจากภาพหลงคนพบพลงงานไฟฟา เรมจาก โทรเลข โทรศพท วทยโทรเลข วทยกระจายเสยง ภาพยนต โทรทศน และการสอสารผานดาวเทยม มาตามล าดบ การสงโทรเลขโดยแปลขาวสาร ขอความ สงเป๐นรหสสญญาณ (Code) ไฟฟา เกดในป พ.ศ.๒๓๙๗ อก ๓ ป ตอมากพฒนาวางสายเคเบลโทรเลข ขามมาจากมหาสมทรแอตแลนตกเป๐นผลใหเกดโทรศพท โดยเรมใช พ.ศ. ๒๔๑๙ สามารถสอสารทางไกลโดยใชค าพด ท าใหมการสอสารเกดขนและท าใหสะดวก รวดเรว จากนน พ.ศ. ๒๔๓๘ ไดคนพบการสงคลนวทย ชวงแรกใชส าหรบการสงวทยโทรเลข ตอมาไดการพฒนาเป๐นวทยกระจายสยงใชกนแพรหลายจนถงปจจบน สวนภาพยนตนน ไดฉายเป๐นครงแรกในป พ.ศ. ๒๔๔๖ โทรทศนสามารถออกอากาศใหประชาชนรบชมไดเป๐นผลส าเรจครงแรกในป พ.ศ. ๒๔๗๙ ทกรงลอนดอน ประเทศองกฤษ พ.ศ. ๒๕๐๕ จากนนประเทศสหรฐอเมรกาสงดาวเทยมดวงแรก ชอวา Telstar ๑ ถอเป๐นจดเรมตนของการสอสารยคใหม ทสามารถสงขาวสารทงวทย โทรทศน และโทรศพท ฯลฯ กระจายไดทวโลกจนถงปจจบน

๑๘ วนชย มชาต, หนาทสอสารมวลชน, พมพครงท ๓, (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ ซ.พ บคแสตน

ดารด, ๒๕๔๘), หนา ๓๐.

๒๘

๒.๒.๕ องคประกอบของการสอสาร๑๙

ในกระบวนการสอสารจะประกอบไปดวยสวนส าคญ ๔ สวน เป๐นอยางนอย ไดแก ผสงสาร (Sender) สาร (Message) สอ (Channel) และผรบสาร (Feedback) ซงในบางกรณอาจมเรองของปฏกรยา ตอบสนองหรอปฏกรยาโตตอบ (Feedback) จากผรบสารดวย ดงภาพ

แผนภาพท ๒.๑ กระบวนการสอสาร

๑) ผสงสาร คอ บคคลหรอกลมบคคลผใหขอมล แสดงความคด ความรสก ฯลฯ ไปยงผรบสาร เพอกอใหเกดผลอยางใดอยางหนงตอผรบสาร ซงผสงสารนมบทบาทส าคญในการสอสารเพราะเป๐นผก าหนดจดประสงคในการสอสาร นอกจากน ผสงสารยงสามารถเปลยนบทบาทเป๐นผรบสารไดในกรณทผรบสารมปฏกรยาตอบสนองกลบมา

๒) สาร คอ ถอยค าหรอขอความทเป๐นเรองราวอนมความหมาย โดยแสดงออกมาในรปของภาษาหรอ สญลกษณตาง ๆ ซงผสงสารและผรบสารสามารถรบรรวมกนได

๓) สอ คอ สงทท าหนาทน าสารจากผสงสารไปยงผรบสาร อาจจะเป๐นวจนภาษาหรออวจนภาษากได ซงสอนมบทบาทในการเป๐นตวกลางใหผสงสารและผรบสารตดตอกนไดโดยสอทมนษยใชในการสอสารมหลายประเภท ดงน

๓.๑) สอสามญหรอสอธรรมชาต หมายถง สอทมอยเองตามธรรมชาต เชน บรรยากาศ รอบ ๆ ตวเรา

๓.๒) สอบคคลหรอสอมนษย หมายถง มนษยทเป๐นตวกลางในการสอสาร เชน ผสอขาว นกเลานทาน พธกร ครอาจารย เป๐นตน

๓.๓) สอส งพมพ หมายถง เอกสารทกชนดทผานกระบวนการพมพ เชน วารสาร นตยสาร หนงสอพมพหนงสอ แผนพบ เป๐นตน

๑๙ รววรรณ เทนอสสระ, กระบวนการตดตอสอสาร, พมพครงท ๔, (กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลย

กรงเทพ, ๒๕๓๘), หนา ๒๐.

ผสงสาร Sender สาร Message สอ Channel ผรบสาร Feedback

ปฏกรยาโตตอบ Feedback

๒๙

๓.๔) สอ อเลกทรอนกส หมายถ ง ส อท ตองใช เทคโนโลยททนสมย เชน วทยกระจายเสยง วทย โทรทศน โทรศพท โทรสาร คอมพวเตอร เป๐นตน

๓.๕) สอเฉพาะกจ หมายถง สอทท าหนาทเรองใดเรองหนง เชน ปายโฆษณา ปายชอถนน ชอ สงของ เป๐นตน

๓.๖) สอระคนหรอสอผสม หมายถง สอในรปแบบตาง ๆ ทน ามาผสมผสานกนจนเป๐นรปแบบใหม โดยมเอกลกษณของสอแตละแบบรวมกนอย เชน สอพนบานตาง ๆ วตถจารก เป๐นตน

๔) ผรบสาร หมายถง บคคลหรอกลมบคคลผรบขอมล ความคด ความรสก ฯลฯ ทผสงสารสงมา โดยสามารถก าหนดรและเขาใจความหมาย เนอหาของสารไมวาจะเป๐นวจนภาษา หรออวจนภาษา นอกจากน ผรบสารยงสามารถเปลยนบทบาทเป๐นผสงสารไดในกรณทผรบสารมปฏกรยาตอบสนองกลบไปสผสงสาร

๕) ปฏกรยาโตตอบ คอ กระบวนการสอสารยอนกลบ ในการสอสารครงหนง ๆ นน อาจมปฏกรยาตอบสนองหรอไมกได ขนอยกบวาผรบสารตองการตอบสนองสารและเจตนาของผสงสารหรอไม ปฏกรยาโตตอบนถอวามสวนส าคญในการสอสาร เพราะจะท าใหผสงสารทราบวา การสอสารของตนนน สมฤทธผลหรอไม เพราะฉะนน ในการสอสารแตละครงจะบรรลวตถประสงคหรอไมตองขนอยกบองคประกอบทง ๔ ประการ ซงไดแก ผสงสาร สาร สอ และผรบสาร และรวมไปถงการมปฏกรยาโตตอบดงกลาวมาแลวขางตนดวย โดยทศทางของการสอสารดงกลาวนนม ๒ ลกษณะ คอ การสอสารทางเดยว (One Way Communication) และการสอสารสองทศทาง (Two Way Communication) ซงทศทางของการสอสารดงกลาวน ขนอยกบวาการสอสารในครงนน มปฏกรยาตอบสนองจากผรบสารหรอไม

๒.๒.๖ ปจจยทมผลตอการสมฤทธผลในการสอสาร๒๐

เมอมนษยมการสอสารกนไมวาจะดวยวธใดกตาม ยอมมงหวงใหการสอสารนนสมฤทธผลหรอเกดประโยชนสงสด ซงการสอสารจะสมฤทธผลนนขนอยกบปจจยหลาย ดงน

๑) ปจจยดานการสอสาร ไดแก ทกษะในการใชรหสสาร ความสามารถในการถายทอดสาร ความร เกยวกบสารและการสอสาร รวมถงทศนคตในการสอสาร

๒๐ กตตมา สรสนธ, ๒๕๔๔: ๓, อางใน คณะกรรมการวชาภาษาไทยเพอการสอสาร ศนยวชาบรณาการ

หมวดวชาศกษาทวไป, (ม.ป.ท. : ม.ป.พ., ๒๕๕๒), หนา ๒๐ – ๒๓.

๓๐

๒) ปจจยดานคณลกษณะประชากรศาสตรคอ ปจจยทมผลตอการรบรการตความ และความเขาใจในการสอสาร ไดแก เพศ สถานภาพทางสงคมและเศรษฐกจ การศกษา อาชพ ศาสนา ฯลฯ

๓) ปจจยดานบคลกลกษณะของแตละบคคล คอ ลกษณะเฉพาะตวของแตละบคคล เป๐นสงทไมคงท สามารถเปลยนแปลงไดตามสงแวดลอม การเรยนรกาลเทศะ เป๐นตน ซงบคลกภาพทเป๐นอปสรรคในการสอสารนน ไดแก ความมจตใจคบแคบ ความนบถอตนเอง ความกาวราวและความเป๐นศตรความกงวลใจ ทศนคตแรกเรม และเลหเหลยมหลอกลวง

๒.๒.๗ ปญหาและอปสรรคในการสอสาร๒๑

การสอสารจะบรรลตามวตถประสงคหรอไม ยอมขนอยกบองคประกอบของการสอสาร ซงอาจเกดจากองคประกอบใดองคประกอบหนงหรอหลายองคประกอบทน ามาใชรวมกน เพอใหเกดความพรอมในการสอสาร เพราะหากการสอสารนนไมมความพรอมในองคประกอบใดองคประกอบหนงแลว ยอมท าใหเกดปญหา และอปสรรคไดตลอดเวลา ดงนน ปญหาและอปสรรคจงขนอยกบองคประกอบของการสอสาร ดงทจะกลาวตอไปน

๑) ปญหาและอปสรรคทเกดจากผสงสาร หมายถง ผสงสารขาดคณสมบตทดไมมความสามารถและ ความพรอมในดานตาง ๆ ดงน

๑.๑) ผสงสารขาดความรความเขาใจเกยวกบสารทตองการสอ หรอมขอมลไมเพยงพอ ท าใหผรบสารเขาใจผดพลาดหรอเกดความไมเขาใจ และแสดงอาการไมสนใจเพราะไมเชอถอผสงสาร

๑.๒) ผสงสารขาดความสามารถในการถายทอด ซงแมวาจะเป๐นผมความรความคดดเป๐นทยอมรบของสงคมเพยงใดกตาม แตขาดกลวธถายทอดความรความคดของตน ซงอาจจะเป๐นเพราะไมมความช านาญในการถายทอด

๑.๓) ผสงสารมบคลกภาพไมเหมาะสมกบการสอสารนน ๆ ทงบคลกภาพภายนอกและบคลกภาพภายใน

๑.๔) ผสงสารมทศนคตไมดในการสอสาร ทศนคตของผสงสารมทงตอตนเอง ตอสาร และตอผรบสาร เชน การคดอยเสมอวาตนเองไมมความสามารถในการถายทอดสาร หรอการดถกผรบสาร เป๐นตน

๒๑ จไรรตน ลกษณะศร และบาหยน อมส าราญ, ภาษากบการสอสาร, พมพครงท ๒, (นครปฐม :

โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร พระราชวงสนามจนทร, ๒๕๕๐).

๓๑

๑.๕) ผสงสารมความไมพรอมทงทางดานรางกายและจตใจ เชน เกดการเจบปวยกะทนหน หรอมเหตการณสะเทอนในเกดขนระหวางการสอสาร ท าใหถงแมวาผสงสารจะเตรยมตวมาอยางดการสอสาร กไมอาจบรรลตามวตถประสงคได

๒) ปญหาและอปสรรคทเกดจากสาร หมายถง สารทขาดลกษณะทดทเหมาะสมบางประการ ดงน

๒.๑) สารทยากหรอสลบซบซอนเกนไป ท าใหผรบสารไมสามารถเขาใจไดอาจเกดจากเหตผลหลายประการ

๒.๒) สารทงายเกนไปหรอสารทฟงซ าซากบอยครงจนเป๐นเรองธรรมดาสามญ ท าใหผรบสาร เกดความเบอหนายและไมสนใจ

๒.๓) สารท ไม เป๐นทยอมรบของสงคมเพราะขดตอความเชอ คานยม และความคดของผรบสาร เชน สารทเกยวกบพธกรรม ความเชอทางไสยศาสตรฯลฯ

๒.๔) สารทไมผานการกลนกรองทดท าใหมขอบกพรองบางประการ ผรบสารสามารถรบรได ถงความไมสมบรณจงขาดความเชอถอ

๓) ปญหาและอปสรรคทเกดจากสอ หมายถง การเลอกสอทไมเหมาะสม ท าใหเกดปญหาและอปสรรคตาง ๆ ดงน

๓.๑) สอทไมเหมาะสมกบวยของผรบสาร เชน การสรางหนงสอส าหรบเดกทมแตตวหนงสอ ไมมภาพ หรอสอโฆษณาทไมไดพจารณากลมเปาหมาย เป๐นตน

๓.๒) สอท ไม เหมาะสมกบสภาพสงคม เชน ส งคมชนบท ควรใชส อวทยกระจายเสยงหรอวทย โทรทศน มากกวาสอสงพมพหรอสามารถใชเสยงตามสายในโรงเรยนประถมศกษาหรอมธยมเพอเผยแพร ขาวสาร แตในระดบอดมศกษาควรใชการสอสารดวยปายประกาศหรอเอกสาร เป๐นตน

๔) ปญหาและอปสรรคทเกดจากผรบสาร หมายถง ผรบสารขาดคณสมบตทดในการรบสาร ดงน

๔.๑) ผรบสารขาดความรความเขาใจเกยวกบสาร เชน ผรบสารไมมความรหรอความเขาใจ เกยวกบเรองนนๆ แตหลงผดคดวารเรองนน ๆ ดแลว

๔.๒) ผรบสารขาดความพรอมบางประการ เชน ปวย งวงนอน วตกกงวล แตจ าเป๐นตองมาเป๐นผรบสารตามหนาทเทานน

๓๒

๔.๓) ผรบสารขาดสมาธและไมมความตงใจจรงในการรบสาร ท าใหการรบสารไมดเทาทควร

๔.๔) ผรบสารคาดหวงสงเกนไป คอ คาดหวงเกยวกบผสงสารและสาร เชน การคาดหวงวาผสงสารจะมความรความสามารถทจะน าเสนอสารใหเขาใจไดอยางรวดเรว แตเมอไมเป๐นไปตามทคาดหวงจงท าใหเกดความผดหวง และท าใหการสอสารลมเหลวได

๔.๕) ผรบสารมทศนคตไมดตอผสงสาร ตอสาร และอน ๆ แตจ าเป๐นตองมาท าหนาทผรบสาร ซงแมผสงสารจะมความรความสามารถเพยงใดกตาม แตเมอมทศนคตเป๐นลบไปแลวยอมท าใหการสอสารไมสมฤทธผล

๒.๓ หลกการแนวคดเทคโนโลยและสารสนเทศ

พระไพศาล วสาโล๒๒ กลาวไววา ผทเครงศาสนาสวนใหญมกจะมแนวโนมตอตานเทคโนโลยใหม ๆ หรอเป๐นพวก Luddite ทงนเพราะผทสนใจศาสนามกเป๐นพวกอนรกษนยม สวนเทคโนโลยมกกอใหเกดการเปลยนแปลงใหม ๆ ทสวนทางกบประเพณหรอคานยมของศาสนกชน ดงนน เราจงพบวาในกลมประเทศอสลาม พวกเครงศาสนาแบบสดโตงมกตอตานอนเทอรเนตหรอจานดาวเทยม เพราะวาเทคโนโลยเหลานเป๐นสอกลางทน าเอาคานยมตะวนตกไปเผยแพรในประเทศของคน รวมทงท าใหเกดความหลงใหลในเรอง เซกส วตถนยม ความรนแรง ฯลฯ

ชาวพทธสวนใหญกมลกษณะอนรกษนยมเชนกน แตไมเขมขนหรอสดโตงขนาดนน แนนอนวาในสมยพทธกาลยงไมมการคดคนเทคโนโลยคอมพวเตอรและอนเทอรเนต ในค าสอนของพระพทธเจาจงไมไดกลาวถงเรองนโดยตรง แตอยางไรกตาม เราสามารถน าค าสอนของพระองค มาประยกตใชเพอเป๐นหลกในการด าเนนชวตในโลกยคดจตอลได

หลกการแรกคอการพจารณาถงคณคาแทและคณคาเทยม ยกตวอยางเรองการกนอาหาร กมคณคาอยทง ๒ ดาน คณคาแทคอประโยชนดานสขภาพอนามยทชวยบ ารงรางกายใหอยไดดวยด คณคาเทยมคอความเอรดอรอย ความโกเก ดงนนการกนอาหารในรานรมถนนกบการกนอาหารในภตตาคารหรหรา ในแงคณคาแทกไมตางกน คอไดประโยชนในทางสขภาพใกลเคยงกนมาก แตเราทกคนตางกอยากไปกนอาหารในภตตาคาร เพราะมนอรอยกวา โกเกกวา นคอการใหความส าคญกบคณคาเทยมในเรองการกนอาหาร

๒๒ พระไพศาล วสาโล, วพากษคอมพวเตอร เทวรปแหงยคสมย, (ม.ป.ท. : ส านกพมพ มลนธโกมล

คมทอง, ม.ป.ป.).

๓๓

พระพทธเจาสอนวาใหเราเอาคณคาแทเป๐นหลก คอกนอาหารเพอบ ารงรางกาย ใหมเรยวแรงในการท างานและมชวต ไมใชกนเพอมงเอาความเอรดอรอยเป๐นหลก ถาใครตดคณคาเทยม กจะเกดโทษ เชน เป๐นโรคอวน หรอถากลวอวน กกลายเป๐นโรคบลเมยและอนอเรกเซย

ถามองในเรองเทคโนโลยทวไปอยางเชนรถยนต คณคาแทของรถยนตคอใชเป๐นพาหนะเพอเดนทาง เป๐นการทนแรงทนเวลา คณคาเทยมของมนคอความโกเก การสรางภาพลกษณใหแกผขบข สมยนเราเนนคณคาเทยมมาก ดงนนเวลาดโฆษณารถยนต ใหสงเกตวาเขาไมคอยพดวารถคนนชวยใหคณไปถงทหมายไดอยางปลอดภยและประหยด แตเนนวารถคนนขบแลวโดดเดน โกเก ไมเหมอนใคร สถานะทางสงคมสงสงกวาผอน

ในสงคมปจจบน โรคภยไขเจบทางรางกาย และปญหาสงคมจ านวนมาก ลวนเกดขนจากการทผคนหมกมนยดตดกบคณคาเทยมมากเกนไป จงมความเหนวาคนในยคปจจบน ไมตองถงขนปฏเสธคณคาเทยมไปเสยทงหมด เพยงแตอยาใหความส าคญกบมนมากไปจนมองขามคณคาแท

การใชเทคโนโลยคอมพวเตอรกเชนกน เราควรเลอกซอและน ามาใชงานเพอคณคาแท คอเพอท างานเอกสาร ใชคนหาขอมลในอนเทอรเนต ชวยใหงานส าเรจเสรจสนไดรวดเรวขน ไมควรเอาคณคาเทยมเป๐นหลกคอใชเพอความสนกสนาน บนเทง ความตนเตน หลายคนใชคอมพวเตอรเป๐นประโยชนประเภทหลงจนหยดไมได ถงขนเสพตดเทคโนโลย

๒.๔ ลกษณะสงคมยคสารสนเทศ

เทคโนโลยสารสนเทศมอทธพลตอการเปลยนแปลงวถชวต และการท างานของคนเรา ท าใหเกดสงคมยคสารสนเทศทเกยวของกบการใชเทคโนโลยคอมพวเตอรและเทคโนโลยโทรคมนาคมในการท างาน การใชชวตประจ าวนและการเรยนรดงเหนไดจากบรบทของส านกงานอตโนมต พาณชยอเลคตรอนคการศกษาทางไกลผานระบบเครอขาย การตดตอสอสารทางไปรษณยอเลคตรอนคและการแพรกระจายของขอมลขาวสารบนอนเตอรเนตและเวบ บรบทตาง ๆ เหลานเป๐นสวนหนงของการเปลยนแปลงทเกดขนในสงคมยคสารสนเทศ

ค าวาสารสนเทศในภาษาไทย ใชกนหลายค าวา เชนขอมลขาวสาร และสารสนเทศ ซงเป๐นค าทมความหมายเดยวกน ตรงกบค าวา อนฟอรเมชน (Information) ในภาษาองกฤษ๒๓ แตค าวาทมการใชบอย คอค าวา สารนเทศ และสารสนเทศ ซงราชบณฑตยสถานก าหนดใหใชทง ๒ ค า

๒๓ ครรชต มาลยวงศ, สารสนเทศภาษาไทย, (ม.ป.ท. : ม.ป.พ., ๒๕๓๕), หนา ๑๑.

๓๔

ชตมา สจจานนท ใหความหมายของสารสนเทศไดวา คอ ขอมล ขาวสาร ความร ขอสนเทศ สารสนเทศ ทงในรปแบบสงพมพ โสตทศนวสด และวสด ยอสวน เพอใชประโยชนทางการสอสารและการพฒนาดานตาง ๆ ทงสวนบคคลและสงคม๒๔

นอกจากน จนดารตน เบอรพนธ ไดพดวา ขอมลดบ (Raw data) คอ ภาษา สญลกษณทางคณตศาสตร หรอเครองหมายตาง ๆ ทใชแทนสงของเหตการณ และแนวคด สวนสารสนเทศ คอ ขอมลทผานกระบวนการท าใหมความหมาย มคณคา และถกถายทอดไปยงผรบเพอสะสมเป๐นความรและความเฉลยวฉลาด อยางไรกตาม ในบางครงค าวา สารสนเทศ กบขอมล จะสอถงสงเดยวกน

จากความหมายตาง ๆ ทมผใหไว กพอสรปไดวา สารสนเทศ คอขอมล ความร ทผานการประมวลผลและมการบนทกไวในสอรปแบบตาง ๆ ทงสอตพมพและไมตพมพเพอการเผยแพรและน าไปใชประโยชน ขอมลกบสารสนเทศมความสมพนธกน คอ ขอมลถาไดผานกระบวนการประมวลผลหรอจดท าใหอยในรปแบบทมความหมาย และผรบสารสนเทศ สามารถน าไปใชประโยชนได ขอมลนนกจะกลายเป๐นสารสนเทศ

แผนภาพท ๒.๒ วงจรสารสนเทศ

๒๔ ชตมา สจจานนท, สารสนเทศ, (ม.ป.ท. : ม.ป.พ., ๒๕๓๐), หนา ๑๑.

ขอมลดบ ประมวลผล สารสนเทศ

จดหาขอมล ผรบ

ตดสนใจ

๓๕

๒.๔.๑ ความสมพนธของขอมลกบสารสนเทศ

ขอมลเป๐นจดเรมตนของสารสนเทศ ขอมลเมอผานการประมวลผลจะเปลยนเป๐นสารสนเทศ ซง จนดารตน เบอรพนธ ไดกลาวไววาความสมพนธของการทขอมลเปลยนเป๐นสารสนเทศไดนน มลกษณะกวางๆ ๑๐ วธ ดงน ๒๕

๑) การบนทก (Recording) หมายถง การบนทกขอมลจากเหตการณทปรากฏ หรอจากการปฏบตงานทไดกระท าลงในสอรปแบบตาง ๆ เชน การกรอกแบบฟอรมการใชบรการตาง ๆ การบนทกจ านวนครงทใหบรการ

๒) การตรวจสอบ (Verifying) หมายถง การตรวจสอบหรอปรบเปลยนขอมลใหถกตอง เพอใหแนใจวาขอมลทรวบรวมและบนทกนนถกตอง โดยอาจใชวธใหคนหนงตรวจสอบงานของอกคนหนง เป๐นตน

๓) การจดกลม (Classifying) หมายถง การจดแบงขอมลออกเป๐นกลม ๆ เพออ านวยความสะดวกแกผใชในการเขาถงขอมล เชน การแบงขอมลประเภททรพยากรสารสนเทศ การแบงขอมลเกยวกบฝายงานทใหบรการทรพยากรสารสนเทศแตละประเภท เป๐นตน

๔) การจดเรยง (Sorting/arranging) หมายถง การจดเรยงขอมลตามล าดบ เชน จดเรยงหนงสอตามระบบการจดหมหนงสอทหองสมดใชการจดเรยงบตรรายการตาม ชอผแตง ชอเรอง หรอหวเรอง เป๐นตน

๕) การสรป (Summarizing) หมายถง การรวม การยอ การสรปโดยวธใดวธหนง หรอการประมวลขอมลทมอยทงหมดใหอยในลกษณะทผใชตองการ เชน การท ารายช อสงพมพใหมแตละเดอนการท าสถตการใชวารสารสนเทศแตละสาขาวชา เป๐นตน

๖) การค านวณ (Calculating) หมายถง การจดการกบขอมลโดยใชวธการทาง คณตศาสตร เชน การค านวณคาใชจายในการจดบรการแตละประเภทเพอก าหนดคาใชบรการ การค านวณคาใชจายในการจดบรการแตละประเภทเพอก าหนดคาใชบรการ การค านวณคาจดหาทรพยากรสารสนเทศแตละสาขาวชา เป๐นตน

๗) การจดเกบ (Storing) หมายถง การจดเกบขอมลลงในสอตาง ๆ ทงสอตพมพและสอประเภทอน เพอใหสามารถเขาถงและคนคนไดสะดวกเมอตองการ

๘) การคนคน (Retrieving) หมายถง การเขาถงและการไดรบขอมลทถกจดเกบลงเครองมอตาง ๆ เพอน ามาใชประโยชน

๒๕ จนดารตน เบอรพนธ, ความสมพนธของขอมลกบสารสนเทศ , (ม.ป.ท. : ม.ป.พ., ๒๕๔๔),

หนา ๙ – ๑๐.

๓๖

๙) การท าขนใหม (Reproduction) หมายถง การท าส าเนาขอมลจากสอหนงไปยงอกสอหนง หรอจากรปแบบหนงไปเป๐นอกรปแบบหนง เชน การถายไมโครฟลม หนงสอหายาก เป๐นตน

๑๐) การเผยแพรและการสอสาร (Disseminating / Communication) หมายถง การถายทอดหรอการสงตอขอมลไปตามทตาง ๆ

เทคโนโลยการศกษาในยคสารสนเทศ เป๐นยคทคอมพวเตอรเขามามบทบาทในการสอสาร เป๐นอยางยงคอเรมตงแต พ.ศ. ๒๕๓๐ เป๐นตนมา อทธพลของคอมพวเตอรทมตอการสอสารและสงคม ท าใหบทบาทของเทคโนโลยการศกษาตองปรบเปลยนตามไปดวย เทคโนโลยการศกษา ในยคนจงแบงไดเป๐น รปแบบคอ

๑) เทคโนโลยดานสอ

๒) เทคโนโลยการสอสาร

๓) เทคโนโลยดานระบบ

๔) เทคโนโลยการสอน

มมมองเทคโนโลยทสมยเกามองเป๐นภาพของโสตทศนศกษาเปลยนไป ปรบเป๐น เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร แนวคดของเทคโนโลยการศกษายงอยแตเนนการน าเอาเทคโนโลยสอสารและการสนเทศ (Information and Communication Technology) มาใชเพอความทนสมยและทนกบความกาวหนาของการสอสาร

สภาพปจจบนของเทคโนโลยการศกษาในประเทศไทย สงพมพเพอการศกษาปจจบนสงพมพในเมองไทยมการใชอยางกวางขวาง ทงประโยชนทางดานการศกษา เศรษฐกจ การเมอง และสงคม สงพมพจงมความเกยวของกบชวตประจ าวนของประชาชนคนไทยอยมาก ป จจบนนมทงหนวยงานรฐบาลส านกพมพเอกชนทตางแขงขนผลตสงพมพออกมาหลายประเภทดวยกน

สงพมพทวไป (Printed Material) หมายถง สารทใชระบบพมพถายทอดขอความ และภาพทแสดงความรวทยาการกาวหนา ขอมลขาวสาร ความคด ความเชอ ประสบการณ และจนตนาการของมนษย เผยแพรออกไปสผอานอยางกวางขวางและทวถง ในรปลกษณตาง ๆ เชน หนงสอเลม หนงสอพมพ วารสารนตยสารจลสารแผนพบแผนปลวสลากเป๐นตน

การพฒนาทางดานเทคโนโลยคมนาคมและเทคโนโลยการสอสาร และการพฒนาของคอมพวเตอรทมประสทธภาพเพมขนเรอย ๆ ท าใหการสอสารสารสนเทศเป๐นไปอยางรวดเรว ความรทเกดขนในทตาง ๆ สามารถสงถงกนไดอยางรวดเรว ท าใหการคนควา วจยความรใหมจงเกดขนอยางรวดเรวกวาเดมมาก กจกรรมทางอาชพทเปลยนแปลงไป แทนทจะเป๐นอาชพเกยวกบอตสาหกรรม

๓๗

กลบเปลยนเป๐นกจกรรมทางอาชพทเกยวของกบขอมลขาวสารหรอสารสนเทศ Porat ไดศกษาลกษณะแนวโนมทางอาชพเกยวกบอาชพทางสารสนเทศ โดยแบงเป๐นสองประเภทไดแก ประเภททเกยวของกบสารสนเทศโดยตรงไดแก บรรณารกษ เสมยน นกวเคราะหระบบ โปรแกรมเมอร นกสารสนเทศ พนกงานการสอสาร เลขานการ พนกงานพมพ การสอสารมวลชน การโฆษณา ประชาสมพนธ นกหนงสอพมพ นกบญช และแมแตการศกษากอยในประเภทแรกน สวนประเภททสองคอพวกทน าขอมลหรอสารสนเทศไปใช อาชพกจการเหลานจะดไดดวยการอาศยขอมล ความรสวนใหญเป๐นการผลตและบรการ ไดแก แพทย วศวกร เภสชกร พยาบาล นกสงคมสงเคราะห นกกฎหมาย ทนายความ นอกจากนการธนาคาร การประกนภย การเงน สนเชอ และหลกทรพยกเป๐นกจการทตองอาศยขอมลขาวสารเชนกน ผลผลตของกจการเหลานอาจจะไมใชผลผลตทเป๐นชนเป๐นอน แตกชวยท าใหความเป๐นอยของมนษยดขน ซงถอวาเป๐นกาวไปอกยคหนงเรยกวายคสารสนเทศ ซงถอวาสารสนเทศเป๐นสวนส าคญในการขบเคลอนสงคมใหเกดการเปลยนแปลงไป ส าหรบยดสงคมสารสนเทศนแตกตางจากยคอตสาหกรรมคอไมตองใชทรพยากรมาก ไมตองมการลงทนในการกอสรางโรงงาน ผลผลตเป๐นการเพมความอยดกนดหรอคณภาพชวตของมนษยชาต

การพฒนาของโลกในชวงทศวรรษทผานมา มการเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวมาก นบเป๐นชวงส าคญของมนษยชาต ถงแมวามนษยจะเหนวาการเปลยนแปลงเกดขนอยในทก ๆ วน อยแลวกตาม แตการเปลยนแปลงทเราพบเหนอยในปจจบนนบวาแตกตางกบในอดต เพราะการขบเคลอนของเทคโนโลยสารสนเทศผลกดนใหโลกเปลยนแปลงในอตราเรงทเรวขน การเปลยนแปลงเรมขนหลงสงครามโลกครงทสอง การผลตความรทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพมปรมาณอยางมาก พรอมทงความกาวหนาทางดานการพมพ ท าใหการเตบโตของสารสนเทศเป๐นไปอยางรวดเรว ท าใหนกสารสนเทศซงเป๐นผมบทบาทเกยงของโดยตรงกบสารสนเทศมความส าคญมากขน โดยเฉพาะการเปลยนแปลงดงกลาวท าใหนกสารสนเทศตองเปลยนแปลง ปญหาทส าคญกคอมสารสนเทศทมากเกนไป สารสนเทศ ขาวสารทผลตขนในแตละวนมจ านวนมากมายทวมทนจนเราไมสามารถทจะรบรไดทงหมด กอใหเกดมลภาวะทางสารสนเทศ (Information Pollution) สารสนเทศนบเป๐นปจจยส าคญของสงคม กลายเป๐นสงคมสารสนเทศ ซงเป๐นโครงสรางสงคมแบบหนงแหลงทมาของผลตภาพทางเศรษฐกจ มอ านาจน าวฒนธรรม และพลานภาพทางการเมองและการทหาร โดยพนฐานของโครงสรางของสงคมลวนตองพงพาอาศยหรอขนอยกบสมรรถภาพในการจดเกบ รวบรวม วเคราะห สงเคราะห จดหมวดหมและคนคนสารสนเทศ และการผลตสารสนเทศ สารสนเทศเป๐นพลงของการผลตโดยตรง กลายเป๐นวตถดบอนส าคญในการสรางสรรคกระบวนการ และองคการจดตงทางสงคม จนมผกลาววา “ Information is power ” เงอนไขทอ านวยใหสารสนเทศและความรไดแสดงบทบาททางเศรษฐกจสงคมโดยตรงกคอ การทโลกสามารถเชอมโยงกนไดทวโลก และการพฒนาศกยภาพของการผลตโดยระบบอตโนมตไมวาจะควบคมดวยคอมพวเตอร

๓๘

หนยนต การจดการสารสนเทศ กจกรรมการวเคราะห สงเคราะหสารสนเทศ ทวความส าคญและมปรมาณเพมขนทกทในการผลตสนคาและบรการ ลกษณะของสงคมสารสนเทศ ท าใหเกดการเปลยนแปลงทส าคญ “พลนทอาคนตกะนามโลกานวตรมาเยอนแผนดนน นาฬกาทหมนเรวขนหนงเทาตว ทกสงเพมความเรวขนหนงเทาตว ซงเทากบมตกวางยาวของพนทหดลงครงหนง”๒๖ เกษยร เตชะพระ หมายความวา การพฒนาทางดานเทคโนโลยสารสนเทศและเทคโนโลยการสอสารโทรคมนาคม ท าใหองครวมและหนวยทางกาละเทสะ (Temporal & Spatial Totalities and

Unites) ของการด ารงชวตอยและการท างานของมนษยมศกยภาพทเปลยนแปลงไป การขนลงของเงนขนอยกบความเปลยนแปลงของตลาดเงนทวโลก ความเปลยนแปลงของทางการเมองของอนโดนเซยกมผลกระทบตอเงนไทย การออนตวของเงนเยนกมผลกระทบตอเงนบาทไทย การเสยชวตของเจาหญงไดแอนนาทวโลกกสามารถรบรไดพรอม ๆ กน

๒.๔.๒ สงคมสารสนเทศ

สงคมสารสนเทศ เกดขนจากการพฒนาดานเทคโนโลยการสอสาร และโทรคมนาคม รวมทงการเพมขนอยางรวดเรวของจ านวนทรพยากรสารสนเทศ จนมการเรยกวา การทะลกของสารสนเทศ (Information explosion) โดยสารสนเทศจะมปรมาณมากขน เกดปญหาในการคดเลอก จดเกบ และคางคน เกดมลภาวะของสารสนเทศ (Information pollution) โดยสารสนเทศจะมปรมาณเพมมากขนพรอม ๆ กบพฒนาการของความรและศาสตรใหม

สงคมสารสนเทศ เรมในชวงปครสตศกราช ๑๙๗๐ จนถง ๑๙๘๐ โดยมการยอมรบวาการผลตสารสนเทศทมคณคาจะชวยใหเกดพฒนาการของสงคม ดงนนจงมค าเรยกสงคมในยคปจจบนหลายค า เชน สงคมสารสนเทศ ยคสารสนเทศ ยคโลกาภวฒน โลกไรพรมแดน หรอสงคมยคหลงอตสาหกรรม เป๐นยคทเปลยนจากการผลตสนคามาเป๐นอตสาหกรรมบรการ สารสนเทศเป๐นทรพยากรแทนการใชแรงงานและเงนทนเป๐นสงคมเปลยนจากสงคมอตสาหกรรมเป๐นสงคมสารสนเทศ เปลยนจากการใชแรงงานหนกมาเป๐นแรงงานสมอง โดยสงคมสารสนเทศมลกษณะทแตกตางจากสงคมอตสาหกรรมดงน๒๗

๒๖ เกษยร เตชะพระ, การพฒนาทางดานเทคโนโลยสารสนเทศและเทคโนโลยการสอสาร

โทรคมนาคม, (ม.ป.ท. : ม.ป.พ., ๒๕๓๘), หนา ๔๖ – ๔๗. ๒๗ ประภาวด สบสนธ, สงคมสารสนเทศ, (ม.ป.ท. : ม.ป.พ., ๒๕๔๓), หนา ๒๐ – ๒๑.

๓๙

ตารางท ๒.๑ สงคมอตสาหกรรมและสงคมสารสนเทศ สงคมอตสาหกรรม สงคมสารสนเทศ

๑) เครองมอเครองใชสวนใหญเป๐นเครองจกรกลทชวยเพมสมรรถภาพดานแรงงานของมนษย ๒) เทคโนโลยเปลยนแปลงชาๆ ๓) ผลผลตวดตามรปธรรม เชน หนวย หรอ จ านวนทขาย น าหนก (จ านวนตน) ทผลต ฯลฯ ๔) ตลาดเพอขายผลผลตเป๐นตลาดทองถน ตลาดพนเมอง ๕) เครองมอเครองใชออกแบบงาย ๆ เพองานเฉพาะอยาง ๖) เครองมอเครองใชใชเดยว ๆ ๗) การพฒนาประดษฐคดคนกระท าโดยบคคลทใชเครองมอนน

๑) เครองมอเครองใชเป๐นอเลกทรอนกส ทชวยเสรมสมรรถภาพทางปญญาของมนษย ๒) พฒนาการนวตกรรมทางเทคโนโลยเกดอยางรวดเรว ๓) ผลผลตวดตามนามธรรม (ซงจบตองไมได) เชนคณคาทเพมขน ความคลองตว ๔) ตลาดเพอขายผลผลตสวนใหญเป๐นตลาดโลกทโตเตมท ๕) เครองมอเครองใชออกแบบซบซอน เสรมการปฏบตงานหลากหลาย ๖) เครองมอเครองใชตาง ๆ จะประสมประสานเขาดวยกนเป๐นเครอขายทซบซอน ๗) การพฒนาประดษฐคดคนท าโดยการคนควาวจย

ในยคปจจบนเราปฏเสธกนไมไดวาเทคโนโลยเขามาเกยวของกบมนษยอยางหลกเลยงไมได ท า ใหสงคมตองสมพนธกบเทคโนโลย ท าใหโลกตองมสภาวะทแปรเปลยนไป สงคมโลกเปลยนจากสงคมเกษตรอตสาหกรรม มาเป๐นสงคมแหงขอมลสารสนเทศ ท าใหคนทวโลกตดตอกนไดสะดวกและรวดเรวขน การ ไหลบาของวฒนธรรมตางชาตโดยอาศยความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลยอนทนสมย ท าใหคานยมของสงคมไทยเปลยนไปดวย โดยอดตคนนบถอคณคาทางจรยธรรมไวสง แตปจจบนคณคาทางจรยธรรมถกมองวาเป๐นทสองรองจากวตถ หากศาสนาไมสอดแทรกคณคาทางจรยธรรมใหกบคนในยคนโดยใชเครองมอคอ เทคโนโลยทสอกบคนรวมสมยไดงายกวา คณคาทางจรยธรรมของคนกจะลดลงเรอย ๆ

ในโลกยคน เทคโนโลย สารสนเทศและระบบอนเทอรเนตจะเป๐นปจจยส าคญของการศกษาในอนาคต มนษยในโลกปจจบนจงหลกเลยงไมไดตองการพงพาเทคโนโลยในการด าเนน ชวต ในการท างาน และสนองความตองการเพอใหไดมาซงความสข แมค าสอนทางศาสนาบางอยางกพยายามตความและอธบายดวยเทคโนโลย ม นกคดบางทานพยายามอธบายหลกค าสอนในพระพทธศาสนาเพอใหเชอมโยงกบโลก แหงวทยาศาสตรและเทคโนโลย มการตความใหเขายคสมยวา “ความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยปจจบนสามารถสรางสวรรคชนดาวดงส ส าหรบผคนในโลกไดแลวเชน อานภาพของสวรรคชนดาวดงสไดแกอาวธสายฟาซงเป๐นอาวธประจ าตว

๔๐

มอานภาพท าลายลางสงและมรศมท าการไกล อาจเทยบไดกบปนไฟ เครองบนรบ ขปนาวธและอาวธนวเคลยร สวรรคอนสวยงามทงหลายดไดจากสตรทแตงกายดวยพสตราภรณอนหรหรา ซงพบไดในงานสงสรรคและสามารถเหนตวอยางไดจากแฟชนโชวเป๐นตน"๒๘

๒.๔.๓ มนษยกบเทคโนโลย

การอธบายและตความเพอใหเขากบยคสมยอาจเป๐นอนตรายตอหลกค าสอนดงเดม แตกท าใหคนรนใหมสวนหนงมแนวโนมจะเชอไดงายขน เทคโนโลยสารสนเทศเป๐นเครองมอทท าใหคนเขาถงไดงาย สวนหนงอาจเป๐นผลดทคนจะไดศกษาพระพทธศาสนาในวงกวางขน แตอกสวนหนงกอาจจะเป๐นผลเสยคอคนรบรขาวสารไดเรว หากไมมภมคมกนกอาจจะหลงเชอค าสอนทผดไดงายเชนกน

พระพรหมคณาภรณ ไดสรปสงคมไทยมความสมพนธกบเทคโนโลยดานขาวสารขอมล หรอตวขาวสารขอมลไดเป๐น ๔ ประเภทคอ๒๙

๑) พวกตนเตน คนกลมนคดวาเรานทนสมยไดเสพขาวสารทใหม ๆแปลก ๆ มของใหม ๆ เขามาเราไดบรโภค แตสมผสกบขาวสารและเรองราวตาง ๆ อยางผวเผน เรยกวาตกอยในกระแส ถกกระแสพดพาไหลไปเรอย ๆไมเป๐นตวของตวเอง

๒) พวกตามทน คนพวกนกภมใจวาเรานเกง ขาวเกดทไหน ๆ รหมดแผนดนไหว เกดอโบลาอะไรทไหนรทนหมดตามทน แตไมรทนพวกนเยอะรตามขาวแตไมเขาถงความจรงของมน

๓) พวกรทน ในกลมนนอกจากตามทนแลว ยงรเขาใจ เทาทนมนดวย วามนเป๐นมาอยางไร มคณมโทษมขอดขอเสยอยางไรจะมทาทอยางไรใหไดประโยชนโดยไมถกครอบง า

๔) พวกอยเหนอมน เป๐นกลมคนทอยเหนอกระแส จงจะสามารถจดการกบกระแสได เป๐นผสามารถใชการเปลยนแปลงใหเป๐นประโยชน และเป๐นผน าการเปลยนแปลงมความสมพนธกบขาวสารขอมลแบบเป๐นนายเป๐นผจดการเป๐นผใชมนอยางแทจรง

พระสงฆกหลกเลยงหรอปฏเสธการเสพเทคโนโลยไมได แตเมอตองเป๐นผเสพจะเสพอยางไร ท าอยางไรจงจะรเทาทนและอยเหนอเทคโนโลยได สาระส าคญจงอยทการศกษาคนควาเพอใหรเทาทนเพอรกษาค าสอนของพระพทธศาสนาไวและน าเสนอขอเทจจรงใหสงคมไดรบร ค าสอนของพระพทธศาสนาทใกลเคยงกบเรองของเทคโนโลยนาจะเทยบไดกบเรองอทธปาฏหารย

๒๘ อนช อาภาภรม, “เทคโนโลยกบสวรรค”, มตชน, (๒๕๔๗) : ๑๐๔. ๒๙ พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), ไอท ภายใตวฒนธรรมแหงปญญา, พมพครงท ๗, (กรงเทพมหานคร :

ธรรมสภา, ๒๕๔๐), หนา ๔๔.

๔๑

๒.๔.๔ บทบาทของพระสงฆในสงคมเทคโนโลยสารสนเทศ

นบวาเป๐นเรองทนาคดวาเมอนกคดจากโลกตะวนตกมองความสขจากหลกค าสอนของพระพทธศาสนา แตปญหาของคณะสงฆมไดอยทศาสนธรรม เพราะถงอยางไรกคงไมเลอนหาย แตจะไปผสมอยในศาสตรอน ในอนาคตผทรธรรมะจะเป๐นชาวบานมากกวาพระดงทในปจจบน นกพดธรรมะ นกเขยนดานพระพทธศาสนามมากกวาพระภกษ โดยเฉพาะในประเทศไทยพระทท าหนาทอธบายธรรมะใหกบคนรนใหมไดเรมมนอยลง

ปญหาของคณะสงฆจงอยทศาสนบคคลและวธการเผยแผ แมพระพทธเจาจะวางหลกไวในการสงสาวกไปเผยแผครงแรกวา “พวกเธอจงเทยวจารก เพอประโยชนและความสขแกชนหมมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชนเกอกลและความสขแกทวยเทพและมนษย พวกเธออยาไดไปรวมทางเดยวกนสองรป จงแสดงธรรมงามในเบองตน งามในทามกลาง งามในทสด จงประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถทงพยญชนะครบบรบรณบรสทธ”๓๐ ปจจบน มจ านวนพระบวชมากขน แตมพระทบวชไมสกอยในพระพทธศาสนานอยลง คนสวนมากนยมบวชระยะสน เพราะเงอนไขของการงาน ระบบการศกษาของคณะสงฆมคนเรยนนอยลง ในอนาคตจะมเปรยญธรรม ๙ ประโยค นอยลง หากคณะสงฆไมปรบเปลยน เพราะในปจจบนมหาวทยาลยตาง ๆ เปดโอกาสใหพระเขาศกษาได และเรยนแลวมโอกาสจบมากกวาเรยนบาล พระสงฆในสมยพทธกาลตองเดนทางไปหาศาสนกแลวแสดงธรรม ขอทนาสงเกตประการหนงคอพระพทธเจาทรงพกอยจ าพรรษาเพยงสามเดอน ทเหลออกเกาเดอนไดเทยวจารกไปในสถานทตาง ๆ เพอแสดงธรรม แตปจจบนพระสงฆพกอยประจ าในวดแหงเดยวตดตอกนตลอดป มไดเดนทางจารกไปหาศาสนก แตรอใหศาสนกเขามาหา จงสวนทางกบบทบาททพระพทธเจาทรงประทานไว

องคกร สงฆจงควรจะตองมพระสงฆทศกษาและพฒนาในดานเทคโนโลยสารสนเทศใหมาก ขน จะไดน าไปเผยแผใหกบคนรนใหมได เพราะพดภาษาเดยวกน หากไมเดนทางไปดวยกายกสามารถอาศยความเจรญทางเทคโนโลยเผยแผธรรมผานอนเทอรเนตหรอชองทางอนๆ ซงปจจบนมวดหลายแหงท างานดานนอยางไดผลเชนหลวงตาดอทคอม แหงวดปาบานตาดเป๐นตน

๒.๔.๕ ประโยชนของ ICT

๑) ใหความสะดวกรวดเรวในการปฏบตงาน

๒) ลดปรมาณผด าเนนงานและประหยดพลงงาน

๓) จดระบบและระเบยบการไดงายขน

๓๐ ว. มหา. ๔/๓๒/๓๒.

๔๒

๔) ลดขอผดพลาดในระหวางการด าเนนการ

๕) สรางความโปรงใสใหกบหนวยงานหรอองคกร

๖) ลดปรมาณกระดาษทใชในการด าเนนงาน

๗) ลดขนตอนในระหวางการด าเนนงาน

๘) ประหยดพนทในจดเกบเอกสาร

๒.๔.๖ ความจ าเปนของพระสงฆไทยกบการใช ICT

การจะวเคราะหวาพระสงฆไทยมความจ าเป๐นกบการใช ICT หรอไม จ าตองพจารณาหนาทและบทบาทของพระสงฆไทยในมมมองของพทธบรษท ๔ ทประกอบดวยภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา ทมาของหนาทและบทบาทของพทธบรษท ๔

พระผมพระภาคเจาตรสกบพระยามาราธราชวา “ดกอนมารผมบาป ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา ผเป๐นสาวก สาวกา ของตถาคตยงไมฉลาด ไมไดรบแนะน า ยงไมแกลวกลา ไมเป๐นพหสต ไมทรงธรรม ไมปฏบตธรรมสมควรแกธรรม ไมปฏบตชอบ ไมประพฤตตามธรรม เรยนกบอาจารยของตน จกบอกจกแสดง จกบญญต จกแตงตง จกเปดเผย จกจ าแนก จกท าใหตน จกแสดงธรรม มปาฏหารยขมข ปรบปวาททเกดขน ใหเรยบรอยโดยสหธรรมไมได เพยงใดดกอน มารผมบาป ตถาคตจกยงไมปรนพพาน เพยงนน” (มหาปรนพพานสตร)

จากมหาปรนพพานสตรขางตน ผรไดสรปหนาทและบทบาทของพทธบรษทเป๐น ๔ ประการ คอ

๑) การศกษาพระธรรม

๒) การน าความรนนไปประพฤตปฏบต (เพอประโยชนตน)

๓) การเผยแผพระศาสนา เพอผอนเขาใจและน าไปประพฤตปฏบต (เพอประโยชนทาน)

๔) การปกปองพระศาสนา เมอมผกลาวใหคลาดเคลอน หรอจวงจาบพระธรรมวนย

๒.๔.๗ วเคราะหประโยชนของการใช ICT

ประโยชนของพระสงฆในการใช ICT ตามหนาทและบทบาทดงทกลาวในมหาปรนพพานสตร

๑) ดานการศกษาพระธรรม การเรยนการสอนตามทฤษฎระบบ มปจจยน าเขา ๕ ประการ ดงภาพ

๔๓

การเรยนการสอนตามทฤษฎระบบ INPUT PROCESS OUTPUT

ผลจากการทภกษอาศยสอการเรยนการสอน (ICT) ทพฒนาใหทนสมยมากขนมาโดยตลอด ชวยใหปจจบนพระภกษสามารถเรยนรพระธรรมวนยไดอยางรวดเรว อยา งสะดวก และอยางครอบคลม สงผลใหภกษสามารถสอบไดเปรยญธรรม ๙ ประโยคมจ านวนมากขนเป๐นล าดบทกป

๒) ดานการน าความรนนไปประพฤตปฏบตในการน าความรไปปฏบต บางครงภกษบางรปอาจหลงลมหรอสงสยพระธรรมวนยบางสวนหรอบางขอได ภกษรปนนกจะสามารถน าระบบ ICT มาชวยสอบทวนความเขาใจไดโดยงายจนสนสงสย

๓) ดานการเผยแผพระศาสนา เพอใหบคคลอนเขาใจและน าไปประพฤตปฏบต ปจจบนโลกอยในยคโลกาภวตน จงปฏเสธไมไดวาคนสวนใหญใชเวลากบ (ICT) มากขนเป๐นล าดบ ดงนนหากตองการเผยแผพระพทธศาสนาใหแพรหลาย ครอบคลม และรวดเรว กไมพนทจะตองอาศย (ICT)

๔) ดานการปกปองพระศาสนา ในเวลาเดยวกนหากมผใดจวงจาบพระธรรมวนยไมวาจะโดยตงใจหรอไมตงใจกตาม กสามารถใช (ICT) เป๐นเครองมออธบายความเป๐นจรงของ พระวนยแกผนนไดสะดวกรวดเรวเชนเดยวกน

๒.๕ สรปทายบทท ๒

หลงจากทพระพทธองคทรงตรสรแลว ดวยพระมหากรณาธคณตอปวงสรรพสตวทงหลาย และทรงจะหาผใดทจะเขาใจถงธรรมนได ทานจงนกถงอาจารยทงหลายแตกไดเสยชวตไปแลว จงนกถงปญญจวคคยทเคยดแลอปฐากพระพทธองค และพระพทธองคกไดพจารณาแลววา ปญญจวคคยเป๐นผมปญญา จงไดไปโปรดแสดธรรมใหกบปญจวคคยเป๐นครงแรก และไดทรงแสดงธรรมแกบคคลตาง ๆ เรอยมา เมอพระสาวกมปญญาแตกฉานในอรรถและธรรม จงไดสงสาวก ๖๐ รปออกไปการเผยแผพระพทธศาสนา โดยการเผยแผนนกมทงรปแบบ เชงรก และเชงรบ จนท าใหประชาชนในประเทศอนเดย กเลอมใสในพระพทธศาสนาสบตอมา

หลกการทจะเป๐นนกเผยแผทพระพทธเจาไดทรงสอนพระสาวก มดงน

๑) หลกประโยชน และความสขของมหาชนเป๐นทตง

๒) หลกไตรสกขา คอสงทเรยกวา ความงามในเบองตน คอศล

๓) หลกศกยภาพของมนษย คอสงทพระพทธเจาไดใหหลกวา มนษยทฝกได และสามารถรตามได

๔๔

จากการทพระพทธเจาไดใชหลกการในการเผยแผพระพทธศาสนา จนท าใหพทธศาสนาเจรญรงเรองในประเทศอนเดยนน พระพทธเจายงก าหนดคณสมบตของผสอน มลลาการสอนทท าใหเขาใจงาย และยงใหยดหลกธรรมคอ กณยาณมตร ๗ ประการ และยงรวมถงคณสมบตผเผยแผตองมคอ ๑) คณสมบตภายนอกทางกายภาพ และ๒) คณสมบตภายในของผเผยแผ เพอจะผคนทเขาพบเหนและไดเขาฟงธรรมเกดความเลอมใสในพระรตนตรย จนนอมน าธรรมไปประพฤตปฏบต

หลกการสอสารการเผยแผพระพทธศาสนาตงแตยคแรก (ยคกอนใชตวอกษร) ยคทพระพทธเจาและพระสาวกอย ใชหลกการสอสารธรรมะ คอการใชแบบ มขปาฐะ (การทองจ า) เพอพระพทธเจาไดสอนใหแกพระภกษ อบาสก และอบาสกา ในสถานทตาง ๆ

ยคทสอง (ยคการใชตวอกษร) คอยคทเรมมการสอสาร โดยจารกลงผนงถ า และรปป๒นตาง ๆ เมอมการพฒนาเครองมอการสอสาร กไดมการจารกค าสอนพระพทธเจา และเรองราวตางตามผนงถ าตางทไดพบเหนกนมา

ยคทสาม (ยคการพมพ) คอยคทมการพฒนาเครองมอในการท าส าเนาและการพฒนาของภาษา กมการจารกค าสอนพระพทธเจา ลงในใบลานตาง และในหนงสอพระไตรปฎก ทเราไดพบเหนกนมา

ยคทส (ยคสอไฟฟาและอเลคทรอนคส) คอยคทมการพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศ โดยใชคอมพวเตอร มอถอ และสอโซเซยลตาง ๆ ในการเผยแผพระพทธศาสนา รวมถงค าสอนพระพทธเจา ในระบบ Facebook Youtube Instagram ตาง ๆ ทท าใหพระพทธศาสนาเขาสยคคนรนใหมไดงาย เนองจากสงคมสารสนเทศเป๐นยคในการบรโภคขาวสาร และเป๐นปญหาในสถานการณปจจบนในยคดจทล ทคนรนใหมและรนกลาง ไมมเวลาไปวดฟงธรรม เนองจากมภาระในการท ามาหากนเลยงดครอบครว จนไมมเวลาจะเขาวด และทงหมดนกมการพฒนาการเผยแผพระพทธศาสนามาตามยคสมย เพอจะไดด ารงค าสอนของพระพทธเจาสบตอไป

หลกการสอสารทจะน ามาใชในการเผยแผพระพทธศาสนา นนตองมองคประกอบอย ๕ สวน คอ ๑) ผสงสาร ๒) สาร ๓) สอ ๔) ผรบสาร ๕) ปฏกรยาตอบโต และทงหมดเป๐นปจจยทส าคญและมผลตอการสมฤทธผลในการสอสาร ดงเรองราวในสมยพทธกาลพระพทธเจา กไดใชหลกการสอสารตางไดยงด โดยยกตวอยาง พระพทธเจากใชการสอสารดวยสออปกรณในการสอนใหเขาใจงาย ในเรองของศพพระนางสรมา ซงเป๐นนองสาวของหมอชวกเป๐นเครองมอสอนความจรงใหแกพระภกษและสาธชนทหลงใหลในเรอนรางนางสรมาทเนาเป๑อย โดยพระองคทรงแนะน าใหพระราชาโปรดใหราชบรษตกลองปาวประกาศ ขายรางหรอศพของนางสรมา ราคา ๑,๐๐๐ กหาปณะ แลวลดราคาลงเรอย ๆ จนมอบใหเปลาโดยไมคดมลคา แตกยงไมมใครปรารถนาศพของนางสรมา หลงจากนนพระพทธองคจงตรสเป๐นคาถาวา

๔๕

ปสส จตตกต พมพ อรกาย สมสสต

อาตร พหสงกปป๏ ยสส นตถ ธว ฐต.๓๑

เธอจงดอตภาพ ทไมมความยงยนและความมนคง อนกรรมท าใหวจตรแลว มกายเป๐นแผลอนกระดก ๓๐๐ ทอนยกขนแลว อนอาดร ทมหาชนครนคดแลวโดยมาก

หลกการสอสารทพระพทธเจาเป๐นผทมปญญาในการสงสาร และสอ ไปถงผรบสารใหพจารณาและไตรตรองไดยงเขาใจงาย

ในสงคมยควาเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร Information and Communications

Technology : ICT) คอเทคโนโลยเพอการจดการเกยวกบสารสนเทศและการสอสารในกระบวนการจดหา จดเกบ การสราง ประมวลผล รบ-สงขอมล เผยแพรสารสนเทศในรปแบบสอตาง ๆ เชน สอผสม หรอเสยง ภาพ ภาพเคลอนไหว ขอความหรอตวอกษรและตวเลข เพอเพมประสทธภาพในการเขาถงสารสนเทศ ความถกตอง แมนย า และรวดเรว ตามความตองการไดทนตอการน าไปใชประโยชน เทคโนโลยเหลานจะหมายถง คอมพวเตอรซงประกอบดวยฮารดแวร (Hardware) ซอฟแวร (Software) และสวนขอมล (Data) และเทคโนโลยเพอใชส าหรบตดตอแลกเปลยนขอมลขาวสาร โดยใชระบบการสอสารโทรคมนาคม ระบบสอสารขอมลดาวเทยมหรอเครองมอสอสารทงมสายและไรสาย

สภาพแวดลอมทางสงคมพระสงฆในยคดจทล มดงน

องคกรสงฆจงควรจะตองมพระสงฆทศกษาและพฒนาในดานเทคโนโลยสารสนเทศใหมาก ขน จะไดน าไปเผยแผใหกบคนรนใหมได เพราะพดภาษาเดยวกน หากไมเดนทางไปดวยกายกสามารถอาศยความเจรญทางเทคโนโลยเผยแผธรรมผาน อนเทอรเนตหรอชองทางอน ๆ

๑) ถงเวลาและจ าเป๐นทภกษรนใหมจกไดศกษา ICT ใหเขาใจ ใหเขาถง และจนสามารถน ามาใชเป๐นเครองมอในการปฏบตตามมหาปรนพพานสตรไดเป๐นอยางด กลาวคอ สามารถใช ICT มาชวยศกษาพระธรรมจนรแจง สามารถใช ICT มาชวยปฏบตตามพระธรรมวนยจนหมดจด สามารถใช ICT มาชวยเผยแผพระศาสนาจนกวางไกล และสามารถใช I ICT มาชวยปกปองพระศาสนาจนเสรจกจ

๓๑ ข.ธ.อ. ๕/๙๙.

๔๖

๒) จากมหาปรนพพานสตรขางตน ผรไดสรปหนาทและบทบาทของพทธบรษทเป๐น ๔ ประการ คอ

๒.๑) การศกษาพระธรรม

๒.๒) การน าความรนนไปประพฤตปฏบต (เพอประโยชนตน)

๒.๓) การเผยแผพระศาสนา เพอผอนเขาใจและน าไปประพฤตปฏบต (เพอประโยชนทาน)

๒.๔) การปกปองพระศาสนา เมอมผกลาวใหคลาดเคลอน หรอจวงจาบพระธรรมวนย

สงคมไทยมความสมพนธกบเทคโนโลยดานขาวสารขอมล หรอตวขาวสารขอมลไดเป๐น ๔ ประเภทคอ

๑) พวกตนเตน คนกลมนคดวาเรานทนสมยไดเสพขาวสารทใหม ๆ แปลก ๆ มของใหม ๆ เขามาเราไดบรโภค แตสมผสกบขาวสารและเรองราวตาง ๆ อยางผวเผน เรยกวาตกอยในกระแส ถกกระแสพดพาไหลไปเรอย ๆ ไมเป๐นตวของตวเอง

๒) พวกตามทน คนพวกนกภมใจวาเรานเกง ขาวเกดทไหนๆรหมดแผนดนไหว เกดอโบลาอะไรทไหนรทนหมด ตามทนแตไมรทนพวกนเยอะ รตามขาว แตไมเขาถงความจรงของมน

๓) พวกรทน ในกลมนนอกจากตามทนแลว ยงรเขาใจเทาทนมนดวย วามนเป๐นมาอยางไร มคณมโทษ มขอดขอเสยอยางไร จะมทาทอยางไร ใหไดประโยชนโดยไมถกครอบง า

๔) พวกอยเหนอมน เป๐นกลมคนทอยเหนอกระแส จงจะสามารถจดการกบกระแสได เป๐นผสามารถใชการเปลยนแปลงใหเป๐นประโยชน และเป๐นผน าการเปลยนแปลงมความสมพนธกบขาวสารขอมลแบบเป๐นนาย เป๐นผจดการ เป๐นผใชมนอยางแทจรง

บทท ๓

ผลกระทบยคดจทลทมตอพระพทธศาสนา

เพราะเราอยในยคสมยของโลกาภวฒนททกประเทศตางตดตอสอสารดวยเทคโนโลย และระบบโทรคมนาคมอนทนสมย คอมพวเตอรและอนเตอรเนตจงเปนสงจ าเปนทตองรบเอาไว อยางหลกเลยงไมได เชน สมารทโฟน และดจทล ไดเขาครอบง าชวตและจตใจของผคนทวไป โดยเฉพาะอยางยงกบชาวพทธทไดรบผลกระทบเปนอยางมาก อนสงผลสะเทอนตอความเลอมใสศรทธาทชาวพทธมตอพระพทธศาสนา เปนเหตท าใหพทธศาสนกชนปฏบตธรรมลดนอยถอยลง และมแนวโนมทนาสะพรงกลววาเทคโนโลยอนทนสมยเหลานนจะกดกรอนและท าลายวถชวต ตลอดจนวฒนธรรมอนดงามของชาวพทธจนสญสนไปในทสด อยางไรกด ยงเปนทนากงวลและหวงใยตอชาวพทธอกกลมหนง อนไดแก เดกและเยาวชนทไมไดปฏบตธรรมอยางสม าเสมอ เปนเหตท าใหจตใจของพวกเขาผกพนหลงใหลอยกบเทคโนโลยและสอดจทลเหลานน ยงการปฏบตทาน ศล ภาวนาของเดกและเยาวชนไมลมลกและมนคงเทคโนโลยอนทนสมยเหลานนอาจลอใจและดงดดจตใจของเดก และเยาวชน ใหลมหลง งมงายอยางโงหวไมขน หากปลอยใหสภาพการณเปนเชนนตอไป พทธศาสนาอาจถงกาลวบต เพราะการเขาถงการปฏบตธรรมยอมยากล าบากยงกวาการเขาหาสอออนไลนและสมารทโฟน เดกและเยาวชนจงใหความส าคญกบการแชทไลน ยงกวาการสวดมนต ภาวนา ฟงธรรม สวนในโลกดจทล อนนาสะพรงกลวไดเขามาเปนตวขวางกน ท าใหการปฏบตธรรมของชาวพทธด าเนนไปอยางยากล าบาก เดกและเยาวชนมวสนใจอยกบการเลนเกมคอมพวเตอรอยาง ขะมกเขมน จตใจของพวกเขาหนเหออกจากพระพทธศาสนาจนหมดสน

บทนผวจยจะน าเสนอผลกระทบยคดจทลทมตอพระพทธศาสนา วามหลกการและแนวคดโดยมกรอบการศกษา ไว ๔ หวขอ ประกอบดวย ๓.๑ การใชเทคโนโลยในการเผยแผพระพทธศาสนา ๓.๒ การสอสารพทธธรรมในยคโลกาภวฒน ๓.๓ ผลกระทบของเทคโนโลยและสารสนเทศ และ๓.๔ สรปทายบทท ๓ ดงตอไปน

๔๘

๓.๑ การใชเทคโนโลยในการเผยแผพระพทธศาสนา

๓.๑.๑ เทคโนโลยสารสนเทศ

ขอมล (Data) คอ ขอเทจจรงทอยในรปของตวเลขหรอสญลกษณทมความหมายเฉพาะตว ไมไดแสดงความสมพนธใด ๆ และไมสามารถน าไปใชประกอบการตดสนใจไดโดยตรง

สารสนเทศ (Information) หมายถง ขอมลทไดผานการประมวลผลแลว สามารถน ามาใช ประโยชน เพอประกอบการตดสนใจได

เทคโนโลย (Technology) คอ การประยกตเอาความรทางวทยาศาสตร มาท าใหเกดประโยชนตอมนษย เปนเครองมอทชวยประมวลผลขอมลสารสนเทศนนเอง

เทคโนโลยสารสนเทศ (Information Technology: IT) หมายถง เทคโนโลยส าหรบการประมวลผลสารสนเทศ ซงครอบคลมถงการรบ-สง การแปลง การจดเกบ การประมวลผลและการสบคน ดงนน เทคโนโลยสารสนเทศ จงเปนการพฒนาการดานการจดการขอมล ตงแตการรบขอมลเพอน ามาจดเกบขอมลอยางเปนระบบ ลดความซบซอนในการจดเกบขอมล มความสะดวกรวดเรวในการคนขอมลมาใชงาน ก าหนดสทธผเกยวของกบการใชขอมลในระบบ และจะปรบเปลยนการใหบรการขอมลไปตามกระแสการพฒนาของเทคโนโลยคอมพวเตอร

๓.๑.๒ การใชเทคโนโลยในการสอสารชองทางตาง ๆ มดงน๑

Facebook (เฟสบค) คอ บรการบนอนเทอรเนตบรการหนง ทจะท าใหผใชสามารถตดตอสอสารและรวมท ากจกรรมใดกจกรรมหนง หรอหลาย ๆ กจกรรมกบผใช Facebook คนอน ๆ ได ไมวาจะเปนการตงประเดนถามตอบในเรองทสนใจ , โพสตรปภาพ, โพสตคลปวดโอ, เขยนบทความหรอบลอก, แชทคยกนแบบสด ๆ, เลนเกมสแบบเปนกลม (เปนทนยมกนอยางมาก) และยงสามารถท ากจกรรมอน ๆ ผานแอพลเคชนเสรม (Applications) ทมอยอยางมากมาย ซงแอพลเคชนดงกลาวไดถกพฒนาเขามาเพมเตมอยเรอย ๆ

ไลน (Line) คอ Application ส าหรบการสอสารยอดนยม เนองจากมความสามารถทหลากหลาย และท างานไดบนหลากหลายอปกรณ ไมวาจะเปนสมารทโฟน, แทบเลต หรอแมกระทงบนเครองคอมพวเตอร ส าหรบความสามารถเดน ๆ ทท าให Line มความแตกตางจาก Application สอสารอน ๆ กคอรปภาพตวการตนสออารมณทเรยกวาสตกเกอร ประโยชนของมนคอชวยใหลดปรมาณการพมพขอความ และชวยสรางความแปลกใหมในการสนทนาไดเปนอยางด

๑ สรวรรณ, เทคโนโลยและสารสนเทศ, [ออนไลน], แหลงทมา : http://sureewan147.blogspot.com/ 2014/01/facebook-twitter-google-youtube-line.html[๒๐ สงหาคม ๒๕๖๑].

๔๙

Twitter คอเครอขายสงคมออนไลนอกคายหนง เนนความเรยบงายและรวดเรว Twitter มนเรวขนาดทวา ถาเหตการณอะไรเกดขนแลวเราทวตไป คนทฟอลโลวเราจะเหนขอความนนแทบจะทนททเราทวตเลยทเดยว อยางชาเหลอมกนไมเกนนาท ตางกบ Facebook ทอะไรซกอยางจะโผลมาบนนวฟดตองผานอลกอรทม กรองขอมลตาง ๆ มากมาย ท าใหขอมลมาถงชาไป รวมถงโฆษณาเยอะดวย

เวบไซต คอสอน าเสนอขอมลบนเครองคอมพวเตอร หรอคอการรวบรวม หนาเวบเพจหลายหนา ซงเชอมโยงกนผานทางไฮเปอรลงก ซงตองเปดดวยโปรแกรมเฉพาะทางทเรยกวา Web Browser โดยถกจดเกบไวในเวลดไวดเวบ และเวบไซตนนถกสรางขนดวยภาษาทางคอมพวเตอรทเรยกวา HTML (Hyper Text Markup Language) และไดมการพฒนาและน าภาษาอน ๆ เขามารวมดวย เพอใหมความสามารถมากขน เชน PHP , SQL , Java ฯลฯ

เวบไซต นนมค าศพทเฉพาะทางหลายค า เชน เวบเพจ (web page) และ โฮมเพจ (home page) เปนตน ปจจบนการออกแบบเวบไซตไมใชเรองยากอกตอไป เนองจากมเครองมอในการออกแบบเวบไซตใหเลอกมากมาย ไมวาจะเปนโปรแกรมส าเรจรป หรอแมกระทง CMS (Content Management System) อยาง joomla, wordpress, drupal เปนตน

โดยเวบไซตนนมไวเพอแสดงขอมลทแตกตางกน ขนอยกบวตถประสงคของผท าเวบไซตนน ๆ เชน แสดงขอมลขาวสารตาง ๆ, ขอมลบรษท, ขายสนคา เปนตน

๓.๑.๓ เทคโนโลยสารสนเทศกบการเผยแผพทธศาสนา๒

ในปจจบน การสอสารมการพฒนาไปถงระดบเครอขายทวโลก (Internet) การสงขอมลไปทวโลกอยางไรพรมแดน แตการเผยแผพระพทธศาสนาตองอาศยสอทางสารสนเทศโดยเฉพาะทาง เอกสาร หนงสอตาง ๆ ยงจ าเปนตองใชเปนหลก เพราะใหประโยชนแบบประโยชนสง ประหยดสด ทงยงเปนหลกฐานเกบรกษาไวไดในระยะเวลานาน เหมาะแกผศกษา (ผรบขอมล สารสนเทศ ) และสะดวกในการผลต การเผยแผไดอยางกวางไกลมากยงขน

การเผยแผพระพทธศาสนาทางอนเทอรเนตเขาถงคนไดเปนจ านวนมาก และในวงกวาง แตประชาชนบางคนยงมองพระสงฆทมหนาทเกยวกบการใชอนเทอรเนตในทางทนาสงสยวา อาจจะ ไมใชในการจดท าเนอหาทางศาสนาอยางเดยว พระสงฆบางกลมหากไมมกฎระเบยบในการใช อนเทอรเนต อาจจะกอใหเกดความเสยหายไดงาย ดงนน คณะสงฆควรมองคกรสนบสนน ควบคมดแล

๒ พจนารถ สพรรณกล, “การเผยแผพระพทธศาสนากบเทคโนโลยสารสนเทศ”, บทความ, (๒๐ กนยายน ๒๕๕๗), [ออนไลน], แหลงทมา : http://phd.mbu.ac.th/index.php/2014-08-28-08-57-4/106-2014-09-20-08-27-56[ ๒๐ สงหาคม ๒๕๖๑].

๕๐

การใชอนเทอรเนต เพราะมแนวโนมวาวดตาง ๆ จะเผยแผพระพทธศาสนาทางอนเทอรเนตมากขน เพราะจ านวนเวบไซตของวดเพมขนอยางชดเจน โดยในป พ.ศ. ๒๕๔๙ ม ๗๐๙ เวบไซต แตป พ.ศ. ๒๕๕๒ พบวามถง ๑,๐๒๖ เวบไซต

โลกยคปจจบน เทคโนโลยสารสนเทศและระบบอนเทอรเนตจะเปนปจจยส าคญของ การศกษาในอนาคต มนษยในโลกปจจบนจงหลกเลยงไมไดตองการพงพาเทคโนโลยในการด าเนน ชวต ในการท างานและสนองความตองการเพอใหไดมาซงความสข แมค าสอนทางศาสนาบางอยาง กพยายามตความและอธบายดวยเทคโนโลย มนกคดบางทานพยายามอธบายหลกค าสอนใน พระพทธศาสนา เพอใหเชอมโยงกบโลก แหงวทยาศาสตรและเทคโนโลย มการตความให เขายคสมยของอนช อาภาภรม เรองเทคโนโลยกบสวรรค ความวา “ความกาวหนาทางวทยาศาสตรและ เทคโนโลยปจจบนสามารถสรางสวรรคชนดาวดงส ส าหรบผคนในโลกไดแลว เชน อานภาพของ สวรรคชนดาวดงสไดแกอาวธสายฟาซงเปนอาวธประจ าตว มอานภาพท าลายลางสงและ มรศมท าการไกล อาจเทยบไดกบปนไฟ เครองบนรบ ขปนาวธ และอาวธนวเคลยร สวรรคอนสวยงามทงหลายดไดจากสตรทแตงกายดวยพสตราภรณอนหรหรา ซงพบไดในงานสงสรรค และสามารถเหนตวอยางไดจากแฟชนโชวเปนตน”

สงคมเทคโนโลย ในยคปจจบนเราปฏเสธกนไมไดวาเทคโนโลยเขามาเกยวของกบมนษย อยางหลกเลยงไมได ท าใหสงคมตองสมพนธกบเทคโนโลย ท าใหโลกตองมสภาวะทแปรเปลยนไป สงคมโลกเปลยนจากสงคมเกษตรอตสาหกรรม มาเปนสงคมแหงขอมลสารสนเทศ ท าใหคนทวโลก ตดตอกนไดสะดวกและรวดเรวขน ยคสมยนเราพดไดในแงหนงวาเปนยคของเทคโนโลย ความจรงนนยคนมชอเรยกกนหลายอยาง จะเรยกอยางไรกแลวแต จะเนนใหอะไรเปนสงทแสดงถง ความเจรญทส าคญของยค แตไมวาจะเรยกเปนยคอตสาหกรรมกดเปนยคอวกาศกดหรอ จะเปนยคทก าลงมศพทขนมาใหมวายคสารสนเทศ คอ ยคขาวสารขอมล

ขณะทขอมลขาวสารทางจตนยมแทบจะไมมสภาพทวไปในโลกปจจบนน ขาวสารขอมล มอทธพลอยางกวางขวางและมความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลย สงผลใหขอมลและขาวสารแพร กระจายไปในเวลาอนรวดเรว ครอบคลมไปทวโลก ท าใหโลกแคบลงเหมอนเปนชมชนเดยวกนเปน หมบาน (global village) การเชอมโยงดานสารสนเทศเปนสงส าคญในการสรางโอกาสทางการ ศกษา และการพฒนาตนเองท าใหเขาถงแหลงความรทตองการไดมากขน เปนระบบการเรยนรท เปดกวาง ไมจ ากดเวลา สถานท และเขาถงผคนไดมากทสด ดงนน ควรตระหนกถงความส าคญของ การใชสอและเทคโนโลยสมยใหมเพอการเผยแผขอมลขาวสาร

อนเทอรเนตถกใชกนอยางแพรหลายทวโลก มเวบไซตตาง ๆ มากมาย และทางการเผยแพร ธรรมะผานทางอนเทอรเนตจงเปนสงจ าเปนอยางยง อกทงชาวตางชาตทสนใจศกษาศาสนา

๕๑

พทธกม มากยงขนตามมาดวย และมเทคโนโลยใหม ๆ ทชวยอ านวยความสะดวกในเรองตาง ๆ มากมาย โดยเฉพาะอยางยงเทคโนโลยอนเทอรเนต ซงเปรยบเสมอนเปนชมชนเมองแหงใหมของโลก เปนชมชนของคนทวทกมมโลก เปนชองทางการสอสารทมประสทธภาพ ไมจ ากดพรหมแดน ไมจ ากดสถานทและไมจ ากดเวลา การกระจายขอมลขาวสารในระบบอนเทอรเนตมคาใชจายต าทสด เมอเทยบกบชองทางอน ๆ เชน สอโทรทศนและหนงสอพมพ เปนตน นอกจากนน สออนเทอรเนต ยงสามารถน าเสนอไดทงขอความ ภาพ เสยง วดโอ และสามารถสนทนาโตตอบกบผชมไดดวย เหตนเององคกรตาง ๆ ทวโลกจงหนมาใชบรการอนเทอรเนตจ านวนมาก จากขอมลของ Internet World Stats Usage and Population Statistics รายงานวา จากประชากรทวโลก จ านวน ๖,๗๑๐,๐๒๙,๐๗๐ คน มผใชงานอนเทอรเนตมากถง ๒๐,๗๘๓,๔๑๙ คน มจ านวนผใชเพมมากขนจากป พ.ศ. ๒๕๔๓-๒๕๕๑ จ านวน ๓๔๒.๒% และนบวนยงมผใชงาน อนเทอรเนตเพมมากขนเรอย ๆ

เมอเปนเชนน จงมการน าเทคโนโลยมาใชเปนเครองมอนใหเกดประโยชนในการเผยแผ พทธศาสนา เพราะหากจะใชวธการเผยแผพทธศาสนาแบบเดมอาจเขาไมถงสงคมยคใหมหรอคนรนใหมกเปนได เพราะสงคมสมยปจจบน ประชาชนไมคอยมเวลาไปปฏบตธรรม ฟงเทศนหรอศกษา พระธรรมค าสอนทวดเหมอนสมยอดตทผานมา การเผยแผพระธรรมค าสอนผานสออนเทอรเนต จงเปนอกทางเลอกหนงทสามารถท าใหเขาถงประชาชนไดงายและกวางขวางมากทสด ไมจ ากดเวลา และสถานท ผใชอยทไหนเวลาใดกสามารถทจะเขาไปศกษาพระธรรมค าสอนไดตลอดเวลา ไมวาจะเปนทท างาน ทบาน หรออยในตางประเทศกตาม

พระพรหมคณาภรณ ไดสรปสงคมไทยมความสมพนธกบเทคโนโลยดานขาวสารขอม ล หรอตวขาวสารขอมลไดเปน ๔ ประเภทคอ๓

๑) พวกตนเตน คนกลมนคดวาเรานทนสมยไดเสพขาวสารทใหมๆแปลก ๆ มของใหม ๆ เขามาเราไดบรโภค แตสมผสกบขาวสารและเรองราวตาง ๆ อยางผวเผน เรยกวาตกอยในกระแส ถกกระแสพดพาไหลไปเรอย ๆ ไมเปนตวของตวเอง

๒) พวกตามทน คนพวกนกภมใจวาเรานเกง ขาวเกดทไหน ๆ รหมดแผนดนไหว เกดอโบลาอะไรทไหนรทนหมด ตามทนแตไมรทนพวกนเยอะ รตามขาว แตไมเขาถงความจรงของมน

๓) พวกรทน ในกลมนนอกจากตามทนแลว ยงรเขาใจ เทาทนมนดวย วามนเปนมาอยางไร มคณมโทษ มขอดขอเสยอยางไร จะมทาทอยางไร ใหไดประโยชนโดยไมถกครอบง า

๓ พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), ไอท ภายใตวฒนธรรมแหงปญญา, พมพครงท ๗, (กรงเทพเทพมหานคร: ธรรมสภา, ๒๕๔๐), หนา ๔๔.

๕๒

๔) พวกอยเหนอมน เปนกลมคนทอยเหนอกระแส จงจะสามารถจดการกบกระแสได เปนผสามารถใชการเปลยนแปลงใหเปนประโยชน และเปนผน าการเปลยนแปล งมความสมพนธกบขาวสารขอมลแบบเปนนาย เปนผจดการ เปนผใชมนอยางแทจรง

พระสงฆกหลกเลยงหรอปฏเสธการเสพเทคโนโลยไมได แตเมอตองเปนผเสพจะเสพอยางไร ท าอยางไรจงจะรเทาทนและอยเหนอเทคโนโลยได สาระส าคญจงอยทการศกษาคนควาเพอใหรเทาทนเพอรกษาค าสอนของ พระพทธศาสนาไวและน าเสนอขอเทจจรงใหสงคมไดรบร ค าสอนของพระพทธศาสนาทใกลเคยงกบเรองของเทคโนโลยนาจะเทยบไดกบ เรองอทธปาฏหารย

๓.๑.๔ บทบาทของพระสงฆในสงคมเทคโนโลยสารสนเทศ

นบวาเปนเรองทนาคดวาเมอนกคดจากโลกตะวนตกมองความสขจากหลกค าสอนของพระพทธศาสนา แตปญหาของคณะสงฆมไดอยทศาสนธรรม เพราะถงอยางไรกคงไมเลอนหาย แตจะไปผสมอยในศาสตรอน ในอนาคตผทรธรรมะจะเปนชาวบานมากกวาพระ ดงทในปจจบนนกพดธรรมะ นกเขยนดานพระพทธศาสนามมากกวาพระภกษ โดยเฉพาะในประเทศไทยพระทท าหนาทอธบายธรรมะใหกบคนรนใหมไดเรมมนอยลง ปญหาของคณะสงฆจงอยทศาสนบคคลและวธการ เผยแผ แมพระพทธเจาจะวางหลกไวในการสงสาวกไปเผยแผครงแรกวา๔ “พวกเธอจงเทยวจารก เพอประโยชนและความสขแกชนหมมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชนเกอกลและความสขแกทวยเทพและมนษย พวกเธออยาไดไปรวมทางเดยวกนสองรป จงแสดงธรรมงามในเบองตน งามในทามกลาง งามในท สด จงประกาศพรหมจรรยพรอมท งอรรถท งพยญชนะครบบรบ รณบรสทธ”๕ ปจจบนมจ านวนพระบวชมากขน แตมพระทบวชไมสกอยในพระพทธศาสนานอยลง คนสวนมากนยมบวชระยะสน เพราะเงอนไขของการงาน ระบบการศกษาของคณะสงฆมคนเรยนนอยลง ในอนาคตจะมเปรยญธรรม ๙ ประโยค นอยลง หากคณะสงฆไมปรบเปลยน เพราะในปจจบนมหาวทยาลยตางๆเปดโอกาสใหพระเขาศกษาได และเรยนแลวมโอกาสจบมากกวาเรยนบาล พระสงฆในสมยพทธกาลตองเดนทางไปหาศาสนกแลวแสดงธรรม ขอทนาสงเกตประการหนงคอพระพทธเจาทรงพกอยจ าพรรษาเพยงสามเดอน ทเหลออกเกาเดอนไดเทยวจารกไปในสถานทตาง ๆเพอแสดงธรรม แตปจจบนพระสงฆพกอยประจ าในวดแหงเดยวตดตอกนตลอดป มไดเดนทางจารกไปหาศาสนก แตรอใหศาสนกเขามาหา จงสวนทางกบบทบาททพระพทธเจาทรงประทานไว องคกร สงฆจงควรจะตองมพระสงฆทศกษาและพฒนาในดานเทคโนโลยสารสนเทศใหมากขน จะไดน าไป

๔ พระมหาบญไทย ปญญมโน, บทความวชาการ, (๑๙ กมภาพนธ ๒๕๕๓), [ออนไลน], แหลงทมา : http://www.cybervanaram.net/2009-12-17-14-43-37-13/34-2010-02-19-14-05-55?start=3[๒ ๑ ส ง ห า ค ม ๒๕๖๑].

๕ ว.มหา. (ไทย) ๔/๓๒/๓๒.

๕๓

เผยแผใหกบคนรนใหมได เพราะพดภาษาเดยวกน หากไมเดนทางไปดวยกายกสามารถอาศยความเจรญทางเทคโนโลยเผยแผธรรมผานอนเทอรเนตหรอชองทางอน ๆ ซงปจจบนมวดหลายแหงท างานดานนอยางไดผลเชนหลวงตาดอทคอม แหงวดปาบานตาดเปนตน

เพราะเราอย ในยคสมยของดจทล (ยคเทคโนโลยสารสนเทศ) ททกประเทศตางตดตอสอสารดวยเทคโนโลย และระบบโทรคมนาคมอนทนสมย คอมพวเตอรและอนเตอรเนตจงเปนสงทจ าเปนตองรบเอาไวอยางหลกเลยงไมได สมารทโฟนและดจทล ไดเขาครอบง าชวตและจตใจของผคนทวโลก

โดยเฉพาะอยางยงกบชาวพทธทไดรบผลกระทบเปนอยางมาก อนสงผลสะเทอนตอความเลอมใสศรทธาทชาวพทธมตอพระพทธศาสนา เปนเหตท าใหพทธศาสนกชนปฏบตธรรมลดนอยถอยลงและมแนวโนมทนาสะพรงกลววาเทคโนโลยอนทนสมยเหลานนจะกดกรอนและท าลายชวต ตลอดจนวฒนธรรมอนดงามของชาวพทธจนสญสนไปในทสด

๓.๑.๕ สรป

ดงนน เทคโนโลยสารสนเทศ จงเปนเครองมอส าคญในการเขาถงและเผยแผพระพทธศาสนา ใหกวางขวางไปทวโลก ภายใตบรบทและแนวโนมของประชากรโลกทจะใชชวตในโลกออนไลน หรออนเทอรเนตเพมมากขนอยางตอเนอง ผานเครองมอตาง ๆ ทงเครองคอมพวเตอรและโทรศพท เคลอนท ดงนน ประเทศไทยควรใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเปนเคร องมอในการพฒนาประเทศใหเปนศนยกลางพระพทธศาสนาโลก แตการใชเทคโนโลยสารสนเทศดงกลาว ตองเปนไปอยางมคณธรรม จรยธรรม รวมทงไมเปนการบดเบอนพระธรรมค าสอนของ พระพทธศาสนาตามพระไตรปฎก

๓.๒ การสอสารพทธธรรมในยคโลกาภวฒน

การสอสารมความส าคญตอการด ารงชวต และการด าเนนกจกรรมตาง ๆ ตองมการอาศยการสอสารเปนปจจยหลก จงท าใหมการสอสารมความส าคญตอหนาทส าหรบครผสอนและผเกยวของกบกระบวนการเรยนการสอนทงสน สวนการสอสาร หมายถง กระบวนการสงขาวสารขอมลต าง ๆ ซงมผลท าใหเขาใจและมความรสกรวมกนในกระบวนการสอสาร

๕๔

๓.๒.๑ ความหมายของ “กระบวนการสอสาร”

ชาลสา มากแผนทอง๖ ไดกลาวไววา “กระบวนการสอสาร” หมายถง เปนการแลกเปลยนขอมลระหวางผสงสารและผรบสาร มขนตอนดงน ๑) การคด (Ideating) ๒) การรบเขา (Encoding) ๓) การถายทอดสด (Trasmitting) ๔) การรบ (Receiving) ๕) การสงออก (Decoding) ๖) การปฏบต (Acting)

ชญานษฐ อรรถบด๗ กลาวไววา “กระบวนการสอสาร” หมายถง การสอสารถายทอดเนอหาและความรสกนกคดประกอบดวย ผสงเนอหา สาระ สอชองทางและผรบสารมความสมพนธกบการรบร จงมจดประสงคเดยวกน

๓.๒.๒ ความหมายของการสอสารพทธธรรม

การใชรหสสอสาร เปนการน าเสนอเนอหาและจดเรยงล าดบความส าคญของสารนน ๆ และมความแตกตางกนในของตวสารทเสนอแกผฟง ดานในการชองทางสอสาร มการพบปะกบทางดานนกวชาการเพอเสนอความคดเหนและสงเกตสภาพสงแวดลอมตางๆ ใหเหมาะสมเพอจะน าเสนอการสอสารพทธธรรมเขาถงผรบสารได และเมอผรบสารใหการยอมรบบทบาทฐานะนกวชาการทใหความร จงมการนมนตไปแสดงพระธรรมในสถานทตาง ๆ จงท าใหผรบสารยอมรบวาทานรจกวธการประยกตหลกพทธธรรมใหเขากบยคสมยใหมเปนตน

๓.๒.๓ ความส าคญของกระบวนการสอสารพทธธรรม

การสอสาร เปนกระบวนการหนงทเกดขนเปนปกตนสยของมนษย และมความเกยวของตอการด าเนนชวตของทกคน ลวนตองอาศยในการสอสารเปนเครองมอไปสการบรรลวตถประสงค โดยการพฒนาการสอสารตงแตสมยโบราณ ทงภาษาพด ภาษาเขยน ใหมการพฒนามากยงขน จนกระทงปจจบนไดจากความพยายามของมนษยทคดคนเครองมอในการสอสารตาง ๆ ใหทนสมยและเขาถงไดงาน คอระบบดจทล ทปจจบนพระสงฆไดน าพทธธรรมมาใชในการสอสารในยคปจจบนเพอใหเขาถงบคคลไดงาย จงท าใหการสอสารยงมความส าคญตอบคคลทวไปในสงคมมากขน หากสงคมไหนขาดความรความเขาใจในการสอสาร ไมสามารถในการถายทอความรได๘

๖ ชาลสา มากแผนทอง, ระเบยบวธวจยการสอสาร, (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพมหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช, ๒๕๔๐), หนา ๓๐.

๗ ชญานษฐ อรรถบด, บทบาทและความส าคญของเทคโนโลยสารสนเทศ, [ออนไลน], แหลงทมา : http://www.gotoknow.org/posts/32049, [๒๙ พฤษภาคม ๒๕๕๖].

๘ พระจกรพงศ วสทธสโล, การใชเทคโนโลยกบการเผยแผพระพทธศาสนา , (กรงเทพมหานคร : บรษทธระฟลม และไซเทกซ จ ากด, ๒๕๔๒), หนา ๓๓.

๕๕

๓.๒.๔ กระบวนการสอสารพทธธรรม

เปนสงทจ าเปนและตองมความเขาใจในเรองของทฤษฎ หลกแนวคด หวขอธรรม และการสอสารใหถกตองตามกระบวนการเพอใหเกดประสทธผล จงตองท าความเขาใจในองคประกอบของการสอสารพทธธรรม ซงประกอบดวยดงน๙

๑) ผสงสาร (Source) กลาววา กลมบคคลผเรมตนสงสารไปใหอกบคคลหนง หรอเปนผสงสารผานชองทางหนงไปยงผรบสาร ดงนนพฤตกรรมการสอสารจากภายใน เพอจะใหผรบสารดวยรปแบบใดกตามมผลเปนอยางไร และผสงสารนนมความส าคญในการน าไปเพอการบรรลวตถประสงคของตน

๒) สาร (Message) หมายถง เรองราวทแสดงออกโดยใชภาษาหรอสญลกษณใด ๆ กตามทสามารถท าใหเกดความรรวมกนได หรอเปนสาระเกดขนตอเมอผสงสารเกดความคดทจะถายทอดความรนนไปสการรบรบของผอน (ผรบสาร) หรอสารนอาจจะเปนทงค าพด รปภาพ ตวหนงสอ เครองหมาย และกรยาทาทางตาง ๆ

๓) สอ คอ สงทท าหนาทน าสารจากผสงสารไปยงผรบสาร อาจจะเปนวจนภาษาหรออวจนภาษากได ซงสอนมบทบาทในการเปนตวกลางใหผสงสารและผรบสารตดตอกนไดโดยสอทมนษยใชในการสอสาร

๔) ผรบสาร หมายถง บคคลหรอกลมบคคลผรบขอมล ความคด ความรสก ฯลฯ ทผสงสารสงมา โดยสามารถก าหนดรและเขาใจความหมาย เนอหาของสารไมวาจะเปนวจนภาษา หรออวจนภาษา นอกจากนผรบ สารยงสามารถเปลยนบทบาทเปนผสงสารไดในกรณทผรบสารมปฏกรยาตอบสนองกลบไปสผสงสาร

๓.๒.๕ รปแบบของผทสงสารตามแนวแหงพทธธรรม๑๐

รปแบบของผสงสาร หรอนกเผยแผ ตองมคณสมบตตามหลกพทธธรรม โดยใชหวขอธรรม คอ สปปรสธรรม ๗ ประการ คอ

๑) ธมมญญตา คอ รจกเหต ผสงสารนนจะตองเขาใจหลกพทธธรรม และหวขอธรรม ในเชงทงทฤษฏ และปฏบตในศาสตรและศลปของบคคลผสงสาร

๙ พระธรรมโกศาจารย (ประยร ธมมจตโต), การเผยแผพระพทธศาสนายคปจจบน, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๘), หนา ๗๘.

๑๐ นษฐา หรนเกษม, จบตาด รใหเทาทนสอ และสงคมออนไลน, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๘), หนา ๗๘.

๕๖

๒) อตถญญตา คอ รจกผล ของเนอหาสาระตาง ๆ ทจะน าพทธธรรมในเรองนน ๆ สงไปถงผรบสารทแนนอน และชดเจน

๓) อตตญญตา คอ รจกตนเอง หรอรวาตนคอใคร และมความพรอมอยางไรในการจะเปนผสงสารไปหาผรบสาร

๔) มตตญญตา คอ รจกประมาณ เชนการสอสารในชองทางมากเกนไป หรอนอยเกนไป ใหพอด เรยกวา การรจกประมาณในการสอสาร (Frequency)

๕) กาลญญตา คอ รจกเวลาในการสงสารใหกบผรบสาร วาเวลาไหนผรบสารควรจะเหมาะในการฟงสารนน

๖) ปรสญญตา คอ รจกชมชน หรอ รจกสงคม การทบคคลผสงสารไปหาผรบสารตองรวา เปนเดก เปนผใหญ หรอเปนคนชรา

๗) ปคคลปโรปรญญตา คอ รจกความแตกตางระหวางบคคล ดงนนผสงสารตองรจรต และอธยาศยของแตละบคคลทเปนผรบสารวามความแตกตางดานตาง ๆ อยางไร

สรปแลวผสงสารตองมคณสมบต คอ รจรง รจกกาลเทศะ หรอบรบทในแตละพนทในการทจะสอสารออกไปหาผรบสาร และยงมวตถประสงคในการสอสารทเปนในทางกอประโยชนแกผรบสารในสงคมนนดวย และตองมความรบผดชอบในการสอสารของตน ดงนนแนวทางการปฏบตของผสงสารจงตองน าเสนอเนอหาสารทด และท าใหชวตดขน มความสข น าไปสการแกปญหา และเปนประโยชนไมกอใหเกดโทษตาง ๆ สวนแนวทางผปฏบตในการสงสาร คอท าหนาทเปนกลยาณมตรแกผรบสาร ผสงสารจงจ าเปนตองมการปฏบตชอบฝกฝนตนเองตามแนวหลกไตรสกขา คอ ศล สมาธ และปญญา รวมถงตองมมนสการโดยแยบคาย ในการพจารณาวาสงใดควรท าการสอสารอยางไร

พทธธรรม คอความจรงอนด ารงอยโดยธรรมชาตซงพระพทธเจาเปนผคนพบและน ามา สงสอนผคนในยคสมยของทาน แลวค าสอนเหลานไดรบการบนทกไวและสบทอดโดยสาวกรนตาง ๆ มาจนถงปจจบน ซงพทธธรรมมจดเนนอยทความจรงเกยวกบชวตมนษย มงท าความเขาใจความทกข เหตทมาแหงทกข การดบไปของทกขและหนทางแหงการดบทกข ทงยงเปนการส ารวจชวตจากดานใน โดยถอวาจตเปนตนทางของปญหา ดงนนกระบวนการแกปญหาจงเนนทการช าระจตใหสะอาด หรอการขามพนจตทปรงแตง (และยดถอในตวตน) ไปสจตบรสทธ อนมธรรมชาตเปนความวาง (สญญตา)

๕๗

ในยคโลกาภวตน (Globalization) ซงดจะมอะไรหลายอยางทสวนทางกบค าสอนของพระพทธองค ขณะเดยวกนกเปนยคสมยทเปดพนทใหกบการเผยแผพทธธรรมอยางไมเคยปรากฏมากอน ทงนเนองจากโลกาภวตนเปนปรากฏการณหลายมต เปนทงตวกอปญหาใหม ๆ และเปดโอกาสในการแกปญหาเกา ๆ อยในเวลาเดยวกน

โลกาภวตน คอยคสมยทโลกถกยอสวนใหเลกลงและหมนเรวขนดวย เทคโนโลยการสอสาร มนษยจากทกซอกมมโลกสามารถตดตอกนได รบรความเปนไปของกนและกนได โดยกาวขามทงพนทและกาลเวลา และพลงขบเคลอนใหญโตทสดของกระแสโลกาภวตน คอระบบทนนยมโลก ซงมลกษณะขามชาตขามพรมแดนระหวางประเทศ และมพลงสงผลกระทบตอความสมพนธระหวางมนษยกบสงคม มนษยกบโลกทางกายภาพ และระหวางมนษยกบตวเอง ทงน ทนนยมโลก และกระแสวฒนธรรมเสรในยคโลกาภวตนกมดานทชวยปลดเปลองพนธนาการเกา ๆ อยดวยเชนกน แตผลรวมของโลกาภวตนในประเทศไทย ท าใหเกดพนทกวางขนมาอยางใหญหลวงในดานวฒนธรรมและจตวญญาณ ผคนจ านวนมหาศาล โดยเฉพาะเยาวชนและคนชนกลาง ไดถกหลอหลอมดวยระบบการคาเสร ระบบขาวสารเสรใหตดหลมอยกบวถชวตแบบวตถนยม บรโภคนยม และปจเจกชนนยมแบบ สดขว ซงกลายเปนบอทกขบอใหม ทยงหาทางปายปนขนมาไมได ผคนด ารงชวตอยอยางโดดเดยวอางวาง แปลกแยกทงจากตวเองและผอน อกทงขดแยงกบความจรงของเอกภพ กลายเปนปจเจกชนทลองลอยไรรากไรสงกด ดภายนอกเหมอนจะเปยมลนไปดวยอสรภาพและความสมบรณพนสข แตลก ๆ แลวขางในเตมไปดวยความวางเปลา ออนแอและอบจน

จรงอยปญหาในยคโลกาภวตนนนมมากมายหลายอยาง ไมวาจะเปนสงครามทไรขอบเขตความยากจน ความรนแรงทางสงคม มลภาวะ การพงพนาศของสงแวดลอม หรอความแปรปรวนของดนฟา อากาศอนเนองมาจากพฤตกรรมท าลายโลก แตถาเราสบคนไปถงตนตอของปญหารายแรงเหลานนกจะพบวามทมาจากจตใจทไมสมดลของมนษยเอง

ดงนน การกอบกจตวญญาณหรอสรางสนตสขใหบงเกดในดวงจตของผคนอาจจะท าโดยวถทางการเมองลวน ๆ ไมได แมวาการปฏรปการเมองและเศรษฐกจใหเกดความเปนธรรมมากขนจะยงคงเปนความจ าเปนตอเนอง กระทงอาจจะมสวนเกอกลวถชวตทสมดลกตาม ปญหาระดบมลฐานทสดของคนในยคโลกาภวตน คอดนรนออกจากการครอบง าของโครง สรางอ านาจและวฒนธรรมทรวมศนยและกดทบไดคอนขางส าเรจ หรอหลดจากพนธนาการมาไดในระดบหนง แตนาเสยดายตรงทมาตดกบอยในการครอบง าตนเอง ดงนนอสรภาพทไดมาจงไมครบถวนสมบรณ

การถวงดลดานมดของยคโลกาภวตน จะท าไดกโดยการกอบกสตสมปชญญะของผตกเปนเหยอเทานน ซงสามารถด าเนนการไดทงในระดบบคคล และเปนการเคลอนไหวทางสงคม หรอเปนทงสองอยางประสานกน ปญหาทมนษยโลกาภวตนเผชญอยเปนปญหาในระดบจตวญญาณ ดงนนจงม

๕๘

ความจ าเปนเรงดวนทจะตองพงพงพทธธรรม เพราะพทธธรรมเปนค าสอนทพงเปาสการปลดปลอยบคคลออกจากการมอมเมาตวเองเปนส าคญ ซงตรงกบประเดนหลก ๆ ทพระพทธองคเคยคนควาและหาค าตอบมากอน ในสถานการณเชนนการเชญพทธธรรมไปเกาะเกยวกบพลงสรางสรรคทมอยจงไมใชเรองเพอฝน โอกาสมอยจรงและเปนรปธรรม

อกทงโลกาภวตนมไดมแตดานลบอยางเดยว หากยงมดานบวกทเออตอการเผยแผพทธธรรมและการปฏบตธรรมดวย เราตองอาศยดานบวกของโลกาภวตน อนประกอบดวยเทคโนโลยการสอสารความเพยบพรอมดวยเงอนไขทางวตถส าหรบเกอหนนการท างานและการใชชวต จตส านกทขามพนพรมแดนไปเชอมโยงกนในหมมนษย และเสรภาพในการสรางสรรคปจเจกภาพของปจเจกบคคล มาชวยลดทอนดานมด ซงในการเคลอนไหวทศทางน เราสามารถสงทอดขาวสารทางเลอกใหเพอนมนษยไดสะดวกกวาเดมมากและเรามคลงทางปญญาของพทธธรรมเกบไวอยางลนเหลอ แมวาทผานมาคนจ านวนมากยงไมไดใชประโยชนขอไดเปรยบตรงนกตาม

การศกษาพทธธรรมในยคโลกาภวตนจงมลกษณะแตกตางสมยจารตประเพณคอเปนการศกษาและปฏบตนอกวดมากขน ทงยงมการตความอสระโดยปจเจกบคคลมากขน ไดรบการยอมรบนบถอโดยประชาชนในประเทศทไมไดมพทธศาสนาเปนศาสนาหลกมากขน โดยเฉพาะอยางยงในซกโลกตะวนตก มลกษณะบรณาการระหวางนกายมากขน มการน าไปเทยบเคยงและเกยวโยงกบองคความรแบบอนมากขน โดยเฉพาะอยางยงกบวทยาศาสตร และส านกคดทางจตวญญาณตาง ๆ

พทธธรรมในยคโลกาภวตนนนไดถกบรรจไวในหบหอทสมสมยอยพอสมควรเขาถงงายขน เปนทยอมรบอยางกวางขวางมากขน และสอดคลองกบวถชวตผคนในยคตลาดเสรอยไมนอย ดงนน การเชญพทธธรรมมาเปนทพงของคนในยคนจงมความเปนไปไดอยางยง

๓.๓ ผลกระทบของเทคโนโลยและสารสนเทศ

ประชากรสวนใหญในประเทศไทยนบถอพทธศาสนา วถชวตของคนไทยผกพนและ ใกลชดกบพทธศาสนามาตงแตครงบรรพกาล เรองราวเกยวกบพทธศาสนาจงเปนเรองทคนไทยให ความศรทธาและนบถออยางมาก แตถงกระนนขาวสารทไมสรางสรรคทางดานพทธศาสนากกลบถกน าเสนอผานสอตาง ๆ อยางตอเนองแทบไมแตกตางกบประเดนทางสงคมอนๆ และดเหมอนขาวสารทไมสรางสรรคดานพทธศาสนาจะอยในกระแสเปนเวลายาวนาน อาจเพราะพทธศาสนาเปนเรองทมความละเอยดออนและออนไหวงายตอคนไทย การหยบยกเรองพทธศาสนาทไมสรางสรรคมาน าเสนอจงเปนทสนใจของสงคมหรออาจจะเรยกวาเรองราวดานลบของพทธศาสนา นน สอมวลชนสามารถ “ขายขาว” ไดและสามารถน าเสนอไดอยางตอเนองในขณะเดยวกนขาวสาร เชงสรางสรรคดานพทธศาสนากลบมพนทในการน าเสนอไมมากนกจงมค าพดทกลาวเปรยบเปรย วา “ขาวรายลงฟร ขาวดเสยตงค”

๕๙

เมอมการเผยแพรขาวสารทไมสรางสรรคดานพทธศาสนาเหลานซ า ๆ เปนเวลายาวนาน๑๑ อบลรตน ศรยวศกด ไดกลาวถงผลกระทบของสอมวลชนวาอาจกอใหเกดผลกระทบทสอตงเปาหมายไว (intended consequence) หรอไมไดตงใจ (unintended consequence) ในระดบปจเจกบคคล ไดแก ดานความนกคด (cognition) เชน ความร (knowledge) และความเหน (opinion) ดานความรสก (affection) เชน ทศนคตซงหมายถงความรสกชอบ หรอ ไมชอบตอสงใด สงหนง และดานพฤตกรรม (behavior) และอาจเกดผลกระทบในระดบสถาบนทางสงคม เชน การ เสนอขาวในเชงลบเกยวกบพระสงฆบอย ๆ ท าใหสถาบนศาสนาไดรบผลกระทบจนอาจน าไปส การปฏรปสถาบนสงฆ เมอเทคโนโลยทกาวหนาท าใหการสอสารออนไลนแพรกระจายขาวสารทไมสรางสรรคดานพทธศาสนาไปอยางรวดเรว จงอาจกอใหเกดทศนคตทไมดตอพทธศาสนาและลดทอนความศรทธาของผรบสารลงไดโดยเฉพาะผรบสารทเปนคนรนใหมทเรานยามกนวาเปน

๓.๓.๑ กลมเดก Gen Y และ Gen Z

กลม Generation Y (Gen Y) และ Generation Z (Gen Z) ถอเปนกลมผรบสาร และเปนคนรนใหมทก าลงเปนพลงส าคญในการขบเคลอนสงคมไทยสอนาคต ในภาพรวม Generation Y หรอ Y Generation หรอ Gen-Y หรอ Why Generation เปนผทเกดในชวง พ.ศ. ๒๕๒๓ - ๒๕๓๗ (ค.ศ.๑๙๘๐ –๑๙๙๔) เปนกลมคนทเกดขนมาทามกลางความแตกตางระหวาง Baby Boomers กบ Gen-X ขณะท Generation Z เปนผทเกดระหวางป พ.ศ.๒๕๓๗ – ปจจบน มอายราว ๑ – ๑๘ ป ซงถอไดวา Gen Z เปนกลมประชากรทมอายนอยทสดในปจจบน คนกลม Gen Y และ Gen Z เปนกลมคนทมความใจรอน ตองการเหนผลส าเรจทอยางรวดเรวเนองจากเชอในศกยภาพของตนเอง และเชอวามความพรอมฐานะทางการเงนทมกจะไดรบการสนบสนนจาก Gen X ซงมรายไดด๑๒ จากลกษณะโดยรวมของ Gen Y และ Gen Z ทมงใหความส าคญแตตวเองเปนหลก ความสนใจในการเขาถงพระพทธศาสนาอยางจรงจงจงมนอยกวาคนรนทผานมา ประกอบกบมสงเราทางสงคม เศรษฐกจ การเมอง และเทคโนโลย ใหสนใจและใสใจมากกวาจงท าใหวถชวตของคน GEN Y และ Gen Z ไมไดผกพนกบพทธศาสนาอยางคนไทยรนกอนหนานถอเปนธรรมเนยมปฏบตสอดคลองกบสวนดสตโพลของมหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ไดส ารวจความคดเหนเยาวชนทมอายต ากวา ๑๘ ป ในกรงเทพฯ และปรมณฑล จ านวน ๑,๓๘๔ คน ระหวางวนท ๒-๖ มนาคม ๒๕๕๕ มผลการส ารวจ

๑๑ อบลรตน ศรยวศกด, สอมวลชนเบองตน : สอมวลชนวฒนธรรมและสงคม, (กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗), หนา ๕๕๘ – ๕๕๙.

๑๒ ณฐนนท ศรเจรญ, “กรณศกษาการใชสอใหมผานโซเชยลมเดยในโทรศพทมอถอเพอสงเสรมคณภาพชวตส าหรบผสงอายกบสมาชกในครอบครว ณ ประเทศนวซแลนด”, วารสารวชาการ, ปท ๘ ฉบบท ๓ (กนยายน-ธนวาคม ๒๕๕๘): ๑๙๑-๑๙๒.

๖๐

ประเดนหนงแสดงวาวยรนจดจ าวนวาเลนไทนไดมากกวาวนมาฆบชาจ านวนร อยละ๔๙.๒๑๓ ดวยสภาพสงคมมบรบททเปลยนแปลงไป ผนวกกบการเปดรบขาวสารผานสอทหลากหลายแขนงจงท าใหคนรน Gen Y และ Gen Z มแนวโนมจะเกดทศนคตทไมดเมอไดรบขาวสารเชงลบดานพทธศาสนาไดอยางรวดเรว เนองดวยคนรน Gen Y และ Gen Z นมกมลกษณะมนใจในตนเองสง ตองการความรวดเรว จงมโอกาสเปนผถอมงคลตนขาวไดงาย ดงพระธรรม ค าสอนในพระไตรปฎก เลมท ๒๒ พระสตตนตปฎก เลมท ๑๔ องคตตรนกาย ปญจก-ฉกกนบาต ไดกลาวไววา๑๔

ดกรภกษทงหลาย อบาสกผประกอบดวยธรรม ๕ ประการ ยอมเปนอบาสกผเลวทราม เศราหมอง และนาเกลยด ธรรม ๕ ประการเปนไฉนคอ อบาสกเปนผไมมศรทธา ๑ เปนผทศล ๑ เปนผถอมงคลตนขาว เชอมงคลไมเชอกรรม ๑ แสวงหาเขตบญภายนอกศาสนา ๑ ท าการสนบสนนในทนอกศาสนานน ๑ ดกรภกษทงหลาย อบาสกผประกอบดวยธรรม ๕ ประการนแลเปนอบาสกผเลวทราม เศราหมอง และนาเกลยด ฯ

ดกรภกษทงหลาย อบาสกผประกอบดวยธรรม ๕ ประการ ยอมเปนอบาสกแกว อบาสกปทม อบาสกบณฑรก ธรรม ๕ ประการเปนไฉนคออบาสกยอมเปนผมศรทธา๑ เปนผมศล ๑ เปนผไมถอมงคลตนขาว เชอกรรมไมเชอมงคล ๑ ไมแสวงหาเขตบญภายนอกศาสนา ๑ ท าการสนบสนนในศาสนา ๑ ดกรภกษทงหลาย อบาสกผประกอบดวยธรรม ๕ ประการนแล เปนอบาสกแกว อบาสก ปทม อบาสกบณฑรก ฯ”๑๕

ดวยเหตนงานวจยเรอง รปแบบการสอสารดานพทธศาสนาสคนรนใหมในประเทศไทยยคปจจบนจงใหความส าคญกบกลมคนรน Gen Y และ Gen Z ในฐานะเปนกลมคนรนใหมทมความส าคญและก าลงสมเสยงตอการมทศนคตทไมดเกยวกบพระพทธศาสนาในประเทศไทย

เพราะวถชวตของคนรนนก าลงเปลยนแปลงไปดวยสภาพสงคมทแตกตาง อกทงคนรน Gen Y และGen Z ยงเปนกลมคนทส าคญในการเชอมตอและเผยแผพทธศาสนาไปยงคนรนตอไป การวจยในครงนจงเปนการพยายามหารปแบบการสอสารดานพระพทธศาสนาเชงรกเพอมงสอสารกบคนรน Gen Y และ Gen Z ยคปจจบนในประเทศไทยใหเกดผลสมฤทธจากความส าคญของสอสงคมออนไลนในโลกยคโลกาภวตนดงทไดกลาวมา จงท าใหคณะผวจยเหนความส าคญของการศกษาการ

๑๓ campus.sanook.com., ผลส ารวจดสตโพล, [ออนไลน], แหลงทมา : www. http://campus. sanook.com/[๖ สงหาคม ๒๕๖๑].

๑๔ อบลรตน ศรยวศกด, สอมวลชนเบองตน : สอมวลชนวฒนธรรมและสงคม, (กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗), หนา ๕๕๘ – ๕๕๙.

๑๕ อง.ปญจก. (ไทย) ๒๒/๔๗๙๘/๒๐๙.

๖๑

สอสารสอสงคมออนไลนดานพทธศาสนา เพราะเปนสอใหมทเขาถงคนรนใหมอยางกลมคน Gen Y และ Gen Z ไดเปนอยางด

แมทผานมาพทธศาสนาอาจจะถกน าเสนอขาวสารทไมสรางสรรคผานสอตาง ๆ มากกวาขาวเชงสรางสรรคกตาม แตในทางกลบกนหากเราเรยนรทจะใชรปแบบการสอสารทมประสทธภาพโตกลบหรอเผยแผขาวสารเชงสรางสรรคดานพทธศาสนาทเหมาะกบกลมเปาหมาย จะถอเปนการใชเทคโนโลยใหเกดประโยชนจง และจ าเปนตองด าเนนการอยางเรงดวน เพราะทผานมาหนวยงานของภาครฐ เอกชนและผทเกยวของกบศาสนายงคงยดแนวปฏบตในลกษณะอนรกษฟนฟ สงเสรมดานพทธศาสนาเปนส าคญ แตยทธศาสตรเชงรกดานการสอสารเรองพทธศาสนายงไมมการปฏบตการอยางเปนรปธรรมมากนก จากทกลาวมาทงหมดน พทธศาสนาทด ารงอยในยคดจทลทามกลางกระแสโลกาภวตนทรายลอมไปดวยสอและรปแบบการสอสารทหลากหลายเชนน ยคการสอสารโดยโทรคมนาคมและดจตอลการเผยแผพระพทธศาสนาทางอนเตอรเนต ในปจจบนโลกไดกาวเขาสยคสงคมขอมลขาวสารอยางแทจรง ท าใหวถชวตและความเปนอยของผบรโภคเปลยนแปลงไปอยางสนเชง สงผลใหการด าเนนทางธรกจและสงคมเปลยนแปลงไปดวย เทคโนโลยเปนสงทคกบสารสนเทศ ตราบใดทเทคโนโลยมความกาวหนากจะกอใหเกดสารสนเทศททนสมยไปดวย๑๖

เนองจากเปนยคสมยไรพรหมแดนแหงการใชเทคโนโลยสารสนเทศสารสนเทศมสวนเกยวของสมพนธกบมนษยเปนอยางมาก ดงนนเมอน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใช ยอมเกดผลกระทบจากเทคโนโลยดงกลาวทงในแงบวกละแงลบ ซงประโยชนของเทคโนโลยสารสนเทศในดานอ านวยความสะดวกใหกบชวตของมนษยนนมมากมาย ทงในเรองการตดตอสอสารระหวางกนและเรองอน ๆ แตประเดนส าคญคอ เรองจรยธรรมในการใชเทคโนโลย เพราะในโลกของการสอสารทไรพรหมแดนอาจท าใหขอมลสารสนเทศทแตละทานไดรบอาจมเนอหาแบบเหมาะสมและไมเหมาะสม ทงนจะพบวาการสงผานขอมลระหวางกนนน จะเปนขอมลทเกยวของกบสทธเสรภาพสวนบคคล และขอมลดงกลาวอาจท าใหบคคลทสามเกดความเสยหายได แมกระทงเนอหาสารสนเทศทปรากฏอยในเครอขายอนเตอรเนตนน อนเปนเรองยากเกนจะควบคมทมใหมเนอหาอนไมเหมาะสม เพราะปจจบนกลไกของรฐ มความพยายามเขาไปจดการปญหาดงกลาว แตกมขอจ ากดในหลาย ๆ ประการทไมอาจสามารถเขาไปจดการไดทงหมด ทางออกของการแกไขปญหาดงกลาวดเหมอนหนงวาจะตองหนกลบมาใหความส าคญกบประเดนทางจรยธรรมทางดานศาสนา ในการใชเทคโนโลยเพอการสรางสรรคมากกวาทจะท าลาย เพราะฉะนนจงตองปลกฝงจตส านกในเรองทางจรยธรรมดานศาสนา จงเปนสงทจะชวยแกไขปญหาในเรองดงกลาวไดในระยะยาว ดงทกลาวมาแลวนน ผลกระทบดาน

๑๖ สานตย กายาผาด, เทคโนโลยสารสนเทศเพอชวต, (กรงเทพมหานคร : เธรดเวฟ เอดดเคชน, ๒๕๔๒), หนา ๑๑๐.

๖๒

พทธศาสนาโดยตรงคอตวบคคลทนบถอหลกค าสอนพระพทธศาสนา โดยไมมเวลาทจะเรยนรตนเองเพราะสนใจตอสงทเปนเหตใหเกดอกศลทมาทางประตทง ๖ คอ ทางตา ทางห ทางจมก ทางลน ทางรางกาย และทางจตใจ ซงผลกระทบดงกลาวนน ท าใหเกดผลกระทบตามมาทางดานศลธรรม ทางดานการรบวฒนธรรม โดยการแลกเปลยนวฒนธรรมของบคคลในสงคมโลก

เกยวกบเทคโนโลยสารสนเทศ เพอใหสามารถน าเทคโนโลยสารสนเทศไปพฒนาสงตาง ๆ ทเปนประโยชนตอประเทศชาต โดยไมตองพงพาเทคโนโลยหรอซอฟตแวรจากตางประเทศ ท าใหมคาใชจายทถกลง ในการนมหลายสถาบน เชน สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สสวท.) และศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต (NECTEC) ไดมการจดแขงขนการพฒนาซอฟตแวรทกปเพอพฒนาความรความสามารถ และเปดโอกาสใหเยาวชนไทยไดแสดงความคดสรางสรรค และพฒนาสงทเปนประโยชนตอทองถน

พทธศาสนาก าลงเผชญกบการทาทายส าคญจากกระแสโลกาภวตน ซงเปนยคของเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเปนยคทเทคโนโลยไดเชอมโยงใหโลกสามารถเชอมรวมเปนหนงเดยวกนไดมนษยชาตสามารถเขาถงและรบรขอมลขาวสารไดอยาง รวดเรวส าหรบพระพทธศาสนานนเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารไดสงผลกระทบทงดานบวกและดานลบตอพระพทธศาสนาตวอยางของผลกระทบดานบวกเชนการเผยแพรพระพทธศาสนาไดอยางรวดเรวกวางขวางทวโลกผคนสามารถเขาถงพระธรรมค าสอนผานทางเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารไดโดยสะดวกทกททกเวลา

ในขณะเดยวกนกสงผล กระทบดานลบ เชน การใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเผยแพรค าสอนของพระพทธศาสนาทไมถกตองเหมาะสมการดหมนพระพทธศาสนาโดยกลมคนตางศาสนา เปนตน ในปจจบนแนวโนมของประชากรโลกทจะใชชวตในโลกออนไลนหรออนเทอรเนตเพมมากขนอยางตอเนอง โดยการใชงานผานเครองมอตาง ๆ ทงเครองคอมพวเตอรและโทรศพทเคลอนทส าหรบประเทศไทยแลว เราจะสามารถใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเปนเครองมอในการพฒนาประเทศใหเปนศนยกลาง พระพทธศาสนาโลกไดหรอไม เปนเรองนาจบตามองสงทควรใหความส าคญและไมมองขามคอการใชเทคโนโลยสารสนเทศดงกลาวตองเปนไปอยางมคณธรรมจรยธรรมไมละเมดลขสทธซอฟตแวรและเนอหาทมลขสทธ รวมทงไมเปนการบดเบอนพระธรรมค าสอนของพระพทธศาสนาตามพระไตรปฎก

การประชมทางวชาการเทคโนโลยสารสนเทศและ การสอสารเพอความเทาเทยมกนประจ าป พ.ศ. ๒๕๕๕ เรอง “เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารกบพระพทธศาสนา”หรอ ICT

for All Symposium ๒๐๑๒ on “ICT and Buddhism” เมอวนเสารท ๒๔ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๕๕ โดยชมรมเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเพอความเทาเทยมกน (ICT for All Club --

www.ictforall.org) และภาคองคกรรวมจดไดแก สภาองคกรพระพทธศาสนาแหงประเทศไทย

๖๓

สมาคมพฒนาผบรโภคไทยสมาคมรฐธรรมนญเพอประชาธปไตย สภาพฒนาการเมองภาคพลเมองและสมาคมวทยาศาสตรเทคโนโลยและนวตกรรมแหงประเทศไทยทประชมมขอเสนอแนะในการใชเทคโนโลยสารสนเทศเพอประโยชนในการเขาถงและเผยแผพระพทธศาสนามดงน

๑) ด าเนนการตามแผนยทธศาสตรการเปนศนยกลางพระพทธศาสนาโลกอยางจรงจงและตอเนองโดยเฉพาะอยางยงการพฒนาเวบไซตหองสมดพระพทธศาสนาโลก ใหประสบความส าเรจอยางเปนรปธรรม

๒) การฝกอบรมแกพระสงฆสามเณรและผทสนใจโดยทวไปเกยวกบการใชคอมพวเตอรและอนเทอรเนตเพอการเขาถงและเผยแผพระพทธศาสนารวมถงก าหนดแนวปฏบตในการใชคอมพวเตอรและอนเทอรเนตทเหมาะสมถกตองตามพระธรรมวนยส าหรบพระสงฆสามเณร

๓) สงเสรมและสนบสนนใหวดส านกสงฆทมความพรอมเปนทตงของศนยการเรยนรไอซทชมชนและเปนศนยการศกษาพระพทธศาสนาผานระบบ e-Learning รวมถงจดเปนสถานทปฏบตธรรมดวย

๔) พฒนา Course Ware หรอแอพพลเคชนทมเนอหาเกยวกบธรรมะส าหรบแทบเลตและโทรศพทเคลอนทเผยแพรในทกระดบชนการศกษาและประชาชนทวไปทมความสนใจ

๕) สนบสนนใหวดตาง ๆ ทวประเทศมเวบไซตของวดเพอเปนการสอสารสองทางกบประชาชนซงจะชวยสงเสรมใหคนมความใกลชดธรรมะมากขน ทงน โดยภาครฐควรเปนผสนบสนนคาใชจายในการจดทะเบยนชอเวบไซตและการเชาพนทจดเกบขอมลของเวบไซต

๖) ควรมองคกร และผทรงคณวฒทท าหนาทก าหนดมาตรฐานและตรวจสอบเนอหาของธรรมะทเผยแพรในสออเลกทรอนกสโดยเฉพาะทางเวบไซต ทงน เพอใหมนใจไดวาเนอหานนมความถกตองตามพระไตรปฎก

๗) สนบสนนใหมการแปลหนงสอธรรมะเปนภาษาตางประเทศโดยเฉพาะภาษาองกฤษ แลวน าขนเผยแพรทางเวบไซตหรอในรปแบบ e-Book เพอใหผทสนใจโดยเฉพาะชาวตางประเทศสามารถเขามาศกษาได

เมอด าเนนการไดดงนแลวกเชอไดวาเปนการสบทอดพระพทธศาสนาใหคงอยกบมนษยชาตสบตอไป

อยางไรกตาม แมวาทกวนนเทคโนโลยสารสนเทศมความกาวหนาอยางมากสามารถใหขอมลขาวสารแกเราไดอยางรวดเรวเปดโอกาสใหเราเขาถงพระพทธศาสนาอยางไมเคยมมากอน แตเราควรใชอยางมโยนโสมนสการกคอมสต เทคโนโลยเมอน ามาใชในทางทดกเกดสงดเมอน ามาใชในทางทไมดกเกดสงเลวรายไดเชนกนเราไมควรมองเทคโนโลยดวยสายตา ทไรเดยงสาจนเกนไปม

๖๔

หลายคนหลงคดวาเทคโนโลยลวนเปนเพยงเครองมอหรอ Tools ทมนษยสรางขนมาเพอการใชงานแตถาเรามองใหลกซงลงไปกจะเหนถงความสลบซบซอน มากกวานนพทธศาสนาเปนศาสนาทเนน การพฒนาตนเองพงตนเองฝกตนเองเทคโนโลยกมแนวโนมไปอกดานหนงคอ เอออ านวยความสะดวกในเชงกายภาพ ซงอาจท าใหยดตดอยกบวตถขาดวตถแลวเปนทกขงายขนขณะทศาสนาเนนใหมนษยกลบไปหารากฐานของตวเองและพฒนาจตใจมากกวาเรองกายภาพหรอ การอ านวยความสะดวกเทคโนโลยในพทธศาสนาคอ การภาวนาถาพทธบรษทรจกใชกจะขยายไปถงศลสมาธและปญญาสวนความหวงทจะใหเทคโนโลยแหง โลกปจจบนอยางเชนอนเตอรเนตเปนเครองมอในการสอนศาสนานนอาจเปนการเปดประตบานแรกเทานนผลเปนอยางไรเปนทนาตดตามเปนอยางยง๑๗

“แมชสภาพรรณ กลนนาค”๑๘ พดไววาพระพทธศาสนา ไดด ารงอยทามกลางกระแส การเปลยนแปลงของโลกมายาวนานถง ๒๖๐๐ ป จนถงยคของเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ซงเทคโนโลยดงกลาวไดเชอมโยงใหโลกมความเปนหนงเดยวกน มวลมนษยชาตสามารถเขาถง และรบรขอมลขาวสารไดอยางรวดเรว ในมตของพระพทธศาสนานน เทคโนโลยสารสนเทศและการ สอสารไดสงผลกระทบทงดานบวกและดานลบตอพระพทธศาสนา ตวอยางของผลกระทบด านบวก เชน การเผยแพรพระพทธศาสนาไดอยางรวดเรว กวางขวางทวโลก ผคนสามารถเขาถงพระธรรม ค าสอนผานทางเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารไดโดยสะดวก ทกท ทกเวลา ในขณะเดยวกนกสงผลกระทบดานลบ เชน การใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร เผยแพรค าสอนของพระพทธศาสนาทไมถกตอง เหมาะสม การดหมนพระพทธศาสนาโดยกลมคนตางศาสนา

เนองจากเปนยคสมยไรพรหมแดนแหงการใชเทคโนโลยสารสนเทศสารสนเทศมสวนเกยวของสมพนธกบมนษยเปนอยางมาก ดงนน เมอน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใช ยอมเกดผลกระทบจากเทคโนโลยดงกลาวทงในแงบวกและแงลบ ซงประโยชนของเทคโนโลยสารสนเทศในดานอ านวยความสะดวกใหกบชวตของมนษยนนมมากมาย ทงในเรองการตดตอสอสารระหวางกนและเรองอน ๆ แตประเดนส าคญคอ เรองจรยธรรมในการใชเทคโนโลย เพราะในโลกของการสอสารทไรพรหมแดนอาจท าใหขอมลสารสนเทศทแตละทานไดรบอาจมเนอหาแบบเหมาะสมและไมเหมาะสม ทงนจะ

๑๗ การประชมทางวชาการเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเพอความเทาเทยมกนประจ าป พ.ศ. ๒๕๕๕ เรอง“เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารกบพระพทธศาสนา”, [ออนไลน], แหลงทมา : http://

www.ictforall.org/ICT_for_All_Symposuim_2012/E_Proceeding_ICT_for_All_Symposium[๒ ๔ ก น ย า ย น ๒๕๖๑]

๑๘ แมชสภาพรรณ กลนนาค, “การใชเทคโนโลยสารสนเทศกบผลกระทบดานพทธศาสนา”, บทความวชาการ, [ออนไลน], แหลงทมา : http://phd.mbu.ac.th/index.php/2014-08-28-08-57-4/99-2014-09-19-23-

56-30[๒๖ กนยายน ๒๕๖๑].

๖๕

พบวาการสงผานขอมลระหวากนนน จะเปนขอมลทเกยวของกบสทธเสรภาพสวนบคคล และขอมลดงกลาวอาจท าใหบคคลทสามเกดความเสยหายได แมกระทงเนอหาสารสนเทศทปรากฏอยในเครอขายอนเตอรเนตนน อนเปนเรองยากเกนจะควบคมทมใหมเนอหาอนไมเหมาะสม เพราะปจจบนกลไกของรฐ มความพยายามเขาไปจดการปญหาดงกลาว แตกมขอจ ากดในหลาย ๆ ประการทไมอาจสามารถเขาไปจดการไดทงหมด ทางออกของการแกไขปญหาดงกลาวดเหมอนหนงวาจะตองหนกลบมาใหความส าคญกบประเดนทางจรยธรรมทางดานศาสนา ในการใชเทคโนโลยเพอการสรางสรรคมากกวาทจะท าลาย เพราะฉะนนจงตองปลกฝงจตส านกในเรองทางจรยธรรมดานศาสนา จงเปนสงทจะชวยแกไขปญหาในเรองดงกลาวไดในระยะยาว

๓.๓.๒ ผลกระทบของเทคโนโลยสารสนเทศตอพทธศาสนา

กระแสจากการพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศนน มผลกระทบทงตอพทธศาสนาและสงคมโลกโดยรวมอนสบเนองมาจากการใชเทคโนโลยสารสนเทศอยางไมระมดระวงยอมเกดผลดงตอไปน

๑) ผลกระทบพระพทธศาสนาดานบวก คอ

๑.๑) ผลกระทบการศกษาพระสงฆไทย คอ มผลสมฤทธในการสอบเรยนบาลและสามญไดมากกวาในยคทไมมระบบสารสนเทศ เพราะพระสงฆและสามเณรสามารถโหลด การเรยนการสอนบาลและสามญจากยทปเพอประหยดคาเดนทางไปเรยนตามสถานทวดตาง ๆ

๑.๒) ผลกระทบการเผยแผพระพทธศาสนาในชองทางดจทล เชน เฟสบค ไลน เวปไซด ไดรวดเรวเขาถงบคคลทงในประเทศและตางประเทศในการไดศกษาพระพทธศาสนาไดมากขน และมประสทธภาพทดขน เพราะในชองทางดจทล สามารถสนทนาธรรม และตอบกระทตาง ๆ ใหกบบคคลทสงสยในธรรมนนไดด

๑.๓) ผลกระทบดานศลธรรม ท าใหเยาวชนและวยรนทไมมโอกาสเขาวดไดศกษาผานชองทางยทป โดยใชสอแบบมลตมเดย ท าใหเขาถงสภาวะตาง ๆ เชน สอความกตญญ วาท ารายพอแม ผลกระทบชวตหลงความตายแลวไปทไหน หรอผลจากการท าแทง ตดยาเสพตด เมอเหนสอมตมเดยกละอายกบความบาปทไดท าไปเปนตน

๑.๔) ผลกระทบการแจงขาวสารคณะสงฆ ท าใหสามารถตดตอสอสารในเรอง ผลการประชมตาง ๆ และแจงขาวงานในพระพทธศาสนาไดเรวขน ประหยดเวลาในการเดนทาง

๒) ผลกระทบพทธศาสนาดานลบ คอ

๒.๑) ยอมเกดผลกระทบจากการใชการใชงานของพระสงฆในสงคมดจทล คอการโพสตภาพหรอแชรสงทไมดในสงคมโซเซยลตาง ๆ ท าใหบคคลทวไปเกดความเสอมศรทธาในพระพทธศาสนา

๖๖

๒.๒) ยอมเกดผลกระทบการเรองเวลา ท าใหพระสงฆและสามเณรไมไดรจกการแบงเวลาก าจดกเลส ภายในและภายนอก เชน การท ากจวตรของสงฆ การท าสมาธ เพอไปหาแหลงความรจรงทพระพทธเจาไดบรรลแลว

๒.๓) ยอมเกดผลกระทบการรกษาพระธรรมวนย เชนพระสงฆและสามเณรใชสอโซเซยล ในดานทเปนภยตอเพศสมณะ คอการสนทนากบสตรในเรองทไมเหมาะสมตอพระธรรมวนย

๓.๓.๓ คณคาทางพทธศาสนาควรน ามาปรบใช คอ

๑) ความพอดและความสนโดษ คอใชเทคโนโลยหรอเสพวตถแตพอด ทงในแงเวลาและปรมาณ

๒) มสต สตชวยใหเราไมหลงเพลนกบการเสพเทคโนโลย รจกหยดเมอถงเวลา ถาไมมสต กจะหลงจนเพลน จนเสยงานเสยการ

๓) ตองรคณและโทษ ของทกสงมทงคณและโทษ ใชใหมนเปนคณมากกวาโทษ

๔) แยกแยะระหวางคณคาแทกบคณคาเทยม ใชหรอบรโภคสงตาง ๆ โดยมงคณคาแทมากกวาคณคาเทยม ยอมแสดงใหทราบวา การใชเทคโนโลยสารสนเทศอยางไมถกตองแลว ยอมเกดผลดานลบไมวาจะเปนโดยสวนตวบคคลหรอโดยสวนรวมในวงกวาง โดยตรงกนขามหากบคคลใชเทคโนโลยสารสนเทศอยางถกตองหรอผดพลาดนอยทสดยอมเกดประโยชนอยางมหาศาล

ดงทกลาวมาแลวนนผลกระทบดานพทธศาสนาโดยตรงคอตวบคคลทนบถอ หลกค าสอนพระพทธศาสนา โดยไมมเวลาทจะเรยนรตนเองเพราะสนใจตอสงทเปนเหตใหเกดอกศลทมาทางประตทง ๖ คอ ทางตา ทางห ทางจมก ทางลน ทางรางกาย และทางจตใจ ซงผลกระทบดงกลาวนน ท าใหเกดผลกระทบตามมาทางดานศลธรรมทางดานการรบวฒนธรรม โดยการแลกเปลยนวฒนธรรมของบคคลในสงคมโลก

๓.๓.๔ วธการแกไขพระพทธศาสนากบการใชเทคโนโลยสารสนเทศ

พระไพศาล วสาโล ไดกลาวในการใชเทคโนโลยสารสนเทศ๑๙ คณคาทางพทธศาสนาหากน ามาปรบใชใหถกกบกาลเทสะแลวยอมบงเกดผลตามทตองการโดยไมเกดผลกระทบใด ๆ ในสงคมโลก และควรใชหลกธรรมในพทธศาสนามาปรบใชคอ

๑๙ พระไพศาล วสาโล, “เทคโนโลยในทศนะของพทธศาสนา”, บทความ นตยสาร CHIP, ปท ๑๐ ฉบบท ๓. (มนาคม ๒๕๕๔): ๑๕๖.

๖๗

๑) ความพอดและความสนโดษ คอใชเทคโนโลยหรอเสพวตถแตพอด ทงในแงเวลาและปรมาณ คอถาเราใชเทคโนโลยแตพอด เรากมเวลามากขนในการท าสงอนทมความส าคญ ดงนน จงควรก าหนดเวลาใหตวเองวา วนหนงจะใชเวลากบเฟซบคนานเทาไร เลนเกมนานเทาไร จะแชทนานเทาไร ดทวนานเทาไร ถาไมก าหนด ไมมวนย ความพอดกเกดขนไดยาก

๒) มสต สตชวยใหเราไมหลงเพลนกบการเสพเทคโนโลย รจกหยดเมอถงเวลา ถาไมมสต กจะหลงจนเพลน จนเสยงานเสยการ บางคนดละครเกาหลตงแตหวค ายนสวาง แลวกมาบนวาท าอยางไรด ตดละครเกาหลจนไมมเวลาท างาน

๓) ตองรคณและโทษของทกสงมทงคณและโทษใชใหมนเปนคณมากกวาโทษ

๔) แยกแยะระหวางคณคาแทกบคณคาเทยม ใชหรอบรโภคสงตาง ๆ โดยมงคณคาแทมากกวาคณคาเทยม

ถาท าเชนนได เราจะเปนนายเทคโนโลย ไมใชปลอยใหเทคโนโลยมาเปนนายเรา เราจะมเวลาวางมากขน รวมทงมเวลาส าหรบการศกษาหาความร ดแลครอบครว อานหนงสอ พฒนาตวเอง ออกก าลงกาย และถามเวลาเหลออกกออกไปชวยเหลอผอน บ าเพญประโยชนเพอสวนรวม

๓.๔ สรปทายบทท ๓

การน าเทคโนโลยมาใชเปนเครองมอนใหเกดประโยชนในการเผยแผ พทธศาสนา เพราะหากจะใชวธการเผยแผพทธศาสนาแบบเดมอาจเขาไมถงสงคมยคใหมหรอคน รนใหมกเปนได เพราะสงคมสมยปจจบน ประชาชนไมคอยมเวลาไปปฏบตธรรม ฟงเทศนหรอศกษาพระธรรมค าสอนทวดเหมอนสมยอดตทผานมา การเผยแผพระธรรมค าสอนผานสออนเทอรเนต จงเปนอกทางเลอกหนงทสามารถท าใหเขาถงประชาชนไดงายและกวางขวางมากทสด ไมจ ากดเวลา และสถานท ผใชอยทไหนเวลาใด กสามารถทจะเขาไปศกษาพระธรรมค าสอนไดตลอดเวลา ไมวาจะเปนทท างาน ทบาน หรออยในตางประเทศกตาม

เทคโนโลยสารสนเทศ จงเปนเครองมอส าคญในการเขาถงและเผยแผพระพทธศาสนา ใหกวางขวางไปทวโลก โดยใชชองทางในการเผยแผทางเฟสบค (Facebook) ไลน (Line) เวปไซด (www.) และยทป (Youtube)

ภายใตบรบทและแนวโนมของประชากรโลกทจะใชชวตในโลกออนไลน หรออนเทอรเนตเพมมากขนอยางตอเนอง ผานเครองมอตางๆ ทงเครองคอมพวเตอรและโทรศพทเคลอนท ดงนน ประเทศไทยควรใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเปนเครองมอในการพฒนาประเทศ ใหเปนศนยกลางพระพทธศาสนาโลก แตการใชเทคโนโลยสารสนเทศดงกลาว ตองเปนไปอยางมคณธรรม จรยธรรม รวมทงไมเปนการบดเบอนพระธรรมค าสอนของพระพทธศาสนาตามพระไตรปฎก

๖๘

ในปจจบน การสอสารมการพฒนาไปถงระดบเครอขายทวโลก ( Internet) การสงขอมลไปทวโลกอยางไรพรมแดน แตการเผยแผพระพทธศาสนาตองอาศยสอทางสารสนเทศโดยเฉพาะทาง เอกสาร หนงสอตาง ๆ ยงจ าเปนตองใชเปนหลก เพราะใหประโยชน แบบประโยชนสง ประหยดสด และตองรธรรม ๆ นน เพอจะตองเปนผสงสารตองมคณสมบต คอ รจรง รจกกาลเทศะ หรอบรบทในแตละพนท ในการทจะสอสารออกไปหาผรบสาร และยงมวตถประสงคในการสอสารทเปนในทางกอประโยชนแกผรบสารในสงคมนนดวย และตองมความรบผดชอบในการสอสารของตน ดงนนแนวทาง การปฏบตของผสงสารจงตองน าเสนอเนอหาสารทด และท าใหชวตดขน มความสข น าไปสการแกปญหา และเปนประโยชนไมกอใหเกดโทษตาง ๆ สวนแนวทางผปฏบตในการสงสาร คอท าหนาทเปนกลยาณมตรแกผรบสาร ผสงสารจงจ าเปนตองมการปฏบตชอบฝกฝนตนเองตามแนวหลกไตรสกขา คอ ศล สมาธ และ ปญญา รวมถงตองมมนสการโดยแยบคาย ในการพจารณาวาสงใดควรท าการสอสารอยางไร

ผลกระทบของเทคโนโลยสารสนเทศตอพทธศาสนาเนองจากกระแสจากการพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศนน มผลกระทบทงตอพทธศาสนาและสงคมโลกโดยรวมอนสบเนองมาจากการใชเทคโนโลยสารสนเทศอยางไมระมดระวงยอมเกดผลกระทบพระพทธศาสนาดานบวก และผลกระทบพระพทธศาสนาดานลบ กลาวคอ

ผลกระทบพระพทธศาสนาดานบวก

๑) ผลกระทบการศกษาพระสงฆไทย คอ มผลสมฤทธในการสอบเรยนบาลไดมากกวา ในยคทไมมระบบสารสนเทศ เพราะพระสงฆและสามเณร สามารถโหลดการเรยนการสอนบาลและสามญจากยทปเพอประหยดคาเดนทางไปเรยนตามสถานทวดตาง ๆ

๒) ผลกระทบการเผยแผพระพทธศาสนา ในชองทางดจทล เชน เฟสบค ไลน เวปไซด ไดรวดเรวเขาถงบคคลทงในประเทศและตางประเทศ ในการไดศกษาพระพทธศาสนาไดมากขน และมประสทธภาพทดขน เพราะในชองทางดจทล สามารถสนทนาธรรม และตอบกระทตาง ๆ ใหกบบคคลทสงสยในธรรมนนไดด

๓) ผลกระทบดานศลธรรม ท าใหเยาวชนและวยรนทไมมโอกาสเขาวดไดศกษาผานชองทางยทป โดยใชสอแบบมลตมเดย ท าใหเขาถงสภาวะตาง ๆ เชน สอความกตญญ วาท ารายพอแม ผลกระทบชวตหลงความตายแลวไปทไหน หรอผลจากการท าแทง ตดยาเสพตด เมอเหนสอ มตมเดยกละอายกบความบาปทไดท าไปเปนตน

๔) ผลกระทบการแจงขาวสารคณะสงฆ ท าใหสามารถตดตอสอสารในเรอง ผลการประชมตาง ๆ และแจงขาวงานในพระพทธศาสนาไดเรวขน ประหยดเวลาในการเดนทางตาง ๆ

๖๙

ผลกระทบพระพทธศาสนาดานลบ คอ

๑) ยอมเกดผลกระทบจากการใชการใชงานของพระสงฆในสงคมดจทล คอการโพสตภาพหรอแชรสงทไมด ในสงคมโซเซยลตาง ๆ ท าใหบคคลทวไปเกดความเสอมศรทธาในพระพทธศาสนา

๒) ยอมเกดผลกระทบการเรองเวลา ท าใหพระสงฆและสามเณรไมไดรจกการแบงเวลาก าจดกเลส ภายในและภายนอก เชนการท ากจวตรของสงฆ การท าสมาธ เพอไปหาแหลงความรจรงทพระพทธเจาไดบรรลแลว

๓) ยอมเกดผลกระทบการรกษาพระธรรมวนย เชนพระสงฆและสามเณรใชสอโซเซยล ในดานทเปนภยตอเพศสมณะ คอการสนทนากบสตรในเรองทไมเหมาะสมตอพระธรรมวนย

คณคาทางพทธศาสนาควรน ามาปรบใช คอ

๑) ความพอดและความสนโดษ คอใชเทคโนโลยหรอเสพวตถแตพอด ทงในแงเวลา และปรมาณ

๒) มสต สตชวยใหเราไมหลงเพลนกบการเสพเทคโนโลย รจกหยดเมอถงเวลา ถาไมมสต กจะหลงจนเพลน จนเสยงานเสยการ

๓) ตองรคณและโทษ ของทกสงมทงคณและโทษ ใชใหมนเปนคณมากกวาโทษ

๔) แยกแยะระหวางคณคาแทกบคณคาเทยม ใชหรอบรโภคสงตาง ๆ โดยมงคณคาแทมากกวาคณคาเทยม ยอมแสดงใหทราบวา การใชเทคโนโลยสารสนเทศอยางไมถกตองแลว ยอมเกดผลดานลบไมวาจะเปนโดยสวนตวบคคลหรอโดยสวนรวมในวงกวาง โดยตรงกนขาม หากบคคลใชเทคโนโลยสารสนเทศอยางถกตองหรอผดพลาดนอยทสดยอมเกดประโยชนอยางมหาศาล

ดงทกลาวมาแลวนนผลกระทบดานพทธศาสนาโดยตรงคอตวบคคลทนบถอ หลกค าสอนพระพทธศาสนา โดยไมมเวลาทจะเรยนรตนเองเพราะสนใจตอสงทเปนเหตใหเกดอกศลทมาทางประตทง ๖ คอ ทางตา ทางห ทางจมก ทางลน ทางรางกาย และทางจตใจ ซงผลกระทบดงกลาวนน ท าใหเกดผลกระทบตามมาทางดานศลธรรม ทางดานการรบวฒนธรรม โดยการแลกเปลยนวฒนธรรมของบคคลในสงคมโลก

บทท ๔

แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาทเหมาะสมกบสงคมยคดจทล ในยคดจทล สงคมไดมการเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว การสอสารขาวสารไดอยางฉบไว

สงผลทงในเชงการเมอง เศรษฐกจ สงคม ท าใหเกดการเปลยนแปลงอยางกาวกระโดด เพราะสงคมแหงขอมลขาวสารมบทบาทอยางสงในโลกยคใหม ซงเปนโลกแหงการสอสาร ในชวตประจ าวนของมนษย ยคดจทลนจงอาจกลาวไดวาการไดรบขาวสารเปนไปตลอดเวลาผานสอทหลากหลายซงลวนมอทธพลอยางสงกบมนษยในทกมต

การสอสารในยคปจจบนนบวาพฒนารดหนาไปมากตงแตในป ค.ศ.๑๙๖๐ Marshal

McLuhan ทไดกลาวถงหมบานของโลก (Global Village) ทหมายถงทกมมโลกจะสามารถสอสารกนไดอยางทวถง โดยระยะทางไมไดเปนอปสรรคเปรยบเสมอนโลกทงใบคอหมบานเดยวกน ตงแตนนมา กระแสโลกาภวตนไดถอก าเนดขน การเปลยนแปลงทางเทคโนโลยสารสนเทศ สรางความตนตว และกอใหเกดผลกระทบตอสงคมประเทศตาง ๆ มากมาย นบแตตงนนมา “ยคแหงขอมลขาวสาร” จงไดเกดขน ยคแหงขอมลขาวสารตองถอเปนยคของการพงพากนทวโลก เพราะเราก าลงอาศยอยในโลกททกสงทกอยางเชอมตอกบทกสงบนโลกน เพอตอบสนองความอยากรขาวสารของประชาชนทวโลก เทคโนโลยททนสมยทสดเกอบทกชนดไดถกน ามาใช ในยคของสงคมขาวสาร และโลกทไรพรมแดน ประชาชนกระหายขาวสาร และมค าพดทวาผชนะหรอผมอ านาจคอผทมขาวสารประเทศใด สงคมใด ทสามารถมเครอขายขมก าลงของขอมลขาวสารถอวาประเทศนนสงคมนนคอ ผชนะหรอผมอ านาจ๑

อนเทอรเนต ถอเปนสอใหมและเปนเครองมอส าคญในการท าใหยคแหงขอมลขาวสาร เตบโตขนอยางไมหยดยง ไดกลาวถงนกวชาการทางกฎหมาย ชาวอเมรกนชอ Andrew L. Shapiro ไดศกษาเกยวกบอทธพลของอนเทอรเนตซงไดแพรกระจายไปทวโลกวาเปนเทคโนโลยทมศกยภาพสง ในการเสรมสรางอ านาจแกปถชนคนธรรมดาในการทจะเผยแพรขอมลความร และกอตงเครอขายแหงความรวมมอเพอน าไปสความเคลอนไหวทางสงคมตาง ๆ ซงในอดตชองทางหลก ๆ ทางการสอสารและใชประโยชนจากขอมลจะถกจ ากดไวในมอของกลมอ านาจเกา ดวยเหตนจงกลาวไดวา อนเทอรเนต

๑ สธ พลพงษ และคณะ, “สอและเทคโนโลย”, ใน ความรนเทศศาสตร โครงการต ารา คณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, (กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๕๐) : ๑๘๔.

๗๑

เปนหนงในเทคโนโลยสารสนเทศทมบทบาทและอทธพลอยางสงในการสอสารถงประชาชนทงดาน ผสงสารและผรบสารในทกภมภาคของโลกปจจบนอนเทอรเนตนยมน ามาใชเปนเครองมอในการสอสารอยางกวางขวาง ไมเวนแมกระทงการน าเสนอขาวสารในประเดนตาง ๆ นนเปนเพราะคณสมบตของอนเทอรเนตมความรวดเรว ยนระยะทางแมแตสอสงพมพเองตองปรบเปลยนตวเองเปนลกษณะเทคโนโลยออนไลนซงจะชวยท าใหขนตอนของการสงขาวจากผสอขาวไปยงกองบรรณาธการรวดเรวยงขน ในขณะเดยวกน เทคโนโลยออนไลนยงท าใหผรบสารไดรบขอมลขาวสารทปอนเขาสเครองรบอยางตอเนอง ในลกษณะของรายงานสด ผสรางกตองผลตสารอยตลอดเวลา จงจะท าใหผอานสามารถประเมนสถานการณตาง ๆ ของขาวไดใกลเคยงกบความเปนจรง มใชการประเมนจากภาพทสอมวลชนสรางขนในขาว๒ ดวยเหตนขาวสารตาง ๆ ทงการเมอง เศรษฐกจ สงคม และอน ๆ ลวนถกหยบยกมาสอสารออนไลนผานอนเทอรเนตมากขน เพอใหเขาถงผรบสารไดอยางทนสถานการณในขณะนน รวมถงขาวสารดานพทธศาสนากเชนกน ทมกถกน าเสนอผานอนเทอรเนตอยางตอเนอง

ความกาวหนาทางดานวทยาศาสตร และเทคโนโลย ท าใหมการพฒนาคดคนสงอ านวย ความสะดวกสบายตอการด าชวตเปนอนมาก เทคโนโลย ไดเขามาเสรมปจจยพนฐานการด ารงชวตไดเปนอยางด เทคโนโลยท าใหการสรางทพกอาศยมคณภาพมาตรฐาน สามารถผลตสนคาและใหบรการตาง ๆ เพอตอบสนองความตองการของมนษยมากขน เทคโนโลยท าใหระบบการผลตสามารถผลตสนคาไดเปนจ านวนมากมราคาถกลง สนคาไดคณภาพ เทคโนโลยท าใหมการตดตอสอสารกนไดสะดวก การเดนทางเชอมโยงถงกนท าใหประชากรในโลกตดตอรบฟงขาวสารกนไดตลอดเวลา ในสวนบทท ๔ นทางผวจยจะไดท าการศกษาวเคราะห เนอหาในประเดนตาง ๆ ดงน ๔.๑ การเผยแผพระพทธศาสนาในยคตาง ๆ ๔.๒ การสอสารในยคดจทล ๔.๓ รปแบบการเผยแผพระพทธศาสนาในยคดจทล และ๔.๔ สรปทายบทท ๔ ดงมรายละเอยดดงน

๔.๑ การเผยแผพระพทธศาสนาในยคตางๆ

๔.๑.๑ การเผยแผพระพทธศาสนาในสมยพทธกาล

เมอพระพทธเจาไดเสดจโปรดปญจวคคย และสาวกอน ๆ ซงตอมาไดส าเรจเปนพระอรหนต จ านวน ๖๐ องคแลว และเปนชวงทออกพรรษาแลว พระพทธองคทรงพจารณาเหนสมควรวาจะออกไปประกาศพระศาสนาใหเปนทแผหลาย จงมพทธบญชาใหสาวกทง ๖๐ องค เปนธรรมทต๓

๒ สธ พลพงษ และคณะ, “สอและเทคโนโลย”, ใน ความรนเทศศาสตร โครงการต ารา คณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, หนา ๑๙๒.

๓ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท, (กรงเทพมหานคร : เอสอาร. พรนตง แมส โปรดกส จ ากด, ๒๕๕๑), หนา ๑๕๙.

๗๒

จารกออกไปประกาศเผยแผพระพทธศาสนา โดยใหไปแตเพยงล าพง แมพระองคกจะเสดจไปยงอรเวลาเสนานคม ในการออกจารกประกาศ พระศาสนาครงนนท าใหกลบตรในดนแดนตาง ๆ หนมาเลอมใสพระพทธศาสนาและขอบรรพชา อปสมบทเปนอนมาก ตอมาพระพทธเจาทรงอนญาตใหสาวกเหลานนสามารถอปสมบทใหแกกลบตรได เรยกวา “ตสรณคมนปสมปทา คออปสมบทโดยวธใหปฏญญาตนเปนผถงไตรสรณคมน”๔ พระพทธศาสนาจงหยงรากฝงลกและแพรหลายในดนแดนแหงนนเปนตนมา

ปจจบนพระพทธศาสนามอายยาวนาน ๒๕๕๕ ป แตถาหากเรมตนจากวนทพระสมมา สมพทธเจาตรสรปนกครบ ๒๖๐๐ ป ชาวพทธนยมเรยกวา “พทธชยนต” มการจดงานเพอเฉลมฉลองวนคลายวนตรสรของพระพทธเจาทวโลก พระพทธศาสนาผานกาลเวลามาตามล าดบ โดยเฉพาะในเรองของการเผยแผพระพทธศาสนานนมพฒนาการมาตามล าดบเรมจากยคแรกทมการเผยแผศาสนา โดยวธปากตอปากคอสอนกนดวยวาจา เรยกวา “มขปาฐะ จากนนคอยพฒนาตามยคสมยเชนจารก พมพหนงสอ จนกระทงปจจบนมค าสอนของพระพทธศาสนาปรากฏบนโลกไซเบอรมากขนในหลากหลายรปแบบ

เมอพระพทธศาสนาเกดขนครงแรกนน การเผยแผพระพทธศาสนาอาศยพระพทธเจาเพยงพระองคเดยว พระองคทรงการแสดงธรรมครงแรกแกปญจวคคย หลงจากการตรสรผาน ไปเจดสปดาห จนกระทงปญจวคคยไดอปสมบท จากนนจงแสดงธรรมแกยสกลบตรและสหายของยสกลบตร ในครงนนไดมผอปสมบทเปนภกษจ านวน ๖๐ รป จงไดเกดเปนคณะสงฆขน การเผยแผพระพทธศาสนาโดยคณะสงฆจงไดเรมขน วธการเผยแผจงเปนการเทศนาธรรมโดยใชวธสอนทเรยกวามขปาฐะ ตอมาจงมการบนทกเปนลายลกษณอกษรจนกลายเปนคมภรในยคตอ ๆ มาซงมประวตและพฒนาการพอสงเขปดงน

๑) ประวตและววฒนาการของการเผยแผพระพทธศาสนา

ตงแตสมยพทธกาลเปนตนมา พฒนาการแหงคมภรพระพทธศาสนา นกวเคราะหมหายานกลาววา คมภรพระพทธศาสนามพฒนาการ ๓ ยค คอ (๑) ยคมขปาฐะ ระยะการสบทอดพระธรรมวนย โดยระบบปากตอปาก ผมบทบาทส าคญม ๓ รป คอ พระพทธเจา พระอานนท และพระอบาล (๒) ยคพระสตร ระยะการสบทอดพระธรรมวนยโดยการรวบรวมรอยเรยงเปนพระสตร ผมบทบาทส าคญม ๓ รป คอ พระมหากสสปเถระ พระอบาล และพระอานนท เมอพระพทธเจาเสดจดบขนธปรนพพาน ๓ เดอน พระมหากสสปเถระเปนประธานจดปฐมสงคายนา รอยเรยงพระธรรมเทศนาเปนพระสตร รวบรวมพระวนยเปนหมวดหม (๓) ยควชาการ ระยะการสบทอดพระธรรมวนย

๔ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท, หนา ๑๑๗.

๗๓

โดยการแตงคมภรพระพทธศาสนา ผมบทบาทส าคญม ๓ ทาน คอ พระโมคคลลบตรตสสเถระ พระมชฌนตกะ และพระมหาเทวะ๕ การเผยแผพระพทธศาสนาด าเนนการมาตามล าดบโดยใชอปกรณของแตละยค แตพอมาถงปจจบน เมอโลกเจรญมากขนจงมพฒนาการในการเผยแผโดยเพมวทยโทรทศนและเทคโนโลยสารสนเทศเขามาจงพอจะแบงออกเปน ๕ ยคคอ

(๑) ยคการสอสารโดยค าพดการเผยแผพระพทธศาสนาใชวธมขปาฐะ

(๒) ยคการสอสารโดยการเขยนการเผยแผพระพทธศาสนาโดยเขยนตามผนงถ า จารกลงใบลาน

(๓) ยคการสอสารโดยการพมพการเผยแผพระพทธศาสนาโดยการพมพ หนงสอพระไตรปฎก คมภร ต าราทางพระพทธศาสนา

(๔) ยคการสอสารโดยสออเลคทรอนคสมการเผยแผพระพทธศาสนาทาง วทยโทรทศน

(๕) ยคการสอสารโดยโทรคมนาคมและดจทล มการเผยแผพระพทธศาสนา ทางดาว เทยม และอนเทอรเนต

ในแตละยคมรปแบบ กระบวนการและประสทธผลในการเผยแผพระพทธศาสนาทแตกตางกนไป วธการบางอยางอาจเหมาะสมกบคนในยคสมยนน ๆ แตพอความเจรญผานไป พระพทธศาสนากตองปรบเปลยนวธการเพอใหเหมาะสมกบคนในยคสมย ในแตละยคมประวต รปแบบ กระบวนการและประสทธผลของการใชวธการตามยคสมยพอสงเขปดงตอไปน

๒) ยคการสอสารโดยค าพดการเผยแผพระพทธศาสนาใชวธมขปาฐะ

ในยคพทธกาลเมอพระพทธศาสนาก าเนดขนครงแรกมสาวกผปฏบตตามค าสอน พระพทธเจาทรงปรารถนาจะใหพระพทธศาสนาเปนทรจกของของมหาชน จงไดสงสาวกออกประกาศพระพทธศาสนา เมอพระพทธองคสงสาวกรนแรกออกไปประกาศศาสนานนไดมพระด ารสดงท ปรากฏในวนย มหาวรรค๖ ความวา “พวกเธอจงเทยวจารก เพอประโยชนและความสขแก ชนหมมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชน เกอกล และความสขแกทวยเทพและมนษย พวกเธออยาไดไปรวมทางเดยวกนสองรป จงแสดงธรรมงามในเบองตน งามในทามกลาง งามในทสด จงประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถทงพยญชนะครบบรบรณ บรสทธ สตวทงหลาย จ าพวกทมธลคอกเลศในจกษนอย มอย

๕ พระมหาสมจนต สมมาปญโญ , วพากษแนวคดพระพทธศาสนาส าหรบโลกหลงยคใหม , (กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗), หนา ๕๐.

๖ ว.มหา. (ไทย) ๔/๓๒/๓๗.

๗๔

เพราะไมไดฟงธรรมยอมเสอม ผรทวถงธรรม จกม ดกรภกษทงหลาย แมเรากจกไปยงต าบลอรเวลาเสนานคมเพอแสดงธรรม”๗

ในครงนนมพระสมณทตจ านวน ๖๐ รปเกดขนครงแรก การเผยแผธรรมในครงนนโดยมจดมงหมาย คอ เพอประโยชนและความสขแกชนหมมาก อะไรคอประโยชน ในพระพทธศาสนาแสดงประโยชนไว ๓ ประการดงทพระพทธองคตรสไวในสงยตตนกาย นทานวรรค๘ วา “ดกรภกษทงหลาย อนบคคลผเลงเหนประโยชนตน สมควรแทเพอยงกจใหถงพรอมดวยความไมประมาท หรอบคคลผเลงเหนประโยชนผอน สมควรแทเพอยงกจใหถงพรอมดวยความไมประมาท กหรอวา บคคลผมองเหนประโยชนทงสองฝายสมควรแทจรง เพอยงกจใหถงพรอมดวยความไมประมาท”

ประการตอมา คออยาไปทางเดยวกนสองรป ท าไมจงไมใหไปทางเดยวกนนาจะมจดมงหมายเพอ แตละองคจะไดท างานอยางเตมท เพราะสตวทมกเลสนอยยงมอยเมอไดฟงธรรมกอาจจะท าใหแจงซงพระนพพานไดแมแตพระองคเองกเสดจไปแสดงธรรมโปรดชฎลสามพนองทต าบลอรเวลาเสนานคม

พระธรรมทตนาจะเกดขนครงแรกในสมยน ตอมาเมอจ านวนภกษมจ านวนมากขน พระพทธศาสนาเจรญรงเรอง จนกระทงพระสมมาสมพทธเจากอนจะเสดจดบขนธปรนพพานไดแสดงธรรมแกภกษทงหลายในมหาปรนพพานสตร๙ ความวา “ธรรมและวนยอนใด เราแสดงแลว บญญตแลวแกพวกเธอ ธรรมและวนยอนนนจกเปนศาสดาของพวกเธอโดยกาลลวงไปแหงเรา”

ภายหลงพทธปรนพพาน คณะสงฆบรหารดวยธรรมวนย ประมาณพทธศตวรรษท ๓ พระเจาอโศกมหาราช กระท าสงคายนาครงท ๓ ไดสงพระธรรมทตออกไปเผยแผศาสนาในตางประเทศ ๙ สาย นบเปนพระธรรมทตทเดนทางออกนอกชมพทวปครงแรก ในประเทศไทยอดตเรยกวา สวรรณภม พระโสณะ และพระอตตระ พรอมดวยภกษและภกษณกลมหนงไดเดนทางน าเอาพระพทธศาสนามาเผยแผยงดนแดนน

การทพระโสณะและพระอตตระเขามาเผยแผพระพทธศาสนาในดนแดนสวรรณภมครงแรกนน ปราการดานแรกทตดขด คอ ภาษาในการสอความหมาย ปญหาทเกดข น คอ จะพดกนรเรองไดอยางไรแตภาษาธรรมนนสอกนไดโดยไมตองพดคอเขาใจกนดวยสอภาษาใจ

รปแบบทใชในยคนคอ การทองจ าดวยวาจาและการสาธยายทงโดยบคคลคนเดยวหรอสาธยายเปนหมคณะ เชน การสาธยายพระวนยโดยการสวดปาฏโมกข

๗ ว. มหา. (ไทย) ๔/๓๒/๔๐. ๘ ส .น. (ไทย) ๑๖/๖๗/๒๙. ๙ ท.ม. (ไทย) ๑๐/๑๔๑/๑๔๖.

๗๕

กระบวนการในยคนเปนการเผยแผปากตอปาก โดยอาจารยจะสอนศษยดวยวาจา จากนนศษยกจะจดจ าจนขนใจและสาธยายตอ เมออาจารยเสยชวตลง ลกศษยกจะเปนอาจารยตอไป สวนในการเผยแผตอคนทวไปกจะใชการเทศน การบรรยายธรรม การสนทนาธรรม การอภปรายธรรม เปนตน

ในดานประสทธผลนน การใชวธการเผยแผในยคนจะมผลมาก หรอนอยขนอยกบจ านวนคนทมาฟงหรอความสามารถของผแสดงธรรม ในสมยพทธกาลมบนทกไววาบางครงมคนฟงจ านวนหลายแสนคนดงทพระพทธเจาทรงแสดงธรรมแกพระเจาพมพสาร ทลฏฐวน ครงนนมคนฟงถง ๑๒ นหต (หนงแสนสองหมนคน) พระธรรมเทศนาทพระพทธเจาทงหลายทรงยกขนแสดงดวยพระองคเอง คอทกข สมทย นโรธ มรรค ดวงตาเหนธรรม ปราศจากธล ปราศจากมลทน๑๐ มขอความตอนหนงวา “สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงหมดมความดบเปนธรรมดา ไดเกดแกพราหมณคหบดชาวมคธ ๑๑ นหต ซงมพระเจาพมพสารเปนประมข ณ ทนงนนแล ดจผาทสะอาด ปราศจากมลทน ควรไดรบน ายอมเปนอยางดฉะนน พราหมณคหบดอก ๑ นหต แสดงตนเปนอบาสก” ในการเผยแผโดยวธมขปาฐะนประสทธผลจงขนอยกบประสทธภาพของผแสดงและของผฟงดวย

ผลกระทบของวธการมขปาฐะ คอ การเปลยนแปลงความคดของคนจ านวนมาก หากไมมการเตรยมการณไวลวงหนา กอาจจะรบมอกบคนจ านวนมากไมได

๔.๑.๒ ยคการสอสารโดยการเขยนการเผยแผพระพทธศาสนาโดยเขยนตามผนงถ า จารกลงใบลาน

ประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตนน ประเทศทนบถอพระพทธศาสนาจะมวรรณกรรมมากกวาประเทศทไมนบถอพระพทธศาสนา เพราะวาประเทศทนบถอพระพทธศาสนามประชากรทรหนงสอมากกวา โดยเฉพาะพวกผชายไดมโอกาสบวชเรยน จงมความรดานนทานชาดกตาง ๆ และมความรทางดานภาษาดกวาผทไมไดบวชดวย ส าหรบวรรณกรรมทถอวามคานน อาจแบงออกไดเปน ๒ ประเภทคอ (๑) จารกภาษาบาล และ(๒) วรรณกรรมภาษาบาล

๑) วรรณกรรมประเภทจารก จารกทมขอความภาษาบาลอกษรปลลวะ ทพบในประเทศไทยตามภมภาคตาง ๆ มเนอหาแบงเปน ๕ กลม คอ (๑) จารกเนอความแสดงธรรม (๒) จารกเนอความแสดงเหตการณ (๓) จารกแสดงเนอความนมสการพระรตนตรย (๔) จารกแสดงเนอความปรารถนา (๕) จารกเนอความปกณณกะ๑๑

๑๐ ว.มหา. (ไทย) ๔/๕๘/๖๓. ๑๑ สภาพรรณ ณ บางชาง, ววฒนาการงานเขยนภาษาบาลในประเทศไทย : จารก ต านาน พงศาวดาร

สาสน ประกาศ, (กรงเทพมหานคร : มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๒๙), หนา ๑๕.

๗๖

๑.๑) จารกเนอความแสดงธรรม จารกภาษาบาลในกลมนเทาทส ารวจพบม ๕๐ หลก แบงเปนกลมตามเนอหาคอ

(๑) กลมจารกคาถา เย ธมมา ทคนพบมประมาณ ๒๐ หลกเชนทระเบยงดานขวาองคพระปฐมเจดย บนสถปศลา บรเวณองคพระปฐมเจดย หนาศาลเจาขางองค พระปฐมเจดยนครปฐม โดยใชอกษรอนเดยใตทเรยกวาปลลวะ ขอความเปนคาถาคดมาจากค มภรมหาวรรค มขอความวา๑๒

เย ธมมา เหตปปภวา เตส เหต(เหตง) ตถาคโต (อาห)

เตสญจ โย นโรโธ เอว วาท มหาสมโณต ฯ

นอกจากนนยงพบบนแผนอฐหลกท ๓๐ บานทามะมวง ต าบลจระเขสามพน อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร พบทบานพรหมทน ต าบลหลมขาว อ าเภอโคกส าโรง จงหวดลพบร พบทเมองศรเทพ จงหวดเพชรบรณ เปนตน แสดงวาจารกคาถา เย ธมมา มกระจายอยทวไปในดนแดนประเทศไทย

(๒) กลมจารกสารธรรมเอกเทศ คอ แตละหลกมเนอหาตามความสนใจหรอตามทเหนคณคาเฉพาะหลก ทรวบรวมไดม ๑๘ หลก เปนจารกสมยกอนสโขทย ๕ หลก จารกสมยสโขทย ๘หลกจารกอยธยา๔หลกและสมยรตนโกสนทร๑หลก๑๓

(๓) กลมจารกคาถายออรยสจ ๔ เมอจารกคาถา เย ธมมา สนสดลงในสมยสโขทย และไดเกดจารกกลมสาระธรรมขนแทนสบเนองมาจนถงสมยอยธยา ทางอาณาจกรลานนาไดเกดนยมสรางจารกแสดงคาถายออรยสจ ๔ ขน โดยไดรบอทธพลจากลงกา เทาทคนพบม ๙ จารก เชน จารกทฐานพระพทธรป วดเกศศร จงหวดเชยงรายจารกดวยอกษรสงหลประมาณป พ.ศ. ๒๐๐๐ มความวา “ปฐม สกลกขณเมกปท ทตยาทปทสส นทสสน นทสสนโต สมณ ทนมา สมท สนท วภเช กมโต ปฐเมน วนา ฯ”แปลไดใจความวา “บทแรกเปนบททหนงแสดงลกษณะแหงตน เวนแลวจากบทแรก แสดงบทมบททสองเปนตน พงจ าแนก (สาระแหงอรยสจ) โดยล าดบแกงอกษรยอคอ ส.ม.น. ท.น.ม. ส.ม.ท ส.น.ท๑๔

(๔) กลมจารกสาระนพพาน มเนอความกลาวถงนพพานหรอความสงบวาเปนสขอยางยง เทาทคนพบมเพยงสามหลกสรางขนในสมยรตนโกสนทรทงสน

๑๒ ว.ม. (ไทย) ๔/(๖๕/๖๙. ๑๓ สภาพรรณ ณ บางชาง, ววฒนาการงานเขยนภาษาบาลในประเทศไทย : จารก ต านาน พงศาวดาร

สาสน ประกาศ, หนา ๓๔. ๑๔ เรองเดยวกน, หนา ๗๕.

๗๗

๑.๒) จารกเนอความแสดงเหตการณ เปนการบนทกเหตการณทางประวตศาสตรเชนจารกวดดอน จงหวดล าพน โดยพระเจาสรรพสทธ แหงนครหรภญชย ประมาณปพทธศกราช ๑๖๑๐-๑๖๔๑ ขอความในจารก ความวา๑๕

สพพาธสทธยาขยรถสเรน ฉพพสวสสสน ปโยชเตน

อโปสถาคารวร มโนรม มยา กตญเชตวนาลย ลย .

ตเสกวสสน มยา จ ตสม กโต หโตทธารณโกว อาวโส

อาวาสก ภกขวร สสล สทา จ อปฏฐหน อก เว ฯ

สาปายก เหมมยญจ เจตย กต พหนเตปฏก อเลกข

มจจนต ทกขา สขตา จ สตตา รตพพเลน รตนตยสม ฯ

นอกจากนนยงมจารกวดกดด หรอวดจามเทว ล าพน จารกปราสาทหนพมาย นครราชสมา จารกแมนาเมอง นครสวรรค จารกเมองไชยา จงหวดสราษฏรธาน เปนตน

๑.๓) จารกแสดงเนอความภาษาบาลกลาวนมสการหรอสรรเสรญคณ พระรตนตรย จารกเนนสระบว เปนศลาจารกท าดวยหนทรายสขาว ขนาดกวาง ๔๐ เซนตเมตร ยาว ๑๗๗ เซนตเมตร หนา ๒๘ เซนตเมตร ลกษณะตวอกษร จารกเนนสระบว จารกเปนตวอกษรอนเดยใต สมยหลงปาลวะ เปนภาษาขอมและภาษาบาล ในตอนทเปนภาษาบาลเขยนเปนวสนตดลกฉนท กลาวสรรเสรญพระพทธคณ

ศลาจารกเนนสระบว จงหวดปราจนบร แตงเมอ พ.ศ. ๑๓๐๔ แตงโดย กมรเตงพทธสระผอยในตระกลปาทวะ ศลาจารกหลกนเปนหนทรายสเขยว เดมอยทเนนสระบว ในบรเวณเมองพระรถ ต าบลโคกปบ อ าเภอศรมหาโพธ จงหวดปราจนบร ภายหลงไดเคลอนยายมาพงไวทโคนตนโพธใหญในวดศรมหาโพธ ซงอยไมหางจากทเดม นายชน อยด ครงยงเปนหวหนาแผนกพพธภณฑพระนคร กองโบราณคดกรมศลปากร ไดส ารวจและจดท าส าเนาครงแรก เมอวนท ๒๔ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๔๙๖ ศลาจารกน จารกดวยรปอกษรหลงปลลวะ เปนค าสรรเสรญคณพระรตนตรย ม ๒๗ บรรทด บรรทดท ๑-๓ เปนภาษาเขมร บรรทดท ๔-๑๖ เปนภาษาบาลแตงเปนฉนท ๑๔ ท านองจะใชเปนวสนตดลกฉนท และบรรทดท ๑๗-๒๗ เปนภาษาเขมร ในระหวางป พ.ศ. ๒๕๒๒ ศาสตราจารยนาวาอากาศเอก (พเศษ) แยม ประพนธทอง ไดรวบรวมวรรณคดบาลทนกปราชญในอดตไดรจนาขนดวยสตปญญาของตนโดยตรง มไดคดลอกมาจากคมภรพระบาล หรออรรถกถาใด ๆ เทาทปรากฏในแผนดนไทยปจจบน หลกฐานดงกลาวสวนใหญจะปรากฏอยในศลาจารก วรรณคด

๑๕ สภาพรรณ ณ บางชาง, ววฒนาการงานเขยนภาษาบาลในประเทศไทย, หนา ๗๕.

๗๘

บาลในประเทศไทยทมอายเกาทสด คอศลาจารกเนนสระบว ถงแมวาศลาจารกหลกน ศาสตราจารยฉ า ทองค าวรรณ จะไดอานแปล และพมพเผยแพรแลวกตามแตเนองจากศาสตราจารยนาวาอากาศเอก (พเศษ) แยม ประพนธทองไดพจารณาเหนวา ค าประพนธภาษาบาลของทานพทธสร ในศลาจารกเนนสระบวน ไมเพยงแตจะเปนวรรณคดบาลทเกาทสดของไทยในปจจบนเทานน ยงเปนค าประพนธทประกาศความรความสามารถอนยอดเยยมของผรจนา ซงไมเพยงแตเชยวชาญในทางปรยตธรรมเทานน ยงเปนนกปฏบตทเขาถงธรรมะเปนพระมหาเถระททรงปรชาญาณในพระพทธศาสนาครงนนอกดวย และเพอเผยแพรค าประพนธดงกลาว คณะกรรมการจดพมพหนงสอจารกในประเทศไทย ศาสตราจารยนาวาอากาศเอก (พเศษ) แยม ประพนธทอง เฉพาะค าอานแปล ศลาจารกเนนสระบวตอนทเปนภาษาบาล ระหวางบรรทดท ๔-๑๖ รวมพมพไวในล าดบตอไปดวย๑๖ จารกประเภทนยงพบอกมาในประเทศไทย

๑.๔) จารกเนอความภาษาบาลแสดงความปรารถนา พบหลายแหงเชนจารกลานทองสมเดจพระมหาเถรจฑามณ(พ.ศ.๑๙๑๙)มเนอความวา “มนา ปญญกมเมน พทโธ โหม อนาคเต สงสารา โมจนตถาย สพเพ สตเต อเสสโต”

นอกจากนยงมจารกทองค า จารกทฐานพระพทธรปวดผาบอง จงหวดเชยงใหม จารกทฐานพระพทธรปพระธาตพนม จารกบนฐานปราสาทโลหะ จงหวดเชยงราย เปนตน๑๗

๑.๕) จารกเนอความปกณณกะ จารกในกลมนมขอความภาษาบาลแทรกเปนบางสวนสน ๆ เชน จารกทฐานพระพทธรปวดชยพระเกยรต จงหวดเชยงใหม จารกทฐานพระพทธรปปางสมาธ จงหวดศรสะเกษ เปนตน

รปแบบของการเผยแผโดยใชจารกนน สวนมากจะใชภาษาดงเดมของพระพทธศาสนา ท าใหคนทวไปไมสามารถเขาใจได การจารกจงเปนเหมอนการบนทกเพอความศกดสทธ จ ากดอยเฉพาะหมนกปราชญผมความรในภาษาทจารกเทานน คนทวไปมองดวยความเคารพและสกการบชามากกวาจะศกษาเนอหาของหลกธรรมในจารกนน

กระบวนการในการจารกตามผนงถ า ถากระท าโดยผมอ านาจอาจใชชางฝมอเปนผจารกคนทวไปอาจกระท าดวยความเลอมใส ดงนนการเผยแผพระพทธศาสนาในรปแบบนงานท

๑๖ เจาหนาทพพธภณฑสถานแหงชาตปราจนบร จงหวดปราจนบร, “ศลาจารกเนนสระบว”, [ออนไลน], แหลงทมา : http://www.prachinburi-museum.go.th/inscript/[๒๐ สงหาคม ๒๕๖๑].

๑๗ กองแกว วระประจกษ, จารกลานทองสมเดจพระมหาเถรจพามณ, (กรงเทพมหานคร : ศลปากร, ๒๕๒๖), หนา ๘๑.

๗๙

ออกมาจงมคณภาพไมเทากน สวนการจารกลงใบลาน มกระบวนการและขนตอนสลบซบซอนมากยงขน ดงทมบนทกของการจารกลงใบลานของชาวเหนอตอนหนงวา

ในสมยโบราณพระสงฆจะตองฝกหดในการจารกคมภรใบลาน สามเณรจะเรยนรเทคนคในการเตรยมใบลาน ซงไดจากตนลานทปลกไวรอบ ๆ วดแตละวด ในขณะเดยวกนสามเณรจะฝกอานและเขยนอกษรไทยญวนดวย คมภรใบลานจะถกจารกดวย ความระมดระวงเมอเสรจแลวจะรกษาไวอยางดดวยการหอผาทเรยกวา ผาหอคมภร คมภรใบลานผลตจากใบลานซงตดมาจากตนลาน ท าใหเปนแผนเทากน แลวน าไปแชในน ายาสมนไพรเพอปองกนแมลง ผงใหแหงน าใบลานมาเจาะรเพอรอยดวยเชอกหรอดายใชเสนดายชบน ายายางและเขมาผสมกน เพอท าเปนเสนบรรทด คมภรใบลาน จะจารดวยอกษรไทยวน โดยใชอปกรณทเรยกวา เหลกจาร เปนไมเหลาคลายปากาทปลายเสยบดวยเหลกแหลมคมเพอจารใบลาน หลงจารกแลวน าเขมาและน ามนยางทาทบ เพอใหตวอกษรเดนชดสามารถอานได

หลงจากนนจะน าใบลานเหลานนไปรอยดวยดายหรอเชอก เรยกวา สายสยอง ใบลานจะรอยรวมกนเปนผก เพอปองกนการบดงอของใบลานจะท าแผนไมขนาดเทากบใบลานประกบหนาหลงของคมภรและผก เรยกวา ไมปะกบธรรม หรอบางผกจะหอ ดวยผาซงทอพเศษมไมไผสอดไวตรงกลางปองกนหกงอเรยกวา ผาหอคมภร ดานบนผาหอคมภรจะมไมไผขนาดเลกยาวเขยนชอเรองของคมภรใบลานผกนนไวเพอสะดวกในการคนหาเรยกไมนนวาไมปนซก๑๘

ผทไมมความรและความช านาญจะท าไมได ดงนนการจารกอกษรลงบนใบลานจงตองมวธการ กระบวนทถกตองจงจะไดคมภรใบลานทมคณภาพและเกบรกษาไวไดนาน คมภรบางฉบบมอายยนยาวถงพนป

สาเหตทตองจารกคมภรบาล อรรถกถาและฎกาลงใบบนใบลานนน มาจากพระขณาสพในรชสมยของพระเจาสทธาตสสะ แหงลงกาทวปไดพจารณาวา “ในกาลตอไป พระสาวกทเปนปถชน มปญญาหยาบ ไมสามารถทองจ านกายทงหาใหขนปากได จงไดจารกคมภรลงบนใบลาน เพอใหพระสทธรรมด ารงอยไดนานและเพอใหอนชนไดบญกศลสบไป๑๙

นอกจากนนยงไดอางถงอานสงสการสรางคมภรวา

ผใดผหนงเปนบณฑตมปรชาญาณ สรางเองกด ใหคนอนสรางกดซงคมภรอรรถกถา ฎกา ยอมเปนกองบญอนหาทสดมได มอานสงสบญไมมทสนสดเชนเดยวกบการสรางพระเจดย

๑๘ ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต เครอขายกาญนาภเษก, “คมภรใบลาน”, [ออนไลน], แหลงทมา : http://kanchanapisek.or.th/kp8/cem/cem603.html/[๒๐ สงหาคม ๒๕๖๑].

๑๙ พระนนทปญญาจารย, จฬคนถวงศ, (กรงเทพมหานคร : ธนาเพรสแอนดกราฟฟค, ๒๕๔๖), หนา ๔๑.

๘๐

และการสรางพระพทธรป ๘๔,๐๐๐ องค ปลกตนโพธไว ๘๔,๐๐๐ ตน หรอสรางพระวหาร ๘๔,๐๐๐ หลง”

เพราะการมองการณไกลของพระขณาสพในอดตและความเชอวาการจารกคมภรไดอานสงสมาก พทธสาวกจงนยมสรางคมภรโดยการจารกลงบนผนงถ าและจารกลงบนใบลาน

๔.๑.๓ ยคการสอสารโดยการพมพการเผยแผพระพทธศาสนาโดยการพมพหนงสอพระไตรปฎก คมภรต าราทางพระพทธศาสนา

พระพทธศาสนาเถรวาทใชภาษาบาล หรอมคธเปนภาษาบนทกพระพทธศาสนา ดงนนในยคตอมาจงมการพมพคมภรพระพทธศาสนาทเรยกวาพระไตรปฎก และคมภรอน ๆ เปนภาษาบาล พระไตรปฎกเกดขนครงแรกมผสนนษฐานวาเกดขนตงแตการสงคายนาครงท ๑ ภายหลงพระพทธเจาปรนพพานได ๗ เดอนโดยปรารภเหตพระสภททวฑฒบรรพชต พระมหากสสปะจงไดด ารวา “เอาเถดทานทงหลาย พวกเราจงสงคายนา พระธรรมและพระวนยเถด ในภายหนาสภาวะมใชธรรมจกรงเรอง ธรรมจกเสอมถอย สภาวะมใชวนยจกรงเรอง วนยจกเสอมถอย ภายหนาอธรรมวาทบคคลจะ มก าลง ธรรมวาทบคคลจกเสอมก าลง อวนยวาท บคคลจกมก าลงวนยวาทบคคลจกเสอมก าลงฯ๒๐

ในการท าสงคายนาครงนนมระบไวเพยงพระธรรมและพระวนย ไมมพระอภธรรมในการท าสงคายนาครงนนยงคงใชวธมขปาฐะยงไมไดจดจารกลงในเอกสารใด

หลงการท าสงคายนาครงทสาม พระเจาอโศกมหาราชไดท าการบนทกหลกค าสอนส าคญของพระพทธศาสนาลงบนเสาหนและสงพระเถระออกไปเผยแผพระพทธศาสนายงตางประเทศอก ๙ สาย

ค าสงสอนของพระพทธเจาทานจารกไวในคมภรตาง ๆ ดวยภาษาบาลซงสามารถแบงล าดบชนของคมภรตาง ๆ ไดดงน

๑) พระไตรปฎกเปนหลกฐานชนหนงเรยกวาบาล

๒) ค าอธบายพระไตรปฎกเปนหลกฐานชนสองเรยกวาอรรถกถาหรอวณณนา

๓) ค าอธบายอรรถกถาเปนหลกฐานชนสามเรยกวาฎกา

๔) ค าอธบายฎกาเปนหลกฐานชนสเรยกวาอนฎกา

๕) นอกจากนยงมหนงสอทแตงขนภายหลงเปนท านองอธบายเรองใดเรองหนงทม ในคมภรพระพทธศาสนาโดยเฉพาะ หนงสอประเภทน เรยกวา “ทปน” หรอ “ทปกา” หรอ “ปทปกา”

๒๐ ว.จ. (ไทย) ๗/๖๑๔/๓๐๓.

๘๑

และหนงสอทอธบายเรองปลกยอยตาง ๆ ทมในคมภรทางพระพทธศาสนา หนงสอประเภทน เรยกวา “โยชนา” หนงสอทงสองประเภทนจดเปนคมภรอรรถกถา

ค าสอนทอยในคมภรเหลาน ค าสอนทอยในพระไตรปฎกเปนหลกฐานส าคญทสด การบนทกใชภาษาบาลเปนภาษาทจารกค าสอนของพระพทธศาสนาเถรวาท ในขณะทภาษาสนสกฤตใชบนทกค าสอนของพระพทธศาสนาฝายมหายาน

พระไตรปฎกเปนหลกฐานชนแรกทสด ค าสอนทอยในพระไตรปฎกนนมถง ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนธแบงเปน ๓ หมวด คอ หมวดทหนง พระวนย วาดวยเรอง ระเบยบ กฎ ขอบงคบควบคมกรยา มารยาทของภกษสงฆ มทงขอหามและขออนญาต ทงนเพอความเปนระเบยบเรยบรอยในหมสงฆ ม ๒๑,๐๐๐ พระธรรมขนธ หมวดทสอง พระสตร วาดวยเรองราว นทาน ประวตศาสตร ทพระพทธองคทรงสงสอนและทรงสนทนากบบคคลทงหลายอนเกยวกบชาดกตาง ๆ ททรงสอน เปรยบเทยบเปนอปมาอปไมย เปนตน ม ๒๑,๐๐๐ พระธรรมขนธ และหมวดทสาม พระอภธรรมวาดวยธรรมขนสง คอ วาดวยเรองเฉพาะค าสอนทเปนแกน เปนปรมตถ ในรปปรชญาลวน ๆ ม ๔๒,๐๐๐ พระธรรมขนธ ค าสอนทง ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนธนนเรยกวา“ธรรมวนย”

ธรรมวนยเปนสงส าคญมากทสดของชาวพทธ เพราะถอเปนสงแทนองค พระศาสดา ดงพทธพจนทตรสไวกอนจะเสดจดบขนธปรนพพาน๒๑ ความวา “ธรรมและวนยอนใด เราแสดงแลว บญญตแลวแกพวกเธอ ธรรมและวนยอนนนจกเปนศาสดาของพวกเธอ โดยการลวงไปแหงเรา” ดงนน กลาวไดวาพระไตรปฎกอนเปนคมภรทบรรจพระธรรมและวนยจงเปนคมภรทส าคญมากทสดของชาวพทธ

พระไตรปฎกแตเดมเปนภาษาบาลซงเปนภาษาทมในมชฌมประเทศทเรยกวา แควนมคธ ในครงพทธกาล ตอมาพทธศาสนาแพรหลายไปในนานาประเทศทใชภาษาอน ประเทศตาง ๆ เหลานน มทเบตและจนเปนตน ไดแปลพระไตรปฎกจากภาษาบาลเปนภาษาของตน เพอประสงคทจะใหเรยนรไดงาย จะไดมคนเลอมใสศรทธามาก ครนไมมใครเลาเรยนพระไตรปฎก ตอมากคอย ๆ สญสนไป สนหลกฐานทจะสอบสวนพระธรรมวนยใหถองแทได ลทธศาสนาในประเทศฝายเหนอเหลานนกแปรผนวปลาสไป

สวนประเทศฝายใตม ลงกา พมา ไทย ลาว และเขมร ประเทศเหลานคดเหนมาแตเดมวา ถาแปลพระไตรปฎกเปนภาษาอนโดยทงของเดมเสยแลว พระธรรมวนยกคงคลาดเคลอน จงรกษาพระไตรปฎกไวในเปนภาษาบาล

๒๑ ท.ม. (ไทย) ๑๐/๑๔๑/๑๔๗.

๘๒

การเลาเรยนคนถธระกตองเรยนภาษาบาลใหเขาใจเสยชนหนงกอน แลวจงเรยนพระธรรมวนยในพระไตรปฎกตอไป ดวยเหตนเองประเทศฝายใตจงสามารถรกษาลทธศาสนาตามหลกธรรมวนยยงยนมาได การศกษาเลาเรยนพระปรยตธรรมทงแผนกธรรมและบาล นอกจากจะเปนการศกษาหลกธรรมค าสงสอนแลวยงไดชอวา เปนการสบตออายพระพทธศาสนาไวอกดวย โดยเฉพาะการศกษาภาษาบาล เพราะถาไมรภาษาบาลแลว กจะไมมผใดสามารถรและเขาใจพระพทธวจนะในพระไตรปฎก ถาขาดความรเรองพระไตรปฎกแลว พระพทธศาสนากจะตองเสอมสญไปดวยเหตน

ปจจบนการศกษาพระพทธศาสนามไดจ ากดอยเฉพาะภกษสามเณรเทานน ในมหาวทยาลยตางไดมการเปดสอนวชาเอกพระพทธศาสนาจนถงขนปรญญาเอก ดงนน การเผยแผพระพทธศาสนากมไดจ ากดวงอยเฉพาะภกษสามเณรอยางเดยว ในประเทศไทยมประวตความเปนมาของการแตงคมภรทางพระพทธศาสนาโดยสงเขปดงตอไปน

๔.๑.๔ การแตงคมภรทางพระพทธศาสนาในสมยลานนา

ในสมยทยงไมรวมเปนประเทศไทยนน ดนแดนแหลมทองมหลายอาณาจกร เชน ลานนา ลานชาง ศรวชย แตอาณาจกรทมผลงานทางดานพระพทธศาสนาเปนจ านวนมากจนกลาวไดวาเปนยคทองแหงพระพทธศาสนา คอ อาณาจกรลานนา มผวจยไววา “ยคทองแหงพระพทธศาสนาในลานนาตกอยในระหวาง ๓ รชกาล คอ พระญาตโลกราช พระยอดเชยงรายและพระเมองแกว ดงทไดกลาวมาแลวซงเรมตงแตป พ.ศ. ๑๙๘๕ - ๒๐๖๘ รวมเปนเวลา ๘๔ ป ซงเปนเวลาทมการศกษา พระธรรมวนยและรจนาคมภรภาษาบาลเปนจ านวนมาก พอพนจากสามรชกาลนไปแลวกไมมผลงานภาษาบาลทดเดนอก และหลงจากการท าสงคายนาทวดมหาโพธารามมาแลวเกยรตคณแหงพระพทธศาสนา ในลานนาไทยไดแผกระจายไปถงประเทศใกลเคยง และในป พ.ศ. ๒๐๖๖ กษตรยแหงกรงศรสตนาคนหต (ลานชาง) ทรงสงราชทตมายงราชส านกเชยงใหม เพอขอคณะสงฆและพระไตรปฎกไปสบสานศาสนาในอาณาจกรลานชาง พระเจานครเชยงใหมจงใหพระเทพมงคลกบภกษพาคณะสงฆน าพระไตรปฎกบาล ๖๐ คมภรไปยงกรงศรสตนาคนหตในปเดยวกนนน

ในรชการพระเมองแกว ไดมพระเถระจ านวนหลายทานทเปนนกปราชญและเชยวชาญในภาษาบาล จนสามารถแตงคมภรตาง ๆ เปนภาษาบาล สมควรจะกลาวนามไว ณ ทนน คอ พระโพธรงส พระธรรมเสนาบด พระญาณกตต พระสทธมมกตตมหาผสสเทวะ พระญาณวลาส พระสรมงคลาจารย และพระรตนปญญาเถระ เปนตน โดยแตละทานไดแตงวรรณกรรมบาลไวมาก และสบเนองมาจนปจจบน เชน พระโพธรงสเถระชาวเมองใหมแตง จามเทววงศ และสหงคนทาน หรอต านานพระพทธสหงค พระธรรมเสนาบดเถระแตง คมภรเกยวกบไวยากรณภาษาบาลชอวา สททตถเภทจนตา ปทกกมโยชนา พระญาณกตตชาวเชยงใหมรจนาคมภรเปนภาษาบาลไวถง ๑๒ เรอง โดยเฉพาะพระสรมง

๘๓

คลาจารยชาวเชยงใหม เปนพระทมชอเสยงมากทสด เพราะผลงานคอ มงคลตถทปน งานนพนธของทานมอย ๔ เรองซงมขนาดยาวทงสนคอ เวสสนดรทปน จกกวาลทปน สงขยาปกาสกฎกา และมงคลตถทปน สวนพระรตนปญญาเถระ ซงนยวาทานเปนชาวเชยงราย หรอไมกล าปาง มผลงานอย ๓ เรอง คอชนกาลมาล วชรสารตถสงคหะ และ มาตกตถสรปธมมสงคณ เปนตน

นอกจากพระคมภรทกลาวมาแลวน ยงมงานนพนธภาษาบาลอกจ านวนหนงทไมปรากฏนามผแตง แตมหลกฐานท าใหเชอไดวาเปนผลงานพระลานนาแตงขนในยคเดยวกนน เชน ปญญาสชาดก หรอชาดก ๕๐ ชาต อนเปนบอเกดแหงวรรณคดส าคญของไทยอกหลายเรอง เชน สมทรโฆษค าฉนท สงขทอง พระสธนมโนหรา นอกจากนนกเปนบทสวดมนต คอ อปปาตสนต เปนฉนทภาษาบาล ซงนยมใชสวดในการท าบญสะเดาะเคราะหและสบชะตาเมอง งานนพนธเปนภาษาบาลทกลาวมาขางตนน ลวนแตแตงขนหลงรชสมยของพระญาตโลกราชทงสน และมากทสดในรชการของพระเมองแกว ตอแตนนมางานนพนธภาษาบาลทแสดงความเปนปราชญของพระชาวลานนากเสอมถอยไปเรอย ๆ พรอมกบการสนสดลงแหงยคทองของลานนา โดยเฉพาะหลงจากเสยเอกราชแกพมาใน พ.ศ. ๒๑๐๑ อาณาจกรลานนากถกพมายดครองอยเปนเวลานานกวา ๒๑๖ ป แตพมากมไดรกรานพระพทธศาสนา เพราะนบถอศาสนาเดยวกน ทงนในภายหลงไดส ารวจ พบวา มชาดกนอกนบาตทแตงในลานนาอกประมาณ ๒๕๐ เรอง๒๒

ยคทองแหงพระพทธศาสนาในลานาไทยมเผยแพรโดยละเอยดทเวบไซตของมหาวทยาลยแมโจ๒๓ ในชวงนมงานวรรณกรรมทแตงเปนภาษาบาลโดยใชตวอกษรลานนาเปนจ านวนมาก วรรณกรรมเหลานบางเลมไดรบการปรวรรตเปนอกษรไทย บางเลมทบนทกบนใบลานยงพอสบคนไดบาง หรอบางเลมอาจสญหายไปแลว อยางไรกตามตองยอมรบวาในยคทพระพทธศาสนารงเรอง วรรณกรรมพระพทธศาสนากพลอยรงเรองไปดวย

๔.๑.๕ การแตงคมภรทางพระพทธศาสนาในสมยสโขทย-อยธยา

ภาษาบาล ซงเปนภาษาทจารกค าสอนของพทธศาสนาฝายเถรวาทนน แมตามหลกฐานจะปรากฏวาเขามามอทธพลในแถบเอเชยอาคเนยนตงแตสมยทคนไทยยงไมไดตงถนฐานอยในดนแดนปจจบน กมหลกฐานตงแตสมยสโขทยวา พอขนรามค าแหงเคยสงสมณทตไปลงกา (ศรลงกา) และในรชกาลท ๕ ของสมยสโขทย คอ สมยพระมหาธรรมราชาลไทใน พ.ศ. ๑๙๐๔ มการสงสมณทตไปลงกาเชนกน ลงกาใชภาษาบาลในการจารกค าสอนทางพทธศาสนา มการแตงต าราไวยากรณบาล

๒๒ ลขต ลขตานนท, ยคทองแหงวรรณกรรมพระพทธศาสนาในลานนาไทย : ลานนาไทย , อนสรณ พระราชพธเปดพระบรมราชานสรณสามกษตรย, (เชยงใหม : ทพยเนตรการพมพ, ๒๕๒๓), หนา ๑๐๓.

๒๓ ยคทองแหงพระพทธศาสนาในลานาไทย, [ออนไลน], แหลงทมา : www.lanna.mju.ac.th/

lannareligion_detail.php?recordID=5[๒๕ สงหาคม ๒๕๖๑].

๘๔

กนมากและศกษากนอยางแพรหลาย ไทยจงไดรบอทธพลภาษาบาลจากลงกา ใน พ.ศ.๑๙๐๕ พระยาลไททรงผนวช กไดศกษาภาษาบาลอยางแตกฉาน ขณะเดยวกนพระอกสายหนงจากลงกาเขามาในกรงสโขทย ไทยจงรบภาษาเขามาอกระลอกหนง และใชภาษาบาลจารกค าสงสอนของพระพทธองค เชนเดยวกบทลงกาใชจะเหนวาทงภาษาบาลเขามามอทธพลมากขน

ตอจากสมยสโขทย ความนยมใชค าภาษาบาลในภาษาไทยยงคงอย เพราะเราพบศพทภาษาบาลสนสกฤตในภาษาไทยมากขน ๆ ดงหลกฐานจากวรรณคดสมยหลง ๆ และเราจะสงเกต เหนวา ในวรรณคดสมยสโขทยมค ายมจากภาษาบาลนนอยกวาค าภาษาไทยแท แตในวรรณคด สมยอยธยามค ายมเหลานเปนจ านวนมากจนเหนไดชด โดยเฉพาะอยางยงในสมยอยธยาตอนตน เชน ในเรองยวนพายและทวาทศมาส แลวคอยลดลงบางในสมยอยธยาตอนกลางและตอนปลาย ในสมยหลงนจะมค ายมจากภาษาบาลสนสกฤตปรากฏมากเฉพาะในวรรณคดทเกยวกบพทธศาสนา

สวนวรรณคดบางเรองทสะทอนชวตคฤหสถหรอสามญชนและมเนอหาเกยวกบธรรมชาตหรอความรก หรอทเขยนดวยค าประพนธไทยทไมไดดดแปลงมาจากค าประพนธอนเดย เชน กลอนจะมค าบาลสนสกฤตนอยลงกวาสมยอยธยาตอนตน

๔.๑.๖ การแตงคมภรทางพระพทธศาสนาในสมยรตนโกสนทร

ในสมยกรงรตนโกสนทร การตดตอกบชาตตะวนตกซงเรมมาแตสมยกรงศรอยธยาแลวนนเจรญรงเรองยงขน การยมค ามาจากภาษาตะวนตกกมมากขน โดยเฉพาะอยางยงภาษาองกฤษ แตค ายมจากภาษาบาลสนสกฤตไมลดนอยลงกลบมบทบาทมากขน อาจเรยกวามากกวาเดมกได เพราะแตเดมในสมยโบราณผทใชค ายมเหลานมเฉพาะผรหรอนกปราชญทางภาษา เชน พระมหากษตรย ราชบณฑต กว พระสงฆ โหรหลวง เปนตน แตปจจบนนแพรหลายออกในหมชนอาชพตาง ๆ ทวประเทศ แมแตกรรมกรและชาวไรชาวนา เพราะการตดตอสอสารมประสทธภาพมาก นอกจากน ยงมการยม และการสรางค าใหม ๆ จากภาษาบาลสนสกฤตเพมขนไมมทสนสด เมอใดทมสงประดษฐ หรอความคดใหม ๆ จากตางประเทศเขามา คนไทยกจะหาค ามาเรยกสงประดษฐหรอความคดนน เรยกวา การบญญตศพท การบญญตศพทสวนใหญมกพจารณาจากค าไทยแทหรอค าบาลสนสกฤต และเลอกใชค าทเหมาะสมหรอประกอบค าขนใหม ค าบาลสนสกฤตทใชนนอาจ อยเดยว ๆ หรอเกดจากการประสมกนระหวางค าบาลดวยกน หรอค าสนสกฤตดวยกนหรอค าบาลกนค าสนสกฤต แมแตค าบาลสนสกฤตกบค าไทยค าเขมรฯลฯมใหเหนอยทวไป

๔.๑.๗ การช าระและจารกพระไตรปฎกในสมยรตนโกสนทร

ในสมยพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก รชกาลท ๑ ไดมการช าระและการจารกพระไตรปฎก จากหนงสอพงศวดาร ฉบบพระราชหตถเลขา ตอนหนงความวา

๘๕

ในปวอกสมฤทธศกนน พระบาทสมเดจบรมบพตรพระพทธเจาหลวง ทรงพระราชร าพงถงพระไตรปฎกธรรมอนเปนมลราก แหงพระปรยตศาสนา ทรงพระราชศรทธาพระราชทาน พระราชทรพยเปนอนมากใหเปนคาจางชางจารกพระไตรปฎกลงใบลาน แตบรรดามฉบบในทใด ๆ ทเปนอกษรลาว อกษรรามญกใหช าระแปลออกมาเปนอกษรขอม สรางขนใสตไวในหอพระมณเฑยรธรรม และสรางพระไตรปฎกถวายพระสงฆใหเลาเรยนทก ๆ พระอารามหลวงตามความปรารถนา จงเจาหมนไวยวรนาถกราบทลวาพระไตรปฎก ซงทรงพระราชศรทธาสรางขนไวทกวนน อกษรบทพยญชนะตกวปลาสอยแตฉบบเดมมา หาผจะท านบ ารงตกแตมดดแปลงใหถกตองบรบรณขนมได ครนไดทรงสดบกทรงพระปรารภไปวา พระบาลอรรถกถาฎกาพระไตรปฎกทกวนน เมอและผดเพยนวปลาสอยเปนอนมาก ฉะนจะเปนเคามลพระปฏปตตศาสนา ปฏเวธศาสนานนมได อนงทานผรกษาพระไตรปฎกมอยทกวนนกนอยนก ถาสนทานเหลานแลว เหนวาพระปรยตศาสนาและปฏเวธศาสนาจะเสอมศนยเปนอนเรวนก สตวโลกทงปวงจะหาทพงบมไดในอนาคตกาลเบองหนา ควรจะท านบ ารงพระบวรพทธศาสนาไวใหถาวรวฒนาการเปนประโยชนไปแกเทพามนษยทงปวง จงจะเปนทางพระบรมโพธญาณบารม

ครนทรงพระราชด ารฉะนแลวจงใหประชมพระราชวงศานวงศ มสมเดจพระอนชาธราช กรมพระราชวงบวรฯ เปนประธาน บนพระทนงอมรนทราภเษกมหาปราสาท ใหอาราธนาสมเดจพระสงฆราชพระราชาคณะฐานานกรมาเรยนรอยรปมารบพระราชทานฉน ครนเสรจสงฆภตตกจแลวสมเดจบรมบพตรพระพทธเจาอยหวทงสองพระองคจงทรงถวายนมสการด ารสเผดยงถามพระราชาคณะทงปวงวา พระไตรปฎกธรรมทกวนนยงถกตองบรบรณอยหรอพรธผดเพยนประการใด จงใหสมเดจพระสงฆราช พระราชาคณะทงปวงพรอมกนถวายพระพรวา พระบาล และ อรรถกถาฎกาพระไตรปฎกทกวนนพรธมากมาชานานแลว หากกษตรยพระองคใดจะท านบ ารงเปนศาสนปถมภกมไดแตก าลงอาตมภาพ ทงปวงกคดจะใครท านบ ารงอยเหนจะไมส าเรจ กาลเมอสมเดจพระสรรเพชญพระพทธองคผทรงพระทศอรหาทคณอนประเสรฐ เมอพระองคเสดจบรรทมเหนอพระมรณมญจาพทธาอาสน เปนอนฏฐานไสยาสน ณ หวางนางรงทงคในสาลวโนทยานแหงพระยามลราช ใกลกรง สนาราราชธาน มพระพทธฎกาตรสแกพระภกษทงหลายวา

ดกรสงฆทงปวง พระธรรมวนยอนใดทงแปดหมนสพนพระธรรมขนธ อนพระตถาคตเทศนาสงสอนทาน เมอพระตถาคตนพพานแลว พระธรรมแปดหมนสพนพระธรรมขนธนน จะเปนครสงสอนทานและสรรพสตวทงหลาย ตางพระตถาคตแปดหมนส พนพระองค ตรสมอบพระพทธศาสนาไวแกพระปรยตธรรมฉะนแลวกเขาสพระปรนพพาน จ าเดมแตสมเดจ พระสพพญญเจานพพานถวายพระเพลงแลวเจดวนพระมหากสสปเจาระลกถงถอยค าพระสภทรภกษแก กลาวตเตยนพระบรมครเปนมลเหตจงด ารการจะกระท าสงคายนา เลอกสรรพระสงฆทงหลายลวนพระอรหนตทรงพระจตปฏสมภทญาณกบพระอานนนทเปนเสกขบคคลพระองค

๘๖

หนงไดพระอรหตตในราตร รงขนจะท าสงคายนายพอครบหารอยพระองค มพระเจาอชาตสตรเปนศาสนปถมภก กระท าสงคายนายพระไตรปฎกในพระมณฑปแถบถ าสตตบรรณคหา ณ เขาเวการบรรพตใกลกรงราชคฤหมหานครเจดเดอนจงส าเรจการปฐมสงคายนา

ครนพระพทธศาสนาลวงมาถง ๑๐๐ ป ภกษชาววชชคามเปนอลชชส าแดงวตถสบประการ กระท าผดพระวนยบญญต และพระมหาเถรขณาสพแปดองค มพระยศเถรเปนตน พระเรวตเถรเปนปรโยสาน ช าระทศวตถอธกรณร างบ ยงพระพทธศาสนาใหบรสทธแลวเลอกพระอรหนตอนทรง พระปฏสมภทาญาณเจดรอยพระองค มพระสพพกามเถรเจาเปนประธานกระท าสงคายนาพระไตรปฎกในวาลกการามวหารใกลเมองเวสาล มพระเจากาลาโสกราชเปนศาสนปถมภกแปดเดอนจงส าเรจทตยสงคายนา

ครนพระพทธศาสนาลวงมาถง ๒๑๘ ปครงนนเหลาเดยรถยเขาปลอมบวชในพระศาสนาจงพระโมคลบตรดสเถรเจายงพระเจาศรธรรมาโศกราชใหเรยนรในพทธสมย แลวช าระสกเดยรถยเสยถงหกหมน ยงพระศาสนาใหบรสทธแลวพระโมคลบตรตสเถร จงเลอกพระอรหนตอนทรง พระปฏสมภทาญาณพนพระองค กระท าสงคายนายพระไตรปฎกในอโสการามวหารใกลกรงปาตลบตรมหานคร มพระเจาศรธรรมาสากราชเปนศาสนปถมภกเกาเดอนจงส าเรจการตตยสงคายนาย

ครนพระพทธศาสนาลวงมาถง ๒๓๘ ป จงพระมหนทเถรเจาออกไปสลงกาทวป บวชกลบตรใหเลาเรยนพระปรยตธรรม คอ หยงรากพระพทธศาสนาลงในเกาะลงกาแลว พระขณาสพทงสามสบแปดพระองค มพระมหนทเถร และพระอรฏฐเถรเปนประธาน กบพระสงฆซงทรงพระปรยตธรรมรอยรป กระท าสงคายนายพระไตรปฎกในมณฑปถปารามวหารใกลกรงอนราธบร มพระเจา เทวานมปยดสเปนศาสนปถมภกสบเดอน จงส าเรจการจตตถสงคายนาย

ครนพระพทธศาสนาลวงมาถง ๔๓๓ ป ครนนนพระอรหนตทงปวงในลงกาทวป พจารณาเหนวา พระพทธศาสนาจะเสอมลง เหตพระสงฆซงทรงพระไตรปฎกขนปากเจนใจนน เบาบางลงกวาแตกอน จงเลอกพระอรหนตอนทรงพระปฏสมภทาญาณและพระสงฆปถชนผทรงพระปรยตมากวาพน ประชมกนในอภยครวหารใกลเมองอนราธบร มพระเจาวฏฏคามนอภยเปนศาสนปถมภกกระท าพระมณฑปถวายใหกระท าสงคายนายพระไตรปฎกแลวจารกลงลานทงพระบาลและอรรถกถาเปนสงหฬภาษาปหนงจงส าเรจการปญจมสงคายนาย

ครนพระพทธศาสนาลวงมาถง ๙๕๖ ปจงพระพทธโฆษจารยเถรเจาออกไปแตชมพทวปแปลพระไตรปฎกอนเปนสงหลภาษา จารกลงลานใหมแปลงเปนมคธภาษากระท าในโลหปราสาท ณ เมองอนราธบร มพระเจามหานามเปนศาสนปถมภกปหนงจงส าเรจนบเนองในฉฏฐมสงคายนาย

๘๗

พระบาทสมเดจบรมบพตรพระพทธเจาอยหวทงสองพระองค เมอทรงสดบพระสงฆราชาคณะถวายพระพรโดยพสดารดงนน จงด ารสวาครงนขออาราธนา พระผเปนเจาทงปวงจงมอตสาหะในฝายพระพทธจกรใหพระไตรปฎกบรบรณจงได ฝายอาณาจกรทจะเปนศาสนปถมภกนนเปนพนกงานโยม โยมจะสเสยสละชวตบชาพระรตนตรย สดแตจะใหพระปรยตบรบรณเปนมลทตงพระพทธศาสนาใหจงได ไดมพระราชก าหนดใหนมนตพระสงฆ ประชมพรอมกน ณ พระอโบสถวดพระศรสรรเพชรดาราม ในวนกตกบรณมเพญเดอนสบสองในปวอกสมฤทธศกพระพทธศกราชลวงแลว ๒๓๓๑ พระวสสา

การช าระคมภรและพระไตรปฎกในสมยรชกาลท ๑ ไดมการจารกและพมพพระไตรปฎกลงบนใบลาน เหตทยกมายดยาวกเพอแสดงใหเหนถงกระบวนการ วธการในการช าระพระไตรปฎก การจารกพระไตรปฎกและการเปนศาสนปถมภกของพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก

การช าระและจารกพระไตรปฎกในสมยรชกาลท ๕ ตอมาในสมยพระบาทสมเดจ พระจลจอมเกลาเจาอยหวไดมการช าระและการพมพพระไตรปฎกอกครง ดงหลกฐานจากหนงสอกฎหมายรชกาลท ๕ หนา ๘๓๘ ซงหลวงรตนาญาณปต (เปลง) อธบดกรมอยการเปนผรวบรวบรวมไวมขอความตอนหนงวา “ดวยพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงพระราชด ารหจะทรงนบ ารง พระพทธศาสนาใหเจรญวฒนายงขนไปประการใด ทานทงหลายกคงแลเหนในการททรงบ าเพญ พระราชกศลสงทเปนถาวรวตถใหเปนภาชนะรบรองพระพทธศาสนาประการหนง ทงอเนกทานบรจาคของประณตตาง ๆ ฤาการยกยองโดยสมณศกด ซงเปนเสบยงก าลงแกพระภกษสงฆทงปวง ผทรงวไนยบญญตของพระพทธเจาใหด ารงอย แลเปนผแนะน าชาวสยามใหประพฤตการละบาปบ าเพญบญนนกมเปนอนมากในปหนงๆ กอกประการหนงการททรงบรจาคทงสองอยางนนปหนงกสนพระราชทรพยเปนอนมาก เพราะเหตดวย

ทรงเลอมใสในคณพระรตนไตรยนน บดนทรงพระราชด ารถงพระไตรยปฎก ซงเปนพทธภาสตเปนทร าเรยนศกษาของผทนบถอพระพทธศาสนานนดวยเหตอยางไร คงปรากฏในกระแส พระราชด ารสแกพระเถรานเถร ซงจะมตอไปในหนากระดาษนแลว เพราะฉะนนจงจะโปรดเกลาฯ ใหตพมพพระไตรปฎกเปนอกษรสยาม เยบเลมสมดใหมากแพรหลายสบสานายกาลตอไป จงโปรดใหผเดยงพระสงฆเถรานเถระทช านาญในพระไตรยปฎกอนมสมณศกด ๑๑๐ พระองค เปนผตรวจแกฉบบพระไตรปฎกทตพมพ โปรดใหพระบรมวงษานวงษขาราชการฝายคฤหสถเปนกรรมสมปาทกสภา จดการพมพพระไตรปฎกใหส าเรจทนในสมยเมอเสดจด ารงสรราชสมบตครบ ๒๕ ป จะไดมการมหกรรมฉลองพระไตรปฎกนในมงคลสมยนน๒๔

๒๔ สชพ ปญญานภาพ, พระไตรปฎกฉบบส าหรบประชาชน, พมพครงท ๑๖, (กรงเทพมหานคร : มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๙), หนา ๔๒.

๘๘

ในสมยรชกาลท ๕ กยงบนทกลงบนใบลาน คมภรพระไตรปฎกจงเรมจะเปนรปรางและมครบทกคมภร การช าระและจารกพระไตรปฎกในสมยรชกาลท ๗ ในสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวรชกาลท ๗ ไดมการช าระและการพมพพระไตรปฎกอกครง ดงทปรากฏในรายงานการสรางพระไตรปฎก (ฉบบสยามรฐ) ของพระเจาพยาเธอ กรมพระจนทบรนฤนาถ จากราชกจจานเษกษา เลม ๔๔ หนา ๓๙๒๗ ลงวนท ๒๒ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๔๗๐ นน มรายงานการสรางพระไตรปฎกตอนหนงวา

ขาพระพทธเจาขอพระราชทานพระราชวโรกาสกราบบงคมทลรายงานการสรางพระไตรปฎก เปนอนสาวรยเชดชพระเกยรตยศพระบาทสมเดจพระรามาธบด ศรสนทรมหาวชราวตธ พระมงกฎเกลาเจาอยหว ซงไดมพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ใหขาพเจาจดสนองพระเดชพระคณนน บดนตนฉบบพระไตรปฎกส าหรบทจะพมพนน ใชฉบบพมพ ซงพระบาทสมเดจ พระจลจอมเกลาเจาอยหว ทรงสรางเมอพระพทธศกราช ๒๔๓๖ นนเปนพน มการแกไข คอ เปลยนใช พนท แทนวญฌการและยามกการจดวางระยะวรรคตอนหนงสอนนเสยใหม และใชเครองหมายประกอบใหเปนอยางเดยว ตามแบบทสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส ประทานไวในการพมพอรรถกถาพระไตรปฎก สวนคมภรทขาดไปในฉบบพมพ พ.ศ. ๒๔๓๖ ใชฉบบลานของหลวงเปนตนฉบบ และช าระโดยวธเดยวกน แกค าผดแตจ าเพาะทปรากฏวาคดลอกผด ก าหนดการใหไดพมพแลวเสรจในพระพทธศกราช ๒๔๗๐ อนง เพราะเหตทไดทรงเปนประมขบรจจาคพระราชทรพยในการสรางพระไตรปฎกฉบบน และโปรดเกลาฯ ใหพระบรมวงศานวงศ ขาราชการทวยราษฎรชาวสยามทงฝายบรรพชตและฆราวาสบรจาคทรพยโดยเสดจในพระราชกศลนน ทประชมช าระพระไตรปฎก จงขนานนามพระไตรปฎกนวา “สยามรฏฐสสเตปฏก ”“พระไตรปฎกสยามรฐ”

การพมพพระไตรปฎกภาษาบาลทนยมเรยกวาฉบบสยามรฐ และเปนฉบบทใชอางองในปจจบนมากทสดฉบบหนง แมในรชกาลตอมาจะมการช าระและพมพพระไตรปฎกขนอกหลายฉบบทงฉบบภาษาไทย ฉบบอรรถกถา แตกยงอาศยรปแบบของพระไตรปฎกฉบบสยามรฐเปนหลก สรปวาการช าระการจารกและการพมพพระไตรปฎกในประเทศไทยนนม ๔ ครง๒๕ คอ

๑) ช าระและจารกลงในใบลาน กระท าทเชยงใหม สมยพระเจาตโลกราชประมาณ พ.ศ. ๒๐๒๐

๒) ช าระและจารกลงในใบลาน กระท าทกรงเทพ สมยพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกรชกาลท ๑ พ.ศ. ๒๓๓๑

๒๕ สชพ ปญญานภาพ, พระไตรปฎกฉบบส าหรบประชาชน, หนา ๑๗.

๘๙

๓) ช าระและพมพเปนเลม กระท าทกรงเทพ สมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๕ พ.ศ. ๒๔๓๑-๒๔๓๖

๔) ช าระและพมพเปนเลม กระท าทกรงเทพ สมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว รชกาลท ๗ พ.ศ. ๒๔๖๘-๒๔๗๓

สวนในสมยรชกาลท ๙ ไดมการช าระ และพมพพระไตรปฎกอกหลายครง นอกจากนนยงมการปรวรรตคมภรอรรถกถาจากภาษาตาง ๆ เปนภาษาไทยและจดพมพเผยแพรอกจ านวนมากด าเนนการโดยมลนธภมพโลภกข จนกระทงมการบนทกพระไตรปฎกลงแผนซด และน าเผยแผทางอนเทอรเนต

๔.๒ แนวทางการสอสารในยคดจทล

๔.๒.๑ แนวทางการสอสารในยคดจทล

พฒนาการของเทคโนโลยท าใหชวตความเปนอยเปลยนไปมากหลกฐานทาง ประวตศาสตรพบวา มนษยสามารถจดพมพหนงสอได เมอประมาณ ๕๐๐ ถง ๘๐๐ ปทแลว เทคโนโลยเรมเขามาชวยในการพมพ ท าใหการสอสารดวยขอความและภาษาเพมขนมาก เทคโนโลยพฒนามาจนถงการสอสารกน โดยสงขอความเปนเสยงทางสายโทรศพทไดประมาณรอยกวาปทแลว และเมอประมาณ หาสบปทแลว กมการสงภาพโทรทศนและคอมพวเตอรท าใหมการใชสารสนเทศในรปแบบขาวสารมากขน ในปจจบนมสถานทวทย โทรทศน หนงสอพมพ และสอตาง ๆ ทใชในการกระจายขาวสาร มการแพรภาพทางโทรทศนผานดาวเทยมเพอรายงานเหตการณสด เหนไดชดวาเทคโนโลยไดเขามามบทบาทอยางมาก บทบาทของการพฒนาเทคโนโลยรวดเรวขนเมอมการพฒนาอปกรณทางดานคอมพวเตอรและสวนประกอบ จะเหนไดวา ในชวงสหาปทผานมาจะมผลตภณฑใหมซงมคอมพวเตอรเขาไปเกยวของใหเหนอยตลอดเวลา

ระบบสอสารโทรคมนาคม และคอมพวเตอรกาวหนามาก ท าใหเกดการเปลยนแปลงเขาสยคสงคมสารสนเทศ ชวตความเปนอยเกยวของกบขอมลขาวสารจ านวนมาก การสอสารโทรคมนาคมกระจายทวถง ท าใหขาวสารแพรกระจายไปอยางรวดเรว สงคมในปจจบนเปนสงคมไรพรมแดน เพราะเรองราวของประเทศหนงสามารถกระจายแพรออกไปยงประเทศตาง ๆ ไดอยางรวด เรว หลงจากการเผยแผพระพทธศาสนาทางวทยและโทรทศนไดรบความนยมจนกระทงมสถานวทยธรรมะและสถานโทรทศนพระพทธศาสนา เมอเทคโนโลยอนเทอรเนตไดกลายเปนเทคโนโลยทรอนแรงทสด สะดวกทสด เขาถงคนไดมากทสดตามการใชงานอนเทอรเนตในประเทศนนไทยนนมขอมลระบวาประเทศไทยถอเปนประเทศแรก ๆ ในทวปเอเชยทมการน าอนเทอรเนตเขามาใช อนเทอรเนตเขาสประเทศไทยประมาณป พ.ศ. ๒๕๓๐ จากการผลกดนของ ดร.กาญจนา กาญจนสต

๙๐

แหงสถาบนเทคโนโลยแหงเอเซย AIT ท าใหมการเรมตนสงไปรษณยอเลกทรอนกสตดตอกนระหวางมหาวทยาลยเมลเบรน ประเทศออสเตรเลยกบหาวทยาลยสงขลานครนทร ตอมาปลายป พ.ศ. ๒๕๓๖ ศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต(NECTEC) ไดเปด (World Wide Web) หรอ เวลด ไวด เวบ โดยใชตวยอวา www เปนครงแรกในประเทศไทยคอ http://www.nectec.or.th/ ซงท าหนาทแนะน าประเทศไทยใหกบทวโลกเปนภาษาองกฤษภายใตชอ “Thailand the Big Picture” ในปจจบนไดเปลยนหนาทมาใหขอมลทเกยวกบศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต โดยมการปรบปรงรปแบบใหทนสมยและเปลยนมาใชภาษาไทยเปนหลก๒๖

จากนนเปนตนมาการใชบรการอนเทอรเนต (Internet) ในประเทศไทยไดรบความนยมอยางสงและมความตองการใชงานเพมสงขนทกวน ทงปรมาณผใชและปรมาณอตราการรบสงขอมลทมปรมาณมากขนทกวน จนกระทงมรฐวสาหกจไดน าอนเทอรเนตมาใชในเชงพาณชย

ในยคแรก ๆ คณะสงฆไทยยงไมไดใชอนเทอรเนตในการเผยแผพระพทธศาสนา แตมการน าเอาพระไตรปฎกบนทกลงแผนซดกลายเปนพระไตรปฎกฉบบซดรอมเกดขนครงแรกเมอปพทธศกราช ๒๕๓๑ มหาวทยาลยมหดลไดจดท าพระไตรปฎกฉบบซดรอม บนทกลงในแผนซด มบนทกไววา “ในชวงวนวสาขบชาปพทธศกราช ๒๕๓๑ ศนยคอมพวเตอรมหาวทยาลยมหดลไดพฒนาพระไตรปฎกฉบบดจตอล ไดเรมโครงการน าเอาพระไตรปฎกฉบบภาษาลจ านวน ๔๕ เลม พมพลงแผนซดรอม และพฒนาโปรแกรมสบคนพระไตรปฎก จนกระทงปพทธศกราช ๒๕๔๐ จงไดจดท าพระไตรปฎกฉบบภาษาไทยและยงไดรบการพฒนามาตามล าดบ ประกอบดวยพระไตรปฎกฉบบแปลเปนภาษาไทย ๔๕ เลม พระไตรปฎกฉบบบาลอกษรไทย ๔๕ เลม พระไตรปฎกฉบบบาลอกษรโรมน ๔๕ เลม อรรถกถาและคมภรอน ๆ พระไตรปฎกฉบบบาลอกษรไทย ๗๐ เลม อรรถกถาและคมภรอน ๆ พระไตรปฎกฉบบบาลอกษรโรมน ๗๐ เลม และพระไตรปฎกภาษาเทวนาครและสงหล๒๗

ปจจบนมการน าเอาพระไตรปฎกเผยแผทางอนเตอรเนตเปนจ านวนมาก มทงฉบบภาษาไทย ภาษาบาล และภาษาองกฤษเปนตน คนรนใหมสามารถศกษาพระพทธศาสนาผานสอเทคโนโลยสารสนเทศไดทกโอกาสทตองการโดยผานทางเวบไซตตาง ๆ

ในทางคณะสงฆมหลายองคกรไดน าเอาหลกธรรมของพระพทธศาสนา ขาวสารขององคกรและขาวสารทางศาสนาเผยแผทางอนเทอรเนต ในสวนขององคกรนนเรมตนทองคกรทางดานการศกษาคอมหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลยไดสรางเวบไซตภายใตโดเมนเนมวา mbu.ac.th

๒๖ นพดล อนนา, ไอทกบการเมองไทย, (กรงเทพมหานคร : จามจรโปรดกท, ๒๕๔๙), หนา ๑๑๗. ๒๗ Budsir, Buddhist Sutras, [ออนไลน], แหลงทมา : http://www.budsir.org/budsir-main.html [๑๕

กนยายน ๒๕๖๑].

๙๑

และมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยไดมเวบไซตภายใตโดเมนเนมวา mcu.ac.th โดยระบตามประวตของการเกดเวบไซตมหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลยไววา การก าเนดศนยเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยมงกฏราชวทยาลย เกยวเนองดวยเหตผลหลายประการ คอ เนองดวยการประกาศใชพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.๒๕๔๒ มตคณะรฐมนตร เมอวนท ๙ มถนายน พ.ศ.๒๕๔๑ เรอง ใหทกสวนราชการในระดบกระทรวง ทบวง กรม จดท าแผนแมบทเทคโนโลยสารสนเทศ และกระแสโลกาภวตนดานเทคโนโลยสารสนเทศซงเปนกระแสพฒนาจากทางตะวนตก หลงไหลเขามา มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย ในระยะแรกของการไดรบพระราชบญญตการศกษา ไมมหนวยงานรองรบงานดานเทคโนโลยสารสนเทศ เปนการด าเนนการโดยอธการบดมอบหมายใหบคลากรรบผดชอบด าเนนการ ตอมามลนธน าทอง คณวศาล ไดมจตศรทธามอบทนใหมหาวทยาลยจ านวนหนง อธการบดจงไดอนมตใหน ากองทนดงกลาวใหด าเนนการโครงการในระยะเรมแรก (๑ มกราคม ๒๕๔๑ - ๑ กมภาพนธ ๒๕๔๒) โดยจดหาเครองคอมพวเตอรและอปกรณ พรอมดวยครภณฑส านกงาน โดยใหใชหองทสรางขนใหม โดยใชชอวา “ศนยขอมลสารสนเทศ และประมวลผล” แตเนองจากสถานทไมเออตอการพฒนาและการปฏบตงานไมสะดวก จงไดขออนมตยายส านกงานไปตงทหองประชมเลกชนท ๑ ตกกวบรรณาลย ซงถอเปนก าเนดหนวยงานอยางแทจรง เมอป พ.ศ.๒๕๔๓ ใชเปนส านกงานไดเปลยนชอเปนศนยเทคโนโลยสารสนเทศมหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย

องคกรอสระทเผยแผพระพทธศาสนาทางอนเทอรเนตโดยไดเปดเวบไซตขนมา ในยคแรก ๆ คอ hammathai.org ตามทระบไวในประวตของเวบไซตวา “พระพทธศาสนาไดอยคประเทศไทยมาเปนเวลาหลายรอยป อกทงมอทธพลตอวถชวต แนวคดและวฒนธรรมไทยเปนอยางมาก โดยมสวนชวยจรรโลงใหสงคมอยในความสงบสขโดยหลกธรรม ค าสอนขององคพระสมมาสมพทธเจา บรษท เรยลเนทโซลชน โดยคณลวนชาย วองวานช ไดมงเนนเหนความส าคญของธรรมและพระพทธศาสนา จงไดจดท าเวบไซต “ธรรมะไทย” ขนมา ตงแต พ.ศ. ๒๕๔๑ เพอเปนศนยกลางและสอกลางในการเผยแผพระธรรมแกผสนใจทวไป ทงในประเทศไทยและชาวตางประเทศทสนใจในพระพทธศาสนา นกายเถรวาท ซงเปนพระพทธศาสนานกายหลกของคนไทย โดยไดจดท าขอมลเปนภาษาไทยและภาษาองกฤษ

เมอมเวบไซตเกดขนในประเทศไทยจงท าใหองคกรทางศาสนา วด สถาบนองคกรอสระตาง ๆ ไดสรางเวบไซตขนมาเพอเปนชองทางในการเผยแผพระพทธศาสนา วดทใชชองทางเผยแผพระพทธศาสนาทางอนเทอรเนตในยคแรก ๆ เชน วดปาบานตาด จากประวตของวดทปรากฏทางเวบไซตมขอความทระบถงการเกดขนของเวบไซตประมาณปพทธศกราช ๒๕๔๔ ดงขอความวา

๙๒

วดปาบานตาดปจจบน (ปพทธศกราชท ๒๕๔๔) ในพรรษามพระเณรจ าพรรษา ๔๙ รป สามเณร ๑ รป นอกพรรษาจะมพระภกษสามเณรอาคนตกะ เขามาพกศกษาขอวตรปฏบตเพมขนรวมเปน ๕๐-๖๐ รปเปนประจ า ส าหรบในยามเชากอนออกบณฑบาตทงพระและเณรตางชวยกนขดถปดกวาดศาลาและบรเวณรอบ ๆ เสรจแลวเขาไปบณฑบาตในหมบาน ระยะทางไปกลบประมาณสามกโลเมตร ขากลบแวะรบบาตรทหนาวดอกครงหนง และในชวงประมาณบายสามโมงเยน ทานกจะออกมาท าขอวตรปดกวาด เสนาสนะ ขดถ กฏ ศาลา บรเวณวด ท าความสะอาด หองน าหองสวม อยางพรอมเพรยงกน

จากนนกมวดและองคกรทางศาสนาใชวธการเผยแผพระพทธศาสนาทางอนเทอรเนตหลายแหงโดยผานทางเวบไซต จากขอมลของส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตไดระบเวบไซตของวดตาง ๆ ไวคอเวบไซตวดในประเทศไทยมจ านวน ๔๗ เวบไซต เวบไซตวดไทยในตางประเทศมจ านวน ๓๒ เวบไซต เวบไซตองคกรทางศาสนามจ านวน ๒๑ เวบไซต เวบไซตความรทางศาสนามจ านวน ๒๙ เวบไซด๒๘ มรายละเอยดดงตอไปน

การถอก าเนดของเครองคอมพวเตอรในยคทสงพมพเตบโตอยาง คงทและสอโทรทศนก าลงเบงบานหลงยคสมยสงครามเยน โดยเฉพาะพฒนาการของเทคโนโลยคอมพวเตอรในชวง ค.ศ.๑๙๘๐-๒๐๐๐ เปนระยะเวลาประมาณ ๒๐ ปทเทคโนโลยคอมพวเตอรเขามามบทบาทในการสอสารในระดบมวลชนมากขน แมในระยะเวลาดงกลาวจะเปนหวงยามอนเตอรเนตเกดขนไดราวกวาทศวรรษแลวกตาม (อนเทอรเนตเกดขนในป ค.ศ. ๑๙๖๙) แตความมนคงของระบบเครอขายอนเตอรเนตเรมแขงแกรงขนมากกวาในครงแรกทมนถอก าเนด ถงกระนนกตามความมเสถยรภาพของระบบกยงคงไมเทยบเทากบปจจบน

การสอสารบนหนาจอคอมพวเตอรเรมมบทบาททชดเจนขนหลงป ค.ศ.๒๐๐๐ โดยมการใชคอมพวเตอรในระดบบคคลมากกวากอนหนานนทเปนเพยงเครองส าหรบการท างานของภาครฐและเอกชนในดานตาง ๆ คอมพวเตอรกลายเปนเครองมอทแตละคนน าไปใชเพอการคนหาขอมลและตดตอสอสารผานเครอขายทเชอมตอกนทวโลกทเรยกกนวาเวลดไวดเวบ (WWW: World Wide

Web) ทมกเรยกยอ ๆ กนวา “เวบ” ซงกคอรปแบบหนงของระบบการเชอมโยงเครอขายขาวสาร ใชในการคนหาขอมลขาวสารบนอนเตอรเนตจากแหลงขอมลหนงไปยงอกแหลงขอมลทอยหางไกลใหมความงายตอการใชงานมากทสด เวลดไวดเวบจะแสดงผลอยในรปแบบของเอกสารทเรยกวาไฮเปอรเทกซ (Hyper Text) ซงเปนฐานขอมลชนดหนงทท าหนาทรวบรวมขาวสารขอมลทอยกระจดกระจายในทตาง ๆ ทวโลกใหสามารถน ามาใชงานไดเสมอนอยในทเดยวกน โดยใชเวบเบราเซอร (web browser)

๒๘ ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, เวปไซตวดตาง ๆ, [ออนไลน], แหลงทมา : http://www.onab.

go.th/[๑๐ ตลาคม ๒๕๖๑].

๙๓

ซงเปนโปรแกรมทชวยในการดหรออานขอมลเหลานน เวบเบราวเซอรทนยมใช เชน Internet

Explorer ,Firefox ,Google chrome เปนตน

เพราะฉะนนระบบอนเตอรเนตมสวนส าคญทท าใหความรทแตเดมเปนเสมอนสงศกดสทธท อยบนหงทสงสง แตปจจบนความรนนสามารถคนหาไดบนหนาจอคอมพวเตอร การสอสารผานโครงขายอนเตอรเนตทเดมมเพยงภาครฐและองคกรเอกชนเปนผใชเทานนกลายมาเปนเครองมอทส าคญทใคร ๆ กมสทธถอครองและใคร ๆ กสามารถใชประโยชนไดเพยงแคจายเงนซอเครองและคลนสญญาณเทานน ไมตางกบการซอหาและการใชโทรศพทมอถอในหวงทศวรรษ ๒๐๐๐ ทมคาใชจายตาง ๆ ทถกลงเพอการแขงขนทางการตลาด ซงใคร ๆ กมสทธทจะถอครองและใชไดอยางอสระเพยงแคมเงนจายในจ านวนหนง

ความนยมในการถอสทธครองเครองคอมพวเตอรพกพามาพรอมกบ วถชวตทเทคโนโลยการสอสารไดพฒนาไปอยางตอเนองเพอรองรบการมาถงของยคดจทล ผคนในสงคมโลกเรมใชระบบอนเตอรเนตในการท างานและการสอสารตาง ๆ มากขนเหนไดชดหลงป ค.ศ.๒๐๐๐ การรบ-สงจดหมายอเลกทรอนคหรอ “อเมล” (e-mail) เปนทนยมมากพรอมกบการมาของโปรแกรมการสนทนาอจฉรยะหรอ “แชท” (Chat) “เวบไซต” (website) ตางๆ เรมเกดขนอยางรวดเรวเพอรองรบวถการสอสารบนโลกไซเบอร ผคนมากกมายเลอกทจะรบขาวสารทอยบนหนาจอมากขนทวคณกวาทศวรรษกอนหนา การเชอมรอยเนอหาทอยบนฐานคดของการโยงค าส าคญในไปสการคนหาขอมลแบบ “ลงค” (Link) ซงเปลยนแปลงวถการอานตวอกษรแตเดมทอานจากซายไปขวาและบนลงลางแลวพลกหนากระดาษไปสระบบของปม “คลก” เพอน าไปสขอมลบนหนาเวบ ขณะเดยวกนรายการทางโทรทศนเรมแบงปนขอมลลงเวบไซตและรวมไปถงการลงขอมลของรายการโทรทศนแบบยอนหลงเพอรองรบ ผใชงานระบบอนเตอรเนตดวย

ตอมานบตงแตกลางทศวรรษท ๒๐๐๐ เปนตนมา ไดเกดเฟซบก (Facebook) ซงคอโปรแกรมหนงในเครอขายสงคมออนไลน หรอ “โซเชยลเนตเวรค” (Social Network)อนเปนการทผใชงานอนเตอรเนตคนหนง เชอมโยงกบเพอนอกนบสบ รวมไปถงเพอนของเพอนอกนบรอย ผานผใหบรการดานโซเชยลเนตเวรคบนอนเตอรเนต ซงนบเปนการเปลยนแปลงครงส าคญทผใชอนเตอรเนต แตละคนสามารถสรางตวตนขนมาใหปรากฏบนสงคมออนไลนไดมากกวามตของโลกทางกายภาพ ผใชสามารถทจะใสรปถายของตวเองพรอมกบตวอกษรเพอบรรยายความหมาย รวมไปถงสามารถถาม-ตอบมปฏสมพนธผานโปรแกรมดงกลาว เฟซบกยงสามารถทจะจดสรรกลมของผทสนใจในเรองตางๆ ทใกลเคยงกนใหเกดเปนกลมสงคมยอยได ขณะเดยวกนกยงมโปรแกรมแชททสามารถสงขอความ ใสรปภาพ และถายภาพวดโอโตตอบแบบปฏสมพนธไดอกดวย

๙๔

นอกจากโซเชยลเนตเวรคอยางเฟซบกแลว ยงมโปรแกรมอน ๆ อก เชน อนสตาแกรม (instagram), ทวตเตอร (twitter), บลอก (Blog), ยทบ (Youtube) เปนตน ซงแตละประเภทลวนสรางขนมาเพอรองรบการใชงานดวยวถทแตกตางกนไปไมวาจะเปนขอความ ภาพนงภาพเคลอนไหว เสยง หรอวดโอกตาม สงเหลานนบเปนสอสงคมหรอโซเชยลมเดย (Social Media) ทมบทบาทน าสงคมรวมสมยใหเดนไปในทศทางใหมทโลกดจทลกบโลกของความเปนจรงมระยะหางทนอยลงมากขนเรอย ๆ และเดนทางอยางคขนานไปอยางเหนไดชด

สอสงคมจงหมายถงสงคมออนไลนทมผใชเปนผสอสาร หรอเขยนเลาเนอหา เรองราว ประสบการณ บทความ รปภาพ และวดโอ ทผใชเขยนขนเอง ท าขนเอง หรอพบเจอจากสออน ๆ แลวน ามาแบงปนใหกบผอนทอยในเครอขายของตน ผานทางเวบไซตโซเชยลเนตเวรคทใหบรการบนโลกออนไลน สอสงคมลดบทบาทของสอเดมโดยผรบสารกบผสงสารเรมสลายความแตกตางลงจนกลายเปนผท าการสอสารเหมอนกน ผสงกบผรบสารเปนคนๆ เดยวกน เปดปฏสมพนธในรปแบบททบซอนกนมากขน ผท าการสอสารสามารถทจะสรางตวตนขนใหมภายใตการผลตสอดจทล (Digital

Media) ในรปแบบทแตกตางกนไป เพอสงเสรมความหมายของตวเอง ตางกบการสอสารของโทรทศนทผดสามารถมปฏสมพนธไดแคสงขอความเขารายการทางโทรทศน การโทรศพทหรอถายทอดรายการสด หากแตเมอตองการดยอนหลงกลบตองอาศยโครงขายอนเตอรเนตส าหรบเชอมรอยของขอมลออนไลนในเวบไซต

นบตงแตทศวรรษ ๒๐๑๐ เปนตนมาการก าเนดขนของโทรศพทอจฉรยะ (Smartphone) และแทบเลต (Tablet) ชวยใหการสอสารของสอสงคมมพฒนาการอยางรวดเรว วถชวตของผท าการสอสารเปลยนไปอยางเหนไดชด ผคนเรมจองมองโลกบนหนาจอสเหลยมของอปกรณคอมพวเตอรในรปแบบตาง ๆ มากขนจนอาจจะกลาวไดวา โลกทงโลกนนไดถกยอสวนลงกลายเปนพนทเลก ๆ สเหลยมทมเครอขายยงใหญทสดเทาทมนษยจะสามารถคนพบ วถการสอสารของหนาจอคอมพวเตอรของผท าการสอสารท าใหการสอสารเปนเรองของปจเจกชนคนชนกลางมากขน เมอเปรยบเทยบกบการจองมองบนจอผาของภาพยนตรแลว หนาจอคอมพวเตอรทเลกกวาหลายเทากลบสงอทธพลตอสงคมทมากมายเหลอคณานบ นนยอมพสจนวาขนาดทางรปธรรมของหนาจอภายในกรอบสเหลยมในโลกของภาพมไดเปนปจจยส าคญ หากแตส าคญทโครงขายทสามารถตอบโจทยกบวถชวตทเปลยนไปจากเดมของมนษยในทศวรรษท ๒๑ นนเอง

๔.๒.๒ การแบงปน

ลกษณะทโดดเดนของขอมลขาวสารในโลกดจทลคอมคาใชจายในการสอสารทนอยกวา ขาวสารขอมลทปรากฏในสออน ๆ ขอมลในโลกออนไลนถกท าใหกลายเปนโลกของเสรภาพเนองจากมรายจายทนอยมาก ผท าการสอสารจงใชจายเพยงแคคาอปกรณทสามารถเชอมตอระบบอนเตอรเนต

๙๕

และรายจายสญญาณ อนเตอรเนตเทานน แตราคาของคลงขอมลอนมากมายกลบเปนอสระและราคาถกกวาสอสงพมพมาก อกทงขอมลบนโลกดจทลเปนขอมลทปราศจากกายภาพทจบตองไดเฉพาะฉะนนขอมลแบบดจทลจงมน าหนกการเคลอนยายทแสนเบามากหากเทยบกบขอมลทปรากฏในสอสงพมพหรอสออน ๆ ทมตวตนทางกายภาพ

การแบงปนขอมลดจทลผานโลกไซเบอรเปนการแพรกระจายขอมลขาวสารทไมสามารถ ทจะก าหนดกลมเปาหมายได แตขณะเดยวกนผสงสารกสามารถแบงปนใหอยในรปแบบทไมเจาะจงผรบสาร เปนการแบงปนแบบสาธารณะ ซงผท าการสอสารทเขาไปในสอสงคมทมการแบงปนขอมลทเปนไฟลดจทลกสามารถทจะรบและเสพขอมลดงกลาวนนอยางเสร เพราะการแบงปนผานชองทางออนไลนเปนการลดบทบาทของรายจายของผรบสารทจะตองจายเงนเพอซอขอมลนน และทส าคญลกษณะการแบงปนนนเปนการแบงปนแบบแพรกระจายมากกวาการสงตอแบบหนงตอหนงแลวจบสน แตน าไปสการแพรกระจายแบบปากตอปากไปเรอย ๆ อยางไมมทสนสด

การแบงปนจงท าใหขอมลตาง ๆ ในโลกออนไลนกลายเปนสงทมชวตชวาตางจากขอมลทอยในรปของกระดาษหรอแมกระทงจอโทรทศน เพราะขอมลทปรากฏบนจอสเหลยมของคอมพวเตอร สมารทโฟน หรอแทบเลทกตาม ลวนเกดขนทามกลางปรากฏการณของปฏสมพนธทเกยวโยงกบตวตนบนโลกออนไลนของผท าการสอสารทวโลก ผใชเครองมอสอสารดจทลสามารถใชเครองมอนนในแบบหนงตอหนงเสมอนกบเครองมอนนเปนอวยวะของแตละบคคล ทนททผใชเขาระบบไปในโลกออนไลนหรอระบบของสอสงคมออนไลนการรบสารทมอยางมากมายไมจบสนกจะเกดขนตามมา ซงการใชงานในโลกแหงกายภาพทแตละบคคลอยเพยงล าพงมอาจจะท าลายสมพนธภาพทปรากฏผานชดรหสทหมนเวยนเปลยนไปบนหนาจอคอมพวเตอร สมพนธภาพระหวางผท าการสอสารและขาวสารบนโลกไซเบอรอาจจะไมแนบแนนเทากบปฏสมพนธทเกดขน บนโลกออนไลนผ านตวแทนทถกสรางตวตนบนสอสงคมดวยระบบของการแบงปน การแสดงความคดเหน และการสนทนาในรปแบบตาง ๆ

ค าส าคญ (keyword) หรอชดค าส าคญเปนกญแจส าคญทท าใหการคนหาในโลกออนไลนเปนไปอยางงายดาย ผใชเครองมอสอสารดจทลเพยงใชปลายนวสมผสหรอกดแปนตวอกษรจากนนขอมลตาง ๆ ในโลกออนไลนกจะปรากฏขน โดยผคนหากสามารถเลอกสรรขอมลตาง ๆ ทปรากฏใหสอดคลองกบวตถประสงคของการสบคน การสบคนผานเครองมอสอสารทเชอมโยงโลกออนไลนนนไมเพยงท าใหขอมลถกอานอยเสมอเทานน หากแตเมอการสบคนนนน าไปสการแบงปนผานสอสงคมอกชนหนงกยอมท าใหขอมลนน ๆ มชวตชวามากขน เพราะฉะนนโลกของการแบงปนขอมลดจทลจงเปนโลกทไรซงกาลเวลา เพราะเมอใดทเราคนหาขอมลแมเกาเพยงใด หรอใหมแคไหน กสามารถทจะ

๙๖

ปรากฏขนบนหนาจอโดยทไมช ารดเหมอนสอบนกระดาษทเมอผานกาลเวลา กายภาพของวตถกยอมเปลยนแปลงไป

การแบงปนขอมลออนไลนถอเปนหวใจส าคญของการสอสารในยคดจทล ซงขอมลในโลกออนไลนถอเปนขอมลสญญากาศทมพนทอนไมจ ากด แมไรน าหนกและปรมาตรทางกายภาพแตกลบมพลงอ านาจมากกวาสออนๆ กเนองดวยระบบของการแบงปนทเปนการกระจายตวมากกวาการสงตอเพยงหนงตอหนงเทานน พลงอ านาจของการแบงปนมเพยงพอทจะเทยบไดเทากบหรอบางครงอาจจะมากกวาเนอหาสาระของตวสาร เพราะตวสอออนไลนเองมความเปนอสรเสรมากกวาจะถกตดทอนใหถกตองตามระเบยบของรฐ เพราะฉะนนขอมลออนไลนจงเปนตวสารทมความสาธารณะเพราะมนถกแบงปนไวบนโลกออนไลนอนเตมไปดวยเสรภาพอยางสดขว

๔.๒.๓ เสรภาพของโลกดจทล

โลกดจทลเปนโลกของเสรภาพอยางสมบรณ ผท าการสอสารมอสระทจะท าการสอสารผานชองทางออนไลนอยางไมมขอจ ากด โดยใชทง ถอยความ รปภาพ เสยง ภาพเคลอนไหว และวดโอ หรอใชอยางใดอยางหนงเปนสอเพอจะแพรกระจายใหเกดปฏสมพนธกบผคนในโลกไซเบอร ระบบการตรวจสอบของโลกดจทลเปนกฎเกณฑโดยอตโนมต และมขอตกลงทางดานศลธรรมอยางกวาง ๆ เพราะฉะนนการตรวจสอบความผดปกตของโลกไซเบอร จงกลายเปนหนาทของผใชงานเองทจะเปนผรายงานความผดปกตวสยนนตอชมชนออนไลน ซงแมวาหลายกรณของตวสารทผดกฎเกณฑทางศลธรรมหรอมารยาทในการสอสารออนไลน แตกลบไมไดผดกฎหมายทเปนการกระท าความผดของการสอสารในโลกไซเบอร หรอกฎหมายเองมไดครอบคลมเรองนน การตงกระทหรอการแสดงความคดเหนผานสอสงคมกจะท าใหประเดนดงกลาวเกดมตของ การวพากษวจารณและมความเปนประชาธปไตยในการสอสารเปนอยางมาก

หลายครงทเสรภาพของโลกออนไลนน าไปสการสรางสรรคหรอมตของการสอสารแบบใหมจนท าใหเกดประโยชนในวงกวาง หากแตหลายครงเชนกนทเสรภาพของสอออนไลนน าไปสปญหาทางสงคมอนมากมายทเกยวโยงไปถงอาชญากรรม การฉอโกง ปญหาความขดแยงทางการเมอง และรวมไปถงวฒนธรรมของสงคมนน ๆ ปรากฏการดงกลาวนยอมพบเหนไดในสอสงคมปจจบนวนนและจะยงเพมทวคณมากขน ทงนเกดจากผใชงานในระบบอนเตอรเนตนบวนจะเพมขนโดยทระดบอายผใชงานจะนอยลงเรอย ๆ ซงยอมเชอมโยงไปถงวฒภาวะทางความคดของผใชงานทจะท าการสอสารอยางไร และเขาใจในเสรภาพของสอดจทลแคไหน หรอเขาใจขอบเขตของการสอสารออนไลนมากนอยเพยงใด

เสรภาพของโลกดจทลจงเรยงรอยควบคไปกบ ปญหาของการกระท าผดบนโลกออนไลนทนบวนจะยงมพนทอนอสระมากขนดวย การกระท าผดบนโลกออนไลนยอมโยงไปถงวฒภาวะของ

๙๗

ผใชงานเปนส าคญ ซงกรณของผใชงานอนเตอรเนตนน โดยตวกฎหมายเองกมไดจ ากดหรอมกฎเกณฑใดในการควบคมหรอคดเลอกผท าการใชงานวามความเหมาะสมหรอไม หรอมวยวฒทมภาวะของการสอสารทดหรอไม เพราะฉะนนการควบคมการใชงานของผทยงไมมภาวะความเขาในใน การบวนการสอสารทถกตองยอมตองไปไดกบชแนะจากผทมความรหรอมวฒภาวะทมากกวา หรอในอกทางหนงกลมผท าการสอสารในสงคมออนไลนจะกลายเปนผตรวจสอบกนและกนเองซงพบเหนเปนกรณตาง ๆ ในปจจบนจ านวนไมนอย

๔.๒.๔ กระบวนการสอสารพทธธรรม

กระบวนการสอสารพทธธรรมในยคดจทลนน ตองมความเขาใจเรองทฤษฏ และ แนวคด หลกธรรม การสอสาร เพอทจะท าใหเกดประสทธผล ซงองคประกอบการสอสารนนมดงน

๑) ผสงสาร (Source) หมายถง บคคลหรอกลมของบคคลทเปนผสงสาร ไปยงอกบคคลหนง หรอเปนผท าหนาทสงสารผานชองทางหนงไปสผรบสาร ดงนนผสงสารตองมบทบาทส าคญในการชน าเพอการบรรลวตถประสงคของตน โดยคณสมบตผสงสารตามแนวพทธะ คอ คณสมบตของผสงสาร หรอผเผยแผ จ าแนกไดตามคณสมบตทเรยกวา “สปปรสธรรม ๗” ประการ คอ

(๑) ธมมญญตา คอ เปนผรหลกการ หลกความจรงของเนอหาสาระธรรมนน ๆ

(๒) อตถญญตา คอ รจกเนอหาสาระ ความหมาย วตถประสงคของการสอสารเรองนน ๆ ทชดเจน

(๓) อตตญญตา คอ รจกตนเอง วาตนคอใคร มความพรอมหรอไม และเปนผรจกตนเองเปนอยางยง

(๔) มตตญญตา คอ รจกประมาณ รจกความพอด การสอสารบางอยางถาหากมากเกนไป ผรบสารกรบไมได หากนอยเกนไปกไมเพยงพอ การรจกประมาณคอการรจกขาวสารทจะสงใหผรบสารนน

(๕) กาลญญตา คอ รจกเวลา ผสงสารตองรจกเวลาในการสอสารออกไปถงผรบสาร วาเวลาไหนควร หรอเวลาไหนไมควร

(๖) ปรสญญตา คอ รจกชมชน รจกสงคม ทางนเทศศาสตร เรยกวา กลมผรบสาร ยงรจกชมชนมาก หรอรจกสงคมนน ๆ การสอสารยงมประสทธผลมากขน

(๗) ปคคลปโรปรญญตา คอ รจกความแตกตางระหวางบคคล รวาผรบสารแตละคน หรอแตละกลมนนมลกษณะเฉพาะตนอยางไร มจรต มอธยาศย ในการรบสารนน ๆ มากนอยเพยงใด

๙๘

ผสงสารตองมคณสมบต คอ รจรง รจกกบผรบสาร รจกกาลเทศะ หรอบรบทนน ๆ รวธการสอสารทเปนประโยชนแกผรบสาร แนวทางผปฏบตของผสงสารจงตองพจารณาเนอหาสารทด ทท าใหผรบสารนนมชวตทดขน มความสข และน าไปเปนการแกปญหา เปนประโยชนกอไมใหเกดโทษตาง ๆ และสวนแนวทางปฏบตของผสงสาร ตองท าหนาทเปนกลยาณมตรแกผรบสาร ชกน าใหผรบสารนนไดปฏบตตนเอง แนวทาง ศล สามธ ปญญา และมนสการโดยแยบคาย พจารณาไดวาสงใดควรท าการสอสาร สงใดไมควร และควรท าการสอสารผานทางดจทลไดอยางไร๒๙

๒) สาร (Message) หมายถง เรองราวอนมความหมาย และแสดงออกมาโดยอาศยภาษาหรอสญลกษณใด ๆ กตามทสามารถท าใหเกดการรบรรวมกนได สารจะเกดขนไดกจากผสงสารเกดการพจารณาเพอตองการสงหรอถายทอดความคดไปสการรบรของผอน (ผรบสาร) สารทงนอาจจะเปนทงภาพ ตวหนงสอ เครองหมาย หรอเปนกรยาทาทางตางๆ องคประกอบของสารตามแนวพทธะ ประกอบดวยคณสมบต ๕ ประการ คอ

(๑) สจจะ เรองทเสนอตอผคน ตองเปนเรองจรง ไมมการบดเบยนสารนน

(๒) ตถตา เรองแท เรองสารนนตองเปนเรองแท ไมเปนการคาดคะเนของผสงสาร

(๓) กาละ เรองทเสนอนนตองเหมาะสมกบกาลเวลาในนน ๆ

(๔) ปยะ เรองทเสนอตองเปนเรองทคนชอบ หรอฟงแลวนอมในการปฏบตใหกอเกดประโยชน

(๕) อตถะ เรองทเสนอนน ตองเปนประโยชนสวนรวม

๓) ชองทางการสอสาร (Channel) หมายถง ชองทางน าพาขาวสาร จากผสงสารไปถงผรบสาร โดยอาศยผสสะทง ๕ ไดแก การมองเหน การไดยน การดมกลน การลมรส และการสมผส รวมถงคลนแสงและคลนเสยงและบรรยายกาศรอบตว การสอสารจะเกดประสทธผลไดมากนอยเพยงใด ขนอยกบปจจบนตาง ๆ ดงน

(๑) ความเหมาะสมของสอกบผสงสาร คอ ความช านาญและความเขาใจของ การใชสอของผสงสาร

(๒) ความเหมาะสมของเนอหาของสาร คอระดบความสามารถของสอในการถายทอดเนอหาอารมณความรสกนกคดตาง ๆ

๒๙ นษฐา หรนเกษม, จบตาด รใหเทาทนสอและสงคมออนไลน, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๘), หนา ๗๘.

๙๙

(๓) ความเหมาะสมของสอกบเนอหาของสาร คอ การถายทอดทผรบจะสามารถเขาถงสอประเภทตาง ๆ

๔) ผรบสาร (Receiver)๓๐ หมายถง องคประกอบส าคญคอกลมเปาหมายของ

การสอธรรมะไปถงผรบสาร โดยมงเนนศาสนกชนชาวพทธ ซงแตคนละคนยอมมความแตกตางในดานจตใจหรออธยาศยของแตละบคคล ทเรยกวา จรต เปนสงทผสอนธรรม(ผสงสาร) ควรพจารณาวาผรบสารนนมลกษณะเชนใด สวนเรองแนวคดเรองอปนสยของแตละคนนน พระพทธเจาไดตรสรธรรมแลว กตรวจอปนสยของสตวโลกวาแตละคนนนเคยสรางกรรมรวมกนมาอยางใดในอดตชาต รวมถงในชาตปจจบนดวย บางคนมกเลสนอย บางคนมกเลสมาก บางคนมอนทรยแกกลา และบางคนมอนทรยทออน พระพทธองคทรงกระตนจตส านก โดยค านงพนฐานของใจของผรบสาร ไมใหเกดความรนแรงหรอการถกขมข และเปนแนวการบงคบใหปฏบต รวมถงค านงสภาพแวดลอมสงคมวฒนธรรมของผรบสาร พระผมพระภาคทรงพจารณาถงความพรอมในแตละบคคลวาเขาควรจะศกษาธรรมะเรองอะไรทถกกบจรตผรบสาร เมอพจารณาแลวกถงตรสธรรมะนน ๆ ใหแกบคคลตาง ๆ จนบรรลเขาถงธรรมะทพระพทธองคไดตรสไป ดงนนผฟงธรรมและผแสดงธรรมไดมบทบาทรวมกนในการแสวงหาความจรงหรอความหลดพนจากกองทกข อกทงมการแสดงความคดเหนโตตอบอยางเสร ตองการใหเกดอสรภาพทางความคด โดยวธนเมอถงความจรงผเรยนกจะรสกตนไดมองเหนความจรงดวยตนเอง มความชดเจนมนใจ๓๑

ผรบสารตามแนวทพระพทธเจาตรสไว บางออกเปน ๔ กลม อปมาเหมอนดอกบว ๔ เหลาไดแก๓๒

(๑) กลมบวพนน า เมอไดรบแสงอาทตยจะแยมบานทนท กลมนคอผมปญญาเฉยบแหลม มการศกษาด เปนผมสมมาทฐ ไมจองอธบายขยายความมากกเขาใจสารนน ๆ

(๒) กลมบวใตน า เพยงรอวนจะโผลพนน าขนมารบแสงอรณแลวกแยมบานในวนรงขนกลมนอาจจะไดรบสารเพยงเลกนอยและหลาย ๆ ครง กจะเขาใจในสารนนในวนตอไป

๓๐ พส เดชะรนทร, การสอสารตามแนวทางพระพทธศาสนา, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๘), หนา ๗๘.

๓๑ พระพรหมคณาภรณ, พทธวธการสอสาร, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๘), หนา ๗๘.

๓๒ สวฒน จนทรจ านง, ความเชอของมนษยเกยวกบปรชญาและศาสนา, (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ สขภาพใจ, ๒๕๔๐), หนา ๓๑๕.

๑๐๐

(๓) กลมบวทจมกลางน า รอโอกาสทจะโผลขนมาพนน า เพอรบแสงอรณแลวแยมบานเปรยบเมอนคนกลมนทมปญญาปานกลาง หากไดการดแลทด กมโอกาสทประสบความส าเรจในชวต กลมนจะตองมการขยายความใหเขาใจ และตองย าสารนนหลายครงจนท าใหเขาใจและน ามาปฏบตได

(๔) กลมบวโคลนตม คอบวทยงเปนหนอ ยงไมโผลพนโลนตมขนมา โอกาสทจะเปนอาหารของสตวกมอยมาก เปรยบเสมอนกลมผรบสารทมปญญาทบ หอหมดวยอวชา คอความไมร การสอสารกบคนกลมนจะตองออกแรงมากเปนพเศษ หรอบางครงอาจจะไมส าเรจเลยกได

นอกจากน ผรบสารทพงประสงคโดยเฉพาะในยคขาวสารไหลมาจากสารทศมากมายเชนน จะตองมคณสมบตหรอความสามารถในการแยกแยะขอขาวสารวาอะไรควรเชอ อะไรไมควรเชอและควรมคณสมบตเพมเตมตามแนวทางแหง กาลามสตร ซงสงเสรมใหบคคลใชเหตผลและความคดอสระในการตดสนปญหาตาง ๆ กาลามสตร ทผรบสารจะพงมไดแก๓๓

(๑) มา อนสสเวน อยาเชอโดยฟงตามกนมา

(๒) มา ปรมปรายะ อยาเชอโดยท าสบกนมา

(๓) มา อตกรายะ อยาเชอโดยตนขาวลอ

(๔) มา ปฏกสมปทาเนนะ อยาเชอเพราะอางต ารา

(๕) มา ตกกะเหต อยาเชอโดยนกเดา

(๖) มา นะยะเหต อยาเชอโดยคาดคะเน

(๗) มา อาการปรวตกเกนะ อยาเชอโดยตรกตรองตามอาการ

(๘) มา ทฏฐนชณานกขนตยา อยาเชอโดยพอใจวาตรงกบความเหนของตน

(๙) มา ภพพะรปะตายะ อยาเชอเพราะเหนวาผพดควรเชอถอได

(๑๐) มา สมโณ โน ครต อยาเชอเพราะเหนวาสมณะนเปนครเราแตใหสอบสวนจนรไดดวยตนเองเสยกอนจงเชอ

กลาวโดยสรป การสอสาร เปนการน าเรองราวตาง ๆ ทเปนขอเทจจรง ขอคดเหนหรอความรสก ใหไปถงจดมงหมายปลายทางทตองการ จนท าใหเกดการก าหนดรความหมายของเรองราวนนรวมกนไดโดยอาศยเครองน าไปโดยวธใดวธหนง ภาษาเพอการสอสาร เปนภาษาทมนษยใชสอความหมาย ถายทอดขอมลขาวสาร ความคด อารมณ ความรสกระหวางกน ซงเปนสญลกษณท

๓๓ อง เอกก. (ไทย) ๒๕๗/๖๖/๒๐.

๑๐๑

ยอมรบ และเขาใจซงกนและกน ภาษาทใชในการสอสารแบงเปน ๒ ประเภท คอ วจนะภาษา และอวจนะภาษา การสอสารมความส าคญตอมนษยทงในชวตประจ าวน ดานสงคม ดานธรกจอตสาหกรรม ดานการเมองการปกครอง และดานการเมองระหวางประเทศ ซงการสอสารมองคประกอบ ๗ องคประกอบคอ ผสงสาร สาร ชองทางการสอสาร ผรบสาร ผลและปฏกรยาตอบสนอง

การเผยแพรในสมยพทธกาลนน พระพทธองคใชวธการเผยแผโดยอาศยสภาพสงแวดลอมบคคล และวตถสงของ รวมถงหมคณะ จารตประเพณ สามญส านก อปนสย และระดบภมปญญาของผฟงวาอยระดบไหน ควรฟงธรรม เบาหรอหนก ซงอาจกลาวไดวา พระพทธองคทรงใชวธการเผยแผอยางสขมคมภรภาพ อธบายใหคนฟงไดเขาใจอยางแจมแจง ชกจงใหคนฟงไดสนใจอยากจะฟงมจตใจคลอยตามรสแหงพระธรรมเทศนามากยงขน๓๔

การเจรญเตบโตทางดานเทคโนโลยและสารสนเทศ ไดสงผลครอบคลมผใชถง ๕๐ ลานคน ทวโลก รวมทงพระภกษสงฆในพระพทธศาสนาดวย ทงในดานทเปนเครองมอในการศกษาคนควา การท าวจยการเผยแผพระพทธศาสนา และการสอสารสนทนาสงสอนธรรมะกบบคคลตาง ๆ เนองจาก มความสะดวกสบาย ประหยด และรวดเรว ผสอขาวของหนงสอพมพคมชดลก ไดทดลองเขาไปในเวบไซตเฟซบก โดยคนหาค าวา พระ หลวงพ พระมหา และ phra เปนตน พบวามพระสงฆทใชเฟซบก ในการสอสารอยจ านวนมาก ขณะทพระสงฆบางรปไดใชชอเลน เพอไมใหคนพบไดงาย แตกลบน ารปถายของตวเองแสดงไวในเฟซบก พระภกษสวนมากใชในทางทเหมาะสมตอสมณสารป เปนประโยชนตอพระพทธศาสนา แตยงมพระภกษสามเณรสวนหนงทใชระบบสอสงคมออนไลน เชน อเมล เฟซบก แชท ฯลฯ ในทางทไมเหมาะสม สรางความไมสบายใจแกพทธศาสนกชนบางกลมจนมการรองเรยนดงปรากฏเปนขาว เมอสงคมมการเปลยนแปลงไป ท าใหเกดความเจรญทางเทคโนโลย มการสอสารสมยใหม คอ สงคมออนไลน ซงไดเขามามบทบาทเปนอยางมาก ท าใหการเผยแผธรรมะของพระสงฆไทยเปลยนแปลงไปทงรปแบบและวธการ ตลอดจนการประยกต เนอหาสาระใหเขากบเหตการณในยคปจจบน พระสงฆไทยทท าหนาทในการเผยแผพทธธรรมเพอประโยชนแกสงคม มรปแบบ วธการ และพฤตกรรมการน าเสนอทแตกตางกน เชน การโพสตรปภาพ การอพโหลดวดโอ การแบงปน และการแสดงความคดเหน เปนตน พระนกเผยแผธรรมะแตละรป มรปแบบและวธการน าเสนอเนอหาทแตกตางกนไป เพราะไดแสดงบทบาทในฐานะนกสอสารมวลชน มการบรณาการเนอหาสาระใหเขากบเหตการณปจจบนและใชสอออนไลน ใหเกดประโยชนในสงคมออนไลนซงไมตางกบสงคมทวไป ปรากฏกจกรรมไดหลายรปแบบ เชน ในเฟซบกจะพบในรปแบบสอทศน ไดแก หนงสอพมพ บทความ และภาพนง รปแบบสอโสต ไดแก สอทมการน าเสนอ แตเสยงเชน ไฟลเสยง audio mp๓

wave เปนตน รปแบบสอโสตทศน ไดแก วทย โทรทศน ภาพยนตร วดโอ วดโอดสก ทงฟงและ

๓๔ ท.ปา. (ไทย) ๑๑/๓๑๒/๒๙๒.

๑๐๒

มองเหน ตลอดจนถงหลกพทธธรรมของคนทสนใจ และตองการศกษาสารธรรมแบบกะทดรด รวดเรวทนใจ ตองเขาไปศกษาในเฟซบก ถาตองการศกษาสารธรรมทเปนวชาการ เนอหาครบถวน มแหลงทมาอางอง ตองเขาไปศกษาในเวบไซต ถาตองการดคลปวดโอ ทงภาพและเสยง ตองเขาไปศกษาในยทป

พฤตกรรมการสอสารพทธธรรมผานสอสงคมออนไลนของพระสงฆในสงคมไทยผานทางเฟซบก ยทป เวบไซต เชน การโพสตภาพ อพโหลดวดโอ เปนการปฏบตศาสนกจ ทงในประเทศไทย และตางประเทศ ไดแก การบรรยายธรรม การปาฐกถาธรรม ในดานการตอบปญหาเปนการตอบปญหาทงในรปแบบของขอความ และเปนรปแบบ สอมลตมเดย มความทนยคทนสมยตอเหตการณปจจบน โดยกระบวนการสอสารพทธธรรมผานสอสงคมออนไลนของพระสงฆ ในสงคมไทย ประกอบไปดวย หลกทฤษฎการสอสาร คอ ผสงสาร สาร ชองทาง สอ ผรบสาร และทส าคญตองมเจตนาของ การสงสารขอมลทเปนเรองจรง ไมบดเบอน ไมแตงแตมใสส เรองทเสนอนนตองเหมาะสมกบกาลเวลา แตในบางสถานการณ ผสงสารอาจตองพจารณาดวยปญญาวาบางเรองอาจไมเหมาะสมกบเวลา อาจไมเปนทชอบใจของคนบางกลม บางคน แตเมอเสนอเรองนนไปแลวตองกอใหเกดประโยชนตอมหาชน ตลอดจนรปแบบการสอสารพทธธรรมผานสอสงคมออนไลน ของพระสงฆในสงคมไทย ประกอบไปดวยรปแบบสอทศน รปแบบโสต รปแบบโสตทศน ควรมองคประกอบของรปแบบ การสอสารพทธธรรม คอ เนอหาธรรมะถกตอง ถกใจ และทายทสดตองมการประเมนตรวจสอบรปแบบการสอสารพทธธรรม ดวยการตรวจสอบจากความมนคง และความคงอยของเฟซบก ยทป เวบไซต และท าการประเมนตรวจสอบการกดไลค (Like) และการแบงปนขอมล (Share) เปนตน๓๕

๔.๒.๕ รปแบบการสอสารทางสอออนไลน

๑) ชองทางการสอสารทางสอออนไลน ไดแก

– บลอก (Blogging)

– ทวสเตอร และไมโครบลอก (Twitter and Micro blogging)

- เครอขายสงคมออนไลน (Social Networking)

- การแบงปนสอทางออนไลน (Media Sharing)

๒) รปแบบการน าเสนอแบบมลตมเดย ไดแก

- น าเสนอดวยตวอกษร (Text)

- น าเสนอดวยภาพนง (Still Image)

๓๕ พระจกรพงศ วสทธสโล, การใชเทคโนโลยกบการเผยแผพระพทธศาสนา, (กรงเทพมหานคร : บรษทธระฟลม จ ากด, ๒๕๔๒).

๑๐๓

- น าเสนอดวยภาพเคลอนไว (Animation)

- น าเสนอดวยภาพวดโอ (Video)

- น าเสนอดวยเสยง (Sound)

๓) รปแบบการสอสารผานแวปไซด

- One-to-one แบบพรอมกน ไดแก การสอสารในรปแบบ Chat

- One-to-oneแบบไมพรอมกน ไดแก การสอสารในรปแบบจดหมาย อเลคทรอนกส หรอ E-mail การสงจดหมายไปยงเวบมาสเตอร

- One-to-many แบบพรอมกน ไดแก การสอสารในรปแบบ Chat - One-

to-many แบบไมพรอมกน ไดแกการเขาไปหาขอมลในเมนตาง ๆ บนหนาเวปไซด

- Many-to-many แบบไมพรอมกน เปนการสอสารผานอนเทอรเนตทผใช บรการจะตองลงทะเบยน เขาระบบการใชบรการและสามารถเขยนขอความโตตอบกลบได ตางชวงเวลากน ไดแก กระดานสนทนา

๔) เนอหาทใชในการสอสาร

- ความรเกยวกบพระพทธศาสนาและพทธประวต

- การสอนหลกธรรม

- ธรรมะปฏบต เชน ขนตอนการนงสมาธวปสสนา เดนจงกรม

- วนส าคญและศาสนาพธตาง ๆ ในพทธศาสนา

- บทสวดและคาถาตาง ๆ

- ขาวสารเกยวกบศาสนาพทธ

๕) ภาษาทใชในการสอสาร

- การใชภาษาทเปนทางการ (Formal Language)

- การใชภาษาทไมเปนทางการ (Informal Language)

พฤตกรรมการสอสารผานชองทางเฟซบค, ยทป, เวบไซดตางๆ

ในยคปจจบนน พฤตกรรมการสอสารผานชองทางเฟซบค , ยทป, เวบไซดตาง ๆ เฟซบค (Facebook) ถอวาเปนชองทางการสอสารชองทางหนงทพระสงฆไดน ามาใชในการสอสารแสดงการ (โพสตหรอแชร) รวมถงการโพสตและแชร เปนทงขอความ (Message) รปภาพ (Picture) วดโอ

๑๐๔

(Video) ไลทสดแสดงธรรม (Live) รวมถงแสดงความคดเหนในเรองตาง ๆ ในชองทางการสอสารทใชมากทสดจากตวอยางตางมดงน

๑) พระมหาสมชาย านวฒโฒ๓๖ ไดมการโพสตรปภาพและวดโอ รวมถงสอสมยใหมเปนทง ๓ มต และท ารายการธรรมะตาง ๆ จนมผคนไดเขาถงชองทางการสอสารนมาก โดยดจากยอดไลท (Like) เปนจ านวนมาก รวมถงมการถามตอบในธรรมะเรองนนไดด เปนตน

๒) พระมหาวฒชย วชรเมธ๓๗ ไดมการโพสตรปภาพและวดโอ ภาพกจกรรมตาง ๆ ทงในและนอกประเทศ รายการธรรมะใชภาษารวมสมยท าใหเขาถงคนรนใหม และคนรนเกาทฟงแลวน าไปปฏบตได ตงแตสอนสมาธแบบอนาปานสต รวมถงธรรมะทใชในองคกร เชน ความสามคค ตาง ๆ จนท าใหหนวยงานตางสงพนกงานเขาอบรมทงใน วดไรเชงตะวนตาง ๆ เปนตน

๓) พระไพศาล วสาโล๓๘ ไดมการโพสตรปภาพและวดโอ การโพสตบรรยายธรรม เตอนสต เชน หลกมรณสต การระลกถงคณพอแมและผมอปการะคณ ภาษาทน าบรรยายจะเปนเชงวชาการ ท าใหเขาถงคนระดบวยกลางคน และยงเปนนกเขยนคนควาทางพระพทธศาสนา ตามรอยพระพรหมคณากรณ และทานพทธทาส โดยเฉพาะหนงสอพทธธรรม จงไดถายทอดผานสอชองทาง เฟสบค เปนตน

๔) พระพรหมคณากรณ (ประยทธ ปยตโต)๓๙ ไดมการโพสตรปภาพและวดโอ การโพสตบรรยายธรรม ในสอเรองของคตธรรม หลกศลธรรมและจรยธรรม โดยการน าเสนอพทธธรรมในเรองตาง ๆ เชน สงคมไทยก าลงถอยกลบ ความเพยรชนะโชคชะตา เปนตน

๕) พระมหาสมปอง ตาลปตโต๔๐ ไดมการโพสตรปภาพและวดโอ การโพสตบรรยายธรรม และเปนธรรมทฟงสบาย สไตลคนรนใหม มความสนกสนาน สอดแทรกธรรมะ และจะ

๓๖ พระมหาสมชาย านวฒโฒ, การโพสตรปภาพและวดโอ, [ออนไลน], แหลงทมา : https://www.

facebook/Thanavuddhostory?fref=ts[๓๑ พฤษภาคม ๒๕๖๑]. ๓๗ พระมหาวฒชย วชรเมธ, การโพสตรปภาพและวดโอ, [ออนไลน], แหลงทมา : https://www.

facebook/v.vajiramedh?fref=ts, [๓๑ พฤษภาคม ๒๕๖๑]. ๓๘ พระไพศาล วสาโล, การโพสตรปภาพและวดโอ , [ออนไลน], แหลงทมา : https://www.

facebook.com /visalo?fref=ts[๓๑ พฤษภาคม ๒๕๖๑]. ๓๙ พระพรหมคณาภรณ (ประยทธ ปยตโต), การโพสตรปภาพและวดโอ, [ออนไลน],แหลงทมา :

https://www.facebook.com/P.APayutto?fref=ts[๓๑ พฤษภาคม ๒๕๖๑]. ๔๐ พระมหาสมปอง ตาลปตโต, การโพสตรปภาพและวดโอ, [ออนไลน],แหลงทมา : https.//www.

facebook.com/pages/fanpage?fref=ts[๓๑ พฤษภาคม ๒๕๖๑].

๑๐๕

ใชรายการธรรมะเดลเวอร เปนชองการสอสารใหคนสามารถเขาถงธรรมะฟงแลวมความสนกสนาน นาตดตาม เปนตน

๔.๒.๖ สาร หรอเนอหาสาระธรรมทน ามาใชในการเผยแผชองทางดจทล

พทธธรรม คอธรรมะของพระพทธเจา ผร ผตน ผ เบกบาน ทมอยตามธรรมชาต เพราะธรรมะคอธรรมชาต ททกคนสามารถปฏบตแลวเขาถงไดทกคน เมอใครปฏบตกจะเขาอยความสงบเยน และพบถงความสขทแทจรง แตในปจจบนมนษยกจะหาความสข โดยใชเทคโนโลยมาเอออ านวยใหสบายเพอจะหาความสข แตสงทไดกระท าไปนน กลายเปนเพมความทกขมากขน จากการตองหามาก จนไมมเวลาในการปฏบตธรรมะเพอเขาแกนแทในทางพระพทธศาสนา และเทคโนโลยทหากมทงคณและโทษ บางคนหาบรโภค บ ารง บ าเรอ อยางฟมเฟอย และเกดการแยงชงกน จนใหเกดกเลสในใจ คอ โลภะ โทสะ โมหะ และกอใหเกดการท าลายลางมากขนจากอ านาจ โทสะ และเพมพลงทงปรมาณและสงลอเรา ชกจงใหเกดความหลงใหล มวเมาประมาท เกดโมหะ ดงนนมนษยควรกลบมาพจารณาวาสงทเรา โลภมของมาก ท าใหเกดทกขตอตวเราและผอน เราควรพจารณาวาเหตทจะดบทกขนนควรใชอะไรทท าใหดบทกขอยางแทจรง และน าธรรมะของพระพทธองคนอมน ามาปฏบตกจะเกดความดงามหรอคณคาสงสดทมนษยควรจะเขาถงไดส าเรจ

ดงนนแลว สารธรรมทผวจยน ามาเปนตวอยางในการใชสอสารพทธธรรมผานสงคมออนไลน ทพระสงฆไทยไดน ามาเผยแผชองทาง ม ๒ ประเภทใหญดงน

ประเภทท ๑ หลกมชเณนธรรมเทศนา หมายถง หลกความจรงทเปนกลางตามธรรมชาต หรอ ธรรมทเปนกลาง มชเฌนธรรมเทศนา คอ ธรรมทพระพทธเจาทรงแสดงเปนกลาง ๆ ตามความจรงของธรรมชาต คอตามสภาวะทสงทงหลายมนเปนของมนเอง ตามเหตปจจย ไมตดของในทฏฐ คอทฤษฎหรอแนวคดเอยงสดทงหลาย ทมนษยวาดใหเขากบความหมายรทผดพลาด และความยดความอยากของตน ทจะใหโลกและชวตเปนอยางนนอยางน

พทธธรรมมองเหนสงทงหลายเปนธาต เปนธรรม เปนสภาวะ อนมอยเปนอยตามภาวะของมน ทเปนของมนอยางนน เชนนน ตามธรรมดาของมน มใชมเปนสตว บคคล อตตา ตวตน เรา เขา ทจะยดถอเอาเปนเจาของ ครอบครอง บงคบบญชาใหเปนไปตามปรารถนาอยางไร ๆ ได

บรรดาสงทงหลายทรจกเขาใจกนอยโดยทวไปนน มอยเปนอยเปนไปในรปของสวนประกอบตาง ๆ ทมาประชมกนเขา ตวตนแท ๆ ของสงทงหลายไมม เมอแยกสวนตาง ๆ ทมาประกอบกนเขานนออกไปใหหมด กจะไมพบตวตนของสงนนเหลออย เมอจะพดวาสงทงหลายมอย กตองเขาใจในความหมายวา มอยในฐานะมสวนประกอบตาง ๆ มาประชมเขาดวยกน นยมเรยกวา “สภาวธรรม”

๑๐๖

แปลวา สงทมภาวะของมนเอง และกฎธรรมชาต ประกอบดวย ขนธ ๕ อายตนะ ๖ ปฏจจสมปบาท กรรม ไตรลกษณ วชชา วมตต วสทธ สนต นพพาน

ประเภทของนพพานและผบรรลนพพานนนพระมหาสมชาย านวฑโฒ๔๑ ใชสารธรรมในเรองของขนธ ๕ คอ รป เวทนา สญญา สงขาร และวญญาณ ตวอยาง ชวตเรมมความสข เมอใจเราปลอยวาง เมอใจปลอยวางขนธ ๕ ความทกข กจะลดนอยลง เปนตน

หลกมชเณนธรรมเทศนานน พระมหาวฒชย วชรเมธ๔๒ ใชสารธรรมเรองกฎไตรลกษณ อนจจง ทกขง อนตตา ตวอยาง เชน “สงขารของเราทงหลาย มความเสอมไปเปนธรรมดา ดงนนเราควรด ารงชวตดวยความไมประมาท” สวนของสารธรรม ในเรองของ ขนธ ๕ คอ ชวตของเราทกคน มคณคามากนอยเพยงใด ขนอยกบวาเราอยเพอใคร อยเพอตนเอง กอยแคสนใจ อยเพอคนทวไป อยกนชวฟาดน เปนตน

หลกมชเณนธรรมเทศนานน พระมหาสมปอง ตาลปตโต๔๓ ไดใชสารธรรมเรองกฎไตรลกษณ ตวอยางเชน บนโลกน ไมมอะไรแนนอนเลยจงอยาใชชวตกบการ “ยดตด” กบสงไหน และรจก “ปลอยวาง” เปนตน

หลกมชเณนธรรมเทศนา พระพรหมคณาภรณ (ประยทธ ปยตโต)๔๔ ไดใชสารธรรมเรองกฎไตรลกษณ คอ “ไมพงหวนละหอยความหลง ไมมวเพอหวงอนาคต สงใดลวงแลวกผานไป สงใดยงมาไมถงสงนนกท าไมได”

ประเภทท ๒ หลกมชณมาปฏปทา คอ ทางปฏบตทไมสดโตงไปในทางอดมการณใดอดมการณหนงเกนไป มงเนนใชปญญาในการแกปญหา มกไมยดถอหลกการอยางงมงายประกอบดวย มชณมาปฏปทา ปรโตโฆสะ กลยาณมตร โยนโสมนการ หมวดปญญา หมวดศล หมวดสมาธ หมวดอรยสจ ๔

๔๑ พระมหาสมชาย านวฑโฒ, ขนธ๕, [ออนไลน], แหลงทมา : https;//www.facebook.com/

ThanavuddhoStory?fref=ts[๒ กมภาพนธ ๒๕๕๘]. ๔๒ พระมหาวฒชย วชรเมธ, ไตรลกษณ, [ออนไลน], แหลงทมา : https://www.facebook/v.

vajiramedhi?fref=ts[๒ กมภาพนธ ๒๕๕๘]. ๔๓ พระมหาสมปอง ตาลปตโต,ไตรลกษณ-ขนธ๕, [ออนไลน],แหลงทมา: https://www.facebook.com

/page/fanpage?fref=ts[๒ กมภาพนธ ๒๕๖๑]. ๔๔ พระพรหมคณาภรณ (ประยทธ ปยตโต), ไตรลกษณ, [ออนไลน], แหลงทมา : https://www.

facebook.com/P.A.Payautto?fref=ts[๒ กมภาพนธ ๒๕๖๑].

๑๐๗

หลกมชณมาปฏปทา พระมหาสมชาย านวฑโฒ๔๕ ใชสารวา อรยสจ ๔ เชน “ความทกขบางเรอง กท าใหเราตาสวาง” สวนเรอง ศล “พงสงวร จะชาหรอเรวกตายดวยกนทกคน” เปนตน

หลกหมวดศล พระมหาวฒชย วชรเมธ ๔๖ ใชสารวา “การดมน าเมาท าใหศกยภาพในเปนคนลดลง” สวนดานธรรมคอ “ธรรมเปนมรรคาแหความสข อธรรมเปนทวารแหงความทกข ผทรความแตกตางระหวางธรรม กบอธรรมแลวพงหมนประพฤตธรรมอนน ามาซงความสข” สวนหมวดธรรมเรอง โยนโสมนการ คอ “หวานความคด เพอเกบเกยวการกระท า หวานการกระท า เพอเกบเกยวนสย หวานนสย เพอเกบเกยวบคลก หวานบคลก เพอเกบเกยวชะตากรรม” เปนตน

หลกหมวดอรยสจ ๔ พระมหาสมปอง ตาลปตโต๔๗ ใชสารวา “คอ ๙๙.๙๙% ของคน อกหก คอ ชอบ..แอบรก และสวนมากจะชอบคดไปเอง จงเลอกสรางแตความดเปนคนด ๆ แลวสงด ๆ จะเขามาสชวตทด ๆ” เปนตน

หลกหมวดปญญา พระพรหมคณาภรณ (ประยทธ ปยตโต)๔๘ ใชสารธรรมเรองของปญญาวา บญทสงสด คอ ปญญา “บญตวส าคญคอปญญา บญแปลวาช าระจตใหบรสทธ แตบญช าระจตใจไดจรงกตองมาถงขนปญญา จงช าระดวยวปสสนาใหสะอาดหมดจดไดจรง เปนตน

สรปไดวา จากการส ารวจการสอสารพทธธรรมผานสอดจทล (ออนไลน) ของพระสงฆไทยนน ผานดวยชองทางตาง ๆ เชน เฟซบค ยทป เวบไซต ส าหรบแนวทางทจะน าพระพทธศาสนามา เผยแผใหไดผลสมฤทธนน ตองมดงน

๑) ผสงสารตองมความรในธรรมนนเพอจะไดแสดง สารหรอธรรม ใหเกดสมฤทธผล นนรวมถงตองประเมนสารนนวาเหมาะกบคนวยประเภทใด เชน เดก คนท างาน คนชรา ใหดกาล หรอ ดเวลา วาจะชวงเวลาใดทเหมาะสม และใหใชภาษาธรรมทรวมสมย จะท าใหคนเขาใจไดงาย แลวนอมน ามาปฏบตแกผฟงสารนน

๔๕ พระมหาสมชาย านวฑโฒ, อรยสจ ๔-ศล, [ออนไลน], แหลงทมา : https;//www.facebook.com

/ThanavuddhoStory?fref=ts[๒ กมภาพนธ ๒๕๖๑]. ๔๖ พระมหาวฒชย วชรเมธ, ศล-โยนโสมนการ, [ออนไลน], แหลงทมา : https://www.facebook/

v.vajiramedhi?fref=ts[๒ กมภาพนธ ๒๕๖๑]. ๔๗ พระมหาสมปอง ตาลปตโต, โยนโสมนการ, [ออนไลน],แหลงทมา: https://www.youtube.com

/page/fanpage?fref=ts, [๒ กมภาพนธ ๒๕๖๑]. ๔๘ พระพรหมคณาภรณ (ประยทธ ปยตโต), มชณมาปฏปทา, [ออนไลน], แหลงทมา : https://www.

facebook.com/P.A.Payautto?fref=ts[๒ กมภาพนธ ๒๕๖๑].

๑๐๘

๒) สวนการน าพทธธรรมมาใชม ๕ ประเภท คอ พทธศาสนสภาษต สภาษต ค าคม ค ากลอน และการใชภาษาองกฤษมาเผยแผธรรมะ เปนตน

๓) การโพสตโดยท ารปภาพ หรอเปนวดโอธรรมะสน ๆ ใหขอคด หรอจะเปนการตนสามมต และทนสมยตอเหตการณนน ๆ

๔) การตอบปญหาธรรมะในชองทางเฟสบค ยทป หรอเวบไซด กเปนสงทด เพราะผฟงอยากจะรธรรมนนทไดฟงและไดสอบถามพระอาจารยททานไดแสดงธรรม ผานชองทางสอสารพทธธรรมในระบบดจทล

ทางดานแนวทางการเผยแผพระพทธศาสาทเหมาะสมกบสงคมดจทล ขอพระสงฆไทยผานทางชองทาง เฟสบค (Facebook) ยทป (Youtube) เวปไซด (Website) ใชการอพโหลดรปภาพ วดโอ และการตอบปญหา เปนไปในรปแบบสอมลตมเดย เชน การปาฐกถา การบรรยาย การสมมนา การสมภาษณ ฯลฯ แลวน าเสนอพทธธรรมดวยการอพโหลดวดโอตามชองทางสอสารตางๆ เพอใหผฟงจะไดรบฟงธรรมผานชองทางดจทล เพอเปนการเผยแผพระพทธศาสนาใหกบบคคลทไมมเวลาในการเขาวด ฟงธรรม เพอเปนขอคดธรรมะสะกดใจ หรอปลกใหตนเพอจะไดละเวนจากการท าความชว หรอไดกบมาประพฤตปฏบตธรรม เปนตน

๔.๓ รปแบบการเผยแผพระพทธศาสนาในยคดจทล

อนเทอรเนตถกใชกนอยางแพรหลายทวโลก มเวบไซตตาง ๆ มากมาย และทางการ เผยแพร ธรรมะผานทางอนเทอรเนตจงเปนสงจ าเปนอยางยง อกทงชาวตางชาตทสนใจศกษา ศาสนาพทธกมมากยงขนตามมาดวย และมเทคโนโลยใหมๆ ทชวยอ านวยความสะดวกในเรองตาง ๆ มากมาย โดยเฉพาะอยางยงเทคโนโลยอนเทอรเนต ซงเปรยบเสมอนเปนชมชนเมองแหง ใหมของโลก เปนชมชนของคนทวทกมมโลก เปนชองทางการสอสารทมประสทธภาพ ไมจ ากด พรหมแดน ไมจ ากดสถานทและไมจ ากดเวลา การกระจายขอมลขาวสารในระบบอนเทอรเนตม คาใชจายต าทสด เมอเทยบกบชองทางอน ๆ เชน สอโทรทศนและหนงสอพมพ เปนตน นอกจาก นน สออนเทอรเนต ยงสามารถน าเสนอไดทงขอความ ภาพ เสยง วดโอ และสามารถสนทนา โตตอบกบผชมไดดวย เหตนเององคกรตางๆ ทวโลก จงหนมาใชบรการอนเทอรเนตจ านวนมาก จากขอมลของ Internet World Stats Usage and Population Statistics รายงานวา จาก ประชากรทวโลก จ านวน ๖,๗๑๐,๐๒๙,๐๗๐ คน มผใชงานอนเทอรเนตมากถง ๒๐,๗๘๓,๔๑๙ คน ม จ านวนผใชเพมมากขนจากปพ.ศ.๒๕๔๓-๒๕๕๑ จ านวน ๓๔๒.๒% และนบวนยงมผใชงานอนเทอรเนตเพมมากขนเรอย ๆ เมอเปนเชนนจงมการน าเทคโนโลยมาใชเปนเครองมอนใหเกดประโยชนในการเผยแผ พทธศาสนา เพราะหากจะใชวธการเผยแผพทธศาสนาแบบเดมอาจเขาไมถงสงคมยคใหมหรอ คนรนใหมกเปนไดเพราะสงคมสมยปจจบน ประชาชนไมคอยมเวลาไปปฏบตธรรม ฟงเทศน หรอศกษาพระธรรมค าสอนทวดเหมอนสมย

๑๐๙

อดตทผานมา การเผยแผพระธรรมค าสอนผานสอ อนเทอรเนต จงเปนอกทางเลอกหนงทสามารถท าใหเขาถงประชาชนไดงายและกวางขวางมาก ทสด ไมจ ากดเวลา และสถานท ผใชอยทไหนเวลาใดกสามารถทจะเขาไปศกษาพระธรรมค าสอน ไดตลอดเวลา ไมวาจะเปนทท างาน ทบาน หรออยในตางประเทศกตาม ดงน

๔.๓.๑ แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาทเหมาะสมกบยคดจทล มดงน

๑) เผยแผพระพทธศาสนาในชองทางสอโซเชยลตาง ๆ เชน สงคมในเฟสบค (Facebook) โดยใชเปนท าภาพนง หรอ เปนสอวดโอ สน ไลทสด (Live) เปนกจกรรมทวดนน ๆ ไดจดงาน เชน งานบรรพชาสามเณร งานอปสมบท งานวนมาฆบชา งานวนวสาขบชา งานสวดมนตขามป โดยสอดแทรกหวขอธรรมนน ๆ และขยายใจความในหองขอธรรมใหเขาใจงาย โดยใช ภาษาในการสอสารแบบสมสมย และเปดชองทางใหมการถามตอบ ทงภาษาไทย และภาษาองกฤษ

๒) เผยแผพระพทธศาสนาในชองทางสอโซเชยลตาง ๆ เชน สงคมในไลนแอด (Line @) โดยใชเปนท าภาพนง หรอเปนสอวดโอสน เปนกจกรรมทวดนน ๆ ไดจดงาน เชน งานบรรพชาสามเณร งานอปสมบท งานวนมาฆบชา งานวนวสาขบชา งานสวดมนตขามป โดยสอดแทรกหวขอธรรมนน ๆ และขยายใจความในหองขอธรรมใหเขาใจงาย โดยใชภาษาในการสอสารแบบสมสมย

๓) เผยแผพระพทธศาสนาในชองทางสอโซเชยลตาง ๆ เชน สงคมในเวปไซด (www.) โดยใชเปนท าภาพนง หรอเปนสอวดโอสน เปนกจกรรมทวดนน ๆ ไดจดงาน เชน งานบรรพชาสามเณร งานอปสมบท งานวนฆาฆบชา งานวนวสาขบชา งานสวดมนตขามป โดยสอดแทรกหวขอธรรมนน ๆ และขยายใจความในหองขอธรรมใหเขาใจงาย โดยใช ภาษาในการสอสารแบบสมสมย

๔) ด าเนนการตามแผนยทธศาสตรการเปนศนยกลางพระพทธศาสนาโลกอยางจรงจง และตอเนอง โดยเฉพาะอยางยง การพฒนาเวบไซตหองสมดพระพทธศาสนาโลก ใหประสบความส าเรจอยางเปนรปธรรม

๕) การฝกอบรมแกพระสงฆสามเณร และผทสนใจโดยทวไป เกยวกบการใชคอมพวเตอร และอนเทอรเนต เพอการเขาถงและเผยแผพระพทธศาสนารวมถงก าหนดแนวปฏบตในการใช คอมพวเตอรและอนเทอรเนตทเหมาะสม ถกตองตามพระธรรมวนย ส าหรบพระสงฆสามเณร

๖) สงเสรมและสนบสนนใหวด ส านกสงฆทมความพรอมเปนทตงของศนย การเรยนร ไอทชมชน และเปนศนยการศกษาพระพทธศาสนาผานระบบ E-Learning รวมถงจดเปน สถานทปฏบตธรรมดวย

๗) พฒนา Course Ware หรอแอปพลเคชนทมเนอหาเกยวกบธรรมะ ส าหรบแทบเลต และโทรศพทเคลอนท เผยแพรในทกระดบชนการศกษา และประชาชนทวไปทมความสนใจ

๑๑๐

๘) สนบสนนใหวดตาง ๆ ทวประเทศ มเวบไซตของวด เพอเปนการสอสารสองทางกบประชาชน ซงจะชวยสงเสรมใหคนมความใกลชดธรรมะมากขน ทงนโดยภาครฐควรเปนผสนบสนน คาใชจายในการจดทะเบยนชอเวบไซตและการเชาพนทจดเกบขอมลของเวบไซต

๙) ควรมองคกรและผทรงคณวฒทท าหนาทก าหนดมาตรฐานและตรวจสอบเนอหาของธรรมะทเผยแพรในสออเลกทรอนกส โดยเฉพาะทางเวบไซต ทงน เพอใหมนใจไดวาเนอหานน มความถกตองตามพระไตรปฎก

๑๐) สนบสนนใหมการแปลหนงสอธรรมะเปนภาษาตางประเทศ โดยเฉพาะภาษาองกฤษ แลวน าขนเผยแพรทางเวบไซตหรอในรปแบบ E-Book เพอใหผทสนใจ โดยเฉพาะชาวตางประเทศ สามารถเขามาศกษาได

๔.๔ สรปทายบทท ๔

เมอพระพทธเจาไดเสดจโปรดปญจวคคย และสาวกอน ๆ ซงตอมาไดส าเรจเปนพระอรหนต จ านวน ๖๐ องคแลว และเปนชวงทออกพรรษาแลว พระพทธองคทรงพจารณาเหนสมควรวาจะออกไปประกาศพระศาสนาใหเปนทแผหลาย จงมพทธบญชาใหสาวกทง ๖๐ องค เปนธรรมทตจารกออกไปประกาศเผยแผ พระพทธศาสนา โดยใหไปแตเพยงล าพง แมพระองคกจะเสดจไปยงอรเวลาเสนานคม ในการออกจารกประกาศ พระศาสนาครงนนท าใหกลบตรในดนแดนตางๆหนมาเลอมใสพระพทธศาสนาและขอบรรพชา อปสมบทเปนอนมาก ตอมาพระพทธเจาทรงอนญาตใหสาวกเหลานนสามารถอปสมบทใหแกกลบตรได เรยกวา “ตสรณคมนปสมปทา” คออปสมบทโดยวธใหปฏญญาตนเปนผถงไตรสรณคมน พระพทธศาสนาจงหยงรากฝงลกและแพรหลายในดนแดนแหงนนเปนตนมา

เมอพระพทธศาสนาเกดขนครงแรกนน การเผยแผพระพทธศาสนาอาศยพระพทธเจาเพยงพระองคเดยว พระองคทรงการแสดงธรรมครงแรกแกปญจวคคย หลงจากการตรสรผานไปเจดสปดาห จนกระทงปญจวคคยไดอปสมบท จากนนจงแสดงธรรมแกยสกลบตรและสหายของยสกลบตร ในครงนนไดมผอปสมบทเปนภกษจ านวน ๖๐ รป จงไดเกดเปนคณะสงฆขน การเผยแผพระพทธศาสนาโดยคณะสงฆจงไดเรมขน วธการเผยแผจงเปนการเทศนาธรรมโดยใชวธสอนทเรยกวามขปาฐะ ตอมาจงมการบนทกเปนลายลกษณอกษรจนกลายเปนคมภรในยคตอ ๆ มาซงมประวตและพฒนาการ แตพอมาถงปจจบน เมอโลกเจรญมากขนจงมพฒนาการในการเผยแผโดยเพมวทยโทรทศนและเทคโนโลยสารสนเทศเขามาจงพอจะแบงออกเปน ๕ ยคคอ

๑๑๑

๑) ยคการสอสารโดยค าพดการเผยแผพระพทธศาสนาใชวธมขปาฐะ

๒) ยคการสอสารโดยการเขยนการเผยแผพระพทธศาสนาโดยเขยนตามผนงถ า จารกลงใบลาน

๓) ยคการสอสารโดยการพมพการเผยแผพระพทธศาสนาโดยการพมพหนงสอพระไตรปฎก คมภร ต าราทางพระพทธศาสนา

๔) ยคการสอสารโดยสออเลคทรอนคสมการเผยแผพระพทธศาสนาทางวทยโทรทศน

๕) ยคการสอสารโดยโทรคมนาคมและดจตอลมการเผยแผพระพทธศาสนาทางดาว เทยม และอนเทอรเนต

ในแตละยคมรปแบบ กระบวนการและประสทธผลในการเผยแผพระพทธศาสนาทแตกตางกนไป วธการบางอยางอาจเหมาะสมกบคนในยคสมยนนๆ แตพอความเจรญผานไป พระพทธศาสนากตองปรบเปลยนวธการเพอใหเหมาะสมกบคนในยคสมย ในแตละยคมประวต รปแบบ กระบวนการและประสทธผลของการใชวธการตามยคสมย

แนวทางการการสอสารในยคดจทลนน เปนการน าเรองราวตาง ๆ ทเปนขอเทจจรง ขอคดเหน หรอความรสก ใหไปถงจดมงหมายปลายทางทตองการ จนท าใหเกดการก าหนดรความหมายของเรองราวนนรวมกนไดโดยอาศยเครองน าไปโดยวธใดวธหนง ภาษาเพอการสอสาร เปนภาษาทมนษยใชสอความหมาย ถายทอดขอมลขาวสาร ความคด อารมณ ความรสกระหวางกน ซงเปนสญลกษณทยอมรบ และเขาใจซงกนและกน ภาษาทใชในการสอสารแบงเปน ๒ ประเภท คอ วจนะภาษา และอวจนะภาษา การสอสารมความส าคญตอมนษยทงในชวตประจ าวน ดานสงคม ดานธรกจอตสาหกรรม ดานการเมองการปกครอง และดานการเมองระหวางประเทศ ซงการสอสารมองคประกอบ ๗ องคประกอบคอ ผสงสาร สาร ชองทางการสอสาร ผรบสาร ผลและปฏกรยาตอบสนอง

รปแบบการเผยแผพระพทธศาสนาในยคดจทลนน เปนไปในรปแบบการสอสารพทธธรรมผานสอสงคมออนไลนของพระสงฆในสงคมไทย ประกอบไปดวยรปแบบสอทศน รปแบบโสต รปแบบโสตทศน ควรมองคประกอบของรปแบบ การสอสารพทธธรรม คอ เนอหาธรรมะถกตอง ถกใจ และทายทสดตองมการประเมนตรวจสอบรปแบบการสอสารพทธธรรมผานชองทางตาง ๆ คอ

๑) ชองทางการสอสารสอออนไลน ไดแก บลอก (Blogging) ทวสเตอร และไมโครบลอก (Twitter and Micro blogging) เครอขายสงคมออนไลน (Social Networking) การแบงปนสอทางออนไลน (Media Sharing)

๑๑๒

๒) รปแบบการน าเสนอแบบมลตมเดย ไดแก น าเสนอดวยตวอกษร (Text) น าเสนอดวยภาพนง (Still Image) น าเสนอดวยภาพเคลอนไว (Animation) น าเสนอดวยภาพวดโอ (Video) น าเสนอดวยเสยง (Sound)

๓) รปแบบการสอสารผานเวปไซด ประกอบดวยแบบ One-to-one แบบพรอมกน ไดแก การสอสารในรปแบบ Chat แบบ One-to-one แบบไมพรอมกนไดแก การสอสารในรปแบบจดหมาย อเลคทรอนกส หรอ E-mail การสงจดหมายไปยงเวบมาสเตอรแบบ One-to-many แบบพรอมกน ไดแก การสอสารในรปแบบ Chat แบบ One-to-many แบบไมพรอมกน ไดแกการเขาไปหาขอมลในเมนตาง ๆ บนหนาเวปไซด และแบบ Many-to-many แบบไมพรอมกน เปนการสอสารผานอนเทอรเนตทผใชบรการจะตองลงทะเบยน เขาระบบการใชบรการและสามารถเขยน ขอความโตตอบกลบได ตางชวงเวลากน ไดแกกระดานสนทนา

๔) เนอหาทใชในการสอสาร ไดแก ความรเกยวกบพระพทธศาสนาและพทธประวต การสอนหลกธรรม ธรรมะปฏบต เชน ขนตอนการนงสมาธวปสสนา เดนจงกรม วนส าคญและศาสนาพธตาง ๆ ในพทธศาสนา บทสวดและคาถาตาง ๆ

การสอสารพทธธรรมผานสอดจทล (ออนไลน) ของพระสงฆไทยนน ผานดวยชองทาง ตาง ๆ เชน เฟซบค ยทป เวบไซด และแนวการทจะน ามาเผยแผพระพทธศาสนาไดผลสมฤทธ และเหมาะสมกบยคดจทลนน ตองมดงน

๑) เผยแผพระพทธศาสนาในชองทางสอโซเชยลตาง ๆ เชน สงคมในเฟสบค (Facebook) โดยใชเปนท าภาพนง หรอ เปนสอวดโอ สน ไลทสด (Live) เปนกจกรรมทวดนน ๆ ไดจดงาน เชน งานบรรพชาสามเณร งานอปสมบท งานวนมาฆบชา งานวนวสาขบชา งานสวดมนตขามป โดยสอดแทรกหวขอธรรมนน ๆ และขยายใจความในหองขอธรรมใหเขาใจงาย โดยใช ภาษาในการสอสารแบบ สมสมย และเปดชองทางใหมการถามตอบทงภาษาไทย และภาษาองกฤษ

๒) เผยแผพระพทธศาสนาในชองทางสอโซเชยลตาง ๆ เชน สงคมในไลนแอด (Line @) โดยใชเปนท าภาพนง หรอเปนสอวดโอสน เปนกจกรรมทวดนน ๆ ไดจดงาน เชน งานบรรพชาสามเณร งานอปสมบท งานวนมาฆบชา งานวนวสาขบชา งานสวดมนตขามป โดยสอดแทรกหวขอธรรมนน ๆ และขยายใจความในหองขอธรรมใหเขาใจงาย โดยใชภาษาในการสอสารแบบสมสมย

๓) เผยแผพระพทธศาสนาในชองทางสอโซเชยลตาง ๆ เชน สงคมในเวปไซด (www.) โดยใชเปนท าภาพนง หรอเปนสอวดโอสน เปนกจกรรมทวดนน ๆ ไดจดงาน เชน งานบรรพชาสามเณร งานอปสมบท งานวนมาฆบชา งานวนวสาขบชา งานสวดมนตขามป โดยสอดแทรกหวขอธรรมนน ๆ และขยายใจความในหองขอธรรมใหเขาใจงาย โดยใช ภาษาในการสอสารแบบสมสมย

๑๑๓

๔) ด าเนนการตามแผนยทธศาสตรการเปนศนยกลางพระพทธศาสนาโลกอยางจรงจง และตอเนอง โดยเฉพาะอยางยง การพฒนาเวบไซตหองสมดพระพทธศาสนาโลก ใหประสบความส าเรจอยางเปนรปธรรม

๕) การฝกอบรมแกพระสงฆสามเณร และผทสนใจโดยทวไป เกยวกบการใชคอมพวเตอร และอนเทอรเนต เพอการเขาถงและเผยแผพระพทธศาสนารวมถงก าหนดแนวปฏบตในการใช คอมพวเตอรและอนเทอรเนตทเหมาะสม ถกตองตามพระธรรมวนยส าหรบพระสงฆสามเณร

๖) สงเสรมและสนบสนนใหวด ส านกสงฆทมความพรอมเปนทตงของศนยการเรยนร ไอทชมชน และเปนศนยการศกษาพระพทธศาสนาผานระบบ E-Learning รวมถงจดเปน สถานทปฏบตธรรมดวย

๗) พฒนา Course Ware หรอแอปพลเคชนทมเนอหาเกยวกบธรรมะ ส าหรบแทบเลต และโทรศพทเคลอนท เผยแพรในทกระดบชนการศกษา และประชาชนทวไปทมความสนใจ

๘) สนบสนนใหวดตาง ๆ ทวประเทศ มเวบไซตของวด เพอเปนการสอสารสองทางกบประชาชน ซงจะชวยสงเสรมใหคนมความใกลชดธรรมะมากขน ทงนโดยภาครฐควรเปนผสนบสนน คาใชจายในการจดทะเบยนชอเวบไซตและการเชาพนทจดเกบขอมลของเวบไซต

๙) ควรมองคกรและผทรงคณวฒทท าหนาทก าหนดมาตรฐานและตรวจสอบเนอหา ของธรรมะทเผยแพรในสออเลกทรอนกส โดยเฉพาะทางเวบไซต ทงน เพอใหมนใจไดวาเนอหานน มความถกตองตามพระไตรปฎก

๑๐) สนบสนนใหมการแปลหนงสอธรรมะเปนภาษาตางประเทศ โดยเฉพาะภาษาองกฤษ แลวน าขนเผยแพรทางเวบไซตหรอในรปแบบ E-Book เพอใหผทสนใจ โดยเฉพาะชาวตางประเทศ สามารถเขามาศกษาได

ทางดานแนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาทเหมาะสมกบสงคมดจทล ของพระสงฆไทยผานทางชองทาง เฟสบค (Facebook) ยทป (Youtube) เวปไซด (Website) ใชการอพโหลดรปภาพ วดโอ และการตอบปญหา เปนไปในรปแบบสอมลตมเดย เชน การปาฐกถา การบรรยาย การสมมนา การสมภาษณ ฯลฯ แลวน าเสนอพทธธรรมดวยการอพโหลดวดโอตามชองทางสอสารตาง ๆ เพอใหผฟงจะไดรบฟงธรรมผานชองทางดจทล เพอเปนการเผยแผพระพทธศาสนาใหกบบคคลทไมมเวลาในการเขาวด ฟงธรรม เพอเปนขอคดธรรมะสะกดใจ หรอปลกใหตนเพอจะไดละเวนจากการท าความชว หรอไดกบมาประพฤตปฏบตธรรม เปนตน

๑๑๔

บทท ๕

สรปผลการวจย และขอเสนอแนะ

การศกษาวจยเรอง “ศกษาการเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศไทยยคดจทล มวตถประสงคในการวจย ๓ ขอ (๑) เพอศกษาสภาพแวดลอมทางสงคมในยคดจทล (๒) เพอศกษาผลกระทบยคดจทลทมตอพระพทธศาสนา (๓) เพอเสนอแนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาทเหมาะสมกบสงคมยคดจทลเปนอยางไร เปนการวจยโดยใชการศกษาและวเคราะหเอกสารเปนหลก (Documentary Research) โดยศกษาเอกสารขนปฐมภมและทตยภม และไดสรปผลการวจย ดงน

๕.๑ สรปผลการวจย

การศกษาวเคราะหบทบาทการเผยแผพระพทธศาสนาในยคดจทล จากการศกษารายละเอยด สรปผลวจยไดดงน

๕.๑.๑ ศกษาสภาพแวดลอมทางสงคมในยคดจทล

หลงจากทพระพทธองคทรงตรสรอนตตรสมมาสมโพธญาณแลว ภารกจอนยงใหญ ของพระพทธองคคอ การชน าแนวทางด าเนนชวตทถกตองแกมวลประชากร เพอความสขสงบแกชวตและสงคม แมวาจะยากล าบากเพยงใดกตาม พระองคใชเวลาทมอยตลอดพระชนมชพ ๔๕ พรรษา เผยแผหลกธรรมค าสงสอนจนพทธศาสนาแพรหลายในแควนตาง ๆ มประชาชนศรทธาเลอมใสและอทศตนเปนพทธสาวก นบถอพระพทธศาสนาจ านวนมากมาย พระพทธองคมไดจ ากดบคคลในการเทศนสอน วาเปนชนชนวรรณะใด เพศใด อาชพใด หรออายวยใด ทรงแสดงธรรมแกบคคลทกระดบ ไมจ ากดขอบเขต หากเขามความสามารถทจะรบรธรรมได กทรงใหโอกาสเสมอ จนมพทธศาสนกชนทกระดบ ตงแตพระราชามหากษตรย จนถงคนอนาถา ทงวรรณะพราหมณ กษตรย แพศย ศทร และจณฑาล พทธธรรมไดแทรกซมอยในบคคลทกกลม ทกวย ทกสาขาอาชพ สทธเสรภาพของบคคลไดถกเปดออกโดยหลกการของพทธศาสนา จงถอวาเปนการเผยแผสงทดงามเปนไปเพอประโยชนสขของประชาชนโลกโดยแท ดงพทธพจนตอนทพระพทธองคสงพระสาวกออกไปเผยแผพระพทธศาสนาครงแรกวา “จรถ ภกขเว จารก พหชนหตาย พหชนสขาย โลกานกมปาย อตถาย หตาย สขาย สเทว มนสสาน ” ซงหมายความวา “ภกษทงหลาย จงเทยวไปสทจารก เพอประโยชนแกชนหมมาก เพอความสขแกชนหมมาก เพออนเคราะหชาวโลก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสขแกเทวดาและมนษยทงหลาย” นคอเปาหมาย หรอวตถประสงคของการเผยแผธรรม

๑๑๕

หลกการเผยแผพระพทธศาสนา ม ๓ ประการ คอ (๑) หลกประโยชน ๓ (๒) หลกไตรสกขา (๓) หลกศกยภาพของมนษย สวนหลกการทง ๓ น เพอเผยแผพระพทธศาสนาออกไปทกสารทศ ท าใหมผศรทธาเลอมใส เคารพ และย าเกรงในพระรตนตรย เปนตน

หลกการวธการเผยแผพระพทธศานา ม ๖ ประการ คอ หลกหวใจในการเผยแผมดงน (๑)อนปวาโท คอไมวาราย (๒) อนปฆาโต คอไมท ารายใคร (๓) ปาฏโมกเข จ ส วโร คอการส ารวม ในศลและมารยาทใหด (๔) มตตญญตา จ ภตตสม คอ รจกประมาณในการรบประทานอาหาร และเครองใชสอย (๕) ปนตญจ สยนาสน คอนงนอน ในทสงบ (๖) อธจตเต จ อาโยโค คอการประกอบความเพยรในอธจต เพอใหบรรลอรหตตผล เปนตน

หลกการเกยวกบเนอหาในการเผยแผ ม ๗ ประการ (๑) สอนจากรปธรรมไปหานามธรรม (๒) สอนลมลกลงตามล าดบ (๓) สอนดวยอปกรณเสรม (๔) สอนตรงจด (๕) สอนตาพอดเทาทจ าเปน (๖) สอนมเหตมผล (๗) สอนสงทมความหมาย เปนหลกทพระพทธเจาและพระสาวก น ามาใชในการเผยแผในสมยพทธกาล จนท าใหพระพทธศาสนาเจรญรงเรองในประเทศอนเดย จนขยายพระพทธศาสนาจนถงปจจบน

สภาพแวดลอมทางสงคมพระสงฆในยคดจทล มดงน

องคกรสงฆจงควรจะตองมพระสงฆทศกษาและพฒนาในดานเทคโนโลยสารสนเทศใหมากขน จะไดน าไปเผยแผใหกบคนรนใหมได เพราะพดภาษาเดยวกน หากไมเดนทางไปดวยกายกสามารถอาศยความเจรญทางเทคโนโลยเผยแผธรรมผานอนเทอรเนตหรอชองทางอน ๆ

การจะวเคราะหวาพระสงฆไทยมความจ าเปนกบการใช ICT หรอไมจ าตองพจารณาหนาทและบทบาทของพระสงฆไทยในมมมองของพทธบรษท ๔ ทประกอบดวยภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา

จากมหาปรนพพานสตรขางตน ผรไดสรปหนาทและบทบาทของพทธบรษทเปน ๔ ประการคอ

๑) การศกษาพระธรรม

๒) การน าความรนนไปประพฤตปฏบต (เพอประโยชนตน)

๓) การเผยแผพระศาสนาเพอผอนเขาใจและน าไปประพฤตปฏบต (เพอประโยชนทาน)

๔) การปกปองพระศาสนา เมอมผกลาวใหคลาดเคลอน หรอจวงจาบพระธรรมวนย

๑๑๖

ประโยชนของพระสงฆในการใช ICT ตามหนาทและบทบาทดงทกลาวในมหาปรนพพานสตร มดงน

๑) ดานการศกษาพระธรรม

๒) ดานการน าความรนนไปประพฤตปฏบต

๓) ดานการเผยแผพระศาสนา เพอใหบคคลอนเขาใจและน าไปประพฤตปฏบต

๔) ดานการปกปองพระศาสนา ในเวลาเดยวกนหากมผใดจวงจาบพระธรรมวนยไมวาจะโดยตงใจ

๕.๑.๒ ศกษาผลกระทบยคดจทลทมตอพระพทธศาสนา

ภายใตบรบทและแนวโนมของประชากรโลกทจะใชชวตในโลกออนไลน หรออนเทอรเนตเพมมากขนอยางตอเนอง ผานเครองมอตาง ๆ ทงเครองคอมพวเตอรและโทรศพทเคลอนท ดงนน ประเทศไทยควรใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเปนเครองมอในการพฒนาประเทศใหเปนศนยกลางพระพทธศาสนาโลก แตการใชเทคโนโลยสารสนเทศดงกลาว ตองเปนไปอยางมคณธรรม จรยธรรม รวมทงไมเปนการบดเบอนพระธรรมค าสอนของพระพทธศาสนาตามพระไตรปฎก

ในปจจบน การสอสารมการพฒนาไปถงระดบเครอขายทวโลก (Internet) การสงขอมลไปทวโลกอยางไรพรมแดน แตการเผยแผพระพทธศาสนาตองอาศยสอทางสารสนเทศโดยเฉพาะทาง เอกสาร หนงสอตาง ๆ ยงจ าเปนตองใชเปนหลก เพราะใหประโยชนแบบประโยชนสง ประหยดสด และตองรธรรม ๆ นน เพอจะตองเปนผสงสารตองมคณสมบต คอ รจรง รจกกาลเทศะ หรอบรบทในแตละพนท ในการทจะสอสารออกไปหาผรบสาร และยงมวตถประสงคในการสอสารทเปนในทางกอประโยชนแกผรบสารในสงคมนนดวย และตองมความรบผดชอบในการสอสารของตน ดงนน แนวทาง การปฏบตของผสงสารจงตองน าเสนอเนอหาสารทด และท าใหชวตดขน มความสข น าไปสการแกปญหา และเปนประโยชนไมกอใหเกดโทษตาง ๆ สวนแนวทางผปฏบตในการสงสาร คอท าหนาทเปนกลยาณมตรแกผรบสาร ผสงสารจงจ าเปนตองมการปฏบตชอบฝกฝนตนเองตามแนวหลกไตรสกขา คอ ศล สมาธ และปญญา รวมถงตองมมนสการโดยแยบคาย ในการพจารณาวาสงใดควรท าการสอสารอยางไร

ผลกระทบของเทคโนโลยสารสนเทศตอพทธศาสนา

กระแสจากการพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศนน มผลกระทบทงตอพทธศาสนาและสงคมโลกโดยรวมอนสบเนองมาจากการใชเทคโนโลยสารสนเทศอยางไมระมดระวงยอมเกดผลกระทบพระพทธศาสนาดานบวก และผลกระทบพระพทธศาสนาดานลบ

๑๑๗

ผลกระทบพระพทธศาสนาดานบวก

๑) ผลกระทบการศกษาพระสงฆไทย คอ มผลสมฤทธในการสอบเรยนบาลไดมากกวาในยคทไมมระบบสารสนเทศ เพราะพระสงฆและสามเณร สามารถโหลดการเรยนการสอนบาลและสามญจากยทปเพอประหยดคาเดนทางไปเรยนตามสถานทวดตาง ๆ

๒) ผลกระทบการเผยแผพระพทธศาสนาในชองทางดจทล เชน เฟสบค ไลน เวปไซด ไดรวดเรวเขาถงบคคลทงในประเทศและตางประเทศ ในการไดศกษาพระพทธศาสนาไดมากขน และมประสทธภาพทดขน เพราะในชองทางดจทล สามารถสนทนาธรรมและตอบกระทตาง ๆ ใหกบบคคลทสงสยในธรรมนนไดด

๓) ผลกระทบดานศลธรรม ท าใหเยาวชนและวยรนทไมมโอกาสเขาวดไดศกษาผานชองทางยทป โดยใชสอแบบมลตมเดย ท าใหเขาถงสภาวะตาง ๆ เชน สอความกตญญ วาท ารายพอแม ผลกระทบชวตหลงความตายแลวไปทไหน หรอผลจากการท าแทง ตดยาเสพตด เมอเหนสอ มตมเดยกละอายกบความบาปทไดท าไป เปนตน

๔) ผลกระทบการแจงขาวสารคณะสงฆ ท าใหสามารถตดตอสอสารในเรอง ผลการประชมตางๆ และแจงขาวงานในพระพทธศาสนาไดเรวขน ประหยดเวลาในการเดนทางตาง ๆ

ผลกระทบพระพทธศาสนาดานลบ คอ

๑) ยอมเกดผลกระทบจากการใชการใชงานของพระสงฆในสงคมดจทล คอการโพสตภาพหรอแชรสงทไมด ในสงคมโซเซยลตาง ๆ ท าใหบคคลทวไปเกดความเสอมศรทธาในพระพทธศาสนา

๒) ยอมเกดผลกระทบการเรองเวลา ท าใหพระสงฆและสามเณรไมไดรจกการแบงเวลาก าจดกเลสภายในและภายนอก เชน การท ากจวตรของสงฆ การท าสมาธ เพอไปหาแหลงความรจรงทพระพทธเจาไดบรรลแลว

๓) ยอมเกดผลกระทบการรกษาพระธรรมวนย เชน พระสงฆและสามเณรใชสอโซเซยลในดานทเปนภยตอเพศสมณะ คอการสนทนากบสตรในเรองทไมเหมาะสมตอพระธรรมวนย

ดงทกลาวมาแลวนน ผลกระทบดานพทธศาสนาโดยตรงคอตวบคคลทนบถอหลกค าสอนพระพทธศาสนา โดยไมมเวลาทจะเรยนรตนเองเพราะสนใจตอสงทเปนเหตใหเกดอกศลทมาทางประตทง ๖ คอ ทางตา ทางห ทางจมก ทางลน ทางรางกาย และทางจตใจ ซงผลกระทบดงกลาวนน ท าใหเกดผลกระทบตามมาทางดานศลธรรม ทางดานการรบวฒนธรรม โดยการแลกเปลยนวฒนธรรมของบคคลในสงคมโลก

๑๑๘

๕.๑.๓ แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาทเหมาะสมกบสงคมยคดจทล

ในปจจบนในการใชสอออนไลนกลายเปนเรองปกตในชวตประจ าวน ท าใหทราบขอมลขาวสารของกนและกน ระหวางปจเจกบคคลกบพหบคล เปนไปอยางสะดวกรวดเรวและยงสามารถประหยดคาใชจายตาง ๆ ในการสอสารตาง ๆ การถอก าเนดระบบดจทลหรอออนไลน จงเปนสงทเกดขนใหมและมผลตอการเปลยนแปลงอยางรวดเรวตอมนษยทวโลก และเปนทแนนอนดวยวากระแสความเปลยนแปลงนสงผลตอความเปนไปของพระพทธศาสนก (พทธบรษท ๔) อยางเลยงไมได เพราะพทธศาสนกมความจ าเปนตองใชเครองมอเพอการสอสาร ซงการใชเครองมอเหลานตองมทงสวนการสรางสรรค (Constructive Implement) และสวนท าลาย (Destructive Implement) หากถาเราไมค านงถงปทฏฐานคอ หลกธรรมวนย และผทรงคณวฒไดน าเสนอแนวคดถงกระบวนการสอสารพทธศาสนาในโลกดจทล โดยเนนถงรปแบบดงน คอ

จะเหนวาการสอสารพทธศาสนาในยคดจทลนน ตองมองคประกอบการสอสารธรรมจ าเปนและมความส าคญอยางไรบาง หากองคประกอบไมสมบรณผสงสาร สาร ชองทาง ผทรบสาร จะเกดความไมเขาใจในสารนน ดงนนองคประกอบควรประกอบดงน

เมอพระพทธศาสนาเกดขนครงแรกนน การเผยแผพระพทธศาสนาอาศยพระพทธเจาเพยงพระองคเดยว พระองคทรงการแสดงธรรมครงแรกแกปญจวคคย หลงจากการตรสรผานไปเจดสปดาห จนกระทงปญจวคคยไดอปสมบท จากนนจงแสดงธรรมแกยสกลบตรและสหายของยสกลบตร ในครงนนไดมผอปสมบทเปนภกษจ านวน ๖๐ รป จงไดเกดเปนคณะสงฆขน การเผยแผพระพทธศาสนาโดยคณะสงฆจงไดเรมขน วธการเผยแผจงเปนการเทศนาธรรมโดยใชวธสอนทเรยกวามขปาฐะ ตอมาจงมการบนทกเปนลายลกษณอกษรจนกลายเปนคมภรในยคตอ ๆ มาซงมประวตและพฒนาการ แตพอมาถงปจจบน เมอโลกเจรญมากขนจงมพฒนาการในการเผยแผโดยเพมวทยโทรทศนและเทคโนโลยสารสนเทศเขามาจงพอจะแบงออกเปน ๕ ยค คอ

๑) ยคการสอสารโดยค าพดการเผยแผพระพทธศาสนาใชวธมขปาฐะ

๒) ยคการสอสารโดยการเขยนการเผยแผพระพทธศาสนาโดยเขยนตามผนงถ า จารกลงใบลาน

๓) ยคการสอสารโดยการพมพการเผยแผพระพทธศาสนาโดยการพมพหนงสอพระไตรปฎก คมภร ต าราทางพระพทธศาสนา

๔) ยคการสอสารโดยสออเลคทรอนคสมการเผยแผพระพทธศาสนาทางวทยโทรทศน

๑๑๙

๕) ยคการสอสารโดยโทรคมนาคมและดจตอลมการเผยแผพระพทธศาสนาทางดาวเทยม และอนเทอรเนต

ในแตละยคมรปแบบ กระบวนการและประสทธผลในการเผยแผพระพทธศาสนาทแตกตางกนไป วธการบางอยางอาจเหมาะสมกบคนในยคสมยนน ๆ แตพอความเจรญผานไป พระพทธศาสนากตองปรบเปลยนวธการเพอใหเหมาะสมกบคนในยคสมย ในแตละยคมประวต รปแบบ กระบวนการและประสทธผลของการใชวธการตามยคสมย

แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาทเหมาะสมกบยคดจทล มดงน

๑) เผยแผพระพทธศาสนาในชองทางสอโซเชยลตาง ๆ เชน สงคมใน เฟสบค (Facebook) โดยใชเปนท าภาพนง หรอ เปนสอวดโอ สน ไลทสด (Live) เปนกจกรรมทวดนน ๆ ไดจดงาน เชน งานบรรพชาสามเณร งานอปสมบท งานวนฆาฆบชา งานวนวสาขบชา งานสวดมนตขามป โดยสอดแทรกหวขอธรรมนน ๆ และขยายใจความในหองขอธรรมใหเขาใจงาย โดยใชภาษาในการสอสารแบบสมสมย และเปดชองทางใหมการถามตอบทงภาษาไทย และภาษาองกฤษ

๒) เผยแผพระพทธศาสนาในชองทางสอโซเชยลตาง ๆ เชน สงคมในไลนแอด (Line @) โดยใชเปนท าภาพนง หรอเปนสอวดโอสน เปนกจกรรมทวดนน ๆ ไดจดงาน เชน งานบรรพชาสามเณร งานอปสมบท งานวนมาฆบชา งานวนวสาขบชา งานสวดมนตขามป โดยสอดแทรกหวขอธรรมนน ๆ และขยายใจความในหองขอธรรมใหเขาใจงาย โดยใชภาษาในการสอสารแบบสมสมย

๓) เผยแผพระพทธศาสนาในชองทางสอโซเชยลตาง ๆ เชน สงคมใน เวปไซด (www.) โดยใชเปนท าภาพนง หรอเปนสอวดโอสน เปนกจกรรมทวดนน ๆ ไดจดงาน เชน งานบรรพชาสามเณร งานอปสมบท งานวนมาฆบชา งานวนวสาขบชา งานสวดมนตขามป โดยสอดแทรกหวขอธรรมนน ๆ และขยายใจความในหองขอธรรมใหเขาใจงาย โดยใชภาษาในการสอสารแบบสมสมย

๔) ด าเนนการตามแผนยทธศาสตรการเปนศนยกลางพระพทธศาสนาโลกอยางจรงจงและตอเนอง โดยเฉพาะอยางยง การพฒนาเวบไซตหองสมดพระพทธศาสนาโลกใหประสบความส าเรจอยางเปนรปธรรม

๕) การฝกอบรมแกพระสงฆสามเณร และผทสนใจโดยทวไป เกยวกบการใชคอมพวเตอร และอนเทอรเนต เพอการเขาถงและเผยแผพระพทธศาสนารวมถงก าหนดแนวปฏบตในการใชคอมพวเตอรและอนเทอรเนตทเหมาะสม ถกตองตามพระธรรมวนย ส าหรบพระสงฆสามเณร

๖) สงเสรมและสนบสนนใหวด ส านกสงฆทมความพรอมเปนทตงของศนยการเรยนร ไอซทชมชน และเปนศนยการศกษาพระพทธศาสนาผานระบบ E-Learning รวมถงจดเปน สถานทปฏบตธรรมดวย

๑๒๐

๗) พฒนา Course Ware หรอแอปพลเคชนทมเนอหาเกยวกบธรรมะ ส าหรบแทบเลต และโทรศพทเคลอนท เผยแพรในทกระดบชนการศกษา และประชาชนทวไปทมความสนใจ

๘) สนบสนนใหวดตาง ๆ ทวประเทศ มเวบไซตของวด เพอเปนการสอสารสองทางกบประชาชน ซงจะชวยสงเสรมใหคนมความใกลชดธรรมะมากขน ทงนโดยภาครฐควรเปนผสนบสนน คาใชจายในการจดทะเบยนชอเวบไซตและการเชาพนทจดเกบขอมลของเวบไซต

๙) ควรมองคกรและผทรงคณวฒทท าหนาทก าหนดมาตรฐานและตรวจสอบเนอหาของธรรมะทเผยแพรในสออเลกทรอนกส โดยเฉพาะทางเวบไซต ทงนเพอใหมนใจไดวาเนอหานน มความถกตองตามพระไตรปฎก

๑๐) สนบสนนใหมการแปลหนงสอธรรมะเปนภาษาตางประเทศ โดยเฉพาะภาษาองกฤษ แลวน าขนเผยแพรทางเวบไซตหรอในรปแบบ E-Book เพอใหผทสนใจ โดยเฉพาะชาวตางประเทศ สามารถเขามาศกษาได

ทางดานแนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาทเหมาะสมกบสงคมดจทลของพระสงฆไทยผานทางชองทางเฟสบค (Facebook) ยทป (Youtube) เวปไซด (Website) ใชการอพโหลดรปภาพ วดโอ และการตอบปญหาเปนไปในรปแบบสอมลตมเดย เชน การปาฐกถา การบรรยาย การสมมนา การสมภาษณ ฯลฯ แลวน าเสนอพทธธรรมดวยการอพโหลดวดโอตามชองทางสอสารตาง ๆ เพอใหผฟงจะไดรบฟงธรรมผานชองทางดจทล เพอเปนการเผยแผพระพทธศาสนาใหกบบคคลทไมมเวลาในการเขาวด ฟงธรรม เพอเปนขอคดธรรมะสะกดใจ หรอปลกใหตนเพอจะไดละเวนจากการท าความชว หรอไดกบมาประพฤตปฏบตธรรม เปนตน

๕.๒ ขอเสนอแนะ

จากการศกษาวจยการเผยแผพระพทธศาสนาประเทศไทยในยคดจทลนน พบวายงมขอเสนอแนะทไดจากการวจย ดงน

๕.๒.๑ ขอเสนอแนะทวไป

ส าหรบขอเสนอแนะทวไปทเกดจากการด าเนนการวจยในครงน

๑) รปแบบการเผยแผพระพทธศาสนาในยคดจทลของพระสงฆไทยทปรากฏในชองทางการสอสารออนไลนในเฟซบค (Facebook), ยทป (Youtube), เวปไซด (Website) ในเวลาทเผยแผนนควรมเชงอรรถของเอกสารนน ๆ และมแหลงอางองของพทธธรรมนน เพอใหเกดสามารถตรวจสอบทมาวาเปนขอมลเทจ ขอมลจรง เพอใหเกดความเลอมใสของศรทธา และผคนหา วาไดขอมลทจรงจากพระไตรปฎก เลมไหน หนาไหน

๑๒๑

๒) กรมการศาสนาและส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต หรอมหาเถรสมาคม ตลอดจนหนวยงานองคกรตาง ๆ ควรใหความสนใจและมความตระหนกในเรอง พระพทธศาสนา กบการแกไขปญหาสอนวตกรรมดจทล ใหมคณธรรมและจรยธรรม และควรเนนอบรมบคคลากร ทงพระภกษสงฆและอบาสก อบาสกา ใหมความรในสอสมยใหม (สอดจทล) และน าไปใชงานใหมประสทธภาพ และใหเกดความเหมาะสมกบพทธบรษท ๔ ใหเขาถงสอพระพทธศาสนาและนอมน าไปปฏบตเพอใหพนจากความทกข

๕.๒.๒ ขอเสนอแนะเพอการศกษาวจยครงตอไป

๑) ควรมศกษาวจยเรอง เปรยบเทยบการศกษาการเผยแผพระพทธศาสนาในยคดจทลภายในประเทศ และตางประเทศ

๒) ควรศกษาเปรยบเทยบการศกษาพทธศาสนาในยคดจทลของพระสงฆฝายมหายาน กรณศกษาของมหายาน เชน หลวงปตชนชฮนท หลวงปดาไลลามะ

บรรณานกรม

๑. ภาษาไทย

ก. ขอมลปฐมภม

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

ข. ขอมลทตยภม

(๑) หนงสอ: กองแกว วระประจกษ. จารกลานทองสมเดจพระมหาเถรจพามณ. กรงเทพมหานคร : ศลปากร,

๒๕๒๖. เกษยร เตชะพระ. การพฒนาทางดานเทคโนโลยสารสนเทศและเทคโนโลยการสอสาร

โทรคมนาคม. ม.ป.ท. : ม.ป.พ., ๒๕๓๘. คณะกรรมการวชาภาษาไทยเพอการสอสาร ศนยวชาบรณาการ หมวดวชาศกษาทวไป. ม.ป.ท.: ม.ป.พ.,

๒๕๕๔. คณะกรรมการวชาภาษาไทยเพอการสอสาร ศนยวชาบรณาการ หมวดวชาศกษาทวไป. ม.ป.ท.: ม.ป.พ.,

๒๕๕๒. ครรชต มาลยวงศ. สารสนเทศภาษาไทย. ม.ป.ท. : ม.ป.พ., ๒๕๓๕. จนดารตน เบอรพนธ. ความสมพนธของขอมลกบสารสนเทศ. ม.ป.ท. : ม.ป.พ., ๒๕๔๔. จไรรตน ลกษณะศร และบาหยน อมส าราญ. ภาษากบการสอสาร. พมพครงท ๒. นครปฐม : โรงพมพ

มหาวทยาลยศลปากร พระราชวงสนามจนทร, ๒๕๕๐. ชาลสา มากแผนทอง. ระเบยบวธวจยการสอสาร . กรงเทพมหานคร : ส านกพมพมหาวทยาลย

สโขทยธรรมาธราช, ๒๕๔๐. ชตมา สจจานนท. สารสนเทศ. ม.ป.ท. : ม.ป.พ., ๒๕๓๐. นนท ธรรมสถต. พระพทธศาสนาและคณะสงฆไทย เลม ๑. พมพครงท ๑. ม.ป.ท. : ส านกพมพ กตตชย

สาสน, ๒๕๓๒. นพดล อนนา. ไอทกบการเมองไทย. กรงเทพมหานคร : จามจรโปรดกท, ๒๕๔๙. นษฐา หรนเกษม. จบตาด รใหเทาทนสอ และสงคมออนไลน. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬา

ลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๘.

๑๒๓

นษฐา หรนเกษม. จบตาด รใหเทาทนสอและสงคมออนไลน. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๘.

ประภาวด สบสนธ. สงคมสารสนเทศ. ม.ป.ท. : ม.ป.พ., ๒๕๔๓. เผยแผกบเผยแพร น าไปใชตางกนอยางไร. พจนานกรมฉบบราชบณฑตสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒. ม.ป.ท.

: ม.ป.พ., ๒๕๔๒. พระจกรพงศ วสทธสโล. การใชเทคโนโลยกบการเผยแผพระพทธศาสนา . กรงเทพมหานคร :

บรษทธระฟลม และไซเทกซ จ ากด, ๒๕๔๒. พระธรรมโกศาจารย ประยร ธมมจตโต. การเผยแผพระพทธศาสนายคปจจบน. กรงเทพมหานคร :

โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๘. พระธรรมปฎก ป.อ. ปยตโต. ไอท ภายใตวฒนธรรมแหงปญญา. พมพครงท ๗. กรงเทพมหานคร :

ธรรมสภา, ๒๕๔๐. พระนนทปญญาจารย. จฬคนถวงศ. กรงเทพมหานคร : ธนาเพรสแอนดกราฟฟค, ๒๕๔๖. พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต). คนไทย กบเทคโนโลย. พมพครงท ๘. กรงเทพมหานคร : มลนธ

ปญญาประทป, ๒๕๔๘. ________. พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท. พมพครงท ๑๑. กรงเทพมหานคร : เอสอาร.

พรนตง แมส โปรดกส จ ากด, ๒๕๕๑. ________. พทธวธการสอสาร. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๘. พระไพศาล วสาโล. วพากษคอมพวเตอร เทวรปแหงยคสมย. ม.ป.ท. : ส านกพมพ มลนธโกมลคม

ทอง. ม.ป.ป.. พระมหาสมจนต สมมาปญโ . วพากษแนวคดพระพทธศาสนาส าหรบโลกหลงยคใหม .

กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗. พส เดชะรนทร. การสอสารตามแนวทางพระพทธศาสนา. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลง

กรณราชวทยาลย, ๒๕๔๘. รววรรณ เทนอสสระ. กระบวนการตดตอสอสาร. พมพครงท ๔. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลย

กรงเทพ, ๒๕๓๘. ระววรรณ ประกอบผล. การสอสารมวลชน. พมพครงท ๓. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร, ๒๕๓๘. ราชบณฑตยสถาน . พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔. พมพครงท ๒.

กรงเทพมหานคร : ราชบณฑตยสถาน, ๒๕๕๖. ลขต ลขตานนท. ยคทองแหงวรรณกรรมพระพทธศาสนาในลานนาไทย : ลานนาไทย . อนสรณ พระ

ราชพธเปดพระบรมราชานสรณสามกษตรย. เชยงใหม : ทพยเนตรการพมพ, ๒๕๒๓.

๑๒๔

วนชย มชาต. หนาทสอสารมวลชน. พมพครงท ๓. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ ซ.พ บคแสตนดารด, ๒๕๔๘.

สานตย กายาผาด. เทคโนโลยสารสนเทศเพอชวต. กรงเทพมหานคร : เธรดเวฟ เอดดเคชน, ๒๕๔๒. สชพ ปญญานภาพ. พระไตรปฎกฉบบส าหรบประชาชน. พมพครงท ๑๖. กรงเทพมหานคร : มหา

มกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๙. สภาพรรณ ณ บางชาง. ววฒนาการงานเขยนภาษาบาลในประเทศไทย : จารก ต านาน พงศาวดาร

สาสน ประกาศ. กรงเทพมหานคร : มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๒๙. สวฒน จนทรจ านง. ความเชอของมนษยเกยวกบปรชญาและศาสนา. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ

สขภาพใจ, ๒๕๔๐. อบลรตน ศรยวศกด. สอมวลชนเบองตน : สอมวลชนวฒนธรรมและสงคม. กรงเทพมหานคร :

จฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗.

(๒) บทความในวารสาร: ชอฟา เกตเรองโรจน และรองศาสตราจารย อวยพร พาณช. “กระบวนการและกลวธการสอสารเพอ

ถายทอดพทธธรรมในหนงสอธรรมะของทาน ว.วชรเมธ”. วารสารวจยและพฒนา. ปท ๓ (พฤศจกายน-ธนวาคม ๒๕๕๔): ๑๐๕.

ณฐนนท ศรเจรญ. “กรณศกษาการใชสอใหมผานโซเชยลมเดยในโทรศพทมอถอเพอสงเสรมคณภาพชวตส าหรบผสงอายกบสมาชกในครอบครว ณ ประเทศนวซแลนด”. วารสารวชาการ. ปท ๘ ฉบบท ๓ (กนยายน-ธนวาคม ๒๕๕๘): ๑๙๑-๑๙๒.

พระครโฆฆตสงฆพทกษ. “กลยทธในการเผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆไทยในสงคมปจจบน”. วารสารวชาการธรรมทรรศน. ปท ๑๗ ฉบบท ๓ (กนยายน–ธนวาคม ๒๕๖๐) : ๒๑๒–๒๑๓.

พระไพศาล วสาโล. “เทคโนโลยในทศนะของพทธศาสนา” บทความ นตยสาร CHIP. ปท ๑๐ ฉบบท ๓. (มนาคม ๒๕๕๔): ๑๕๖.

พระมหาธนต สรวฒฑโน. “รปแบบและกระบวนการสอสารพทธธรรม”. วารสารวจยราชภฏเชยงใหม. ประจ าปท ๑6 ฉบบท ๒ (เมษายน-ธนวาคม ๒๕๕๘): ๒๓.

พระมหาประกาศต อาจารปาล . “พทธบญญตเกยวกบนกบวชนอกศาสนา”. วารสารสนตศกษาปรทรรศน มจร.. ปท๒ ฉบบท ๒ (กรกฎาคม-ธนวาคม ๒๕๕๖) : ๑๘๐.

พระเลศพพฒน จนทปญโญ (แกววนทอง). “บทบาทของพระสงฆในสงคมโลกาภวฒน”. วารสารการศกษาและพฒนาสงคม. ปท ๗ ฉบบท ๒ (๒๕๕๔): ๓๒ – ๓๓.

สธ พลพงษ และคณะ. “สอและเทคโนโลย”. ใน ความรนเทศศาสตร โครงการต ารา คณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. (กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๕๐) : ๑๘๔.

อนช อาภาภรม. “เทคโนโลยกบสวรรค”. มตชน. (๒๕๔๗) : ๑๐๔.

๑๒๕

(๓) วทยานพนธ: ชมภนช สวรรณบบผา. “การใชแนวคดดสรปชน Disruption กบการรายงานขาวของรายการขาวสาม

มต ทางสถานโทรทศนไททวส ชอง ๓”. วทยานพนธวารสารศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๕๔.

ธนต อมรวทยกจเวชา. “การน าเสนอพระพทธศาสนาของสงคมไทยในยคดจทลผานสอหนงสอพมพ”. วทยานพนธนเทศศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยกรงเทพ, ๒๕๕๙.

พระณฏฐวฒน ญาณปปโภ. “รปแบบการเรยนรพฒนาพฤตกรรมการใชสอดจทลตามหลกพระพทธศาสนา”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๘.

พระพษณ วฑมนธมโม พทธวฒนานนท. “รปแบบและกระบวนการเผยแพรธรรมของ ว. วชรเมธ พระมหาวฒชย”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๘.

(๔) สออเลกทรอนกส: Budsir. Buddhist Sutras. [ออนไลน]. แหลงทมา : http://www.budsir.org/budsir-

main.html [๑๕ กนยายน ๒๕๖๑]. การประชมทางวชาการเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเพอความเทาเทยมกนประจ าป พ .ศ.

๒๕๕๕ เรอง“เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารกบพระพทธศาสนา”. [ออนไลน]. แหลงทมา : http:// www.ictforall.org/ICT_for_All_Symposuim_2012/E_

Proceeding_ICT_for_All_Symposium [๒๔ กนยายน ๒๕๖๑]. เจาหนาทพพธภณฑสถานแหงชาตปราจนบร จงหวดปราจนบร. “ศลาจารกเนนสระบว”. [ออนไลน].

แหลงทมา : http://www.prachinburi-museum.go.th/inscript/[๒๐ สงหาคม ๒๕๖๑]. campus.sanook.com. ผลส ารวจดสตโพล. [ออนไลน]. แหลงทมา : www. http://campus.

sanook.com/[๖ สงหาคม ๒๕๖๑]. พจนารถ สพรรณกล. “การเผยแผพระพทธศาสนากบเทคโนโลยสารสนเทศ”. บทความ. (๒๐

กนยายน ๒๕๕๗). [ออนไลน]. แหลงทมา : http://phd.mbu.ac.th/index.php/2014-

08-28-08-57-4/106-2014-09-20-08-27-56[ ๒๐ สงหาคม ๒๕๖๑]. พระพรหมคณาภรณ (ประยทธ ปยตโต). การโพสตรปภาพและวดโอ. [ออนไลน].แหลงทมา :

https://www.facebook.com/P.APayutto?fref=ts[๓๑ พฤษภาคม ๒๕๖๑]. ________. ไตรลกษณ. [ออนไลน]. แหลงทมา : https://www. facebook.com/P.A.Payautto?

fref=ts[๒ กมภาพนธ ๒๕๖๑].

๑๒๖

พระพรหมคณาภรณ (ประยทธ ปยตโต). มชณมาปฏปทา. [ออนไลน]. แหลงทมา : https://www.

facebook.com/P.A. Payautto? fref=ts[๒ กมภาพนธ ๒๕๖๑]. พระไพศาล วสาโล. การโพสตรปภาพและวดโอ . [ออนไลน ]. แหลงทมา : https://www.

facebook.com /visalo?fref=ts[๓๑ พฤษภาคม ๒๕๖๑]. พระมหาบญไทย ปญญมโน. บทความวชาการ. [ออนไลน]. แหลงทมา : http://www.cybervanaram.

net/2009-12-17-14-43-37-13/34-2010-02-19-14-05-55?start=3[๒๑ สงหาคม ๒๕๖๑]. พระมหาวฒชย วชรเมธ. การโพสตรปภาพและวดโอ. [ออนไลน]. แหลงทมา : https://www.

facebook/v.vajiramedh?fref=ts. [๓๑ พฤษภาคม ๒๕๖๑]. ________. ไตรลกษณ. [ออนไลน]. แหลงทมา : https://www.facebook/v. vajiramedhi?fref

=ts[๒ กมภาพนธ ๒๕๕๘]. ________. ศล-โยนโสมนการ. [ออนไลน]. แหลงทมา : https://www.facebook/ v.vajiramedhi?

fref=ts[๒ กมภาพนธ ๒๕๖๑]. พระมหาสมชาย านวฑโฒ. ขนธ๕. [ออนไลน]. แหลงทมา : https;//www.facebook.com/

ThanavuddhoStory?fref=ts[๒ กมภาพนธ ๒๕๕๘]. ________. อ ร ย ส จ ๔ -ศ ล . [อ อ น ไ ล น ]. แ ห ล ง ท ม า : https;//www.facebook.com

/ThanavuddhoStory?fref=ts[๒ กมภาพนธ ๒๕๖๑]. ________. การโพสตรปภาพและวดโอ. [ออนไลน]. แหลงทมา : https://www. facebook/

Thanavuddhostory?fref=ts[๓๑ พฤษภาคม ๒๕๖๑]. พระมหาสมปอง ตาลปตโต. การโพสตรปภาพและวดโอ. [ออนไลน].แหลงทมา : https.//www.

facebook.com/pages/fanpage?fref=ts[๓๑ พฤษภาคม ๒๕๖๑]. ________. โ ยน โ ส มน ก า ร . [อ อน ไ ล น ]. แ ห ล ง ท ม า : https://www.youtube.com/page/

fanpage?fref=ts. [๒ กมภาพนธ ๒๕๖๑]. ________. ไตรลกษณ-ขนธ๕. [ออนไลน].แหลงทมา: https://www.facebook. com/page/

fanpage?fref=ts[๒ กมภาพนธ ๒๕๖๑]. แมชสภาพรรณ กลนนาค. “การใชเทคโนโลยสารสนเทศกบผลกระทบดานพทธศาสนา”. บทความ

วชาการ. [ออนไลน]. แหลงทมา : http://phd.mbu.ac.th/index.php/2014-08-28-

08-57-4/99-2014-09-19-23-56-30[๒๖ กนยายน ๒๕๖๑]. ยคทองแหงพระพทธศาสนาในลานาไทย . [ออนไลน]. แหลงทมา : www.lanna.mju.ac.th/

lannareligion_detail.php?recordID=5[๒๕ สงหาคม ๒๕๖๑]. ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต เครอขายกาญนาภเษก . “คมภรใบลาน”. [ออนไลน].

แหลงทมา : http://kanchanapisek.or.th/kp8/cem/cem603.html/[๒๐ สงหาคม ๒๕๖๑].

๑๒๗

ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต. เวปไซตวดตาง ๆ. [ออนไลน]. แหลงทมา : http://www.onab.

go.th/[๑๐ ตลาคม ๒๕๖๑]. สรวรรณ. เทคโนโลยและสารสนเทศ. [ออนไลน]. แหลงทมา : http://sureewan147.blogspot.com/

2014/01/facebook-twitter-google-youtube-line.html[๒๐ สงหาคม ๒๕๖๑].

ประวตผวจย ชอ – ชอสกล พระครสงฆรกษพทยา าณธโร (ปยวรากล) วน เดอน ป เกด ๑๗ พฤษภาคม ๒๕๒๐ ทอยปจจบน วดปาเหว ต าบลอโมงค อ าเภอเมอง จงหวดล าพน ทท างานปจจบน วดปาเหว ต าบลอโมงค อ าเภอเมอง จงหวดล าพน ต าแหนงหนาทปจจบน เลขาเจาคณะต าบลอโมงค เขต ๑ ป ๒๕๖๑ ประวตการศกษา

พ.ศ. ๒๕๓๘ พ.ศ. ๒๕๔๐ พ.ศ. ๒๕๔๓

ปวช (ชางยนต) โรงเรยนกลสรเทคโนโลย ปวส (ชางยนต ) วทยาลยเซนตจอหนโปลเทคนค วศบ. (วศวกรรมเครองกล) มหาวทยาลยศรปทม