บทท 6 การเปลยนแปลงในสวนของผถอหน

สวนของผถอหน (Stockholders’ equity) หมายถง สนทรพยของบรษทสวนทเปนของผถอหนซงจะ

เทากบสนทรพยทงสนหกดวยหนสน หรออาจเรยกวา สนทรพยสทธ สวนของผถอหน ประกอบดวย 1. ทนเรอนหน (capital stock) หรอเงนทนตามกฎหมาย (Legal capital) หมายถง เงนทนทไดจากการ

ออกจาหนายหนในราคาตามมลคา 2. สวนเกนทน ( surplus) แบงเปน 3 ประเภท 2.1 สวนเกนทนจาการลงทน (paid-in capital) 2.2 สวนเกนทนจากการตราคาสนทรพย (Revaluation capital) 2.3 กาไรสะสม (Retained earnings) รายการทมผลกระทบตอการเปลยนแปลงในสวนของผถอหน มดงน

การเพมทน เมอบรษทจดตงขนและไดดาเนนงานมาระยะหนง บรษทอาจมความตองการเงนเพมเพอนามาใชในการดาเนนงานหรอเพอการขยายธรกจ วธการจดการหาเงนทนนอกจากการกยมเงนจากแหลงเงนทนภายนอกแลวบรษทอาจจดหาเงนทนดวยวธการออกหนเพม โดยการจดทะเบยนเพมทน ซงบรษทจะตองปฎบตตามหลกเกณฑทกฎหมายกาหนดไว คอ การเพมทนจะตองไดรบการอนมตจากมตทประชมใหญผถอหนของบรษทดวยคะแนนเสยงขางมากไมนอยกวา 3 ใน 4 ของจานวนเสยงทงหมด และตองนามตไปจดทะเบยนเปลยนแปลงทนจดทะเบยนตอนายทะเบยนภายใน 14 วน นบแตวนทไดลงมตนน ตารางท 8.1 หลกเกณฑการเพมทนของบรษทจากดและบรษทมหาชนจากด

บรษทจากด บรษทมหาชนจากด 1. การเพมทนของบรษทตองไดรบมตพเศษของท

ประชม

1. การเพมทนของบรษทกระทาไดเมอหนทงหมดไดออกจาหนายและไดรบชาระเงนคาหนครบถวนแลว หรอในกรณหนยงจาหนายไมครบ หนทเหลอตองเปนหนทออกเพอรองรบหนกแปลงสภาพหรอใบสาคญแสดงสทธทจะซอหนและการเพมทน

2. การแสดงการขายหนทออกใหมตองเสนอขายใหแกผถอหนเดมทงหมดกอนตามสดสวนจานวนหนทแตละคนถออยและทาเปนหนงสอบอกกลาวแจงไปยงผถอหนทกๆ คน ทราบโดยระบจานวนหน ราคาตามสทธกาหนดระยะเวลาทใชสทธซอหน หากพนกาหนดเวลาการใชสทธซอหนแลว หากผถอหนเดมไมใชสทธซอหนใหม บรษทมสทธนาหนนนขายใหแกผถอหนคนอน แตหามเสนอขายใหกบบคคลภายนอก

2. จานวนหนทออกเพมจะเสนอขายทงหมดหรอบางสวนกได จะเสนอขายใหแกผถอหนเดมทงหมดหรอเสนอขายตอประชาชนหรอบคคลอนทงหมดหรอบางสวนกได แลวแตมตทประชมผถอหน

สทธในการซอหน สทธในการซอหน (Right) หมายถง สทธทบรษทออกใหแกผถอหน ผถอหลกทรพย พนกงาน หรอ ผบรหารงานของบรษท ในอนจะเลอกใชสทธเพอซอหนบรษท โดยบรษทจะใหสทธซอหนในกรณตางๆ ดงน 1) เมอบรษทตองการจะออกเพมทนโดยการออกหนใหม กจะใหสทธแกผถอหนเดมในการซอหนใหม ไดกอนบคคลภายนอก

2) เมอบรษทตองการจายหนทนใหไดจานวนมาก กจะเสนอสทธพเศษในการซอหนทนใหแกผถอหลกทรพยตาง ๆ ของบรษท

3) เมอบรษทตองการผลตอบแทนผลงานของผบรหาร หรอพนกงานของบรษท กจะเสนอสทธในการ ซอหนใหแกบคคลเหลานน

สทธทออกใหแกผถอหนเดม (Stock Right)

หากบรษทมการออกหนเพมทน จะตองเสนอขายหนใหแกผถอหนเดมกอน เนองจาก 1) เพอใหผถอหนเดมสามารถรกษาไวซงสทธในการออกเสยง 2) เพอปองกนมใหผลประโยชนทผถอหนเดมไดรบลดนอยลง สทธทผถอหนเดมจะไดซอหนใหมกอนบคคลภายนอก เรยกวา Pre-emptive Right

การกาหนดเกยวกบ Pre-emptive Right 1. ผถอหนแตละคนจะไดรบสทธ (Right) 1 ใบ ตอหนทถออย 1หน 2. กาหนดเงอนไขในการใชสทธซอหน เชน สทธ 2 ใบ สามารถซอหนได 1หน เปนตน 3. กาหนดราคาหนทจะใชสทธซอ ซงมกจะกาหนดไวในราคาทตากวาตลาด 4. ระยะเวลาทจะสามารถใชสทธซอหนได

ผถอหนเดมทจะไดรบสทธ สามารถจะทาอยางใดอยางหนง ดงน 1. ใชสทธซอหนใหมเพมเตม 2. ขายหรอโอนสทธใหผอน

วธปฏบตทางการบญช รายการ การบนทกบญช

1) ณ วนทออกสทธ (Stock Right) (ไมบนทกบญช)

จานวนสทธทออกให เงอนไขในการใชสทธ ราคาหนทกาหนดใหใชสทธซอ ระยะเวลาในการใชสทธ

2) เมอผถอหนเดมนาสทธมาใช บนทกบญชเชนเดยวกบการออกจาหนายหนตามปกต 3) เมอสทธหมดอาย บนทกความทรงจา (Memorandum) : จานวนสทธทหมดอาย

ตวอยาง 8.1 วนท 1มกราคม 2545 บรษท สงหล จากด มหนสามญจดทะเบยนและออกจาหนายแลว 100, 000 หน มลคาหนละ 50 บาท

วนท1 มกราคม 2549 บรษทไดจดทะเบยนเพมทนหนสามญอก 50, 000 หน โดยเสนอขายใหแกผถอหนเดม โดยไดออกใบสทธใหแกผถอหนเดม (Stock Right) จานวน 100,000 ฉบบ โดยกาหนดใหใชสทธ 2 ใบซอใหใหมได 1 หน ในราคาหนละ 60 บาท หนสามญมราคาตลาด ณ วนนหนละ 55 บาท สทธหมดอายวนท 31มนาคม 2549 ในชวงเดอนมกราคม – มนาคม 2549 หนสามญมราคาตลาด หนละ 62 บาท และมผนาสทธมาใช 40,000 หน การบนทกบญช เปนดงน วนท1 มกราคม 2549 บนทกความทรงจา : ออกใบมอบสทธ 100,000 ฉบบ สามารถซอหนทนใหมได 50,000 หน ในราคาหนละ 60 บาท สทธหมดอายวนท 31 มนาคม 2549 2549 เงนสด (40,000x60) 2,400,000 - ทนหนสามญ (40,000x50) 2,000,000 - สวนเกนมลคาหนสามญ(40,000x10) 400,00 - ผถอหนเดมนาใบสทธมาใชซอหน 31 มนาคม 2549 บนทกความทรงจา : สทธทเหลอจานวน 20,000 ฉบบ ไมมาใชสทธ และวนนสทธหมดอาย

สทธทออกใหพรอมกบการจาหนายหนชนดอน (stock Warrant) เพอเปนการจงใจ นกลงทน บรษทมกจะมการออกใบมอบสทธ (Warrant) ใหพรอมกบการจาหนายหนกหรอหนบรมสทธ โดยสามารถใชใบมอบสทธนมาซอหนสามญของบรษทไดในราคาทกาหนด ซงโดยปกตจะกาหนดไวต ากวาราคาตลาด สาหรบกาหนดเวลาในการใชสทธอาจจะกาหนดไวยาวนาน หรอไมมการกาหนดเวลากได วธปฏบตทางการบญช วธปฏบตทางการบญชเกยวกบสทธในลกษณะน ขนอยกบวาสทธมราคาหรอไม ณ วนทจาหนายหนกหรอหนบรมสทธ 1) สทธไมมราคา (ราคาทใชสทธซอ > ราคาตลาด) ไมบนทกบญชเกยวกบสทธ จานวนเงนทรบมา ณ วนทจาหนายหนกหรอหนบรมสทธจะถอเปนเงน จากการขายหนกหรอหนบรมสทธเทานน

2) สทธมราคา (ราคาสทธทใชซอ < ราคาตลาด) บนทกบญชเกยวกบสทธ โดยแบงจานวนเงนทรบมา ณ วนทจาหนายหนกหรอหนบรมสทธเปนราคาสทธสวนหนง และเปนราคาหนกหรอหนบรมสทธสวนหนง ตอมาเมอมผนาสทธมาใชซอหนกใหบนทกการจาหนายหนในราคาทใชสทธซอรวมกบราคาสทธทนามาใช

ราคาสทธ - ราคาตลาด

ราคาสทธ > ราคาตลาด สทธไมมราคา

(ราคาสทธ < ราคาตลาด) สทธมราคา

• ไมบนทกสทธ • บนทกการจาหนายหนก หรอ หนบรมสทธเทานน

• บนทกสทธ • บนทกการจาหนายหนกหรอ หนบรมสทธเทานน

ตวอยางท 1 กรณสทธไมมราคา

เมอวนท 1 มกราคา 2549 บรษท สวสด จากด ไดออกจาหนายหนบรมสทธ 10 % มลคาหนละ 100 บาท จานวน 5,000หน ในราคาหนละ 120 บาท พรอมกนนบรษทไดออกใบมอบสทธซอหนสามญ 1 ฉบบตอ 1 หนบรมสทธ โดยสทธ 1 ฉบบ สามารถซอหนสามญได 1 หน ในราคาหนละ 110 บาท ภายในวนท 31 ธนวาคม 2549 หนสามญ มมลคาหนละ 100 บาท ราคาตลาด ณ วนน 105 บาท

วนท 1 พฤษภาคม 2549 มผนาสทธมาใชซอหนสามญ จานวน 3,500 หน ราคาตลาดหนละ 115 บาท สทธทเหลอไมมผนามาใชเนองจากราคาตลาดของหนสามญตากวาราคาสทธ คานวณหาราคาสทธ : ราคาสทธ = 110 บาท ราคาตลาดของหน = 105 บาท สรป สทธไมมราคา = - บาท การบนทกบญช เปนดงน 2549 ม.ค. 29 เงนสด (5,000 x120) 600,000 - ทนหนบรมสทธ (5,000x 100) 500,000 - สวนเกนมลคาหนบรมสทธ (5,000 x10) 100,000 - จาหนายหนบรมสทธพรอมออกใบมอบสทธ พ.ค. 1 เงนสด (3,500 x 110) 385,000 - ทนหนสามญ (3,500 x 100) 350,000 - สวนเกนมลคาหนสามญ 35,000 - มผนาสทธมาใช 3,500 หน

ตวอยางท 2 กรณสทธมราคา จากตวอยางท 1 สมมตวา ณ วนท 29 มกราคม 2549 ราคาของตลาดหนสามญ เทากบ 112 บาท คานวณหาราคาสทธ : ราคาสทธ = 110 บาท ราคาตลาดของหน = 112 บาท สรป สทธมราคา = 2 บาท การบนทกบญช เปนดงน 2549 ม.ค. 29 เงนสด (5,000 x120) 600,000 - ทนหนบรมสทธ (5,000x 100) 500,000 - สวนเกนมลคาหนบรมสทธ 90,000 - สวนเกนทน – สทธซอหนสามญ (5,000x2) 10,000 - จาหนายหนบรมสทธพรอมออกใบมอบสทธ พ.ค. 1 เงนสด (3,500x 110) 385,000 - สวนเกนทน - สทธซอหนสามญ 7,000 - ทนหนสามญ (3,500x 100) 350,000 - สวนเกนมลคาหนสามญ 42,000 - มผนาสทธมาใช 3,500 หน ธ.ค. 31 สวนเกนทน – สทธซอหนสามญ 3,000 - สวนเกนทนจากการไมใชสทธซอหน 42,000 - สทธหมดอาย 1,500 สทธ (1,500x2)

สทธทออกใหผบรหารหรอพนกงาน (Stock Options) เพอเปนการตอบแทนการปฏบตงาน บรษทมกจะมอบสทธในการซอหนทนของบรษท (Stock Options) ใหแกผบรหารและพนกงาน ทาใหบคคลเหลานไดมโอกาสเขามาเปนเจาของบรษท อนจะสงผลตอประสทธภาพการปฏบตงานในอนาคต วธปฏบตงานทางบญช วธปฏบตงานทางบญชขนอยกบวา การใหผลตอบแทนน เปนการใหผลตอบแทนในชวงเวลาใด

1) ตอบแทนผลงานในปจจบน ถอเปนคาใชจายประจางวดในงบกาไรขาดทน 2) ตอบแทนผลงานในอดต หกบญชกาไรสะสม 3) ตอบแทนผลงานในอนาคต ถอเปนคาใชจายรอตดบญช

ตวอยาง 8.2 ในวนท 15 มกราคม 2549 คณะกรรมการของบรษท ธนวฒน จากด ไดรบอนมตจากทประชมใหญผถอหนใหออกใบมอบสทธในการซอหนสามญ (Stock Options) ซงเปลยนมอไมไดจานวน 20,000 หน ใหแกพนกงานของบรษท เพอซอหนสามญซงมมลคาหนละ 50 บาท ไดในราคาหนละ 60 บาท และหนสามญมราคาตลาด ณ วนน 75 บาท คานวณหาราคาสทธ ราคาสทธ = ราคาตลาด – ราคาทใชสทธซอ = 75 – 60 = 15 บาท การบนทกบญช กรณท 1 ออกใหเปนคาตอบแทนการทางานใน ชวงป 2549 (20,000 * 15) กรณท 2 ออกใหเปนผลตอบแทนการทางานในชวงป 2548

เดบต เงนเดอนและคาตอบแทนพนกงาน 300,000 เครดต สวนเกนทน – สทธซอหนสามญ 300,000

เดบต กาไรสะสม 300,000 เครดต สวนเกนทน – สทธซอหนสามญ 300,000

กรณท 3 ออกใหเพอเปนผลตอบแทนการทางานแกพนกงานของบรษททเรมทางานตงแต 1มกราคม 2549 ถง 31 ธนวาคม 2550 เปนระยะเวลา 2 ป (โดยไมลาออก) สทธนจะเรมใชไดตงแตวนท 1มกราคม 2551 เปนตนไป การบนทกบญช สามารถทาได 2 วธ ดงน

1. บนทกเปนคาใชจายแตละป

1 มกราคม 2549 บนทกความทรงจา : ออกใบมอบสทธใหแกพนกงานในการซอหนสามญ 20,000 ฉบบ 1 ฉบบ ซอหนสามญได 1 หน ในราคาหนละ 60 บาท ตงแตวนท 1 มกราคม 2549 เปนตนไป โดยพนกงาน ตองยงคงทางานในบรษทอย 2549

ธ.ค. 31 คาตอบแทนพนกงาน 150,000 - สวนเกนทน – สทธซอหนสามญ 150,000 - ปรบปรงคาใชจาย (20,000x15) / 2 2550

ธ.ค. 31 คาตอบแทนพนกงาน 150,000 - สวนเกนทน – สทธซอหนสามญ 150,000 - ปรบปรงคาใชจาย (20,000x15) / 2 2551 เงนสด (15,000 x 60) 900,000 -

สวนเกนทน – สทธซอหนสามญ 225,000 -

ทนหนสามญ(15,000 x50) 750,000 - สวนเกนมลคาหนสามญ 375,000 - ปรบปรงคาใชจาย (20,000x15) / 2 สวนเกนทน – สทธซอหนสามญ (5,000 x15) 75,000 สวนเกนทนจากการไมใชสทธซอหน 75,000 สทธทเหลอ 5,000 สทธไมมผนามาใช

2. บนทกเปนคาใชจายรอตดบญช 2529

ม.ค. 15 คาตอบแทนพนกงานรอตดบญช 300,000 - สวนเกนทน-สทธซอหนสามญ 300,000 - ปรบปรงคาใชจาย (20,000x15) ธ.ค. 31 คาตอบแทนพนกงาน 150,000 - คาตอบแทนพนกงานรอตดบญช 150,000 - ปรบปรงคาใชจาย (20,000x15)/2 2550

ธ.ค. 31 คาตอบแทนพนกงาน 150,000 - คาตอบแทนพนกงานรอตดบญช 150,000 - ปรบปรงคาใชจาย (20,000x15)/2 2551

เงนสด (150,000x60) 900,000 - สวนเกนทน-สทธซอหนสามญ 225,000 - ทนหนสามญ (15,000x50) 750,000 - สวนเกนมลคาหนสามญ 375,000 - ปรบปรงคาใชจาย (20,000x15)/2 สวนเกนทน-สทธซอหนสามญ 75,000 - สวนเกนทนจากการไมใชสทธซอ

หน 75,000 -

สทธทเหลอ5,000สทธไมมผนามาใช (5,000x15)

การแปลงสภาพหนบรมสทธ การแปลงสภาพหนบรมสทธ หมายถง การทบรษทยอมใหผถอหนบรมสทธชนดแปลงสภาพดวยสามารถเปลยนเปนหนสามญได ตามเงอนไขทระบไว อตราสวนการแปลงสภาพ หมายถง จานวนหนสามญทจะใชแลกหนบรมสทธ เชน หนบรมสทธ 2 หน สามารถแลกหนสามญได 1 หน เปนตน วธปฏบตทางการบญช กรณท 1 มลคาทงสนของหนบรสทธ เทากบ ราคาตามมลคาหนสามญ

กรณท 2 มลคาของหนบรมสทธสงกวาราคาตามมลคาของหนสามญ กรณท3 มลคาทงสนของหนบรมสทธตากวาราคาตามมลคาของหนสามญ มลคาทงสนของหนบรมสทธ หมายถง ราคาตามมลคา บวก สวนเกนมลคาหน หรอ หก สวนตากวา มลคาหน นนคอ หากหนบรมสทธทแปลงสภาพมบญชสวนเกนมลคาหรอตากวามลคากใหปดบญชเหลานดวย ตวอยาง 8.3 บรษท สะสมทรพย จากด มรายการสวนของผยมของผถอหนในงบดล วนท 31 ธนวาคม 2549 ดงน ทนหนบรมสทธชนดแปลงสภาพได 1,000 หน มลคาหนละ 100 บาท 100 ,000 บาท ทนหนสามญ 5,000 หน มลคาหนละ 50 บาท 250,000 บาท สวนเกนมลคาหนบรมสทธ 20,000 บาท สวนเกนมลคาหนสามญ 50,000 บาท กาไรสะสม 80,000 บาท รวมสวนผถอหน 500,000 บาท

เดบต ทนหนบรมสทธ xx เครดต ทนหนสามญ xx

เดบต ทนหนบรมสทธ xx เครดต ทนหนสามญ xx สวนเกนทนจากการแปลงสภาพ xx

เดบต ทนหนบรมมทธ xx กาไรสะสม xx เครดต ทนหนสามญ xx

เงอนไขการแปลงสภาพ 1) หนบรมสทธ 1 หน สามารถแปลงสภาพเปนหนสามญได 2 หน โดยมผถอหนบรมสทธ

จานวน 500หน ไดนาหนมาแปลงสภาพ 2) หนบรมสทธ 1 หน สามารถแปลงสภาพเปนหนสามญได 4 หน โดยมผถอหนบรมสทธ

จานวน 800 หน ไดนาหนมาแปลงสภาพ การบนทกบญช เปนดงน เงอนไขท 1: 1หนบรสทธ แปลงสภาพเปน 2 หนสามญ หนบรสทธมาแปลงสภาพ จานวน 500 หน 2549

ธ.ค. 31 ทนหนบรมสทธ (500x100) 50,000 - สวนเกนมลคาหนบรมสทธ (500x20) 10,000 - ทนหนสามญ (500x2x50) 50,000 - สวนเกนทนจากการแปลงสภาพ 10,000 - แปลงสภาพหนบรมสทธเปนหนสามญ เงอนไขท 2:1 หนบรสทธ แปลงสภาพเปน 4 หนสามญ หนบรสทธมาแปลงสภาพจานวน 800 หน 2549

ธ.ค. 31 ทนหนบรมสทธ (800x100) 80,000 - สวนเกนมลคาหนบรมสทธ (800x20) 16,000 - กาไรสะสม 64,000 - ทนหนสามญ (800x4x50) 16,000 - แปลงสภาพหนบรมสทธเปนหนสามญ

การแบงแยกหน การแบงแยกหน(Stock Split-up) หมายถง การเพมจานวนหน โดยการลดมลคาหนลดลงซงไมทาใหทนจดทะเบยนเปลยนแปลง การแบงแยกหนมกทากาไรในกรณทราคาหนของบรษทในตลาดสองสงเกนไป ซงทาใหการยากตอการขาย หรอทาใหกาไรตอหนสงจนเกนไป ในบางครงบรษทอาจจะตองการใหมผถอหนมากขน บรษทจะทาใหการแบงแยกหนทจาหนายออกไปแลวใหมจานวนหนมากขน เพอใหราคาหนตาลง

วธปฏบตทางการบญช ม 2 วธ ดงน 1) บนทกความทรงจา 2) บนทกบญชโอนทนหรอหนเดมไปบญชทนหรอหนใหม

ตวอยาง บรษท มตรแท จากด มทนจดทะเบยนซงออกจาหนายครบแลว จานวน 10,00 หน มลคา หนละ 200บาท โดยการนาออกจาหนายในราคา 250 บาท ตอบรษทไดทาการแบงแยกหน จาก 1 หนเดม เปน 4 หนใหม มลคาหนลดลงเหลอหนละ 50 บาท การบนทกบญช เปนดงน วธท 1 บนทกความทรงจา

บนทกความทรงจา บรษทไดทาการแบงแยกหนจาก 1 หนเดม เปน 4 หนใหม และมลคาลดลงเหลอหนละ 50 บาท วธท 2 บนทกบญช

ทนเรอนหน (เดม) (10,000x20) 200,000 -

ทนเรอนหน (ใหม) (40,000x50) 200,000 -

แบงแยกหนจาก 1 หนสามญเดม เปน 4 หนสามญใหม

การลดจานวนหน

การลดจานวนหน (Stock Split-down) หมายถง การลดจานวนหนลง แตละมลคาเพมขน โดยไมทาใหยอดทนจดทะเบยนเปลยนแปลง การลดจานวนหน มกจะทาในกรณทราคาหนของบรษททซอขายในตลาดตาเกนไป และบรษทตองการเพมราคาใหสงขน จงทาการลดจานวนหนลง เพอใหราคาหนสงขน สาหรบวธปฏบตทางการบญช เหมอนกนกบการแบงแยกหนทไดกลาวมาแลวในหวขอกอน

การไถถอนหนบรสทธ การไถถอนหนบรสทธ หมายถง การทบรษทเรยกไถถอนหนบรสทธชนดไถถอนคนไดจากผถอหนตาม

เงอนไขทกาหนด การไถถอนหนบรสทธนมกจะทาเมอบรษทมจานวนเงนสดมากกวาความจาเปน และตองการลดตนทนของบรษท โดยปกตบรษทจะกาหนด ราคาไถถอน (Call Price) ไวสงกวาราคาตามมลคาหน วธปฏบตทางการบญช

1) ปดบญชหนบรมสทธ และบญชทเกยวของ ไดแก สวนเกนมลคาหน หรอตากวามลคาหน (ถาม)ตามสดสวน

2) ผลตางระหวางมลคาทงสนของหนบรมสทธกบราคาไถถอน ใหปฏบตดงน 2.1) ถาราคาไถถอนสงกวามลคาทงสนของหนบรมสทธใหเดบตบญชกาไรสะสม 2.2) ถาราคาไถถอนตากวามลคาทงสนของหนบรมสทธใหเครดตบญชสวนเกนจากการไถถอน

ตวอยาง บรษท สงหทอง จากด จดทะเบยนหนบรสทธชนดไถถอนได จานวน 10,000 หน มลคา หนละ 100 บาท ออกจาหนายทงหมดในราคาหนละ 110 บาท โดยกาหนดราคาไถถอนไวดงน

ราคาหนละ 115 บาท ถาไถถอนภายในป 2549 ราคาหนละ 105 บาท ถาไถถอนภายในป 2551 ปรากฏวา บรษทไดทาการไถถอนหนบรสทธ ในป 2549 จานวน 5,000 หน และในป 2551 อกจานวน 1,000 หน การบนทกบญช เปนดงน

2549 ทนหนบรสทธ (5,000x100) 500,000 - สวนเกนมลคาหนบรสทธ (5,000x10) 50,000 - กาไรสะสม 25,000 - เงนสด (5,000x115) 575,000 - ไถถอนหนบรสทธ จานวน 5,000 หน 2551

ทนหนบรสทธ (1,000x10) 100,000 - สวนเกนมลคาหนบรสทธ (1,000x10) 10,000 - เงนสด(1,000x105) 105,000 - สวนเกนทนจากการไถถอนหนบรสทธ 5,000 - ไถถอนหนบรสทธ จานวน 1,000 หน

หนทนรบคน หนทนรบคน (Treasury Stock) หมายถง หนสามญหรอหนบรสทธทจาหนายและออกใบหนไปแลว แตบรษทไดรบหนเหลานนคนมา และเกบรกษาไวโดยไมมการยกเลกใบหน วธการไดรบหนคนมา

1) ซอหนทนคนจากผถอหนโดยตรง หรอจากตลาดหลกทรพย 2) รบชาระจากลกหนซงเปนผถอหนของบรษท 3) รบบรจาคจากผถอหน หนทนรบคนมาไมถอเปนสนทรพยของบรษท แตเปนการลดสทธเรยกรองของผถอหนในสนทรพยของกจการ กรณท 1 การซอหนทนจากผถอหน

เปนการซอหนทนคนจากผถอหนโดยตรงหรอซอคนจากตลาดหน โดยมากมกจะทาเมอกจการมเงนสดสวนเกน บรษทอาจซอหนทนคนดวยเหตผลตางๆ เชน เพอปองกนการถกซอกจการ เพอปองกนการถกซอกจการเพอลดจานวนหนของผถอหนอนจะทาใหกาไรตอหนเพมขน มหนทนเพมเตมสาหรบการใชในการซอกจการอน หรอ เพอเพมปรมาณการซอขายหนในตลาดหลกทรพยโดยหวงวาจะเปนการเพมมลคาหน เปนตน วธการบญชสาหรบการซอหนทนคนมามพนฐานทวากจการไมควรมกาไรหรอขาดทนจากรายการทเกยวของกบหนทนของตน แมวากจการอาจขายหนทนทซอคนไดในราคาสงหรอตากวาทนทซอคนมา บรษทกจะไมรายงานกาไรขาดทน แตจะบนทกสวนของผถอหนโดยตรง วธการปฏบตทางการบญชสาหรบหนทนทซอคนมา ม 2วธ

1. วธราคาทน (Cost Method) 2. วธราคามลคา (Par Value Method)

1. วธราคาทน (Cost Method) ใชในกรณทบรษทตองการใชหนทนทซอคนเปนเครองมอในการบรหารปรมาณและราคาหนของบรษททกจการซอขายอยในระดบทเหมาะสม หรอตองการลดภาระเงนบนผลทตองจายโดยไมมวตถประสงคในการลดขนาดของโครงสรางหนทนของบรษท ดงนน การซอหนทนคนจงเปรยบเสมอนเปนการแลกเปลยนเทานน ซงการบนทกการซอขายหนซอคนจะเพมดวยราคาทนกจการจายเพอซอหนทนคนกลบมา และลดลงดวยจานวนเดยวกนเมอมการขายหนทนคนนนออกไป จานวนทนจดทะเบยนทชาระแลวไมถกกระทบ เนองจากจานวนหนทนทออกจาหนายไมเปลยนแปลง

การบนทกบญช 1) เมอซอหนทนคน 2) เมอขายหนทนทซอคนออกไป 2.1) ขายหนในราคาสงกวาราคาซอคน 2.2) ขายหนในราคาคากวาราคาซอคน

ตวอยาง บรษท มาทอง จากด จดทะเบยนหนสามญจานวน 50, 000 หน มลคาหนละ 100 บาท และมรายการ เกยวกบหนทนซอคน ดงน 1) ออกจาหนายหนสามญจานวน 15,000 ในราคาหนละ 120 บาท 2) ซอหนสามญกลบคนมา 2,000 หน ในราคาหนละ 125 บาท 3) นาหนสามญรบคนมาออกจาหนาย จานวน 1,200 หน ในราคาหนละ 130 บาท 4) ) นาหนสามญรบคนมาออกจาหนาย จานวน 200 หน ในราคาหนละ 90 บาท หมายเหต บรษทมกาไรสะสม 250,000 บาท

เดบต ทนหนซอคน-หนสามญ/หนบรสทธ (ราคาซอคน) XX เครดต เงนสด XX

เดบต เงนสด (ราคา) xx เครดต หนทนซอคน-หนสามญ/หนบรสทธ xx สวนเกนทนหนซอคน – หนสามญ/หนบรสทธ xx

เดบต เงนสด (ราคาขาย) xx สวนเกน หนทนซอคน-หนสามญ/หนบรสทธ (ถาม) xx กาไรสะสม xx เครดต หนทนซอคน-หนสามญ/หนบรสทธ xx

การบนทกบญช เปนดงน 2549

เงนสด (15,000x120) 1,800,000 - ทนหนสามญ (15,000x100) 1,500,000 - สวนเกนมลคาหนสามญ 300,000 - ออกจาหนายหนสามญจานวน 15,000 หน ในราคาหนละ 120 บาท หนทนซอคน-หนสามญ (2,000x125) 250,000 - เงนสด 250,000 - ซอหนสามญกลบคนมา 2,000หน เงนสด (1,200x130) 156,000 - หนทนซอคน-หนสามญ(1,200x125) 150,000 - สวนเกนทนหนทนซอคน-หนสามญ 6,000 - ออกจาหนายหนสามญรบคนจานวน 1,200หน ในราคาหนละ130 บาท เงนสด (200x90) 18,000 - สวนเกนทนหนทนซอคน-หนสามญ 6,000 - กาไรสะสม 1,000 - หนทนซอคน-หนสามญ (200x120) 25,000 - ออกจาหนายหนสามญรบคนจานวน 200หน ในราคาหนละ90 บาท

การแสดงหนทนซอคนในงบดล: วธราคาทน

สวนของผถอหน : ทนหนสามญจดทะเบยน 50,000 หน มลคาหนละ 100 บาท ออกจาหนายและชาระแลว 15,000 หน อยในมอ 600 หน 1,500,000 สวนเกนมลคาหนสามญ 300,000 กาไรสะสม (250,000-1,000) 249,000 2,049,000 หก หนทนซอคนมา 600 หน (ราคาทน) 75,000 รวมสวนของผถอหน 1,974,000

2 วธราคามลคา (Par Value Method) ในกรณทบรษทซอหนทนคนโดยมวตถประสงคเพอลดทนโดยการยกเลกหนทนซอคน ซงการซอคนในลกษณะนถอเปนการลดขนาดโครงสรางทนของบรษท

ตามวธน บรษทจะบนทกหนทนซอคนดวยราคาตามมลคา และลดบญชสวนเกนมลคาหนตามสดสวนของจานวนหนซอคนกบหนเดมทงหมดทเคยรบรเมอออกจาหนายครงแรก หากตนทนหนทนซอคนสงกวาราคาตามบญชทออกจาหนายเรมแรก ใหนาผลตางทเกดเรมแรกใหกจการบนทกผลตางทเกดขนเปนสวนเกนมลคาหน-หนทนซอคนมา

การบนทกบญช

1) เมอซอหนทนคนมา 1.1) เมอซอหนทนคนมาในราคาตากวามลคา

1.2) เมอซอหนทนคนมาในราคาสงกวามลคา

2) เมอขายหนทนทซอคนออกไป จะบนทกบญชเหมอนการจาหนายหนปกต 2.1) ถาจาหนายในราคาสงกวามลคา ผลตางเขาบญชสวนเกนมลคาหน 2.2) ถาจาหนายในราคาตากวามลคา ผลตางใหนาไปลดยอดบญช สวนเกนทนหนซอคน-สามญ/หนบรสทธ หร บญชกาไรสะสม ตามลาดบ

เดบต หนทนซอคน-หนสามญ/หนบรสทธ (ราคาคามมลคา) xx สวนเกนของมลคาหน xx เครดต เงนสด (ราคาซอหนทนคน) xx

สวนเกนทนหนซอคน – หนสามญ/หนบรสทธ xx

เดบต หนทนซอคน-หนสามญ/หนบรสทธ (ราคาคามมลคา) xx สวนเกนของมลคาหน xx กาไรสะสม xx

เครดต เงนสด (ราคาซอหนทนคน) xx

ตวอยาง จากตวอยางบรษท มาทอง จากด ใหบนทกบญชตามวธตามมลคา การบนทกบญช เปนดงน

2549 เงนสด (15,000x120) 1,800,000 - ทนหนสามญ (15,000x100) 1,500,000 - สวนเกนมลคาหนสามญ 300,000 - ออกจาหนายหนสามญจานวน 15,000 หน ในราคาหนละ 120 บาท หนทนซอคน-หนสามญ (2,000x100) 200,000 - สวนเกนมลคาหนสามญ (2,000x20) 40,000 - กาไรสะสม 10,000 - เงนสด (2,000x125) 250,000 - ซอหนสามญกลบคนมา 2,000หน เงนสด (1,200x130) 156,000 - หนทนซอคน-หนสามญ 120,000 - ออกจาหนายสามญรบคนจานวน 36,000 - 1,200หน ในราคาหนละ 130 บาท เงนสด (200x90) 18,000 - กาไรสะสม 2,000 - หนทนซอคน-หนสามญ (200x100) 20,000 - ออกจาหนายหนสามญรบคนจานวน 200หน ในราคาหนละ90 บาท

การแสดงหนทนซอคนในงบดล : วธราคาตามมลคา

วธราคาตามมลคา แสดงหนทนคนเปนรายการหกทออกจาหนายแลว ทาใหดเสมอนวากจการมการลงทน รวมทงในการบนทกบญชหนทนซอคนตองมการลดบญชสวนเกนมลคาหนทาใหวธนไมสอดคลองกบพระราชบญญตบรษทมหาชนจากด (ฉบบท 2) พ.ศ.2544 แนวทางการบญชเกยวกบทนซอคนมา กาหนดใหกจการบนทกหนทนซอคนดวย “ วธราคาทน” ยกเวน ในกรณของสถาบนการเงนทไดรบอนญาตจากธนาคารแหงประเทศไทย ใหลดตนทนโดยการซอหนทนไดนน สามารถบนทกการซอหนทนดวยวธตามมลคาได การยกเลกหนทนซอคนมา ในกรณทบรษทไมนาหนทนซอคนมาออกจาหนายใหม หรอนาออกมาจาหนายไมทนภายในระยะเวลาทกาหนด บรษทตองตดหนทนซอคนนนเพอลดตนทน ในการตดหนทนซอคนใหโอนปดบญชทเกยวของ ไดแก บญชหนทนทชาระแลวตามมลคาทตราไว และบญชหนทนซอคน ผลตางทเกดขนจากการปดบญชเพอยกเลกหนทนซอคนเพอลดตนทน ใหปฏบตดงน

1. ถาราคามลคาสงกวาราคาทนถวเฉลยของหนทนซอคนทยกเลก ใหรบรผลตางเปนบญชสวนเกนทนหนทนซอคน

2. ถาราคาตามมลคาตากวาทนถวเฉลยของหนซอคนทยกเลก ใหรบรผลตางตามลาดบ ดงน 2.1) สวนกนทนหนทนซอคน (ถาม) 2.2) กาไรสะสม

สวนของผถอหน : ทนหนสามยจดทะเบยน 50,000 หนละ 100บาท ออกจาหนายและชาระแลว 15,000หน อยในมอ 600 หน 1,500,000 หก หนทนซอคนมา 600หน (ราคาตามมลคา) 60,000 สามญทอยในมอบคคลภายนอก 1,440,000 สวนเกนมลคาหนสามญ 296,000 กาไรสะสม (250,000 -12,000) 238,000 รวมสวนของผถอหน 1,974,000

ตวอยาง จากตวอยางบรษท มาทอง จากด สมมตบรษทเลกหนทนซอคนจานวน 600 หน การบนทกบญช เปนดงน 1) วธราคาทน

2549 ทนหนสาคญ (600x100) 60,000 - สวนเกนมลคาหนสาคญ (600x20) 12,000 - กาไรสะสม 3,000 - หนทนซอคน-หนสามญ (600x125) 75,000 - ยกเลกหนทนซอคน จานวน 600หน

2) วธราคาตามมลคา 2549

ทนหนสามญ (600x100) 60,000 - หนทนซอคน-หนสามญ (600x125) 60,000 - ยกเลกหนทนซอคนจานวน 60หน

กรณท 2 การรบหนทนคน เนองจากการรบชาระหนจากผถอหนของบรษท การรบหนทนคนมา โดยการรบชาระหนจากลกหนซงเปนผถอหนของบรษท มวธปฏบตทางการ บญชเชนเดยวกบกรฯการซอหนทนคนมาจากผถอหนโดยตรง แตจะแตกตางกนพยงแคกรณรบชาระหนจะเครดตบญชลกหน แทนการเครดตเงนสด การบนทกบญช

เดบต หนทนรบคน (เทากบมลคาหน) xx เครดต ลกหน xx

กรณท 3 หนทนรบคนมาจากการบรจาค หนบรจาค (Donated Treasury Stock) หมายถงหนทนทบรษทไดออกจาหนายและออกใบหนเรยบรอยแลว แตตอมาบรษทไดรบหนคนมาโดยมตองจายเงนหรอสนทรพยเพอซอคน ซงมกไดรบมาจากการบรจาคของผถอหนนนเอง การบนทกบญชเกยวกบหนทนบรจาค ม 2 วธ คอ

1) วธราคาทน (Cost method) ณ วนทรบหนบรจาค จะไมบนทกบญชเพยงแตบนทกความทรงจา วนทนาหนออกจาหนาย บนทกบญช โดย

2) วธราคาตามมลคา (Par Value Method) ณ วนทรบหนบรจาค บนทกบญช โดย ตวอยาง ในวนท 15 สงหาคม2549 บรษท สวนสวย จากด ไดรบบรจาคหนสามยจากผถอหนรายหนงจานวน 500 หน มลคาหนละ 100 บาท ราคาตลาดหนละ 200 บาท 1 ตลาคม 2549 บรษทไดนาหนสามยดงกลาวออกมาขายจานวน 300 หน ในราคาหนละ 50 บาท 1 ธนวาคม 2549 นาหนบรจาคจานวน 200 หน ออกขายในราคาหนละ 150 บาท

เดบต เงนสด xx เครดต สวนเกนทนจากการบรจาค xx

เดบต หนทนรบคน (ราคาตามมลคา) xx เครดต สวนเกนทนจากการบรจาค xx

การบนทกบญช เปนดงน 1. วธราคาทน 15 ส.ค. 2549 บนทกความจา : รบบรจาคหนสามญจานวน 500 หน

2549 ต.ค. 1 เงนสด (300x50) 15,000 - สวนเกนทนจากการบรจาค 15,000 - นาหนบรจาคออกขาย จานวน 300หน ธ.ค. 1 เงนสด (200x150) 30,000 - สวนเกนทนจากการบรจาค 30,000 - นาหนบรจาคออกขาย จานวน 200หน

2. วธราคามลคา 2549

ส.ค. 15 หนทนรบคน-หนสามญ 50,000 - สวนเกนทนจากการบรจาค 50,000 - นาหนบรจาคออกขาย จานวน 300 หน ต.ค. 1 เงนสด (300x50) 15,000 - สวนเกนทนบรจาค 15,000 - หนทนรบคน-หนสามญ 30,000 - นาหนบรจาคออกขาย จานวน 300หน ธ.ค. 1 เงนสด (200x150) 30,000 - หนทนรบคน-หนสามญ 20,000 - สวนเกนทนจากการบรจาค 10,000 - นาหนบรจาคออกขาย จานวน 200หน

การปรบปรงทนใหม (Quasi-Reorganization) ในกรณทบรษทประสบผลขาดทนเปนเวลายาวนานตดตอกนทาใหเกดผลขาดทนสะสมจานวนมาก และ

สนทรพยทบนทกไวมราคาทสงเกนกวาความเปนจรง เพอใหบรษทไดมโอกาสเรมตนใหม บรษทอาจจะทาการปรบปรงทนใหมโดยการลดราคาทนของสนทรพยลงและลดยอดบญชทนสะสมใหหมดไปดวย นอกจากนการปรบปรงทนใหมยงเพมความสามารถในการจดหาเงนจากผถอหนและการพฒนาผลตภณฑใหมดวย

ขนตอนในการปรบปรงทนใหม มดงน 1. ปรบมลคาของสนทรพยและหนสนใหเปนมลคายตธรรม ผลตางของการปรบปรงใหบนทกเขาบญช

กาไรสะสม 2. บรษทตองมหรอทาใหมยอดในบญชสวนเกนทนอยางนอยเทากบยอดขาดทนสะสมถาไมมบญช

สวนเกนทนบรษทตองทาการขอบรจาคหนจากผถอหนหรอลดมลคาของหนทนทออกจาหนายแลว 3. นาบญชสวนเกนทนไปลดยอดขาดทนสะสม บรษททจะทาการปรบปรงทนใหม จะตองปฏบตตามเงอนไขตอไปน 1. การจดทาการปรบปรงทนใหมจะตองไดรบอนมตจากทประชมผถอหนกอน 2. มลคายตธรรมทนามาปรบมลคาของสนทรพยและหนสน ตองเปนราคาทเหมาะสม และสมเหตสมผล 3. ยอดคงเหลอในบญชกาไรสะสมจะตองเปนศนยภายหลงจากการปรบปรงทนใหม ถงแมวาจะมบญช

สวนเกนทนจากการปรบปรงทนเหลออยกตาม 4. การแสดงกาไรสะสมในงบดลจะตองเปดเผยวนททาการปรบปรงทนใหมเปนเวลาตดตอกนเปนเวลา 10 ป และเปดเผยผลจานวนขาดทนสะสมทถกลางยอดใหหมดเปนเวลา 3 ป

ตวอยาง งบดลของบรษท ฟองสบ จากด กอนการปรบปรงทนใหมปรากฏดงน หนวย : บาท ทรพยหมนเวยน 200,000 ทดน อาคาร และอปกรณ 1,800,000 หก คาเสอมราคาสะสม (500,000) 1,300,000 รวมราคาสนทรพย 1,500,000 หนสนของสวนของผถอหน หนสน 650,000 ทนหนสามญ (จดทะเบยนและจาหนายแลว 100,000 หนราคาตามมลคาหนละ 10 บาท) 1,0000,000 กาไรสะสม (150,000) รวมหนสนและสวนของผถอหน 1,500,000

บรษทดาเนนการปรบปรงทนใหมดงน 1.ปรบราคาทนของทดน อาคาร และอปกรณใหมใหเปนมลคายตธรรมคอ 1,300,000บาทและลดคาเสอมราคาสะสม 200,000 บาท การบนทกบญช กาไรสะสม 300,000 คาเสอมราคาสะสม 200,000 ทดน อาคาร และอปกรณ 500,000

2. ลดราคาตามมลคาของหนสามญ 100,000 หนจากราคาตามมลคาหนละ 10 บาท เปน 5 บาท การบนทกบญช หนสามญ (100,000x5) 500,000 สวนเกนทนจากการลดมลคาหน 500,000 3. นาสวนเกนทนจากการลดมลคาหน 450,000 กาไรสะสม 450,000 งบดลของบรษท ฟองสบ จากด ภายหลงจากปรบปรงทนแลวปรากฏดงน หนวย : บาท สนทรพย สนทรพยหมนเวยน 200,000 ทดน อาคาร และอปกรณ 1,300,000 หก คาเสอมราคาสะสม (300,000) 1,000,000 รวมราคาสนทรพย 1,200,000

หนสนและสวนผถอหน หนสน 650,000 ทนหนสามญ (จดทะเบยนและจาหนายแลว 100,000 หนราคาตามมลคาหนละ 5 บาท) 50,000 สวนเกนทนจากการลดมลคาหน กาไรสะสม (ภายหลงจากการปรบปรงทน) -0- รวมหนสนและสวนของผถอหน 1,200,000

การเลกบรษท เมอบรษทดาเนนธรกจประสบผลขสดทนอยากมากจนไมสามารถดาเนนกจการตอไปไดหรอมเหตอนๆซงทาใหบรษทไมอาจดารงอยตอไปได บรษทจะตองดาเนนการแตงตงผชาระบญช ขนตอนเพอทาหนาชาระบญชของบรษท อานาจหนาทของผชาระบญ ขนตอนการชาระบญช

การเลกบรษทจากด ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยแบงไดเปน 2 กรณ คอ 1. การเลกโดยผลของกฎหมาย ตามทกฎหมายบญญตไวเกดขนกบบรษท ประมวลประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1236 ไดบญญตไวมดงน 1.1 ถามการกาหนดหรอระบเหตทจะเลกบรษทไวในขอบงคบ ตอมาเมอมเหตนนเกดขน

บรษทกตองเลกกจการ 1.2 เมอบรษทตงขนโดยมกาหนดระยะเวลาในการดาเนนกจการ ตอมาเมอครบกาหนด

ระยะเวลาตามระบ บรษทกตองเลกกจการ 1.3 ถาบรษทตงขนมาเพอทากจการอยางใดอยางหนงเพยงอยางเดยวตอมาเมอบรษททา

กจการนนเสรจแลว บรษทกยอยเลกกจการนน 1.4 เมอมมตพเศษใหเลกบรษท ซงอาจจะมสาเหตเพราะบรษทดาเนนการงานไมประสบ

ความสาเรจตามวตถประสงคหรอสาเหตความแตกแยกหรอความขดแยงในการดาเนนการงานระหวางกรรมการของบรษท เปนตน

1.5 เมอบรษทลมละลายประสบความสาเรจซงจากบรษทประสบผลขาดทนจนมหนสนลนพนและถกเจาหนของบรษทฟองลมละลายกจะมตามกฎหมายทาใหบรษทตองเลกกจการทนท 2. การเลกตามคาสงศาล การบรษทตามคาสงศาลจะเกดมเหตตามทกฎหมายกาหนดไวเกขน ถา

มสาเหตอยางหนงอยางใดตามมวตรา 1237 คอ 2.1 ถามการทาผดในการยนรายงานการประชมตงบรษทหรอทาผดนการประชมตง

บรษท 2.2 ถาบรษททระเบยนแลวแตยงไมเรมดาเนนกจการภายใน1 ปนบแตวนจดทะเบยน

หรอหยดดาเนนกจการเปนเวลานานเกนกวา 1 ปตดตอกน 2.3 ถาการดาเนนธรกจของบรษททาแลวมแตผลขาดทนอยางเดยวและไมมทางทจะกลบ

ฟนตวไดอก 2.4 ถาผถอหนของบรษทลดจานวนลงจนเหลอไมถง 7 คน

บรษทมหาชนจากด ตามพระราชบญญตบรษทมหาชนจากด พ.ศ. 2535 มาตรา 154 ไดบญญตวาบรษทมหาชนจะตองดาเนนการเลกบรษท เมอมเหตใดเหตหนงดงตอไปนเกดขน

1. เมอทประชมผถอหนลงมตใหเลกดวยคะแนนเสยงไมนอยกวาสามในสของจานวนเสยงทงหมดของผถอหนซงมาประชมและมสทธออกเสยงลงคะแนน 2. เมอบรษทลมละลาย 3. เมอศาลมคาสงใหเลกบรษท และคาสงของศาลนนตองถงทสดแลว

การชาระบญชบรษท

ซงในบทนจะกลาวเฉพาะผชาระบณชของบรษทมหาชนจากด สวนในกรณของบรษทจากดจะมลกษณะเดยวกนกบผชาระบญชของหางหนสวนจดทะเบยนตามทไดกลาวไวแลว

ขนตอนการดาเนนการของผชาระบญชของบรษทมหาชนจากดตามทกาหนดในพระราชบญญตบรษทมหาชนจากด พ.ศ. 2535 หมวด 14 มดงน

1.ผชาระบญชจะตองดาเนนการขอจดทะเบยนเปนผชาระบญช ขอจดทะเบยนเลกบรษท 2. ภายใน 1 เดอนนบแตวนทไดรบการแตงตง ผชาระบญญยชจะตองแจงเปนหนงสอใหเจาหนาหนซงมชอปรากฎอยในเอกสารหลกฐานของบรษทใหยนคาทวงหนแกผชาระบญญชภายใน 1 เดอนนบแตวนทไดรบแจง 3. ผชาระบญชจะตองจดใหมการจดทางบดลและบญชกาไรขาดทนของบรษทตงแตวนเรมตนรอบปบญชจนถงวนทจดทะเบยนเลกบรษทแลวสงใหผสอบบญชตรวจสอบบญชภายใน 4 เดอนนบแตวนทไดรบการแตงตง 4. เมอทประชมผถอหนอนมตงบดลและบญชกาไรขาดทนของบรษทแลวผชาระบญชตองสงสาเนางบดลและงบกาไรขาดทนพรอมสาเนารายงานการประชมผถอหนทอนมตงบดลและงบกาไรขาดทนนนใหนายทะเบยนภายใน 14 วนนบแตวนททประชมผถอหนอนมต 5. ในระหวางการชาระบญช ผชาระบญชตองจดทารายงานการชาระบญชและบญชรบจายในการชาระบญชตามแบบและมรายการตามทกาหนดในกระทรวงเสนอตอนายทะเบยนทกระยะ 3 เดอนนบแตวนทไดรบการแตงตงจนกวาจะเสรจการชาระบญช 6. เมอเสรจสนการชาระบญช ผชาระบญชตองจดทารายงานผลการชาระบญชพรอมบญชรบจายและแถลงความเปนไปในการชาระบญชใหทประชมผถอหนอนมตภายใน 14 เดอนนบแตวนเสรจการชาระบญช และจดทะเบยนเสรจจากการชาระบญชตอนายทะเบยนภายใน 14 วนนบแตวนประชมผ ถอหนอนมตพรอมสงมอบบญชและเอกสารประกอบการลงบญชของบรษททงหมดตอนายทะเบยน

อานาจหนาทของผชาระบญช ตามพระราชบญญตบรษทมหาชนจากด พ.ศ. 2535 มาตรา 160 ไดกาหนดอานาจหนาทของผ

ชาระบญชไว ดงน 1. ดาเนนงานของบรษทเฉพาะทจาเปน เพอชาระสะสางกจการงานทคางอยใหเสรจสน

2. เกบรวบรวมและรบเงนหรอสนทรพยทบรษทมสทธจะไดรบจากบคคลอนหรอขายสนทรพยของบรษทและนาไปชาระหนในนามของบรษท 3. ดาเนนการทงปวงเกยวกบคดแพงหรอคดอาญาหรอประนประนอมยอมความในเรองใดๆในนามของบรษทและดาเนนการอนใดทจาเปนเพอใหการชาระบญชเสรจสน การบญชเกยวกบการชาระบญชเลกบรษท เมอบรษทเลกกจการ บรษทจะตองทาการปดบญชเพอหาผลการดาเนนงานตงแตวนตนงวดปบญชจนถงวนเลกกจการ ในการชาระบญช เงนสดทเหลอจงคนทนใหแกผถอหน การบนทกบญชจะทาตามขนตอนดงตอไปน 1. โอนปดบญชทเกยวของกบผถอหนบรมสทธไปยงบญชผถอหนบรมสทธ ใหบนทกการโอนปดบญชเหลานไปยงบญชเหลานไปยงบญชผถอหนบรมสทธ ดงน เดบต หนบรมสทธ XX สวนเกนมลคาหนบรมสทธ XX เงนปนผลหนบรมสทธคางจาย XX เครดต ผถอหนบรมสทธ XX สวนตากวามลคาหนบรมสทธ XX

2. โอนปดบญชทเกยวของกบผถอหนสามญไปยงบญชผถอหนสามญไปยงบญชผถอหนสามญ ใหบนทกการโอนปดบญชเหลานไปยงบญชผถอหนสามญ ดงน

เดบต หนสามญ XX สวนเกนมลคาหนสามญ XX เงนปนผลหนสามญคางจาย XX เครดต ผถอหนสามญ XX สวนตากวามลคาหนสามญ XX

3. โอนปดบญชกาไรสะสมจดสรรตางๆ ไปยงบญชกาไรสะสม บนทกการโอนปดบญชเหลานไปยงบญชกาไรสะสม ดงน

เดบต กาไรสะสมจดสรร- สารองตามกฎหมาย XX กาไรสะสมจดสรร- สารองตามกฎหมาย XX กาไรสะสมจดสรร- สารองตามกฎหมาย XX เครดต กาไรสะสม XX

4. โอนปดบญชคาใชจายในการออกหนกรอตดบญช สวนเกนหรอสวนลดมลคาหนก ไปยงบญชกาไรขาดทนจากการจาหนายสนทรพย ดงน

เดบต สวนเกนมลคาหนก XX กาไรขาดทนจากการจาหนายสนทรพย XX เครดต สวนลดมลคาหนก XX คาใชจายในการออกหนกรอการตดบญช XX

5. บนทกการจาหนายสนทรพย รวมทงเกบเงนจากลกหน ใหบนทกในบญชกาไรขาดทนจากการจาหนายสนทรพย ดงน

เดบต เงนสด XX คาเผอหนสงสยจะสญ XX คาเสอมราคาสะสม- (ระบประเภทของสนทรพย) XX กาไรขาดทนจากการจาหนายสนทรพย(กรณขาดทน) XX เครดต ลกหน XX

สนทรพย (ระบประเภทของสนทรพย) XX กาไรขาดทนจากการจาหนายสนทรพย(กรณกาไร) XX 6. บนทกคาตอบแทนการชาระบญช คาใชจายตางๆทเกดขนระหวางการชาระบญช มการบนทกคาใชจายทเกดขน ดงน เดบต กาไรขาดทนจากการจาหนายสนทรพย XX เครดต เงนสด/คาชาระบญชคางจาย/คาใชจายอนคางจาย XX 7. การจายชาระหนสน ใหบนทกจานวนเงนทไดรบการลดหนไวในบญชกาไรขาดทนจากการจาหนายสนทรพย บนทกบญช ดงน เดบต หนก XX เจาหนการคา XX คาใชจายคางจาย XX คาชาระบญชคางจาย XX หนสนอนๆ เครดต เงนสด XX กาไรขาดทนจากการจาหนายสนทรพย XX

8. ปดบญชกาไรขาดทนจากการจาหนายสนทรพย ใหโอนปดยอดคงเหลอดงกลาวไปเขาบญชกาไรสะสม 9. ปดบญชกาไรสะสมเขาบญชผถอหนสามญ 10. การจายคนทนใหแกผถอหน หลงจากผชาระบญชไดดาเนนการชาระหนสนตางๆ ของบรษทเรยบรอยแลว ทเหลอจงจายคนทนใหผถอหนสามญ โดยบนทกบญชดงน เดบต ผถอหนบรมสทธ XX เครดต เงนสด XX เดบต ผถอหนสามญ XX เครดต เงนสด XX ตวอยางท 1 บรษท ศรบร จากด ตกลงจะเลกกจการตามตเศษของทประชมผถอหน เมอวนท 1 มกราคม 25x5 งบดลของบรษทกอนชาระบญชปรากฏดงน

บรษท ศรบน จากด งบดล

ณ วนท 1 มกราคม 25x5 สนทรพย สนทรพยหมนเวยน

เงนสด 39,400 ลกหน 84,400

หก คาเผอหนสงสยจะสญ 4,000 80,000 สนคา 150,000 คาเบยปรกนภยจายลวงหนา 13,400 รวมทรพยหมนเวยน 282,800

สนทรพยไมหมนเวยน ทดน 200,000 อาคาร 700,000 หก คาเสอมราคาสะสม 200,000 500,000 เครองใชสานกงาน 154,000 หก คาเสอมราคา 72,000 82,000 รวมสนทรพยไมหมนเวยน 782,000

รวมสนทรพย 1,064,800

หนสนและสวนของผถอหน หนสนหมนเวยน เจาหนหมนเวยน 120,000 คาใชจายคางจาย 17,400 รวมหนสนหมนเวยน 137,400 หนสนไมหมนเวยน หนก 200,000

บวก สวนเกนมลคาหน 17,400 217,400 สวนของผถอหน ทนเรอน(จดทะเบยนและออกจาหนายแลว) หนบรมบสทธ 6% ชนดสะสมและรวมรบเงนปนผล 2,000 หน มลคาหนละ 100 บาท 200,000

หนสามญ 4,000 หน มลคาหนละ100 บาท 400,000 สวนเกนมลคาหนบรมสทธ 10,000

สวนเกนมลคาหนสามญ 20,000 กาไรสะสม จดสรรเปนเงนสารองตามกฏหมาย 50,000 ยงไมจดสรร 30,000 รวมสวนของผถอหน 710,000

รวมหนสนและสวนของผถอหน 1,064,800

ผชาระบญชไดดาเนนการจาหนายสนทรพยและเรยกเกบเงนจากลกหน จายคาชาระบญชและชาระหนสน รวมทงการจายคนทนใหกบผถอหน โดยมรายละเอยดในการชาระบญชขนในระหวางเดอนมกราคม-มนาคม 25x5ดงน มกราคม 10 จาหนายสนคาไดทงหมดไดเปนเงน130, 000 บาท 15 เกบเงนจากลกหนการคาทงหมดไดจานวน64, 000 บาท กมภาพนธ 5 จาหนายทดนและอาคารไดเปนเงน 850,000 บาท

26 จานวนเครองสานกงานไดเปนเงน75, 000 บาทและไถคนหนกในราคาตาม ตามมลคาของหนก มนาคม 6 จายชาระคาใชจายคางทงหมด

11 จายคาชาระบญขจานวน 20,000 บาท และชาระเจาหนการคาทงหมด 22 จายคนทนใหแกผถอหนบรมสทธและผถอหนสามญใหทา บนทกรายการชาระบญชในสมดรายวนทวไป

ใหทา บนทกรายการชาระบญชในสมดรายวนทวไป

สมดรายวนทวไป

วน เดอน ป

รายการ

เดบต เครดต

24X5 ม.ค. 1

หนบรมสทธ สวนเกนมลคาหนบรมสทธ ผถอหนบรมสทธ (โอนปดบญชทนหนบรมสทธและสวนเกนมลคาหนบรมสทธเขาบญชผถอหนบรมสทธ)

200,000 10,000

- -

210,000

-

24X5 ม.ค. 1

1

1

1

10

15

หนสามญ สวนเกนมลคาหนสามญ ผถอหนสามญ (โอนปดบญชทนหนสามญและสวนเกนมลคาหนสามญเขาบญชผถอหนสามญ)

400,000 20,000

50,000

17,400

13,400

130,000 20,000

64,000 4,000

16,000

- - - - -

420,000 50,000

17,400

13,400

150,000

84,000

-

-

-

-

กาไรสะสมจดสรร- สารองตามกฎหมาย กาไรสะสม (โอนปดบญชกาไรสะสมจดสรรเขาบญชกาไรสะสม) สวนเกนมลคาหนก กาไรขาดทนจากการจาหนายสนทรพย (โอนปดบญชสวนเกนมลคาหนกเขาบญชกาไรขาดทนจากการจาหนายสนทรพย) กาไรขาดทนจากการจาหนายสนทรพย คาเบยประกนจายลวงหนา (โอนปดคาใชจายลวงหนาเขากาไรขาดทนจากการจาหนายสนทรพย)

เงนสด กาไรขาดทนจากการจาหนายสนทรพย สนคา (จาหนายสนคาทงหมดไดเปนเงนสด)

- -

-

เงนสด คาเผอหนสงสยจะสญ กาไรขาดทนจากการจาหนายสนทรพย ลกหน

- - -

-

วน เดอน ป

รายการ เดบต เครดต

ก.พ. 5 เงนสด คาเสอมราคาสะสม-อาคาร ทดน อาคาร กาไรขาดทนจากการจาหนายสนทรพย

850,000 200,000

- -

200,000 700,000

150,000

- - -

25X5 ก.พ. 26

เงนสด คาเสอมราคาสะสม- เครองใชสานกงาน กาไรขาดทนจากการจาหนายสนทรพย เครองใชสานกงาน (จาหนายเครองใชสานกงาน) หนก เงนสด (ไถคนหนกในราคามลคา)

75,000 72,000 7,000

200,000

- - - -

154,000

200,000

-

-

ม.ค. 6

11

11

11

คาใชจายคางจาย เงนสด (จายคาใชจายคางจายทงหมด)

17,400

20,000 120,000

91,000

171,000

- - - - -

17,400

140,000

91,000

57,000 114,000

-

-

-

- -

กาไรขาดทนจากการจาหนายสนทรพย เจาหนการคา เงนสด (จายชาระบญชและชาระเจาหน) กาไรขาดทนจากการจาหนายสนทรพย กาไรสะสม (ปดบญชกาไรขาดทนจากการจาหนายสนทรพยเขาบญชกาไรสะสม)

กาไรสะสม ผถอหนบรมสทธ (200,000 171,000) 600,000 ผถอหนสามญ (200,000 171,000) 600,000 (โอนปดบญชกาไรสะสมเขาบญชทนหนทงสองประเภท)

22

ผถอหนบรมสทธ ผถอหนสามญ เงนสด (จายคนทนใหแกผถอหนทงสองประเภท)

267,000 534,000

- -

801,000

-

สรป การเปลยนแปลงในสวนของผถอหน เกดขนเนองจากเหตการณตางๆ ภายหลงจากมการจดตงบรษท

ตวอยางเชน การเพมทน การออกใบสาคญแสดงสทธซอหน การแปลงสภาพหน การแบงแยกหน การไถถอนหน รวมถงการซอหนคนมา เปนตน

การเพมทน เปนการทาใหสวนของผถอหนเพมขนโดยการเพมจานวนหน และหรอการเพมมลคาหน การออกใบมอบสทธในการซอหน เปนการใชสทธในการซอหนของบรษทแกผถอหนเดม(Stock Right) การใชสทธใหแกผบรหารและพนกงานของบรษท (Stock Options) ซงบคคลเหลานอาจจะนาสทธมาใช หรอไมใชกได หากมาการนาสทธมาใชกจะทาใหยอดรวมสวนของผถอหนของบรษทเพมขน การแปลงสภาพหนบรสทธเปนหนสามญ การแบงหน (Stock Split-down) ไมมผลทาใหสวนของผถอหน เปลยนแปลงไป เปนเพยงการเปลยนแปลงมลคาของรายการฝนสวนของผถอหนเทานน การไถถอนหนบรสทธ และรายการรบหนทนคนมาเปนรายการททาใหสวนของผถอหนลดลง

แบบฝกหด

ขอ 1 บรษทมากม จากด จดทะเบยนออกจาหนายหนสามญ 2,000 หน มลคาหนละ 50 บาท เมอวนท 1 มกราคม 25X1 บรษทไดจดทะเบยนเพมทนอก 1,000 หน โดยออกใบสาคญแสดงสทธแกผถอหนเดม มเงอนไขใหผถอหนเดม 2 หน มสทธซอหนใหมได 1 หน ในราคาหนละ 55 บาท สทธมอาย 2 เดอน หนสามญมมลคายตธรรมในขณะนน 60 บาท ในวนท 1 กมภาพนธ 25X1 มผมาใชสทธซอหน 600 หน เมอครบกาหนดการใชสทธซอหนบรษทนาหนทเหลอออกขายใหบคคลภายนอกในราคาหนละ 65 บาท ใหทา บนทกรายการในสมดรายวนทวไป ขอ 2 ในวนท 1 มกราคม 25X1 บรษทมทรพย จากด ออกจาหนายหนบรมสทธ 4,000 หน ราคามลคาหนละ 100 บาท ในราคาหนละ 90 บาท พรอมทงใหใบสาคญแสดงสทธในการซอหนสามญ โดยผซอ หนบรมสทธ 2 หน จะสามารถซอหนสามญได 1 หน ในราคาหนละ 80 บาท หนสามญมราคามลคาหนละ 100 บาท สทธอาย 2 เดอน มผนาใบสาคญแสดงสทธมาใช 80%

ใหทา บนทกรายการในสมดรายวนทวไป กรณท 1 วนทใหสทธหนสามญมมลคายตธรรม หนละ 105 บาท กรณท 1 วนทใหสทธหนสามญมมลคายตธรรม หนละ 75 บาท ขอ 3 บรษท ธนกจ จากด ไดจดทะเบยนหนเพมเตมในวนท 1 มกราคม 25X1 และมรายการทเกยวของกบหนทน

ในป 25X1 ดงน ม.ค. 5 บรษทออกจาหนายหนบรมสทธใหมจานวน 2,000 หน มลคาหนละ 100 บาท เปนหนบรมสทธชนด 5%

ในราคาหนละ 120 บาท บรษทไดออกใบสาคญแสดงสทธซอหนสามญใหกบผซอหนบรมสทธในอตรา 1 : 1 สทธ 1 สทธ สามารถซอหนสามญได 1 หน ในราคาหนละ 105 บาท หนสามญมราคาตามมลคาหนละ 100 บาท ราคาตลาดของหนสามญหนละ 110 บาท สทธมอาย 2 เดอน

ม.ค. 15 ราคาตลาดของหนสามญหนละ 120 บาท มผนาสทธจานวน 1,200 สทธ มาซอหนสามญ ก.พ. 25 ราคาตลาดของหนสามญหนละ 110 บาท มผนาสทธจานวน 600 สทธ มาซอหนสามญ ม.ค. 5 ใบสาคญแสดงสทธหมดอาย ใหทา บนทกรายการในสมดรายวนทวไป

ขอ 4 เมอวนท 1 มกราคม 25X1 บรษท สมจน จากด ใหสทธแกผบรหารระดบสงสามารถซอหนสามญได 10,000 หน ราคาตามมลคาหนละ 50 บาท สทธมอาย 6 เดอน ราคาของมลคาหนสามญทใชสทธซอหนละ 60 บาท และมลคายตธรรมของหนสามญ ณ วนใหสทธหนละ80 บาท มผมาใช สทธ 70% ใหทา บนทกรายการในสมดรายวนทวไป ขอ 5 บรษท ทองฟา จดทะเบยนและออกขายหนสามญ 100,000 หน มลคาหนละ 20 บาท เมอวนท 1 มกราคม 25X1 ในราคาหนละ 30 บาท ในระหวางป 25X1 บรษทไดซอหนคนโดยมรายการ ดงน

ม.ค. 25 ซอหนคนมา 1,000 หน ในราคาหนละ 25 บาท (ใชวธราคาทน) 31 นายขอบฟา บรจาคหน จานวน 1,500 หน ซงขณะนนราคาตลาดหนละ32 บาท (ใชวธ

ราคาตามมลคา) ก.พ. 2 บรษทออกขายหน 1,000 หน ซงสวนหนงเปนหนทซอคนมาเมอวนท 25 มกราคม ใน

ราคาหนละ 23 บาท 5 นายแดนฟา ซงเปนลกหนของบรษทจานวน 150,000 บาท นายแดนฟาขอชาระหนดวย

ใบหนของบรษทจานวน 5,000 หน บรษทตราคาตามมลคา ราคาตลาดของหน ราคาหนละ 24 บาท สวนทเหลอชาระเปนเงนสด

10 บรษทนาหนทไดรบคนมาทงหมดออกจาหนายในราคาหนละ 22 บาท

ใหทา บนทกรายการในสมดรายวนทวไป ขอ 6. บรษท ศรไทย จากด จาหนายหนก 1,000 หน หน ซงมราคาตามมลคาหนละ 100 บาท ในราคาหนละ 80 บาท เพอเปนการจงใจใหผซอมาซอหนก บรษทไดออกใบสาคญแสดงสทธทจะซอหนสามญใหแกผซอหนก 1 ใบตอผซอหนก 1 หน สทธ 1 ใบซอหนสามญ 1 หนไดในราคาหนละ 45 บาท หนสามญมราคาตามมลคาหนละ 50 บาท การใชภายใน 3เดอนนบจากวนให สทธ ณ วนจาหนายหนก ราคาตลาดของหนสามญหนละ 38 บาท

ใหบนทกบญชในกรณตอไปน 1. เมอมการจาหนายหนกพรอมสทธ 2. เมอผถอสทธนาสทธมาซอหนสามญ 800ใบ ราคาตลาดหนสามญหนละ 60 บาท

ขอท 7.วนท 1 มกราคม 2546 บรษท แปซฟค จากด มหนสามญจดทะเบยนและออกจาหนายแลว 10,000 หน มลคาหนละ 100 บาท

ในวนท 1 กรกฎาคม 2549 บรษทไดทาการจดทะเบยนออกหนเพมทนอกจานวน 10,000 หนโดยไดออก Stock Right ใหแกผหนเดม จานวน 10,000 ฉบบ กาหนดให 1 สทธ สามารถซอหนสามญใหมได 1 หน ในราคาหนละ 105 บาท ณ วนนซอหนสามญมราคาตลาด 11 บาท สทธนจะหมดอายในวนท 31 ธนวาคม 2549 ในชวงเดอนกรกฎาคม ถง ธนวาคม 2549 หนสามญมราคาหนละ 112 บาท และมผนาสทธมาใชจานวน 7,500 สทธ

ใหทา จงแสดงการบนทกบญช ขอ 8. เมอวนท 12 มนาคม 2549 บรษท สวสด จากด ไดออกจาหนายหนก 10 % มลคาหนละ 100 บาท จานวน 1,000 หน ฝนราคาหนละ 120 บาท พรอมกนนบรษทไดออกใบมอบสทธซอหนสามญ 1 ฉบบตอ 1 หนก โดยสทธ 1 ฉบบ สามารถซอหนสามญได 1 หน ในราคาหนละ 60 บาท ภายใน วนท 31 กรกฎาคม 2549 หนสามญ มมลคาหนละ 50 บาท ราคาตลาด ณ วนน 65 บาท วนท 1 พฤษภาคม 2549 มผนาสทธมใชซอสามญ จานวน 800 หน ราคาตลาดหนละ 70 บาท สทธทเหลอไมมผ นามาใชเนองจากราคาตลาดของหนสามญตากวาราคาสทธ

ใหทา จงแสดงการบนทกบญช

ขอ9. จากขอ 8 สมมตวา วนท 12 มนาคม 2549 ราคาตลาดของสทธเทากบ 55 บาท

ใหทา จงแสดงการบนทกบญช ขอ10. ในวนท 30 กนยายน 2549 คณะกรรมการของบรษท รงโรจน จากด ไดรบอนมตจากทประชมใหญผถอหนใหออกใบมอบสทธในการซอหนสามญ (Stock Options) ซงเปลยนมอไมได จานวน 10,000 หน ใหแกพนกงานบรษท เพอซอหนสามญซงมมลคาหนละ 100 บาท ไดในราคาหนละ 110 บาท และหนสามญมราคาตลาด ณ วนน 125 บาท

ใหทา จงแสดงการบนทกบญชในกรณตางๆดงน 1)สทธทออกใหถอเปนคาตอบแทนการทางานของป 2549 2)สทธทออกใหถอเปนคาตอบแทนการทางานของป 2547

3)สทธทออกใหถอเปนคาตอบแทนการทางานของพนกงานทเรมทางานตงแต วนท 1 มกราคม 2549-31 ธนวาคม 2550 เปนระยะเวลา 3 ป (โดยไมลาออก) สทธนจะเรมใชตงแตวนท 1 มกราคม 2551 เปนตนไป โดย บนทกเปนคาใชจายแตละป

คาตอบแบบฝกหด 1. การบนทกรายการในสดรายวนทวไป

25X1 ม.ค. 1 เดบต เงนสด (2,000x50) 100,000 เครดต หนสามญ 100,000 _____________________________________________________________ ก.พ. 1 เดบต เงนสด (600x55) 33,000 สวนลดมลคาหนสามญ 3,000 เครดต หนสามญ(600x60) 36,000 _____________________________________________________________ ม.ค. 1 เดบต เงนสด (400x65) 26,000 เครดต หนสามญ(400x60) 24,000 สวนลดมลคาหนสามญ 2,000 _____________________________________________________________

2. การบนทกรายการในสดรายวนทวไป 25X1 ม.ค. 1 เดบต เงนสด (4,000x90) 360,000 สวนลดมลคาหนบรมสทธ 40,000 เครดต หนบรสทธ (4,000x100) 400,000 _____________________________________________________________

กรณท 1 วนทใหสทธหนสามญมมลคายตธรรม หนละ 105 บาท

25X1 ม.ค. 1 ดบต เงนสด (2,000x90) 180,000

สวนลดมลคาหนบรมสทธ 70,000 เครดต หนบรมสทธ(2,000x100) 20,000 สวนเกนทน- สทธซอหนสามญ 2,000x (105-80) 50,000 _____________________________________________________________

ดบต เงนสด (1,600x80) 128,000 สวนเกนทน-สทธซอหนสามญ 40,000 เครดต หนสามญ(1,600x100) 160,000 สวนเกนทนมลคาหนสามญ (1,600x5) 8,000 _____________________________________________________________

กรณท 1 วนทใหสทธหนสามญมมลคายตธรรม หนละ 75 บาท 25X1 ม.ค. 1 เดบต เงนสด (2,000x90) 180,000

สวนลดมลคาหนบรมสทธ 30,000 เครดต หนบรมสทธ(2,000x100) 200,000 สวนเกนทน- สทธซอหนสามญ 2,000x (80-75) 10,000 _____________________________________________________________

เดบต เงนสด (1,600x80) 28,000 สวนลดมลคาหนสามญ(1,600x25) 40,000 เครดต หนสามญ(1,600x100) 160,000 สวนเกนทน-สทธซอหนสามญ 8,000 _____________________________________________________________

3. การบนทกรายการในสดรายวนทวไป 25X1 ม.ค. 5 เดบต เงนสด (2,000x120) 240,000

เครดต หนบรมสทธ(2,000x100) 200,000 สวนเกนมลคาหนบรมสทธ 30,000

สวนเกนทน- สทธซอหนสามญ 2,000x (110-105) 10,000 _____________________________________________________________

ม.ค.15 เดบต เงนสด (1,200x105) 126,000 สวนเกนทน-สทธซอหนสามญ 6,000 เครดต หนสามญ(1,200x100) 120,000 สวนเกนมลคาหนสามญ(1,200x10) 12,000 _____________________________________________________________

ก.พ.25 เดบต เงนสด (600x105) 63,000 สวนเกนทน-สทธซอหนสามญ 3,000 เครดต หนสามญ(600x100) 60,000 สวนเกนมลคาหนสามญ(600x10) 6,000 _____________________________________________________________

ม.ค.5 เดบต สวนเกนทน-สทธซอหนสามญ (200x5) 1,000 เครดต สวนเกนทนจากการไมใชสทธซอหน 1,000 _____________________________________________________________

4. การบนทกรายการในสดรายวนทวไป 25x1 ม.ค.1 เดบต เงนสด (10,000x60) 600,000

สวนเกนทน-สทธซอหนสามญ 140,000 เครดต หนสามญ(10,000x50) 500,000 สวนเกนมลคาหนสามญ 240,000 _____________________________________________________________

5. การบนทกรายการในสดรายวนทวไป

25X1 ม.ค. 5 เดบต เงนสด (100,000x30) 3,000,000

เครดต หนสามญ(100,000x20) 2,000,000 สวนเกนมลคาหนสามญ 1,000,000

_____________________________________________________________ ม.ค.25 เดบต หนสามญรบคนมา (1,000x25) 25,000

เครดต เงนสด 120,000 _____________________________________________________________

ม.ค.27 เดบต เงนสด (700x26) 18,200 เครดต หนสามญรบคนมา (700x25) 175,000 สวนเกนเกนทนจากการขายหนสามญรบคนมา (700x10) 700 _____________________________________________________________

ม.ค.31 เดบต หนทนรบคนมา (1,500x32) 48,000 เครดต สวนเกนทนจากการบรจาค 48,000 _____________________________________________________________

ก.พ.2 เดบต เงนสด (300x23) 6,900 สวนเกนทนจากการขายหนสามญรบคนมา 600

เครดต หนสามญรบคนมา(300x25) 7,500 _____________________________________________________________

เดบต เงนสด (700x25) 16,100 สวนเกนทนจากการบรจาค 6,300

เครดต หนทนรบคนมา(700x32) 22,400 ____________________________________________________________

ก.พ.5 เดบต หนทนรบคนมา 120,000 เงนสด 30,000

เครดต ลกหน 150,000 ____________________________________________________________

ก.พ.10 ดบต เงนสด (300x22) 17,600 สวนเกนทนจากการบรจาค(800x10) 8,000

เครดต หนทนรบคนมา(800x32) 25,600 ____________________________________________________________

6. การบนทกบญช

1. เมอมการจาหนายหนกพรอมสทธ เดบตเงนสด(1,000x80) 80,000

สวนลดมลคาหนก 20,000 เครดตหนก (1,000x100) 100,000 บนทกทรงจา : บรษทออกใบสาคญแสดงสทธทจะซอหนใหแกผซอหนกจานวน 1,000 หน สทธ 1 ใบ ซอหนสามญได 1 หนในราคาหนละ 45 บาท สทธมอาย 3 เดอน แตราคาตลาดของหนสามญในวนนหนละ 38 บาท

2. เมอผถอสทธนาสทธมาซอหนสามญ สมมตวามผสทธนามาสทธนาสทธมาซอหนสามญ800 ใบ ขณะทราคาตลาดหนสามญหนละ 60 บาท เดบตเงนสด (800x45) 36,000

กาไรสะสม 4,000 เครดตหนสามญ (800x50) 40,000

7. การบนทกบญช 1 กรกฎาคม 2549

บนทกความทรงจา : ออกใบมอบสทธ จานวน 10,000 ฉบบ สามารถซอหนใหมได 10,000 หน ราคาหนละ 105 บาท สทธหมดอาย วนท 31 ธนวาคม 2549 เดบตเงนสด (7,500x105) 787,500 เครดตทนหนสามญ (7,500x100) 750,000 สวนเกนมลคาหนสามญ (7,500x5) 37,500

31 ธนวาคม 2549 บนทกความทรงจา : สทธเหลอจานวน 2,500 ฉบบ ไมมาใชสทธ และวนนสทธหมดอาย

8. คานวณหาราคาสทธ ราคาสทธ 60 บาท ราคาตลาดของหน 65 บาท สรปสทธมราคา 5 บาท

ม.ค. 12 เดบต เงนสด (100x120) 120,000 เครดต หนก (1,000x100) 100,000 เครดต สวนเกนมลคาหนก 15,000 เครดต สวนเกนทน-สทธซอหนสามญ (1,000x5) 5,000 จาหนายหนกพรอมใบมอบสทธ

พ.ค. 1. เดบต เงนสด (800x60) 48,000 เดบต สวนเกนทนสทธซอหนสามญ 4,000 เดบต สวนเกนมลคาหนก 28,000 เครดต หนก (800x100) 80,000 ผนาสทธมาใช 800หน

ก.ค.31 เดบต สวนเกนทน-สทธซอหนสามญ 1,000 เครดต สวนเกนทนจากการไมใชสทธซอหน 1,000

สทธหมดอาย 200 สทธ (200x5)

9 . คานวณหาราคาสทธ ราคาสทธ = 60 บาท

ราคาตลาดของหน = 55 บาท สรปสทธไมมราคา = 5 บาท

ม.ค. 12 เดบต เงนสด (1,000x120) 12,000

เครดต หนก (1,000x100) 100,000 เครดต สวนเกนมลคาหนก (1,000x20) 200,000

พ.ค. 1 เดบต เงนสด (800x60) 48,000 เดบต สวนเกนมลคาหนก 32,000 เครดต หนก (800x100) 80,000

10. คานวณหาราคาสทธ ราคาสทธ = ราคาตลาด – ราคาทใชสทธซอ = 125 – 110 = 15 เดบต เงนเดอนและคาตอบแทนพนกงาน 150,000 เครดตสวนเกนทนสทธซอหนสามญ 150,000 เดบต กาไรสะสม 150,000 เครดตสวนเกนทนสทธซอหนสามญ 150,000

10.1 บนทกเปนคาใชจายแตละป 1 ม.ค. 2549 บนทกความทรงจา : ออกใบมอบสทธใหแกพนกงานในการซอหนสามญ 10,000 ฉบบ

ซอหน สามญได 1 หน ในราคาหนละ 110 บาท ตงแต 1 มกราคม 2551 เปนตนไป โดยพนกงานตองทางานในบรษทอย

2549 ธ.ค. 31 เดบต คาตอบแทนพนกงาน 75,000

เครดต สวนเกนทน-สทธซอหนสามญ 75,000 ปรบปรงคาใชจาย (10,000x15)/2

2550 ธ.ค. 31 เดบต คาตอบแทนพนกงาน 75,000

เครดต สวนเกนทน-สทธซอ 75,000 ปรบปรงคาใชจาย (10,000x15)/2

Stock holders’ Equity Stockholder’s Equity

Liabilities are obligation that a company has a legal responsibility to meet. Creditors’ claims against a company are enforceable by law. Stockholders’ equity also represents claims against a company, claims by investors who own a corporation‘s stock. As long as a company is a going concern (is expected to continue to exist), those claims are met by the company’s profits. Ordinarily, a company is not obligated to make payments to its stockholders or to repay them the amounts they have invested.

PREFERRED STOCK Some corporation issue more than one class of stock. The classes usually have different

voting and dividend rights. A corporation’s annual report describes the different classes of and dividend rights. A corporation’s annual report describes the different nies issue preferred stock. Preferred stock is stock with a higher claim on dividends and assets than common stock. Cash dividends must be paid to preferred stockholders before they can be paid to common stockholders. Preferred stockholders normally do not have do not have voting right voting rights in a corporation. Preferred stock attracts investors who want to take risk than that taken by common stockholders. If a company dose well, holders of preferred stock receive a reasonable return on their investment and may be able to exchanges their preferred shares for shares of common stock. If a company dose poorly, preferred stockholders are likely to receive height returns than common stockholders. Again, they have more protection against loss in case of liquidation. Preferred stockholders receive cash dividends in the same way that common stockholder do. However, the amount of the dividend payment for the two types of stock often differs. Usually, preferred stockholders receive the stated dividend rate, while dividends to common stockholders depend on a company’s profitability. When a company is highly profitable, it normally pays larger dividends to common stockholders than it dose when it is less profitabal.If it is unprofitable, it

normally pays larger dividends to common stockholders than it dose when it is less profitable. If it is unprofitable, it may skip dividends for the year. Preferred stock often is cumulative. His means that any dividends not paid to preferred stockholders in prior year must be paid in the current year before any dividends can be pain to common stockholders. Most often, cash dividends are paid quarterly on both common and preferred stock, resulting in a cash outflow and reduction of retained earning. Dividends. Whether on common or on preferred stock, are not an expense. They are a distribution of profits. Because preferred dividends. Are paid before common dividends, they reduce the amount of net income available for common stock dividends. Net income available for common stockholders is net income mius dividends on preferred stock.

Stock Splits and Stock Dividends Stock options put additional shares in the hands of employees Companies can also issue new

shares to current shareholders in several other ways. We examine two of these ways: the stock split and the tock dividend.

Stock Options Stock option is right to purchase shares of a company’s stock at a specified price. Option

often is granted to employees and managers of a company as part of compensation.

Retained Earnings

Retained earnings is profit reinvested in a corporation.profit retained in the business, or earnings reinvested in the business. The amount of retained earnings is the accumulated net income invested in corporate resources.

Cash Dividends Several issues are important in recording cash dividend transactions. Cash dividends are

paid only on shares outstanding. They are not paid on shares held in treasury; company doses not pay dividends to it self. Three dates are important for dividend transactions. The date of declaration for dividends is the date on which a corporation’s board of directors announces that a dividend will be paid.

The date of record for dividends is the date used to determine those owners who will receive the dividend. All registered owners on the date of record receive the dividend. The date of payment for a dividend is the date on which the dividends are mailed to those receiving dividends. Dividends declared during a fiscal period are reported on the statement of stockholders’ equity as a reduction in retained earning. Dividends paid are reported on the corporation’s statement of cash flows for that period. Those amounts are not always the same. For example, a company may declare a dividend near the end of its fiscal year but not pay the dividend until the following fiscal year. Dividends declared but not paid are reported as a current liability, Dividends Payable.

Issuing New Stock When a company issues new shares of stock, each current stockholder normally has a right to purchase a portion of the new shares equal to the percentage of shares he or she owned prior to the sale. The right to maintain the same percentage of ownership when new shares are issued

is known as the preemptive right of stockholders. This right prevents management from diluting the control ( and wealth) of current owners by selling new shares to someone other than the current owners. Of course, current owners may choose not to purchase those shares. When a company prepares to issue new shares, it normally issues stock right to existing owners. Stock rights authorize the recipient to purchase new shares. The number of right a stockholder receives depends on the number of shares the stockholder owns. Stock right may be sold to other if the original recipient dose not want to purchase the new shares.

Stock Dividends Corporation sometime issue stock dividends. Stock dividends are shares of stock

distributed by a company to its current stockholders without charge to the stockholders. The effect of a stock dividend is to increase the number of shares of stock a company has of shares held by each stockholders is in proportion to the number that stockholder owned before the distribution.

Foreign Currency Adjustments These adjustments to stockholders’ equity are commonly made by Multinational

Corporation. Multinationals are companies that operate in both foreign and domestic (U.S.) markets. Some of their operations are conducted in foreign currency-British pounds or Japanese yen, for example. When preparing financial statements in the United States, multinationals translate their foreign operations into U.S. dollars. Foreign currency translation is the process of converting the financial results of operations in a foreign currency into U.S. dollar for financial-reporting purposes. A translation adjustment is the gain or loss that results when the operation of a company’s foreign subsidiaries are translated from foreign to U.S. currency for reporting consolidated financial statements. These adjustments may result in gains or losses depending on whether the dollar has gained or lost value relative to other currencies. Translation adjustments are reported in the stockholders’ equity section of the balance sheet as part of other comprehensive income. Gains are added in computing total stockholders’ equity and losses are deducted.

Exercise 1. Harbor Company reported net income of $1.7 million for the years ending December 31, 2004. On January 27, 2005, the board of directors met and decided that each of trim’s 400,000 outstanding common shares should receive a dividend of $0.65. The board voted to distribute the dividend on March 15 to those stockholders who owned the shares as of February 10.

a. Identify the date of declaration, the date of payment. b. What percentage of net income was distributed in dividends? c. Why do you suppose the company did not distribute 100% of net income as dividends?

What else can companies do with profits? 2. Fast Start Corporation manufactures automobile ignitions. Selected portions of the company’s recent financial statements are given below.

Fast Start Corporation Balance Sheet (Except)

December 31, 2004

.Stockholders’ equity: Common stock, $0.50 par value, 2,000,000 shares Authorized, 1,400,000 shares issued $ 700,000 Paid-in capital in excess of par value 8,200,000 Retained earnings .4,600,000 Treasury stock (60,000 shares at cost) (480,000) Total stockholders’ equity $13,020,000

Fast Start Corporation

Statement of Stockholders’ Equity December 31, 2004

(in thousands)

Common Paid-in Retained Treasury Stock Capital Earnings stock Total December 31, 2003 $650 $7,450 $4,035 $(260) $11,875 Net income 900 900 Dividends (350) (350) Stock purchased (220) (220) Stock issued 50 750 80 December 31, 2004 $700 $8,200 $4,600 $ (480) $13,020 a. What was Fast Start’s total contributed capital at year end? b. How many share of common stock were outstanding at year end? c. What dollar amount of treasury stock did fast Start hold at year end? d. How much net income came from financing activities associated with stockholders’ equity during the

current year?

การเปลยนแปลงในสวนของผถอหน สวนของผถอหน (Stockholder’s Equity) ภาระหนสนบรษทมเปนภาระหนาทตามกฎหมาย เจาหนเรยกรองใหบรษทเรยกรองตามกฎหมาย สวนของผถอหนกเชนกน ตองแสดงเมอเรยกรองจากบรษทเรยกรองโดยมอบใหผซงเปนเจาของหน ตราบใดทบรษทยงเขาไปพวพน (ซงคลาดวามอยตอไป) การเรยกรองนนเกดจากผลกาไรของบรษทจะไมบงคบชาระหน แกผถอหนหรอคนเงนเหลานนรวมเปนเงนลงทน

หนบรมสทธ (PREFERRED STOCK) บางบรษทมหนทนมากกวา 1 ระดบ แตละระดบมกจะมสทธแบงแยกจากกน รายงานประจาปของบรษทอธบายถงจานวนหน มทงหนสามญ และหนบรมสทธ หนบรมสทธจะมสทธเหนอกวาหนสามญก คอ ไดรบเงนปนผลกอน หนบรมสทธทวไปไมมสทธออกเสยงเลอกตงคณะกรรมการในบรษท หนบรมสทธมความเสยงนอยกวา จงเปนการดงดดใจ จากนกลงทนทตองการความเสยงตา แตกมขอผกมดมากกวาเชนกน ผถอหนทงสองประเภทไดรบเงนปนผลดวนกนทงค หนบรมสทธ ไดรบเปน เปอรเซนต สวนหนสามญไดรบจากกาไรของบรษท เงนปนผลของหนบรมสทธจะสะสมไปเรอยๆ อาจไดไมเทากบปทแลวกคอ อาจไดมากกวาหรอนอยกวา เงนปนผลทหนสามญได เทากบ กาไรทงหมด ลบดวย เงนปนผลหนบรมสทธ

การแยกหนทนและหนปนผล(Stock Splits and Stock Dividends) สทธทบรษทออกใหเพอเปนการเพมหนใหกบพนกงานในบรษท สามารถจาหนายหนใหมกบผถอหนปจจบนไดหลายทาง จะตรวจสอบไดเปนสองทาง คอ การแบงแยกหนและหนทนปนผล

สทธทออกใหผบรหารหรอพนกงาน (Stock Options) บรษทจะมอบสทธในการซอหน ของบรษทใหพนกงานในราคาทตา ในอนจะแสดงใชสทธเพอซอหนของบรษทและมสวนในการเปนเจาของในบรษท

กาไรสะสม (Retained Earnings) กาไรสะสมคอ กาไรทเกดจากการดาเนนงานของบรษท รายไดสะสมในธรกจหรการลงทนสะสมในธรกจ มคาเทากบ กาไรสะสม ซงกคอรายไดสทธสะสม คอเปนการลงทนในบรษทเรมแรก

เงนปนผล (Cash Dividends) ประเดนสาคญ คอ ปญหาในรายงานการประชมเงนปนผล การจายเงนปนผลคางชาระ พวกเขาไมได

จายปยงสวนควบคมเงนทน บรษทไมควรแบงเงนปนผลเพอตวเอง สามวนทสาคญสาหรบรายงานการประชม วนทประกาศใชสาหรบกาหนดการขนอยกบคณะกรรมการ

ผบรหารของบรษทเปนผประกาศจายเงนปนผลนน การบนทกของการจายเงนปนผลทผานมาไปยงสวนของเจาของตามทไดรบเงนปนผล การบนทกเงนปนผลจะแสดงผานไปยงบญชสวนของเจาของทงหมด

ในเรองของการจายเงนปนผลเหลานนจะประกาศจายเงนตามวนททกาหนด ซงการประกาศระยะเวลาในการจายเงนปนผลของสวนของผถอหนขณะทมการลดลงในรายได การบนทกบญชเงนปนผลจะแจงยอดของสนทรพยหมนเวยนทกสนเดอน จานวนรวมเหลานนไมไดเทาเดมตลอดเวลา ตวอยาง เชน การประกาศสรปยอดงบกาไรขาดทนของบรษทประจาปงบประมาณ ซงเปดเผยเงนปนผลแตไมจายเปนรายงานหนสนหมนเวยน เงนปนผลซงสามารถชาระหนได

เงนปนผลสาหรบหนสวน การจายเงนปนผลสาหรบหนสวนบางครงกมปญหา สวนแบงหนของการแบงจายเงนปนผลสาหรบ

หนสวนโดยบรษทไปยงกระแสเงนสวนของผถอหน ยกเวนการเปลยนแปลงสวนของผถอหน ผลกระทบของเงนปนผลสาหรบผถอหนมการเพมขนของตวเลขการแบงหนทบรษทคางชาระและจากดยอดโดยแตละสวนของผถอหน การเพมขนในตวเลขของการจากดยอดการแบงโดยแตละสวนของผถอหน ในสดสวนของตวเลขนนควรจดสรรสวนของเจาของ สวนของผถอหนกอน

การโอนหนใหม เมอทางบรษทไดจายโอนในสวนของหนใหม กระแสเงนสดในแตละสวนของผถอหนโดยปกตจะตองดความถกตองในการสงซอสนคาบางสวน ซงเปนคณสมบตของสนคาในคลงสนคาหรอในสวนทจะสงไปขาย การดแลรกษาความถกตองในสวนของอตรารอยละของสวนของเจาของ เมอมประเดนของการจองหนของผถอหนนเปนความถกตองเกยวกบการจดการจากการควบคมของสวนของเจาของโดยสวนของการขายหนใหมและสนคาอน ทการตรวจสอบของผเปนเจาของแนนอน ผเปนเจาของอาจจะเลอกหรอไมเลอกซอกได เมอบรษทไดเตรยมพรอมในสวนของการจดการหนใหม โดยปกตจะเปนเรองของความถกตองของสนคาทเจาของมอย ในการเชคสตอกจะมอบอานาจใหผรบไปซอในสวนของสนคาใหม จานวนของความถกตองทผถอหนไดรบจะขนอยกบจานวนในหนสวนของผถอหน การตรวจสอบหนบางทอาจจะขายใหกบบคคลอน ถาไมไดรบราคาเดมกตองใชราคาใหม

การปรบเปลยนเงนตราตางประเทศ (Foreign Currency Adjustments) บรษทขามชาตทมธรกจในและตางประเทศดวย เมอทาธรกจกบประเทศใดกตองมเงนสกลนนดวย เชน U S ดอลลาร เยน การแลกเปลยนเงนตราอาจทาใหกจการไดประโยชน หรอ เสยประโยชนจากการทเงน US ดอลลาร ออนหรอแขงคาไป

แบบฝกหด 1. บรษทเฮอรเบอร รายงานรายไดสทธ 1.7 ลานเหรยญ เมอสนปไป ในเดอน 31 ธ.ค. 2004 ถง 27 ม.ค. 2005 คณะกรรมการบรหารบรษทพบผถอหนและยนคนหนสามญ400,000 หน จะไดเงนบนผล 0.5 เหรยญ คณะกรรมการแบงบนหนเงนบนผลในวนท 15 ม.ค. ไปยงผ ถอหนจากวนท 10 ก.พ. A. บอกวนประกาศวนทบนทก และวนทจาย B. อะไรคอกาไรทไดจากรายไดสทธทนามาเปนเงนบนผล C. ทาไมคณคดวาบรษทไมไดแบงรอยเปอรเซนตจากรายไดสทธมาเปนเงนบนผล บรษทไดผลกาไรจากอะไร

2. บรษทฟาสตสตารทเปนบรษททผลตเกยวกบเครองยนต ใหทางบการเงนของบรษทจากขอมลทใหมา

A.บรษทฟาสตสตารท ใชเงนลงทนเทาไรเมอสนป B.มจานวนหนสามญเทาไรเมอสนป C.บรษทฟาสตสตารท ถอหนทนไดรบคนกดอลลารเมอสนป D.รายไดสทธจากสมาชกผกในระหวางปเทาไร

บรษท ฟาสตสตารท

งบดล (บางสวน) 31 ธนวาคม 2547

สวนของผถอหน : หนสามญ มลคาหนละ 50เหรยญ จดทะเบยน 2,000,000หน ออกจาหนาย 1,400,000 หน 700,000 สวนเกนมลคาหนสามญ 8,200,000 กาไรสะสม 4,600,000 หก หนสามญรบคน (480,000) รวมสวนผถอหน 13,020,000

บรษท ฟาสตสตารท

งบแสดงสวนของผหน 31 ธนวาคม 2547

(หนวย : พน)

หนสามญ สวนเกนทน กาไรสะสม หนสามญไดรบคน รวม 31 ธ.ค. 2546 630 7,450 4,035 (260) 11,875 รายไดสทธ 900 900 เงนปนผล (335) (335) หนทนซอคน (220) (220) หนทออกจาหนาย 50 750 800 31 ธ.ค. 2546 700 8,200 4,600 (480) 13,020