68

การสรางสรรคบลเลตนโอคลาสสคชด “หนมานจบนาง

สพรรณมจฉา พา เดอ เดอซ” ตามรปแบบของ บาลองชน

The creation of the neo-classical ballet “Hanuman

and Supanamatcha Pas De Deux” by Balanchine

วชรพงษ แกวพลอย

นกศกษาปรญญาโท ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาศลปะการแสดง

มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

Fine Arts of Faculty Humanities and Social Sciences

Saun sunandha Rajabhat University

บทคดยอ บทความนเปนสวนหนงของ วทยานพนธหวขอ “การสรางสรรค

บลเลตนโอคลาสสค ชด หนมานจบนางสพรรณมจฉา พา เดอ เดอซ ตามรป

แบบของบาลองชน” มวตถประสงคเพอสรางสรรคการแสดงบลเลตนโอคลาสสค

ทมโครงเรองจากวรรณคดไทย และสำารวจความคดเหนของนกบลเล ต

ครสอนบลเลต หรอนกศกษาทางนาฏศลป ทมตอการสรางสรรคการแสดงบล

เลตในรปแบบน กระบวนการศกษา ผวจยไดนำาองคความร แนวคดและ กลวธ

การเตนในรปแบบบาลองชน โดยใชกรณศกษาจาก ผลงานชนเอกของเขา 3

ไดแก Rubies (Pas de Deux), Chaconne (Pas de Deux) and Tchaikovsky

Pas de Deux มาเปนกรอบแนวคดในการวจยสรางสรรค

69

ผลงานสรางสรรคผ วจยไดมการคงไวซงทาเตนบลเลตคลาสสเคล

แตปรบวธการนำาเสนอลลาใหชดเจน ยงขนมอสระในการเคลอนไหวและ

งายตอการแสดงออกทางอารมณ จากนนผ วจยไดสำารวจความคดเหนของ

กลมตวอยางในดานรปแบบการนำาเสนอทฤษฎและกลวธการเตน องคประกอบ

ของการแสดง และสนทรยรส คณคาทางศลปะ ผลจากการสำารวจสรปไดวา

บลเลตนโอคลาสสคทผวจยไดสรางสรรคขนนนอยในเกณฑด ผชมใหความสนใจ

ตอบลเลตทในรปแบบของบาลองชนซงถอไดวาเปนการบกเบกบลเลตสมยใหม

ทหลกเลยงวธการนำา เสนอตามแบบจารตของบลเลตคลาสสเคลแตเดม

รวมทงมกลวธการสรางสรรคลลาทาทางทเออตอการสอสาร อารมณตอผชม

มากขน หากแตคงไวซงการนำาเสนอเรองราวทางวรรณคดไทยทเปนทนยมและ

งายในการสอสาร เรองราวกบผชมในประเทศไทยถอไดวาการสรางสรรคงานแสดง

ชนนเปนแนวทางใหมอกทางหนงในการนำาเสนอ งานบลเลตสวงการนาฏศลป

ของประเทศไทย

คำาสำาคญ บลเลตนโอคลาสสค, บาลองชน, พา เดอ เดอซ

70

Abstract The aims of this study on the creation of the neo-classical

ballet “Hanuman and Supanamatcha Pas De Deux” by Balanchine

Methodology are to create a neo-classical ballet “Hanuman and

Supanamatcha Pas De Deux” and to study the opinions of the

ballet performers, ballet teachers, and ballet apprentices towards

the creation of neo-classical ballet designed by the researcher.

The researcher has exploited such knowledge from analysis

and interpretation of 3 neo-classical ballets by Balanchine, Rubies

(Pas de Deux) Chaconne (Pas de Deux) and Tchaikovsky Pas de Deux

to create the neo-classical ballet “Hanuman and Supanamatcha

Pas De Deux” which keep the classical figures still but adjust more

clearly variations to the freely moments under the story of thai

literature which affect to emotional expression.And introduced

the performance onto real stage to collect data on opinions and

suggestion of the audience. The analysis of result has become rather

successful. The style of performance has followed Balanchine in

representing modern ballet without using the traditional ballet style,

along with creating the ballet performance which communicates

more emotional messages towards the audience. The uniqueness

of presenting stories from Thai literature is also given great attention

by the researcher. This could lead to the new way of creating ballet

performance in the field of dance in Thailand.

Keyword ballet Neo-classical, Balanchine Pas de Deux

71

บทนำา การเตนค (Pas de deux) ในบลเลตคลาสสเคล (Classical Ballet)

นนเปนการเตนเปนคทเปนชดใหญ หรอทเรยกวา กรอง ปา เดอ เดอซ (Grand Pas

de Deux) ซงเปนการนำาเสนอทาทาง ทเนนกระบวนการฝกฝน ความสามารถและ

เทคนคของนกเตนทงคตามระเบยบแบบแผนในการนำาเสนอทเครงครดมากกวา

การแสดงออกทางดานอารมณตามบทบาท โดยจดมงหมาย ซงโครงสรางของ

พา เดอ เดอซ ในแบบคลาสสเคลนนจะมลำาดบการ นำาเสนอเปนแบบแผนตายตว

ดวยการผกทาทางใหตอเนองกน จากทาคทาหนงตอกบอกทาหนง และการฝกหด

อยางบอยครงเพอทำาใหรางกายของนกเตนไดเกดการจดจำา รวมถงสามารถ

ผสมผสานทาเตนไดโดยอตโนมต โดยทวไปแลวการเตนพา เดอ เดอซมกจะ

เรมดวยการเตนคในบทเพลงชา (Adagio) การเตนเดยวของนกเตนชาย (Male

Variation) การเตนเดยวของนกเตนหญง (female Variation) และจบลงดวย

การเตนคอกครงในบทเพลงโคดา (Coda)

ในช วงปลายศตวรรษท 19 บลเล ต คลาสสคกลายเป นศลปะ

สมยใหม (Modern Ballet) ในยคของบลเลต รสส (Ballet Russe) ในชวงป

ค.ศ. 1915-1925 โดยดอากเลฟ (Diaghilev) ผอำานวยการคณะบลเลตรสส

ในรสเซยได นำากลมนกแสดงเขามาแสดงในมหานครปารส ประเทศฝรงเศส

เขาไดใหความสำาคญกบลลาทาเตนนอยกวาศลปะ ประเภทคตศลปเพราะฉะนน

บลเลตจงกลายเปนองคประกอบทชวยทำาใหดนตรมความโดดเดนขนเทานน

กอนทจะมการปรบปรงใหบลเลตโดดเดนขนมา โดยนกออกแบบทาเตน

แนวหนาหลายคนจากคณะการแสดงนไดแก นจนสก (Nijinsky) มซซน (Massine)

บาลองชน (Balanchine) ตามลำาดบ (Lincoln Kirstein,1951, p.14) โดยเฉพาะ

จอรจ บาลองชน ซงถอเปนอจฉรยะบคคลดานการออกแบบทาเตน ดวยความ

สามารถทางดานดนตรจาก การศกษาในวทยาลยดนตรเพโตรกาด (Petrograd)

ทำาใหเขาสามารถเขาใจหลกทฤษฎเปยโน การประพนธเพลง การนบจงหวะ

72

ดนตร เมอรวมกบความความคนเคยในขนบธรรมเนยมและจารตในการเตนรำา

แบบคลาสสเคล ทมอยเดมทำาใหเขากลายเปนนกออกแบบทาเตนชนยอดของ

ยคนนไปโดยปรยาย ซง ลนคอรน เคอสเทน เคยกลาว ยกยองบาลองชนไววา

“เขาตระหนกวาบลเลตควรจะเปลยนแปลงจากบทละครและเรองราวมาเปน

แคการเตนแตเพยงอยางเดยว” (Lincoln Kirstein, 1951, p.17) ลกษณะท

โดดเดนของบาลองซน ทนอกเหนอไปจากการมทกษะดานดนตร และการเตนรำา

อยางถองแทแลว เขายงมการใชรางกายในการนำาเสนอการเตนในแบบนามธรรม

และทไมเปนนามธรรมดวย ซงผลงานสวนใหญของ เขาจะนำาเสนออยางชดเจน

ดวยทาทาง การเคลอนไหว ทวงทา และระยะเวลา ออกมาเปนภาษาทาง

การแสดง (dance language) นอกจากนลลาทาเตนของเขายงไมไดตอตาน

เทคนคคลาสสเคลบลเลตแบบเดม เพยงแตปรบรปแบบการ ถายทอดและทาทาง

ของการเตนใหชดเจนยงขน และมอสระในการนำาไปใชแสดงออกทางอารมณ

จนทำาใหเกด เอกลกษณและการเตนแนวใหม ซงเปนแบบฉบบเฉพาะตวของ

บาลองชนไปโดยปรยาย แมในขณะนนนกอนรกษ ศลปะวฒนธรรมในสมยนน

จะมความเหนวาผลงานของบาลองชนนนเปนการแสดงนอกรตกตาม แตการ

แสดงของ เขากไดรบความนยมถอเปนตนแบบและแรงบนดาลใจใหนกออกแบบ

ทาเตนรนหลงตอมา อาทเชน Bernard Courtot de Bouteiller คณะปารส

โอเปรา, Susanne Farrell and Suki Schorer คณะนวยอรคซตบลเลต และ

Edward Villell คณะสเกตนำาแขงไอซ เธยเตอร นวยอรค และยงเปนแรงบนดาล

ใจแกผวจยอกดวย

ความเปนรปแบบเฉพาะตวของบาลองชนนน ผวจยสนใจทจะดำาเนน

รอยตามแบบอยางกระบวนการ ความร อนนำาไปสการสรางแรงบนดาลใจและ

แนวคดการสรางสรรคผลงานทแปลกใหมและนำามาพฒนา สรางสรรคบลเลต

ทนำาเสนอเรองราววรรณกรรมไทยเพอใหเกดเอกลกษณทเปนรปแบบเฉพาะ

ตว ดวยปจจยดงทกลาวมาขางตนนน ผวจยซงเปนผมประสบการณทงดาน

73

การสอน การเตนบลเลตและสนใจในผลงานทางนาฏศลป ทงในประเทศไทยและ

ตางประเทศ จงเลงเหนวาการดำาเนนเรองบลเลต ในประเทศไทยนนควรจะม

การทดลอง สรางสรรครปแบบการนำาเสนอการเตนบลเลตแบบใหมทหลกเลยง

การนำาแนวทางบลเลตคลาสสเคล หากแตหาทางคงไวซงเอกลกษณของการ

นำาเสนอเรองราววรรณกรรมไทย ซงผวจยไดมความสนใจรปแบบแนวคด และ

กลวธการ สรางงานบลเลตนโอคลาสสคของบาลองซน ทงนจะศกษา วเคราะห

และประมวลองคความรทมอยแลวนำามา พฒนาและสรางสรรคผลงานบลเลต

จากวรรณคดไทยเพอใหเกดแนวทางใหมในวงการบลเลตของประเทศไทย โดย

นำาเรองราวตดตอนมาจากวรรณกรรมเรองรามเกยรต ตอน จองถนน มานำาเสนอ

ในฉาก “หนมานจบนางสพรรณมจฉา” ซงเปนการแสดงแบบคมาสรางสรรค

ในรปแบบบลเลตนโอคลาสสค เนองจากผวจยเลงเหนวา การแสดงชด หนมาน

จบนางสพรรณมจฉา ในรปแบบของการแสดงโขนนนไดรบความนยมอยางแพร

หลายทงในและตางประเทศ ดวยเอกลกษณทโดดเดนของตวละครลง (หนมาน)

และตวละครนางปลา (สพรรณมจฉา) รวมไปถง การแสดงลลาทาทางและอารมณ

เกยวพาราสระหวางตวละครทมความนาดงดด สรางความสนใจใหกบผชมโดยงาย

โดยผวจยนำาหลกการเตนในรปแบบของ จอรจ บาลองชน ซงไดจากการศกษา

วเคราะห กลวธการเตนทปรากฎอย ในการแสดงบลเลตนโอคลาสสค 3 ผลงาน

ชนเอกของบาลองชน อนไดแก Rubies (Pas de Deux) Chaconne (Pas de

Deux) และ Tchaikovsky Pas de Deux มาเปนกรอบแนวคดในการออกแบบ

ทาเตน การนำาเสนอทาเตนและการนำาเสนอการแสดง

วตถประสงคในการวจย 1. สรางสรรคการแสดงบลเลตนโอคลาสสคชด “หนมานจบนางสพรรณ

มจฉา พา เดอ เดอซ (Hanuman and Supanamatcha Pas De Deux)”

74

2. เพอสำารวจความคดเหนของนกบลเลต ครสอนบลเลต หรอนกศกษา

บลเลต ทมตอการสรางสรรคการแสดงบลเลตนโอคลาสสคชด “หนมานจบนาง

สพรรณมจฉา พา เดอ เดอซ (Hanuman and Supanamatcha Pas De Deux)”

ทผวจยไดสรางขนในบรบทดงน

2.1 รปแบบการนำาเสนอทฤษฎและกลวธการเตนบลเลต

2.2 องคประกอบของการแสดงบลเลต

2.3 สนทรยรสและคณคาทางศลปะของบลเลตโดยใชโครงเรอง

จากวรรณคดไทย

ขอบเขตการวจย การศกษาวจยครงน ผวจยเนนจะศกษาเฉพาะการเตนพา เดอ เดอซ

ของจอรจ บาลองชน ทออกแบบทาเตน ใหกบคณะนวยอรคซตบลเลตเทานนซง

แนวความคดในการสรางสรรคผลงานในแตละชดนนแตกตางกน เพอเปน กรอบ

แนวคดในการสรางการแสดงบลเลตนโอคลาสสค ชด “หนมานจบนางสพรรณ

มจฉา” โดยคดสรรผลงานเอก 3 ชนงานดงน

1. Rubies (Pas de Deux) การเตนคระหวางนกเตนชายและนกเตน

หญงซงบรรยายใหเหนความงามของ เพชรสแดง แนวคดนบาลองชนไดเนนใหเหน

ถงทาเตนบลเลตทแปลกใหม งดงามและเหมาะสมกบเครองแตงกาย เปนสำาคญ

2. Chaconne (Pas de Deux) การเตนคระหวางนกเตนชายและนกเตน

หญง การแสดงชดนบาลองชนไดม แนวคดทจะแสดงใหเหนถงอารมณ บรรยากาศ

ของดนตรแนวบาโรกค มซเคล (Baroque Musical form) โดยผาน ทาทางการ

เคลอนไหวแบบบลเลต

3. Tchaikovsky Pas de Deux การเตนคระหวางนกเตนชายและ

นกเตนหญง ชดนบาลองชนไดรบแรงบนดาลใจโดยนำาบทเพลงเกาทไดเลกใช

ไปแลวมากวา 70 ป ซงเปนเพลงประกอบการแสดง Black Swan Pas de Deux

75

ฉบบเกาเมอป ค.ศ.1877 แนวคดของชดนจะเนนแสดง ถงความเปนอนหนง

อนเดยวของการเตนคทมทาทาง สอดคลองกนมากกวาทนกเตนชายจะเปน

ผแบกหาม และกลวธใหมในการใชทายกตวแบบปลา (Fish Drive)

การทบทวนวรรณกรรม การศกษาการวจยในครงน ไดมงเนนศกษาวรรณกรรม ทเนนกระบวน

การวจย วเคราะห และเกบรวบรวมขอมล ทางเอกสาร คนควาจากหนงสอ

เอกสาร ตำารา งานวจยทเกยวของกบการสรางสรรคงานแสดงทางนาฏศลป

ตะวนตก และทฤษฎการออกแบบทาเตน โดยมงเนนเพอหา รปแบบ และ

อตลกษณเฉพาะตวของงานแสดงบลเลต แบบบาลองชน เปนหลกเพอนำา วตถดบ

และสงทคนพบมาสรางกรอบแนวคดในการปรบใช และสรางสรรคงานแสดง

บลเลต ชด “หนมานจบนางสพรรณมจฉา” ใหเกดขนจรง ในทางปฏบตโดยผวจย

ขอจำาแนก รายละเอยดของวรรณกรรมทเกยวของเปนหวขอตางๆ ดงน

1. ววฒนาการของบลเลตในยคตางๆ

1.1 บลเลตราชสำานก (Ballet de cour)

1.2 บลเลตโรแมนตค (Romantic Ballet)

1.3 บลเลตคลาสสค (Classical Ballet)

1.4 บลเลตรสส (Ballet Russe)

1.5 บลเลตอเมรกน นโอคลาสสซสซม

(Ballet American Neo-classicism)

2. หลกการทวไปในการเตนบลเลต

2.1 สรระรางกายในการเตนรำา

2.2 แนวคดการคดเลอกรปรางทเหมาะสม

2.3 การเคลอนไหวรางกายในการเตนรำา

2.4 พลงของการเตน

76

3. แนวคดและวธสรางสรรคทาเตนบลเลต

4. การเตนรำาพา เดอ เดอซ (Pas de Deux)

5. สนทรยรสของบลเลต

6. สนทรยรสในงานนาฏศลปของนราพงษ จรสศร ผบกเบกการเตน

รวมสมยในประเทศไทย

วธดำาเนนงานวจย การวจยครงน มวธดำาเนนการวจยประกอบดวยการศกษาทตอเนองกน

ดงน

1. ระเบยบวธวจย การวจยครงนเปนการวจยสรางสรรค ซงมขนตอน

ในการวจยดงตอไปน

1.1 ศกษาคนควาและวเคราะหขอมล ศกษาเอกสาร ทฤษฎตางๆ

และสมภาษณผทรงคณวฒ เพอรวบรวมขอมลไปใชวเคราะหกลวธการเตนใน 3

ผลงานชนเอกของบาลองชน

1.2 การสรางสรรคผลงานบลเลต นำาองคความรทไดจากขอ 1.1

มาเปนแนวทางใน การสรางสรรคบลเลตนโอคลาสสคชด “หนมานจบนางสพรรณ

มจฉา พา เดอ เดอซ” ในรปแบบของบาลองชน และจดแสดงจรง

1.3 สำารวจความคดเหนของนกบลเลต ครสอนบลเลต นกศกษา

บลเลต ทมตอการสรางสรรคบลเลต นโอคลาสสคจากชด “หนมานจบนางสพรรณ

มจฉา” โดยจะสำารวจบรบทดงตอไปน

1 รปแบบการนำาเสนอทฤษฎและกลวธการเตนบลเลต

2 องคประกอบของการแสดงบลเลต

3 สนทรยรสและคณคาทางศลปะของบลเลตโดยใชโครงเรองจาก

วรรณคดไทย

77

เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยครงนมดงน

1. แบบสมภาษณแบบมโครงสรางและไมมโครงสราง

2. เครองวดทศนบนทกภาพทาเตนและเครองเสยงสำาหรบใชในการ

ฝกซอมการแสดง

3. แบบสำารวจความคดเหนของผชมทมตอการแสดงบลเลตนโอคลาสสค

ชด หนมานจบนางสพรรณมจฉา โดยสำารวจในดานรปแบบการนำาเสนอทฤษฎและ

กลวธการเตนในแบบนโอคลาสสค องคประกอบของการแสดงบลเลตนโอคลาสสค

และสนทรยรสและคณคาทางศลปะของบลเลตนโอคลาสสคโดยใชโครงเรองจาก

วรรณคดไทย

วธการเกบขอมล ผวจยเกบขอมลดวยตวเองโดยใชแบบสมภาษณเพอให

ไดขอมลเชงลก

วธวเคราะหขอมล ผวจยดำาเนนการวเคราะหขอมลโดย

1. การศกษาเอกสาร ขอมลทไดจากเอกสารทงทเปนเอกสารชนตน

เอกสารชนรองทเกยวของและขอมลทงหมดทไดจากการสมภาษณ ผวจยใชหลก

การตรวจสอบขอมลเรองเดยวกนจากแหลงขอมลหลายแหลง (Theoretical

Triangulation) และไดนำาขอมลมาวเคราะหเนอหา (Content Analysis) และ

วเคราะหเอกสาร (Document Analysis) เพอใหเขาใจความหมายและตความ

ขอมลทได

2. การวเคราะหรปแบบการเตน ผวจยวเคราะหในประเดนหลกการ

สรางสรรคและกลวธการเตนรำาโดยใชรปแบบการเตนของบาลองชน ซงใหราย

ละเอยดของรปแบบการแสดง การเคลอนไหวรางกายตามแบบฉบบของบาลองชน

3. การวเคราะหความคดเหนของผชมการแสดงบลเลตนโอคลาสสคชด

“หนมานจบนางสพรรณมจฉา” ผวจยจะวเคราะหไปตามผลการสำารวจในดาน

รปแบบการนำาเสนอทฤษฎและกลวธการเตนในแบบนโอคลาสสค องคประกอบ

ของการแสดงบลเลตนโอคลาสสค และสนทรยรสและคณคาทางศลปะของ

บลเลตนโอคลาสสคโดยใชโครงเรองจากวรรณคดไทยโดยใช คาเฉลยและรอยละ

78

4. การสมภาษณและการสงเกตการณ ดำาเนนการวเคราะหดงน

4.1 นำาขอมลทไดจดบนทกจากการสมภาษณ การสงเกต มา

เรยบเรยงและตรวจสอบขอมลอกครง

4.2 นำาขอมลของการศกษาจากเอกสาร ตำารา การสมภาษณ

การสงเกต มาสรปประเดนความคดเหนและขอเสนอแนะในการวเคราะหทาเตน

ทไดรบชมจากวดทศน ซงไดมาจากเลอกศกษาใน 3 ชนงานจากชนงานเอกทงหมด

ของบาลองชน

4.3 การตรวจสอบความถกตองสมบรณของวธการสรางสรรคและ

กลวธการเตนบลเลตของบาลองชนทไดศกษารวบรวมมาจากทฤษฎตางๆ และ

ตรวจสอบความถกตองตามหลกทฤษฎศลปะแนวนโอคลาสสค

กลมตวอยาง กลมตวอยางทใชในการศกษาครงน คอ

1. ผ ทรงคณวฒ การคดเลอกผ ทรงคณวฒเพอการสมภาษณ คอ

การคดเลอกผ ทรงคณวฒด านการเตนบลเลต นกออกแบบทาเตนและ

ครสอนบลเลต ทเปนทงศลปนและนกวชาการทมประสบการณในการเตนบลเลต

ทงในประเทศและตางประเทศไมตำากวา 20 ปและเปนทยอมรบในวงการบลเลต

ของประเทศไทย เพอใชตรวจสอบความถกตองสมบรณโดยมรายชอดงตอไปน

1) อาจารย ชดพล เปล ยนศร อาจารย สาขานาฏศลป สากล

คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

2) อาจารย สรร ถวลย วงศ ศร อาจารย สาขาศลปะการแสดง

คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

3) คณเฟย ปานศรงาม ผอำานวยการสถาบนไรซงสตาร

4) คณมาซาโกะ ฮราตา ผอำานวยการบางกอกซตบลเลต

2. นกแสดง นกแสดงทไดรบการคดเลอกมานนจกตองมประสบการณ

การเตนมาไมตำากวา 10 ป มความสามารถในการเตนบลเลตในรปแบบท

หลากหลาย เชน บลเลตโรแมนตค บลเลตคลาสสค โมเดรนบลเลต หรอ

นโอคลาสสค มเขาใจกลวธการเตน มประสบการณดงาน นโอคลาสสคของ

79

บาลองชน รวมทงเปนผมวยวฒ คณวฒดานบลเลตมประสบการณและผลงาน

การแสดงมาแลวทงในและตางประเทศ ซงผวจยไดคดเลอกมาแลว 2 ทานดงน

1) นายอนรกษ งามตา ครสอนบลเลตสถาบนบางกอกซตบลเลตและ

นกเตนอสระ

2) นางสาวฟาใส ทวศกด นกเตนอสระในระดบSolo Seal Award,RAD

3. กลมผชมเพอสำารวจความคดเหน กลมผชมทคดเลอกมาชมเพอสำารวจ

ความคดเหนนน คอกลมนกบลเลต ครสอนบลเลต หรอนกศกษาบลเลต ทม

ความสนใจตองานบลเลต นโอคลาสสค ซงผวจยจะคดเลอกมาจำานวน 30 คน

โดยแบงเปน 3 กลมดงน

1) กลมนกบลเลต ครสอนบลเลต หรอนกศกษาบลเลต จากสาขา

นาฏยศลปตะวนตก คณะศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย จำานวน

10 คน

2) กลมนกบลเลต ครสอนบลเลต หรอนกศกษาบลเลต จากสาขา

นาฏยศลปสากล คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ จำานวน

10 คน

3) กลมนกบลเลต ครสอนบลเลต หรอนกศกษาบลเลต จากสาขา

นาฏศลปสากลศกษา คณะศลปศกษา สถาบนบณฑตพฒนศลป จำานวน 10 คน

ขอตกลงเบองตน

1. การสรางสรรคบลเลตชด “หนมานจบนางสพรรณมจฉา พา เดอ

เดอซ” (Hanuman and Supanamatcha Pas De Deux) ผวจยนนเพยงนำา

โครงเรองจากวรรณคดเรอง รามเกยรต ตอนหนมานจบนางสพรรณมจฉา มาใช

ในการออกแบบทาเตน

2. ทาทางการเคลอนไหวแบบบลเลตนนไดถกออกแบบใหมในแบบ

เฉพาะของตวผวจยเอง ซงไดแนวคด รปแบบการสรางสรรคและกลวธการเตน

จากขอมลทผวจยไดวเคราะหจากกรณศกษา 3 ชนงานจากชนงานเอก ทงหมด

ของบาลองชน ถอวาเปนขอมลทถกตองเชอถอได

80

3. การวจยครงนไมไดใหความสำาคญเกยวกบขนบ จารตของนาฏศลปไทย

ตามแบบประเพณทมการแสดงชด “หนมานจบนางสพรรณมจฉา” ซงผวจยได

ศกษาแลวเหนวาจารตของนาฏศลปไทยนนขดแยงตอกลวธการเตนค แบบบลเลต

และเปนการไมเหมาะสมทจะใชจารตนาฏศลปมาเปนขอบงคบในการออกแบบ

ทาเตนแบบบลเลต

4. ทาทางทเปนนาฏยลกษณไทยทผ วจยนำามาใชในการวจยครงน

จะนำามาเฉพาะบางทาทสอใหเหนหรอเขาใจในเชงสญลกษณเทานน เพอให

เกดความเปนเอกลกษณเฉพาะในการดำาเนนเรองตามวรรณคดไทย ทงนเมอ

ผทรงคณวฒตรวจสอบแลว ถอวาเปนทาทางสญลกษณทสามารถนำามาใชได

5. บทเพลงทผวจยไดนำามาประกอบการแสดงนนเปนบทเพลงบรรเลง

ออเครสตรา เชนเดยวกนกบการแสดงพาเดอ เดอซ ประกอบบลเลตเรอง

แคทยากบเจาฟาชายสยาม ซงประพนธโดย ปาเวล ออฟซานนคอฟ (Pavel

Ovysannikov) ทประพนธใหกบคณะเครมลน บลเลตเธยเตอร ทงนผวจยได

ดำาเนนการ ขอลขสทธใชบทเพลง กบทางคณะเครมลน บลเลตเธยเตอรแลว

ซงทำานองของดนตรนนจะใชจงหวะของเพลงไทยเขาไปผสม ประกอบ ดวย 5

บทเพลงดงน

1. Pas de Deux ความยาว 2 นาท 40 วนาท

2. The Ambassador’s Arrival ความยาว 2 นาท 20 วนาท

3. Monkey Variation ความยาว 1นาท 11 วนาท

4. Fish Variation ความยาว 1 นาท 20 วนาท

5. Coda ความยาว 1 นาท 5วนาท

ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย

1. เปนแนวทางการคดแบบใหมในการออกแบบทาเตน พา เดอ เดอซ

ในการแสดงบลเลตทมการแสดงตามวรรณกรรมแบบไทย

2. เปนการบกเบกการสรางสรรคชด จบนางสพรรณมจฉา ทใชรปแบบ

ของบาลองชนโดยนำาเรองราวจากวรรณคดไทยโดยไมมใครทำามากอน

81

นยามศพทเฉพาะ พา เดอ เดอซ (Pas de Deux) หมายถง การเตนรำาเพยง 2 คนระหวาง

นกเตนชายและนกเตนหญง แสดงใหเหนถงเทคนคการเตนค (Partnering)

ซงจะเหนไดจากการจบ การหมน การยกตว การพยงตวของทงสองคน

รปแบบของบาลองชน หมายถง กลวธการนำาเสนอลลาทาทางบลเลต

โดยผานกระบวนการคดออกแบบ ดดแปลงหรอปรบเปลยนทาทางจากบลเลต

แบบคลาสสเคลใหมชวตชวา และเคลอนไหวอยางอสระ อนเปนผลทำาใหเกด

เอกลกษณเฉพาะตนของจอรจ บาลองชน

บลเลตนโอคลาสสค หมายถง บลเลตทถกออกแบบทาเตนโดยจอรจ

บาลองซน (George Balanchine) โดยนำาเอาเทคนคการเตนบลเลตแบบ

คลาสสเคลมาใชเปนพนฐานใน การสรางสรรคงานใหม โดยงานรปแบบนรจกกน

อกในนามวา โมเดรนบลเลต (Modern Ballet) หรอบาลองชน อเมรกนนโอคลาส

สอซสซม (Balanchine’s American Neo-classicism)

บลเลตแบบคลาสสเคล หมายถง กลวธการนำาเสนอลลาทาทางบลเลต

ตามแบบจารตประเพณ ทงนรวมถงลลาทาทางเตนบลเลตในยคโรแมนตคดวย

ซงถอปฏบตตามระบบการเรยนการสอนบลเลตโดยทวไป

สนทรยรสของบลเลต หมายถง ความซาบซงของศลปะบลเลตซงอยบน

รากฐานของความเขาใจในเทคนคการเตนและบทเพลงอยางลกซง ความรสกทเกด

ขนนเกดจากประสบการณดานการรบชมของแตละบคคล ซงอาจไมเหมอนกน

สรปผลการวจย การวจยครงนเพอสรางสรรคบลเลตนโอคลาสสค ชด “หนมานจบนาง

สพรรณมจฉา พา เดอ เดอซ” โดยใช รปแบบของจอรจ บาลองชน ผวจยม

ระเบยบวธวจย โดยการศกษาคนควาเอกสารและงานวจยทเกยวของ รวมทง

82

การสมภาษณผทรงคณวฒ และผชำานาญการดานบลเลต เพอนำามาวเคราะห

แนวความคดในการออกแบบ ทาเตนและการนำาเสนอการแสดงทปรากฏอยใน

การแสดงบลเลตนโอคลาสสค 3 ชนงานเอกของบาลองชน อนไดแก Rubies

(Pas de Deux), Chaconne (Pas de Deux) และTchaikovsky Pas de Deux

ซงสรปไดวา รปแบบการเตน พา เดอ เดอซ ของบาลองชน นนม 12 ลกษณะ ดงน

1. กลวธการถายนำาหนกและเสยสมดล (Off- Balance) ของบาลองชน

นน สามารถนำามาใช ในการสรางสรรคทำานง (Pose) โดยใหนกเตนชายนนเปน

ผสงนำาหนกใหนกเตนหญงนนไดทำาทาทางทมากกวาเดม เปนการสรางความ

สมดลของทาทางทงคซงไมสามารถทำาคนเดยวได บาลองชนมกจะใหนกเตนหญง

เทนำาหนก ไปดานขาง หรอดานหนาและนกเตนชายกจะเทนำาหนกในฝงตรงขาม

เสมอ

2. กลวธการกระเดง (Bouncing) นนไดถกนำามาปรบใชเพอเออตอการ

เคลอนไหว หรอเชอมตอ ทาเตนในการกระโดดในลกษณะทาทางทแตกตางกน

3. กลวธการบดเกลยวลำาตว เพอทเออตอการปรบเปลยนทศทาง

จากทางหนงไปอกทางหนง อยางรวดเรว และสามารถแกปญหาเรองของพนท

ในการแสดง

4. กลวธการเตนแบบไมลงนำาหนกเตมเทา เพอเออตอการโยกยาย

ถายนำาหนกนำาหนกทรวดเรว และการเปลยนทศทางในลกษณะสลบฟนปลา

5. กลวธการใชลำาตวและการเคลอนไหวอยางอสระ หรอกลวธการเตน

แบบเสยสมดล โดยไหลไปตามแรงโนมถวงของโลก โดยใชวธการทงนำาหนกจาก

สวนสะโพกสปลายเทาแตไมลงนำาหนกทสนเทา

6. กลวธการยกสะโพกนน ถกนำามาใช เพอใหนกเตนหญงไดทำาทาทาง

ทมากกวาเดม ทงน โดยพจารณาจากทศนวสยจากฝงของผชมเปนหลก เพอให

เกดความหวอหวาตนตา ตนใจ เนองจากทาใน ลกษณะน ไมเคยพบเหนมากอน

ในแบบคลาสสเคล

83

7. ทาเตนคของบาลองชนนน มกจะมวธการเคลอนไหวทคลองตว

เชนกน บางครงแถบจะไมมการผานทาทางทเตรยมตว (Non-Preparation)

อยางเชนระบบคลาสสเคล

8. การใชพนทในการเตนคนนจะสงเกตไดวาฝายชายมกจะเวนชองวาง

เสมอ เพอใหพอดกบการเขารบนกเตนหญง

9. กลวธการกำาหนดและใหจงหวะ ชา เรว สน ยาว ในแตละทาทาง

การเตนนนเปนวธหนงท จะทำาใหการแสดงดไมเฉอยชา และดนาตดตามใน

มมมองของผชม ซงในบางทวงทานนอาจจะไมถงขนตอนการยดและขยายทา

ใหกวาง (Allonge) แตอาจทำาอยางรวดเรวเพอใหเกดทาทางอกทาหนง แทนและ

เนนการทำา ทาทางนนโดยใชเวลาในการทำานานกวา

10. กลวธการกระโจนตว การพงตวของนกเตนหญง เพอใหนกเตนชาย

เขารบกอนทจะลงสพนนน มกจะเกดขนอยางรวดเรว โดยทคนดคาดเดาไมได

บาลองชนไดมการเลอกทจะนำาวธการนไปใชใน เพลงทเปนจงหวะเรว เพอเพม

ความนาตนเตน

11. การปรบทาทางยกตวทมาจากตนฉบบแบบคลาสสเคล เพอใหเกด

ความแปลกใหม มมมอง ทางทศนศลปแบบใหมในทาทางเดม

12. การใชลกษณะทาทางทเอกลกษณเฉพาะตวทพบทกชนงานการแสดง

คอลกษณะของ นวมอนกแสดงทคลายกบการถอฉงเสปน การใชแขนทเคลอนไหว

ไดในทกทศทางคลายกบการไขวแขนถอดเสอ ทา Balanchine pas de chat

และทาเตน Jete de vole ในนกเตนชาย

จากขอมลการเตนพา เดอ เดอซ ตามรปแบบของบาลองชนตามลกษณะ

ทกลาวมานน ผ วจยไดนำามาเปน กรอบแนวคดเพอออกแบบทาเตนและ

สรางสรรคบลเลตนโอคลาสสคชด “หนมานจบนางสพรรณมจฉา พา เดอ เดอซ”

ซงขนตอนการฝกซอมนนไดผานการตรวจสอบ ความถกตอง แกไข ดดแปลง

ทาเตนใหเหมาะสม รวมทงขอเสนอแนะและขอคดเหน อยางมระบบขนตอนจาก

84

ครผทรงคณวฒทง 4 ทาน และเมอเหนวาแกไขสมบรณ แลวจงไดจดเปนการ

แสดงจรง ซงในระหวางการแสดงนนผวจยไดมการแจกแบบสอบถามเพอสำารวจ

ความคดเหนและขอเสนอแนะใหกบผชมการแสดงทเปนนกเตน ครหรอนกศกษา

บลเลตทมตอการสรางสรรคบลเลตนโอคลาสสคของผวจย จำานวน 30 ชด

และไดมการจดสมมนาหลงการแสดงขน ผลจากการสำารวจพบวา บลเลตน

โอคลาสสคชด “หนมานจบนางสพรรณมจฉา พา เดอ เดอซ” ของผวจยนน

ประสบผลสำาเรจในเกณฑด รปแบบการแสดงบลเลตนนเปนไปตามรปแบบของ

บาลองชนโดยมนำาเสนอการเตนบลเลตสมยใหม ซงโดยขอมลสวนใหญเหนวา

รปแบบการสรางสรรคบลเลตของผวจยนนเปนแนวทางเลอกใหมในการนำาเสนอ

การแสดงโดยผานเรองราววรรณกรรมไทย

อภปรายผล 1. ความสำาคญของการเตนพา เดอ เดอซ นนนกเตนทงสองจะม

การเตนทสอดคลองกนในการเตนพา เดอ เดอซ ทงนนกเตนหญงตองมนใจวา

ฝายชายจะสามารถเขารบ หรอชวยเหลอ พยงไดทนเวลาและไมเกดอนตราย

ฝายชายตองสามารถเขารบ หรอสงแรงในทาทางตางๆเพอใหนกเตนหญงนน

ดดเสมอในทกๆ ทา ตามทบาลองชน ไดกลาวไววาผชายในการเตนบลเลตนนเปน

ผชวยของผหญง เปรยบเสมอนคครองทเปนชนสงศกด สงนเปนสงทนกเตนชาย

ตองคดไวเสมอ

2. การเตนพา เดอ เดอซนนฝายชายจะทำาหนาทเหมอนผคมมา คอ

มการเหวยงหรอสงแรงนำานกเตนหญง เพอใหไปตามทศทางหรอทำาทาทาง

ทออกแบบมาได ซงเปนหลกการเชนเดยวกนกบการเตนลลาศ นราพงษ

จรสศร ยงกลาวดวยวา การเตนพาเดอเดอซนนจะเคลอนไหวไดอยางอสระ

โดยไมมชองวางระหวางเรองเพศ

85

3. ผวจยไดคนพบวารปแบบการเตนพา เดอ เดอซ ตามแบบคลาสสเคล

ทมลำาดบขนตอนสตรสำาเรจ ตามลำาดบ การเตนค (Adagio) เตนเดยวชาย

(Solo Male Variation) เตนเดยวหญง (Solo Female Variation) เตนคชด

ปดทาย (Coda) ตามทซรล โบมองต ไดกลาวไวนนเปน กศโลบายอยางหนง

เพอใหนกเตนไดพกเหนอยและเตรยมแสดงศกยภาพ ในการแสดงลำาดบตอไป

ไดอยางเตมท ทงนจะมการขนการแสดงแตละลำาดบของพา เดอ เดอซ ดวย

การโคงคำานบและรบเสยงปรบมอตามวฒนธรรมทางสงคมจากผชม แตสำาหรบ

ชนงานของ บาลองชนนนจะไมมนยมการโคงคำานบในระหวางการแสดงซงขดตอ

การดำาเนนเรองราวของการแสดงนนๆ

4. การนำาทาทางบลเลตคลาสสเคลมาดดแปลงแกไข ใหลงตวมาก

ทสด อกทงยงใหเกดการนำาเสนอ ทาเตนทตางไปจากเดม โดยคำานงถงลกษณะ

ทาทางตวละครเชน หนมานโดยจะนกถงทาทางทกระโดดโลดโผน และกรยาท

ไมอยนง จงเกดลกษณะทาเตนทไมมการเตรยมตว และมการเคลอนไหวตลอดเวลา

และลกษณะตวละครของนางสพรรณมจฉาโดยคำานงถงจรตของปลา เชน

การกระโดดของปลา การสะบดครบหรอหางของปลา ทศทางการเคลอนไหวของ

ปลาขณะอยในนำา นอกจากนบลเลตคลาสสเคลเปนพนฐานทาเตน ในการเตน

รปแบบอนๆ ดวยเชนโมเดรนแดนซ คอนเทมโพลารแดนซ ตามทนราพงษ จรสศร

ไดกลาวไววา ทาทางบลเลตทปรากฏ อยบนโลกนมจำานวนมากถง 39,550 ทา

รวมถงทาพลกแพลงตางๆ ทนบไดอกราว 1.5 พนลานทา

5. การปรบพฤตกรรมของนกเตนในการเตนบลเลตสมยใหมนน

นกเตนควรจะตองไดรบการฝกฝนการเตน รปแบบอนเพมเตมดวยเพราะ

นกเตนบลเลตทไดรบการฝกฝนตามแบบคลาสสเคลแตเพยงอยางเดยวนน

รางกายจะคนชนกบการเตนแบบคลาสสเคลอยางอตโนมต จงเปนปญหาให

นกแสดงนนไมสามารถแสดงการเตนใน รปแบบอนไดเลยตรงกบ ซซาน เลจ

ฟอสเทอร ไดกลาวไววาการเตนคอ การสรางรางกายสรางลกษณะนสยหรอ

86

พฤตกรรมใหเกดขนใหเปนไปตามธรรมชาตในแบบของคลาสสเคล ในขณะท

อสดอลลา ดนแคน เลอกทจะเนน เลอกทาทางธรรมชาตดานการเคลอนไหว

ของมนษย อาท การเดน การวง การกระโดด การนอน การยน และการกาวขาม

แตการกระทำาตางๆ ตองอยในทวงทาทนมนวล ผอนคลาย และสมบรณแบบ

ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะจากการทำาวจยเรอง การสรางสรรคบลเลตนโอคลาสสค

ชด “หนมานจบ นางสพรรณมจฉา พา เดอ เดอซ” โดยใชรปแบบของบาลองชน

ผวจยขอแยกเปน 3 ประเดนดงน

1. รปแบบการนำาเสนอทฤษฎและกลวธการเตนในแบบนโอคลาสสค

การผกทาเตนในการสรางสรรคบลเลตนโอคลาสสคนนมรากฐาน

มาจากทาเตน คลาสสเคล หากแต บลเลต รปแบบเดมนนไมสามารถออกจาก

ทาตายตวทมการคดคนขนไว ในขณะทการสรางทาเตน ในรปแบบ นโอคลาสสค

นนจะใหความหลากหลายและอสระในดานการนำาเสนอลลาของนกเตนมากกวา

จงถอเปนทางเลอก หนงในการนำาทาเตนคลาสสคเคลมานำาเสนอบนเวทหรอ

สอสารกบผชม สำาหรบการสรางสรรคบลเลต นโอคลาสสคชด “หนมานจบนาง

สพรรณมจฉา” ของผวจย สรางขนมาโดยทำาไปตามแบบแผนโครงสรางและ

การออกแบบทาเตนตามกลวธและแนวความคดของ บาลองชน ในเกณฑทด

มการปรบปรงและทดลองออกแบบ ทาเตนหลายครง เพอสรางความหลากหลาย

ทแปลกใหมไปจากเดม โดยไมมการลอกเลยนแบบจาก ทาเตนจาก วดทศนตวอยาง

กรณศกษาตนฉบบ สวนการนำาเสนอนนเปนไปตามโครงเรองในวรรณคดไทย

เพอสรางสรรค การแสดงรปแบบเฉพาะของผวจยเอง การวจยครงนเปนเพยง

สวนหนงทไดจากกรณศกษาจากผลงานเอก 3 ตวอยางของการแสดงในแบบ

ตนฉบบของบาลองชน อนไดแก Rubies (Pas de deux), Chaconne (Pas de

87

deux) และ Tchaikovsky Pas de deux ซงนอกเหนอจาก 3 ชดนแลวบาลองชน

ยงมอกหลากหลายแนว ความคดใหผวจยไดศกษาคนควาตอไปไดอก วจยฉบบน

ถอเปนการเรมตนและเปนตนแบบทดในการพฒนาองคความรทางนาฏศลปและ

ศลปะการแสดง โดยใชการวจยสรางสรรคผลงานการแสดงบลเลตนโอคลาสสค

ตามโครงเรองวรรณคดไทย เปนกรณศกษา อนนำาไปสการพฒนาวงการนาฏศลป

ของไทยตอไป ในอนาคต

2. องคประกอบของการแสดงบลเลตนโอคลาสสค นอกจากลลา

การเตนในแบบฉบบเฉพาะตวแลวสงสำาคญทจะชวยผลกดนใหการแสดงนน

มความนาสนใจมากขน คอ บทเพลงและเครองแตงกายประกอบการแสดง

เนองจากลลาทาเตนของบลเลตทมรากฐาน มาจากการผกตอทาเตนคลาสสเคล

นนไมสามารถอธบายสอความหมาย เปนภาษาไดอยางการแสดงละคร หรอ

สอสาร ตวละคร และอารมณของทาเตนไดชดเจนเทาทควร ทงนผวจย ควรจะ

ตองมการทำางานเชงสรางสรรครวมกน กบผเชยวชาญในดานอนๆ รวมดวย เชน

นกประพนธเพลง ผกำากบเวทหรอนกออกแบบเครองแตงกาย เพอแลกเปลยน

ความรและรวมมอกนสรางสรรคงานในรปแบบการสรางสรรคผลงานตนฉบบ

ทมความเปนตนแบบใหประสบผลสำาเรจอยางสงสด

3. สนทรยรสและคณคาทางศลปะของบลเลตโดยใชโครงเรองจาก

วรรณคดไทย สงสำาคญของการแสดงบนเวทกคอการแสดงออกทางอารมณ

สหนา และการนำาเสนอทาทางของนกเตน อารมณและสหนาสามารถนำาพา

ผชมใหเขาถงอรรถรสในการรบชม รวมทงการสอสารเรองราวบางอยาง ทงน

เมอนกแสดงมความกงวลใจกบเทคนคทาเตนมากเกนไปอาจจะทำาใหการแสดง

นนดไมราบรนเทาทควร จะเปนสำาหรบประเทศไทยนนนกเตนจะถกฝกฝนเปน

แบบคลาสสเคลเปนสวนใหญจงเกดปญหาในการปรบเปลยนกลวธการนำาเสนอ

ลลาทาทางและเทคนคการเตนทแตกตางออกไปจากเดม ทงนจงตองการฝกฝน

88

ในเทคนคในรปแบบของบาลองชนเพมมากขน หรอฝกฝนเทคนคการเตนรวม

สมยใหกบนกเตนคลาสสคมากขน เพอใหเกดทางเลอกใหมและยกระดบศลปะ

การแสดงบลเลตในวงการศลปะการแสดงในประเทศไทยใหเปนทยอมรบและ

แพรหลาย

บรรณานกรมชดพล เปลยนศร. (2555). อาจารยสาขานาฏศลปสากล คณะศลปกรรมศาสตร

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. สมภาษณ, 8 สงหาคม 2555.

นราพงษ จรสศร. (2549). ประวตนาฏยศลปบลเลต. กรงเทพมหานคร :

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ฟาใส ทวศกด. (2555). นกเตนบลเลตอสระ. สมภาษณ, 11 กมภาพนธ 2555.

เฟย ปานศรงาม. (2555). ผอำานวยการสถาบนไรซงสตาร แดนซสตดโอ.

สมภาษณ, 11 กมภาพนธ 2555.

มาซาโกะ ฮราตา. (2555) ผอำานวยการคณะบางกอกซตบลเลต. สมภาษณ, 11

กรกฎาคม 2555.

ศรมงคล นาฏยกล. (2551). นาฏยศลป หลกกายวภาคและการเคลอนไหว.

กรงเทพมหานคร : สำานกพมพโอเดยนสโตร,

สรร ถวลยวงศศร. (2555) อาจารยสาชาศลปะการละคร คณะศลปกรรมศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา. สมภาษณ, 10 กรกฎาคม 2555.

อนรกษ งามตา. (2555). นกเตนบลเลตอสระ. สมภาษณ, 11 กมภาพนธ 2555.

Kirtstein Lincoln. (1998). The Classic Ballet: Basic technique and

terminology /historical development, New York : Knopf

1952.