การวางแผน

1. ความหมายการวางแผน“การวางแผน ” (Planning) มาจากคำาในภาษาละตนวา แพ“

ลนม ” (Planum) หมายถงพนทราบหรอพมพเขยว คำาภาษาองกฤษใช “Planning” ( สมบต ธำารงธญวงศ. 2540 : 48 ) ซงหมายถงกระบวนการวเคราะหและการตดสนใจ ของผบรหารทจะกำาหนดวธการไวลวงหนาอยางเปนระบบเพอใชเปนแนวทางปฏบตใหบรรลผลตามเปาหมายและวตถประสงคทกำาหนดไวอยางมประสทธภาพ โดยนำาเอาขอมลขาวสาร (Information) ในอดตมากำาหนดหรอพยากรณอนาคต ดงนนแนวคดของการวางแผนจงมลกษณะเปน ศาสตร ทตองใชขอมลเชงประจกษ “ ”(Empirical Information) ทมความแมนตรง และเชอถอได และจะตองประกอบดวยองคประกอบทชดเจน และมความตอเนองกนตามลำาดบ ทงนเพอใหผใชแผน มความร และความเขาใจทจะสามารถนำาแผนไปปฏบต ใหบรรลผลสำาเรจได

2. ประโยชนของการวางแผนการวางแผนทกระดบจะมประโยชนทงตอผบรหาร และผปฏบตดงน1. ปองกนมใหเกดปญหาและความผดพลาด หรอลดความเสยงท

อาจจะเกดขนในการปฏบตงานในอนาคต2. ทำาใหองคการมกรอบหรอทศทางในการปฏบตงานทชดเจนวาจะทำา

อะไร ทไหน เมอไร อยางไร และใครทำา ทำาใหนกบรหารมความมนใจในการปฏบตงานใหบรรลผลสำาเรจไดงาย

3. ชวยใหเกดการประหยดทรพยากรทางการบรหาร เชน คน เงน วสดอปกรณ เวลา ฯลฯ

4. ชวยใหการปฏบตงานรวดเรว มประสทธภาพ เพราะมแผนเปนแนวทาง เปรยบเสมอนเรอทมหางเสอ“ ”

5. ชวยใหการปฏบตงานเปนระบบ นกบรหารสามารถควบคม ตดตามการปฏบตงาน ไดงาย

3. องคประกอบของการวางแผนองคประกอบของการวางแผนทสำาคญ คอ3.1 การกำาหนดจดหมายปลายทาง (Ends) ทตองการ

บรรล ซงมหลายระดบ คอ1) จดมงหมายหรอเปาประสงค (Goals) เปนการแสดงถง

ความคาดหวงทตองการใหเกดขนในชวงระยะเวลาขางหนา ซงมกจะมองในรปของผลลพธ (Outcomes ) ในอนาคตกำาหนดอยางกวางๆ

2) วตถประสงค (Objective) เปนองคประกอบทเปนผลมาจากการแปลงจดมงหมาย (Goal) ใหเปนรปธรรมมากขนเพองายในการนำาไปปฏบต วตถประสงคจงเปนการกำาหนดผลผลต (Output) ทคาดหวงใหเกดขนอยางกวาง ๆ แตชดเจน และสามารถปฏบตได

3) เปาหมาย (Targets) เปนองคประกอบทเปนผลมาจากการแปลงวตถประสงคใหเปนรปธรรมในการปฏบตมากขน เปาหมายจงเปนการกำาหนดผลลพธสดทายทเกดขนจากการปฏบตตามแผนโดยจะกำาหนดเปนหนวยนบทวดผลไดเชงปรมาณ และกำาหนดระยะเวลาทจะบรรลผลสำาเรจนนดวย

3.2 วธการและกระบวนการ (Means and Process) เปนองคประกอบทเกดจากการนำาขอมลตาง ๆ มาวเคราะหและกำาหนดเปนทางเลอก (Alternative) สำาหรบเปนแนวทางปฏบต หรอกลวธ (Strategy) ใหบรรลจดหมายทกำาหนดไว จากนนจะถายทอดออกมาเปนแผนงาน (Programs) และโครงการ (Projects) ทเชอมโยงกน โดยทวไปจะประกอบดวย 2 องคประกอบหลก คอ

2

1) กลวธการปฏบต หรอมาตรการ (Strategy) เปนการกำาหนดแนวทางปฏบตใหบรรลจดหมาย (Ends) ทกำาหนดไวอยางมประสทธภาพ

2) แผนงาน (Programs) และโครงการ (Projects) เปนการกำาหนดแนวทางการกระทำาทเปนรปธรรมในการปฏบตมากขน ซงโดยทวไปจะมประเดนในการเขยนทชดเจน ครอบคลม และเชอมโยงกนอยางเปนระบบ

3.3ทรพยากร (Resources) และคาใชจาย (Cost) เปนองคประกอบทสำาคญอยางหนงในการวางแผนและการนำาแผนไปปฏบต ซงไดแก คน เงน วสดอปกรณ ซงผวางแผนจะตองระบใหชดเจนและมความเปนไปไดในการปฏบต มใชเขยนแผนแบบวาดวมานในอากาศ“ หรอ ” เขยนแผน“แบบเพอฝน”

3.4การนำาแผนไปปฏบต (Implementation) เปนองคประกอบทแสดงถงกรรมวธในการตดสนใจเลอกแผนงานและโครงการไปปฏบตใหเกดผลสำาเรจตามจดหมาย (Ends) ทกำาหนดไว ซงขนตอนนจะตองอาศยกลยทธหลายอยางทงกลยทธภายในองคการและกลยทธภายนอกองคการ

3.5การประเมนผลแผน (Evaluation) เปนองคประกอบทแสดงถงการตรวจสอบการควบคมและการวดผลการปฏบตตามแผนเพอใหทราบถง ความกาวหนาหรอขอบกพรองหรอขอจำากดของแผนนน ๆ เพอจะไดปรบปรงแผนใหสามารถนำาไปปฏบตไดบรรลตามเปาหมายและวตถประสงคทกำาหนดไว

4. ระดบของการวางแผนถาจะแบงระดบของการวางแผนตามลกษณะของการบรหารงานใน

องคการ สามารถแบงออกเปน 3 ระดบ คอ

3

1. การวางแผนระดบนโยบาย (Policy Planning) เปนแผนระดบสงสดขององคการ มกจะระบแนวทางอยางกวางๆ ซงเปนพนฐานทจะกอใหเกดแผนชนดอนๆ สวนใหญจะเปนแผนระยะยาว (Long - Range Plan) เชน แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9

2. การวางแผนกลยทธ (Strategic Planning) เปนการวางแผนหลอมรวมครอบคลมกจกรรมทงหมดขององคการ หรอแผนงานใหญขององคการ โดยจะระบไว อยางกวาง“ และ ” มองไกล “ ” ไปพรอมๆกน ซงมกจะเปนแผนระยะยาว 5 - 10 ป ซงจะตองสอดคลองกบแผนระดบนโยบาย

3. แผนปฏบตการ หรอแผนดำาเนนงาน (Operation Plan) เปนการวางแผนทกำาหนดจดมงหมายระยะสน ระยะเวลา ไมเกน 1 ป ซงถายทอดมาจากแผนกลยทธ องคประกอบของแผนปฏบตการจะประกอบดวย วตถประสงค เปาหมาย กจกรรม ขนตอนการปฏบต งบประมาณ ผรบผดชอบในการดำาเนนงาน แผนปฏบตการ แบงออกเปน 2 ประเภท คอ แผนใชประจำา (Standing Plans) และแผนใชเฉพาะครง (Single - use Plans)

4

การวางแผนยทธศาสตร(Strategic Planning)

1. ความหมายของการวางแผนกลยทธการวางแผนยทธศาสตร หรอ การวางแผนกลยทธ (Strategic

Planning) เปนกระบวนการตดสนใจเพอกำาหนดทศทางในอนาคตขององคกร โดยกำาหนดสภาพการณในอนาคตทตองบรรลและกำาหนดแนวทางในการบรรลสภาพการณทกำาหนดบนพนฐานขอมลทรอบดานอยางเปนระบบ

การกำาหนดแนวทางทจะบรรลสภาพการณในอนาคตทตองการใหเกด จะตองตงอยบนพนฐานของขอมลทรอบดาน คอ จะตองคำานงถงสภาพการณทตองการใหเกดศกยภาพหรอขดความสามารถขององคกร และการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมตาง ๆ ทงดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง และสงแวดลอม

การกำาหนดแนวทางทจะบรรลสภาพการณในอนาคตทตองการใหเกดจะตองเปนระบบ คอ แนวทางทกำาหนดขนจะตองดำาเนนไปอยางเปนขนเปนตอน

การวางแผนยทธศาสตรจะตองตอบคำาถามหลก 3 ประการ คอ1. องคกรกำาลงจะกาวไปทางไหน (Where are you going?)2. สภาพแวดลอมเปนอยางไร (What is the environment?)3. องคกรจะไปถงจดหมายไดอยางไร (How do you get

there?)กระบวนการการวางแผนยทธศาสตร (Strategic Planning

Processes) มขนตอนดงตอไปน1) กำาหนดวสยทศน (Vision)2) กำาหนดภารกจหรอพนธกจ (Mission)3) กำาหนดเปาประสงคหรอจดมงหมายเพอการพฒนา (Goal)4) กำาหนดประเดนยทธศาสตรหรอยทธศาสตร (Strategy)

5

5) กำาหนดกลยทธหรอแนวทางการพฒนา

นามธรรม วสยทศน (Vision)ตองการเปนอะไร

พนธกจ (Mission) ตองทำาอะไร

จดมงหมายเพอการพฒนา ทำาเพออะไร

ยทธศาสตร ทำาอยางไร

แนวทางการพฒนา ทำาโดยวธการใด

รปธรรม เปาหมาย ทำาแคไหน/เทาใด/กบใคร/เมอใด

คำาวา ยทธศาสตร “ ” (Strategy)” มความหมายรวมถง จด“หมายปลายทาง (End)” และ วธการสจดหมายปลายทาง “ (Means) เชงนโยบาย” ซงใชในการกำาหนดนโยบายจากการวเคราะหสภาพแวดลอมภายในและภายนอกองคกร (SWOT) ตามหลกวชาการ

สวนคำาวา กลยทธ “ ” (Strategies)” หมายถง วธการสจด“หมายปลายทาง (Means) ระดบปฏบตการและเปนแนวทางเพอตอบสนองวธการสจดหมายปลายทางระดบนโยบาย”

2. ความแตกตางระหวางแผนกลยทธ แผนปฏบตงานระยะยาวแบบดงเดม

และแผนปฏบตราชการ 4 ป ของหนวยงานหนวยงานทไมไดจดทำาแผนกลยทธมากอน มกจะมความเขาใจผดวา

แผนปฏบตงานระยะยาวทเคยทำามาแตดงเดมหรอแผนปฏบตราชการ 4 ป

6

ตามนโยบายของรฐบาลทจดทำาขนในป 2548 คอ แผนกลยทธของหนวยงาน

แผนกลยทธของหนวยงาน มลกษณะสำาคญ ดงน แผนกลยทธใหความสำาคญตอความสมพนธของสภาพแวดลอมใน

เชงโอกาส และภยอปสรรคทเปลยนแปลงไปกบศกยภาพทเปนจดแขงและจดออนของหนวยงาน เพอการกำาหนดกลยทธของหนวยงาน หากสภาพแวดลอมเปลยนแปลงไป กลยทธจะตองปรบไปดวย

แผนกลยทธเนนความเชอมโยงจากนโยบายลงมาทผลลพธ และตอลงมายงผลผลตระยะยาวซงเปนตวเชอมไปสการจดทำาแผนปฏบตการและการกำาหนดกจกรรม

แผนกลยทธใหความสำาคญกบผมสวนไดเสย (Stakeholders) ในการจดทำากลยทธ

แผนปฏบตงานระยะยาวแบบดงเดมของหนวยงาน มลกษณะสำาคญ ดงน

แผนปฏบตงานระยะยาวใหความสำาคญตอความสมพนธของสภาพปญหากบสาเหตของ ปญหา เพอกำาหนดโครงการและกจกรรมของหนวยงาน เพอแกไขปญหา

แผนปฏบตงานระยะยาวเนนความเชอมโยงระหวางกจกรรมกบงบประมาณ

แผนปฏบตงานระยะยาวใหความสำาคญกบการกำาหนดกจกรรมโดยผปฏบตงาน

แผนปฏบตราชการ 4 ปของหนวยงาน มลกษณะสำาคญ ดงน แผนปฏบตราชการ 4 ป ใหความสำาคญตอความสมพนธของ

กลยทธหลกของแผนบรหารราชการแผนดนกบผลผลตของหนวยงานทของบประมาณแผนดนแตไมแสดงความเชอมโยงจากยทธศาสตรของรฐบาลผาน

7

ผลลพธลงมายงผลผลตระยะยาว แผนปฏบตราชการ 4 ป ใหแสดงสภาพแวดลอมในเชงโอกาสและ

ภยอปสรรค และ ศกยภาพทเปนจดแขงและจดออนแบบแยกสวน แตไมไดแสดงความสมพนธระหวางกน และไมไดแสดงวาแผนการจดทำาผลผลตจะสมพนธกบสภาพแวดลอมเปลยนแปลงไปหรอไม อยางใด

แผนปฏบตราชการ 4 ป ใหความสำาคญกบการกำาหนดผลผลตโดยผบรหารของหนวยงาน 3. องคประกอบหลกในการวางแผนกลยทธ

องคประกอบหลกทควรกำาหนดอยในแผนกลยทธ มดงน1. พนธกจ (Mission) เปนสงทสอถงภารกจหลกขององคการ

ซงจะสะทอนถงปรชญาทจะกำาหนดการดำารงอยขององคการ เชน พนธกจของคณะมนษยศาสตร ฯ สถาบนราชภฏอตรดตถ คอ “.....ผลตบณฑตทมคณภาพ คณธรรม สนองความตองการของตลาดแรงงานและทองถน …” ถอยแถลงดงกลาวถอวาเปนภารกจหลกขององคการนนเอง

2. จดมงหมาย (Goal) คอ ผลลพธปลายทาง (Outcomes) ทองคการตองการใหเกดขนในอนาคต โดยไมตองระบชวงเวลาทแนนอนลงไป เชน จดมงหมาย ของคณะมนษยศาสตรฯสถาบนราชภฏอตรดตถ คอ “...ผลตบณฑตใหนำาความรไปพฒนาทองถน...”

3. วตถประสงค (Objective) เปนผลผลต (Output) ทตองการใหเกดขน เมอไดกระทำาสงตางๆ ตามทไดกำาหนดพนธกจไว วตถประสงคจงตองกำาหนดให ชดเจน วดได และปฏบตได เปนรปธรรมกวาจดมงหมาย (Goal) และตองเกดขนกอนผลลพธ เชน วตถประสงคของคณะมนษยศาสตรฯ “..เพอผลตบณฑตปรญญาตรสาขามนษยศาสตร และสงคมศาสตรหลากหลายสาขา..”

4. นโยบาย (Policy) คอ ขอความหรอสงทองคการระบไววาจะปฏบตหรอกระทำา เพอใหบรรลวตถประสงค และจดมงหมายทกำาหนดไว ดง

8

นนการกำาหนดนโยบายจงเปนการกำาหนดกรอบ กำาหนดเกณฑในการจะปฏบตใหกระชบและมประสทธภาพ

5. กลวธ/มาตรการ (Strategy) แนวทางปฏบตยอยทองคการยดเปนกรอบสำาหรบคดเลอก แผนงาน / งาน / โครงการ ตางๆ ทจะดำาเนนใหบรรลวตถประสงค ซงกลวธตางๆ จะตองสอดคลองกบนโยบายขอนนๆ

6. แผนงาน (Program) เปนการจดรวมกลมของ งาน หรอ โครงการ หรออาจกลาววา แผนงาน คอ งาน หรอโครงการยอยๆ หลายโครงการ ซงมวตถประสงคสอดคลองกน ซงงานหรอโครงการจะประกอบดวยกจกรรม (Activities) ตางๆ ทดำาเนนการภายใตกรอบของงาน หรอโครงการหนงๆ ซงจะมเงอนไขระยะเวลาเรมตน และสนสดในการทำากจกรรมตางๆ

4. กระบวนการวางแผนกลยทธการวางแผนกลยทธนอกจากจะกำาหนดสาระของแผนกลยทธ อนไดแก

พนธกจ จดหมายวตถประสงค นโยบาย และกลวธหรอมาตรการ อนเปน . ยทธศาสตร . แลว การวางแผนกลยทธจะตองมองคประกอบและกระบวนการทสำาคญดงน

3.1 การวเคราะหผมสวนไดเสย (Stakeholders Analysis) การวเคราะหเรองผมสวนไดสวนเสย (Stakeholders

Analysis) ทเกยวของกบองคกรมสวนชวยในการกำาหนดวสยทศน พนธกจ และเปาประสงคหลกของหนวยงานไดถกตอง เนองจากหนวยงานไมเพยงแตมความผกพนธกบกระทรวงเจาสงกดและผรบบรการเทานน แตยงมผมสวนไดสวนเสยอนๆ อกดวย

ผมสวนไดเสยตอองคกร (Stakeholder Influence) ซงมอทธพลตอการวางแผนและการดำาเนนงานของหนวยงาน จำาแนกไดเปน 3 ประเภท ดงน

(1) ผมสวนไดเสยภายในองคกร (Internal

9

Stakeholders) ไดแก ผบรหารทกระดบและ เจาหนาทระดบปฏบตงาน (2) ผมสวนไดเสยโดยตรงในการรบบรการ (Marketplace

Stakeholders) เชน ผรบบรการ พนธมตร ผรบจาง และขายครภณฑและวสดในการจดซอจดจางตามระเบยบพสด เปนตน

(3) ผมสวนไดเสยในสงคมแตอยนอกองคกร (External Stakeholders) เชน คณะกรรมการคมครองผบรโภค คณะกรรมการอาหารและยา สถาบนการเงน สภาหอการคา สภาอตสาหกรรม องคกรพฒนาเอกชน และสอมวลชน รวมทงกลมการเมองทเปนทางการและไมเปนทางการ ตลอดจนศาลยตธรรม และศาลปกครอง เปนตน ซงทำาหนาทในการกำากบดแล และปองกนและแกไขขอขดแยง/ขอรองเรยนระหวางผใหบรการและผรบบรการ เพอใหเกดความเปนธรรมทงสองฝาย

ในการจดทำาแผนกลยทธ ฝายทรบผดชอบดานนโยบายและกลยทธของหนวยงานควรใหความสำาคญกบขนตอน ดงตวอยางตอไปน

ตวอยางขนตอนการมสวนรวมของผมสวนไดเสยตอองคกรในการจดทำาแผนกลยทธ

ขนตอน

กจกรรมผเขารวมกจกรรม

1 เตรยมงานโดยหนวยงานทรบผดชอบดานนโยบายและกลยทธของหนวยงาน

ฝายนโยบายและกลยทธ

1.1 รางรายชอคณะทำางานรวมระหวางผบรหารและตวแทนของผปฏบตงาน (Internal Stakeholders) เพอเสนอขอความเหนชอบจากผบรหาร

1.2 รางรายชอผมสวนไดเสยจากภายนอก ประกอบดวย ผมสวนไดเสยโดยตรงในการรบบรการ (Marketplace Stakeholders) และผมสวนไดเสยในสงคมแตอยนอกองคกร (External Stakeholders) เพอเสนอขอ

10

ขนตอน

กจกรรมผเขารวมกจกรรม

ความเหนชอบจากผบรหาร1.3 รวบรวมกฎหมายทเกยวของกบหนวยงาน โดยเฉพาะ

มาตราทเกยวของจากรฐธรรมนญ พระราชบญญต พระราชกฤษฎกา และกฎกระทรวงทเกยวของ

1.4 รวบรวมกฎหมายระหวางประเทศ กฎบตรสหประชาชาต สนธสญญา อนสญญา และขอตกลงระหวางประเทศ รวมทงมาตรฐานสากลดานการคาระหวางประเทศท เกยวของกบหนวยงาน

1.5 รวบรวมนโยบายของรฐบาล โดยเฉพาะคำาแถลงนโยบาย แผนบรหารราชการแผนดนและมตคณะรฐมนตรทเกยวของกบหนวยงาน

1.6 รวบรวมรายงานผลงานทหนวยงานตองรบผดชอบ ตองรายงานสำานกงานเลขาธการ คณะรฐมนตรเพอจดทำาผลงานของรฐบาลตามแนวนโยบายพนฐานแหงรฐตามรฐธรรมนญ

1.7 รวบรวมขอมลเชงปรมาณจากรายงานสถตทเกยวของกบการวเคราะห สภาพแวดลอมภายในและสภาพแวดลอมภายนอกของหนวยงาน

1.8 รวบรวมขอมลเชงคณภาพจากเอกสารทเกยวของกบการวเคราะหสภาพแวดลอม ภายในและสภาพแวดลอมภายนอกของหนวยงาน

2 ประชมเชงปฏบตการเพอวเคราะหสภาพแวดลอม (SWOT Analysis)

2.1 วเคราะหสภาพแวดลอมโดยผบรหาร ผบรหารทกระดบ

2.2 วเคราะหสภาพแวดลอมโดยตวแทนของผปฏบตงาน เ จ า ห น า ท ร ะ ด บปฏบตงาน

2.3 วเคราะหสภาพแวดลอมรวมกนระหวางผบรหารและตวแทนของผปฏบตงาน

ผบรหารทกระดบและเจาหนาท

11

ขนตอน

กจกรรมผเขารวมกจกรรม

ระดบปฏบตงาน3 ประชมคณะทำางานเพอจดทำารางทศทางและกลยทธของ

หนวยงานคณะทำางานฯ

3.1 ประเมนสถานภาพจากผลการวเคราะหสภาพแวดลอม3.2 จดทำารางวสยทศน พนธกจ และเปาประสงคหลกของ

หนวยงาน3.3 จดทำารางกลยทธระดบยทธศาสตรและกลยทธ

4 ประชมเชงปฏบตการเพอใหขอคดเหนในการจดวางทศทางและการกำาหนดกลยทธของผมสวนไดเสย 3 หนวยงาน โดยผมสวนไดสวนเสยภายในหนวยงาน (Internal Stakeholders) ผมสวนไดสวนเสยโดยตรงในการรบบรการ (Marketplace Stakeholders) และผมสวนไดสวนเสยในสงคมแตอยนอกองคกร (External Stakeholders)

ผมสวนไดสวนเสย 3 ประเภท

4.1 ใหขอคดเหนเกยวกบการวเคราะหสภาพแวดลอมและการประเมนสถานภาพของหนวยงาน

4.2 ใหขอคดเหนเกยวกบรางวสยทศน พนธกจ และเปาประสงคหลก

4.3 ใหขอคดเหนเกยวกบรางยทธศาสตรและกลยทธ5 ประชมคณะทำางานเพอสรปผลการจดวางทศทางและ

กลยทธของหนวยงานคณะทำางานฯ

5.1 จดทำาสรปผลการประเมนสถานภาพจากการวเคราะหสภาพแวดลอม

5.2 จดทำาสรปผลการกำาหนดวสยทศน พนธกจ และเปาประสงคหลกของหนวยงาน

5.3 จดทำาสรปผลการกำาหนดยทธศาสตร กลยทธ และผลผลต

5.4 กำาหนดตวชวดระยะยาวระดบยทธศาสตร และระดบกลยทธ (และตวชวดรายป - ถาม) รวมทงตวชวดระดบ

12

ขนตอน

กจกรรมผเขารวมกจกรรม

ผลผลตรายปทแสดงประสทธภาพของผลผลต 4 มต (เชงปรมาณ เชงคณภาพ เชงเวลา และเชงตนทน)

6 เผยแพรแผนกลยทธตอสาธารณะ ฝายนโยบายและกลยทธ

6.1 จดพมพแผนกลยทธแจกจายผมสวนไดเสยทง 3 ประเภท

6.2 จดทำา Website เผยแพรแผนกลยทธ พรอม E-mail เพอใหประชาชนและผสนใจสามารถใหขอคดเหนเพมเตมกลบมายงหนวยงานได

3.2 การวเคราะหสถานการณทงภายในและภายนอกองคการ1) การวเคราะหสถานการณภายในองคการ โดยปกตจะใช

หลก “SWOT” ในการวเคราะห ซงจะเปนการประเมนจดเดนหรอจดแขง (Strengths) หรอศกยภาพของการดำาเนนงานขององคการทผานมาทงในอดตและปจจบนวาประสบความสำาเรจเพยงใด เชน ตรวจสอบศกยภาพดานทรพยากรในการบรหาร อาท คน เงน วสดอปกรณ สอการสอน เทคโนโลยสมยใหม วธการจดการหลกสตร วเคราะหจดออน (Weakness) ขององคการวามปญหาอะไรบาง ตลอดจนวเคราะหโอกาส (Opportunity) ทจะสนบสนนใหมการแกไขปญหาหรอพฒนาองคการใหเตบโต หรอมความเปนเลศ และวเคราะหวามอปสรรค/ขอจำากดหรอภาวะคกคาม (Threat) อะไรบางทอาจเกดขนเมอเราดำาเนนโครงการแลว ทงนเพอจะไดใชตรวจสอบสภาวะความเสยง (Risks) และใชประกอบการพจารณาตดสนใจเลอกทางเลอกในการวางแผนไดอยางมประสทธภาพ ตลอดจนทำาใหองคการมความเขมแขงในการปฏบตงานใหสำาเรจลลวงตามจดหมายทกำาหนดไวในทสด

การวเคราะหสภาพแวดลอมภายใน ควรครอบคลมประเดนตอไปน

ความเหมาะสมของโครงสรางองคการและความชดเจน

13

ของนโยบายทหนวยงานกำาหนด ประสทธผลในระดบผลลพธ (ผลประโยชนตอกลมเปา

หมาย) ในชวงเวลาทผานมา และประสทธภาพในระดบผลผลต (เชงปรมาณ เชงคณภาพตามมาตรฐานเชงเวลา และเชงตนทน) ในชวงเวลาทผานมา รวมทงความคมคา (B/C Ratio หรอ Cost Effectiveness) ของภารกจในชวงเวลาทผานมา

การบรหารบคคลและการพฒนาบคลากร (อตรากำาลง คณภาพบคลากร การคดเลอกบคลากร การใหรางวลและการลงโทษ ขวญและกำาลงใจ การฝกอบรมระหวางการปฏบตงานของเจาหนาท การฝกอบรมผบรหารระดบตางๆ การถายทอดภมความรกอนเกษยณอาย เปนตน)

ประสทธภาพทางการเงนและการระดมทน การบรหารพสด (การจดซอจดจาง ความพรอมใชของ

ครภณฑ การใชครภณฑไดอยางสมประโยชน การบำารงรกษาครภณฑและอาคารสถานท การจดหาวสดสนเปลอง เปนตน)

การบรหารจดการ (การวางแผนปฏบตการ การวจยและพฒนา การตดตามผลการปฏบตงาน การประเมนผล การจดทำาฐานขอมลและระบบสารสนเทศเพอการจดการ การสอสารภายในหนวยงาน วฒนธรรมองคการ และภาวะผนำา เปนตน)

2) การวเคราะหสถานการณภายนอกองคการ เปนการวเคราะหสภาพแวดลอมตาง ๆ ทอยภายนอกองคการ แตอาจมผลกระทบตอการดำาเนนงานขององคการทงทางตรงและทางออม เชน สภาพแวดลอมทางดาน เศรษฐกจ สงคม การเมอง กลมผลประโยชน คแขงขน ความกาวหนาดานเทคโนโลย ฯลฯ ปจจยตาง ๆ เหลานองคการควบคมไดยาก ดงนนในการวางแผนกลยทธ ผวางแผนจะตองใหความสำาคญกบการวเคราะหสถานการณภายนอกองคการ เพอนำามาใชเปนขอมลในการวางแผนกลยทธใหมประสทธภาพ

การวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอก ควรครอบคลมประเดน

14

ตอไปน ปจจยเออ/ปจจยอปสรรคดานสงคมและวฒนธรรม - ปจจยเออดานสงคมในประเดนทเกยวกบความตองการ

ของประชาชน หรอปญหาของสงคม หรอขอเรยกรองของกลมบคคลทมสวนไดสวนเสย รวมทงเครอขายความรวมมอระหวางหนวยงานภาครฐและหนวยงานทเกยวของ ภาคเอกชน ตลอดจนโครงสรางประชากร การศกษา อนามย อาชพ ความร เจตคต พฤตกรรม แนวคด อนรกษ กระแสวฒนธรรมจากตางประเทศ คาน ยมความเชอ ขนบธรรมเนยม และประเพณ เปนตน

ปจจยเออ/ปจจยอปสรรคดานเทคโนโลย (นวตกรรม และความมอยของเทคโนโลย เปนตน)

ปจจยเออ/ปจจยอปสรรคดานเศรษฐกจ (ภาวะทางเศรษฐกจ ภาวะการจางงาน อตราดอกเบย และอตราแลกเปลยนเงนตราระหวางประเทศเศรษฐกจระหวางประเทศ เปนตน)

ปจจยเออ/ปจจยอปสรรคดานการเมองและกฎหมายภายในประเทศและระหวางประเทศ

- แนวนโยบายพนฐานแหงรฐตามรฐธรรมนญ และกฎกระทรวงเกยวกบการแบงอำานาจหนาทของหนวยงานภายในกระทรวง ป 2545 และพระราชกฤษฎกาจดตงหนวยงาน

- นโยบายของรฐบาล- เปาประสงคทกำาหนดในแผนยทธศาสตรกระทรวง- อปสรรคเกยวกบการประสานงานระหวางหนวยงานภาครฐ- อปสรรคหรอขอจำากดทเกดจากกฎหมายหรอระเบยบ- อปสรรคหรอขอจำากดทเกดจากโครงสรางสวนราชการ- อปสรรคหรอขอจำากดทเกดจากมาตรฐานการปฏบตงาน

เพอใหเกดการยอมรบในระดบนานาประเทศ 3.3 การประเมนสถานภาพของหนวยงาน ควรครอบคลมประเดน

15

ตอไปน • ความโนมเอยงระหวางจดแขงและจดออน • ความโนมเอยงระหวางโอกาสและภยอปสรรค • สรปความเปนไปไดทจะมยทธศาสตรเชงรก เชงรกษา

สถานภาพความเชยวชาญ เชงปรบปรงสวนดอย และเชงตดทอนภารกจ เปนตน

การกำาหนดยทธศาสตร/กลยทธ

กลยทธเชงรก กลยทธเชงพฒนา ?- ขยาย- พฒนา- สงเสรม- สราง

- สงเสรม- ปรบปรง- เรงรด- แกไข- ประสานความรวมมอ ขอรบการสนบสนน

กลยทธตงรบ

กลยทธแกปญหา

- ชะลอ- ปรบปรง- ลดตนทน- ลดระยะเวลา

- ยบเลก- ถายโอน- ควบกจการ- ปรบเปลยน Re-engineering- หลอมรวม

16

S

O

W

T

Stars Situation (SO) จะเอาจดแขงไปใชประโยชนจากโอกาสไดอยางไร

- สราง เปด เพม บก รก ขยายQuestion Marks Situation (WO) แกไขจดออนเพอชวง

ชงโอกาส หรอ หาจดแขงจากภายนอกมาเสรม- ปรบปรง พฒนา แกไข ทบทวน- ประสานความรวมมอ ขอรบการสนบสนนCash Cows Situation (ST) ใชจดแขงเพอลดความเสยหาย

ทเกดจากภยคกคามหรอทำาจดแขงใหดขน- ปรบปรง พฒนา ลดตนทน ลดระยะเวลาDogs Situation (WT) เลก/ลดภารกจบางดานทมจดออนและ

ภยคกคาม หรอคดใหม ทำาใหม- เลก ลด ถายโอน- ปรบ เปลยน Re-engineering

3.4 การจดวางทศทางของหนวยงานการจดวางทศทางเชงกลยทธของหนวยงาน มขอความทสำาคญ

ประกอบดวย วสยทศน“ (Vision)” “พนธกจ (Mission)” และ เปาประสงค“หลกของหนวยงาน (Organization’s Objective or Goal)”

17

6

ผลลพธเปาหมาย+KPI

2Q2TP

แผนกลยทธ

วสยทศนVision

พนธกจMission

เปาประสงคหลกขององคกร

สภาพแวดลอมภายใน จดออน/แขง

สภาพแวดลอมภายนอก โอกาส/อปสรรค

• กลยทธระดบสำานก/กองผลผลตเปาหมาย+KPI

QQCT

• กลยทธระดบ สวน / ฝายกจกรรมเปาหมาย+KPI

QT

แผนปฏบตราชการ 4 ปและประจำาป

SWOT SWOT

กลยทธระดบกรม

1 1

2

3

4

5

1. ภารกจหลก 2. ภารกจหลก 3. ภารกจสนบสนน

1.1 ภารกจหลก 1.2 ภารกจหลก 1.3 ภารกจสนบสนน

1.1.1กจกรรมหลก 1.1.2 กจกรรมหลก 1.1.3 กจกรรมสนบสนน

แผนผง กระบวนการวางแผนกลยทธ1. วสยทศน เปนขอความแสดงภาพทหนวยงานอยากจะเปนใน

ชวง 4-5 ปขางหนาและเกดจากการวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกและการวเคราะหศกยภาพของหนวยงาน ซงมขอมลเชงปรมาณและขอมลเชงคณภาพสนบสนนการวเคราะห (มใชขอความทเปน คำาขวญ ของหนวยงาน “ ”หรอขอความทแสดงภาพเพอฝนทไมสอดคลองกบสภาพแวดลอม)

2. พนธกจ เปนขอความระบหนาทความรบผดชอบหรอบทบาทซงกำาหนดจะทำาในชวง 4-5 ปขางหนาทสอดคลองกบกฎหมายการจดตงหนวยงาน

3. เปาประสงคหลกของหนวยงาน เปนขอความระบกลมเปาหมายผรบบรการทชดเจน และผลประโยชนทกลมเปาหมายไดรบทมความสมพนธกบพนธกจโดยตรง

18

3.5 ยทธศาสตร กลยทธ และผลผลตของหนวยงาน โครงสรางแผนงบประมาณในระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงาน

ตามยทธศาสตร กำาหนดลำาดบชนจากบนลงลาง (Cascading) เปน 4 ระดบ ดงน

1. ระดบยทธศาสตรของรฐบาล ทกำาหนดเปาหมายยทธศาสตรทชดเจนพรอมตวชวดความสำาเรจของรฐบาลทมตอการเปลยนแปลงของสงคมในทางทพงปรารถนา เรยกวา “National Policy Indicator” หรอ “Impact Indicator” ในระดบรฐบาล

2. ระดบยทธศาสตรกระทรวง ทกำาหนดเปาหมายการใหบรการสาธารณะเฉพาะดานทชดเจน พรอมตวชวดความสำาเรจของกระทรวงทมตอผลประโยชนของกลมสงคมทเปนเปาหมาย เรยกวา “Ministerial Policy Indicator” หรอ “Impact Indicator” เชนกน แตอยในระดบกระทรวง

3. ระดบกลยทธระดบกรม ทกำาหนดเปาหมายการใหบรการระดบกรมทชดเจนพรอมตวชวดความสำาเรจของหนวยงานทมตอกลมเปาหมายผรบบรการ และลกษณะผลประโยชนเฉพาะ หรอผลลพธ “Outcome Indicator”

4. ระดบกจกรรม ทกำาหนดกจกรรมหลก นำาสงผลผลตทชดเจน พรอมตวชวดความสำาเรจ เมอสนสดกระบวนการจดทำากจกรรมหลก เรยกวา “Output Indicator”

19

เปาประสงคของหนวย

งาน

ยทธศาสตร/นโยบาย1 2 3 4

ผลลพธของกลยทธ

กลยทธ/แนวทาง/มาตรการ1.1 1.2 1.3 1.4

ผลผลตของหนวย

นำาสงผลผลต

กจกรรมหลก1.1.1 1.1.2 1.1.3 1.1.4

3.5.1 รายละเอยดการกำาหนดยทธศาสตร/กลยทธยทธศาสตร ควรประกอบดวย• ยทธศาสตรดานการปฏบตภารกจหลก• ยทธศาสตรดานการพฒนาองคการ (ซงเปนงานสนบสนนและ

งานบรหารทวไป) - การคลงและการบรหารสนทรพย- การบรหารและพฒนาบคคล- การวจยและพฒนา- ระบบฐานขอมลและสารสนเทศ- ระบบการตดตามและประเมนผล- อนๆ

การกำาหนดประเดนยทธศาสตร/กลยทธ ม 4 ลกษณะ1. Direct Approach โดยหนวยงานกำาหนดกลยทธจาก

การวเคราะหสภาพแวดลอมภายในและภายนอกองคกร (SWOT) ตามหลกวชาการบรหารเชงกลยทธ (Strategic Management)

2. Goals Approach โดยหนวยงานกำาหนดกลยทธจากการนำาเอากลยทธทปรากฏในแผนยทธศาสตรของหนวยงานตนสงกดมาดำาเนนการ เพอตอบสนองจดหมายปลายทางทกระทรวงกำาหนด (เชน การดำาเนนงานตามกลยทธทกำาหนดไวในแผนยทธศาสตรกระทรวงตามทกระทรวงมอบหมายใหใชกลยทธนน ๆ)

3. Vision Approach โดยหนวยงานวาดฝนวสยทศนทอยากจะเปน แลวตรวจสอบความเปนไปไดโดยพจารณาความสอดคลองกบ

20

แผนผง ความเชอมโยงระหวางยทธศาสตร ผลลพธ

สภาพแวดลอมภายในองคการ แลวจงกำาหนดกลยทธตามศกยภาพของหนวยงาน

4. Indirect Approach โดยหนวยงานศกษากลยทธทหนวยงานอนทมภารกจคลายคลงกนใชอย แลวตรวจสอบความไปไดโดยพจารณาความสอดคลองกบสภาพแวดลอมภายในและภายนอกองคการ แลวจงกำาหนดกลยทธตามศกยภาพของหนวยงาน

การวเคราะหยทธศาสตรระดบรฐบาลมกจะใชลกษณะท 3 และลกษณะท 1 เปนหลก และลกษณะท 4 เปนรอง (เชน ลอกเลยนแบบกลยทธทใชในประเทศตะวนตก)

การกำาหนดกลยทธของกระทรวงจะตองนำาเอากลยทธหลกของรฐบาล (ทปรากฏในแผนบรหารราชการแผนดน) มาดำาเนนงาน จงตองใชลกษณะท 2 เปนหลก และลกษณะท 1 เปนรอง โดยกำาหนดกลยทธเพมเตมจากการวเคราะหสภาพแวดลอมภายในและภายนอกองคการ (SWOT) และอาจใชลกษณะท 3 และลกษณะท 4 ประกอบกน

การกำาหนดกลยทธของหนวยงานระดบกรมซงเปนองคกรในสงกระทรวงจะตองนำาเอกกลยทธของกระทรวงมาดำาเนนงาน จงตองใชลกษณะท 2 เปนหลก และลกษณะท 1 เปนรอง โดยกำาหนดกลยทธเพมเตมจากการวเคราะหสภาพแวดลอมภายในและภายนอกองคการ (SWOT) และอาจใชลกษณะท 3 และลกษณะท 4 ไดบาง

สวนหนวยงานทใชลกษณะท 3 และลกษณะท 1 เปนหลก มกจะเปนหนวยงานภาคธรกจเอกชนซงแสดงหากำาไรทใชการกำาหนดวสยทศนเพอขายสวนแบงการตลาดและเปลยนกจการเดมไปทำาอกกจการหนงได อยางไรกตาม หนวยงานภาครฐบาลทเขาขายการใชลกษณะท 1 ผสมลกษณะท 3 ไดแกรฐวสาหกจเชงพาณชยและองคการมหาชนทตองเลยงตนเองจะตองมรปแบบทคลายคลงกบภาคเอกชนทแสวงหากำาไรมากขน

21

ดงนน หนวยงานระดบกรมซงเปนองคกรในสงกดกระทรวงจะตองนำาเอากลยทธของกระทรวงมาดำาเนนงานเปนหลก จงตองแสดงความเชอมโยงกลยทธของหนวยงานขนไปยงยทธศาสตรกระทรวง แผนบรหารราชการแผนดน และความเชอมโยงกลยทธของหนวยงานลงมายงผลลพธและผลผลตของหนวยงาน เปนลายลกษณอกษรใหกลมผบรหารทกระดบ เจาหนาทผปฏบตงาน และผมสวนเกยวของจากภายนอกองคการใหเขาใจไดชดเจน นอกจากน หนวยงานระดบกรมเปนหนวยงานใหบรการสาธารณะซงจะตองคำานงถงความเชอมโยงภาคกจของหนวยงานกบแนวนโยบายพนฐานแหงรฐตามรฐธรรมนญทเกยวของกบหนวยงาน จงตองแสดงความเชอมโยงกลยทธของหนวยงานขนไปยงรฐธรรมนญดวย

กลยทธภายใตยทธศาสตร•แผนกลยทธของหนวยงานระบขอความ ผลลพธ และตวชวด“ ”

เชงรปธรรมเมอสนสดปสดทายของแผน•แผนกลยทธของหนวยงานมขอความ ผลลพธ และตวชวด“ ”

เชงรปธรรม ทระบ กลมเปาหมายทไดรบผลประโยชน ปรมาณ และ“ ” “ /หรอ คณภาพตามมาตรฐานของ ผลประโยชน เวลาทวดผล สถานททวดผล ” “ ” “ ”

•แผนกลยทธของหนวยงานไดระบกลยทธการประเมนผลการปฏบตงานทมคณภาพดานขอบเขตของเนอหาทจำาเปนเพอการปรบปรงอยางสมำาเสมอ ในชวง 4 ปของแผน โดยประเมนตนเอง และโดยผประเมนอสระ

ผลผลตภายใตกลยทธ • แผนกลยทธของหนวยงานมผงทแสดงวากลยทธระดบหนวย

งานทเชอมโยง(arcading) ลงมายงผลผลตระดบหนวยงาน และกจกรรมหลกของหนวยงาน

• แผนกลยทธของหนวยงานระบขอความ ผลผลต และตวช“ ”วดเชงรปธรรม เมอสนสดปสดทายของแผน และตวชวดเชงรปธรรม ทจำาแนกเปนรายป ทครบ 4 มต

22

• แผนกลยทธของหนวยงาน ทแสดงผลผลตเกยวกบระบบการประสานงานหรอการสรางเครอขาย

3.5.2 เทคนคการเขยนคำาทใชในยทธศาสตร กลยทธ และกจกรรม

จดทำา จดตง จดสรร จดซอ จดจาง กอสราง ดำาเนนการปฏบตงาน วางระบบ วางแผน ประชม แลกเปลยน เผยแพรตดตาม/ประเมนผล กำาหนดระเบยบ แกไขกฎระเบยบกำาหนดมาตรฐาน กำาหนดใหม ทำาใหม พฒนาหลกสตร

ระดบกลยทธนามธรรม ขยายเพม ปรบปรง คงสภาพ ตดตอน

กงรปธรรม เสรมสราง สรางเสรม สงเสรม เรงรด ทบทวนสนบสนน

รปธรรม

• คำากรยาทใชเขยนยทธศาสตร (ของรฐบาลและของกระทรวง) ใชคำากรยานามธรรม และตองแสดงทศทางของยทธศาสตรหรอนโยบาย เชน

- “ขยาย/เพม/พฒนา” เพอการรก- “ปรบปรง” เพอการแกไขสวนดอย- “คงสภาพ” เพอการประคองตว และ- “ตดทอน” เพอการยตสวนทควรยกเลก

•คำากรยาทใชเขยนกลยทธ ใชคำากรยากงรปธรรม และตอง

23

แสดงแนวทางเพอตอบสนองยทธศาสตร เชน- “สงเสรม หรอ สนบสนน” “ ” เพอขยายกลมผรบผลประโยชน

ในสงคม- “เสรมสราง หรอ รกษาความเชยวชาญ หรอ รกษา” “ ” “

สถานภาพ” เพอคงสภาพขององคกรในยามวกฤตและ ทบทวน เพอ“ ”พจารณาตดทอนงานทควรยกเลกหรอถายโอนใหหนวยงานอน เปนตน

•คำากรยาทใชเขยนกจกรรมหลกนำาสงผลผลต ตองแสดงวธการหลกทเปนรปธรรมใหกบแนวทางทกำาหนดในระดบกลยทธ เชน

- เผยแพรสารสนเทศใหแกผบรการ (เพอสงเสรมพฤตกรรมทดในดาน.......)

- กอสรางศนยบรการในระดบชมชน (เพอสงเสรมพฤตกรรมทดในดาน......)

- จดสรรเงนอดหนนใหแกเครอขาย (เพอสนบสนนเครอขายใหเปนแกนนำาในการปองกนการแพรระบาดของยาเสพตดในชมชน)

- ฝกอบรมใหแกเจาหนาท (เพอเสรมสรางสมรรถนะในการใหบรการ)

- จดทำาระบบขอมลพนฐานใหมประสทธภาพใหแกเจาหนาท (เพอสรางเสรมขดความสามารถในการวางแผนและประเมนผล)

- กำาหนดมาตรฐานการใหบรการทมคณภาพเพอสรางความพงพอใจใหแกผรบบรการ

3.5.3 ขนตอนการเขยนตวชวดความสำาเรจระดบยทธศาสตร กลยทธ และผลผลตของหนวยงาน

ขนตอนท 1. การกำาหนดประเดนของตวชวด• ระดบยทธศาสตรชาต ใหกำาหนดประเดนตวชวดความสำาเรจ

ของรฐบาลทมตอการเปลยนแปลงของสงคมในทางทพงปรารถนา เชน “GDP” และ คณภาพชวต ฯลฯ “ ”

24

• ระดบยทธศาสตรกระทรวง ใหกำาหนดประเดนตวชวดความสำาเรจของกระทรวง ทมตอผลประโยชนของกลมสงคมทเปนเปาหมาย เชน “GDP ภาคเกษตร ” “GDP ภาคอตสาหกรรม สขภาพด ” “ ” “สตปญญาด และ มลภาวะไมเกนมาตรฐาน ฯลฯ ” “ ”

• ระดบกลยทธของกรม ใหกำาหนดประเดนตวชวดความสำาเรจของกรมทมตอกลมเปาหมายผรบบรการและลกษณะผลประโยชนเฉพาะ เชน ผปวยทมารบการรกษามอาการดขน เยาวชนไทยอานออกเขยนไดทกคน “ ” “ ”

และ มลภาวะ ทางอากาศในเขต“ ...ลดลง ฯลฯ ”• ระดบกจกรรมนำาสงผลผลต ใหกำาหนดตวชวดความสาเรจ

จากการจดทำากจกรรม ดวยการใชคำากรยารปธรรม รกษาผปวยตาม“มาตรฐานโรงพยาบาล จดการเรยนการสอนใหเดกวยประถมศกษาตาม” “เกณฑมาตรฐาน และ ควบคมการปลอยควนดำาและควนขาวของยานพาหนะ” “ไมเกนเกณฑมาตรฐานกลาง ฯลฯ ”

ขอผดพลาดทพบเสมอในการเขยนยทธศาสตร กลยทธ และผลผลตกจกรรม

เขยนยทธศาสตรหรอนโยบายดวยคำากรยาในระดบกลยทธหรอคำากรยาในระดบกจกรรม เชน ยทธศาสตรสงเสรมศกยภาพบคลากรของผใหบรการ (ซงไมไดบอกวาสงคมไทยจะไดผลประโยชนทเปลยนแปลงในทางทดขนอยางไร) ยทธศาสตรใหความรเจาหนาทในการใหบรการ ยทธศาสตรจดทำาระบบสารสนเทศ (ซงไมไดบอกวาประชาชนจะไดรบบรการทเปลยนแปลงในทางทดขนอยางไร) กรณนมกเกดขนกบหนวยงานทผบรหารขาดความเขาใจเกยวกบระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานตามยทธศาสตร และยดตดกบระบบงบประมาณแบบแสดงรายการ

เขยนกลยทธหรอแนวทางตอบสนองยทธศาสตรดวยคำากรยาในระดบกจกรรม เชน กลยทธกอสรางอาคาร (ซงบอกวาจะผลตอะไร แตไมไดบอกวากลมเปาหมายผรบผลประโยชนเปนใครและจะไดผลประโยชนในลกษณะใด)

25

กลยทธจดซอครภณฑ(ซงบอกวาจะซออะไร แตไมไดบอกวาถานำาครภณฑมาใชแลว กลมเปาหมายผรบผลประโยชนเปนใครและจะไดผลประโยชนในลกษณะใด) กลยทธฝกอบรมเจาหนาท (ซงบอกวาจะฝกอบรมใคร แตไมไดบอกวาถาฝกอบรมแลว กลมเปาหมายผรบผลประโยชน เปนใครและจะไดผลประโยชนในลกษณะใด) กรณนมกเกดขนกบหนวยงานทผบรหารเคยชนกบการทำางานในสถานภาพเจาหนาทผปฏบตและขาดความเขาใจเกยวกบความเชอมโยงระหวางผลลพธและผลผลต

เขยนกจกรรมหลกนำาสงผลผลตดวยคำากรยาทแสดงขนตอนการจดทำากจกรรม แทนทจะแสดงกจกรรมหลก เชน ออกแบบอาคาร (ซงเปนขนตอนหนงของกจกรรมกอสรางอาคาร) ประกวดราคา (ซงเปนขนตอนหนงของกจกรรมจดซอครภณฑ) สรรหาวทยากรฝกอบรม (ซงเปนขนตอนหนงของกจกรรมฝกอบรม) กรณนมกเกดขนกบหนวยงานทผบรหารขาดความเขาใจในการจดทำาแผนกลยทธของหนวยงาน และเขาใจวาการจดทำาแผลกลยทธ (Strategic Plan) กบการจดทำาแผนปฏบตการ (Action Plan) เปนเรองเดยวกน

ขนตอนท 2. หลกการกำาหนดตวชวดดวยสตร 2Q2T1P และ QQCT

• การเขยนตวชวดในระดบยทธศาสตรชาต ระดบยทธศาสตรกระทรวง และระดบกลยทธของกรม ควรมองคประกอบ 2Q+2T+1P คอ ปรมาณ (Quantity) คณลกษณะ(Quality) เวลา (Time) กลมเปาหมาย (Target Group) และสถานท (Place)

• การเขยนตวชวดในระดบผลผลต ควรมองคประกอบ QQCT คอ ปรมาณ (Quantity) คณลกษณะ (Quality) ตนทน (Cost) และเวลา (Time)

ขนตอนท 3. การกำาหนดคาของตวชวด

26

คาของตวชวดแสดงเปนตวเลขใน 6 ลกษณะ ไดแก• จำานวน (Number) • รอยละ (Percentage) • สดสวน (Proportion) • อตราสวน (Ratio) • อตรา (Rate) • คาเฉลย (Average or Mean)

ขนตอนท 4. เทคนคการเขยนตวชวดดวยสตร 2Q2T1P และ QQCT

• การเขยนตวชวดยทธศาสตรและกลยทธตามสตรขางตน มความแตกตางกนในการกำาหนดเปาหมาย ดงน

- ระดบยทธศาสตรชาต กลมเปาหมายไดแก สงคมในภาพรวม หรอพนทในภาพรวม หรอรฐบาลในภาพรวม เชน ประชาชน ทรพยากรธรรมชาต ประเทศ รฐบาล

- ระดบยทธศาสตรกระทรวง กลมเปาหมายไดแก กลมสงคมท กระทรวง รบผดชอบ หรอพนทเฉพาะทกระทรวงรบผดชอบ หรอองคกรบรหารของกระทรวง เชน กลมวยแรงงาน ทรพยากรนำารายรบของรฐบาล

- ระดบกลยทธของกรม กลมเปาหมาย ไดแก กลมผรบบรการทกรมรบผดชอบ หรอพนทเฉพาะทกรมรบผดชอบ หรอองคกรบรหารของกรม เชน กลมวยแรงงานทไมมงานทำา เขตชลประทาน รายรบของกรม

• ในระดบยทธศาสตรและระดบกลยทธ การวดเชงปรมาณ (Quantity)และเชงคณลกษณะ (Quality) ของผลประโยชนมความแตกตางกน โดยขนกบมาตรวด (Scale)

- การวดเชงปรมาณ (Quantity) ใชตวเลขทเปน อตราสวนมาตรา (Ratio Scale) ชวงมาตรา (Interval Scale) และลำาดบมาตรา (Ordinal Scale) เชน อตราสวนของเยาวชนทตดยาเสพตดตอเยาวชน“

27

ทงหมดของประเทศ และ รายไดเฉลยของเกษตรเพมขนจาก ” “ ... บาท

เปน ... บาท สดสวนของผหญงทเปนผบรหารในหนวยงานภาครฐเพมขน” “จาก 1 ใน 4 เปน 1 ใน 2” เปนตน

- การวดเชงคณลกษณะ(Quality) ใชตวเลขทเปน นามมาตรา (Nominal Scale) เชน “กฎหมายทกำาหนดใหภรรยาทจดทะเบยนสมรสตองเปลยนสกลเปนของสามไดรบการยกเลก” “หนวยงานไดรบรางวลองคกรยอดเยยมในดาน........จากองคการระหวางประเทศ”

• ในระดบยทธศาสตรและระดบกลยทธ การวดดานเวลา/การกำาหนดTime) กำาหนดได 2 ลกษณะ

- กรณทตองการวดเมอสนสดเวลาของแผนระยะยาวหรอสนสดโครงการ เชน ภายในสนแผนบรหารราชการแผนดน ป “ .... ” หรอ เมอสน“สดป.... ” กรณนมกจะใชกบการวดความสำาเรจของยทธศาสตร และกลยทธทกำาหนดขนใหมในแผนนนๆ ซงตองใชกระบวนการกอตวของแผน-การเตรยมงาน-การปฏบตงาน-การแสดงผลจากการปฏบตงาน-การสนสดหรอการคงสภาพการปฏบตงาน โดยทผลการปฏบตงานมกจะไมสามารถแสดงไดในปท 1 แตจะเรมมผลขนบางในปท 2 และมผลเพมขนในปท 3 และมผลเกดขนเตมทปท 4 ดงนน จงตองกำาหนดวาปใดจะไดผลเทาใด

- กรณทตองการวดเมอสนสดแตละรอบเวลาภายในเวลาของแผนระยะยาว เชน เพมขนรอยละ “ ... ตอป หรอ ลดลงรอยละ ” “ ... ตอป กรณน”มกจะใชกบการวดความสำาเรจของยทธศาสตร และกลยทธทดำาเนนการตอเนองจากแผนทแลว ซงผลการปฏบตงานจะตอเนองจากปทแลวและมผลงานเพมขนในปท 1 ปท 2 ปท 3 และปท 4 ในอตราเดยวกน

- สถานท (Place) ตองระบในกรณทดำาเนนการในพนทเฉพาะ เชน ในจงหวด “ ……” “ในเขตโครงการ สวนกรณ ทวประเทศ ไม……” “ ”จำาเปนตองเขยนหากเปนทเขาใจกนโดยทวไป

• การเขยนตวชวดในระดบผลผลต

28

- ปรมาณ (Quantity) ใหระบจำานวนชนของวตถทถกกระทำา เชน อาคารกอสรางแลวเสรจ ผผานการฝกอบรม“ ” “ ”

- คณลกษณะ (Quality) ใหระบมาตรฐานของวตถทถกกระทำาหรอการเปลยนแปลงของวตถทถกกระทำา เชน “อาคารกอสรางตามคณลกษณะทกำาหนดตามแบบ ผผานการฝกอบรมตามเกณฑการทดสอบ” “ ”

- ตนทน (Cost) ใหระบตนทนของผลตภณฑหรอบรการ เชน ราคาตอหนวยทลดลง หรอ ราคาตอหนวยภายในวงเงนทกำาหนด“ ” “ ”

- เวลา (Time)ใหระบความรวดเรวในการสงมอบผลตภณฑหรอบรการ เชน ไมเกน “ 30 นาทตอราย หรอ ภายในระยะเวลาทกำาหนด” “ ”

ขอผดพลาดในการเขยนตวชวด• การเขยนตวชวดยทธศาสตรและกลยทธ- กลมเปาหมายระดบยทธศาสตรกระทรวงกำาหนดไวกวางไป

มเพยงบางกระทรวงทใชคำาวาประชาชนได เชน กระทรวง สาธารณสขในภารกจทใหบรการทางการแพทยทกกลมอาย สวนกระทรวงอนๆ จะตองพจารณาวา มภารกจใหบรการทกกลมอายหรอกลมอาชพ หรอกลมสงคมใดบาง เชน กระทรวงศกษาธการไมไดมภารกจตอกลมผทยงไมเขาวยเรยน และกระทรวงแรงงานไมไดมภารกจตอกลมผทยงไมเขาวยแรงงาน เปนตน

- กลมเปาหมายระดบกลยทธของกรมกำาหนดไวกวางไป หนวยงานบางหนวยงานไมไดใหบรการในอาณาเขตเตมพนท แตกำาหนดกลมเปาหมายในอาณาเขตเตมพนท เชน เกษตรกรในจงหวด“ สามารถใชนำาเพอการเกษตรไดอยางทวถง ซง”ตองเขยนวา เกษตรกรในเขตโครงการชลประทานทหนวยงานรบผดชอบ “สามารถใชนำาเพอการเกษตรไดอยางทวถง มฉะนน การสมตวอยางจะ”ครอบคลมประชากรทไมไดรบผลประโยชนจากการใหบรการโดยตรงจากหนวยงานดวยอาจทำาใหผลจากการประเมนผลสรป ไดวาหนวยงานไมประสบความสำาเรจในภารกจนน

- กรณทตองการวดเมอสนสดแตละรอบเวลาภายในเวลาของ

29

แผนระยะยาว เชน เพมขนรอยละ “ ... ตอป หรอ ลดลงรอยละ ” “ ... ตอป ”กรณนมกจะใชกบการวดความสำาเรจของยทธศาสตร และกลยทธทดำาเนนการตอเนองจากแผนทแลว ซงผลการปฏบตงานจะตอเนองจากปทแลว และมผลงานเพมขนในปท 1 ปท 2 ปท 3 และปท 4 ในอตราเดยวกน

• การเขยนตวชวดผลผลต- การเขยนตวชวดในระดบผลผลต ทมกเขาใจวาการวด

“Quality” เปนการวดคณภาพในลกษณะทแสดงความสามารถในการประยกตใช

- คณลกษณะ (Quality) ใหระบมาตรฐานของวตถทถกกระทำาหรอการเปลยนแปลงของวตถทถกกระทำา เชน อาคารกอสรางตาม“คณลกษณะทกำาหนดตามแบบ ผ” “ ผานการฝกอบรมตามเกณฑการทดสอบ”

• การเขยนตวชวด ระดบความสำาเรจในการดำาเนนงาน“ ” จะตองระมดระวงเรอง ทมาของการวด

- ถาคะแนนของความสำาเรจเกดมาจากการวดความคบหนาของกจกรรมในแตละขนตอน ตวชวดระดบความสำาเรจในการดำาเนนงานนนเปน Process Indicator ไมใช Output Indicator หรอไมใช Outcome Indicator

- ถาคะแนนของความสำาเรจเกดมาจากการวดความคบหนาของปรมาณของผลผลตซงเปนผลตภณฑทเกดจากกระบวนการสดทายของการผลตหรอปรมาณ ผรบบรการจากกระบวนการสดทายของการใหบรการ ตวชวดระดบความสำาเรจในการดำาเนนงานนนเปน Output Indicator

- ถาคะแนนของความสำาเรจเกดมาจากการวดความคบหนาของปรมาณกลมเปาหมาย ผไดรบผลประโยชนจากการใชผลผลตตวชวดระดบความสำาเรจในการดำาเนนงานนนเปน Outcome Indicator

ตวอยางการเขยนตวชวดในระดบผลลพธ และผลผลต การเขยนตวชวดระดบผลลพธ ตองแสดงคำาสำาคญ (Keywords)

เกยวกบ ปรมาณ และ“ /หรอคณภาพตามมาตรฐาน (Quantity and/or Quality)” กลมเปาหมาย (Target Group)” และ เวลาวดผล “ (Time)”

30

นอกจากนในกรณทมการกำาหนดพนทดำาเนนการเฉพาะ กตองระบ พนท “(Place)” (ตามสตร 2Q2T1P) ดวย โดยขอความทเขยนนนเปนขอความเดยวทตอเนอง (ไมควรแยกขอความเขยน แตละสวน) สวนการเขยนตวชวดระดบผลผลต ตองแสดงมต (Dimensions) เกยวกบ เชงปรมาณ “(Quantity)” “เชงคณภาพตามมาตรฐาน (Quality)” “เชงเวลา (Time)” และ เชงตนทนหรอคาใชจาย “ (Cost)” (ตามสตร QQTC) ดวย โดยขอความทเขยนนนควรเปนขอความเดยวทตอเนอง (หรออาจเขยนแยกแตละสวนได)

1. กรณหนวยงานดานการเศรษฐกจ ตวอยาง เชน กรมสงเสรมการเกษตรผลผลต การสงเสรมและพฒนาเกษตรกรดานการเกษตร “ ”

• ตวชวดในระดบผลลพธ คอ เกษตรกรทไดรบบรการจากหนวย“งานของกรมสงเสรมการเกษตร (Tg กลมเปาหมาย) ในพนทและคลนกเกษตร (P พนท) สามารถผลตสนคาเกษตรไดอยางปลอดภยและมประสทธภาพตามมาตรฐาน (Ql คณภาพ) เพมขนรอยละ (Qn ปรมาณ) ..... ตอป (Ti เวลา)”

•ตวชวดในระดบผลผลต คอ รอยละ “ (Qn ปรมาณ) ... ของเกษตรกรทไดรบบรการจากหนวยงานของกรมสงเสรมการเกษตรในพนทและคลนกเกษตร ตามคมอคลนกเกษตร (Ql คณภาพ) เมอเปรยบเทยบกบแผนปฏบตการประจำาป (T เวลา) ภายในวงเงนงบประมาณทกำาหนด (C ตนทน)”

2. กรณหนวยงานดานการบรการชมชนและสงคม ตวอยาง เชน สำานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ผลผลต ผจบการศกษาภาค“บงคบ ”

• ตวชวดในระดบผลลพธ คอ “ผจบการศกษาภาคบงคบ (Tg กลมเปาหมาย) ทวประเทศ (P พนท) เขาศกษาตอในระดบการศกษาทสงขน (Ql คณภาพ) เพมขนรอยละ (Qn ปรมาณ) ... ตอป (Ti เวลา)”

• ตวชวดในระดบผลผลต คอ ผจบการศกษาภาคบงคบตาม“

31

มาตรฐานทกำาหนด (Ql คณภาพ) รอยละ (Qn ปรมาณ) ... เมอเปรยบเทยบกบแผนปฏบตการประจำาป(T เวลา) ภายในวงเงนงบประมาณทกำาหนด (C ตนทน)”

3. กรณหนวยงานดานความมนคง ตวอยาง เชน กองทพบก ผลผลต การเตรยมกำาลงและการใชกำาลงในการปองกนประเทศและรกษา“ความมนคงภายใน โดยกำาลงกองทพบก”

• ตวชวดในระดบผลลพธ คอ รอยละ “ 100 (Qn ปรมาณ) ของพนทในความดแลของกองทพบก (Tg กลมเปาหมาย) ทวประเทศ (P สถานท) ทมความพรอมในการพทกษรกษาเอกราชตามมาตรฐานของกองทพ (Ql คณภาพ) ในแตละป (Ti เวลา)”

• ตวชวดในระดบผลผลต คอ ระดบ “ (Qn ปรมาณ) ความพรอมของกองทพบกในการเผชญภยคกคามตามเกณฑทกระทรวงกลาโหมกำาหนด (Ql คณภาพ) ตลอดเวลา (T เวลา) ภายในวงเงนงบประมาณทกำาหนด (C ตนทน)”

4. กรณหนวยงานดานการบรหารทวไปของรฐ เชน กรมสรรพากรผลผลต การจดเกบรายได“ ”

• ตวชวดในระดบผลลพธ คอ รายไดทไดรบการจดเกบ “ (Tg กลมเปาหมาย) จากทวประเทศ (P สถานท) เทากบหรอสงกวา (Ql คณภาพ) สดสวนทรฐบาลกำาหนด (Qn ปรมาณ) ในแตละป (Ti เวลา)”

• ตวชวดในระดบผลผลต คอ รายไดทจดเกบ “ (Qn ปรมาณ) ไดครบถวน (Ql คณภาพ) ตามแผนปฏบตการประจำาป (T เวลา) ภายในวงเงนงบประมาณทกำาหนด (C ตนทน)”

5. กรณหนวยงานดานสงแวดลอม เชน กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง ผลผลต พนททางทะเลและชายฝงเพอการอนรกษ “ ”

• ตวชวดในระดบผลลพธ คอ พนททางทะเลและชายฝงทไดรบการ“อนรกษ (Tg กลมเปาหมาย+ P สถานท) มความหลากหลายทาง ชวภาพเพมขน (Ql คณภาพ) รอยละ (Qn ปรมาณ) .... ตอป (Ti เวลา)”

32

• ตวชวดในระดบผลผลต คอ พนททางทะเลและชายฝงทไดรบการ“อนรกษ ตามมาตรฐานทกำาหนด (Ql คณภาพ) ไมนอยกวาเปาหมาย (Qn ปรมาณ) ตามแผนปฏบตการประจำาป (T เวลา) ภายในวงเงนงบประมาณทกำาหนด (C ตนทน)”

นอกจากน แผนกลยทธของหนวยงานควรมภาคผนวกเกยวกบกระบวนการจดทำา SWOT ของหนวยงาน ทแสดงวาหนวยงานไดเปดโอกาสใหผมสวนไดเสย (Stakeholders) เขารวมในการ จดทำาแผนกลยทธ โดยวธใดวธหนงทกาหนดในระเบยบสำานกนายกรฐมนตรวาดวยการรบฟงความคดเหนของประชาชน รวมทงวธการสงเคราะหระหวางสภาพแวดลอมภายในและภายนอกเพอการ กำาหนดกลยทธ

2. การจดทำาแผนปฏบตราชการ 4 ปของหนวยงาน

การจดทำาแผนปฏบตราชการ 4 ปของหนวยงาน แผนปฏบตราชการ 4 ป ควรมลกษณะสำาคญ ดงน • แผนปฏบตราชการ 4 ป มผลผลตทจำาแนกกจกรรมหลกและ

รายละเอยดกจกรรมในแตละผลผลต และการคำานวณงบประมาณทสมพนธกบหนวยนบของกจกรรมหลก (เชน ตอครง ตอคน ตอวน ตอเรอง)

• แผนปฏบตราชการ 4 ป กำาหนดเปาหมายผลผลตประจำาป ซงแสดงใหเหนความกาวหนาของผลผลตแตละปเปรยบเทยบกบผลผลตสะสมในปสดทาย และกรณทเกณฑหรอคาเปาหมายของตวชวดผลผลตถงจดอมตวกให คำาอธบายไวดวย

• ตวชวดผลผลต ควรเขยนใหครบ 4 มต ตามตวอยาง ดงน

33

- กรณทใหความสำาคญกบมตเชงปรมาณ ขอความควรเขยนวา รอย“ละ xx ของปรมาณ (ชอผลผลต) ทแลวเสรจเปรยบเทยบกบแผน ” (และอาจเขยนตอดวยวา ตามคณสมบต “ (Specification) และภายในวงเงนคาใชจายทกำาหนดภายในปงบประมาณ 2549”)

- กรณทใหความสำาคญกบมตเชงคณภาพ ขอความควรเขยนวา ระดบของตามมาตรฐานททำาได “ (ชอมาตรฐานการประกนหรอรบรองคณภาพ

เชน QA/QC) เปรยบเทยบกบแผน ” (และอาจเขยนตอดวยวา ภายในวงเงน“คาใชจายทกำาหนด ภายในปงบประมาณ 2549”)

- กรณทใหความสำาคญกบมตเชงเวลา ขอความควรเขยนวา “เวลาทใหบรการตอคนโดยเฉลยลดลงจาก xx นาท เปน xx นาท หรอคดเปนรอยละ xx” (และ อาจเขยนตอดวยวา ตามมาตรฐานการประกนหรอรบรอง“คณภาพทกำาหนด และภายในวงเงนคาใชจายทกำาหนด ภายในปงบประมาณ 2549”)

- กรณทใหความสำาคญกบมตเชงตนทน ขอความควรเขยนวา ตนทนตอหนวยโดยเฉลยลดลงจาก “ xx บาท เปน xx บาท หรอคดเปนรอย

ละ xx” (และอาจ เขยนตอดวยวา ตามมาตรฐานการประกนหรอรบรอง“คณภาพทกำาหนด ภายในปงบประมาณ 2549”)

• แผนปฏบตราชการ 4 ป ควรกำาหนดกจกรรมเสรมเพอควบคมปจจยภายนอกอนเปนอปสรรคในการดำาเนนกจกรรมของหนวยงาน เชน กจกรรมการประสานงานกบหนวยงานอนทเกยวของ กจกรรมสรางความรวมมอของประชาชนในพนทปฏบตการ เปนตน

• แผนปฏบตราชการ 4 ป กำาหนดคาเปาหมายระดบผลผลตทเกดจากกจกรรมการประเมนตนเองและโดยผประเมนอสระ เชน จำานวนเรองของรายงานตดตามผลการปฏบตงานทจดทำาโดยหนวยงานภายใน จำานวนเรองของรายงานประเมนผล ผลตทจดทำาโดยหนวยงานภายใน จำานวนเรองของรายงานประเมนผลลพธทจดทำาโดยหนวยงานภายนอก และจำานวนเรองของรายงานประเมนผลกระทบทจดทำาโดยหนวยงานภายนอก

34

(จาก http://webhost.cpd.go.th/csb8/download/traning_9_12_52/a14_52.doc และ http://gotoknow.org/blog/newwave1/218563)

35