รายงานฉบับสมบูรณ์ (Final report) โครงการศึกษาและจัดทํา ... · ชัยวัฒน์ คงสม หัวหน้าโครงการ

หนา 1 จาก 157

รายงานฉบบสมบรณ (Final report)

โครงการศกษาและจดทาขอมลสถานการณ การผลตและการตลาดสนคาอนทรย

เสนอ

สานกงานปลดกระทรวงพาณชย

โดย

ศนยพฒนาเกษตรอนทรย มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

กนยายน 2558


คณะนกวจย

1. ชยวฒน คงสม หวหนาโครงการ

2. วฑรย ปญญากล นกวจย

3. วรณพนธ คงสม นกวจย

4. นภา ตรรตนสกลชย นกวจย

5. ณธพฒน ปตนธพฒน นกวจย


กตตกรรมประกาศ

การท(กระทรวงพาณชยซ(งเปนหนวยงานภาครฐ มหนาท(ในการสงเสรมดานการตลาดสนคาอนทรย

อยางตอเน(องไดตระหนกถงความสาคญของขอมลสถานการณการผลตและการตลาดสนคาอนทรยของประเทศไทย ซ(งสามารถนามาใชในการวางแผนการตลาดอยางมกลยทธ และตองการเพ(มขดความสามารถในการแขงขนดานการตลาดใหกบเกษตรกร ผคา ผสงออกสนคาอนทรย กระทรวงพาณชยจงไดจดทาโครงการศกษาและจดทาขอมลสถานการณการผลตและการตลาดสนคาอนทรยข=น โดยไดมอบหมายใหศนยพฒนาเกษตรอนทรย มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชรวมกบมลนธสายใยแผนดนดาเนนการศกษา

การศกษาภายใตโครงการน= ทมวจยไดพฒนาวธการและเคร(องมอในการศกษาข=นมาหลายอยาง ต =งแต

วธการสารวจ เคร(องมอท(ใชในการเกบรวบรวมขอมล รวมถงการจดทาทะเบยนแหลงชองทางการจาหนายสนคาอนทรย การนยามชองทางการตลาดสนคาอนทรย และการสารวจการรบรและความเขาใจของผบรโภค ซ(งส(งเหลาน=สามารถใชเปนฐานในการสารวจตดตามการเปล(ยนแปลงของตลาดและทศนคตของผบรโภคในอนาคตตอไปได ซ(งจะทาใหเราสามารถมขอมลสถานการณตลาดและการบรโภคสนคาอนทรยท(ตอเน(องและเปนปจจบน

การศกษาคร =งน=ไดรบความรวมมอเปนอยางดจากผประกอบการสนคาอนทรยจานวนมาก รวมท =งผท(

ชวยเกบรวบรวมขอมลตลาดสนคาอนทรยใหในแตละแหง ทมวจยขอขอบคณอาจารย วรณพนธ คงสม และคณะ นางสาวนภา ตรรตนสกลชย นายณธพฒน ปตนธพฒน นางสาวกฤษณา วลาวลย นางศรแพร ดวงแกวเรอน นางสนนทา ตมอนมล และนางสาวเกษศรนทร พบลย ท(ไดมสวนชวยในการเกบรวบรวมและวเคราะหขอมล จนทาใหงานศกษาคร =งน=สาเรจลลวงดวยด

วฑรย ปญญากล นกวจยอาวโส

รศ.ดร.ชยวฒน คงสม

หวหนาโครงการฯ


บทสรปผ บรหาร

การผลตและตลาดสนคาอนทรยของประเทศไทยไดเร(มตนมาเกอบ 30 ปกอน โดยในระยะแรกการผลต

เปนไปเพ(อตอบสนองกบตลาดสงออกในตางประเทศ โดยเฉพาะสนคาขาวอนทรย การผลตเกษตรอนทรยไทย

มการเตบโตอยางตอเน(อง ดงจะเหนไดจากการขยายตวของพ=นท(เกษตรอนทรย โดยในชวงระหวางป 2541-

2556 การผลตเกษตรอนทรยไทยเตบโตเฉล(ยสงถงปละ 39.9% แมแตในชวง 5 ปหลง การผลตกยงเตบโตเฉล(ย

ปละ 18.5% แตกอาจมบางชวงท(การผลตเกษตรอนทรยไทยประสบปญหาการชะงกงนและการถดถอย ซ(งสวน

ใหญเกดข=นจากนโยบายของภาครฐ เชน ความไมตอเน(องของนโยบายสนบสนนเกษตรอนทรย การประกน

ราคาผลผลตการเกษตร และความผนผวนทางการเมองในประเทศ

จากขอมลสถตเกษตรอนทรยไทยลาสด (ป 2556) มพ=นท(เกษตรอนทรยในประเทศไทยท(ไดรบการ

รบรองมาตรฐาน 213,183.68 ไร (คดเปน 0.29% ของพ=นท(การเกษตร) และมผผลตเกษตรอนทรย 9,281

ครอบครว (0.18% ของฟารมการเกษตร) โดยภาคตะวนออกเฉยงเหนอมเกษตรกรและพ=นเกษตรอนทรยมาก

ท(สด เปนท(นาสงเกตวา พ=นท(เกษตรอนทรยสวนใหญ (57.8%) ของประเทศไทยไดรบการตรวจรบรองจาก

หนวยตรวจรบรองตางประเทศ

ผ เก<ยวของในระบบการแปรรปและการตลาดสนคาอนทรยไทย

มผท(เก(ยวของท(อยในหวงโซสนคาอนทรยไทยรวม 471 ราย (ไมรวมเกษตรกรผผลต) แบงเปน

ผแปรรป (166 ราย) ผสงออก (51 ราย) ผกระจายสนคา (3 ราย) รานกรน (33 ราน) โมเดรนเทรด (171 สาขา)

ตลาดนด (24 ตลาด) ตลาดระบบสมาชก (3 แหง) ตลาดขายตรงและอคอมเมรซ (1 แหง) และรานอาหาร

(19 ราน) สวนผนาเขาสนคาอนทรยอยางเดยว ไมม

ภาพรวมตลาดสนคาอนทรยของผ ประกอบการไทย

จากการศกษาของโครงการพบวา ตลาดสนคาอนทรยไทยในป 2557 มมลคารวม 2,331.55 ลานบาท

โดย 1,817.10 ลานบาทเปนตลาดสงออก (77.9%) และ 514.45 ลานบาทเปนตลาดในประเทศ (22.06%) โดย

ชองทางตลาดสนคาอนทรยในประเทศท(ใหญท(สด คอ โมเดรนเทรด (59.48%) รองลงมาคอ รานกรน (29.47%)

และรานอาหาร (5.85%)


ตลาดสงออกสนคาอนทรยไทย

ป 2557 ผลตภณฑอาหารแปรรปเปนสนคาอนทรยสงออกท(สาคญท(สดของประเทศ โดยมมลคาสงถง

1,201.00 ลานบาท/ป (66.1%) รองลงมาคอ ขาวอนทรย ซ(งมมลคาสงออกราว 552.25 ลานบาท (30.4%) โดย

ตลาดสนคาอนทรยในภมภาคยโรปเปนตลาดสงออกท(สาคญท(สดในทกหมวดสนคา รองลงมาคอ อเมรกาเหนอ

สวนตลาดในภมภาคเอเชยตะวนออกและอาเซยน เร(มมความสาคญมากข=นตามลาดบ

ตลาดสนคาอนทรยภายในประเทศ

โดยภาพรวมตลาดสนคาอนทรยในประเทศไทยมจดจาหนายปลกสนคาอนทรยประมาณ 251 แหง โดย

ชองทางของโมเดรนเทรด ซ(งมอย 8 บรษท 171 จดจาหนาย เปนชองทางท(มจานวนมากท(สด มสนคาอนทรย

150 – 1,500 รายการในจดจาหนาย มมลคาการขายรวม 306 ลานบาท/ป รองลงมาคอชองทางรานกรนซ(งม

จดจาหนาย 33 แหง มรายการสนคาอนทรยเฉล(ย 229 รายการ มยอดขายรวม 151.62 ลานบาท/ป

ในสวนของชองทางตลาดนดสเขยวม 24 แหง มมากท(สดในจงหวดเชยงใหม ตลาดใหญท(สดคอ ตลาด

นดสขใจ นครปฐม มผขายเฉล(ย 17.4 ราน/ตลาด ยอดขายเฉล(ยตอตลาดนด 1.0 ลานบาท/ป สวนชองทาง

ตลาดระบบสมาชก (CSA และ Box Scheme) ม 3 แหง สวนตลาดขายตรงม 1 แหง (ตระกราปนผก) และธรกจ

บรการอาหารและเคร(องด(ม 19 แหง (นบแยกรานสาขา) มอาหารออรแกนคเฉล(ย 10 เมน ยอดขายเฉล(ย 1.58

ลานบาท/ป จากการสารวจ ไมพบตลาดขายตรงแบบหลายระดบ (multi-level marketing) และการตลาดแบบ

อคอมเมรซท(จาหนายสนคาอนทรยในประเทศไทย

ความรบร และความเขาใจของผ บรโภค

ผบรโภคในประเทศไทยสวนใหญจะเคยไดยนเก(ยวกบเกษตรอนทรย (92% ท(สมสมภาษณท (วประเทศ)

แตผบรโภคสวนใหญมความเขาใจเกษตรอนทรยอยางไมถกตอง (6.51% ของผบรโภคท (วประเทศ ยกเวน

กรงเทพฯ และปรมณฑล ตอบคาถามถกตองมากกวาคร(งหน(งของคาถามมเพยง สวนผบรโภคในเขตกรงเทพฯ

และปรมณฑล ตอบถกเกนคร(งหน(งมเพยง 10.9%)

ประเดนปญหาท(ผบรโภคสวนใหญมเขาใจคลาดเคล(อนและเขาใจผดพลาด คอ มาตรฐานเกษตรอนทรย

เหมอนกนกบมาตรฐานปลอดภยจากสารพษ ผกอนามย ผกปลอดสารพษ พชไฮโดรโปนคสเปนเกษตรอนทรย

โลโก Q เปนโลโกของสนคารบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย และเกษตรอนทรยอนญาตใหใช GMOs


ทศนคตของผ บรโภคตอสนคาอนทรย

ความปลอดภยและสขภาพเปนปจจยท(ผบรโภคในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลจะนกถงเปนลาดบแรก

เม(อนกถงสนคาอนทรย ปจจยรองลงมาคอ ความนาเช(อถอของการตรวจรบรองและราคาผลผลต โดยปจจยรอง

น=มความสาคญต(ามากเม(อเทยบกบปจจยแรก

สาหรบปจจยเร(องของความปลอดภยและสขภาพน= ผบรโภคจะใหความสนใจกบเร(องการตกคางและ

ปนเป=อนของสารเคมการเกษตรมากกวาเร(องของคณคาทางโภชนการ สวนในเร(องการตรวจรบรองผบรโภคให

ความเช(อถอกบการตรวจรบรองมาตรฐานสากลมากกวามาตรฐานภายในประเทศเลกนอย รวมท =งใหความ

เช(อถอกบหนวยตรวจรบรองเอกชนมากกวาหนวยตรวจรบรองของราชการเลกนอยเชนกน

พฤตกรรมการซDอสนคาอนทรย

ในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล ผบรโภคเลอกซ=อสนคาอนทรยจาก 3 ชองทางหลก คอ โมเดรนเทรด

รานกรน และซ=อจากผผลตโดยตรง/ตลาดนด ในขณะท(ผบรโภคท (วประเทศ จะเลอกชองทางซ=อแตกตางไป

เลกนอย คอ โมเดรนเทรด ซ=อจากผผลตโดยตรง/ตลาดนด และปลกพชอาหารบรโภคเอง

ผบรโภค 58.0% ในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล และ 62.8% ท (วประเทศ ซ=อสนคาอนทรยอยางนอย

เดอนละ 1 – 2 คร =งหรอมากกวา โดยในการซ=อแตละคร =งของผบรโภคในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลจะมมลคา

เฉล(ย 200 – 400 บาท

ปจจยท(นาจะชวยสงเสรมใหผบรโภคในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลเลอกซ=อสนคาอนทรยเพ(มข=น 3

ปจจยหลก คอ ราคาสนคาถกลง (29.5%) ความสะดวกในการเลอกซ=อสนคาเพ(มข=น (22.4%) และการมระบบ

ตรวจรบรองท(นาเช(อถอ (21.3%) ซ(งหากมการปรบเปล(ยนปจจยดงกลาว ผบรโภคกวาคร(งหน(งนาจะเลอกซ=อ

สนคาอนทรยเพ(มข=น 10 – 20% หรอมากกวา 20% ในกรณของผลตภณฑท(ไมใชอาหาร

วเคราะหหวงโซเกษตรอนทรยไทย

จดออนและคอขวดท(เปนปญหาสาคญและเรงดวนของการจดการหวงโซเกษตรอนทรยไทย คอ

1) การสงเสรมและสนบสนนใหเกษตรกรสามารถปฏบตตามมาตรฐานเกษตรอนทรยตามระบบ

มาตรฐานท(ตลาดตองการ

2) ระบบการสงเสรมเกษตรอนทรย (ท =งบคลากร และการพฒนาความร-ทกษะของเจาหนาท(


3) การจดทาระบบควบคมภายใน เพ(อใหกลมผผลตสามารถไดรบการตรวจรบรองมาตรฐานเกษตร

อนทรย

4) ระบบโลจสตกสสาหรบกลมเกษตรกรในการขนสงผลผลตเกษตรอนทรย

กลยทธการพฒนาเกษตรอนทรยไทย

จากการวเคราะหหวงโซขางตน กลยทธท(ควรนามาใชในการขบเคล(อนการพฒนาเกษตรอนทรยตลอด

หวงโซควรประกอบดวย

1) การสนบสนนใหกลมผผลตและผประกอบการไดมสวนรวมและเปนผกาหนดรายละเอยดของแผน

กจกรรมตางๆ ในการพฒนาเกษตรอนทรย

2) ในการขยายผลกบเกษตรกร ใหเนนท(กลมเกษตรกรท(ทาเกษตรอนทรยอยแลวเปนหลกกอน

3) การสนบสนนงบประมาณ เพ(อการสงเสรมเกษตรอนทรยและการตรวจรบรอง ใหสนบสนนใน

ลกษณะตามจานวนเกษตรกร ภายหลงจากท(ไดรบการตรวจรบรองแลว

4) สนบสนนใหผจดจาหนาย/ผสงออกหรอกลมเกษตรกรเขาถงแหลงเงนกดอกเบ=ยต(า เพ(อเปนทน

หมนเวยนสาหรบการรบซ=อผลผลตเกษตรอนทรย โดยการอดหนนอตราดอกเบ=ย

5) พฒนาบคลากรของหนวยงานท(เก(ยวของท =งหมด โดยมหลกสตรเฉพาะสาหรบผเขาอบรม

6) สนบสนนใหผจดจาหนายและผสงออกทาการประชาสมพนธและสงเสรมการขายผลผลตและสนคา

อนทรยไทย ท =งตลาดในประเทศและตางประเทศ

การสรางสภาพแวดลอมทางนโยบายท<เอDอตอการพฒนาเกษตรอนทรย

นอกจากน= การพฒนาเกษตรอนทรยไทยยากท(จะประสบความสาเรจ ถาสภาพแวดลอมทางนโยบาย

(ท(เก(ยวกบการเกษตร) ไมเอ=ออานวย ซ(งนโยบายสาคญท(ควรมการทบทวนและปรบปรง เพ(อใหเกด

สภาพแวดลอมทางนโยบายท(เอ=อตอการพฒนาเกษตรอนทรยไทยประกอบดวย

1) นโยบายสารเคมการเกษตร ไมสนบสนนใหใชสารเคมการเกษตร แตอาจอนญาตใหใชเม(อจาเปน

จรงๆ และตองใชอยางระมดระวงและควบคมการใชอยางเขมงวด โดยใชท =งนโยบายภาษ การข=นทะเบยน และ

การจดการสารเคมแบบครบวงจร ต =งแตผลต-นาเขา-จดเกบ-ขนสง-ใช-จดการขยะ


2) นโยบาย GMOs ท(ควบคมการทดลองอยางเขมงวด รวมท =งการจดการ/ตดตามทาลายพชจเอมโอท(

ตรวจพบวามการปนเป=อนอยในระบบการเกษตรของประเทศไทย โดยเฉพาะมะละกอ ฝาย ถ (วเหลอง ขาวโพด

เปนตน

3) นโยบายการเก(ยวกบท(ดนการเกษตร ท =งการทาใหเกดความม (นคงในท(ดนทากนใหกบเกษตรกรราย

ยอย ในลกษณะของกรรมสทธ kรวม (เชน โฉนดชมชน) และการกาหนดเขตพ=นท(สาหรบใชประโยชนเพ(อ

การเกษตรเทาน =น โดยเฉพาะพ=นท(ในเขตชลประทาน ท(รฐบาลไดลงทนงบประมาณจานวนมากแลว

4) นโยบายเก(ยวกบระบบมาตรฐานและการตรวจสอบรบรอง ท(มความซ=าซอนของมาตรฐานการเกษตร

และอาหารของหลายหนวยงาน ความไรประสทธภาพของการตรวจรบรอง ความสบสนในการส(อประชาสมพนธ

กบผผลตและผบรโภค


สารบญ

กตตกรรมประกาศ ...……………………………………………………………………….……………………….3 บทสรปผบรหาร …………………………………………………………………………………………………….4 บทท( 1 บทนา .……………………………….…………………………………………………………………...10

1. หลกการและเหตผล 2. วตถประสงคของโครงการ 3. เปาหมาย 4. ขอบเขตการศกษา/วจยโครงการ

บทท( 2 ระเบยบวธการศกษา ...…………………………………………………………………………………13 1. ขอบเขตการศกษา: อะไรคอสนคาอนทรย 2. ระเบยบวธในการประเมนมลคาผลผลตเกษตรอนทรย 3. ชองทางตลาดสนคาอนทรยคออะไร 4. การสมตวอยางเพ(อเกบขอมลดานชองทางตลาด 5. แนวทางการสารวจผบรโภคสนคาอนทรย 6. แนวทางการเกบขอมลหนวยงานเกษตรอนทรยเพ(อจดทาฐานขอมล

บทท( 3 ภาพรวมของสถานการณเกษตรอนทรยในประเทศไทย ................................................................. 24 1. ประวตและพฒนาการเกษตรอนทรยในประเทศไทย 2. สถานการณเกษตรอนทรยไทย 3. การผลตเกษตรอนทรยในประเทศไทย 4. นโยบายเกษตรอนทรยของประเทศไทย

บทท( 4 สถานการณตลาดสนคาอนทรยไทย ............................................................................................... 42 1. รปแบบและลกษณะพ=นฐานของตลาดสนคาอนทรยในประเทศไทย 2. โครงสรางตลาด มลคา และการไหลเวยนของสนคาอนทรยในประเทศไทย 3. ชองทางตลาดสนคาอนทรยในประเทศ 4. ตลาดสงออกสนคาอนทรยจากประเทศไทย 5. ปญหาอปสรรคและโอกาสของตลาดสนคาอนทรยประเทศไทย

บทท( 5 ผบรโภคสนคาอนทรยภายในประเทศ ............................................................................................ 73 1. ผบรโภคสนคาอนทรยไทย: ขอมลจากการทบทวนเอกสาร 2. ภาพรวมของผบรโภคไทยกบเกษตรอนทรย

บทท 6 บทวเคราะหและขอเสนอแนะ ………………………………………………………………………….113 1. สรปภาพรวมอปสงคและอปทานสนคาอนทรยของประเทศไทย 2. แนวทางการขยายตลาดสนคาอนทรยในประเทศไทย

เอกสารอางอง .......................................................................................................................................... 122 ภาคผนวก ............................................................................................................................................... 124


บทท< 1 บทนา

1. หลกการและเหต ผล กระทรวงพาณชย มนโยบายและกลยทธในการสงเสรมตลาดสนคาอนทรยไทย โดยการเช(อมโยงตลาด

จากภมภาค (Provincial Hub) สตางประเทศ (Regional Hub) เพ(มชองทางการตลาดสนคาอนทรยท =งในประเทศและตางประเทศใหขยายตว ใหความรดานการตลาดแกเกษตรกรผผลต และผประกอบการในระดบจงหวด รวมท =งสงเสรมภาพลกษณกระตนการบรโภคมากข=น ผานศนยปฏบตการขอมลการตลาดสนคาเกษตรอนทรย โดยเวบไซต /www.organic.moc.go.th เพ(อทาหนาท(ในการใหคาปรกษา แนะนาในการกาหนดกรอบแนวทาง และแผนการพฒนาศกยภาพดานการผลต การตลาด และการสงออกสนคาอนทรยของจงหวดหรอกลมจงหวด รวมกบคณะทางานบรหารศนยปฏบตการขอมลการตลาดสนคาอนทรย จดกจกรรม รณรงคการผลตสนคาอนทรยใหตรงตามมาตรฐานและความตองการของตลาดท =งในและตางประเทศ

เพ(อเปนการเพ(มขดความสามารถในการแขงขนใหเกษตรกร ผสงออกดานการตลาดสนคาอนทรย กระทรวงพาณชยซ(งเปนหนวยงานภาครฐ มหนาท(ในการสงเสรมดานการตลาดสนคาอนทรยอยางตอเน(อง ไดตระหนกถงความสาคญของขอมลสถานการณการผลตและการตลาดสนคาอนทรยเพ(อใชในการวางแผนการตลาดอยางมกลยทธ

ดงน =น กระทรวงพาณชยจงไดจดทาโครงการศกษาและจดทาขอมลสถานการณการผลตและการตลาดสนคาอนทรยข=น และไดมการด าเนนการดวยการจดจางท( ป รกษ า (ศนยพฒ นาเกษตรอนทรย มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช รวมกบมลนธสายใยแผนดน) ท(มความรความเช(ยวชาญเฉพาะในการศกษา วเคราะหวจย เพ(อการเสรมศกยภาพการตลาดสนคาอนทรย ของประเทศไทย อนจะเปนประโยชนตอธรกจเกษตรอนทรยของประเทศ

2. วตถประสงคของโครงการ 2.1 เพ(อพฒนาจดทาขอมลสถานการณการผลตและตลาด เพ(มชองทางการตลาด และกระตนการ

บรโภคสนคาอนทรยไทยท =งในและตางประเทศ โดยสรางโอกาสและเช(อมโยงการคาระดบจงหวดไปสการคาระดบประเทศ โดยภาครฐจะเปนผใหการสนบสนน สงเสรม กระตน และเสรมสรางความเขมแขงของภาคธรกจในภมภาค

2.2 เพ(อสงเสรมและเผยแพรภาพลกษณสนคาอนทรย ซ(งผานการรบรองมาตรฐานระดบตางๆใหผบรโภคภายในประเทศรจก

2.3 เพ(อใหการจดทาอปสงค อปทานของสนคาและบรการอนทรย และขนาดของตลาดใหมความถกตองเปนไปตามหลกวชาการ เช(อถอได และเปนท(ยอมรบ รวมถงการพยากรณอปสงคในอนาคต โดยผประกอบการและภาครฐมขอมลในการวางแผนเชงรก เพ(อประกอบการตดสนใจในการดาเนนธรกจและขยายตลาดสนคาอนทรย


3. เปาหมาย 3.1 ศกษาภาพรวมของสถานการณการคาเกษตรอนทรยในประเทศไทย เก(ยวกบชองทางการตลาด

การส(อสารทางการตลาด ศกษาวเคราะหขนาดของตลาด มลคาสวนแบงการตลาดและการขยายตวของการซ=อขายในประเทศ และการสงออก

3.2 สารวจพฤตกรรมการซ=อ และระดบความเขาใจของผบรโภคเร(องสนคาอนทรย ในหลายมมมอง อาท ประโยชน ความแตกตางระหวางสนคาอนทรย และสนคาธรรมชาต ฯลฯ ในเขตกรงเทพฯ กลมตวอยางไมนอยกวา 1,000 ตวอยาง

3.3 จดทาฐานขอมลหนวยงานท(เก(ยวของกบเกษตรอนทรยและหนาท(ตามความรบผดชอบ โดยระบหนวยงานท(เก(ยวของท =งภาครฐและเอกชน พรอมรายละเอยดบรการเชน เปนหนวยงานผออกใบรบรอง เปนตน

4. ขอบเขตการศกษา/วจยโครงการ 4.1 ศกษาภาพรวมสถานการณการคาอนทรยในประเทศไทย ชองทางการตลาด การส(อสารทาง

การตลาด ศกษาวเคราะหขนาดของตลาด มลคาสวนแบงการตลาดและการขยายตวของการซ=อขายในประเทศ และการสงออก

4.1.1 ศกษาขอมล โครงสราง ชองทางการตลาด และการกระจายสนคาของสนคาอนทรย โดยแบงเปนประเภทของสนคา อาท

1) สนคาอาหาร เชน ขาว ผก ผลไม สนคาแปรรป และอ(นๆ 2) สนคาท(ไมใชอาหาร เชน เคร(องสาอาง และผลตภณฑอ(นๆ 3) รานอาหาร รานคาปลก/คาสง ตลาดนด

โดยศกษา 1) ลกษณะพ=นฐานของสนคาและขนาดของตลาด รวมท =งขอมลในเชงเศรษฐกจการคา 2) ขอมลการผลตโดยรวม อาท ปรมาณและมลคา (หนาฟารม) ของสนคา เปนตน 3) ขอมลทางดานการตลาดของสนคา อาท มลคาการตลาดของสนคา ชองทางการจดจาหนาย

เปนตน 4) ทศทางและแนวโนมปรมาณการบรโภคสนคาของกลมผบรโภคในปจจบน และแนวโนมใน

อนาคต 4.1.2 กาหนดแนวทาง วธการสารวจ และวเคราะหขอมลสนคาเปาหมายตามขอ 4.1.1 4.1.3 จดทาระบบการเกบรวบรวมขอมล เพ(อใหสามารถรวบรวมขอมลใหเปนปจจบนและทนสมย อาท

แบบสอบถาม และแบบฟอรมสารวจขอมล แบบฟอรมหรอสตรสาหรบคานวณขนาดของตลาด

4.2 สารวจความตองการสนคา และระดบความเขาใจของผบรโภคเร(องสนคาอนทรย ในหลายมมมอง อาท ประโยชน ความแตกตางระหวางสนคาอนทรย และสนคาธรรมชาต ฯลฯ ในเขตกรงเทพฯ กลมตวอยางไมนอยกวา 1,000 ตวอยาง


4.3 จดทาฐานขอมลหนวยงานท(เก(ยวของกบเกษตรอนทรย และหนาท(ตามความรบผดชอบ โดยระบหนวยงานท(เก(ยวของท =งภาครฐและเอกชน พรอมรายละเอยดบรการเชน เปนหนวยงานผออกใบรบรอง เปนตน

4.4 จดทารายงานการศกษาและจดทาขอมลสถานการณการผลตและการตลาดสนคาอนทรย ท =งใน

สวนของรายงานฉบบเตม และบทสรปสาหรบผบรหาร เพ(อรองรบผใชงานในกลมระดบผบรหาร (Executive Summary) เจาหนาท( และประชาชนท (วไป


บทท< 2

ระเบยบวธการศกษา

โครงการศกษาและจดทาขอมลสถานการณการผลตและการตลาดสนคาอนทรยเปนโครงการระยะส =น ท(มระยะเวลาในการดาเนนงานเพยง 5 เดอนเศษ แตมขอบเขตของการศกษาท(คอนขางกวางและซบซอน คอ ศกษาท =งโครงสรางตลาดโดยรวม โครงสรางตลาดแยกตามประเภทสนคา รวมท =งศกษาทศนคตและพฤตกรรมของผบรโภค รวมท =งงานศกษาในลกษณะเชนน=ยงไมเคยมการทามากอนในประเทศไทย โดยเฉพาะในเร(องของโครงสรางตลาด ทาใหตองมการพฒนาระเบยบวธการศกษาข=นมาใหมในหลายเร(อง เพ(อท(จะสามารถทาการศกษาตลาดสนคาอนทรยไดอยางครอบคลมและทนกาหนดเวลา

ในบทน= จะไดอธบายถงระเบยบวธการศกษาท(เลอกใชในการศกษาคร =งน= รวมท =งเหตผลในการเลอกระเบยบวธการศกษาดงกลาว

1. ขอบเขตการศกษา: อะไรคอสนคาอนทรย คาถามแรกๆ ของการศกษากคอ อะไรคอสนคาอนทรย ควรหรอไมท(จะครอบคลมเฉพาะผลผลต

เกษตรอนทรยท(ไดรบการรบรอง หรอควรรวมสนคาอนทรยท(ไมไดรบการรบรองดวย ในกรณท(เลอกเฉพาะสนคาท(ไดรบการรบรองมาตรฐาน ควรหรอไมท(จะกาหนดกรอบของการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยไวดวย ดงน =น ในการศกษาจงกาหนดขอบเขตของสนคาอนทรยเฉพาะท(ไดรบการตรวจรบรอง ซ(งการตรวจรบรองน=อาจเปนการตรวจรบรองโดยหนวยงานอสระ หรอเปนการตรวจรบรองโดยกลมผผลตเอง (เชน ในระบบการรบรองแบบมสวนรวมกได) และไมนบรวมสนคาท(กลาวอางวาเปนผลผลตเกษตรธรรมชาต เกษตรย (งยน และอ(นๆ รวมท =งเกษตรอนทรยท(ไมไดมการตรวจรบรอง

2. ระเบยบวธในการประเมนมลคาผลผลตเกษตรอนทรย ในการประเมนมลคารวมผลผลตเกษตรอนทรย จะตองดาเนนการประเมนปรมาณและราคาของผลผลต

เกษตรอนทรยแตละประเภทกอน แลวจงนาขอมลมาคานวณหามลคารวมของผลผลต ซ(งการประเมนปรมาณและราคาผลผลตน =น มแนวทางในการศกษาไดหลายอยางดงน=

การประเมนปรมาณผลผลตเกษตรอนทรยน =น มแนวทางหลกในการประเมนได 2 วธ คอ 1) การใชฐานขอมลของหนวยตรวจรบรอง และ 2) การเกบขอมลเองโดยการสารวจ ซ(งท =ง 2 วธ มขอดและขอเสยดงน= (ตารางท( 1.1)


ตารางท< 1.1 วเคราะหแนวทางและวธการเกบขอม ลปรมาณการผลตสนคาอนทรย

แนวทาง วธ ขอด จดอ อน

ใชฐานขอมลของหนวยตรวจรบรอง

ในกรณท(มการเกบขอมลผลผลตของเกษตรกรแตละฟารม

* สะดวก เพราะมการเกบขอมลอยแลว * ประหยดคาใชจาย

* บางหนวยตรวจรบรองไมแบงปนขอมล * มชวงปรบปรงขอมลแตกตางกน (บางหนวยทกส=นป บางหนวยกลางป) * มการจดเกบฐานขอมลคนละแบบ (เชน ไมแยกขาว ออกจากพชไร ผกและไมผลจดรวมกน เปนตน)

ใชขอมลพ=นท(การผลต แลวคานวณผลผลตรวม โดยคณดวยใชผลผลตเฉล(ย

เหมอนขางตน เหมอนขางตน และเพ(มเตม * ใชผลผลตเฉล(ยของฟารมเกษตรอนทรย หรอใชขอมลของฟารมท (วไป * ผลผลตเฉล(ยอาจมความแตกตางกนในแตละป (ปฝนแลง) * มความแตกตางกนของผลผลตในแตละภาค เน(องจากพนธ แหลงน=า (ภาคกลางปลกขาวได 2 ฤด/ป ในขณะท(ภาคอสานปลกไดเพยงปละคร =ง) การจดการฟารม (สวนผกในภาคเหนอ มการจดการผลตแบบเขมขนมากกวา สวนผกในภาคอสาน)

สารวจเกบขอมลเอง

ทาสารวจเกษตรกรผผลตเองเปนประจาทกป

ไดขอมลละเอยดตาม ท(ตองการ

* ใชงบประมาณและเวลามาก * ผสารวจตองไดรบการอบรม เพ(อใหไดฐานขอมลแบบเดยวกน (เชน มะละกอ เปนผกหรอผลไม)

สารวจผรบซ=อ/ ผแปรรป

ประหยดเวลาและงบประมาณลงบาง แตกยงคอนขางใชเวลาและงบประมาณมาก

ไมครอบคลมผลผลตท(เกษตรกรขายเอง หรอเกบไวบรโภค

หมายเหต (ก) ในทกกรณ ขอมลการผลตเปนขอมลท(ไดจากเกษตรกร ซ(งบางสวนอาจเปนขอมลประมาณการผลผลต หรอเปนขอมลการผลตจรงท(เกดข=นแลว แตเกษตรกรมกจะไมไดเกบ/จาแนกขอมลไวอยางละเอยด ซ(งถาขอมลท(จดเกบจากเกษตรกรไมถกตองต =งแตตน การเกบขอมลไมวาดวยวธใด กยอมไดขอมลท(ผดพลาด และสงผลใหไดขอมลสรปรวมท(ผดพลาดตามไปดวย (ข) ในกรณของการสารวจเกบขอมลจากผผลตและผประกอบการ การใหความรวมมอในการตอบแบบสอบถามเปนปจจยสาคญท(จะทาใหไดขอมลท(ถกตอง

ในทางปฏบตท (วไปในตางประเทศ การเกบขอมลปรมาณผลผลตจะใชฐานขอมลพ=นท(การผลตของเกษตรกรท(จดเกบโดยหนวยตรวจรบรองคณดวยผลตภาพเฉล(ย ซ(งอาจใชผลตภาพเฉล(ยท(แตกตางกนไปตามภมภาค ในกรณท(มการเกบขอมลดงกลาวน =นอยแลว และอาจเสรมดวยการสมสารวจเกบขอมลจากเกษตรกรผผลตเองเปนระยะ (เชน ทก 5 ป) เพ(อตรวจสอบยนยน (cross-check) ขอมลท(ไดจากการประเมนจากการคานวณ และอาจจดปรบระเบยบวธการประเมนใหม


ในการศกษาคร =งน= ทมท(ปรกษาเลอกท(จะใชฐานขอมลพ=นท(การผลตเกษตรอนทรยของหนวยตรวจรบรองเกษตรอนทรย (ท =งท(ต =งอยในประเทศและในตางประเทศ) คณดวยผลตภาพเฉล(ยในการผลตแตละประเภทสนคาอนทรย โดยผลตภาพเฉล(ยน =นจะเลอกใชคาเฉล(ยกลางเพยงคาเดยว โดยอาศยฐานขอมลผลตภาพเฉล(ยของระบบเกษตรท (วไปและความเหนจากผเช(ยวชาญ เพ(อปรบคาผลตภาพเฉล(ยสาหรบใชในการคานวณผลผลตรวมเกษตรอนทรยของประเทศไทย

สาหรบการประเมนมลคาผลผลตและราคาน =น โดยปกตท (วไปจะเปนการจดเกบขอมลของผลผลต ณ หนาฟารม ซ(งเปนขอมลของปรมาณผลผลตท =งหมดท(เกษตรกรผลตไดคณราคาเฉล(ยท(เกษตรกรขายได ซ(งขอมลผลผลตและราคาดงกลาวมขอจากดท(สาคญดงน=

1. จะตองเลอกระหวางผลผลตท =งหมดท(เกษตรกรผลตได (รวมผลผลตท(เกษตรกรเกบไวบรโภคเอง) หรอเฉพาะผลผลตท(เกษตรกรไดจาหนายเขาสตลาดเกษตรอนทรย หรอผลผลตท(เกษตรกรจาหนายท =งหมด ไมวาจะจาหนายไปตลาดท (วไปหรอตลาดเกษตรอนทรย

2. ขอมลดงกลาวจะครอบคลมเฉพาะผลผลตท(เปนวตถดบ ไมครอบคลมถงผลตภณฑแปรรป เน(องจากเกษตรกรไมสามารถทราบไดวา ผลผลตใดบางท(ถกนาไปใชในการแปรรป ดงน =น ถาตองการขอมลของผลตภณฑแปรรป จะตองแยกการเกบขอมลจากผแปรรปตางหาก รวมท =งไมครอบคลมผลผลตท(จาหนายในตลาด เน(องจากผลผลตท(จาหนายเขาสตลาดจะนอยกวาผลผลตท(ผลตไดจรง เน(องจากมการสญเสยของผลผลตระหวางการจดการจาหนาย (เชน จากการตดแตง น=าหนกลดลงจากการขนสงและจดเกบ เปนตน)

3. ราคาผลผลตเกษตรอนทรยมการเปล(ยนแปลงไดตลอดเวลา ผลผลตบางชนดอาจมการเปล(ยนแปลงราคาข=นลงไดรายวน ซ(งปจจบน ไมมการเกบขอมลราคาผลผลตเกษตรอนทรย ณ หนาฟารม จงจาเปนตองใชฐานขอมลราคาผลผลตเกษตรท (วไปแทน ซ(งในผลผลตหลายอยาง (โดยเฉพาะผก) กอาจไมมราคาผลผลตท (วไปท(จะใชเปนฐานอางอง กอาจจาเปนตองใชราคาประเมนโดยผเช(ยวชาญแทน

ในการศกษาคร =งน= ทมท(ปรกษาเลอกท(จะใชวธการคานวณปรมาณผลผลตเกษตรอนทรยโดยการคานวณจากขอมลพ=นท(การผลตเกษตรอนทรย คณดวยราคาเฉล(ยของผลผลตแตละชนด โดยราคาเฉล(ยน =นจะไดจากฐานขอมลราคาเฉล(ยของระบบเกษตรท (วไปและความเหนจากผเช(ยวชาญ เพ(อปรบคาราคาเฉล(ยสาหรบใชในการคานวณ

3. ชองทางตลาดสนคาอนทรยค ออะไร ในการกาหนดขอบเขตของการประกอบการท(เปนชองทางการปลกน =น ทมท(ปรกษาเหนวา จาเปนท(

จะตองแยกผประกอบการท(อาจมกจกรรมขายปลกสนคาอนทรยบางสวนออก (เชน ธรกจคาปลก ท(มสนคาอนทรยขายอย 1 – 2 สนคา หรอผผลตท(ปกตขายสงใหกบชองทางการขาย แตอาจมการขายปลกใหกบผบรโภคบาง) เน(องจากการจาหนายในลกษณะน=ไมอาจนบเปนชองทางการขายปลกสนคาอนทรยได ดงน =น จงจาเปนท(จะตองกาหนดเกณฑเพ(อจะไดสามารถคดแยกชองทางจาหนายคาปลกสนคาอนทรยจรง ดงน=

1. ธรกจเปนการขายปลกเปนหลก แตกอาจมการขายสง หรอสงออกไดบาง 2. มการประชาสมพนธและส(อสารสาธารณะวา มสนคาอนทรยจาหนายปลกใหกบผบรโภค 3. สาหรบชองทางการขายปลกขนาดเลก (ยอดขายไมเกน 5 ลานบาทตอป) ตองมผลผลตเกษตร

อนทรย (ท(ผานการตรวจรบรอง) จาหนายเปนสดสวนไมนอยกวา 10% ของยอดขาย


4. สาหรบชองทางการขายปลกขนาดใหญ (ยอดขายของแตละสาขามากกวา 5 ลานบาท) ตองมผลผลตเกษตรอนทรย (ท(ผานการตรวจรบรอง) จาหนายเปนสดสวนไมนอยกวา 3% ของยอดขาย

5. ตองมสนคาอนทรยจากผผลตมากกวา 1 แหลง และไมจาหนายเฉพาะสนคาของตวเอง 6. ในกรณของรานอาหาร จะตองมรายการอาหารไมนอยกวา 5 รายการ ท(เปนเมนอาหารอนทรยหรอ

ออรแกนค ท(ใชวตถดบหลก (มากกวา 50%) จากผลผลตเกษตรอนทรยท(ไดรบการตรวจรบรอง 7. ตลาดนดสเขยว ตองมสดสวนผขายท(เปนผท(ไดรบการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยมากกวา 20%

ของผท(มาขายประจาท(ตลาดนด

4. การสมตวอยางเพ<อเกบขอมลดานชองทางตลาด กอนท(จะเร(มทาการสมตวอยาง ทางทมวจยไดเร(มตนดวยการเกบรวบรวมรายช(อเพ(อจดทาทะเบยน

ชองทางการขายปลกสนคาอนทรย และผสงออกสนคาอนทรย ซ(งไดทดลองจดเกบขอมลและนาข=นเวบไซตแลวท( https://sites.google.com/site/thaiorganicservices/home

เม(อไดพฒนาแบบฟอรมการเกบขอมล รวมท =งไดทาการทดสอบและปรบปรงแบบฟอรม โดยการสมทดสอบแลว ทางทมวจยไดรวมกบกระทรวงพาณชย จดประชมเพ(อแนะนาโครงการ และขอความรวมมอในการจดเกบขอมลกบผประกอบการ โดยไดจดประชมดงกลาวในชวงมหกรรม Organic & Natural Expo 2015 ระหวางวนท( 23 – 26 กรกฎาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต k

ในการสมเลอกผประกอบการตลาดในแตละชองทาง ทมวจยไดกาหนดจานวนสม (เพ(อเกบขอมล ปฐมภม) ตามหลกการทางสถต โดยในกรณน=เปนการสมโดยท(ทราบจานวนของประชากรและสดสวนตามลกษณะท(ผวจยตองการศกษาจากกลมประชากร โดยใชสตรของเครจซ(และมอรแกน

2

2 2

(1 )

( 1) (1 )

Np pn

e N p p

χχ

−=− + −

เม(อ n เปน จานวนของตวอยาง N เปน จานวนของประชากร e เปน สดสวนของความคลาดเคล(อนเทยบกบคาพารามเตอร p เปนสดสวนตามลกษณะท(ตองการศกษาจากกลมประชากร (ถาไมทราบใหกาหนด p = 0.5) เปนคาไคสแควร(Chi square) ท(องศาของความอสระ(degree of freedom) เทากบ 1

และ 2χ คาไคสแควรท( df เทากบ 1 และระดบความเช(อม (น 95% (

2χ =3.841)

ในกรณท(ไมทราบขนาดของประชากรท(แนนอน และไมทราบคาสดสวนของประชากรหรอ p = 0.5 ดวยการใชสตรการกาหนดขนาดตวอยางของคอแครน (Cochran)


n= Z2/4e2 เม(อ n = ขนาดของกลมตวอยางท(ตองการ p = สดสวนของลกษณะท(สนใจในประชากร e = ระดบความคลาดเคล(อนของการสมตวอยางท(ยอมใหเกดข=นได Z = คา Z ท(ระดบความเช(อม (นหรอระดบนยสาคญ - ถาระดบความเช(อม (น 95% หรอระดบนยสาคญ 0.05 มคา Z = 1.96 - ถาระดบความเช(อม (น 99% หรอระดบนยสาคญ 0.01 มคา Z = 2.58

จานวนประชากร

ท �งหมด จานวนสมสารวจจรงในการศกษาคร �งน�

ผสงออก 51 18 รานกรน (รานสขภาพ) 33 15 โมเดรนเทรด 171 98 ตลาดนด 24 12 ตลาดระบบสมาชก 3 3 ตลาดขายตรงและอคอมเมรซ 1 1 รานอาหาร 19 7

5. แนวทางการสารวจผ บรโภคสนคาอนทรย การสารวจผบรโภคสนคาอนทรยเปนการศกษาเพ(อประเมนอปสงคของสนคาอนทรยและศกษาการรบร

และพฤตกรรมของผบรโภค ในประเดนตอไปน= 1. ปจจยท(มผลตอความตองการซ=อของผบรโภค โดยจะเนนท(ปจจย 3 ดาน คอ 1) ขอมลขาวสาร

2) ราคา และ 3) ความเช(อม (นในระบบการตรวจรบรองมาตรฐาน 2. ความตองการสนคาในกลมประเภทตางๆ ท =งในเชงปรมาณและคณภาพ 3. แนวโนมการเปล(ยนแปลงของความตองการของผบรโภคในอนาคตระยะใกล การศกษาและการเกบขอมลปฐมภมจะดาเนนการใน 2 สวน สวนแรกจะทาการศกษารวมกบการศกษา

ภาพรวมตลาดเกษตรอนทรยในประเทศท(กลาวมากอนหนาน= และสวนท(สองจะทาการศกษาโดยการสารวจการการรบรและพฤตกรรมผบรโภค โดยแบงจดแบงการศกษาออกเปน 2 แบบ คอ แบบแรกเปนการศกษาภาพรวมผบรโภคสนคาอนทรยท (วประเทศ และแบบท(สองเปนการศกษาแบบเจาะลกเฉพาะผบรโภคสนคาอนทรยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล ซ(งรายละเอยดวธการศกษาของท =ง 2 แบบมดงน=


5.1 การศกษาภาพรวมผบรโภคสนคาอนทรยท (วประเทศ

การศกษาภาพรวมผบรโภคสนคาอนทรยท (วประเทศ ดาเนนโดยการสารวจความคดเหนจากกลมตวอยางของผบรโภคท (วประเทศไทยในประเดนตาง ๆ เพ(อวเคราะหหา

1. ความแตกตางของการรบรเก(ยวกบเกษตรอนทรยของประชากรท(อาศยในเขตตางๆ (เมอง เทศบาล และชนบท) และของประชากรตางสาขาอาชพ (เกษตรกร ขาราชการ ธรกจเอกชน วชาชพเฉพาะทาง เชน การศกษา สาธารณสข) รวมท =งอาย ระดบการศกษา และสมาชกในครอบครวท(ตองใสใจในเร(องสขภาพ

2. ความแตกตางของความเขาใจเก(ยวกบเกษตรอนทรยของประชากรท(อาศยในเขตตางๆ (เมอง เทศบาล และชนบท) และของประชากรตางสาขาอาชพ (เกษตรกร ขาราชการ ธรกจเอกชน วชาชพเฉพาะทาง เชน การศกษา สาธารณสข) รวมท =งอาย ระดบการศกษา และสมาชกในครอบครวท(ตองใสใจในเร(องสขภาพ

3. การซ=อสนคาอนทรย และความถ(ของการซ=อของประชากรกลมตางๆ 4. ชองทางจาหนายสนคาอนทรยท(เปนท(นยมของผซ=อ 5.1.1 ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรท(ใชในการสารวจ คอ ผบรโภคท (วประเทศไทยท(ต =งใจหรอเคยซ=อสนคาอนทรย การเลอก

ตวอยางสาหรบการสารวจน= ผวจยไดกาหนดการเลอกตวอยางแบบไมอาศยความนาจะเปน (Non–probability Sampling) โดยใชแผนการสมตวอยางแบบสามข =น ( three-stage sampling ) ซ(งเปนการสมตวอยางท(มข =นตอนการเลอกหนวยตวอยางจากประชากร 3 ข =น โดยเลอกจากหนวยท(ใหญกอน แลวจงทาการเลอกหนวยยอยในหนวยใหญ สาหรบการสารวจน=

ข =นท( 1 เลอกจงหวดตวอยาง ข =นท( 2 เลอกเขตการปกครองตวอยาง (ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล) ข =นท( 3 เลอกผบรโภคตวอยาง ดวยวธการเลอกตวอยางแบบเจาะจง (purposive sampling) โดยเกบ

รวบรวมขอมลจากผบรโภคสนคาอนทรยท(มอายต =งแต 20 ปข=นไป ท(ต =งใจหรอเคยซ=อสนคาอนทรย การกาหนดขนาดตวอยางใชสตรการกาหนดขนาดตวอยางของคอแครน (Cochran) n= Z2/4e2 เม(อ n = ขนาดของกลมตวอยางท(ตองการ p = สดสวนของลกษณะท(สนใจในประชากร e = ระดบความคลาดเคล(อนของการสมตวอยางท(ยอมใหเกดข=นได Z = คา Z ท(ระดบความเช(อม (นหรอระดบนยสาคญ - ถาระดบความเช(อม (น 95% หรอระดบนยสาคญ 0.05 มคา Z = 1.96 - ถาระดบความเช(อม (น 99% หรอระดบนยสาคญ 0.01 มคา Z = 2.586


5.1.2 เคร(องมอในการเกบรวบรวมขอมล การวจยน=ใชแบบสอบถามแบบมโครงสราง ในการเกบรวบรวมขอมล โดยโครงสรางของแบบสอบถาม

ม 3 สวน ประกอบดวย สวนท( 1 คาถามเก(ยวกบขอมลท (วไปของผตอบ ไดแก อาย อาชพ ระดบการศกษา ความใสใจสขภาพ

ท(พกอาศย สวนท( 2 คาถามเก(ยวกบการรบรและความเขาใจตอเกษตรอนทรยและสนคาอนทรย สวนท( 3 คาถามเก(ยวกบพฤตกรรมการซ=อผลตภณฑสนคาอนทรยไดแก ความถ(ในการซ=อ การเปรบยเทยบปรมาณการซ=อในปท(ผานมา สถานท(ซ=อ 5.1.3 การเกบรวบรวมขอมล ในการเกบรวบรวมขอมลผบรโภคท (วประเทศ ไดเลอกพ=นท(ในชมชนเมอง เน(องจากตลาดของเกษตร

อนทรยและสนคาอนทรยมลกษณะเฉพาะ (Niche Market) และมราคาขายคอนขางสงเม(อเทยบกบผลตภณฑท (วไป ดงน =นในการวจยน=จงมงเนนเฉพาะพ=นท(ในชมชนเมอง โดยเลอกสถานท(เกบรวบรวมขอมล 3 แหลง ไดแก 1) รานกรน (รานสขภาพ) ไดแก รานเลมอนฟารมท (Lemon Farm) และรานเอเดน (Aden) 2) ซเปอรมารเกตแบบท(มสาขา ไดแก Top market และ 3) ตลาดนดสเขยว และใชวธการสมภาษณแบบ ตวตอตว (Face-to-face Interviews) จากประชาชนท(มาซ=อสนคา ณ สถานท(ดงกลาว

5.1.4 สถตท(ใชวเคราะหขอมล การวจยคร =งน= ไดกาหนดวธการวเคราะหขอมลของการวจย ดงตอไปน= 1) การสารวจกลมตวอยางเปาหมาย จาแนกตาม อาย อาชพ ระดบการศกษา ความใสใจสขภาพ

ท(พกอาศย จะใชสถตพรรณนา (Descriptive Statistics) ไดแก คาความถ( รอยละ คาเฉล(ย และสวนเบ(ยงเบนมาตรฐาน

2) การหาความสมพนธระหวางตวแปร หรอเปรยบเทยบระหวางตวแปร ใชสถตอางอง (Inferential Statistics) ไดแก การทดสอบ Chi - Square หรอการวเคราะหความแปรปรวน ANOVA ตามความเหมาะสมของขอมล

3) การวดระดบความคดเหน/ความเขาใจ/ความตองการ ไดแบงออกเปน 5 ระดบ ดงน=

ระดบความคดเหน/พงพอใจ/ ความตองการ คาระดบ มาก 5 คอนขางมาก 4 ปานกลาง 3 คอนขางนอย 2 นอย 1


ความหมายของคาเฉล(ยระดบความคดเหน/ความเขาใจ/ความตองการ ท(วเคราะหไดตามเกณฑจาแนกออกเปน 5 ระดบ คอ

คาเฉล<ย ความหมาย 4.21-5.00 มาก 3.41-4.20 คอนขางมาก 2.61-3.40 ปานกลาง 1.81-2.60 คอนขางนอย 1.00-1.80 นอย

5.2 การศกษาผบรโภคสนคาอนทรยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล การสารวจความคดเหนของประชาชนเฉพาะในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล ดาเนนโดยการสารวจ

ความคดเหนจากกลมตวอยางของผบรโภคเฉพาะในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลในประเดนการศกษาคลายกนกบการศกษาท (วประเทศ แตมคาถามท(ละเอยดและสามารถตรวจสอบขาม (cross check) รวมท =งทาการสมภาษณกลม (focus group interview) ในประเดนท(สนใจบางเร(องเพ(มเตม

5.2.1 ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรท(ใชในการสารวจ คอ ผบรโภคในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลท(ต =งใจหรอเคยซ=อสนคา

อนทรย การเลอกตวอยางสาหรบการสารวจน= ผวจยไดกาหนดการเลอกตวอยางแบบไมอาศยความนาจะเปน (Non–probability Sampling) ใชวธการเลอกตวอยางแบบเจาะจง (purposive sampling) โดยเกบรวบรวมขอมลจากผบรโภคสนคาอนทรยท(มอายต =งแต 20 ปข=นไป ท(ต =งใจหรอเคยซ=อสนคาอนทรยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล จานวน 1,000 ราย

5.2.2 เคร(องมอในการเกบรวบรวมขอมล การวจยน=ใชแบบสอบถามแบบมโครงสรางซ(งมท =งคาถามปลายปดและปลายเปดในการเกบรวบรวม

ขอมล โดยโครงสรางของแบบสอบถาม ม 5 สวน ประกอบดวย สวนท( 1 คาถามเก(ยวกบการรบรและความเขาใจตอเกษตรอนทรยและอาหารออรแกนค ไดแก การ

รบรตรามาตรฐานสนคาอนทรย ทศนคตตอสนคาอนทรย สวนท( 2 คาถามเก(ยวกบปจจยในการเลอกซ=อผลตภณฑอนทรย ไดแก เหตผลในการซ=อ ปจจยท(ทาให

ซ=อเพ(มข=น สถานท(ซ=อ สวนท( 3 คาถามเก(ยวกบความตองการผลตภณฑอนทรย ไดแก การระบชนดสนคาท(ตองการแตละ

ประเภทผลตภณฑอนทรย สวนท( 4 คาถามเก(ยวกบพฤตกรรมการซ=อผลตภณฑอนทรย ไดแก ความถ(ในการซ=อ คาใชจายในการ

ซ=อตอคร =ง สถานท(ซ=อ สวนท( 5 คาถามเก(ยวกบขอมลท (วไปของผตอบ ไดแก เพศ อาย อาชพ ระดบการศกษา รายไดตอ

เดอน สภาพครอบครว


5.2.3 การเกบรวบรวมขอมล ในการเกบรวบรวมขอมลผบรโภคในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล ผวจยไดกาหนดสถานท(ศกษาท(ใช

เกบรวบรวมขอมล โดยเนนศกษาตามลกษณะของชองทางการขายปลกแตละประเภท ดงน= - รานกรน (รานสขภาพ) ไดแก รานเลมอนฟารม(Lemon Farm) และรานเอเดน(Aden) - ซเปอรมารเกตแบบท(มสาขา ไดแก Tops market - ตลาดนด คอ ตลาดนดสเขยว ไดแก ตลาดนดสเขยวโรงพยาบาลปทมธาน ตลาดนดสเขยวโรงพยาบาลบางโพ ตลาดนดสเขยวศนยสขศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตรรงสต ตลาดนดสเขยวมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ตลาดนดสเขยวโรงพยาบาลมชช (น ตลาดนดสเขยวโรงพยาบาลกรงธน 1 ตลาดนดสเขยวโรงพยาบาลนครธน และตลาดนดสเขยวอาคารรเจนทเฮาส ตลาดนด สเขยว ณ อาคารสานกงานใหญ บ.ปนซเมนซไทย เขตบางซ(อ ตลาดนดสเขยว "ตลาด OZONE" ณ อาคารชาญอสระ 2 ถ.เพชรบรตดใหม

และใชวธการสมภาษณแบบตวตอตว (Face-to-face Interviews) จากประชาชนท(มาซ=อสนคา ณ สถานท(ดงกลาว

5.2.4 สถตท(ใชวเคราะหขอมล การวจยคร =งน= ไดกาหนดวธการวเคราะหขอมลของการวจย ดงตอไปน= 1) การสารวจกลมตวอยางเปาหมาย จาแนกตาม ไดแก เพศ อาย อาชพ ระดบการศกษา รายไดตอ

เดอน สภาพครอบครว จะใชสถตพรรณนา (Descriptive Statistics) ไดแก คาความถ( รอยละ คาเฉล(ย และสวนเบ(ยงเบนมาตรฐาน

2) การหาความสมพนธระหวางตวแปร หรอเปรยบเทยบระหวางตวแปร ใชสถตอางอง (Inferential Statistics) ไดแก การทดสอบ Chi - Square การทดสอบคาเฉล(ยประชากรสองประชากร (t-test) หรอการวเคราะหความแปรปรวน ANOVA ตามความเหมาะสมของขอมล

3) การวดระดบความคดเหน/ความเขาใจ/ความตองการ ไดแบงออกเปน 5 ระดบ ดงน=

ระดบความคดเหน/ความเขาใจ/ ความตองการ

คาระดบ

มาก 5 คอนขางมาก 4 ปานกลาง 3

คอนขางนอย 2 นอย 1


ความหมายของคาเฉล(ยระดบความคดเหน/ความเขาใจ/ความตองการ ท(วเคราะหไดตามเกณฑจาแนกออกเปน 5 ระดบ คอ

คาเฉล<ย ความหมาย 4.21-5.00 มาก 3.41-4.20 คอนขางมาก 2.61-3.40 ปานกลาง 1.81-2.60 คอนขางนอย 1.00-1.80 นอย

สวนการการสมภาษณกลม (focus group interview) จะดาเนนการเลอกผใหขอมลแบบเจาะจง คร =งละ

ประมาณ 10-12 ราย แลวทาการศกษาเจาะลกในประเดนท(สนใจ การวเคราะหขอมลใชการวเคราะหเน=อหา(content analysis)

ในภาคผนวก 1 แสดงแบบสอบถามผบรโภคในเขตกรงเทพฯ ฯ และท (วประเทศ


6. แนวทางการเกบขอมลหนวยงานเกษตรอนทรยเพ<อจดทาฐานขอม ล

การจดเกบขอมลหนวยงานท(เก(ยวของกบเกษตรอนทรยน =นอาจแตกตางกนไปตามความตองการของผใชประโยชน (user) ท =งในดานของขอบขายของหนวยงานท(จะจดเกบ (เชน เฉพาะหนวยงานท(ต =งอยในประเทศ เฉพาะหนวยงานท(มภาระกจเก(ยวของกบเกษตรอนทรย หรอรวมหนวยงานท(มภาระกจท(เก(ยวของกบเกษตรอนทรยและเกษตรย (งยน) และรายละเอยดขอมลท(จดเกบ (เชน ประวตผลงาน ประเภทขององคกร ประวตองคกร เครอขาย)

การไมกาหนดหรอกาหนดขอบขายของหนวยงานและรายละเอยดจะทาใหการเกบขอมลทาไดยาก ใชเวลานาน ซ=าซอน และยงยากในการสบคน ยกตวอยาง มหนวยงานในกระทรวงเกษตรและสหกรณจานวนมากท(เก(ยวของกบเกษตรอนทรย แตมเพยง 2 – 3 หนวยงาน (ระดบกอง) เทาน =นท(มภารกจโดยตรงเก(ยวกบเกษตรอนทรย การจดเกบขอมลหนวยงานเกษตรอนทรยควรหรอไมท(จะรวมกรมทกกรม สถาบนวจยของกระทรวงเกษตร และสานกวจยและพฒนาการเกษตรเขตตางๆ อยในทะเบยนหนวยงานเกษตรอนทรย

นอกจากน= ในการจดทาฐานขอมลหนวยงาน มกจะพบวา มการนาขอมลผผลตและผประกอบการเกษตรอนทรยมารวมอยดวย ซ(งท(จรงแลว ฐานขอมลประเภทน=ไมควรรวมหนวยงานผผลตและผประกอบการท(ทาการผลต-แปรรป หรอผจดจาหนายผลผลตเกษตรอนทรย เพราะจะทาใหฐานขอมลมขอบขายท(กวางเกนไป และมรายละเอยดขอมลท(ควรจดเกบแตกตางกน แตควรทาฐานขอมลในเร(องเหลาน=แยกออกจากกน

ในการศกษาคร =งน= ทมท(ปรกษาเสนอใหกาหนดกรอบขอบขายหนวยงานเฉพาะท(มสานกงานต =งอยในประเทศไทย (อาจเปนองคกรไทย หรอองคกรตางประเทศกได) และมภารกจท(เก(ยวกบเกษตรอนทรยและเกษตรย (งยนโดยตรง โดยไมรวมหนวยงานของผผลตและผประกอบการเขามาในฐานขอมลเดยวกนน= รวมท =ง ขอมลบางสวนท(สามารถสบคนไดโดยงายและอาจเปล(ยนแปลงได (เชน ท(อย ท(ตดตอ โทรศพท โทรสาร) อาจแทนดวยขอมลเวบไซตขององคกรแทน ซ(งทมท(ปรกษาไดจดทาแบบฟอรมการสารวจขอมลและทดลองจดเกบขอมลหนวยงานข=นเวบไซต https://sites.google.com/site/thaiorganicservices/home ไวเบ=องตนแลว


บทท< 3

ภาพรวมเกษตรอนทรยในประเทศไทย

1. ประวตและพฒนาการเกษตรอนทรยในประเทศไทย

การพฒนาของการเกษตรอนทรยในประเทศไทยเปนการผสมผสานของกระแส 3 กระแสหลกของสงคม กระแสท(หน(งคอ กระแสความต(นตวในการหาทางเลอกใหมทางการเกษตร เพ(อหลกใหพนจากวฏจกรเกษตรเคม โดยมผนาสาคญคอ เครอขายเกษตรกรรมทางเลอก ซ(งประกอบไปดวยองคกรพฒนาเอกชน นกวชาการ และผนาเกษตรกรตางๆ ท(พยายามนาเสนอแนวทางการเกษตรใหม โดยเรยกขานภายใตช(อท(ตางกน เชน เกษตรธรรมชาต เกษตรอนทรย วนเกษตร ฯลฯ

เครอขายเกษตรทางเลอกกอต =งข=นในป 2532 โดยการรวมตวขององคกรพฒนาเอกชนและผนาเกษตรกรท(มความสนใจแสวงหาทางเลอกใหมใหกบทศทางการพฒนาการเกษตรในประเทศไทย ในระยะแรกของการกอต =งเครอขายเกษตรทางเลอก กจกรรมหลกของเครอขายมงเนนท(การสรางกระบวนการศกษาดงานและการแลกเปล(ยนประสบการณระหวางองคกรพฒนาเอกชนและผนาเกษตรกร เพ(อคนหาจดรวมของแนวทางการพฒนาการเกษตรอยางย (งยนสาหรบประเทศไทย ราวปลายป 2535 เครอขายเกษตรทางเลอกไดจดการประชมใหญสมชชาเกษตรกรรมทางเลอกข=น และไดทาการสรปวเคราะหบทเรยนและประสบการณในการทางานสงเสรมระบบเกษตรย (งยน พรอมๆ กนกบท(ไดประกาศแนวทางเกษตรอนทรยวาเปนแนวทางเกษตรทางเลอกท(สาคญแนวหน(งในประเทศไทย คาประกาศของสมชชาเกษตรกรรมทางเลอกน=อาจถอไดวาเปนจดเร(มตนอยางเปนทางการของขบวนการเกษตรอนทรยในประเทศไทย

สวนกระแสท(สองคอ กระแสความต(นตวดานสขภาพของผบรโภคท(ทาใหเกดการเปล(ยนแปลงทศนะตอสขภาพมาเปนแนวคดเร(องสขภาพองครวมท(ใหความสาคญกบการดาเนนชวตประจาวน เชน การออกกาลงกาย การทาสมาธ และการบรโภคอาหาร ความต(นตวในการบรโภคอาหารเพ(อสขภาพน=เองท(ทาใหผบรโภคหนมาใหความสนใจกบการเลอกซ=อหาผลตภณฑอนทรย ซ(งถอวาเปนผลตภณฑท(มความปลอดภยมากท(สด (ท =งจากสารเคมการเกษตรและอาหาร GMOs) จากความตองการของผบรโภคจงทาใหเกดตลาดสาหรบผลผลตเกษตรอนทรย และเปนการยกระดบสถานะเกษตรอนทรยจากเพยงแคทางเลอกของเทคนคการผลตมาเปนทางเลอกใหมของการพฒนาการเกษตรและสงคม

กระแสความต(นตวของผบรโภคทาใหหลายหนวยงานหนมาใหความสนใจพฒนาระบบการตลาดผลผลตเกษตรอนทรยอยางจรงจง จนกระท (งมการต =งหนวยงานสาหรบการจาหนายผลผลตเกษตรอนทรย เชน ศนยอ(มบญ - เชยงใหม, ศนยผลตภณฑสขภาพ - สงขลา เปนตน ในชวงเวลาเดยวกน กรนเนท กไดกอต =งข=น เม(อปลายป 2536 เพ(อทาหนาท(เปนหนวยงานระดบประเทศในการกระจายผลผลตเกษตรอนทรยและผลตภณฑธรรมชาตท(ผลตโดยเกษตรกรรายยอยใหกบผบรโภคในเมอง ภายใตแนวคดเร(อง “ตลาดทางเลอก” ซ(งตอมาไดพฒนาเปน “ระบบการคาท(เปนธรรม” หรอแฟรเทรด


กระแสท(สามคอ ความต(นตวเร(องของส(งแวดลอมท(เร(มตนจากความพยายามอนรกษทรพยากรและสภาพแวดลอม และตอมาไดขยายตวสความสนใจในเร(องผลกระทบของเกษตรเคมท(มตอการใชท(ดน ความหลากหลายทางชวภาพ มลพษสารเคม หรอแมแตการปลอยกาซเรอนกระจก ท(เปนสาเหตของโลกรอน

การบรรจบพบกนของกระแสท =งสามน=เอง ท(ทาใหเกษตรอนทรยไดเร(มกอตวข=นในสงคมไทย ต =งแต ป 2533 เกษตรอนทรยในประเทศไทยเตบโตอยางตอเน(องตลอดชวง 2 ทศวรรษท(ผานมา และไดเปล(ยนผานจากระยะเร(มตนเขาสชวงของการขยายตว ซ(งเปนผลพวงมาจากปจจยดานสงคม เศรษฐกจ และการเมอง โดยปจจยทางดานสงคมเกดข=นท =งในสวนของผบรโภคและผผลต ท(ไดเร(มตระหนกถงปญหาผลกระทบตอสขภาพจากการใชสารเคมการเกษตร จงทาใหผบรโภคหนมาสนใจเลอกซ=ออาหารเกษตรอนทรยกนมากข=น ในขณะท(ผผลตกเร(มมองหาทางเลอกในการลดการใชสารเคมลง ในขณะเดยวกน เร(มมผประกอบการ (โดยเฉพาะคนรนใหม) ท(เหนโอกาสและประโยชนของธรกจอาหารอนทรย ทาใหธรกจท(เก(ยวกบเกษตรอนทรยเตบโตข=นอยางรวดเรว ท =งในดานการผลต แปรรป และการตลาด โดยเฉพาะอยางย(งการท(ธรกจสนคาอนทรยคอนขางจะ มเสถยรภาพ มการเตบโตอยางตอเน(อง แมในชวงท(เศรษฐกจโดยรวมจะผนผวนหรอถดถอย ประกอบกบนโยบายของภาครฐและองคกรระหวางประเทศหลายแหงท(ไดหนมาใหการสนบสนนเกษตรอนทรยดวยเหตผลตางๆ ไมวาจะเปนในการแกปญหาเศรษฐกจในกบเกษตรกรในชนบท การชวยบรรเทาและปองกนปญหาส(งแวดลอม และโอกาสในการสงออก

ปจจยทางสงคม เศรษฐกจ และการเมองของประเทศไทย มบทบาทท(สาคญไมนอยในการกระตนใหเกษตรอนทรยไทยเตบโตอยางตอเน(อง โดยเฉพาะการท(หนวยงานตางๆ ไดประกาศนโยบายสนบสนนเกษตรอนทรย หรอประกาศแผนท(จะจดทาโครงการเก(ยวกบเกษตรอนทรย รวมท =งมการประชาสมพนธเผยแผอยางกวางขวางลงไปในระดบชนบทและในกลมองคกรตางๆ ซ(งทาใหเกดกระแสความต(นตวในเร(องเกษตรอนทรยอยางรวดเรว แตอยางไรกตาม เปนท(นาเสยดายวา ความต(นตวในเร(องเกษตรอนทรยท(เกดข=นน= ไมไดชวยทาใหสงคมไทยรบรและเขาใจเกษตรอนทรยอยางถกตองมากข=น เพราะการเผยแพรประชาสมพนธสวนใหญอยบนแนวคด “เกษตรอนทรยแบบทดแทนปจจยการผลต” ท(ใหความสาคญเฉพาะแตการใชปจจยการผลตอนทรยแทนการใชปจจยการผลตท(เปนเสารเคม (เชน ในป ยอนทรยแทนการใชป ยเคม ใชสมนไพรแทนสารกาจดแมลง ใชป ยน=าแทนฮอรโมน) มนอยมากท(มการสงเสรมเกษตรอนทรยท(เปนไปตามหลกการเกษตรอนทรย 4 ดานตามท(ไดกลาวไวแลว เหตการณสาคญเก(ยวกบการเกษตรอนทรยไทยต =งแตในอดตจนถงปจจบนแสดงใน ตารางท( 3.1


ตารางท< 3.1 เหตการณสาคญเก(ยวกบเกษตรอนทรยไทยต =งแตในอดตจนถงปจจบน

พ.ศ. เหตการณสาคญของเกษตรอนทรยไทย 2534 - โรงสไชยววฒนและบรษทนครหลวงคาขาว ไดรบการรบรองจาก Bioagricert 2535 - เครอขายเกษตรกรรมทางเลอกจด “มหกรรมเกษตรทางเลอก” เรยกรองให

รฐบาลสงเสรมเกษตรทางเลอก รวมถงเกษตรอนทรย - กลมเกษตรกรจากสรนทรเร(มสงออกขาวแฟรเทรดไปตางประเทศ

2536 - กรนเนทกอต =งข=น 2537 - กรนเนทและหมอชาวบานจดงาน “อาหารปลอดสารพษเพ(อสขภาพและ

ส(งแวดลอม” - บรษทนครหลวงคาขาวเร(มขายขาวเกษตรอนทรย ท =งภายในประเทศและ

สงออก 2538 - กรนเนทเปนสมาชกสามญของ IFOAM หนวยงานแรกของประเทศไทย

- จดต =งสานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.) และรางมาตรฐานเกษตรอนทรยฉบบแรก

2539 - โครงการขาวเกษตรอนทรยท(ยโสธรไดรบการรบรองมาตรฐานจาก IMO - กรนเนทรวมกบ IFOAM Asia จดประชมเชงปฏบตการระหวางประเทศเร(อง

การตรวจรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยและการตลาดทางเลอก 2540 - สานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรยเร(มใหบรการตรวจรบรองมาตรฐานเกษตร

อนทรย 2542 - วท. และกรมวชาการเกษตร (โดยการสนบสนนของกรมสงเสรมการสงออก

กระทรวงพาณชย) เร(มยกรางมาตรฐานเกษตรอนทรย 2543 - สานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย ไดย(นขอการรบการรบรองระบบงาน

IFOAM Accreditation จาก IOAS - รฐบาลอนมต 633 ลาน สนบสนน โครงการนารองเพ(อเกษตรย (งยน สาหรบ

เกษตรกรรายยอย 2544 - กรมวชาการอนมตมาตรฐานพชเกษตรอนทรย

- กรนเนทจดประชม IFOAM การเล=ยงกงเกษตรอนทรย 2545 - สถาบนพชอนทรย กรมวชาการเกษตรไดออกตราสญลกษณผลตภณฑอนทรย

Organic Thailand และเร(มมผลตภณฑผกเกษตรอนทรยท(ใชตราน=ออกวางจาหนายในซเปอรมารเกตประมาณปลายป

- สานกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต (มกอช.) กระทรวงเกษตรและสหกรณไดยกรางมาตรฐานเกษตรอนทรยแหงชาต เลม 1 : การผลต แปรรป แสดงฉลาก และจาหนายเกษตรอนทรย ซ(งมเน=อหาครอบคลมถงผลตผลและผลตภณฑท(ใชเปนอาหารและอาหารสตว ท(ไดจากระบบการผลตแบบเกษตร


พ.ศ. เหตการณสาคญของเกษตรอนทรยไทย อนทรยของพช ปศสตว และสตวน= า โดยมาตรฐานของ มกอช. จะเปนมาตรฐานกลางสาหรบใชในการรบรองระบบงานใหกบหนวยตรวจรบรองมาตรฐานในประเทศไทย ซ(งรางมาตรฐานเกษตรอนทรยฉบบน=ไดรบการ ยกรางแลวเสรจเม(อวนท( 2 ธนวาคม 2545

- รฐบาลสวสเซอรแลนดข=นทะเบยนสานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรยไทย (มกท.) เปนหนวยตรวจรบรองเกษตรอนทรยท(มฐานะเทยบเทาหนวยงานในประเทศสวตเซอรแลนด ทาให มกท. สามารถใหบรการตรวจสอบรบรองมาตรฐานตามมาตรฐานเกษตรอนทรยของประเทศสวตเซอรแลนดกบ ผประกอบท(ตองการสงสนคาไปขายยงประเทศสวตเซอรแลนด

2546 - การจดงานการประชมเกษตรอนทรยนานาชาต (2003 Organic Conferences) ซ(งเปนการจดการประชมเกษตรอนทรยนานาชาตท(สาคญท(สดของประเทศไทย เพราะมกจกรรมท =งหมดรวมกนถง 8 กจกรรม โดยมกจกรรมสาคญหลกๆ อย 2 กจกรรมคอ การสมมนาเร(องการผลตและสงออกผกและผลไมเกษตรอนทรยจากเอเชย ของ FAO และ IFOAM (3-5 พฤศจกายน) และการประชมการคาเกษตรอนทรยนานาชาต IFOAM (6-8 พฤศจกายน) ซ(งในงานท =งหมดน= มผเขารวมกจกรรมน=รวมกวา 200 คน ท =งจากประเทศไทยและตางประเทศ โดยทางมลนธสายใยแผนดน และสหกรณกรนเนทจากด รวมกนเปน ผประสานงานในการจดข=น เพ(อเปดโอกาสใหผท(เก(ยวของกบวงการเกษตรอนทรยในประเทศไทยไดมโอกาสพบปะกบผนาเกษตรอนทรยในระดบสากล รวมท =งไดรบรขอมลขาวสารโดยตรงเก(ยวกบสถานการณเกษตรอนทรยจาก ท (วโลก

- ผวาราชการจงหวดสรนทรจดทานโยบายสงเสรมเกษตรอนทรย โดยเฉพาะอยางย(งการปลกขาวหอมมะลเกษตรอนทรย โดยต =งเปาการสงเสรมในป 2547 ไวกวา 16,000 ครอบครว รวมพ=นท(กวา 236,000 ไร ซ(งในเปาหมายดงกลาว มการสมครขอการรบรองมาตรฐานกบสานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรยเปนจานวน 2,735 ครอบครว พ=นท( 47,037.39 ไร

- รฐบาลสวเดนข=นทะเบยน มกท. เปนหนวยตรวจรบรองเกษตรอนทรยท(สามารถยอมรบผลการตรวจรบรองสาหรบผลตภณฑอนทรยท(จะนาเขาไปยงประเทศสวเดนได ซ(งเทากบเปนบรรไดเร(มตนของการยอมรบ มกท. ในการนาเขาผลตภณฑอนทรยท(ผานการตรวจรบรองจาก มกท. ไปจาหนายในสหภาพยโรป

2547 - มกอช. ประกาศเปดตวเก(ยวกบการใหบรการรบรองระบบงานเกษตรอนทรย เม(อวนท( 24 สงหาคม 2547 ซ(งหนวยงานแรกท(ไดขอการรบรองระบบงานเกษตรอนทรยจาก มกอช. คอ สานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.)


พ.ศ. เหตการณสาคญของเกษตรอนทรยไทย - กระทรวงเกษตรและสหกรณจดงานมหกรรมเกษตรอนทรย และคณะรฐมนตร

ประกาศใหเกษตรอนทรยเปนวาระแหงชาต (ธนวาคม 2547) 2548 - สมาคมการคาเกษตรอนทรยไทยจดทะเบยนกอต =งเปนสมาคม เม(อเดอน

ตลาคม 2548 - รฐบาลจดสรรงบประมาณ 1,200 ลานใหกบโครงการวาระแหงชาตเกษตร

อนทรย โดยมกรมพฒนาท(ดนเปนหนวยงานประสานงาน 2549 - แผนปฏบตเกษตรอนทรยระดบประเทศไดจดทาข=น โดยการสนบสนนของ

ศนยพาณชยกรรมระหวางประเทศ (International Trade Center – ITC) - หาง Siam Paragon เปดตว Gourmet Market ขายผลตภณฑอนทรย - สานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรยลงนามพนธมตรธรกจกบ ICEA เพ(อ

ใหบรการตรวจรบรองเกษตรอนทรยแบบครบวงจร 2550 - คณะรฐมนตรมมตใหจดต =งคณะกรรมการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาต เพ(อ

กาหนดนโยบายและยทธศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรยของประเทศ โดยมสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) เปนเลขานการ

- คณะรฐมนตรมมตอนมตแผนยทธศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาต ฉบบท( 1 พ.ศ. 2551 - 2554 ตามขอเสนอของคณะกรรมการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาต โดยในแผนดงกลาวมยทธศาสตรหลก 4 ดาน คอ การเสรมสรางและจดการองคความรและนวตกรรม การพฒนาการเกษตรอนทรยตามวถพ=นบาน การเสรมสรางศกยภาพการเกษตรอนทรยเชงพาณชย และการบรหารจดการเพ(อพฒนาเกษตรอนทรย

2551 - คณะกรรมการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาต มมตอนมตแผนปฏบตการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาต พ.ศ. 2551 – 2554 (22 พฤษภาคม 2551)

- หนวยงานราชการจาก 4 กระทรวง (กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงพาณชย กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย และกระทรวงอตสาหกรรม) รวมกบ สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต จดทาแผนงบประมาณประจาป 2552 จานวน 973.9 ลานบาท ตามแผนปฏบตการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาต

- รฐบาลประกาศราคาจานาขาวเปลอกสงถง 15,000 – 16,000 บาท/ตน ทาใหราคาขาวเกษตรอนทรยมพรเม(ยมสวนตางจากขาวเปลอกท (วไปเพยงเลกนอย

- คาแถลงนโยบายของรฐบาลอภสทธ k เวชชาชวะตอรฐสภา (29 ธนวาคม 2551) ท(จะ “...สนบสนนการทาเกษตรอนทรย เกษตรผสมผสาน วนเกษตร ท(สอดคลองกบความตองการของชมชน เพ(อลดการใชสารเคมและเพ(มมลคาสนคาเกษตร...”


พ.ศ. เหตการณสาคญของเกษตรอนทรยไทย 2552 - รฐบาลไดปรบเปล(ยนนโยบายจากการจานาราคาขาว มาเปนการประกนรายได

ซ(งลดปญหาผลกระทบของนโยบายตอราคาขาวเปลอกในตลาด แตกยงมผลกระทบตอเกษตรอนทรย เพราะเกษตรกรบางสวนพยายามขยายการปลกขาว โดยการทานาปรง เพ(อจะไดสามารถรบเงนประกนรายได ทาใหเกษตรกรเปล(ยนกลบไปทานาแบบเกษตรท (วไปมากข=น

- มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชรวมกบหนวยงานท(ทางานดานเกษตรอนทรยในประเทศไทยจดต =ง "ศนยพฒนาเกษตรอนทรย" (มถนายน 2552)

- มกอช. ปรบปรงมาตรฐานเกษตรอนทรยใหม เปน "มาตรฐานสนคาเกษตร (มกษ. 9000 เลม 1-2552) เกษตรอนทรย เลม 1 : การผลต แปรรป แสดงฉลาก และจาห น ายผลตผลและผลตภณ ฑ อนทรย เกษ ตรอนทรย " (28 ธนวาคม 2552)

- มกท. ไดรบการข=นทะเบยนหนวยตรวจรบรองเกษตรอนทรยจากรฐบาลแคนาดา

- สมาคมการคาเกษตรอนทรยไทยจดทาโครงการบมเพาะผประกอบการเกษตรอนทรย รวมกบมลนธสายใยแผนดน โดยไดรบงบประมาณสนบสนนจาก GTZ ประเทศเยอรมน

2553 - มกอช. รเร(มการจดทามาตรฐานขาวเกษตรอนทรยและปลาสลดเกษตรอนทรยเพ(มเตมจากมาตรฐานพชและการเพาะเล=ยงสตวน=าเกษตรอนทรยท(มอยแลว โดยในรางมาตรฐานขาวเกษตรอนทรยยงมขอกาหนดเก(ยวกบการนาเขาสนคาอนทรยซ(งเพ(มเตมไปจากมาตรฐานเกษตรอนทรยท (วไป

- กระทรวงพาณชยจดทาโครงการสงเสรมธรกจเกษตรอนทรยกบเกษตรกรในพ=นท(โครงการ พระราชดารของสมเดจพระเทพฯ ท(จงหวดอบลราชธานและจงหวดนาน

2554 - รฐบาลประกาศราคาจานาขาวเปลอกหอมมมะลสงเปนประวตการณ คอ 20,000 บาท/ตน ทาใหราคาขาวเกษตรอนทรยมพรเม(ยมสวนตางจากขาวเปลอกหอมมะลท (วไปเพยงเลกนอย

- มกท. ไดรบการข=นทะเบยนหนวยตรวจรบรองเกษตรอนทรยจากสหภาพยโรป (ตลาคม 2554)

- กระทรวงพาณชยจดทาโครงการเกาะพะงน เกาะเกษตรอนทรย ท(จงหวดสราษฏรธาน ทางมลนธสายใยแผนดนไดสนบสนนใหชมรมเกษตรอนทรยเกาะพะงนจดทาระบบการตรวจสอบรบรองเกษตรอนทรยแบบชมชนมสวนรวม (Participatory Guarantee System: PGS) ข=นเปนคร =งแรกในประเทศไทย

- มกท. ไดเร(มเปดใหบรการตรวจรบรองปศสตวเกษตรอนทรย


พ.ศ. เหตการณสาคญของเกษตรอนทรยไทย - แผนยทธศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาต (ฉบบท( 1 พ.ศ. 2551 –

2554) ส=นสดลง แตไมมการทาแผนยทธศาสตรใหมตอ - กระทรวงพาณชยเร(มจดงาน Organic & Natural Expo งานแสดงสนคา

อนทรยและธรรมชาตประจาปท(ครบวงจรและใหญท(สดในประเทศไทย ข=นเปนคร =งแรก โดยจดงานท(ศนยการประชมแหงชาตสรกต k พรอมกบงาน Organic Symposium สมมนาวชาการดานการตลาดสนคาอนทรย

2555 - คณะรฐมนตรใหมมตอนมตกฎกระทรวงตามขอเสนอของกระทรวงเกษตรและสหกรณ ใหใชตรา "Organic Thailand" เปนตรากลางของการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยของทกหนวยงานในกระทรวงเกษตรฯ

- สมาคมการคาเกษตรอนทรยไทย ไดลงนามในสญญาขอตกลงกบสหพนธเกษตรอนทรยนานาชาต (IFOAM) ท(มอบสทธ kใหสมาคมฯ เพ(อเปนตวแทนของสหพนธฯ ในการใหอนญาตและกากบดแลการใชตราเกษตรอนทรยสากล (IFOAM Global Organic Mark) สาหรบผประกอบการเกษตรอนทรยในประเทศไทย

2556 - สานกงานเศรษฐกจการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดจดทารางแผนยทธศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาต และไดจดประชมระดมความเหนกบผมสวนเก(ยวของใน 4 ภาค ท (วประเทศ

- พระราชบญญตมาตรฐานสนคาเกษตร พ.ศ.2551 ไดรบการแกไขใหหนวยงานนตบคคลอ(น นอกเหนอจากบรษทจากด สามารถใหบรการตรวจรบรองมาตรฐาน และย(นขอการรบรองระบบงานจาก มกอช. ได

- คณะกรรมการมาตรฐานสนคาเกษตร มกอช. ไดมมตเหนชอบในหลกการใหจดทามาตรฐานบงคบเร(องขาวอนทรย ซ(งตอมาไดขยายขอบเขตใหครอบคลมสนคาอนทรยท =งหมด

- จดต =งเครอขายไทยพจเอสเกษตรอนทรยพลส (Thai PGS Organic+) เปนเครอขายระดบประเทศในประเทศไทย

2557 - มกอช. จดสมนาระดมความเหนจากผเก(ยวของบางสวนเก(ยวกบขอบขายและแนวทางในการกาหนดการแสดงฉลากและการกลาวอางสนคาอนทรย (มาตรฐานบงคบ) และภาคเอกชนจานวนมากไดแสดงความไมเหนดวย

- สมาคมการคาเกษตรอนทรยไทย รวมกบมลนธสายใยแผนดน และสานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย จดทาโครงการอบรมบมเพาะผประกอบการเกษตรอนทรย หลกสตร "เกษตรอนทรย 101"

- จดต =งเครอขาย "สายใยออรแกนค" ของกลมเกษตรกรในเขตปฏรปท(ดน และเจาหนาท(สานกงานการปฏรปท(ดนเพ(อเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) ท(สนใจในการขบเคล(อนการปลกขาวพ=นบานในระบบเกษตรอนทรย


พ.ศ. เหตการณสาคญของเกษตรอนทรยไทย - มาตรฐานเกษตรอนทรยอาเซยน (ASEAN Standard for Organic Agriculture

- ASOS) รวมท =งแผนยทธศาสตรการปฏบตการ (Strategic Plan of Action) ไดร บการยกรางแลวเสรจ และอยในระหวางการนาไปบรรจไวในแผนยทธศาสตรความรวมมออาเซยนดานอาหาร การเกษตร และปาไม (Strategic Plan for ASEAN Cooperation in Food, Agriculture and Forestry) เพ( อ ให ท(ประชมคณะรฐมนตรอาเซยนดานการเกษตรและปาไมพจารณาอนมตตอไป

2558 - เครอขายไทยพจเอสออรแกนคพลสเตรยมออกตรากลางสาหรบใชในสนคาอนทรย ท(ไดรบการรบรองโดยระบบชมชนรบรอง

- สหกรณกรนเนทไดรบการรบรองมะมวงหมพานตแฟรเทรดแหงแรกของประเทศ


2. สถานการณเกษตรอนทรยไทย

การผลตเกษตรอนทรยในประเทศไทยแบงออกเปน 2 ประเภทคอ การผลตแบบพ(งพาตนเอง และแบบมการรบรองมาตรฐาน

1. เกษตรอนทรยแบบพ(งพาตนเอง สวนใหญเปนการเกษตรแบบพ=นบาน ทาการผลตเพ(อบรโภคในครอบครวเปนหลกและอาจมผลผลตสวนเกนท(จาหนายในตลาดทองถ(นบาง แตไมมการรบรองมาตรฐานจากหนวยตรวจรบรอง สวนมากจะไดรบอทธพลแนวคดจากปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและ/หรอเกษตรย (งยน (แตมบางกลมท(เรยกตวเองวา เกษตรธรรมชาต หรอเกษตรไรสารพษกม) ผลผลตของเกษตรกรเหลาน=อาจจาหนายในตลาดทองถ(นหรอในเมองใหญ ผบรโภคเลอกซ=อผลผลตเหลาน=เพราะใหความเช(อถอผผลต

2. เกษตรอนทรยแบบท(มการรบรองมาตรฐาน เกษตรกรสวนใหญจะเปนเกษตรกรท(ทาการผลตในเชงการคา เน(องจากมผลผลตเหลอขายคอนขางมาก โดยอาจจาหนายผานท =งระบบตลาดท (วไป หรอการตลาดทางเลอก ซ(งเม(อไดรบการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยแลว ผบรโภคท(อยหางไกลจากผผลตกจะพจารณาเลอกซ=อจากความเช(อถอในตรารบรอง และหากไดรบการรบรองจากหนวยงานรบรองท(มมาตรฐานทดเทยมกบมาตรฐานของตางประเทศ เกษตรกรกยงสามารถสงผลผลตออกไปจาหนายในตางประเทศไดดวย

เทาท(ผานมา ยงไมมการสารวจขอมลเก(ยวกบการผลตเกษตรอนทรยแบบพ(งตนเองไวอยางเปนระบบ มเฉพาะแตมลนธสายใยแผนดน/กรนเนท ท(ไดทาการสารวจและเกบขอมลเกษตรอนทรยท(มการรบรองมาตรฐานไวอยางตอเน(อง ดงน =น จงทาใหสามารถประเมนสถานการณเกษตรอนทรยไดเพยงในสวนของฟารมท(มการรบรองมาตรฐาน เน(องจากไมสามารถจะประเมนไดวาฟารมเกษตรกรท(อางวาเปนเกษตรอนทรยโดย ไมมการตรวจรบรองน =น เปนไปตามหลกการของเกษตรอนทรยจรงหรอไมและมจานวนมากนอยเพยงใด

จากการสารวจขอมลโดยมลนธสายใยแผนดน/กรนเนท พ=นท(การผลตเกษตรอนทรยในประเทศไทย ท(ไดรบการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย ลดลงจาก 219,309.66 ไร ในป 2554 เหลอ 205,385.81 ไร ในป 2555 (ลดลง 6.4%) แตกลบมาฟ=นตวเพ(มข=นเปน 213,183.68 ไร ในป 2556 (คดเปนสดสวน 0.29% ของพ=นท(การเกษตรของประเทศ) (ตารางท( 3.2)

ในสวนของจานวนฟารมเกษตรอนทรยท(ไดรบการรบรองมาตรฐานในชวงเวลาดงกลาวกลดลงจาก 7,499 ฟารม ในป 2554 เปน 7,189 ฟารม ในป 2555 และขยบเพ(มข=นเปน 9,281 ฟารมในป 2556 หรอ คดเปนสดสวน 0.18 % จากจานวนฟารมท =งหมดในประเทศ 5,100,000 แหง


ตารางท< 3.2 พ=นท(การผลตเกษตรอนทรยของไทย พ.ศ. 2541 -2556 (ไร)

ป ขาว พชไร ผก ผลไม ชา/กาแฟ ผก/ผลไม ผสมผสาน

สตวน �า อ*นๆ รวม

2541 6,281.41 - - 6,281.41 2542 5,510.13 - - 5,510.13 2543 7,005.26 3,518.75 - 10,524.01 2544 9,900.50 3,518.75 - 13,419.25 2545 32,841.27 22,382.30 768.75 55,992.32 2546 46,719.33 22,260.64 768.75 69,748.72 2547 52,182.75 7,859.79 13,283.60 12,777.00 768.75 86,871.89 2548 108,302.02 6,731.20 14,844.76 4,995.35 761.00 135,634.33 2549 113,213.04 6,546.65 15,121.21 4,981.83 1,077.25 140,939.98 2550 77,005.03 10,103.64 16,503.19 15,907.20 203.75 119,722.81 2551 70,485.67 11,791.13 13,820.39 8,369.92 1,500.00 105,967.10 2552 112,152.27 45,920.63 18,066.51 7,342.20 8,738.43 192,220.03 2553 138,328.03 46,682.07 7,047.70 6,751.33 5,286.00 7,832.88 1,067.34 212,995.34 2554 140,711.61 46,682.07 7,132.83 9,485.50 5,605.00 7,935.13 1,838.52 130.50 219,390.66 2555 124,964.39 46,691.44 4,443.45 7,440.04 6,689.25 12,106.50 1,779.92 1,270.83 205,385.81 2556 125,730.71 42,865.57 4,433.33 7,951.09 7,372.41 9,145.09 1,685.92 13,999.56 213,183.68

แหลงขอมล: กรนเนท เวบ (2558 ก)


รปท( 1 กราฟแสดงการขยายตวของพ=นท(การผลตเกษตรอนทรยรบรองมาตรฐานของไทย พ.ศ. 2541-2556


จากฐานขอมลพบวา ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมเกษตรกรและพ=นท(เกษตรอนทรยท(ไดรบการรบรองมาตรฐานแลวเปนสดสวนมากท(สด ในขณะท(ภาคใตมสดสวนของท =งเกษตรกรและพ=นท(นอยท(สด เปนท( นาสงเกตวา ในภาคเหนอ มสดสวนเกษตรกรมากถง 29% แตมพ=นท(เกษตรอนทรยเพยง 15% ในขณะท(ภาคกลางสดสวนของเกษตรกรมอยนอย (6%) แตกลบมพ=นท(เกษตรอนทรยท(ไดรบการรบรองคอนขางมาก (24%) ซ(งสอดคลองกบขอมลคาเฉล(ยการถอครองท(ดนของเกษตรกรเกษตรอนทรย ท(คอนขางต(ากวาการถอครองเฉล(ยของเกษตรท (วไป แตโดยภาพรวมแลว พ=นท(เฉล(ยการถอครองท(ดนของเกษตรอนทรยใกลเคยงกนกบการถอครองของเกษตรท (วไป (รปท( 2 และตารางท( 3.3)

รปท< 2 แสดงสดสวนเกษตรกรและพ=นท(เกษตรอนทรยในภาคตาง ๆ

ตารางท< 3.3 แสดงคาเฉล(ยการถอครองท(ดนของเกษตรกรอนทรยกบเกษตรกรท (วไป

เฉล<ยการถอครองท<ดนของ เกษตรกรอนทรย (ไร/คน)

เฉล<ยการถอครองท<ดนของเกษตรกรท <วไป (ไร/คน)

ภาคเหนอ 12.3 20.9

ภาคกลาง 88.1 22.7

ภาคอสาน 19.6 19.5

ภาคใต 64.3 14.5

รวม 22.9 19.4

ท(มา: กรนเนท เวบ (2558 ก)

เปอรเซนต


และถาเจาะลกลงระดบจงหวด หาจงหวดท(มเกษตรกรทาการผลตเกษตรอนทรยและมพ=นท(การผลตเกษตรอนทรยท(ไดรบการรบรองมากท(สดมความแตกตางกนคอนขางมาก ท =งน=เพราะมโครงการเกษตรอนทรยขนาดใหญท(เปนของผประกอบการเดยว แตมพ=นท(ทาเกษตรอนทรยท(ใหญมาก (ตารางท( 3.4)

ตารางท< 3.4 เปรยบเทยบพ=นท(เกษตรอนทรยและจานวนเกษตรกรท(ทาเกษตรอนทรยใน 5 จงหวดหลก

จงหวด พDนท<เกษตรอนทรย (ไร)

จานวนเกษตรกร ท<ทาเกษตรอนทรย

(ครอบครว)

ลาดบตามพDนท< ลาดบตาม จานวนเกษตรกร

นครปฐม 35,190.25 199 1 5

ยโสธร 31,691.99 1375 2 2

อบลราชธาน 28,991.08 1475 3 1

เชยงราย 23,558.86 922 4 4

สรนทร 20,079.80 1206 5 3

ท(มา: กรนเนท เวบ (2558 ก)

ในการวเคราะหขอมลเก(ยวกบหนวยตรวจรบรองในประเทศและตางประเทศ พบวาครอบครวเกษตรกรท(ทาเกษตรอนทรยสวนใหญถกตรวจรบรองโดยหนวยตรวจรบรองภายในประเทศ (ประมาณ 70%) แตถาพจารณาจากพ=นท(ท(ไดรบการรบรอง หนวยตรวจรบรองในประเทศไดตรวจรบรองพ=นท(เกษตรอนทรยเพยงราว 40% เทาน =น (รปท( 3)

รปท< 3 แสดงสดสวนครอบครวเกษตรกรท(ทาเกษตรอนทรยและพ=นท(ท(ไดรบการรบรอง ท(ถกตรวจ

รบรองระหวางหนวยตรวจรบรองในประเทศและหนวยตรวจรบรองตางประเทศ

ท3มา: กรนเนท เวบ (2558 ก)

ครอบครว พ�นท*0%

10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

ตรวจรบรองโดยหนวยงานภายในประเทศตรวจรบรองโดยหนวยงานตางประเทศ


หากเปรยบเทยบพ=นท(และสดสวนพ=นท(เกษตรอนทรยของประเทศไทยในภมภาคเอเชยและระดบโลกแลว (ตารางท( 3.5) ประเทศไทยกจดอยในอนดบกลางๆ ของโลกและอนดบตนๆ ของทวปเอเชย (เรยงตามลาดบการมพ=นท(เกษตรอนทรย หรอสดสวนพ=นท(เกษตรอนทรยตอพ=นท(การเกษตรท =งหมด จากมากไปหานอย) แตมแนวโนมท(ประเทศอ(นๆ จะแซงหนาประเทศไทย ทาใหลาดบของประเทศไทยลดต(าลงเร(อยๆ ดงน =น ในภาพรวม ประเทศไทยจงยงเปนไดเพยงผตามเกษตรอนทรยท =งในระดบภมภาคเอเชยและโลกเทาน =น

ตารางท< 3.5 พ=นท(การผลตเกษตรอนทรยไทยเปรยบเทยบกบตางประเทศ

ลาดบโลก ลาดบในเอเชย ป 2546 ป 2549 ป 2553 ป 2556 ป 2546 ป 2549 ป 2553 ป 2556

พ=นท(การผลตเกษตรอนทรย 71 55 58 59 12 8 8 9 สดสวนพ=นท(เกษตรอนทรยตอพ=นท(การเกษตรของประเทศ

82 81 99 108 13 15 16 20

ประเทศท =งหมดท(มขอมล ในปน =นๆ

85 131 155 170 21 30 36 39

แหลงขอมล : Willer and Lernoud (2015) 3. การผลตเกษตรอนทรยในประเทศไทย

การประเมนศกยภาพผลตเกษตรอนทรยไทยมอปสรรคสาคญเก(ยวกบการเกบขอมลสถตผลผลต การประเมนจงตองใชฐานขอมลพ=นท(การผลตและคานวณประมาณการผลผลต ซ(งจากการประเมนของกรนเนท ปรมาณผลผลตเกษตรอนทรยในประเทศไทยในป 2556 มประมาณ 71,847 ตนตอป และมมลคา (ณ ฟารมเกษตรกร) ประมาณ 1,914 ลานบาท (ตารางท( 3.6)


ตารางท< 3.6 ปรมาณการผลตและมลคาทางการตลาดของผลผลตเกษตรอนทรยในปตางๆ

ป 2547 ป 2550 ป 2553 ป 2556 ปรมาณ

(ตน) มลคา

(ลานบาท) ปรมาณ






(ลานบาท) ขาว 7,827.4 313.1 13,467.1 373.4 23,515.8 752.5 44,005.8 704.1 พชไร 1,572.0 55.0 2,934.1 65.9 13,071.0 366.0 12,002.4 336.1 ผกและสมนไพร 2,656.7 159.4 5,336.8 297.2 2,114.3 105.7 1,330.0 53.2 ไมผล 3,833.1 76.7 11,930.4 236.6 4,050.8 153.9 4,770.7 190.8 ชา-กาแฟ 0.0 0.0 0.0 0.0 1,057.2 190.3 1,474.5 176.9 ไมสามารถจาแนก 0.0 0.0 0.0 0.0 3,524.8 141.0 4,115.3 164.6 อ3น 76.9 4.6 9.1 1.8 213.5 42.7 4,148.6 289.1 รวม 15,966.1 608.8 33,677.5 974.8 47,547.3 1,752.1 71,847.2 1,914.8 แหลงขอมล: กรนเนท (2558 ข)

ผลผลตเกษตรอนทรยของประเทศไทยยงคอนขางมความหลากหลายต(า เพราะยงคงอยในชวงระยะเร(มตนพฒนาเกษตรอนทรย จงมการผลตแบบงายๆ ซ(งไมไดใชเทคโนโลยซบซอน สนคาอนทรยสวนใหญ จงเปนผลผลตพ=นฐานท(ยงไมแปรรป เชน ผก ผลไมสด ขาว สวนการแปรรปผลตภณฑยงมอยนอย เพราะมวตถดบไมมากและขาดความตอเน(อง ผลผลตเกษตรอนทรยไทยท(มการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยแลวแสดงในตารางท( 3.7

สาหรบสนคาอนทรยท(ขายอยในประเทศไทย จากการสารวจโดยกรนเนท (2555) พบวา มสนคาอนทรยวางจาหนายในรานตางๆ (สารวจ 16 ราน ในชวงเดอนมกราคม – กนยายน 2554) จานวน 432 รายการ โดยประเภทสนคาท(มการวางจาหนายมากท(สด 5 อนดบแรก คอ ผลตภณฑแปรรปจากธญพช (66) เคร(องด(ม (56) ผกสด (45) เคร(องปรงอาหาร (42) และขนม (32) แตเกอบ 58% ของสนคาอนทรยท(วางจาหนายเปนสนคาท(นาเขาจากตางประเทศ ท(เหลอเปนสนคาท(ผลตในประเทศ แตถาไมนบรวมผกและผลไมสด (ซ(งสวนใหญผลตในประเทศ) สดสวนของสนคาอนทรยท(นาเขาจากตางประเทศจะสงถง 85% จากสนคาท =งหมด ม 91% (393 รายการ) ไดรบการรบรองมาตรฐาน และมเพยง 9% เทาน =นท(มการกลาวอางวาเปนสนคาอนทรยโดยไมไดรบการรบรองมาตรฐาน


ตารางท< 3.7 ผลผลตเกษตรอนทรยไทยท(มการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย

ชนด ผลผลต / ผลตภณฑ

ขาว ขาวหอมมะล ขาวมะลแดง ขาวหอมนล ขาวเหนยว ถ (ว และธญพช ถ (วลสง ถ (วเหลอง งา ผก ผกสดทกประเภท รวมหนอไมฝร (ง ขาวโพดฝกออน ผลไม มะมวง กลวย มะละกอ ลาใย มะพราว สบปะรด เคร(องด(ม กาแฟ ชา ชาใบหมอน น=าผ=ง ชาสมนไพร ผลตภณฑแปรรป ขนมจากธญพช น=าสลด เคร(องแกง กะท วตถดบอตสาหกรรมอาหาร น=าตาลทราย แปงมนสาปะหลง น=ามนปาลม สารใหความหวาน ผลตภณฑจากสตว กงกลาดา เน=อวว ไข ผลตภณฑเพ(อสขภาพ น=ามนมะพราวสกดเยน น=ามนราขาว อาหารเดก น=าสมสายช เกลดขาว

กลอง ขาวกลองงอก ผลตภณฑถนอมผวและรางกาย สบ แชมพ น=ามนหอมระเหย

แหลงขอมล: กรนเนท (2555ก)

4. นโยบายเกษตรอนทรยของประเทศไทย

จากจดเร(มตนของการพฒนาเกษตรอนทรยของประเทศไทยเม(อ 25 ปกอน เกษตรอนทรยไทยไดพฒนาและเตบโตมาอยางตอเน(อง โดยการขบเคล(อนของภาคเอกชนและประชาสงคมเปนหลก และมหนวยงานภาครฐท(ไดเขามาใหการสนบสนนการพฒนาดงกลาวในบางชวง แตในบางชวงนโยบายภาครฐกทาใหเกด ผลกระทบตอการพฒนาเกษตรอนทรยไทยเชนกน

นโยบายท(เปนรปธรรมท(ชดเจนของภาครฐเร(มข=นเม(อมการประกาศ "วาระแหงชาตเกษตรอนทรย" ในเดอนตลาคม 2548 โดยไดกาหนดเปาหมายท(จะตองการบรรลในชวงระยะเวลา 4 ป (พ.ศ. 2549 - 2552) คอ

1) ลดการใชป ยเคมและสารเคมการเกษตรลง 50% (10% ในป 2549) 2) เปล(ยนการใชสารเคมการเกษตรเปนสารอนทรยทดแทนในพ=นท( 85 ลานไร (17 ลานไรในป 2549) 3) เกษตรกร 4.25 ลานราย (0.85 ลานราย ในป 2549) ใชสารอนทรยทดแทนสารเคมการเกษตร 4) เกษตรกรมรายไดสทธเพ(มข=น 20% 5) ปรมาณการสงออกสนคาอนทรยเพ(มข=น 100%

การดาเนนงานภายใตวาระแหงชาตน=เปนการจดทาโครงการตางๆ ของหนวยงานราชการท =งหมด 16 หนวยงาน โดยมการจดทาแผนบรณาการรวมกนในการจดกจกรรมตาง เชน การสมมนา การฝกอบรม การสงเสรมท (วๆ ไป และการจดต =งโรงงานป ยอนทรย และมกรมพฒนาท(ดนทาหนาท(เปนหนวยงานเจาภาพ


ของโครงการน= ในปงบประมาณ 2549 โครงการวาระแหงชาตเกษตรอนทรยไดรบการจดสรรงบประมาณสนบสนนจานวน 1,215 ลานบาท แตหลงจากท(มการเปล(ยนแปลงการปกครองเม(อ 19 กนยายน พ.ศ. 2549 ดเหมอนวา รฐบาลใหมไมไดใหความสนใจกบแนวทางเกษตรอนทรย ซ(งทาให “วาระแหงชาตเกษตรอนทรย” อาจไมไดรบการสนบสนนจากรฐบาลอยางตอเน(อง

ใน ป 2548 - 2549 ศ น ยพ าณ ชยก รรม ระห ว างป ระเท ศ (International Trade Center – ITC) ไดสนบสนนใหสานกงานนวตกรรมแหงชาต เปนเจาภาพในการประสานงานผมสวนเก(ยวของท =งภาครฐ เอกชน และประชาสงคม เพ(อจดทาแผนปฏบตเกษตรอนทรยระดบประเทศข=นเปนคร =งแรก แผนปฏบตการน=ไดถกนาเสนอตอใหกบคณะรฐมนตร เพ(อรบทราบเม(อ 7 สงหาคม 2550 และคณะรฐมนตรจงมมตใหจ ดต =งคณะกรรมการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาตข=น เพ(อทาหนาท(ในการกาหนดนโยบายและยทธศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรยระดบประเทศ รวมท =งการบรณาการแนวทาง มาตรการ แผนงาน และงบประมาณของหนวยงานราชการตางๆ ท(เก(ยวของ โดยองคประกอบของคณะกรรมการประกอบดวยรองนายกรฐมนตรเปนประธานกรรมการ และกรรมการประกอบดวย รฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ รฐมนตรวาการกระทรวงพาณชย รฐมนตรวาการกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย ปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณหรอผแทน ปลดกระทรวงพาณชยหรอผแทน ปลดกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลยหรอผแทน ปลดกระทรวงอตสาหกรรมหรอผแทน เลขาธการคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตหรอผแทน เลขาธการคณะกรรมการอาหารและยาหรอผแทน ผอานวยการสานกงบประมาณหรอผแทน ผแทนจากมหาวทยาลย 4 ภาค (4 คน) ผแทนสานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย ผแทนสมาคมการคาเกษตรอนทรยไทย ผแทนมลนธสายใยแผนดน ผแทนมลนธรกษดนรกษน=า นายชนวน รตนวราหะ และตวแทนเกษตรกร โดยมรองเลขาธการคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และรองปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ เปนกรรมการและเลขานการรวม ผแทนกระทรวงเกษตรและสหกรณ ผแทนกระทรวงพาณชย ผแทนกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย และผแทนสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต เปนกรรมการและผชวยเลขานการ

คณะกรรมการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาตไดจดประชมคร =งแรกเม(อ 20 ธนวาคม 2550 โดยม นายไพบลย วฒนศรธรรม รองนายกรฐมนตรเปนประธานฯ ซ(งท(ประชมไดพจารณาแผนการพฒนาเกษตรอนทรย หลงจากท(มการปรบปรงรางแผนยทธศาสตรกนระยะหน(ง การจดทาแผนกแลวเสรจ และสงใหกบคณะรฐมนตรพจารณา ซ(งคณะรฐมนตรไดมมตเม(อ 22 มกราคม 2551 อนมตแผนยทธศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาต ฉบบท( 1 พ.ศ. 2551 - 2554 โดยแผนยทธศาสตรดงกลาวเสนอยทธศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรย 4 ดาน คอ การเสรมสรางและจดการองคความรและนวตกรรม การพฒนาการเกษตรอนทรยตามวถพ=นบาน การเสรมสรางศกยภาพการเกษตรอนทรยเชงพาณชย และการบรหารจดการเพ(อพฒนาเกษตรอนทรย ซ(งเปนกรอบนโยบายเชงยทธศาสตรเก(ยวกบการพฒนาเกษตรอนทรยฉบบแรกของประเทศ จากกรอบยทธศาสตรดงกลาว คณะกรรมการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาตจงไดจดทาแผนปฏบตการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาต พ.ศ. 2551-2554 โดยถอดแนวทางกจกรรมมาจากแผนยทธศาสตรฯ ขางตน ซ(งแผนดงกลาวไดผานมตเหนชอบจากคณะรฐมนตรเม(อ 6 พฤษภาคม 2551 ในแผนปฏบตการน= มหนวยงานราชการตางๆ ท =งจากกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงอตสาหกรรม


กระทรวงพาณชย และสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ซ(งไดจดทาโครงการตางๆ 104 โครงการ ภายใตแผนงาน 12 แผน โดยมกรอบงบประมาณรวม 4 ป เปนเงน 4,826.8 ลานบาท

ภายหลงจากท(แผนยทธศาสตรและแผนปฏบตการฉบบแรกไดส=นสดในป 2555 ปรากฏวา ไมไดมการจดทาแผนมารองรบตอ และมการถายโอนงานประสานงานและเลขานการของคณะกรรมการเกษตรอนทรยแหงชาต จากเดมท(สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตเปนผรบผดชอบ มาเปนสานกงานเศรษฐกจการเกษตร (สศก.) กระทรวงเกษตรและสหกรณ ซ(งในชวงตนป 2556 สศก. ไดจดทารางแผนยทธศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาตฉบบใหมออกมา และไดจดประชมระดมความเหนกบผมสวนเก(ยวของใน 4 ภาค แตกยงคงมหลายหนวยงานท(แสดงความไมเหนดวยกบรางแผนยทธศาสตรดงกลาว และการเปล(ยนแปลงรฐบาลอยบอยๆ จงทาใหยงไมมแผนยทธศาสตรหรอแผนปฏบตการพฒนาเกษตรอนทรยของประเทศแตอยางใด อยางไรกตาม หนวยงานราชการหลายแหงกไดกาหนดนโยบายในการสนบสนนเกษตรอนทรยไวอยางตอเน(อง ยกตวอยางเชน กระทรวงพาณชย ซ(งไดกาหนดกลยทธการสงเสรมตลาดสนคาอนทรยไว 4 ดาน1 ต =งแตแผนยทธศาสตรท( 1 กยงคงดาเนนโครงการและกจกรรมสงเสรมเกษตรอนทรยมาอยางตอเน(อง

1 กลยทธการสงเสรมตลาดสนคาอนทรยไว 4 ดาน ของกระทรวงพาณชย ประกอบดวย (1) การพฒนาผ ประกอบการดานการตลาด (2) การขยายตลาดสนคาอนทรยในประเทศและตางประเทศ (3) การสรางม ลคาสนคาอนทรยและผลตภณฑตามความตองการของตลาด และ (4) การสนบสนนการสรางส<งอานวยความสะดวกทางการคา


บทท< 4

สถานการณตลาดสนคาอนทรยไทย

1. รปแบบและลกษณะพDนฐานของตลาดสนคาอนทรยในประเทศไทย

กวา 25 ปของพฒนาการของระบบเกษตรอนทรยในประเทศไทยเปนการพฒนาท(มการตลาดเปนตวนา (market-led development) โดยตลาดสนคาอนทรยในชวงระยะแรกเปนตลาดสงออก ท(ผประกอบการธรกจไดเลงเหนโอกาสของตลาดสนคาอนทรยท(ขยายตวเตบโตอยางรวดเรวในตางประเทศ โดยเฉพาะในสหภาพยโรป ทาใหผประกอบการเอกชนเหลาน=เร(มสนบสนนเกษตรกรภายในประเทศใหปรบเปล(ยนการผลตเขาสระบบเกษตรอนทรย รวมท =งขอการตรวจรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยตางประเทศ เพ(อใหสามารถสงออกสนคาอนทรยดงกลาวไปจาหนายได เปนท(นาสนใจวา ผประกอบการเอกชนไทยท(บกเบกการผลตและตลาดเกษตรอนทรยในระยะเร(มตนน=มอย 2 กลม คอ ผประกอบการเอกชนรายใหญ ท(เปนผนาในตลาดสนคาเกษตรท (วไปอยแลว และมชองทางการตลาดสงออก รวมถงมคคาในตางประเทศท(ชดเจนอยแลว (เชน บรษท ทอป ออรแกนค โปรดกส แอนด ซพพลายส ในเครอของนครหลวงคาขาว บรษท URMATT และบรษท เซาทอสเอเชย ออรแกนค ในเครอของบรษทชยภมพชผล) และผประกอบการการธรกจเพ(อสงคม ท(เตบโตมาจากองคกรพฒนาเอกชนท(ไดมโอกาสรจกกบผนาเขาสนคาอนทรยแฟรเทรดในตางประเทศ (เชน สหกรณกรนเนท สหกรณกองทนขาว สมาคมเกษตรกาวหนา)

แมวาตลาดสงออกในตางประเทศจะเปนตวจดประกายใหกบผประกอบการเกษตรอนทรยไทยใน ระยะตน แตผประกอบการไทยเหลาน=กใหความสนใจกบตลาดภายในประเทศอยไมนอย ดงจะเหนไดจากความพยายามของผประกอบการเหลาน=ในการบกเบกตลาดเกษตรอนทรยภายในประเทศในรปแบบตางๆ ท =งการเปดรานกรน การทาตลาดขายตรง การรณรงคใหความรกบผบรโภคในประเทศเก(ยวกบสนคาอนทรย ประกอบกบกระแสความต(นตวของผบรโภคไทยเก(ยวกบการบรโภคเพ(อสขภาพ ในชวงกลางทศวรรษ 2530 -2540 ทาใหเกดการเปดรานคาขนาดเลกท(จาหนายผลตภณฑอาหารสขภาพ รานคาแรกท(เปดดาเนนการ คอ รานกรนการเดน ในชวงป 2535 มรานคาประเภทน=เกดข=นอยางมากมายในท(ตางๆ ท (วประเทศ ชวงท(เจรญสงสด (ประมาณป 2540) คาดวา มรานคาขนาดเลกท(จาหนายผลตภณฑอาหารสขภาพและเกษตรอนทรย ไมนอยกวา 100 ราน แตรานคาขนาดเลกเหลาน=กประสบปญหาทางเศรษฐกจในชวงตางๆ และบางสวนทะยอยปดรานไป แตในขณะเดยวกนกมรานกรนใหมๆ ท(เปดตวข=น (ดรายละเอยดเพ(มเตมในหวขอ 3. ชองทางตลาดสนคาอนทรยในประเทศไทย ในหวขอยอย รานกรน)

อยางไรกด ในชวงปลายป 2540 ผประกอบการธรกจคาปลกท(เปนโมเดรนเทรดรายใหญเร(มเหนแนวโนมทศทางของตลาดสนคาอนทรย ทาใหชองทางตลาดสนคาอนทรยเร(มขยบไปสรานปลกโมเดรนเทรดเพ(มข=น จนทาใหซเปอรมารเกตของโมเดรนเทรดเกอบทกแหงมผลตภณฑอาหารออรแกนคจาหนาย รวมท =ง มซเปอรมารเกตบางแหงท(มนโยบายในการจาหนายสนคาอนทรยอยางเดนชด (เชน ทอปสมารเกต และรมปงซเปอรมารเกต จ.เชยงใหม) ซ(งสวนหน( งเพราะแรงกดดนจากการแขงขนของตลาดขายปลก ทาให


ซเปอรมารเกตตองพยายามสรางความแตกตางของสนคาเพ(มข=น (ดรายละเอยดเพ(มเตมในหวขอ 3. ชองทางตลาดสนคาอนทรยในประเทศไทย ในหวขอยอย ตลาดโมเดรนเทรด)

ต =งแตป 2550 เปนตนไปหนวยงานตางๆ ในประเทศไทยเร(มตระหนกถงความสมพนธเช(อมโยงระหวางการผลตเกษตรอนทรยกบการอนรกษฟ=นฟส(งแวดลอม และการใชเกษตรอนทรยเปนเคร(องมอในการยกระดบสภาพ เศรษฐกจของเกษ ตรกรรายยอย รวมท =งก ระแสการประกอบการธ รกจเพ( อสงคม (social entrepreneurship) ทาใหมการสนบสนนการพฒนาตลาดสนคาอนทรยท(มมตทางสงคมมากข=น (เชน ตลาดนดสเขยว การตลาดแบบสมาชก รานกรน) จงทาใหชองทางตลาดสนคาอนทรยในประเทศไทยเร(มมการพฒนาท(หลากหลายมากข=น (ดรายละเอยดเพ(มเตมในหวขอ 4.3 เก(ยวกบชองทางตลาดเกษตรอนทรยแบบตางๆ

นอกจากน= ต =งแตป 2550 กพบวา มผประกอบการธรกจบรการท(เปนรานอาหารและโรงแรมท(ไดใหความสนใจในการเขาสตลาดสนคาอนทรยในประเทศกนหลายราย แตชองทางตลาดน=ยงไมสามารถแสดงความชดเจนไดวา สนคาของตนเปนสนคาอนทรยจรง เน(องจากยงไมมผประกอบการรานอาหารหรอโรงแรมรายใดในประเทศท(ไดรบการตรวจรบรองเมนอาหารอนทรย หรอโรงแรมออรแกนค แตอยางใด ท =งน=ปจจยสาคญท(ทาใหธรกจรานอาหารและโรงแรมยงไมสามารถไดรบการตรวจรบรองไดกเพราะผลผลตเกษตรอนทรยท(ผานการตรวจรบรองไมมความหลากหลายและความตอเน(องอยางเพยงพอ (ดรายละเอยดเพ(มเตม ในหวขอ 4.3 6 ชองทางตลาดรานอาหาร)

ในชวงเวลาเดยวกน ตลาดสงออกสนคาอนทรยยงคงเตบโตอยางตอเน(อง เพราะตลาดในตางประเทศขยายตวตลอดเวลา แมวาในบางชวง ประเทศผนาเขาจะประสบปญหาเศรษฐกจบาง แตตลาดสนคาอนทรยในตางประเทศไมไดหดตวลดลง เพยงแตการขยายตวอาจชะลอตวลงเลกนอย จานวนผประกอบการเกษตรอนทรยไทยไดขยายตวเพ(มจานวนข=น และไดเร(มเปดตลาดสงออกอ(นๆ ท =งในทวปอเมรกาเหนอ ภมภาค แปซฟค เอเชยตะวนออก และเอเชยตะวนออกเฉยงใต (ดรายละเอยดเพ(มเตมในหวขอ 3. ชองทางตลาดสนคาอนทรยในประเทศไทย ในหวขอยอย ตลาดสงออก)

ในปจจบน ตลาดสนคาอนทรยไทยมรปแบบหลก 3 รปแบบสาคญ คอ ตลาดสงออก ตลาดโมเดรนเทรด และตลาดท(มมตทางสงคม โดยตลาดท =งสามรปแบบน=มลกษณะพ=นฐานท(ตางกน ดงตารางท( 4.1


ตารางท< 4.1 ลกษณะพ=นฐานตลาดสนคาอนทรยรปแบบตางๆ

ตลาดสงออก ตลาดโมเดรนเทรด ตลาดท<ม มตสงคม

ชนด/ประเภทสนคา (เรยงตามลาดบความสาคญ)

ขาว อาหารแปรรป ผลตภณฑท(ไมใชอาหาร

ผกและผลไมสด ขาว อาหารแปรรป

ผกและผลไมสด ขาว อาหารแปรรป

ผประกอบการ ตองเปนผประกอบการรายใหญ ซ(งมกจะมผผลต/ กลมผผลตในเครอขายของตวเอง (มสญญา/ขอตกลง ในการผลต) แตกอาจซ=อผลผลตเกษตรอนทรย จากกลมผผลตอสระ เม(อมผลผลตไมเพยงพอ

ตองเปนผประกอบการขนาดกลาง/ขนาดใหญ เน(องจากตลาดโมเดรนเทรดตองการความแนนอนของการจดสงสนคา

สวนใหญเปนผประกอบการขนาดเลก และมกจะเปนผประกอบการท(มการประกอบการในระบบวสาหกจเพ(อสงคม บางสวนอาจเปนองคกรพฒนาเอกชน

ขอกาหนดของการตรวจรบรองมาตรฐาน

มความสาคญมาก เพราะเปนขอกาหนดของประเทศผนาเขา โดยจะตองไดรบการตรวจรบรองตามมาตรฐานและหนวยงานท(ประเทศผนาเขายอมรบ

มความสาคญพอควร แตกอาจมขอยกเวนไดบาง

ไมไดใหความสาคญมากนก ผผลตและผประกอบการอาจมการตรวจรบรองหรอไมมกได

ตวอยาง * บรษทเอกชนท(เปนผผลต/แปรรป/และสงออกในองคกรเดยวกน * สหกรณเกษตรอนทรย * บรษทเอกชนท(เปนผสงออก แตมสญญาขอตกลงการผลตกบกลมเกษตรกร

ซเปอรมารเกตของโมเดรนเทรด ท(วางตาแหนงธรกจขายปลกของตวเองในกลมผบรโภคระดบสง

* ตลาดนดสเขยว * ตลาดระบบสมาชก (ผผลต-ผบรโภค) * รานกรน

2. โครงสรางตลาด มลคา และการไหลเวยนของสนคาอนทรยในประเทศไทย

จากการศกษาพบวา โครงสรางของตลาดสนคาอนทรยในประเทศไทยมลกษณะท(ไมซบซอน ดงท(แสดงในภาพท( 1 โดยสวนใหญแลว สนคาอนทรยท(จาหนายโดยสวนใหญเปนผลผลตท(ผลตเองในประเทศ มสนคานาเขาจากตางประเทศบาง แตปรมาณไมมากนก (แตอาจมชนดสนคาท(หลากหลายคอนขางมาก) ซ(งผนาเขาน=ไมไดมนโยบายในการนาเขาสนคาอนทรยโดยเฉพาะ แตไดมสนคาท(ซ=อมาไดเปนสนคาอนทรย


กเลยนาเขามาจาหนาย ซ(งกเลยมกจะจาหนายเปนสนคาท (วไป ไมไดจาหนายเปนสนคาอนทรย อยางไรกด มผประกอบการคาปลกโมเดรนเทรดบางแหงท(มนโยบายการนาเขาสนคาอนทรยเปนการเฉพาะ เพ(อเพ(มความหลากหลายของสนคาอนทรยในรานของตวเอง โดยเฉพาะสนคาเคร(องปรงอาหารท(ไมมการผลตในประเทศไทย แตโดยภาพรวมแลว ตลาดสนคาอนทรยของประเทศไทยเปนตลาดของสนคาท(ผลตในประเทศมากกวา

จากการวจยพบวา ผประกอบการคาปลกและสงออกนยมท(จะตดตอกบผผลตหรอผประกอบการแปรรปโดยตรง มากกวาท(จะซ=อสนคาอนทรยจากผรวบรวม-กระจายสนคา ทาใหตลาดสนคาอนทรยในประเทศไทย มผรวบรวม-กระจายสนคานอยรายมาก ท(เปนเชนน=กเพราะวา (ก) วงการผลตและตลาดสนคาอนทรยในประเทศไทยมขนาดเลก ทาใหผผลตรจกและเขาถงผประกอบการคาไดโดยตรง จาไมไดมความจาเปนท(จะตองมผรวบรวม-กระจายสนคา เพ(อชวยจดหาตลาด/ผลผลตให รวมท =งชวยลดคาใชจาย/เพ(มรายไดจากการคาขายกนเองโดยตรงดวย และ (ข) ผประกอบการคาตองการความม (นใจในเร(องของความตอเน(องของผลผลต ในขณะท(ผผลตกตองการความม (นใจในตลาด ซ(งการตดตอกนโดยตรงทาใหผประกอบการคาและผผลตสามารถท(จะส(อสารกนโดยตรง ทาใหตางฝายมความม (นใจในอกฝายมากข=น

ดงน =น โครงสรางของตลาดสนคาอนทรยของประเทศไทยจงเปนการซ=อขายโดยตรงระหวางผผลตและ ผแปรรปกบผประกอบการคาปลกในชองทางตางๆ ซ(งผคาปลกน=จะขายใหกบผบรโภคโดยตรงอกทอดหน(ง จากการศกษายงพบวา โครงสรางตลาดสนคาอนทรยของประเทศไทยน =น ชองทางตลาดสงออกเปนชองทางตลาดท(ใหญท(สด คดเปนสดสวนประมาณ 77.9 % ของตลาด รองลงมาคอ ชองทางตลาดโมเดรนเทรด (13.1%) และตลาดรานกรน (6.5%) โดยมมลคาตลาดท =งหมดรวมกนกวา 2,331.55 ลานบาท (ป 2557)

หมายเหต ชองทาง 1 สวนใหญคอ ตลาดนด ชองทาง 2 สวนใหญเปนระบบสมาชกและระบบขายตรง สวนชองทาง 3 เปนพวกรานคาแบบตางๆ รานกรน โมเดรนเทรด รานอาหาร เปนตน รปท* 1 โครงสรางตลาดและการไหลเวยนของสนคาอนทรยในประเทศไทย


ตารางท< 4.2 โครงสรางและมลคาของชองทางตลาดสนคาอนทรยในประเทศไทย

จานวน (ราย)

มลคา (ล านบาท)

หมายเหต

ผผลต 9,281 1,914 ขอมล ณ 31 ธ.ค.56 ซ(งครอบคลมเฉพาะท(ไดรบการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยโดยหนวยงานอสระ

ผแปรรป 166 N/A ขอมล ณ 31 ธ.ค.56 ซ(งครอบคลมเฉพาะท(ไดรบการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยโดยหนวยงานอสระ

ผสงออก 51 1,817.10 เฉพาะสนคาท(ไดรบการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย

ผกระจายสนคา 3 N/A ธรกจคาสงท(ซ=อสนคาสวนใหญจากผผลตและผประกอบการท(ไดรบการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย

ผนาเขา N/A N/A ผประกอบการคาปลกโมเดรนเทรดมการนาเขาสนคาอนทรยจากตางประเทศมาจาหนาย แตมปรมาณและมลคาไมมากนก

รานกรน 33 151.62 สาหรบชองทางการขายปลกขนาดเลก (ยอดขายไมเกน 5 ลานบาทตอป) ตองมผลผลตเกษตรอนทรย (ท(ผานการตรวจรบรอง) จาหนายเปนสดสวนไมนอยกวา 10% ของยอดขาย สาหรบชองทางการขายปลกขนาดใหญ (ยอดขายของแตละสาขามากกวา 5 ลานบาท) ตองมผลผลตเกษตรอนทรย (ท(ผานการตรวจรบรอง) จาหนายเปนสดสวนไมนอยกวา 3% ของยอดขาย

โมเดรนเทรด (จานวนสาขา)

171 306 สาหรบชองทางการขายปลกขนาดใหญ (ยอดขายของแตละสาขามากกวา 5 ลานบาท) ตองมผลผลตเกษตรอนทรย (ท(ผานการตรวจรบรอง) จาหนายเปนสดสวนไมนอยกวา 0.5% ของยอดขาย

ตลาดนด 24 25.49 เฉพาะตลาดนดท(มสดสวนผขายท(จาหนายสนคาอนทรย ท(ไดรบการรบรองมาตรฐานมากกวา 20% ของผท(มาขายประจาท(ตลาดนด


ตารางท< 4.2(ตอ) โครงสรางและมลคาของชองทางตลาดสนคาอนทรยในประเทศไทย

จานวน (ราย)

มลคา (ล านบาท)

หมายเหต

ตลาดระบบสมาชก

3 1.28 ไมนอยกวา 20% ของสนคาท(จาหนายเปนสนคาอนทรยท(ไดรบการตรวจรบรอง

ตลาดขายตรงและอคอมเมรซ

1 1.45 ไมนอยกวา 20% ของสนคาท(จาหนายเปนสนคาอนทรยท(ไดรบการตรวจรบรอง

รานอาหาร 19 30.08 มเมนอาหารไมนอยกวา 5 เมน ท(เปนเมนอาหารออรแกนค ท(ใชวตถดบหลก (มากกวา 50%) จากผลผลตอนทรยท(ไดรบการตรวจรบรอง

ในสวนของการกระจายและการไหลเวยนของสนคาอนทรยในประเทศไทย โดยรวมเปนการเคล(อนยายผานจากเกษตรกรผผลตไปยงผประกอบการคาปลกหรอสงออกโดยตรง หรออาจมการเคล(อนยายจากเกษตรกรผผลตผานไปทางผประกอบการแปรรป เพ(อทาการแปรรปและบรรจ กอนเคล(อนยายไปยงชองทางการขายปลกตางๆ หรอการสงออก ซ(งการกระจายและการไหลเวยนของสนคาอนทรยแตละประเภทจะแตกตางกนบางเลกนอย ดงน=

1. สนคาอาหาร

สนคาอนทรยท(เปนอาหารไดแก ขาวอนทรย ผกและผลไมอนทรย และอาหารแปรรปอนทรย ซ(งมรายละเอยดดงน=

1.1 ขาวอนทรย หรอขาวออรแกนค

จากขอมลในตาราง 3.2 และ 3.4 ขาวอนทรยเปนสนคาอนทรยท(มพ=นท(การผลตมากท(สด (125,730.71 ไร หรอเทากบ 59% ของพ=นท(เกษตรอนทรยของประเทศ) และมปรมาณผลผลตมากท(สด (44,005.8 ตนขาวเปลอก หรอเทากบ 61% ของผลผลตเกษตรอนทรยของประเทศ) โดยขาวอนทรย ท(มการผลตมากท(สดนาจะเปนขาวหอมมะล ซ(งมการปลกท =งในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอ รองลงมาคอ ขาวมะลแดง ขาวหอมนล และขาวไรซเบอร( การปลกขาวเกษตรอนทรยน=สวนใหญเปนการปลกแบบขาวนาป ซ(งเกบเก(ยวเพยงปละคร =งในชวงเดอนพฤศจกายน-ธนวาคม

ระบบหวงโซขาวอนทรยจะคลายกนมาก เน( องจากจาเปนตองมการตรวจรบรองตลอดหวงโซ โดยเฉพาะโรงสขาวและโรงบรรจ ทาใหเกษตรกรจาเปนตองรวมกนเปนกลม โดยกลมอาจจะทาหนาท(ในการจดหาปจจยการผลต (เชน เมลดพนธ ป ยอนทรย) จดกจกรรมสงเสรม เพ(อใหความรกบเกษตรกร จดทาระบบควบคมภายใน เพ(อขอรบการตรวจรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยแบบกลม รวบรวมผลผลตขาวเปลอกอนทรย


และในบางกรณ กลมอาจเปนผดาเนนการสขาวเปลอก เพ(อแปรรปเปนขาวสารดวย และมผจดจาหนายท(จะทาหนาท(ในการปรบปรงคณภาพขาวหลงการส และการบรรจขาวสาร กอนสงจาหนายผานทางชองทางขายปลกตางๆ ใหกบผบรโภค หรอสงออก

จากขาวเปลอกอนทรยท(ผลตไดในป 2556 จานวน 44,005.8 ตน เม(อคานวณเปนมลคาการตลาดของขาวเปลอกอนทรย ณ หนาฟารมเกษตรกร จะอยท(ประมาณ 704.1 ลานบาท แตเม(อแปรรปเปนขาวสารและบรรจเปนสนคาพรอมจาหนายปลกใหผบรโภคแลว ปรมาณสนคาขาวอนทรยสาหรบการจาหนายในตลาด มประมาณ 22,000 ตน และมมลคาท =งหมดในตลาดขายปลก (ในกรณท(จาหนายผลผลตท =งหมดเปนสนคาอนทรยได) ประมาณ 1,760 – 1,980 ลานบาท 2

แตจากขอมลการสงออกขาวอนทรย ของสานกบรหารการคาขาว กรมการคาตางประเทศ (2556 และ 2558) พบวา ในชวงระหวางป 2553 - 2557 ปรมาณการสงออกขาวอนทรยเตบโตเฉล(ยเกอบ 29% โดยในป 2557 มขาวอนทรยสงออกราว 12,690 ตน คดเปนมลคาการสงออกกวา 552 ลานบาท (ราว 0.28% ของมลคาการสงออกขาวท =งหมดของประเทศ) สวนตลาดในประเทศน =น จากการสารวจตลาดโดยนกวจยของโครงการฯ พบวา ปรมาณขาวอนทรยท(จาหนายในประเทศนาจะอยท(ประมาณปละไมเกน 800 – 1,000 ตน และอก 200 - 300 ตน ท(จาหนายเปนวตถดบเพ(อแปรรปเปนผลตภณฑอาหารแปรรป จากขอมลดงกลาวแสดงใหเหนวา มขาวอนทรยอกเปนจานวนมากถง 8,000 ตน/ป ท(ไมไดจาหนายเขาสตลาด ซ(งสาเหตหลกของปญหาท(ผลผลตขาวเกษตรอนทรยไมไดเขาสตลาดสนคาอนทรย อาจเปนเพราะหนวยงานราชการท(ทาโครงการสงเสรมเกษตรอนทรยน =น มกจะทาการสงเสรมแบบกระจดกระจาย (เชน หน(งตาบล หน(งเกษตรกร) ไมมการรวมกลมเกษตรกรกอน ทาใหตนทนคาใชจายในการรวบรวมผลผลตขาวเปลอกเกษตรอนทรยสง จนไมสามารถจดการนาขาวเปลอกเกษตรอนทรยแลวน=เขาสตลาดได แตปญหาน=จะไมเกดข=นในกรณท(ผประกอบการเปนผจดทาโครงการเกษตรกรเอง

2 ขาวเปลอก 1 กโลกรม เม <อสเปนขาวสารจะไดปรมาณเฉล<ย 0.5 กโลกรม (เฉล<ยรวมขาวสารขาวและขาวสาร

กลอง) และราคาเฉล<ยขายปลกของขาวอนทรยอยท< 80 - 90 บาท ตอกโลกรม


1.2 ผก-ผลไมอนทรย หรอผก-ผลไมออรแกนค

จากขอมลในตาราง 3.2 และ 3.4 ผก-ผลไมอนทรยเปนสนคาอนทรยท(มพ=นท(การผลตมากเปนอนดบสาม รองจากขาวและพชไร (21,529.51 ไร หรอเทากบ 10% ของพ=นท(เกษตรอนทรยของประเทศ) และ มปรมาณผลผลตราว 6,100 ตนตอป (ราว 8% ของผลผลตเกษตรอนทรยของประเทศ) โดยผลผลตผกสดท(มจาหนายในตลาดน =นพบไดตลอดท =งป แตผลไมสดน =นจะเปนฤดกาล ยกเวนกลวย มะละกอ ท(อาจมผลผลตไดเกอบตลอดท =งป และมผลผลตผลไมจานวนพอสมควรท(จาหนายเปนวตถดบสาหรบการแปรรปเชงอตสาหกรรม (เชน มะพราว ลาไย) พ=นท(การผลตผก-ผลไมอนทรยมการกระจายตวไปท (วประเทศ โดยมการกระจกตวมากในเขตภาคเหนอและภาคกลาง

ระบบหวงโซผก-ผลไมอนทรยมความซบซอนมากกวาขาวอนทรย เน(องจากมท =งการจาหนายในหลายลกษณะ ในกรณของการขายผลผลตเปนวตถดบเพ(อแปรรปตอ เกษตรกรจะตองมการรวมกนจดการผลผลตแบบกลมคลายกนกบในกรณของขาวอนทรย แตถาขายผลผลตเขาสตลาดผก-ผลไมสด เกษตรกรอาจขอรบรองรายเด(ยวและจาหนายผลผลตโดยตรงใหกบผบรโภค หรออาจมผรวบรวมผลผลตผก-ผลไมสด เพ(อจาหนายผานชองทางการขายปลกตางๆ และสงออก (ผประกอบการท(รวบรวมผลผลตน= สวนใหญจะมฟารมเกษตรอนทรยของตวเองดวย) จงทาใหหวงโซมความเปนไปได 3 โมเดล คอ

โมเดล 1 เกษตรกรขายเปนผลผลตผก-ผลไมสดเอง

โมเดล 2 ผประกอบการรวบรวมผลผลตผก-ผลไมสด

โมเดล 3 ขายเปนวตถดบแปรรป


ปรมาณผลผลตผกผลไมอนทรย 6,100 ตน/ปน= กอนท(จะจาหนาย จะตองมการตดแตงผลผลตกอน โดยมอตราการตดแตงประมาณ 20% ซ(งจะทาใหมผลผลตพรอมจาหนายจรงราว 4,880 ตน/ป ซ(งจากการสารวจขอมลจากผประกอบการ ผลผลตอาจจะถกจาหนายผานโมเดลท =ง 3 แบบในปรมาณและสดสวนดงน= (ตารางท( 4.3) ตารางท< 4.3 ประมาณการปรมาณการไหลเวยนของผลผลตผกผลไมอนทรย

สดสวน ปรมาณ (ตน/ป)

ชองทางการตลาด

โมเดล 1 เกษตรกรขายเปนผลผลตผก-ผลไมสดเอง

15% 732 เปนการขายในลกษณะของตลาดนด และขายตรง

โมเดล 2 ผประกอบการรวบรวมผลผลตผก-ผลไมสด

35% 1708 สวนใหญจะจาหนายผานชองทางขายปลกโมเดรนเทรดและรานกรน และตลาดนด มผลผลตจานวนนอยท(สงออกไปขายในตลาดตางประเทศ

โมเดล 3 ขายเปนวตถดบแปรรป 20% 976 ผลผลตอาหารแปรรปสวนใหญจะสงออก และบางสวนท(จาหนายในประเทศ

ผลผลตผก-ผลไมอนทรยท(ไมไดเขาสตลาด

30% 1464 จาหนายเปนผลผลตท (วไป ไมไดจาหนายเปนผลผลตอนทรย

เชนเดยวกนกบกรณของขาวอนทรย ผลผลตผก-ผลไมอนทรยจานวนไมนอยท(ไมไดจาหนายเขา สตลาด สวนหน(งอาจมสาเหตจากโครงการสงเสรมเกษตรอนทรยของบางหนวยราชการ ท(มกจะทาการสงเสรมแบบกระจดกระจาย ทาใหตนทนคาใชจายในการรวบรวมผลผลตสง จนไมสามารถทาการตลาดได

1.3 อาหารแปรรปอนทรย หรออาหารแปรรปออรแกนค

ผลตภณฑอาหารแปรรปอนทรยมความหลากหลายมาก ซ(งกลมหลกของอาหารแปรรปของไทย คอ ผลตภณฑแปรรปจากขาวและธญพช เคร(องปรงอาหาร เคร(องด(ม ขนมขบเค=ยว และวตถดบแปรรปอาหาร (เชน น=าตาลทราย สารใหความหวาน น=ามนปาลม) ซ(งผประกอบการแปรรปน= มท =งผประกอบการท(ทาการแปรรปขนาดเลก (โรงงานในบาน) หรอขนาดกลาง (มโรงงานแปรรปเชงอตสาหกรรม) มสวนนอยมากท(มโรงงาน แปรรปขนาดใหญ และบางสวนท(จางโรงานแปรรปใหแปรรปผลตภณฑให

ผประกอบการแปรรปน=มกจะมขอตกลงกบผผลตเกษตรอนทรย หรอกลมผผลต ในการรวบรวมวตถดบเกษตรอนทรย โดยมขอตกลงในเร(องราคา คณภาพ และปรมาณผลผลตไวลวงหนา หรอไมกตองเปนกลม


ผผลตท(ดาเนนการแปรรปเอง (อาจมโรงงานแปรรป หรอจางการแปรรปกได) ทาใหหวงโซของอาหารแปรรปอนทรยมความสลบซบซอนมาก เพราะมสนคาท(หลากหลายและมโมเดลหลายรปแบบ

ระบบหวงโซของอาหารแปรรปออรแกนคมความสลบซบซอนมาก โดยมโมเดลได 3 รปแบบ คอ (ก) ผประกอบการแปรรปไมไดมฟารมเปนของตวเอง และซ=อผลผลตเกษตรอนทรยจากกลมผผลตในลกษณะของการทาสญญาจะซ=อจะขายกนลวงหนา หรออาจนาเขาวต ถดบบางสวนจากตางประเทศกได (ข) ผประกอบการแปรรปมฟารมของตวเอง ท(สามารถมผลผลตเพยงพอในการแปรรป โดยไมจาเปนตองซ=อผลผลตเกษตรอนทรยจากผผลตอ(น และ (ค) ผประกอบการแปรรปมฟารมของตวเอง แตไมสามารถผลตเพยงพอในการแปรรป จงจาเปนตองซ=อผลผลตเกษตรอนทรยบางสวนจากผผลตอ(น

โมเดล 1 ซCอผลผลต (วตถดบ) จากผผลตท Cงหมด

โมเดล 2 ผลตวตถดบไดเองท Cงหมด ไมตองซCอผลผลตจากผอ 3น

โมเดล 3 ผลตวตถดบไดเองบางสวน ตองซCอผลผลตจากผอ 3นบางสวน


ตลาดของผลผลตอาหารแปรรปอนทรยน=จะแตกตางกนไปตามชนดสนคา บางชนดกจาหนายในประเทศเปนหลก (เชน ขาวกลองงอก ขนมขบเค=ยว ชา กาแฟ อาหารเดก) แตบางชนดท(สงออกเปนหลก (เชน กะท ซอสปรงอาหาร น=ามนมะพราว)

ตลาดสงออกมการกระจายตวคอนขางกวาง แตตลาดหลกยงคงเปนสหภาพยโรปและสหรฐอเมรกา สาหรบตลาดภายในประเทศ ชองทางการจาหนายผานระบบโมเดรนเทรดเปนชองทางการจาหนายหลก รองลงมาคอ ชองทางการขายผานรานกรน และการตลาดนด

2. สนคาอนทรยท<ไม ใชอาหาร

สนคาอนทรยท(ไมใชอาหารกมหลากหลายกลมเชนกน โดยกลมสาคญท(มการผลตในประเทศไทย คอ ผลตภณฑบารงผวและรางกาย (เชน สบ แชมพ) เมลดพนธพช (เชน เมลดพนธผก) และส(งทออนทรย (เชน ผา เส=อผา) เน(องจากความหลากหลายแตกตาง ทาใหไมสามารถทาการสารวจระบบการผลตและตลาดของสนคาในทกกลมได ในรายงานน=จงไดเลอกเฉพาะผลตภณฑบารงผวและรางกาย ซ(งเปนผลตภณฑท(มปรมาณการผลตและมลคามากท(สดในประเภทสนคาน=

การผลตผลตภณฑบารงผวและรางกายน =นตองอาศยวตถดบอนทรยนาเขาจากตางประเทศ เน(องจากไมมการผลตวตถดบดงกลาวในประเทศ หรอมแตไมเพยงพอ โดยเฉพาะในกลมของน=ามนหอมระเหย

ระบบหวงโซของผลตภณฑอนทรยท(ไมใชอาหารมความสลบซบซอนเหมอนกนกบอาหารแปรรป ซ(งทาใหมโมเดลได 3 รปแบบ คอ (ก) ผประกอบการแปรรปไมไดมฟารมเปนของตวเอง และซ=อผลผลตเกษตรอนทรยจากกลมผผลตในลกษณะของการทาสญญาจะซ=อจะขายกนลวงหนา หรออาจนาเขาวตถดบบางสวนจากตางประเทศ (ข) ผประกอบการแปรรปมฟารมของตวเอง และมผลผลตเพยงพอในการแปรรป โดยไมจาเปนตองซ=อผลผลตเกษตรอนทรยจากผผลตอ(น และ (ค) ผประกอบการแปรรปมฟารมของตวเอง แต ไมสามารถผลตเพยงพอในการแปรรป จงจาเปนตองซ=อผลผลตเกษตรอนทรยบางสวนจากผผลตอ(น

ตลาดใหญของผลตภณฑอนทรยบารงผวและรางกายน =นยงคงเปนตลาดในตางประเทศ สวนตลาดในประเทศน =นเพ(งอยในระยะเร(มตน เพราะความต(นตวของผบรโภคยงมอยต(ามาก รวมท =งมการแขงขนสงมากจาก “ผลตภณฑธรรมชาต” ซ(งมราคาท(ถกกวา และไมไดมขอกาหนดท(ชดเจนเก(ยวกบวตถดบ และการอนญาตใหใชสารเคมตางๆ ในการผลต


โมเดล 1 ซCอผลผลต (วตถดบ) จากผผลตท Cงหมด

โมเดล 2 ผลตวตถดบไดเองท Cงหมด ไมตองซCอผลผลตจากผอ 3น

โมเดล 3 ผลตวตถดบไดเองบางสวน ตองซCอผลผลตจากผอ 3นบางสวน

จากการศกษาสามารถประมาณปรมาณสนคาอนทรยแตละประเภท ท(จาหนายในตลาดในประเทศและท(สงออกตามตารางท( 4.4

ตารางท< 4.4 แสดงประมาณการปรมาณสนคาอนทรย ของประเทศไทย (ป 2557)

สนคาอนทรย ตลาดในประเทศ แปรรป ตลาดสงออก รวม(ตน)

ขาว (ตน) 800 - 1000 200 – 300 12,690 13,690 – 13,990

ผกผลไมสด (ตน) 2,415 976 25 3,426

อาหารแปรรป (ตน) 560 -- 18,673 19,233

สนคาท(ไมใชอาหาร (ตน) 2 -- 22 24

รวม(ตน) 3,777 – 3,977 1,176 – 1,276 31,410 36,373 – 36,673


3. ชองทางตลาดสนคาอนทรยในประเทศ

การศกษาในคร =งน= ไดแบงชองทางตลาดขายปลกสนคาอนทรยในประเทศไทยออกเปน 6 ชองทางของโมเดรนเทรด รานกรน ตลาดนดสเขยว ตลาดระบบสมาชก ตลาดขายตรง และธรกจบรการอาหารและเคร(องด(ม และไดขอมลเก(ยวกบชองทางตลาดเหลาน= ดงน=

1. รานโมเดรนเทรด

ตลาดโมเดรนเทรดโดยปกตมกจะเปนซเปอรมารเกต หางสรรพสนคา หรอดสเคาทสโตร ท(เปนแหลงรวมของสนคาและผลตภณฑหลากหลาย โดยมกจะมรานสาขาหลายแหง ในอดตท(ผานมา ตลาดโมเดรนเทรดจะพบเฉพาะในประเทศท(พฒนาแลวเทาน =น แตในชวงไมถง 20 ปท(ผานมา เราจะพบวา ตลาดโมเดรนเทรดไดขยายตวเขาสประเทศกาลงพฒนาท (วโลก โดยเร(มตนจากสนคาสด เชน ผก นม และอาหารสด และตอมาจงขยายครอบคลมสนคาใชสอยประจาวนอ(น ตลาดโมเดรนเทรดในประเทศกาลงพฒนาหลายประเทศเร(มตนจากผประกอบกจการทองถ(นในประเทศน =น แตในระยะหลง เราจะพบวา ผประกอบการโมเดรนเทรดท(เปนบรษทขามชาตขนาดใหญเร(มขยายกจการเขาสประเทศกาลงพฒนาแลวมากข=นเปนลาดบ โดยเฉพาะหลงจากท(มการเปดเสรทางการคา ภายใตขอตกลงขององคกรการคาระหวางประเทศ ทาใหบรษทขามชาตเขาไปเปดสาขาตลาดโมเดรนเทรดในประเทศกาลงพฒนา จนกอใหเกดการเปล(ยนแปลงโครงสรางและพลวตรของการคาปลกในประเทศเหลาน =น

ปจจยสาคญท(ทาใหเกดการขยายตวอยางรวดเรวของตลาดโมเดรนเทรด คอ การพฒนาความเปนเมอง การเพ(มของรายไดประชาชน และการพฒนาโครงสรางสาธารณปโภคพ=นฐาน ซ(งทาใหผหญงมโอกาสท(จะออกมาทางานนอกบานมากข=น ทาใหเวลาในการทางานบานมตนทนท(สงข=น ประกอบกบแนวทางการตลาดของซเปอรมารเกตท(เสนอสนคาราคาไมสงมากนก แตมคณภาพสม(าเสมอมากกวาตลาดสด ประกอบกบความสะดวกสบายในการเดนทาง และการเลอกหาสนคาและบรการ ท(ไมใชมเฉพาะอาหารสด และมผลตภณฑอปโภคบรโภค หรอแมแตบรการพ=นฐาน (ธนาคาร จดชาระคาบรการสาธารณปโภค รานหนงสอ รานอาหาร) ทาใหประชากรเปล(ยนแปลงพฤตกรรมการจบจายสนคาอาหารจากตลาดสดและรานคาขนาดเลกมาเปนซเปอรมารเกตในระบบตลาดโมเดรนเทรดมากข=น

แนวทางการตลาดของโมเดรนเทรดไดเร(มเปล(ยนแปลงไปจากเดมท(มกจะมงเจาะเฉพาะตลาดบน ท(มกาลงซ=อสง ธรกจโมเดรนเทรดในปจจบนเร(มหนมาจบสตลาดระดบกลางและลาง โดยมงเนนการเสนอขายสนคาท(หลากหลาย มคณภาพ ราคาไมสงและสะดวกตอผบรโภค การท(โมเดรนเทรดหนมาจบตลาดระดบกลางและลางท(มกลมเปาหมายผบรโภคท(กวางมากกวา เพราะเลงเหนวาประชากรกาลงเปล(ยนวถการดาเนนชวตท(มงเนนความสะดวกสบาย ทาใหตลาดโมเดรนเทรดดาเนนนโยบายเปดสาขาเพ(มข=นในแหลงชมชนท (วไปท =งในเมองใหญและหวเมองขนาดกลาง ซ(งทาใหตลาดโมเดรนเทรดสามารถเขาถงประชาชนตางระดบฐานะทางเศรษฐกจไดอยางกวางขวาง ผนวกกนกบการแขงขนของตลาดโมเดรนเทรดรายใหญ ย(งทาใหเกดการเปดสาขาการใหบรการแขงกนมากข=น ดงน =นเราจงพบวาตลาดโมเดรนเทรดไดแทรกเขาสตลาดขายปลกในประเทศกาลงพฒนาอยางรวดเรวและไดเขามาทดแทนตลาดแบบอ(นๆ ไดอยางคอนขางประสบความสาเรจ


ในประเทศไทย ธรกจโมเดรนเทรดเร(มนาสนคาอนทรยมาจาหนายนานกวา 10 ป เน(องจากผบรโภคใหความสนใจกบเร(องสขภาพมากข=น รวมกบการแขงขนของกลไกตลาด ทาใหโมเดรนเทรดบางแหงตองการวางตาแหนงรานของตนแตกตางจากท(อ(น โดยการนาเสนอสนคาคณภาพ ซ(งรวมถงผลตภณฑอนทรย ท =งท(ผลต ในประเทศหรอนาเขาจากตางประเทศ เพ(อดงสวนแบงการตลาดและสรางภาพลกษณใหกบธรกจของตน ธรกจโมเดรนเทรดในประเทศไทยท(มสนคาอนทรยจาหนายคอ Tops Market, Gourmet Market, Villa Market, Central Foodhall, Foodland, Big C Extra, Tesco Lotus (Extra) และรมปงซเปอรมารเกต

โมเดรนเทรดท(เปนตลาดอนทรย 8 บรษท

จานวนสาขาท =งหมด 171

จานวนรายการสนคาอนทรย (2557) 150-1500

สดสวนของจานวนสนคาอนทรยกบสนคาท =งหมดของราน (2557)

0.5 – 1.8%

สดสวนซพพลายเออรท(เปนผผลต/ผแปรรป เทยบกบท(เปนผรวบรวม-กระจายสนคา

87.5%

ยอดขายรวมในป 2557 (ลานบาท) 306

ประเภทของผบรโภค ไมสามารถระบได

ปจจยในการตดสนใจเลอกซ=อของผบรโภค ความสะดวกในการซ=อ ความหลากหลายของสนคา ความเช(อม (นในการรบรองมาตรฐาน

ปญหาและอปสรรคสาคญ ความตอเน(องและความหลากหลายของสนคา

สนคาท(มแนวโนมนาสนใจในตลาด อาหารแปรรป อาหารปรงพรอมอาหารพรอมปรง สลดบาร ผลตภณฑจากสตว

ดวยเหตท(ตลาดโมเดรนเทรดตองการสนคาท(มมาตรฐานคณภาพ ผนวกกบความสม(าเสมอของปรมาณ และการจดสงท(มประสทธภาพของผผลต ทาใหธรกจโมเดรนเทรดมแนวโนมท(จะผกสมพนธทางธรกจกบผผลตท(มขนาดใหญ และมระบบการบรหารจดการแบบสมยใหม ซ(งผผลตในลกษณะน=มกจะเปนบรษทธรกจการเกษตรท(มความเปนมออาชพสง ไมใชเกษตรกรรายยอย

อกขอจากดของการขายผานชองทางโมเดรนเทรดกคอ คาใชจายในการวางจาหนาย ในระบบปจจบน การเขาสตลาดโมเดรนเทรดน =น ผผลตจะตองเสยคาใชจายในการ “เปดหนาบญช” และ “วางสนคา” ในรานสาขาตางๆ รวมท =งใหสวนลดทางการตลาดเม(อมเทศกาลสงเสรมการขาย นอกจากน= เม(อมการเปดสาขาของหางเพ(มข=น ซเปอรมารเกตอาจเรยกรองผประกอบการใหจาย “คาเปดสาขาใหม” เพ(มข=นอก ในปหน(งๆ ผผลตอาจตองเสยคาใชจายหลายแสนบาท เพ(อนาเสนอสนคาของตนเขาสตลาดโมเดรนเทรด ย(งไปกวาน =น ในกรณ


ท(สนคา “ไมเดน” คอ ไมสามารถมยอดจาหนายไดตามเปา หางซเปอรมารเกตอาจยกเลกการจาหนายสนคาของผผลตรายดงกลาวกได

2. รานกรน

ตลาดรานกรนเปนตลาดท(มความจาเพาะกลมผบรโภค เพราะรานกรนเปนรานท(มนโยบายในการจาหนายผลตภณฑอนทรยโดยตรง รานกรนแตละแหงจะมความเขมงวดในการคดสรรสนคาท(เขามาจาหนายแตกตางกนไป โดยบางรานจะใหความสาคญกบสนคาท(ไดจากกระบวนการผลตท(เปนเกษตรอนทรยจรง (อาจมการรบรองมาตรฐานหรอไมกได) ในขณะท(บางรานอาจยอมรบสนคาท(ไดจากกระบวนการผลตท(มการลดหรอควบคมการใชสารเคมกาจดศตรพช (เชน ผกอนามย) เขามาจาหนายในรานคาของตนได

รานกรนจะพบไดในตวเมอง ท(เปนชมชนของผบรโภคเปนหลก รานคาน=อาจซ=อหาสนคาจากแหลงตางๆ กน ไมจากดเฉพาะในละแวกของชมชนตวเอง บางรานอาจมการนาเขาสนคาจากตางประเทศกได ผประกอบการรานคาเหลาน=อาจมนโยบายในการเปดรานเด(ยว (ไมมสาขา) หรอมรานสาขากได

การเขาสธรกจรานกรนคอนขางงาย เพราะมการลงทนต(า และไมตองมระบบการจดการท(สลบซบซอนมาก ยกเวนในกรณท(มนโยบายการเปดรานสาขา ท =งในลกษณะลงทนเอง หรอเปนแฟรนไชส ซ(งจะทาใหตองมระบบการสนบสนนรานสาขาอยางมประสทธภาพ ดงน =น เรามกจะพบรานคาเฉพาะดานในการพฒนาตลาดเกษตรอนทรยต =งแตในระยะตน เชนเดยวกบระบบตลาดทองถ(น แตขณะเดยวกน การทารานกรนใหประสบความสาเรจทางธรกจกไมใชเร(องงายนก

ในประเทศไทย มรานกรนท(จาหนายสนคาอนทรยมจานวนเพยง 33 ราน (นบแยกรานสาขา) ท(ผประกอบการมนโยบายในดานการจดหาสนคาอนทรยมาจาหนายอยางชดเจน โดยมท =งรานเด(ยวและ รานสาขา ผประกอบการธรกจรานกรนเกอบท =งหมดเร(มธรกจขายปลกโดยไมไดมประสบการณธรกจขายปลกมากอน แตเพราะความสนใจในเร(องสขภาพและส(งแวดลอม ทาใหผประกอบการเหลาน=รเร(มธรกจคาปลกดงกลาวข=น ดงน =น รานกรนจงมประสบการณทางธรกจท(คอนขางจากดกวาธรกจโมเดรนเทรดอยางมาก


จานวนรานกรนท(ขายสนคาอนทรย 33 (นบรวมทกสาขา)

จานวนรายการสนคาอนทรยตอราน (2557) 229

สดสวนของจานวนสนคาอนทรยกบสนคาท =งหมดของราน (2557) 2.499%

สดสวนซพพลายเออรท(เปนผผลต/ผแปรรป เทยบกบท(เปนผรวบรวม-กระจายสนคา 93.75%

ยอดขายเฉล(ยของแตละสาขาในป 2557 (ลานบาท) 4.59

ยอดขายรวมในป 2557 (ลานบาท) 151.62

ชนดและสดสวนของสนคาอนทรย ผกผลไมสด 60%, ขาว 20%, อาหารแปรรป 10% ผลตภณฑไมใชอาหาร 10%

ประเภทของผบรโภค

คนรนใหม 27%, ครอบครวผสงอาย 20%, ชาวตางชาต 19%, ครอบครวลกออน 18%, ครอบครวคนปวย 15%

ปจจยในการตดสนใจเลอกซ=อของผบรโภค ราคาสนคาอนทรยท(ถกลง รจกและเขาใจประโยชน

ปญหาและอปสรรคสาคญ ปญหาเก(ยวกบสนคาในทกดาน การขนสง ความรบรและความเขาใจของผบรโภค

สนคาท(มแนวโนมนาสนใจในตลาด ไข ผลไม อาหารพรอมบรโภค ธญพชแปรรป

3. ตลาดนดสเขยว

ตลาดนดสเขยวเปนหน(งในชองทางการขายปลกสนคาอนทรยในประเทศไทยท(เร(มตนมานานกวา 30 ป และคาดวาจะเปนตลาดแบบแรกท(จาหนายผลผลตเกษตรอนทรย (แมวาในขณะน =น จะยงไมมการตรวจรบรองมาตรฐาน) โดยตลาดนดแรกๆ ท(เกดข=นคอ ตลาดนดอาหารเพ(อคณภาพชวต (ป 2529) ท(จฬาลงกรณมหาวทยาลย โดยการรเร(มของอาจารยชาญชย ลมปยากร สมาคมเทคโนโลยท(เหมาะสม ตลาดนดสนคาปลอดสารเคม (2535) ท(มหาวทยาลยสงขลานครนทร อาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา โดยเครอขายเกษตรทางเลอกภาคใต และตลาดนดอ(มบญ (ปลายป 2536) ท(อาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม โดยการรเร(มของโครงการพฒนาเครอขายผผลตผบรโภคเกษตรทางเลอกภาคเหนอ (ตรยดา ตรมรรคา และอบล อยหวา 2551) ซ(งตลาดนด รนบกเบกเหลาน= เกดข=นโดยการรเร(มขององคกรพฒนาเอกชนและไดรบการสนบสนนงบประมาณ แตเน(องจากความไมพรอมของผบรโภค ประกอบกบออนดานการบรหารจดการตลาด ทาใหตลาดนดเหลาน=ตองปดตวไป


ยคท(สองของตลาดนดสเขยวในประเทศไทยเกดข=นเม(อมการจดทาโครงการนารองเพ(อพฒนาเกษตรกรรมย (งยนของเกษตรกรรายยอย (2544 – 2546) ซ(งมการสนบสนนงบประมาณไปยงกลมผผลตในจงหวดตางๆ ใน 19 ภมนเวศน ครอบคลมพ=นท( 37 จงหวด ทาใหมการรเร(มทาตลาดนดเกอบ 20 แหง ในจงหวดตางๆ ซ(งบางแหงกเลกตลาดหลงจากท(โครงการนารองฯ ปดโครงการ แตกมตลาดนดบางสวนท(ดาเนนการตอ เชน ตลาดนดสเขยวอาเภอเมอง จงหวดสรนทร (2545/46) ตลาดนดสเขยวอาเภอสนามชยเขต จงหวดฉะเชงเทรา และกอใหเกดกระแสการเปดตลาดนดเชนน=ในกลมเกษตรกรเครอขายเกษตรทางเลอกอ(นๆ

นบจากป 2550 โครงการสงเสรมสนบสนนตลาดสเขยว และ Community Supported Agriculture (CSA) ของบรษทสวนเงนมมา ซ(งไดรบทนสนบสนนจากสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ไดสนบสนนใหมการรวมตวของผประกอบการสเขยว ท(สนใจเร(องสขภาพและส(งแวดลอม (แตไมจาเปนตองเปนเกษตรอนทรย) และไดจดต =งเครอขายตลาดสเขยวข=นในป 2551 รวมท =งจดตลาดนดสเขยวท(อาคารรเจนทเฮาสในปเดยวกน และตอมาไดขยายการจดตลาดนดไปตามสถาบนการศกษาและโรงพยาบาลหลายแหงในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล

จากความสาเรจของตลาดนดสเขยวในชวงน= ทาใหมการเปดตลาดนดแบบน=ข=นอกเปนจานวนมาก จากการประเมนของผวจย พบวามตลาดนดสเขยวประมาณ 60 แหง โดยตลาดเหลาน=จะจาหนายท =งสนคาท (วไป สนคาอนทรยท(มการตรวจรบรองและไมมการตรวจรบรอง ดงน =น เพ(อการสารวจขอมลตลาดสนคาอนทรย ทางโครงการจงไดกาหนดเกณฑในการพจารณาคดเลอกวา ตลาดนดสเขยวใดบางท(ควรนบวา เปนตลาดขายปลกสนคาอนทรยจรง ซ(งทางทมวจยไดพจารณาวา ตลาดนดสนคาอนทรยควรจะตองม ผจาหนายท(เปนผผลตหรอผประกอบการแปรรป ท(จาหนายสนคาอนทรยท(ผานการตรวจสอบรบรองมาตรฐานไมนอยกวา 20% ของผขายท(มาขายในตลาด

ผลการสารวจพบวา มตลาดนดท(เปนตลาดนดสนคาอนทรยท (วประเทศอยประมาณ 24 แหง (ณ กลางป 2558) ซ(งมยอดการจาหนายสนคาอนทรยรวมกนราว 25.49 ลานบาทตอป ตลาดนดสวนใหญจะอยในทองถ(นหรอหวเมองใหญในตางจงหวด โดยจงหวดท(มตลาดนดสนคาอนทรยจานวนมากท(สด 3 ลาดบแรก คอ เชยงใหม ยโสธร กรงเทพฯ ตลาดนดในตางจงหวดโดยสวนมากจะจดในสถานท(ท(มผบรโภคอยหนาแนน เชน หนาสถานท(ราชการ หนาโรงพยาบาล หรออาจเปนท(วางท(ผบรโภคสะดวกในการมาหาซ=อผลผลต ตลาดนดน=จะมวนเปดท(แนนอน โดยสวนใหญจะเปดเพยงวนเดยวตอสปดาห โดยเปดขายเพยงคร(งวนเชาหรอบาย หรอเปดท =งวน วนท(มการเปดตลาดนดมากท(สด คอ วนจนทรและวนศกร และวนท(มตลาดเปดขายนอยท(สด คอ วนอาทตย


จานวนจงหวดท(มตลาดนดสนคาอนทรย 6

จงหวดท(มตลาดนดสนคาอนทรยมากท(สด เชยงใหม

ตลาดนดสนคาอนทรยท(ใหญท(สด (มลคาของการขายตอป)

ตลาดนดสขใจ นครปฐม

วน-เวลาของตลาดนดสวนใหญ เปดวนเดยว/สปดาห โดยอาจเปดวนใดวนหน(งในสปดาห แตวนท(มการเปดตลาดนอยท(สดคอ วนอาทตย

สถานท(จดตลาดนด สถานท(ราชการ, สถาบนการศกษา, และพ=นท(เอกชน

ผบรหารจดการตลาด องคกรพฒนาเอกชน

สดสวนผขายท(เปนผประกอบการเกษตรอนทรย (มากสด-นอยสด และเฉล(ย)

นอยท(สด 1 ราน มากท(สด 112 ราน เฉล(ย 17.4 ราน/ตลาด

สดสวนผขายท(เปนผผลต/แปรรปมาขายเองโดยตรง

93.8% เปนผผลต/แปรรปขายเอง

ยอดขายเฉล(ยของแตละตลาดนดในป 2557 (ลานบาท)

1.00


เฉล(ยจานวนชนดของสนคาอนทรยท(จาหนายในตลาด (ชนด)

ตลาดขนาดเลก: 20 – 50 ชนด ตลาดขนาดใหญ: 50 – 100 ชนด

ชนดและสดสวนของสนคาอนทรย 48% เปนผกและผลไมสด 26% เปนผลตภณฑอาหารแปรรป 19% เปนขาว

ประเภทของผบรโภค ครอบครวคนรนใหมสนใจสขภาพ (30.7%) ครอบครวสงอาย (30.7%) ครอบครวผปวย (13.8%)

ปจจยในการตดสนใจเลอกซ=อของผบรโภค (1) ความเช(อม (นในการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย (2) ราคาสนคาอนทรยถกลง, ความหลากหลายของสนคา, รจกผผลต, รจก-เขาใจประโยชน

ปญหาและอปสรรคสาคญ สนคา: ความหลากหลาย, ความสม(าเสมอและความตอเน(องของผลผลต โลจสตกส: การขนสง กฏระเบยบ: -- ผบรโภค: ความรบรและความเขาใจของผบรโภค

สนคาท(มแนวโนมนาสนใจในตลาด ผกพ=นบาน, อาหารพรอมบรโภค


เปนท(นาสงเกตวา ตลาดนดสเขยวสวนใหญในตางจงหวดเกดข=นจากการจดต =งและดาเนนการโดยองคกรพฒนาเอกชน และเม(อผานไประยะหน(ง กอาจถายโอนการบรหารจดการใหกบเครอขายกลมเกษตรกรผผลต ในระยะเร(มตนจาเปนตองมการอดหนน เชน การจดหาอปกรณสาหรบตลาดนด (เตนท โตะ เกาอ=) การอดหนนคาเดนทาง/ขนสงใหกบเกษตรกร และการประชาสมพนธ เปนตน แมแตตลาดนดสขใจ ท(เปนตลาดนดสนคาอนทรยท(ใหญท(สด กเร(มดาเนนการโดยไดรบเงนงบประมาณสนบสนนจากทางสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

นอกจากน= จานวนเกษตรกรท(สามารถเขาถงตลาดนดไดคอนขางจากด จากการศกษาพบวา มเกษตรกรไมเกน 500 คน ท(จาหนายผลผลตของตวเองในตลาดนด 24 แหง ซ(งสอดคลองกบงานศกษาของ

ตรยดา ตรมรรคา และอบล อยหวา (2551) ท(ศกษาตลาดนดเกษตรอนทรยในเชยงใหม 15 ตลาด มเกษตรกรไปจาหนายผลผลตเพยง 102 ครอบครว ท =งๆ ท(ในเครอขายดงกลาวมเกษตรกรสมาชกมากถง 429 ครอบครว โดยเกษตรกรท(ไปขายในตลาดนดจะเปนคนซ=าเดม คอ เกษตรกรครอบครวเดยวจะไปขายในตลาดนด หลายแหง

ตลาดนดสเขยว

4. ตลาดระบบสมาชก

เปนรปแบบการตลาดท(เกาแกท(สดของการตลาดเกษตรอนทรยในตางประเทศ เปนชองทางการตลาดท(พยายามเช(อมเกษตรกรผผลตโดยตรงกบผบรโภค แตกอาจมหนวยงานท(เปนองคกรผผลต องคกรผบรโภค หรอผประกอบการ ท(เขามาจดการรวบรวมผลผลตและกระจายสนคา เชน ระบบ TEIKEI ในประเทศญ(ป น หรอระบบ Community Supported Agriculture (CSA) และระบบ BOX ในยโรปและสหรฐอเมรกา ระบบตลาดน=มหลกการพ=นฐานวา ผบรโภคจะทาตกลงกบเกษตรกรผผลต เพ(อซ=อผลผลตเกษตรอนทรยท(ผลตไดตามฤดกาล โดยผบรโภคจะชาระเงนลวงหนาใหกบเกษตรกร หลงจากเกบเก(ยว ผลผลตจะถกจดสงไป ณ จดกระจายยอยตามท(ตกลง แลวสมาชกผบรโภคท(อยในละแวกใกลเคยงจะเปนผมารบผลผลตดวยตนเอง หรออาจจะจดสงไปใหท(บานหรอสานกงานของสมาชกผบรโภค การตลาดระบบน= เกษตรกรจะมหลกประกนทางเศรษฐกจ และ มโอกาสในการส(อสารโดยตรงกบผบรโภค สวนผบรโภคกสามารถไปเย(ยมเยอนฟารมเกษตรกร เพ(อดการผลต


หรอชวยเกษตรกรทางานในฟารมกได ผลผลตเกษตรอนทรยท(จาหนายในระบบตลาดสมาชกน=สวนใหญจะเปนพชผก แตกอาจมผลผลตเกษตรอนทรยอ(นๆ รวมดวย เชน ไมผล ขาว ไขไก และอาหารแปรรป

ในประเทศไทย กลมอาสาสมครญ(ป น JVC เปนหนวยงานแรกๆ ท(ไดเร(มทาระบบตลาดแบบสมาชกน=ในป 2534 โดยสงผกและอาหารสด ท(ผลตโดยกลมชาวบานในจงหวดชยภม บรรมย และพษณโลก ใหกบกลมแมบานญ(ป นในกรงเทพฯ (วลยพร อดออมพานช และสภา ใยเมอง 2539) ซ(งทาไดระยะหน(ง กหยดกจการไป ตอมาในป 2542 สวนดวงตะวน (หนองจอก กรงเทพ) ท(เปนความรวมมอระหวางหนวยงานอาสาสมครญ(ป น (JVC) มลนธสขภาพไทย และกรนเนท ไดเร(มกอต =งและพฒนาระบบ CSA ข=นมาอกคร =งหน(ง แตกดาเนนการไดเพยง 3 - 4 ป กเลกกจการไป โดยกอนเลกกจการ (ในชวงป 2546/ 2547) ไดถายโอนสมาชกผบรโภคใหกบชมรมผผลตเกษตรอนทรย สพรรณบร ซ(งเคยทาตลาดขายตรงรวมกนกบสหกรณกรนเนท เพ(อจดการตลาดระบบสมาชกน=ตอ ภายใตช(อ “ผกประสานใจ” ซ(งทางกลมไดพยายามพฒนาตลาดระบบสมาชกน=อยางตอเน(องจนถงปจจบน (ระววรรณ ศรทอง 2553)

จากการสารวจตลาดในปจจบน พบวา มกลมผผลตเพยง 3 กลม ท(ไดทาระบบตลาดสมาชกแบบน= คอ (1) ชมรมผผลตเกษตรอนทรย สพรรณบร (2) กลมเกษตรอนทรยอาเภอสนามชยเขต ฉะเชงเทรา และ (3) วสาหกจชมชนแมทาออรแกนค ท(เปนการรวมกลมเกษตรกรรนใหม ท(ตาบลแมทา อาเภอแมออน จ.เชยงใหม โดยผลการสารวจไดขอมลภาพรวมดงน=

จานวนกลมท(ทาตลาดระบบสมาชก (กลม) 3

จานวนผบรโภคเฉล(ยในแตละกลม (คน/กลม) 38.33

ความถ(ในการจดสง (คร =ง/สปดาห) 1

ยอดจาหนายรวมในป 2557 (ลานบาท) 1.282

ชนดและสดสวนของสนคาอนทรย 95% เปนผกและผลไมสด

สดสวนของกลมผบรโภค 50% เปนครอบครวสขภาพ 31% เปนครอบครวชาวตางชาต

ปจจยในการตดสนใจเลอกซ=อของผบรโภค รจกผผลต ความสะดวกในการซ=อ

ปญหาและอปสรรคสาคญ ความหลากหลายของสนคา การขาดสนคาท(เปนท(ตองการของผบรโภค

ในภาพรวม ชองทางตลาดระบบสมาชกเปนชองทางตลาดสนคาอนทรยท(มขนาดเลกท(สด โดยมมลคาตลาดในป 2547 รวมกนเพยง 1.282 ลานบาท ซ(งผบรโภคท(เปนสมาชกจะไดรบสนคาอนทรย (95% คอ ผกและผลไมสด) สงถงท(บานและท(ทางานสปดาหละ 1 คร =ง ในแตละกลม จะมสมาชกผบรโภคไมมาก เฉล(ย


38.33 คนตอกลม โดยคร(งหน(งของผบรโภคเปนครอบครวสขภาพ และอกหน(งในสามเปนครอบครวชาวตางประเทศ ซ(งผบรโภคกลมน=มปจจยในการเลอกซ=อสนคาอนทรยตางจากกลมอ(นคอ การไดมโอกาสรจกกบเกษตรกรผผลตโดยตรง รวมท =งความสะดวกในการซ=อ เน(องจากบรการจดสงสนคาของกลมผผลต สวนปญหาอปสรรคหลกน =นคลายกบตลาดชองทางอ(น คอ ในเร(องความหลากหลายของสนคา

ความหลากหลายของสนคาเปนขอจากดพ=นฐานของการตลาดระบบสมาชก เพราะผบรโภคในตลาดระบบน=จะถกจากดสทธ kในการเลอกชนดและปรมาณผลผลตผกอนทรย ทาใหผบรโภคตองยอมรบผลผลต ผกอนทรยทกอยางท(ผลตไดโดยเกษตรกร ซ(งบอยคร =งมกจะมปญหาวา เกษตรกรท(อยในกลมเดยวกนกจะมผลผลตท(ใกลเคยงกนในชวงฤดเดยวกน จงทาใหผผลตมผลผลตผกอนทรยชนดเดยวกนตอเน(องกนหลายสปดาห ซ(งทาใหผบรโภครสกวาไมคอยมความหลากหลายของผลผลต ขอจากดอกอยางกคอผบรโภคบางรายไมคนเคยหรอไมรจกกบผลผลตผกอนทรยท(ไดรบเชน ผกพ=นบานบางชนดท(จะมตามฤดกาล ทาใหเม(อไดรบ ผกอนทรยไปแลวไมรจะบรโภคอยางไร สงผลตอความพงพอใจของผบรโภค

ผกอนทรยในตลาดระบบสมาชก

5. ตลาดขายตรง

ระบบตลาดขายตรงมลกษณะคลายกนกบระบบตลาดสมาชก โดยเฉพาะการจดสงผกใหกบผบรโภคถงบาน/ท(ทางาน ความแตกตางหลกท(เปนหวใจสาคญคอ ในระบบตลาดขายตรง ผบรโภคไมจาเปนตองส (งซ=อลวงหนา หรอชาระเงนลวงหนาเปนรายป/รายเดอนใหกบผผลต แตสามารถส (งซ=อสนคาเม(อตองการ และการตลาดขายตรงน= มกจะดาเนนการโดยผประกอบการ ไมใชเกษตรกรผผลตเอง ซ(งโดยท (วไปมกจะพบวา กลมผผลตหรอผประกอบการท(ทาตลาดในระบบสมาชก อาจมการใหบรการแบบขายตรงดวย อยางไรกด การตลาดขายตรงน=จะตางจากการท(ผประกอบการรานปลกใหบรการสงสนคาใหกบผบรโภค เพราะในกรณเชนน= ยงถอวา เปนการขายปลกของราน เพยงแตเพ(มบรการจดสงสนคาให


ผประกอบการเกษตรอนทรยรายแรกๆ ท(ไดทดลองทาการตลาดขายตรง คอ สหกรณกรนเนท ซ(งไดทาตลาดในระบบน=ต =งแตป 2537 เพ(อจาหนายผลผลตเกษตรอนทรยใหกบกลมผผลตผกและอาหารอนทรยหลายกลม เชน สหกรณเกษตรย (งยนแมทา และชมรมผผลตเกษตรอนทรย สพรรณบร แตกไมประสบความสาเรจทางธรกจ จงไดยตระบบตลาดน=ในป 2547

หลงจากน =น ไดมผประกอบการเกษตรอนทรยหลายรายท(ไดพยายามทาระบบตลาดขายตรง เชน ไรปลกรก บรษท ทอปสออรแกนค โปรดกส แอนด ซพพลาย จากด ตะกราปนผก บานผกกด ไรทองออรแกนค แตไมคอยประสบความสาเรจเทาท(ควร จากการสารวจของทมวจยพบวา ในปจจบนคงเหลอแตเพยงตะกราปนผกเทาน =นท(ยงคงทาการตลาดขายตรงอย

นอกจากน= ในระบบตลาดขายตรงอาจมระบบท(สลบซบซอนมาก ท(เรยกกนวา การตลาดขายตรงแบบหลายช =น (multi-level marketing) ซ(งในปจจบน ยงไมพบวา มการใชระบบตลาดขายตรงเชนน=กบสนคาอนทรยอยางมนยสาคญ

อกรปแบบหน(งของตลาดขายตรงกคอ การขายผานอนเทอรเนต โดยไมมรานคาปลกของตนเอง ท(ผบรโภคสามารถเลอกดสนคาไดจากเวบไซต หรอส(ออนเทอรเนตอ(นๆ และทาการส (งซ=อ ซ(งผซ=ออาจจะชาระเงนผานระบบอนเทอรเนต หรอระบบธนาคารปกต และผขายจะจดสงสนคาใหกบผซ=อโดยตรง (ในบางกรณ อาจนดแนะใหผบรโภคมารบสนคา ท(จดใดจดหน(งกได) แมวาจะมรานคาปลกบางรายท(ใหบรการลกคาส (งซ=อทางอนเทอรเนตและจดสงใหถงบาน ซ(งในกรณเชนน= ถอเปนการใหบรการเสรมของรานคาปลก มากกวาท(ควรจะถอวาเปนการขายตรง จากการศกษาไมพบวามผประกอบการเกษตรอนทรยท(มระบบการตลาดแบบ อคอมเมรซ

ระบบตลาดขายตรง (กลม) 1


ชนดของสนคาอนทรย ผกและผลไมสด 50 – 100 รายการ

สดสวนของกลมผบรโภค ครอบครวผรกสขภาพ 30% ครอบครวผปวย 30% ครอบครวผสงอาย 30%

ปจจยในการตดสนใจเลอกซ=อของผบรโภค ความสะดวกในการซ=อ ความหลากหลายของสนคาอนทรย รจก-เขาใจประโยชน

ปญหาและอปสรรคสาคญ สนคา: (1) ความหลากหลาย (2) คณภาพ (3) ราคา การจดซ=อและโลจสตกส: สนคาเสยหายระหวางขนสง ผบรโภค: ความรบร-ความเขาใจ


ผกอนทรย ตะกราปนผก ท<เปนตลาดขายตรง

6. ธรกจบรการอาหารและเคร<องด<ม

จากกระแสความต(นตวเร(องสขภาพในประเทศไทยท(มมานานกวา 10 ป ทาใหผประกอบการเร(มหนมาสนใจกบธรกจบรการอาหารและเคร(องด(มออรแกนคกนบาง โดยผประกอบการรายแรกๆ ในธรกจน=คอ รานอโณทย (เร(มเปดรานในป 2543) ท(ไดเร(มนาเสนอเมนอาหารมงสวรตและเคร(องด(มออรแกนคจาก ผลผลตของฟารมตวเอง (ไรปลกรก) และรานไทสบาย ท(จาหนายอาหารสขภาพแมคโคไบโอตคและออรแกนคจากผลผลตของฟารมตวเองเชนกน (ฟารมเขาคอทะเลภ)

ตอมา ในชวงตนศตวรรษ 2550 ไดมรานอาหารท(เปดข=นโดยเนนการจาหนายอาหารออรแกนคเปนการเฉพาะ เชน รานออรแกนค Sustaina ราน Be Organic ราน Salada Organic Kitchen รวมท =งยงมการใหบรการจดอาหารจดเล=ยงนอกสถานท( ซ(งโดยมากมกจะเปนอาหารสาหรบการประชมของหนวยงานท(สนใจเร(องสขภาพและส(งแวดลอม เชน อ(มอน เค=ยว..เขยว กรนพลส ต =ง-ใจ-ทา เวจจ=คทเชน ซ(งรวมตวกนภายใตช(อ Green Catering โดยการสนบสนนของโครงการพฒนาตนแบบตลาดทางเลอก เครอขายตลาดสเขยว

ในตางจงหวด กระแสความสนใจเร(องธรกจบรการอาหารและเคร(องด(มมปรากฏใหเหนเพยงไมก(จงหวด โดยจงหวดเชยงใหมมรานอาหารอนทรยเปดข=นหลายแหง เชน รานออแกนคฟารม รานพนพรรณ ครวคณเชญ เปนตน

อยางไรกด แมวา รานอาหารเหลาน=จะมนโยบายในการจาหนายอาหารอนทรยหรอออรแกนค แตเน(องจากขอจากดเร(องความหลากหลายและความตอเน(องของผลผลตเกษตรอนทรยท(มการตรวจรบรองมาตรฐาน ทาใหผประกอบการตองเลอกวตถดบท(อาจเปนเกษตรอนทรยแตไมไดรบการรบรอง หรอแมแตจากระบบเกษตรท (วไป ทาใหการประเมนมลคาตลาดสนคาอนทรย (ท(เปนผลผลตเกษตรอนทรยท(มการตรวจรบรองมาตรฐาน) คอนขางซบซอนมาก เพราะ (ก) มเมนอาหารเพยงบางเมนท(ใชวตถดบท(เปนผลผลตเกษตรอนทรยเปนวตถดบหลก (ข) ในเมนอาหารออรแกนค มการสลบการใชวตถดบท(เปนผลผลตเกษตรอนทรย


ท(ผานการตรวจรบรองและไมผานการรบรอง และ (ค) มการเปล(ยนแปลงเมนอาหาร ท(เคยเปนเมนอาหาร ออรแกนคมาเปนเมนอาหารท (วไป/สขภาพ เพราะไมสามารถหาวตถดบท(เปนเกษตรอนทรยได จงตองใชวตถดบจากเกษตรท (วไป ดงน =น ในการศกษาคร =งน= จะไดกาหนดเกณฑในการพจารณาคดเลอกวา ธรกจบรการอาหารท(สามารถนบเปนธรกจออรแกนคไดน =นจะตองมเมนอาหารออรแกนคไมนอยกวา 5 เมน ท(ใชวตถดบหลกมากกวา 50% จากผลผลตเกษตรอนทรย ท(ผานการตรวจสอบรบรองมาตรฐาน

ผลการสารวจพบวา มธรกจบรการอาหารออรแกนคตามเกณฑขางตนอยเพยง 19 แหง ซ(งมยอดการขายปลกอาหารออรแกนครวมกนราว 30.08 ลานบาทตอป โดยรานสวนใหญใหบรการในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล และจงหวดเชยงใหม ซ(งเมนยอดนยมสาหรบอาหารและเคร(องด(มออรแกนคในปจจบนคอ สลดผก เหดและผกชบแปงทอด และขาวผด

จานวนผใหบรการอาหารและเคร(องด(มออรแกนค 19 รานคา (นบแยกรานสาขา)

จานวนเมนอาหารออรแกนคเฉล(ยของผประกอบการแตละราย 10 เมน

เมนอาหารออรแกนคยอดนยมมาก 3 เมนแรก 1. สลดผก 2. เหดและผกชปแปงทอด 3. ขาวผด

ผประกอบการมฟารมเกษตรอนทรยเปนแหลงวตถดบของตนเอง

7

ยอดขายรวมเมนออรแกนคในป 2557 (ลานบาท) 30.08

ยอดขายเฉล(ยของเมนออรแกนคแตละรานในป 2557 (ลานบาท)

1.58

ประเภทของผบรโภค ผรกสขภาพ

ปจจยในการตดสนใจเลอกซ=อของผบรโภค 3 อนดบแรก 1. รจกและเขาใจประโยชน 2. ความสะดวกในการซ=อ 3. ราคาสนคาอนทรยถกลง, ความหลากหลายของสนคาอนทรย และรจกผผลต

ปญหาและอปสรรคสาคญ 1. ความรบร-ความเขาใจของผบรโภค 2. คณภาพของสนคา 3. สนคาเสยหายระหวางขนสง

แนวโนมสนคาท(สนใจในอนาคต อาหารจากสมนไพรพ=นบาน


รานอาหารท<ม เมนอาหารอนทรย

4. ตลาดสงออกสนคาอนทรยจากประเทศไทย

ตลาดสงออกเปนชองทางตลาดหลกของผประกอบการเกษตรอนทรยไทยมาต =งแตยคเร(มตนเม(อกวา 20 ปท(ผานมา และยงคงเปนชองทางตลาดท(ใหญและสาคญท(สด เพราะตลาดสนคาอนทรยในตางประเทศ มขนาดท(ใหญ (ราว 2.3 ลานลานบาท) และมความตองการสนคาท(หลากหลาย จากการสารวจของทมวจย พบผประกอบการสงออกสนคาอนทรยในประเทศไทยจานวน 51 ราย ซ(งมมลคาการสงออกในป 2557 รวมกนราว 1,817.10 ลานบาท โดยเกอบสองในสาม (66.09%) ของการสงออกเปนสนคาอาหารแปรรปอนทรย อกเกอบหน(งในสาม (30.39%) เปนขาวอนทรย และท(เหลอไมถง 4% เปนผกผลไมสดและสนคาท(ไมใชอาหาร

จานวนผสงออกสนคาอนทรย 51

ยอดขายการสงออกสนคาอนทรยในป 2557 (ลานบาท) 1817.10

สนคาสงออกหลกในป 2557 ตามมลคา 1. ขาว 2. กะท 3. สารใหความหวาน 4. น=าตาลทราย 5. อาหารแปรรป

ตลาดสนคาอนทรยสงออกจากประเทศไทย 1. สหภาพยโรป 2. สหรฐอเมรกา 3. เอเชยตะวนออก

ปญหาและอปสรรคสาคญ 1. ความรบร-ความเขาใจของผบรโภค 2. คณภาพของสนคา 3. สนคาเสยหายระหวางขนสง

แนวโนมสนคาอนทรยท(สนใจในอนาคต อาหารจากสมนไพรพ=นบาน


ขาวอนทรยเปนสนคาสงออกแรกของประเทศไทย และยงคงครองตาแหนงเปนสนคาสงออกหลกในตลอดชวง 20 กวาปท(ผานมา แตในชวงระยะหลง สนคาอาหารแปรรปท(เปนอนทรยเร(มเขามามบทบาทอยางมาก และไดแซงหนาขาวอนทรยไปแลว เชนสนคาอนทรยตอไปน=ไดแก กะท น=าตาลทราย สารใหความหวาน น=ามะพราว น=ามนมะพราว ขนมขบเค=ยว อาหารเชา เปนตน

เน(องจากกระทรวงพาณชยไดกาหนดใหผสงออกขาวอนทรยไทยตองรายงานการสงออก จงทาให มขอมลการสงออกขาวอนทรยคอนขางละเอยดยอนหลงมา 5 ป จากขอมลของกรมการคาตางประเทศ (2556 และ 2558) ราว 90% ของขาวอนทรยไทยสงออกไปยงประเทศในภมภาคยโรปและอเมรกาเหนอ โดยประเทศท(มการนาเขามากท(สดคอ สหรฐอเมรกา อตาล เนเธอรแลนด สวสเซอรแลนด ฝร (งเศส และเดนมารค โดยใน ป 2557 มการสงออกขาวอนทรยรวม 12,690.03 ตน และมมลคารวม 552.25 ลานบาท และในชวงระหวาง ป 2553 - 2557 มอตราการเตบโตเฉล(ยสงถง 28.96% ตอป

ตารางท< 4.5 ปรมาณ มลคา การสงออกขาวอนทรยของประเทศไทย

2553 2554 2555 2556 2557 2558 (1 ม.ค. - 31 ส.ค.)

ยโรป (ตน) 3,172.94 4,394.61 3,923.09 5,034.51 7,583.42 6,542.57

อเมรกาเหนอ (ตน) 1,256.81 1,258.20 2,409.56 2,336.29 3,357.68 2,576.29

เอเชยตะวนออกเฉยงใต (ตน)

189.59 280.34 305.02 209.83 391.34 312.42

เอเชยใต (ตน) -- -- -- -- -- --

เอเชยกลาง (ตน) 16.80 -- 28.87 75.80 -- 43.58

เอเชยตะวนออก (ตน)

113.16 121.90 167.42 202.66 990.63 297.41

แปซฟค (ตน) 49.88 80.43 123.88 166.52 220.10 91.89

อ(นๆ (ตน) -- -- -- 12.96 146.86 52.28

ปรมาณรวม (ตน) 4,809.22 6,191.37 6,324.15 8,038.57 12,690.03 9,916.44

มลคา (ล านบาท) -- -- 273.25 345.91 552.25 433.94

แหลงขอมล: กรมการคาตางประเทศ 2556 และ 2558


ในสวนของการสงออกผกผลไมสดอนทรยน =น มการสงออกคอนขางนอย คดเปนมลคาไดเพยง 60.75 ลานบาทตอป โดยผลผลตท =งหมดสงออกไปจาหนายเพยง 2 ภมภาค คอ ภมภาคยโรปและในอาเซยน

สาหรบผลตภณฑอาหารแปรรป ซ(งเปนสนคาอนทรยสงออกท(สาคญท(สดของประเทศไทยในปจจบน โดยมมลคาสงถง 1,201.00 ลานบาท/ป แซงหนาสนคาขาวอนทรย โดยตลาดสนคาอนทรยท(ใหญคอตลาดในภมภาคยโรปและอเมรกาเหนอ ซ(งมขนาดท(ใกลเคยงกน รองลงมาคอตลาดในเอเชยตะวนออก ผลตภณฑอาหารแปรรปท(เปนสนคาอนทรยท(สงออกน=แบงออกไดเปน 2 กลมใหญ คอ ผลตภณฑอาหารแปรรปสาหรบผบรโภค (เชน กะท เคร(องแกงและซอส และผลตภณฑแปรปเบ=องตนสาหรบใชเปนวตถดบสาหรบการแปรรปอาหาร (น=าตาล สารใหความหวาน)

สวนผลตภณฑอนทรย ท(ไมใชอาหาร สวนใหญจะเปนสนคาในกลมผลตภณฑถนอมผวและเคร(องสาอางเปนหลก มมลคาในการสงออกนอยท(สด เพยง 3.10 ลานบาท/ป โดยผลตภณฑสวนใหญท(มการสงออกจะเปนการสงออกไปตลาดในภมภาคยโรป

ตารางท< 4.6 การกระจายตวของตลาดสงออกสนคาอนทรยจากประเทศไทย

ขาว ผกผลไมสด อาหารแปรรป ผลตภณฑ ไมใชอาหาร

ยโรป 59.76% 70.49% 37.32% 79.71%

อเมรกาเหนอ 26.46% -- 34.12% 0.29%

แปซฟค 1.73% -- 5.57% --

เอเชยตะวนออก 7.81% -- 21.21% 20.00%

อาเซยน 3.08% 29.51% 1.78% --

อ(นๆ 1.16% -- -- --

มลคาสงออก 2557 (ลานบาท) 552.25 60.75 1,201.00 3.10

สดสวนของมลคาสงออก (%) 30.39% 3.34% 66.09% 0.17%

แหลงขอมล: จากการสารวจ ยกเวนสนคาขาว


จากการศกษาขอมลตลาดสนคาอนทรยท =งในประเทศและสงออก สามารถสรปมลคาสนคาอนทรยของประเทศไทยดงตารางดงตอไปน=

ตารางท< 4.7 สรปมลคาสนคาอนทรยของประเทศไทย มลคารวมป 2557(ลานบาท) ตลาดสนคาอนทรยภายในประเทศ 514.45 - โมเดรนเทรด 306.00 - รานกรน 151.62 - ตลาดนดสเขยว 24.02 - ตลาดระบบสมาชก 1.28 - ตลาดขายตรง 1.45 - ธรกจบรการอาหารและเคร(องด(ม 30.08 ตลาดสนคาอนทรยสงออก 1,817.10

รวม 2,331.55

5. ราคาพรเม <ยมสาหรบสนคาอนทรย

ราคาขายปลกสนคามความแตกตางกนมากในตลาดขายปลกแตละชองทาง แตละสถานท(ต =งของราน แตละแบรนดสนคา และแมแตขนาดบรรจ รวมท =งในบางตลาดขายปลกมเฉพาะแตสนคาอนทรย ไมมสนคาท (วไปใหเปรยบเทยบ หรอท(มกเปนสนคาตางชนดหรอตางคณภาพ ทาใหเปนการยากมากท(จะประเมนความแตกตางของราคาของสนคาอนทรยและสนคาท (วไปได ขอมลในตาราง 4.8 ขางลางจงเปนขอมลประมาณการของทมวจยจากการสารวจตลาดขายปลกประเภทตางๆ เทาท(สามารถสารวจได

ตารางท< 4.8 ราคาพรเม(ยมของสนคาอนทรย

โมเดรนเทรด รานกรน รานอาหาร

ขาว 90% ผกผลไมสด 49% อาหารแปรรป 26% ผลตภณฑไมใชอาหาร 104%

ขาว 95% ผกผลไมสด 100% อาหารแปรรป 75% ผลตภณฑไมใชอาหาร 128%

สลดผก 18% ขาวผด 31%


6. ปญหาอปสรรคและโอกาสของตลาดเกษตรอนทรยประเทศไทย

จากการสมภาษณผประกอบการคาสนคาอนทรย ท =งท(ทาธรกจสงออกและจาหนายในประเทศ (ดรายละเอยดไดในตาราง 4.9) พบวา ปญหาอปสรรคสาหรบตลาดในประเทศและตลาดสงออกมความใกลเคยงกนมาก แตในบางชองทางตลาดอาจมประเดนปญหาเฉพาะเชน ผประกอบการธรกจสงออกประสบกบปญหาในเร(องของการตรวจรบรองมาตรฐาน ภาษสงออก/นาเขา และกฏระเบยบการสงออก3 ซ(งผประกอบการธรกจในประเทศไมพบกบปญหาดงกลาวแตอยางใด แตถาพจารณาโดยภาพรวมจะพบวา ปญหาท(ผประกอบการในเกอบทกตลาดประสบเหมอนๆ กน คอ ปญหาเก(ยวกบสนคา โดยเฉพาะปญหาความหลากหลายของสนคา ความสม(าเสมอและความตอเน(องของสนคา รวมท =งคณภาพสนคา สวนปญหาการจดการโลจสตกสกมบาง โดยเฉพาะท(เก(ยวกบบรการขนสงสนคาท(หายากและมราคาสง (เน(องจากสนคาอนทรยมจานวนนอย และมความเปนฤดกาลสง) ความเสยหายของผลผลตในระหวางการขนสง และปญหาเก(ยวกบความรบร-ความเขาใจของผบรโภคตอสนคาอนทรย

โดยภาพรวม ปญหาท(นาจะเปนเร(องเรงดวนท(สาคญท(สดของธรกจเกษตรอนทรยไทยกคอ การขยายอปทานผลผลตเกษตรอนทรย ท =งในเชงของปรมาณและความหลากหลายของชนดสนคา แตในการขยายการผลตดงกลาว จะตองเปนการผลตสนคาท(มคณภาพ4 และมการวเคราะหวางแผนดานโลจสตกสไวกอนลวงหนา โดยเฉพาะในเร(องของการบรการขนสง และการจดการคณภาพระหวางการขนสง (โดยเฉพาะในกรณของสนคาสด) เปนท(นาสงเกตวา ในขณะท(ผประกอบการเกษตรอนทรยโดยสวนใหญประสบปญหามผลผลตไมเพยงพอ จากขอมลสารวจการผลตพบวา มผลผลตเกษตรอนทรยจานวนไมนอยท(ไมไดเขาสตลาดอนทรย และตองจาหนายเปนผลผลตเกษตรท (วไป (36% ของผลผลตขาวเกษตรอนทรย และ 30% ของผลผลตผกและผลไมเกษตรอนทรย) ซ(งปจจยหลกของการท(ผลผลตเกษตรอนทรยไมไดขายเขาสตลาดออรแกนคนาจะเกดข=นจาก 2 ปจจยหลก คอ ปญหาดานโลจสตกส เพราะผลผลตดงกลาวกระจดกระจาย หรออยหางจากสถานท(แปรรปหรอตลาด จนทาใหคาใชจายในการรวบรวมและขนสงผลผลตสงเกนไป และ/หรอผลผลตเกษตรอนทรยดงกลาวไมไดรบการตรวจรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยตามระบบท(ตลาดปลายทางตองการ โดยเฉพาะในกรณของตลาดตางประเทศ

3 ตวอยางของกฏระเบยบการสงออก คอ ระเบยบการสงออกขาวหอมมะล ท<หามการผสมขาวหอมมะลกบขาว

ชนดอ<น ในขณะท<ผ ซDอในตลาดตางประเทศมความตองการใหผสมขาวหอมมะลกบขาวส (เชน ขาวหอมมะลผสมขาวมะลแดง ขาวหอมมะลผสมขาวหอมนล เปนตน)

4 คณภาพของสนคานDไม ไดหมายความวา ตองมรปลกษณภายนอกเหมอนกนกบผลผลตเกษตรท <วไป

แตหมายถง ความสด สะอาด และไดรบการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยตามระบบของตลาดปลายทาง


ตารางท< 4.9 แสดงภาพรวมของปญหาอปสรรคในแงมมของผประกอบการธรกจคาปลกและสงออก โมเดรนเทรด รานกรน ตลาดนด ตลาดระบบ

สมาชก ตลาดขาย

ตรง รานอาหาร ตลาด

สงออก

เก<ยวกบสนคา

(1) ความหลากหลาย x x x x x

(2) คณภาพ x x x x

(3) ความสม(าเสมอตอเน(องของสนคา x x x x

(4) ราคา x x

การจดซDอและโลจสตกส

(1) ขอมลผผลต

(2) ผรวบรวมสนคา

(3) การขนสง x x x

(4) สนคาเสยหายระหวางขนสง x x x

(5) อ(นๆ

กฏระเบยบและนโยบาย

(1) ระเบยบการนาเขา

(2) มาตรฐาน-การตรวจรบรอง x

(3) อ(นๆ ภาษนาเขา/ สงออก

กฏระเบยบการสงออก

ผบรโภค

(1) ความรบร-ความเขาใจ x x x x x

(2) การเลอกสนคา

(3) ความตองการในปจจบน x

(4) อ(นๆ

มประเดนท(นาสนใจมากประเดนหน(งท(ไดจากการสารวจผประกอบการคาเกษตรอนทรย คอ ปญหาความรบรและความเขาใจของผบรโภคตอสนคาอนทรย ซ(งดเหมอนผบรโภคในประเทศโดยรวม ในทกชองทางการตลาดประสบกบปญหาดงกลาว ยกเวนในกรณของตลาดระบบสมาชก ซ(งผบรโภคในกลมน=ดเหมอนจะมการรบรและความเขาใจคอนขางดเก(ยวกบเกษตรอนทรย ปญหาในเร(องน=สอดคลองกบผลการสารวจความรบรและความเขาใจของผบรโภค ซ(งจะไดกลาวถงโดยละเอยดในบทถดไป

นอกจากน= ขอมลจากการสมภาษณยงพบวา มประเดนหลายเร(องท(มกจะกลาวกนวา เปนอปสรรคของการพฒนาตลาดเกษตรอนทรยไทยน =น ในแงของผประกอบการกลบไมไดมองวาเปนประเดนปญหาท(ม


ความสาคญ เชน ขอมลผผลตสนคาอนทรย ผรวบรวมสนคาอนทรย (รวมท =งศนยรวบรวมและกระจายสนคา) และกฏระเบยบการนาเขาสนคาอนทรยในตางประเทศ

ในสวนของโอกาสทางการตลาด ผประกอบการคาเกษตรอนทรยท =งหมดมองเหนลทางในการขยายตลาดสนคาอนทรยไดอกคอนขางมาก โดยสนคาอนทรยท(มโอกาสทางการตลาดในชองทางตลาดตางๆ มความแตกตางกน แตโดยรวมผลตภณฑในหมวดของอาหารแปรรปเปนสนคาท(มความตองการในทกตลาด

ในสวนของการสงออก แมวาตลาดในภมภาคยโรปและอเมรกาเหนอจะยงคงเปนตลาดหลกพ=นฐานสาหรบสนคาอนทรยของประเทศไทย ตลาดสงออกใหมท(เร(มมความสาคญคอ กลมประเทศเอเชยตะวนออกและอาเซยน ซ(งโอกาสทางการตลาดในท =งสองภมภาคน=สอดคลองกบการวเคราะหแนวโนมการเตบโตของสนคาอนทรยโลก (Willer and Lernoud 2015)

สาหรบแนวโนมสนคาอนทรยท(เปนท(ตองการของตลาดนดสเขยว ตลาดระบบสมาชก รานกรน ตลาดสงออก แสดงในตารางท( 4.10

ตารางท< 4.10 แนวโนมสนคาอนทรยท(เปนท(ตองการของตลาด

ผกผลไมสด อาหารแปรรป อ<นๆ

ตลาดนดสเขยว ผกพ=นบาน อาหารแปรรป-พรอมบรโภค สมนไพร ผลตภณฑจากสตว (ไข เน=อสตว)

ตลาดระบบสมาชก อาหารแปรรป-พรอมบรโภค ผลตภณฑจากสตว (ไข เน=อสตว)

รานกรน ผลไม อาหารแปรรป-พรอมบรโภค ธญพชแปรรป (ขนมขบเค=ยว)

ไข

ตลาดสงออก ซอส เคร(องแกง เคร(องปรงอาหาร เสนกวยเต�ยว ผลไมกระปอง


บทท< 5

ผ บรโภคสนคาอนทรยภายในประเทศ

1. ผ บรโภคสนคาอนทรยไทย: ขอมลจากการทบทวนเอกสาร

เม(อเปรยบเทยบกบงานศกษาดานตลาดสนคาอนทรยไทย งานศกษาเก(ยวกบผบรโภคสนคาอนทรย ในประเทศไทยมอยมากพอควร จากการทบทวนเอกสารพบงานวจยท(นาสนใจเก(ยวกบผบรโภคสนคาอนทรยในประเทศไทย 8 งานวจย ซ(งมชวงระยะเวลาในการศกษาท(แตกตางกน รวมท =งมขอบเขตในการสมตวอยางผบรโภคท(แตกตางกน ดงท(แสดงในตารางท( 5.1 ขางลาง

ตารางท< 5.1 งานวจยท(สาคญเก(ยวกบผบรโภคสนคาอนทรยไทย

ป ขอบเขต การศกษา

จานวนสมสารวจ

งานวจยโดย

2542-43 เชยงใหม 390 Sangkumchaliang and Huang (2012)

2547 กรงเทพฯ 400 รชดา สรภาณพงศ (2547)

2548 กรงเทพฯ 110 กลยาณ กลชย และพรชย กลชย (2549)

2548 กรงเทพฯ 848 Roitner-Schobesberger, Darnhofer, Somsook, Vogl (2008)

2554 กรงเทพฯ 385 Till Ahnert (2011)

2554 กรงเทพฯ 23 มลนธสายใยแผนดน (2554)

2556 กรงเทพฯ 650 ศนยวจยเอแบค (2556)

2556 กรงเทพฯ 400 ปลนธนา แปนปล=ม (2557)

งานศกษาของ Sangkumchaliang and Huang (2012) เปนการศกษาในชวงระหวางปลายป 2542 ตอตนป 2543 โดยการสมสมภาษณผบรโภคในจงหวดเชยงใหมจานวน 390 คน ผลการศกษาพบวา 36.0% ของผท(สมสารวจไมเคยไดรบรเก(ยวกบเกษตรอนทรย 30.2% ระบวา เคยไดยน แตไมเคยซ=อ และ 36.1% ท(เคยไดยนและซ=อสนคาอนทรย ปจจยสวนตว/ครอบครวท(สาคญของผซ=อ คอ เพศ ระดบการศกษา การมเดกในครอบครว ในขณะท(ระดบรายไดไมคอยมความสาคญในการเลอกซ=อเทาใดนก และเหตผลสาคญในการเลอกซ=อสนคาอนทรยกคอ ปลอดสารเคมกาจดศตรพช (90%) มความปลอดภยกวาเพราะมการตรวจสอบรบรอง (88%) มความสดกวา (64%) และมรสชาตดกวา (50%) แตประเดนท(นาเปนหวงมากกคอ 71% ของผบรโภคท(บอกวา เคยไดยนเก(ยวกบเกษตรอนทรยยอมรบวา รเร (องเกษตรอนทรยนอยมาก รวมท =งมผบรโภค 26.8% ท(


คดวา ไมมความแตกตางระหวางสนคาอนทรยและสนคาปลอดภย และ 23.4% ไมทราบวามความแตกตางระหวางสนคา 2 ประเภทน= หรอในอกนกหน(ง มผบรโภคเพยงคร(งหน(ง (49.8%) เทาน =นท(รวามความแตกตางระหวางสนคาอนทรยและสนคาปลอดภย

ในงานศกษาของรชดา สรภาณพงศ (2547) ท(ทาการสารวจผบรโภคผกอนทรยและผกปลอดภยจากสารพษจานวน 400 คน ในเขตกรงเทพฯ พบวา ปจจยสวนตว เชน อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรส อาชพ รายไดสวนตว รายไดครอบครว ความรและทศนคตเก(ยวกบผกอนทรย มความสมพนธกบการบรโภคผกอนทรยอยางมนยสาคญ สวนปจจยดานการตลาดท(มความสาคญตอการเลอกซ=อน =น ปจจยดานผลตภณฑ มความสาคญมากท(สด

กลยาณ กลชย และพรชย กลชย (2549) ทาการสารวจเฉพาะผบรโภคผกอนทรย 110 คน ในเขตกรงเทพฯ พบวา ผบรโภคจะเลอกซ=อผกมาประกอบอาหารเองเปนประจา และสวนใหญเปนผบรโภคท(เลอกซ=อผกอนทรยมานานกวา 4 ป โดยจะเลอกซ=อผกอนทรยท(มฉลากแสดงวาเปนผกอนทรยเปนลาดบแรก และเหตผลสามลาดบแรกของการเลอกซ=อผกอนทรย คอ ความปลอดภยจากสารเคม สขภาพของครอบครว และเช(อวาผกอนทรยสะอาด

ก ารศกษ าของ Roitner-Schobesberger, Darnhofer, Somsook, Vogl (2008) ท( ท าก ารส ารวจผบรโภค 848 คน ในกรงเทพฯ และพบวา ผบรโภคท(มระดบการศกษาสงและมรายไดสง (ซ(งเปนความสมพนธกนเองอยแลว) จะมแนวโนมในการเลอกซ=ออาหารออรแกนคมากกวา รวมท =งผบรโภคท(มอายมาก รวมท =งครอบครวท(มเดก ผบรโภคกวาคร(งหน(งท(รจกตรารบรองของผกปลอดภยจากสารพษ และมเพยง 10% ท(รจกตรารบรองเกษตรอนทรย แตท(นาตกใจกคอ มผบรโภคมากกวาคร(งหน(งท(คดวา ตรารบรองอาหารอนามยและปลอดภยจากสารพษ คอ ตรารบรองเกษตรอนทรย ซ(งสอดคลองกบผลของการสารวจความเขาใจของผบรโภค ท( 46% ของผบรโภคเขาใจวา ผลตภณฑอนทรยและปลอดภยจากสารพษน =นไมแตกตางกน

สวนการศกษาของ Till Ahnert (2011) จาก German-Thai Chamber of Commerce ท(ไดสมภาษณผบรโภค 385 คน ในหางทอปส มารเกต และเซนทรลฟดฮอลล พบวา ผบรโภคราว 62% เคยไดยนเก(ยวกบสนคาอนทรย และ 80% ของผบรโภคในกลมน= เลอกซ=อสนคาอนทรยโดยกวา 90% เลอกซ=อเพราะเหตผลดานความปลอดภยในการบรโภคอาหารออรแกนค ซ(งเหตผลน=เปนปจจยสาคญของผบรโภคในทกกลม ไมวาจะกลมท(มระดบรายไดท(ตางกน อาย สถานภาพการแตงงาน และเพศ สวนเหตผลลาดบรองลงมาในการเลอกซ=ออาหารออรแกนค คอ เร(องการรกษาส(งแวดลอม ทาใหสขภาพด ม (นใจในสนคาอนทรย และเหมาะกบการปรงอาหารท(บาน โดยผบรโภคออรแกนคจาแนกแยกแยะผลตภณฑอนทรยกบผลตภณฑท (วไปผานทางปายสนคาในรานขายปลก การแสดงฉลาก และตรารบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย

ในการสารวจความรบรของพนกงานในเครอบรษทปนซเมนตไทย ท(สนใจในเร(องสขภาพ จานวน 23 คน ในวนท( 25 มนาคม 2554 โดยความรวมมอระหวางมลนธปนซเมนตไทย และมลนธสายใยแผนดน พบวา มผบรโภคท(สนใจในเร(องสขภาพเพยง 19.3% ท(เขาใจเก(ยวกบเกษตรอนทรยอยางถกตอง ผบรโภคสวนใหญเขาใจวา อาหารปลอดภย (เชน เกษตรปลอดสารพษ ไรสารพษ ปลอดภยจากสารพษ ปลอดสารเคม) ไมตาง


ไปจากเกษตรอนทรย ซ(งทาใหผบรโภคสวนใหญสบสนระหวางตรารบรองมาตรฐาน โดยเฉพาะตรารบรองอาหารปลอดภย (ตรารบรอง Q) ท(ผบรโภคเกอบคร(งหน(งเขาใจวาเปนตรารบรองเกษตรอนทรย สวนเหตผลในการเลอกซ=ออาหารออรแกนคท(สาคญคอ ความปลอดภยดานสารเคมการเกษตร ความปลอดภยดานฮอรโมน/ยาปฏชวนะ (ปศสตว สตวปก สตวน=า) และเพราะอาหารออรแกนคมคณคาทางโภชนาการมากกวา โดย 39% ของผบรโภคจะซ=ออาหารออรแกนคเดอนละ 1 – 2 คร =ง และกวาคร(งของผบรโภคไดเลอกซ=ออาหารออรแกนคเพ(มข=นในชวงปท(ผานมา

ในชวงระหวางเดอนพฤษภาคม-มถนายน ป 2556 ศนยวจยเอแบค นวตกรรมทางสงคม การจดการและธรกจ (SIMBA) มหาวทยาลยอสสมชญ (ไทยรฐออนไลน 2556 และ Digital Media 2556) ไดทาการสารวจความคดเหนของประชาชนในเขตกรงเทพฯ ท(มอายมากกวา 18 ป จานวน 650 ตวอยาง ภายใตการศกษา “ออรแกนคไลฟในสไตลของคนกรง” และพบวา มผบรโภคมากถง 86.9% ท(ระบวา เคยบรโภคอาหารออรแกนค โดย 21.7% รบประทานเปนประจาหรอทกวน 42.8% รบเปนทานเปนบางคร =ง และ 35.5% นานๆ คร =ง นอกจากน= 56.3% ของกลมตวอยางมความเขาใจวา อาหารออรแกนคเปนอาหารท(ไมมสารเคมปนเป=อนเจอปนและปลอดภยกบรางกาย แตในขณะเดยวกน เหตผลหลกในการเลอกซ=ออาหารออรแกนคกลบเปนเพราะคณคาทางอาหารท(ครบถวน (69.8%) เพ(อสขภาพของตนและคนในครอบครว (55.2%) และมรสชาตท(อรอย (28.3%) โดยสนคาท(ผบรโภคในกลมตวอยางนยมซ=อมากท(สด คอ ผกและผลไม (87.5%) ไขหรอเน=อสตว (32.5%) นมหรอเคร(องด(ม (21.8%) และอาหารแหง (11.1%) และชองทางการขายในกลมไฮเปอรมารเกตเปนท(ท(ผบรโภคเลอกไปซ=อหาอาหารออรแกนคมากท(สด (36.0%) รองลงมาคอ ตลาดสด (21.5%) ซเปอรมารเกต (18.7%) รานเพ(อสขภาพ (12.9%) และรานสะดวกซ=อ (10.9%) สวนส(อท(ผบรโภคในกลมตวอยางไดรบขอมลขาวสารเก(ยวกบอาหารออรแกนคมากท(สดคอ ส(อโทรทศน (70.6%) นตยสาร (46.5%) และหนงสอพมพ (34.5%)

ปลนธนา แปนปล=ม (2557) ไดสมสมภาษณผบรโภคในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล 400 คน เพ(อศกษาพฤตกรรมในการซ=อสนคาอนทรย และพบวา ผบรโภคท(สมนยมซ=อผกสด โดยจะซ=อประมาณ 3 – 4 ชนดตอคร =ง และมคาใชจายในการซ=อไมเกน 499 บาทตอคร =ง โดยมกซ=อสนคาในวนอาทตยท(ซเปอรมารเกต เฉล(ย 2 – 4 คร =งตอเดอน ใชระยะเวลาในการซ=อไมเกน 30 นาท และปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย และระดบการศกษา มความสมพนธกบพฤตกรรมการซ=อ

เม(อนารายละเอยดผลการศกษาของงานวจยขางตนน=มาเปรยบเทยบกน กจะสามารถเหนภาพบางอยางของผบรโภคสนคาอนทรยไทยในปจจบนไดดงน=

1) ปจจยสวนตวท(มผลตอการเลอกซ=อสนคาอนทรยน =น ดเหมอนวา ปจจยเร(องการศกษาและอายเพยง 2 ปจจยท(นาจะมผลในการตดสนใจเลอกซ=อและบรโภค ในขณะท(ปจจยเร(องรายได อาชพ และการมเดกในครอบครวยงไมชดเจนมากนก สวนขนาดของครอบครวและการมผปวยในครอบครว ดเหมอนจะไมไดเปนปจจยสวนตวท(สาคญแตอยางใด


ตารางท< 5.2 ปจจยสวนตวท(มผลตอการเลอกซ=อสนคาอนทรย

อาย อาชพ การศกษา รายได ขนาดของครอบครว

มเดกในครอบครว

มผ ปวยในครอบครว

Sangkumchaliang and Huang (2012)

-- -- มนยสาคญมาก

มนยสาคญนอย

-- มนยสาคญมาก

--

กลยาณ -- ไมม ไมม ไมม ไมม -- นอยมาก

รชดา สรภาณพงศ (2547) ม ม ม ม -- -- --

Roitner-Schobesberger, Darnhofer, Somsook, Vogl (2008)

ม -- ม ม -- มนอย --

Till Ahnert (2011) ไมม -- -- ไมม -- -- --

ปลนธนา แปนปล=ม (2557) ม ไมม ม ไมม ไมม ไมม ไมม

2) ผบรโภคมากกวาคร(งหน(ง และอาจมากถงสองในสาม ท(นาจะรจกและเคยไดยนเก(ยวกบเกษตรอนทรย แตมเพยงหน(งในสาม หรอคร(งหน(งของผบรโภคเหลาน=ท(เลอกซ=อสนคาอนทรย ย(งไปกวาน =น มไมถงคร(งหน(งของผบรโภคท(ซ=อสนคาอนทรยเหลาน =น ท(ไดเลอกซ=อสนคาอนทรยท(แทจรง เพราะสวนใหญมความเขาใจผดวา เกษตรดท(เหมาะสม (GAP)/ ผลตภณฑอาหารปลอดภย ไมแตกตางไปจากเกษตรอนทรย ตารางท< 5.3 สดสวนของผบรโภคท(รจกและเขาใจเร(องเกษตรอนทรยและอาหารออรแกนคในประเทศไทย

ขอบเขต การศกษา

สดสวนผ ร จกเกษตรอนทรย

สดสวนผ เล อกซDอ อาหารออรแกนค

สดสวนผ บรโภคเขาใจถกตอง

งานวจยโดย

เชยงใหม 2542-2543

90% 36.1% 49.8% Sangkumchaliang and Huang (2012)

กรงเทพฯ 2547 -- 34.3% -- รชดา สรภาณพงศ (2547)

กรงเทพฯ 2548 67% 39.3% 54% Roitner-Schobesberger, Darnhofer, Somsook, Vogl (2008)

กรงเทพฯ 2554 62% 49.6% -- Till Ahnert (2011)

กรงเทพฯ 2554 -- -- 19.3% มลนธสายใยแผนดน (2554)

กรงเทพฯ 2556 -- 86.9% -- ศนยวจยเอแบค (2556)


3) เหตผลในการเลอกซ=ออาหารออรแกนคจะเปนเหตผลในเร(องของสขภาพเปนหลก แตเหตผลรองลงมาดเหมอนจะมความแตกตางกนมากของในแตละกรณศกษา

ตารางท< 5.4 เหตผลสาคญในการเลอกซ=ออาหารออรแกนคของผบรโภค

ส ขภาพ ส<งแวดลอม

กระแสนยม

บรโภคตามคนใกลชด

ดต อ ผ ผลต

โภชนา การ

ความสด รสชาตด

Sangkumchaliang and Huang (2012)

97% -- 30% -- -- -- 64% 50%

กลยาณ ใช -- -- -- -- -- ใช --

รชดา สรภาณพงศ (2547)

70.1 7.3 17.5 25.5 -- -- -- --

Roitner-Schobesberger, Darnhofer, Somsook, Vogl (2008)

ใช -- -- -- -- -- -- --

Till Ahnert (2011) ใช ใช -- -- -- -- -- --

ศนยวจยเอแบค (2556) 55.2% -- -- -- -- 69.8% -- 28.3%

นอกจากน= มความพยายามในการวเคราะหขนาดของตลาดในกลมผบรโภคแบบตางๆ โดยมลนธสายใยแผนดน และสมาคมการคาเกษตรอนทรย (2555) โดยไดแบงผบรโภคในประเทศไทยท(ซ=อผลตภณฑอนทรยประกอบดวย 5 กลม คอ ครอบครวสขภาพ-ลกออน ผรกสขภาพ ครอบครวผปวย ครอบครวผสงอาย และครอบครวชาวตางชาต ซ(งรายละเอยดเก(ยวกบลกษณะของผบรโภคในแตละกลมและขนาดของตลาดจะแสดงไวในตารางท( 5.5


ตารางท< 5.5 ลกษณะของผบรโภคในแตละกลมและขนาดของตลาด

ผบรโภคเกษตรอนทรยในประเทศไทย ขนาดของตลาด

ครอบครวสขภาพ-ลกออน (Healthy Young Baby Families) ครอบครวคนรนใหม อาย 35+ อยในกลมรายได A/A+ สนใจสขภาพ (แตไมไดมปญหาสขภาพใดเฉพาะ) มลกออน (เดกออน) สนใจซ=ออาหารเกษตรอนทรยใหกบลกและตวเอง มความต(นตวสง เรยนรจาก internet

29.6%

ผรกสขภาพ (Healthy Lifestyle Individuals) คลายกลมแรก แตไมไดมครอบครว และไมมลก สวนใหญจบจากตางประเทศ

20.4%

ครอบครวผ ปวย (Patient Families) ครอบครวท(มพอแม หรอญาตผใหญ ท(เจบปวยดวยโรครนแรง เชน มะเรง หวใจ ซ(งลกหลานจะซ=ออาหารเกษตรอนทรยใหกบญาตผใหญ

21.4%

ครอบครวผ สงอาย (Aging Families) ผซ=อ-ผบรโภคเปนผสงอายเอง ท(สนใจในเร(องสขภาพ

12.2%

ครอบครวชาวตางชาต (Expat Families) ผซ=อ-ผบรโภคเปนชาวตางชาต (เอเชย และอ(นๆ) ท(มสมาชกในครอบครวทางานอยในประเทศไทย (หนวยงานเอกชน หรอองคกรระหวางประเทศ) ซ(งรบรเก(ยวกบเกษตรอนทรยมากอนหนาน=แลว

16.3%

2. ภาพรวมของผ บรโภคไทยกบเกษตรอนทรย

ในการศกษาคร =งน= ทมวจยไดทาการสมสมภาษณผบรโภค 2 แบบ แบบแรกเปนการสมในจงหวดตางๆ ท (วประเทศ ยกเวนในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล และแบบท(สองเปนการสมเฉพาะในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล

2.1 ผบรโภคเกษตรอนทรยในจงหวดตางๆ ท (วประเทศ ยกเวนในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลกบเกษตรอนทรย

ภาพรวมของผบรโภคเกษตรอนทรยในจงหวดตางๆ ท (วประเทศ ยกเวนในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล มรายละเอยดตารางท( 5.6


ตารางท< 5.6 ภาพรวมของผบรโภคเกษตรอนทรยในจงหวดตางๆ ท (วประเทศ ยกเวนในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล

จานวนสมท =งหมด 1360

จานวนจงหวดท(สม 68

ชวงเวลาสมสมภาษณ กลาง-ปลายเดอนสงหาคม 2558

เพศ ชาย 35.33% หญง 64.76%

เขตท(พกอาศย เมอง 43.96% เทศบาล 33.58% ชนบท 22.46%

อาชพ เกษตรกร 12.98% นกศกษา 8.87% ขาราชการ 16.79% ธรกจเอกชน-รฐวสาหกจ 18.99% วชาชพเฉพาะทาง 3.30% แมบาน/พอบาน 15.69% เกษยณ 4.11% อ(นๆ19.28%

การศกษา ต(ากวาปรญญาตร = 48.36% ปรญญาตร = 45.30% ปรญญาโท = 6.12% ปรญญาเอก = 0.22%

อาย ต(ากวา 20 ป = 3.31% 20 - 30 ป = 21.12% 31 - 40 ป = 29.12% 41 – 50 ป = 24.72% 51 – 60 ป = 14.20% มากกวา 60 ป = 7.43%


ตารางท< 5.6(ตอ) ภาพรวมของผบรโภคเกษตรอนทรยในจงหวดตางๆ ท (วประเทศ ยกเวนในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล

สมาชกในครอบครว ท(ตองใสใจสขภาพเปนพเศษ

ตวเอง-คสมรส 31.33% ลก-หลาน 18.49% ผสงอาย 37.33% ไมมผท (ตองใสใจสขภาพเปนพเศษ 12.84%

เคยไดยนเก(ยวกบ “เกษตรอนทรย” “ออรแกนค” เคย 92.51% ไมเคย 7.49%

ประเมนความเขาใจท(ถกตองเก(ยวกบเกษตรอนทรย โดยการตอบคาถาม 10 ขอ

ไมถกตองเลย = 6.27% (สะสม 6.27%) ถกตอง 1 ขอ = 11.28% (สะสม 17.55%) ถกตอง 2 ขอ = 13.11% (สะสม 30.66%) ถกตอง 3 ขอ = 22.00% (สะสม 52.66%) ถกตอง 4 ขอ = 18.03% (สะสม 70.69%) ถกตอง 5 ขอ = 15.33% (สะสม 86.02%) ถกตอง 6 ขอ = 7.47% (สะสม 93.49%) ถกตอง 7 ขอ = 3.57% (สะสม 97.06%) ถกตอง 8 ขอ = 2.22% (สะสม 99.29%) ถกตอง 9 ขอ = 0.64% (สะสม 99.92%) ถกตองทกขอ = 0.08% (สะสม 100.00%)

เคยซ=อ/บรโภค อาหารออรแกนค

เคย 77.11% ไมเคย 22.89%

ความถ(ในการซ=อ/บรโภค ปละ 1 – 2 คร =ง 19.15% ปละ 3 – 4 ครง 17.04% เดอนละ 1 – 2 คร =ง 31.28% สปดาหละคร =ง 32.55%

ปท(ผานมา มการซ=อ/บรโภค ผลตภณฑออรแกนค

เฉล(ยเพ(มข=น 12.58%


ตารางท< 5.6 (ตอ) ภาพรวมของผบรโภคเกษตรอนทรยในจงหวดตางๆ ท (วประเทศ ยกเวนในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล

แหลงท(ซ=อผลตภณฑออรแกนค ปลกเอง 14.87% ตลาดนด/ตลาดเขยว 14.39% รานกรน 10.42% ซเปอรมารเกต 16.08% โดยตรงจากผผลต 15.93% รานอาหาร 10.17% ส (งซ=อทางอนเทอรเนต 4.25% ระบบขายตรง 13.14%

จากขอมลสรปขอตน มประเดนขอสงเกตสาคญเก(ยวกบผบรโภคสนคาอนทรยดงน=

(1) ผบ รโภคในประเทศไทยกว า 92% ท( ส มสมภาษณไดร บรเก(ยวกบเกษตรอนทรยมาบาง แตผบรโภคสวนใหญกวา 80% มความเขาใจเกษตรอนทรยอยางไมถกตอง (ตอบคาถามถกตองมากกวาคร(งหน(งของคาถาม มไมถง 14%)

(2) ผบรโภคสวนใหญคอนขางจะรบทราบวา เกษตรอนทรยไมอนญาตใหใชสารเคมท =งการเพาะปลกและการแปรรป (คาถามขอ 6, 7, 10) และมความเขาใจสบสนเก(ยวกบความแตกตางของเกษตรอนทรยกบเกษตรทฤษฎใหมและเกษตรพอเพยง (คาถามขอ 4) และการปนเป= อนของสารเคมและมลพษในอาหารออรแกนค (คาถามขอ 8) อกท =งมความเขาใจท(ผดพลาดอยางมากเก(ยวกบความแตกตางระหวางมาตรฐานเกษตรอนทรยกบมาตรฐานปลอดภยจากสารพษ ผกอนามย ผกปลอดสารพษ (คาถามขอ 2) พชไฮโดรโปนกส (คาถามขอ 3) โลโก Q เปนโลโกของสนคารบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย (คาถามขอ 5) และการไมอนญาตใหใช GMOsในเกษตรอนทรย (คาถามขอ 9)

1. เกษตรอนทรยและออรแกนคเปนชนดเดยวกน (ตอบไดถกตอง 57%) 2. มาตรฐานปลอดภยจากสารพษ ผกอนามย ผกปลอดสารพษ เหมอนกนกบเกษตรอนทรย (ตอบไดถกตอง 17%) 3. พชไฮโดรโปนกส (ปลกผกในนCา) คอ ออรแกนค แบบหน3ง (ตอบไดถกตอง 17%) 4. เกษตรทฤษฏใหมและเกษตรพอเพยงเปนเกษตรอนทรยแบบหน3ง (ตอบไดถกตอง 11%) 5. โลโก Q เปนโลโกรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย (ตอบไดถกตอง 17%) 6. ออรแกนคใหใชป ยอนทรยรวมกบการใชป ยเคมได โดยใชป ยเคมเทาท3จาเปน (ตอบไดถกตอง 51%) 7. ออรแกนคใหใชยาฆาแมลงท3เปนสารเคม แตตองระวงอยาใหตกคางในผลผลตในระดบท3อาจเปนอนตรายตอผบรโภค (ตอบไดถกตอง 60%) 8. เกษตรอนทรยตองไมมสารเคมและมลพษใดๆ ปนเปCอน (ตอบไดถกตอง 13%) 9. เกษตรอนทรยไมใช GMOs (ตอบไดถกตอง 44%) 10. ผลตภณฑแปรรปออรแกนค ไมใหใชสารเคมสงเคราะหในการปรงแตงอาหาร (ตอบไดถกตอง 59%)


(3) สาหรบผบรโภคท(เคยไดรบทราบเก(ยวกบเกษตรอนทรย มเพยง 77% ท(เคยซ=อหรอบรโภคอาหารออรแกนค และเกอบ 2 ใน 3 ไดซ=อและบรโภคอาหารน =นมากกวาเดอนละคร =ง โดยซ=อโดยตรงจากผผลตและตลาดนดรวมกนกวา 30% ซ=อจากรานกรนและซเปอรมารเกตราว 26% และผลตเพาะปลกเองเกอบ 14% โดยในป 2557 ท(ผานมา มการซ=อ/บรโภคอาหารออรแกนคเพ(มข=นราว 12.58%

และจากความเขาใจคลาดเคล(อนของผบรโภคเก(ยวกบสนคาอนทรย ทาใหผบรโภคจานวนมากกวา 80% ท (วประเทศ เลอกซ=อสนคาท(ไมใชอนทรย โดยเขาใจวาเปนสนคาอนทรย แสดงใหเหนวาปรมาณอปสงคของตลาดสนคาอนทรยในประเทศน =นจะสงกวาปรมาณท(มการซ=อจรง 8 – 9 เทาตว หรอคดเปนมลคาไดประมาณ 2,652.40 – 2,983.95 ลานบาท/ป

2.2 ผบรโภคสนคาอนทรยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล กบเกษตรอนทรย

การศกษาผบรโภคสนคาอนทรยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล มผลการศกษาแบงเปน �ตอน ดงน=

ตอนท< 1 ผลการศกษาขอมลท (วไปของผเขารวมการสารวจ ตอนท< 2 ผลการศกษาการรบรและความเขาใจของกลมผบรโภคสนคา/ อาหารเกษตรอนทรย ตอนท< 3 ผลการศกษาทศนคตตอสนคาอนทรย ตอนท< k ผลการศกษาพฤตกรรมการซ=อผลตภณฑอนทรย ท(รานออรแกนค หรอรานอาหารออรแกนค ตอนท< l ผลการศกษาปจจยในการเลอกสนคาอนทรย ตอนท< m ผลการศกษาความตองการนามาใชอปโภค/ บรโภคผลตภณฑอนทรย (ท(ไดรบการรบรอง)

ตอนท< 1 ผลการศกษาขอมลท (วไปของผเขารวมการสารวจ

ในการศกษาผบรโภคสนคาอนทรยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลในคร =งน= มผตอบแบบสอบถาม จานวนท =งหมด 1,�� คน จาแนกเปน เพศชาย จานวน �� คน คดเปนรอยละ ��.� และเพศหญง จานวน �� คน คดเปนรอยละ��.� (ดรายละเอยดจาก รปท( �)


38.20%

61.80% ชาย

หญง

รปท< n รอยละของผตอบแบบสอบถาม จาแนกตามเพศ เม(อพจารณาตามอายของผตอบพบวาสวนใหญ รอยละ ��.� อายระหวาง �� - ��ป รองลงมา รอยละ

��.� อายระหวาง ��-��ป (ดรายละเอยดจาก รปท( �)

รปท< o รอยละของผตอบแบบสอบถาม จาแนกตามอาย

อาย



เม(อพจารณาตามระดบการศกษาของผตอบพบวาสวนใหญ รอยละ��.� ระดบปรญญาตร รองลงมา รอยละ ��.�. ต(ากวาปรญญาตร (ดรายละเอยดจาก รปท( �)

รปท< p รอยละของผตอบแบบสอบถาม จาแนกตามระดบการศกษา เม(อพจารณาตามอาชพของผตอบพบวาสวนใหญ รอยละ��.� อาชพธรกจเอกชน-รฐวสาหกจรองลงมา

รอยละ ��.� อาชพนกศกษา(ดรายละเอยดจาก รปท( �)

รปท< k รอยละของผตอบแบบสอบถาม จาแนกตามอาชพ


ระดบการศกษา


อาชพ


จากการสารวจผบรโภคสนคาอนทรยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล พบวาสมาชกในครอบครวท(ตองใสใจเปนพเศษสวนใหญ รอยละ ��.� คอ ตวทานเอง รองลงมา รอยละ ��.� คอผสงอาย (ดรายละเอยดจากรปท( �)

รปท< l รอยละของผตอบแบบสอบถาม จาแนกตามสมาชกในครอบครวท(ตองใสใจเปนพเศษ ตอนท< 2 ผลการศกษาการรบรและความเขาใจของกลมผบรโภคสนคา/ อาหารเกษตรอนทรย

1) ความเขาใจของกลมผบรโภคท(มตอเกษตรอนทรย

จากการสารวจผบรโภคสนคาอนทรยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลเก(ยวกบความเขาใจท(มตอเกษตรอนทรย พบวา จากคะแนนเตม �� คะแนน สวนใหญ รอยละ ��.� ได � คะแนน รองลงมา รอยละ��.� ได � คะแนน สาหรบผท(ได �� คะแนน มเพยงรอยละ �.� (ดรายละเอยดใน ตารางท( 5.7 และ รปท( �)


บคคลท<ต องสนใจเปนพเศษ


ตารางท< 5.7 จานวน รอยละของผตอบ จาแนกตามคะแนนความเขาใจ คะแนน จานวน รอยละ

0 29 2.4 1 65 5.4 2 131 10.8 3 229 18.9 4 265 21.9 5 243 20.0 6 117 9.7 7 67 5.5 8 32 2.6 9 23 1.9 10 11 0.9

รปท< m รอยละของผตอบแบบสอบถาม จาแนกตามตามคะแนนความเขาใจ

เม(อพจารณาความเขาใจท(มตอเกษตรอนทรยท(มในแตละขอความ พบวา ขอความท(ผตอบเขาใจไดถกตองมากท(สด � อนดบแรก ไดแก อนดบท( � คอ “เกษตรอนทรยตองไมมสารเคมและมลพษใดๆ ปนเป=อน” คดเปนรอยละ��.� อนดบท( � คอ “เกษตรอนทรย และออรแกนค เปนชนดเดยวกน” คดเปนรอยละ ��.� และอนดบท( � คอ “ผลตภณฑอาหารแปรรปออรแกนคไมใหใชสารเคมสงเคราะหในการปรงแตงอาหาร” คดเปนรอยละ ��.�


สวนขอความท(ผตอบเขาใจไมถกตองมากท(สด � อนดบแรก ไดแก อนดบท( � คอ”มาตรฐานปลอดภยจากสารพษ ผกอนามย ผกปลอดสารพษ เหมอนกนกบเกษตรอนทรย” คดเปนรอยละ ��.� อนดบท( � คอ “พชไฮโดรโปนกส (ปลกผกในน=า) คอออรแกนคแบบหน(ง” คดเปนรอยละ ��.� และอนดบท( � คอ “เกษตรทฤษฏใหมและเกษตรพอเพยงเปนเกษตรอนทรยแบบหน(ง” คดเปนรอยละ 60.8

สาหรบขอความท(ผตอบไมแนใจมากท(สด คอ “โลโก Q เปนโลโกรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย” คดเปนรอยละ ��.� รองลงมาคอ “เกษตรอนทรยไมใช GMOs” คดเปนรอยละ ��.� (ดรายละเอยดในตาราง ท( 5.8)

ตารางท< 5.8 รอยละของผตอบ จาแนกตามความเขาใจถกตอง ไมถกตอง และไมแนใจ

ขอความ รอยละความเขาใจ

ถกตอง ไมถกตอง ไมแนใจ เกษตรอนทรย และออรแกนค เปนชนดเดยวกน 62.4 18.4 19.2 มาตรฐานปลอดภยจากสารพษ ผกอนามย ผกปลอดสารพษ เหมอนกนกบเกษตรอนทรย

18.1 68.2 13.7

พชโฮโดรโปนค (ปลกผกในน=า) คอออรแกนคแบบหน(ง 16.9 63.7 19.4

เกษตรทฤษฏใหมและเกษตรพอเพยงเปนเกษตรอนทรยแบบหน(ง

13.3 60.8 25.8

โลโก Q เปนโลโกรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย 15.7 39.7 44.6 ออรแกนคใหใชป ยอนทรยรวมกบการใชป ยเคมได โดยใชป ยเคมเทาท(จาเปน

52.6 21.9 25.5

ออรแกนคใหใชยาฆาแมลงท(เปนสารเคม แตตองระวงอยาใหตกคางในผลผลตในระดบท(อาจเปนอนตรายตอผบรโภค

59.5 22.1 18.4

เกษตรอนทรยตองไมมสารเคมและมลพษใดๆ ปนเป=อน 73.0 12.5 14.5 เกษตรอนทรยไมใชจเอมโอ 46.9 13.9 39.2 ผลตภณฑอาหารแปรรปออรแกนคไมใหใชสารเคมสงเคราะหในการปรงแตงอาหาร

61.7 14.6 23.7


เม(อพจารณาความเขาใจของผตอบท(มตอเกษตรอนทรยในภาพรวมจาแนกตามเพศ พบวา เพศหญงและเพศชายมความเขาใจในระดบใกลเคยงกน โดยเพศหญงมรอยละ ��.� สวนเพศชาย มรอยละ ��.� (ดรายละเอยดในตารางท( 5.9)

ตารางท< 5.9 รอยละความเขาใจ ถกตอง ไมถกตอง และไมแนใจ จาแนกตามเพศ

เพศ รอยละความเขาใจ

ถกตอง ไมถกตอง ไมแนใจ ชาย 40 .5 35.0 24.5 หญง 42.5 33.0 24.5

เม(อพจารณาความเขาใจของผตอบท(มตอเกษตรอนทรยในภาพรวมจาแนกตามอาย พบวา ผท(มอาย

ต =งแต 51 ปข=นไป มความเขาใจถกตองมากกวาชวงอายอ(นๆ โดยคดเปนรอยละ 47 (ดรายละเอยดในตารางท( 5.10) ตารางท< 5.10 รอยละความเขาใจ ถกตอง ไมถกตอง และไมแนใจ จาแนกตามอาย

อาย รอยละความเขาใจ

ถกตอง ไมถกตอง ไมแนใจ

ต(ากวา 20 ป 40.5 36.1 23.4 20-30 ป 39.9 34.2 25.9 31 – 40 ป 43.3 32.9 23.8 41 – 50 ป 42.2 34 23.8 51 – 60 ป 46.6 30.3 23.1

มากกวา 60 ป 46.5 34.2 19.3


เม(อพจารณาความเขาใจของผตอบท(มตอเกษตรอนทรยในภาพรวมจาแนกตามระดบการศกษา พบวา ผท(มการศกษาระดบปรญญาเอกมความเขาใจถกตองมากท(สดเม(อเทยบกบระดบการศกษาอ(นๆ โดยคดเปนรอยละ 53.0 รองลงมาคอ ระดบปรญญาโท คดเปนรอยละ 43.5 (ดรายละเอยดในตารางท( 5.11)

ตารางท< 5.11 รอยละความเขาใจ ถกตอง ไมถกตอง และไมแนใจ จาแนกตามระดบการศกษา

ระดบการศกษา รอยละความเขาใจ

ถกตอง ไมถกตอง ไมแนใจ ต(ากวาปรญญาตร 42.1 34.0 23.9 ปรญญาตร 42.0 33.0 25.0 ปรญญาโท 43.5 34.0 22.5 ปรญญาเอก 53.0 25.8 21.2 อ(นๆ 35.1 36.0 28.9

เม(อพจารณาความเขาใจของผตอบท(มตอเกษตรอนทรยในภาพรวมจาแนกตามอาชพ พบวา ผท(เปน

เกษตรกรมความเขาใจถกตองมากท(สดเม(อเทยบกบอาชพอ(นๆ โดยคดเปนรอยละ 47.1 (ดรายละเอยดในตารางท( 5.12)

ตารางท< 5.12 รอยละความเขาใจ ถกตอง ไมถกตอง และไมแนใจ จาแนกตามอาชพ

อาชพ รอยละความเขาใจ

ถกตอง ไมถกตอง ไมแนใจ เกษตรกร 47.1 32 20.9 นกศกษา 40.1 36.3 23.6 รบราชการ 42.6 34.8 22.6 ธรกจเอกชน-รฐวสาหกจ 43.2 32.6 24.2 วชาชพเฉพาะทาง 37.1 34.9 28 แมบาน-พอบาน 40.1 32.1 27.8 เกษยณ 42.4 31.4 26.2 อ(นๆ 45.3 29.8 24.9


2) การรบรของกลมผบรโภคท(มตอตรารบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย

รปท< r แสดงตรารบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยและมาตรฐานอ(นๆท(ไมใชมาตรฐานเกษตรอนทรย จากการสารวจผบรโภคสนคาอนทรยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล เก(ยวกบการรบรท(มตอตรารบรอง

มาตรฐานเกษตรอนทรยขางตน พบวาตรารบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยท(ผตอบเคยเหนมากตามลาดบ ดงน=

ลาดบท( � คอ ตราหมายเลข �


และลาดบท( � คอ ตราหมายเลข � (ดรายละเอยดในตารางท( 5.13)

1.

2.

3.

4. 5.

6.

7. 8. 9.

10.

11.

12.


ตารางท< 5.13 รอยละตรารบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย จาแนกตามลาดบการเคยเหน

ลาดบท< n รอยละ ลาดบท< o รอยละ ลาดบท< p รอยละ

2.9

3.0

5.0

3.3

4.4

5.4

8.1

10.1

10.7

10.1

12.2

10.6

4.2

5.5

6.9

3.2

6.7

7.1

29.5

25.0

15.9

4.1

7.2

7.7

25.5

14.2

14.4

1.6

2.9

4.7

2.9

3.2

5.0

4.8

5.6

6.5

สาหรบการสารวจความคดเหนผบรโภคท(มตอตรารบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยท(นาเช(อถอ พบวา

ตรารบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยท(ผตอบเหนวามความนาเช(อถอมากตามลาดบ ดงน=




และ ลาดบท( � คอ ตราหมายเลข � (ดรายละเอยดในตารางท( 5.14)

ตารางท< 5.14 รอยละตรารบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย จาแนกตามลาดบความนาเช(อถอ ลาดบท< n รอยละ ลาดบท< o รอยละ ลาดบท< p รอยละ

3.2

2.6

6.4

3.0

4.4

2.9

5.0

6.8

9.7

16.4

14.7

10.0

3.6

4.7

7.8

3.2

6.3

8.5

25.8

24.6

14.0

8.6

8.7

8.1

22.8

15.6

13.1

1.3

2.6

4.8

2.8

3.8

8.1

4.3

5.2

6.6


ตอนท< 3 ผลการศกษาทศนคตตอสนคาอนทรย

1) การคานงถงสนคาอนทรย

จากการสารวจผบรโภคสนคาอนทรยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลเก(ยวกบทศนคตตอสนคาอนทรย ท(มตอขอความ “เม(อคดถงสนคาอนทรย ทานคดถงเร(องใดเปนลาดบแรก” พบวา สวนใหญ รอยละ 75.6 คดถงความปลอดภย-สขภาพ รองลงมา รอยละ10.8 คดถงความนาเช(อถอ (ดรายละเอยดใน รปท( 8)

รปท< s รอยละความคดเหนท(มตอขอความ“เม(อคดถงสนคาอนทรยคดถงเร(องใดเปนลาดบแรก” เม(อพจารณาตามเพศ พบวา เพศชายสวนใหญรอยละ ��.� คดถงความปลอดภย-สขภาพ รองลงมา

รอยละ ��.� คดถงความนาเช(อถอ สวนเพศหญง สวนใหญรอยละ��.� คดถงความปลอดภย-สขภาพ เชนกน รองลงมา รอยละ �.� คดถงระดบราคา (ดรายละเอยดในตารางท( 5.15)

ตารางท< 5.15 รอยละของผตอบท(มตอความคดเหน“เม(อคดถงสนคาอนทรย คดถงเร(องใดเปนลาดบแรก” จาแนกตามเพศ

เพศ ดาน

ความปลอดภย-สขภาพ ระดบราคา ความนาเช(อถอ ผลผลต ชาย 70.0 11.7 14.9 3.4 หญง 79.1 8.7 8.2 4.0

เม(อพจารณาตามอาย พบวาผท(มอายต( ากวา 20 ป สวนใหญ รอยละ ��.� คดถงความปลอดภย-

สขภาพ รองลงมารอยละ �.� คดถงระดบราคา ผท(มอาย 20-30 ปสวนใหญ รอยละ ��.� คดถงความปลอดภย-สขภาพ รองลงมารอยละ ��.� และ รอยละ ��.� คดถงความนาเช(อถอและระดบราคา ตามลาดบ

ผท(มอาย ��-40 ปสวนใหญ รอยละ ��.� คดถงความปลอดภย-สขภาพ รองลงมารอยละ ��.� คดถงระดบราคา


ผท(มอาย ��-50 ปสวนใหญรอยละ ��.� คดถงความปลอดภย-สขภาพ รองลงมารอยละ ��.� คดถงความนาเช(อถอ

ผท(มอาย ��-60 ปสวนใหญรอยละ��.� คดถงความปลอดภย-สขภาพ รองลงมารอยละ��.� คดถงความนาเช(อถอ

ผท(มอายมากกวา ��ปสวนใหญรอยละ ��.� คดถงความปลอดภย-สขภาพ รองลงมารอยละ ��.� คดถงความนาเช(อถอ

(ดรายละเอยดในตารางท( 5.16)

ตารางท< 5.16 รอยละของผตอบท(มตอความคดเหน“เม(อคดถงสนคาอนทรย คดถงเร(องใดเปนลาดบแรก” จาแนกตามอาย

อาย ดาน

ความปลอดภย-สขภาพ ระดบราคา ความนาเช(อถอ ผลผลต ต(ากวา 20 ป 81.0 9.5 7.9 1.6 20 – 30 ป 76.6 10.0 10.7 2.7 31 – 40 ป 73.9 12.1 9.8 4.3 41 – 50 ป 75.3 7.5 13.2 4.0 51 – 60 ป 76.0 6.0 11.0 7.0 มากกวา 60 ป 64.3 7.1 21.4 7.1

เม(อพจารณาตามระดบการศกษา พบวา ผท(มระดบการศกษาต(ากวาปรญญาตร สวนใหญ รอยละ 74.8

คดถงความปลอดภย-สขภาพ รองลงมา รอยละ 11.0 และ 10.7 คดถงระดบราคาและความนาเช(อถอ ตามลาดบ ผท(มระดบการศกษาปรญญาตร สวนใหญ รอยละ 75.2 คดถงความปลอดภย-สขภาพรองลงมารอยละ 11.1 และ 10.1 คดถงความนาเช(อถอและระดบราคา ตามลาดบ ผท(มระดบการศกษาปรญญาโท สวนใหญ รอยละ 79.2 คดถงความปลอดภย-สขภาพ รองลงมารอยละ 11.5 คดถงความนาเช(อถอ

ผท(มระดบการศกษาปรญญาเอก สวนใหญ รอยละ 85.7 คดถงความปลอดภย-สขภาพ ผท(มระดบการศกษาอ(นๆ สวนใหญรอย 61.1 คดถงความปลอดภย-สขภาพ รองลงมารอยละ 33.3. คดถงระดบราคา



ตารางท< 5.17 รอยละของผตอบท(มตอความคดเหน“เม(อคดถงสนคาอนทรย คดถงเร(องใดเปนลาดบแรก” จาแนกตามระดบการศกษา

ระดบการศกษา ดาน

ความปลอดภย-สขภาพ ระดบราคา ความนาเช(อถอ ผลผลต ต(ากวาปรญญาตร 74.8 11.0 10.7 3.4 ปรญญาตร 75.2 10.1 11.1 3.6 ปรญญาโท 79.2 3.1 11.5 6.2 ปรญญาเอก 85.7 7.1 7.1 0.0 อ(นๆ 61.1 33.3 0.0 5.6

เม(อพจารณาตามอาชพ พบวาผท(มอาชพเกษตรกร สวนใหญ รอยละ ��.� คดถงความปลอดภย -

สขภาพ รองลงมา รอยละ ��.� คดถงความนาเช(อถอ ผท(เปนนกศกษาสวนใหญรอยละ ��.� คดถงความปลอดภย-สขภาพ รองลงมา รอยละ��.� คดถงระดบราคา

ผท(รบราชการ สวนใหญ รอยละ ��.� คดถงความปลอดภย-สขภาพ รองลงมา รอยละ ��.� คดถงความนาเช(อถอ

ผท(มอาชพธรกจเอกชน-รฐวสาหกจ สวนใหญ รอยละ ��.� คดถงความปลอดภย-สขภาพ รองลงมา รอยละ ��.� คดถงความนาเช(อถอ

ผท(มวชาชพเฉพาะทาง สวนใหญ รอยละ ��.� คดถงความปลอดภย-สขภาพ รองลงมา รอยละ ��.� คดถงความนาเช(อถอ

ผท(เปนแมบาน-พอบาน สวนใหญ รอยละ ��.� คดถงความปลอดภย-สขภาพ รองลงมา รอยละ ��.� และ��.� คดถงความนาเช(อถอและระดบราคา

ผท(เกษยณ สวนใหญ รอยละ ��.� คดถงความปลอดภย-สขภาพ รองลงมา รอยละ ��.� คดถงความนาเช(อถอ



ตารางท< 5.18 รอยละของผตอบท(มตอความคดเหน“เม(อคดถงสนคาอนทรย คดถงเร(องใดเปนลาดบแรก” จาแนกตามอาชพ

อาชพ ดาน

ความปลอดภย-สขภาพ

ระดบราคา ความนาเช<อถอ ผลผลต

เกษตรกร 77.3 6.8 11.4 4.5 นกศกษา 76.3 11.9 9.1 2.8 รบราชการ 70.1 11.0 13.6 5.2 ธรกจเอกชน-รฐวสาหกจ 78.6 8.8 10.6 2.1 วชาชพเฉพาะทาง 65.6 9.4 15.6 9.4 แมบาน-พอบาน 70.6 11.1 11.9 6.3 เกษยณ 60.0 10.0 20.0 10.0 อ(นๆ 85.2 8.0 4.5 2.3

2) การทศนคตของผบรโภคท(มตอสนคาอนทรยในดานตางๆ

จากการสารวจผบรโภคสนคาอนทรยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลเก(ยวกบทศนคตตอสนคาอนทรยในดานความปลอดภย-สขภาพ พบวา สวนใหญ รอยละ ��.� คดวาปลอดภยท(สด เพราะไมมสารเคมการเกษตรตกคาง รองลงมา รอยละ ��.� คดวาปลอดภยกวา เพราะมสารเคมการเกษตรตกคางนอยกวา (ดรายละเอยดในตารางท( 5.19)

ตารางท< 5.19 จานวน รอยละของผตอบท(มตอความคดเหนดานความปลอดภย-สขภาพ ขอความ จานวน รอยละ

ปลอดภยท(สด เพราะไมมสารเคมการเกษตรตกคาง 769 63.9 ปลอดภยกวา เพราะมสารเคมการเกษตรตกคางนอยกวา 280 23.3 ปลอดภยเหมอนกนกบผลผลตการเกษตรอ(นๆ 55 4.6 มคณคาทางโภชนาการ (เชน วตามน) มากท(สด 99 8.2

จากการสารวจผบรโภคสนคาอนทรยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลเก(ยวกบทศนคตตอสนคาอนทรย

ในดานระดบราคา พบวา สวนใหญ รอยละ ��.� คดวามราคาท(เหมาะสม รองลงมา รอยละ ��.� คดวามราคาสง แตยอมรบได เพราะมคณภาพท(ดกวา (ดรายละเอยดในตารางท( 5.20)


ตารางท< 5.20 จานวน รอยละของผตอบท(มตอความคดเหนดานระดบราคา ขอความ จานวน รอยละ มราคาท(เหมาะสม 523 44.3 มราคาแพงเกนสมควร 191 16.2 มราคาสง แตยอมรบได เพราะมคณภาพท(ดกวา 447 37.8 มราคาสงกวา เพราะผขายตองการกาไรมากเกนไป 20 1.7

จากการสารวจผบรโภคสนคาอนทรยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลเก(ยวกบทศนคตตอสนคาอนทรย

ในดานความนาเช(อถอพบวา สวนใหญ รอยละ ��.� คดวาเฉพาะท(มตรารบรองมาตรฐานสากลท(นาเช(อถอ รองลงมารอยละ ��.� คดวานาเช(อถอท =งหมด (ท =งของไทยและตางประเทศ) (ดรายละเอยดในตารางท( 5.21)

ตารางท< 5.21 จานวน รอยละของผตอบท(มตอความคดเหนดานความนาเช(อถอ

ขอความ จานวน รอยละ นาเช(อถอท =งหมด (ท =งของไทยและตางประเทศ) 461 39.1 เฉพาะท(มตรารบรองมาตรฐานสากลท(นาเช(อถอ 676 57.3 ไมนาเช(อถอท =งหมด 42 3.6

จากการสารวจผบรโภคสนคาอนทรยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลเก(ยวกบความนาเช(อถอของหนวย

ตรวจรบรองของราชการไทย พบวา สวนใหญ รอยละ ��.� เหนวามความนาเช(อถอ

รปท< t รอยละความคดเหนท(มตอความนาเช(อถอของหนวยตรวจรบรองของราชการไทย


จากการสารวจผบรโภคสนคาอนทรยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลเก(ยวกบความนาเช(อถอของหนวยตรวจรบรองของเอกชนไทยท(ไดรบการรบรองจากองคกรตางประเทศ พบวา สวนใหญ รอยละ ��.�� เหนวา มความนาเช(อถอ

รปท< nu รอยละความคดเหนท(มตอความนาเช(อถอของหนวยตรวจรบรองของเอกชนไทย

ท(ไดรบการรบรองจาก องคกรตางประเทศ จากการสารวจผบรโภคสนคาอนทรยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลเก(ยวกบทศนคตตอสนคาอนทรย

ในดานผลผลต พบวา สวนใหญ รอยละ ��.� คดวาผลผลตรปราง/สสนสวยแบบท(เปนธรรมชาต รองลงมา รอยละ ��.� คดวาผลผลตรปราง/สสนสวยเหมอนกนกบผลผลตท (วไป ท(ไมใชเกษตรอนทรย (ดรายละเอยดในตารางท( 5.22)

ตารางท< 5.22 จานวน รอยละของผตอบท(มตอความคดเหนดานผลผลต

ขอความ จานวน รอยละ ผลผลตรปราง/สสนไมสวย เพราะมป ยไมเพยงพอ 61 5.2 ผลผลตรปราง/สสนไมสวย เพราะแมลงกดกน/ทาลายมากกวา 185 15.9 ผลผลตรปราง/สสนสวยเหมอนกนกบผลผลตท (วไป ท(ไมใชเกษตรอนทรย 213 18.3 ผลผลตรปราง/สสนสวยแบบท(เปนธรรมชาต 708 60.7


ตอนท< 4 ผลการศกษาพฤตกรรมการซ=อผลตภณฑอนทรย ท(รานสนคาอนทรย หรอรานอาหาร ออรแกนค

1) แหลงท(ผบรโภคใชเพ(อการอปโภค/ บรโภคผลตภณฑอนทรย

จากการสารวจผบรโภคสนคาอนทรยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลเก(ยวกบแหลงท(ผบรโภคใชเพ(อการอปโภค/ บรโภคผลตภณฑอนทรย พบวา สวนใหญ รอยละ ��.� ซ=อจากซเปอรมารเกต รองลงมา รอยละ ��.� ซ=อจากรานกรน (รานสขภาพ) (ดรายละเอยดในตารางท( 5.23 และ รปท( ��)

ตารางท< 5.23 จานวน รอยละของผตอบท(มตอความคดเหนดานผลผลต

รปท< nn รอยละของผตอบท(มตอความคดเหนดานผลผลต

แหลงท<ใชเพ<อการอปโภค/ บรโภค รอยละ ปลกเอง 12.3 ซ=อจากตลาดเขยว 9.1 ซ=อจากรานกรน (รานสขภาพ) 20.7 ซ=อจากซเปอรมารเกต 34.7 ซ=อโดยตรงจากผผลต/ผจดจาหนาย 11.0 รานอาหาร 8.0 ส (งซ=อจากอนเตอรเนต 3.0 จากระบบขายตรง 1.4


2) ปรมาณการอปโภค/ บรโภคผลตภณฑอนทรยของผบรโภค

เม(อพจารณาปรมาณการอปโภค/บรโภคในแตละแหลง พบวา แหลงท(ผบรโภคใชเพ(อการอปโภค/ บรโภคผลตภณฑอนทรยจากการปลก สวนใหญรอยละ ��.� ตอบวา “ปลกเอง รอยละ��” รองลงมา รอยละ ��.� ตอบวา “ปลกเอง รอยละ��” (ดรายละเอยดในรปท( ��)

รปท< no รอยละของปรมาณการอปโภค/บรโภคผลตภณฑอนทรยจากการปลก เม(อพจารณาปรมาณการอปโภค/บรโภคในแตละแหลง พบวาแหลงท(ผบรโภคใชเพ(อการอปโภค/

บรโภคผลตภณฑอนทรยจากการซ=อจากตลาดเขยว สวนใหญ รอยละ ��.�� ตอบวา “ซ=อจากตลาดเขยว รอยละ��” รองลงมา รอยละ��.�� ตอบวา “ซ=อจากตลาดเขยว รอยละ��” (ดรายละเอยดในรปท( ��)

รปท< np รอยละปรมาณการอปโภค/บรโภคผลตภณฑอนทรยจากตลาดเขยว


เม(อพจารณาปรมาณการอปโภค/บรโภคในแตละแหลง พบวาแหลงท(ผบรโภคใชเพ(อการอปโภค/ บรโภคผลตภณฑอนทรยจากการซ=อจากรานกรน สวนใหญรอยละ ��.�� ตอบวา “ซ=อจากรานกรนรอยละ��” รองลงมา รอยละ��.�� ตอบวา “ซ=อจากรานกรนรอยละ��” (ดรายละเอยดในรปท( ��)

รปท< n� รอยละปรมาณการอปโภค/บรโภคผลตภณฑอนทรยจากรานกรน เม(อพจารณาปรมาณการอปโภค/บรโภคในแตละแหลง พบวาแหลงท(ผบรโภคใชเพ(อการอปโภค/

บรโภคผลตภณฑอนทรยจากการซ=อจากซเปอรมารเกต สวนใหญรอยละ ��.� ตอบวา “ซ=อจากซเปอรมารเกต รอยละ��” รองลงมา รอยละ��.� ตอบวา “ซ=อจากซเปอรมารเกต รอยละ��” (ดรายละเอยดในรปท( ��)

รปท< nl รอยละปรมาณการอปโภค/บรโภคผลตภณฑอนทรยจากซปเปอรมารเกต


เม(อพจารณาปรมาณการอปโภค/บรโภคในแตละแหลง พบวาแหลงท(ผบรโภคใชเพ(อการอปโภค/ บรโภคผลตภณฑอนทรยจากการซ=อโดยตรงจากผผลต/ผจาหนาย สวนใหญรอยละ ��.� ตอบวา “โดยตรงจากผผลต/ผจาหนาย รอยละ��” รองลงมา รอยละ��.� ตอบวา “ซ=อโดยตรงจากผผลต/ผจาหนาย รอยละ��” (ดรายละเอยดในรปท( ��)

รปท< n� รอยละปรมาณการอปโภค/บรโภคผลตภณฑอนทรยจากซ=อโดยตรงจากผผลต/ผจาหนาย เม(อพจารณาปรมาณการอปโภค/บรโภคในแตละแหลง พบวาแหลงท(ผบรโภคใชเพ(อการอปโภค/

บรโภคผลตภณฑอนทรยซ=อจากรานอาหาร สวนใหญรอยละ ��.� ตอบวา “ซ=อจากรานอาหาร รอยละ��” รองลงมา รอยละ��.� ตอบวา “ซ=อจากรานอาหาร รอยละ��” (ดรายละเอยดในรปท( ��)

รปท< nr รอยละปรมาณการอปโภค/บรโภคผลตภณฑอนทรยจากรานอาหาร


เม(อพจารณาปรมาณการอปโภค/บรโภคในแตละแหลง พบวาแหลงท(ผบรโภคใชเพ(อการอปโภค/ บรโภคผลตภณฑอนทรยซ=อจากอนเตอรเนต สวนใหญรอยละ ��.� ตอบวา “ซ=อจากอนเตอรเนต รอยละ��” รองลงมา รอยละ��.� ตอบวา “ซ=อจากอนเตอรเนต รอยละ��” (ดรายละเอยดในรปท( ��)

รปท< ns รอยละปรมาณการอปโภค/บรโภคผลตภณฑอนทรยซ=อจากอนเตอรเนต

3) พฤตกรรมการใชบรการรานคาปลกหรอการรบประทานอาหารท(รานอาหารออรแกนค

การสารวจผบรโภคสนคาอนทรยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลเก(ยวกบความถ(ในการใชบรการรานคาปลกหรอการรบประทานอาหารท(รานอาหารออรแกนค พบวา สวนใหญ รอยละ ��.�ใชบรการเดอนละ 1-2 คร =ง รองลงมา รอยละ ��.�ใชบรการปละ 5-6 คร =ง (ดรายละเอยดในตารางท( 5.24)

ตารางท< 5.24 จานวน รอยละของผตอบท(มตอความถ(ในการใชบรการรานคาปลกหรอการรบประทานอาหารท(รานอาหารออรแกนค

ความถ<ในการใชบรการ จานวน รอยละ ปละ 1-2 คร =ง 203 18.9 ปละ 5-6 คร =ง 248 23.0 เดอนละ 1-2 คร =ง 405 37.6 สปดาหละคร =ง 220 20.4


เม(อพจารณาเก(ยวกบคาใชจายในการซ=อผลตภณฑอนทรยเพ(อการอปโภค/ บรโภคท(รานคาปลกหรอการรบประทานอาหารท(รานอาหารออรแกนคตอคร =ง พบวา สวนใหญ รอยละ ��.� มคาใชจายตอคร =งประมาณ �� – �� บาทรองลงมา รอยละ ��.�มคาใชจายตอคร =งนอยกวา �� บาท (ดรายละเอยดในตารางท( 5.25)

ตารางท< 5.25 จานวน รอยละของผตอบท(มตอคาใชจายตอคร =งในการซ=อผลตภณฑอนทรย

เม(อพจารณาเก(ยวกบคาใชจายในการซ=อผลตภณฑอนทรยเพ(อการอปโภค/ บรโภคท(รานคาปลกหรอใน

การรบประทานอาหารท(รานอาหารออรแกนคเทยบกบปท(ผานมา พบวา สงถงรอยละ �� มคาใชจายเทาเดม รองลงมา รอยละ ��.� มคาใชจายเพ(มข=นจากปกอน (ดรายละเอยดในตารางท( 5.26)

ตารางท< 5.26 จานวน รอยละของผตอบท(มตอคาใชจายตอคร =งในการซ=อผลตภณฑอนทรย

คาใชจายเทยบกบปท<ผานมา จานวน รอยละ เพ(มข=นจากปกอน 374 35.1 เทาเดม 639 59.9 ลดลงจากปกอน 54 5.1

เม(อพจารณาเฉพาะผบรโภคท(ตอบวามคาใชจายเพ(มข=น พบวาในภาพรวม สดสวนคาใชจายในการซ=อ

ผลตภณฑอนทรยเพ(อการอปโภค/ บรโภคท(รานคาปลกหรอการรบประทานอาหารท(รานอาหารออรแกนคท(เพ(มข=นเม(อเทยบกบปท(ผานมา คดเปนรอยละ�� สวนผบรโภคท(ตอบวามคาใชจายลดลง พบวาในภาพรวมสดสวนคาใชจายในการซ=อผลตภณฑอนทรยเพ(อการอปโภค/ บรโภคท(รานคาปลกหรอการรบประทานอาหารท(รานอาหารออรแกนคท(ลดลงเม(อเทยบกบปท(ผานมา คดเปนรอยละ�� (ดรายละเอยดในรปท( �� และ รปท( 20)

คาใชจายตอคร Dง จานวน รอยละ นอยกวา 200 บาท 238 22.0 200 – 400 บาท 510 47.2 401 – 600 บาท 170 15.7 601 – 1,000 บาท 91 8.4 มากกวา 1,000 บาท 72 6.7


รปท< 19 สดสวนคาใชจายในการซ=อสนคาอนทรยเพ(มข=นเม(อเทยบกบปท(ผานมา

รปท< 20 สดสวนคาใชจายในการซ=อสนคาอนทรยลดลงเม(อเทยบกบปท(ผานมา ตอนท< 5 ผลการศกษาปจจยในการเลอกสนคาอนทรย

1) ปจจยท(มผลตอการซ=อสนคาอนทรย

การสารวจผบรโภคสนคาอนทรยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลเก(ยวกบปจจยในการเลอกสนคาอนทรย พบวาเหตผลหลกในการเลอกบรโภคสนคาอนทรย สวนใหญ รอยละ ��.� คอปลอดภยจากการไมใชสารเคมการเกษตร รองลงมา รอยละ��.� คอ มคณคาทางโภชนาการมากกวา

สวนเหตผลรองในการเลอกบรโภคสนคาอนทรย สวนใหญ รอยละ ��.� คอมคณคาทางโภชนาการมากกวารองลงมา รอยละ��.� คอ ปลอดภยจากการไมใชสารเคมการเกษตร

(ดรายละเอยดในตารางท( 5.27 และ5.28)



ตารางท< 5.27 จานวน รอยละของเหตผลหลกในการเลอกบรโภคสนคาอนทรย

เหตผล จานวน รอยละ ปลอดภยจากการไมใชสารเคมการเกษตร 715 66.0 ปลอดภยจากการไมใชฮอรโมน/ยาปฏชวนะ 107 9.9 มคณคาทางโภชนาการมากกวา 186 17.2 ชวยรกษาส(งแวดลอม 41 3.8 ชวยเหลอเกษตรกร 32 3.0 เหตผลอ(น 3 0.3

ตารางท< 5.28 จานวน รอยละของเหตผลรองในการเลอกบรโภคสนคาอนทรย

เหตผล จานวน รอยละ ปลอดภยจากการไมใชสารเคมการเกษตร 276 25.5 ปลอดภยจากการไมใชฮอรโมน/ยาปฏชวนะ 258 23.8 มคณคาทางโภชนาการมากกวา 287 26.5 ชวยรกษาส(งแวดลอม 165 15.2 ชวยเหลอเกษตรกร 90 8.3 เหตผลอ(น 7 0.6

จากการสารวจผบรโภคสนคาอนทรยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลเก(ยวกบปจจยท(มผลตอการซ=อ

สนคาอนทรยเพ(มข=น พบวา รอยละ ��.� เหนวา ราคาสนคาถกลงมากกวาน= รองลงมา รอยละ ��.� เหนวามระบบการตรวจรบรองท(มความนาเช(อถอ (ดรายละเอยดในตารางท( 5.29 และรปท( 21)

ตารางท< 5.29 จานวน รอยละของปจจยท(มผลตอการซ=อสนคาอนทรยเพ(มข=น

ปจจย จานวน รอยละ ราคาสนคาถกลงมากกวาน= 567 29.5 มระบบการตรวจรบรองท(มความนาเช(อถอ 410 21.3 มสนคาท(หลากหลายมากกวาน= 296 15.4 ความสะดวกในการซ=อมากกวาน= 430 22.4 มขอมลเก(ยวกบประโยชนของผลตภณฑอนทรย มากกวาน= 217 11.3 อ(นๆ 3 0.2


รปท< o1 รอยละของปจจยท(มผลตอการซ=อสนคาอนทรยเพ(มข=น

2) ปจจยท(มผลตอการซ=อสนคาอนทรย

เม(อพจารณาจากปจจยขางตน หากเปนจรงผบรโภคคดวาจะซ=อสนคาอนทรยเพ(มข=นอยางไร พบวา

สนคาประเภทขาว สวนใหญรอยละ ��.� จะทาใหซ=อเพ(มข=นรอยละ�� รองลงมา รอยละ ��.� จะทาใหซ=อเพ(มข=นรอยละ 20 เอ

สนคาประเภทผกและผลไมสด สวนใหญรอยละ ��.� จะทาใหซ=อเพ(มข=นรอยละ�� รองลงมา รอยละ ��.� จะทาใหซ=อเพ(มข=นรอยละ��

สนคาประเภทอาหารแปรรป สวนใหญรอยละ ��.� จะทาใหซ=อเพ(มข=นรอยละ�� รองลงมา รอยละ ��.� จะทาใหซ=อเพ(มข=นรอยละ 20-50

สนคาประเภทผลตภณฑไมใชอาหาร สวนใหญรอยละ ��.� จะทาใหซ=อเพ(มข=นรอยละ�� รองลงมา รอยละ ��.� จะทาใหซ=อเพ(มข=นรอยละ��-50 (ดรายละเอยดในตารางท( 5.30)



ตารางท< 5.30 จานวน รอยละของการเพ(มข=นในการอปโภค/บรโภคสนคาอนทรยในแตละประเภท

ประเภท 5%

10%

20%

20-50%

100%

ขาว 16.8 30.1 20.8 19.1 13.2

ผกและผลไมสด 18.7 36.3 24.5 14.9 5.6

อาหารแปรรป 5.8 25.0 27.1 26.5 15.6

ผลตภณฑไมใชอาหาร 5.6 15.3 20.4 22.1 36.6

ตอนท< m ผลการศกษาความตองการนามาใชอปโภค/ บรโภคผลตภณฑอนทรย

จากการสารวจผบรโภคสนคาอนทรยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลเก(ยวกบผลตภณฑอนทรย (ท(ไดรบการรบรอง) ท(มความตองการนามาใชอปโภค/ บรโภค แตปจจบนยงหาไดยาก หรอไมพบเหนสนคาประเภทน= พบวา

สนคาประเภทขาวอนทรย ท(ผบรโภคตองการมาก � อนดบแรก ไดแก อนดบท( � ขาวไรซเบอรร( คดเปนรอยละ ��.� อนดบท( � ขาวขาวหอมมะล คดเปนรอยละ ��.� และอนดบท( � ขาวกลอง คดเปนรอยละ ��.� (ดรายละเอยดในรปท( 22)

รปท< o2 รอยละความตองการสนคาอนทรยประเภทขาว

ขาวหอมนล

ขาวเหนยว

ขาวกลอง

ขาวขาวหอมมะล



สาหรบสนคาประเภทขาวอนทรย อ(นๆ ท(มความตองการนามาใชอปโภค/ บรโภคแตปจจบนยงหาไดยากหรอไมพบเหนสนคา ไดแกขาวบาเลย ขาวกระปองออแกนค ขาวหอมมณนล ขาวบดนล ขาวสนเหลก ขาวหอมคณยาย ขาวอบผลไม ขาวญ(ป น ขาวมกเบอรร( จมกขาวขาวมนป ขาวกลองแฟรเทรค จมกขาวกลองป(นเกษตร และน=านมขาว เปนตน

สนคาประเภทผกสดอนทรยท(ผบรโภคตองการมาก � อนดบแรก ไดแก อนดบท( � ชดผกสลด คดเปนรอยละ ��.� อนดบท( � คะนา คดเปนรอยละ ��.� และอนดบท( � ผกกาดแกว คดเปนรอยละ ��.� (ดรายละเอยดในรปท( �3)

รปท< o3 รอยละความตองการสนคาประเภทผกสด

ผกสลดรอคเกต

คะนา

ชดผกสลด เปอรเซนต


สนคาประเภทผลไมสดอนทรยท(ผบรโภคตองการมาก � อนดบแรก ไดแก อนดบท( � องนอนทรย คดเปนรอยละ ��.� อนดบท( � มะมวงอนทรย คดเปนรอยละ �.� และอนดบท( � แตงโมอนทรย คดเปน รอยละ �.� (ดรายละเอยดในรปท( �4)

รปท< o4 รอยละความตองการสนคาประเภทผลไมสด

สาหรบสนคาอ(นๆ ประเภทผกสดอนทรย ท(มความตองการนามาใชอปโภค/ บรโภคแตปจจบนยงหาไดยากหรอไมพบเหนสนคา ไดแก ผกสลดรอคเกต ผกวอเตอรเครส กระเจ�ยบเขยว ผกกระเฉด กระหล(าปลมวง ผกสลดกรนโอค ขาวโพดออน ขง ตะไคร ตาลง บวบ ถ (วฝกยาว ฟกทอง และเหด เปนตน สาหรบสนคาอ(นๆ ประเภทผลไมสดอนทรยไดแก ลาไย ลองกอง มะตม และมะพราว เปนตน

เม(อพจารณาสนคาประเภทอาหารแปรรปอนทรย ท(ผบรโภคตองการมาก � อนดบแรก ไดแก อนดบ ท( � น=าผลไมอนทรย คดเปนรอยละ �.� อนดบท( � น=าพรก และเน=อสตวแปรรปอนทรย คดเปนรอยละ �.� และอนดบท( � เคร(องดมธญญพชอนทรย คดเปนรอยละ �.7 (ดรายละเอยดในรปท( �5)

สาหรบสนคาอนทรยอ(นๆ ประเภทอาหารแปรรปไดแก ขาวกลองบด กะท ชาสมนไพร ซอสพรก ซอสถ (วเหลอง แดร(โฮม ตมยากง ถ (วอบแหง ทเรยนกรอบ น=าสมสายชหมกจากขาวอนทรย น=าสลดสขภาพผสมเอนไซม โยเกรด อาหารอบแหง ไอศครม น=าผ=ง ขาวเกรยบ กระเทยมอดเมด ชา กาแฟ และนม เปนตน

กลวย



รปท< o5 รอยละความตองการสนคาประเภทอาหารแปรรป



สาหรบสนคาประเภทผลตภณฑอนทรยท(ไมใชอาหาร ท(ผบรโภคตองการมาก � อนดบแรก คอ อนดบท( � สบอนทรย คดเปนรอยละ��.�� อนดบท( � แชมพอนทรย คดเปนรอยละ ��.�� และอนดบท( � น=ายาลางจานอนทรย คดเปนรอยละ �.�� (ดรายละเอยดในรปท( �6)

รปท< o6 รอยละความตองการสนคาอนทรยประเภทผลตภณฑท(ไมใชอาหาร สาหรบสนคาอนทรยอ(นๆ ประเภทผลตภณฑท(ไมใชอาหาร ไดแก ผลตภณฑทาความสะอาดจาก

ธรรมชาต ผลตภณฑดแลรางกาย ทชช ป ยคอก ป ยอนทรย ผาหมทอจากฝาย ผาไหม พรมเชดเทา ไมกวาดมะพราว ยา ยากนยง ยาใชภายนอก รองเทา ลกประคบสมนไพร โลช (นกนยง โลช (นทาผว โลช (นทามอสเปรยปรบอากาศ สาลแผน เส=อผา เส=อผาท(ทาจากฝายอนทรย หญาเทยม หนง และหมวก เปนตน



บทท< 6

บทวเคราะหและขอเสนอแนะ

1. สรปภาพรวมอปสงคและอปทานสนคาอนทรยของประเทศไทย

จากการศกษาพบวา อปทานการผลตสนคาอนทรยไทยในป 2556 มปรมาณประมาณ 71,847.2 ตน และมมลคาผลผลต (ณ หนาฟารม) ราว 1,914.8 ลานบาท โดยผลผลตสวนใหญ คอ ขาว (61.3%) พชไร (16.7%) ไมผล (6.6%) ประมาณ 65-70% ของผลผลตเหลาน=จาหนายเขาสระบบตลาดเกษตรอนทรย เหตผลท(ผลผลตเกษตรอนทรยไมไดจาหนายเขาสตลาดเกษตรอนทรยนาจะเกดข=นจาก 2 ปจจยหลก คอ ปญหาดานโลจสตกส เพราะผลผลตดงกลาวกระจดกระจาย หรออยหางจากสถานท(แปรรปหรอตลาด จนทาใหคาใชจายในการรวบรวมและขนสงผลผลตสงเกนไป และ/หรอ ผลผลตเกษตรอนทรยดงกลาวไมไดรบการตรวจรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยตามระบบท(ตลาดปลายทางตองการ โดยเฉพาะในกรณของตลาดตางประเทศ

เกษตรกรผผลตเกษตรอนทรยในประเทศไทยมจานวนประมาณ 9,281 ครอบครว (คดเปนสดสวน 0.18 % จากจานวนฟารมท =งหมดในประเทศ) ซ(งทาการผลตเกษตรอนทรยในพ=นท( 213,183.68 ไร (คดเปนสดสวน 0.29% ของพ=นท(การเกษตรของประเทศ) โดยภาคตะวนออกเฉยงเหนอมเกษตรกรและพ=นท(เกษตรอนทรยท(ไดรบการรบรองมาตรฐานแลวเปนสดสวนมากท(สด ในขณะท(ภาคใตมท =งเกษตรกรและพ=นท(เกษตรอนทรยนอยท(สด

เกษตรกรผผลตโดยสวนใหญไดรบการตรวจรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยจากหนวยตรวจรบรองในประเทศ (69.6%) แตพ=นท(เกษตรอนทรย (และผลผลตเกษตรอนทรย) สวนใหญไดรบการตรวจรบรองจากหนวยตรวจรบรองตางประเทศ (57.8%)

ผลผลตเกษตรอนทรยเหลาน=บางสวน (โดยเฉพาะผกและผลไมสด) จะจาหนายผานชองทางตลาดท(แตกตางกน คอ ตลาดสงออก ตลาดโมเดรนเทรด ตลาดท(มมตสงคม (เชน ตลาดนด รานกรน ระบบสมาชก) ตลาดขายตรง และรานอาหาร แตผลผลตจานวนมากจะตองผานกระบวนการแปรรป (เชน ขาว อาหารแปรรป ผลตภณฑท(ไมใชอาหาร) กอนท(จะถกสงตอไปจาหนายในชองทางตลาดตางๆ ตลาดสนคาอนทรยไทยใน ป 2557 มมลคารวมกนกวา 2,333.55 ลานบาท โดยชองทางตลาดสงออกเปนชองทางตลาดท(ใหญท(สด คดเปนสดสวนประมาณ 77.9% ของตลาด รองลงมาคอ ชองทางตลาดโมเดรนเทรด (13.1%) และตลาดรานกรน (6.5%)

ในระบบการแปรรปและการตลาดเกษตรอนทรยไทย มผท(เก(ยวของท(อยในหวงโซเกษตรอนทรยไทยรวม 471 ราย (ไมรวมเกษตรกรผผลต) แบงเปนผแปรรป (166 ราย) ผสงออก (51 ราย) ผกระจายสนคา (3 ราย) ผนาเขา (ไมมขอมล) รานกรน (33 ราน) โมเดรนเทรด-จานวนสาขา (171 สาขา) ตลาดนด (24 ตลาด) ตลาดระบบสมาชก (3 แหง) ตลาดขายตรงและอคอมเมรซ (1 แหง) และรานอาหาร (19 ราน)


ผลตภณฑอาหารแปรรป ซ(งเปนสนคาอนทรยสงออกท(สาคญท(สดของประเทศไทยในปจจบน โดยมมลคาสงถง 1,201.00 ลานบาท/ป มากกวาสนคาขาวอนทรย โดยตลาดท(ใหญท(เปนตลาดในภมภาคยโรปและอเมรกาเหนอ สวนการสงออกขาวอนทรยไทยมมลคารวมในป 2557 ราว 552.25 ลานบาท โดย 90% ของขาวอนทรยไทยสงออกไปยงประเทศในภมภาคยโรปและอเมรกาเหนอเชนกน ซ(งการสงออกของสนคาสองกลมน= มสดสวนมากถง 96.5% ของสนคาอนทรยสงออกของประเทศไทย ท(มมลคารวมกนราว 1,817.10 ลานบาท

ประมาณการปรมาณสนคาอนทรยแตละประเภท และมลคาสนคาอนทรย ท(จาหนายในตลาดในประเทศและท(สงออก สรปไดตามตารางท( 6.1

ตารางท< 6.1 แสดงประมาณการปรมาณสนคาอนทรย ของประเทศไทย (ป 2557)

สนคาอนทรย ตลาดในประเทศ แปรรป ตลาดสงออก รวม(ตน)

ขาว (ตน) 800 - 1000 200 - 300 12,690 13,690 – 13,990

ผกผลไมสด (ตน) 2,415 976 25 3,426

อาหารแปรรป (ตน) 560 -- 18,673 19,233

สนคาท(ไมใชอาหาร (ตน) 2 -- 22 24

รวม(ตน) 3,777 – 3,977 1,176 – 1,276 31,410 36,373 – 36,673

ตารางท< 6.2 สรปมลคาสนคาอนทรยของประเทศไทย มลคารวม ป 2557 (ลานบาท) ตลาดสนคาอนทรยภายในประเทศ 514.45

- โมเดรนเทรด 306.00 - รานกรน 151.62 - ตลาดนดสเขยว 24.02 - ตลาดระบบสมาชก 1.28 - ตลาดขายตรง 1.45 - ธรกจบรการอาหารและเคร(องด(ม 30.08

ตลาดสนคาอนทรยสงออก 1,817.10

รวม 2,331.55

จากการสมภาษณผประกอบการคาสนคาอนทรยไทย พบปญหาท(นาจะเปนเร(องเรงดวนและสาคญ คอ การขยายอปทานผลผลตเกษตรอนทรย ท =งในเชงของปรมาณและความหลากหลายของชนดสนคา แตในการขยายการผลตดงกลาว จะตองเปนการผลตสนคาท(มคณภาพ และมการวเคราะหวางแผนดานโลจสตกสไวกอนลวงหนา โดยเฉพาะในเร(องของการบรการขนสง และการจดการคณภาพระหวางการขนสง


ปญหาความรบรและความเขาใจของผบรโภคตอสนคาอนทรย เปนปญหาสาคญท(พบและจาเปนตองแกไข เพราะจากผลการสารวจความรบรและความเขาใจของผบรโภคท(พบวา แมวาผบรโภคในประเทศไทยสวนใหญจะเคยไดยนเก(ยวกบเกษตรอนทรย (92% ท(สมสมภาษณท (วประเทศ) แตผบรโภคสวนใหญมความเขาใจเกษตรอนทรยอยางไมถกตอง (ผบรโภคท (วประเทศ ยกเวนกรงเทพฯ และปรมณฑล ตอบคาถามถกตองมากกวาคร(งหน(งของคาถามมเพยง 6.51% สวนผบรโภคในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล ตอบถกเกนคร(งหน(งม 10.9%) โดยผบรโภคมท =งท(เขาใจเร(องเกษตรอนทรยคลาดเคล(อนและเขาใจผดพลาดอยางส=นเชง (เชน เขาใจผดวามาตรฐานเกษตรอนทรยเหมอนกนกบมาตรฐานปลอดภยจากสารพษ ผกอนามย ผกปลอดสารพษ เขาใจวาพชไฮโดรโปนคเปนเกษตรอนทรย เขาใจวาโลโก Q เปนโลโกของสนคารบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย และเขาใจวาเกษตรอนทรยอนญาตใหใช GMOs รวมไปถงการท(ผบรโภคในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลเช(อม (น ตรารบรองเกษตรดท(เหมาะสม (โลโก Q) สงกวาตรารบรองของมาตรฐานเกษตรอนทรยท(ไมใชของภาครฐเสยอก

ในทศนะของผบรโภคในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล เม(อกลาวถงสนคาอนทรย ผบรโภคจะนกถงเร(องความปลอดภยและสขภาพเปนปจจยแรกๆ ท(มความสาคญ ปจจยรองลงมา คอ ความนาเช(อถอของการตรวจรบรองและราคาผลผลต โดยปจจยรองน=มความสาคญต(ากวาความปลอดภยและสขภาพมาก โดยปจจยในเร(องของความปลอดภยและสขภาพจะเก(ยวของกบเร(องการตกคางและปนเป= อนของสารเคมการเกษตรมากกวา เร(องของการมคณคาทางโภชนการของอาหารอนทรยคอนขางมาก สาหรบในเร(องการตรวจรบรอง ผบรโภคใหความเช(อถอกบการตรวจรบรองมาตรฐานสากลมากกวามาตรฐานภายในประเทศเลกนอย รวมท =งใหความเช(อถอกบหนวยตรวจรบรองเอกชนมากกวาหนวยตรวจรบรองของราชการเลกนอยเชนกน

ทศนคตดงกลาวสอดคลองกบผลการสารวจเก(ยวกบเหตผลในการเลอกซ=อและบรโภคอาหารอนทรย ผบรโภคในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล ยงคงใหความสาคญกบเร(องความปลอดภยจากการไมใชสารเคมการเกษตรเปนปจจยหลก และการมคณคาทางโภชนการเปนปจจยรอง

ในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล ผบรโภคเลอกซ=อสนคาจาก 3 ชองทางตลาด คอ โมเดรนเทรด รานกรน และซ=อจากผผลตโดยตรง/ตลาดนด แตผบรโภคท (วประเทศ ชองทางตลาดท(ผบรโภคเลอกซ=อสนคาอนทรยแตกตางไปเลกนอย คอ โมเดรนเทรด ซ=อจากผผลตโดยตรง/ตลาดนด และปลกพชอาหารบรโภคเอง โดยผบรโภคในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลราว 58.0% ท(ซ=อสนคาอนทรยอยางนอยเดอนละ 1 - 2 คร =งหรอมากกวา ในขณะท(ผบรโภคท (วประเทศจะบรโภคอาหารอนทรยในสดสวนท(สงกวาเลกนอย (62.8%) ซ(งการซ=อแตละคร =งของผบรโภคในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑลจะมมลคาเฉล(ย 200 – 400 บาท ซ(งปจจยท(นาจะชวยสงเสรมใหผบรโภคในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล เลอกซ=อสนคาอนทรยเพ(มข=น 3 ปจจยหลก คอ ราคาสนคาถกลง (29.5%) ความสะดวกในการเลอกซ=อสนคาเพ(มข=น (22.4%) และการมระบบตรวจรบรองท(นาเช(อถอ (21.3%) ซ(งหากมการปรบเปล(ยนปจจยดงกลาว ผบรโภคกวาคร(งหน(งนาจะเลอกซ=อสนคาอนทรยเพ(มข=น 10 -20% หรอมากกวา 20% ในกรณของผลตภณฑท(ไมใชอาหาร


และจากความเขาใจท(คลาดเคล(อนของผบรโภคเก(ยวกบสนคาอนทรย ทาใหผบรโภคจานวนมากถง 89% ในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล และ 93% ท (วประเทศ เลอกซ=อสนคาท(ไมใชอนทรย โดยเขาใจวาเปนสนคาอนทรย แสดงใหเหนวาปรมาณอปสงคของตลาดสนคาอนทรยในประเทศน =นจะสงกวาปรมาณท(มการ ซ=อจรง 8 - 9 เทาตว หรอคดเปนมลคาไดประมาณ 2,652.40 - 2,983.95 ลานบาท/ป

2. แนวทางการขยายตลาดสนคาอนทรยในประเทศไทย

การพฒนาตลาดสนคาอนทรยใหประสบความสาเรจไมควรจากดขอบเขตเฉพาะในเร(องตลาด แตตองดโดยภาพรวม ต =งแตตนน=าจนถงปลายน=า ดงน =น การขบเคล(อนเกษตรอนทรยไทยจาตองนาระบบหวงโซมาใชในการวเคราะหและวางแผน โดยพจารณาภาคสวนตางๆ ท(เรยงรอยและเช(อมโยงกน และกาหนดแนวทางการพฒนาท(ขบเคล(อนท =งหวงโซไปพรอมกน โดยเฉพาะอยางย(งการเนนการพฒนาหวงโซท(ออนแอ/เปราะบาง เพราะถาหวงโซใดหวงโซหน(งมปญหาวกฤต กจะกระทบตอหวงโซถดไป และสงผลตอการพฒนาระบบเกษตรอนทรยโดยรวมได โดยท (วไป หวงโซเกษตรอนทรย ซ(งประกอบดวย 5 องคประกอบสาคญ คอ เกษตรกร กลมเกษตรกร โรงแปรรป/บรรจ ผจดจาหนาย/สงออก ในตารางขางลางแสดงบทบาทหนาท( และจดออน/ คอขวด ขององคประกอบแตละสวนของหวงโซเกษตรอนทรยโดยรวม

หวงโซ บทบาทหนาท< คอขวด/จดออน สาคญ (1 = มาก, 2 = ปานกลาง 3 = ไม สาคญ)

เร งดวน (1 = ดวนมาก, 2 = ปานกลาง, 3 = ไม เรงด วน)

เกษตรกร * ทาการผลตเกษตรอนทรยใหไดคณภาพ และปฎบตตามมาตรฐานเกษตรอนทรย ตามระบบมาตรฐานท(ตลาดตองการ

* ความรและเทคนคใหมๆ ในการพฒนาการทานาเกษตรอนทรย ท(ลดตนทน เพ(มผลผลต

2 2

* การปฏบตตามขอกาหนดของมาตรฐานเกษตรอนทรย

1 1

* ผลกระทบจากความแปรปรวนของสภาพอากาศ ท(มตอการทาการเกษตร

2 3

กลมเกษตรกร

* สงเสรมความรและเทคโนโลยการผลตใหกบเกษตรกร

* บคลากรท(ทางานสงเสรมเกษตรอนทรย รวมท =งความร-

1 1




* จดหาปจจยการผลตท(มคณภาพ (ประสทธภาพ) มาตรฐาน (เปนไปตามขอกาหนดมาตรฐานเกษตรอนทรย) และทนเวลา * จดทาระบบควบคมภายใน (สาหรบการตรวจรบรองเกษตรอนทรย) * รวบรวม/รบซ=อผลผลตเกษตรอนทรยจากสมาชก

ความเขาใจในการทางานสงเสรมและระบบควบคมภายใน

* การจดทาระบบควบคมภายในใหกบเกษตรกรสมาชก

1 1

* แหลงปจจยการผลตท(มคณภาพและเปนไปตามขอกาหนดของมาตรฐาน

2 3

* เงนทนหมนเวยนสาหรบการรบซ=อผลผลตเกษตรอนทรยจากสมาชก

2 1

* ระบบโลจสตกส ในการขนสงสนคา

1 1

โรงแปรรป/ บรรจ

* วางแผนการรวบรวมวตถดบ * จดระบบสตอควตถดบ * ทาการแปรรปผลผลตตามเกณฑคณภาพและมาตรฐาน * จดหา-ผลต-สตอควสดบรรจ * ทาการบรรจสนคา ท(มการควบคมคณภาพ * ดาเนนการใหเปนไปตามขอกาหนดของมาตรฐานเกษตรอนทรย เพ(อจะไดรบการรบรอง

* ฉางสาหรบจดเกบผลผลตเกษตรอนทรย

2 3

* ระบบประกนและควบคมคณภาพ โดยเฉพาะในกรณโรงงานท(ดาเนนการโดยกลมเกษตรกรและธรกจขนาดเลก

1 2

* ระบบการพฒนาผลตภณฑใหม 2 3

* การปฏบตตามขอกาหนดในการแปรรปผลผลตเกษตรอนทรย

1 3

ผจดจาหนาย/สงออก

* จดหาเงนทนหมนเวยนเพ(อจายลวงหนาใหกลมเกษตรกรสาหรบใชในการรบซ=อผลผลตจากสมาชก

* เงนทนหมนเวยนสาหรบจายลวงหนาใหกลมเกษตรกรหรอโรงงานแปรรป

1 2

* ระบบโลจสตกสในการขนสง 2 3




* การจดการระบบโลจสตกส * นาผลผลตไปกระจายตอใหกบผขายปลก/ผบรโภค * คนหาสนคาใหมๆ เพ(อนาเสนอลกคา * การเปดตลาดใหมๆ เพ(อขยายตลาดเพ(มข=น

และกระจายสนคา

* การพฒนาสนคาใหมๆ 2 3

* การเปดตลาดใหม 2 3

จะเหนวา ปญหาจดออนและคอขวดท(เปนปญหาสาคญและเรงดวนในการพฒนาเกษตรอนทรยไทย

ประกอบดวย 1) การสงเสรมและสนบสนนใหเกษตรกรสามารถปฏบตตามมาตรฐานเกษตรอนทรยตามระบบ

มาตรฐานท(ตลาดตองการ 2) ระบบการสงเสรมเกษตรอนทรย (ท =งบคลากร และการพฒนาความร-ทกษะของเจาหนาท() 3) การจดทาระบบควบคมภายใน เพ(อใหกลมผผลตสามารถไดรบการตรวจรบรองมาตรฐานเกษตร

อนทรย 4) ระบบโลจสตกสสาหรบกลมเกษตรกรในการขนสงผลผลตเกษตรอนทรย แตอยางไรกด ระบบหวงโซสนคาแตละชนดและประเภทอาจมความแตกตางกนได ดงน =น กอนท(จะม

การวางแผนการพฒนาระบบการผลตและตลาดเกษตรอนทรยจรง ควรมการวเคราะหหวงโซสนคาแตละชนดอยางละเอยด รวมท =งมการทบทวนการวเคราะหหวงโซดงกลาวเปนระยะ เพราะเง(อนไขปจจยภายในและสภาพการณปจจยภายนอกอาจมการเปล(ยนแปลงไดตลอดเวลา


นอกจากน= ในการขบเคล(อนเกษตรอนทรยไทย ควรมการนากลยทธ 6 ขอดานลางน= เปนแกนในการขบเคล(อน เพ(อใหเกดการพฒนาเกษตรอนทรยไทยไดอยางเปนระบบและเปนรปธรรม กลยทธ แนวทางการดาเนนงาน

1) กลมผผลตและผประกอบการ (ซ(งเปนภาคสวนท(ไดขบเคล(อนการพฒนาเกษตรอนทรยมาต =งแตในอดต) ตองมสวนรวมและเปนผกาหนดรายละเอยดของแผนกจกรรมตางๆ เพ(อใหเกดประโยชนโดยตรงกบกลมผผลตและผประกอบการ

* มการจดประชมเชงปฏบตการ (workshop) กบกลมผผลตและผประกอบการเพ(อจดทารายละเอยดแผนปฏบตการ * มการจดต =งคณะกรรรมการอานวยการ ท(ประกอบดวยตวแทนจากกลมผผลต องคกรพฒนาเอกชน ผประกอบการ และหนวยงานราชการอยางละเทาๆ กน ในการขบเคล(อนแผนปฏบตการ

2) ในการขยายผลกบเกษตรกร ใหเนนท(กลมเกษตรกรท(ทาเกษตรอนทรยอยแลวเปนหลกกอน เพราะเปน กลมท(มความร-ประสบการณและความพรอมในการสงเสรมเกษตรอนทรยอยแลว

* ใหการสนบสนนการขยายเกษตรกรโดยกลมเกษตรอนทรยเกา สดสวนประมาณ 70% ของเกษตรกรท(ขยายเพ(ม สวนการสงเสรมกลมเกษตรกรกลมใหม (ท(มสมาชกไมนอยกวา 10 คน) มสดสวนประมาณ 30%

3) การสนบสนนงบประมาณ เพ(อการสงเสรมเกษตรอนทรยและการตรวจรบรอง ใหสนบสนนในลกษณะตามจานวนเกษตรกร ภายหลงจากท(ไดรบการตรวจรบรองแลว โดยใหกลมเกษตรกรจดสรรงบประมาณเอง โดยอาจมขอกาหนดใหกลมสงขอมลเก(ยวกบกลม สาหรบทาประมวลสรปขอมลเกษตรอนทรยโดยรวม

* ยกตวอยางเชน สนบสนนงบประมาณใหกลมเกษตรกร สมาชกเการายละ 1,000 บาท และสมาชกใหมรายละ 2,500 บาท สาหรบเปนคากจกรรมสงเสรม, ระบบควบคมภายใน, และคาตรวจสอบรบรองเกษตรอนทรย ในกรณของกลมเกษตรกรใหม ใหยงไมพรอมท(จะขอการรบรองเกษตรอนทรย ใหจดทาระบบการรบรองแบบมสวนรวม (PGS) กอน แลวจดสรรงบประมาณตามผลการรบรองเชนกน

4) สนบสนนใหผจดจาหนาย/ผสงออกหรอกลมเกษตรกรเขาถงแหลงเงนกดอกเบ=ยต(า เพ(อเปนทนหมนเวยนสาหรบการรบซ=อผลผลตเกษตรอนทรย โดยการอดหนนอตราดอกเบ=ย

ประสานแหลงเงนกจากสถาบนการเงนในทองถ(น และอดหนนดอกเบ=ยสาหรบผจดจาหนาย/ผสงออก หรอกลมเกษตรกร ใหรบภาระดอกเบ=ยไมเกน 3% ตอป

5) พฒนาบคลากรของหนวยงานท(เก(ยวของท =งหมด โดยมหลกสตรเฉพาะสาหรบผเขาอบรม เพ(อใหบคลากรมความรและทกษะท(จาเปนในงานท(อยในความรบผดชอบของตวเอง

มหลกสตรอบรมตามบทบาทภาระหนาท( รวมท =งมการอบรมตดตามและเปนพ(เล=ยง โดยเฉพาะเจาหนาท(สงเสรมเกษตรอนทรยและระบบควบคมภายใน เพ(อใหสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล

6) สนบสนนใหผจดจาหนายและผสงออกทาการประชาสมพนธและสงเสรมการขายผลผลตและผลตภณฑอนทรยไทย ท =งตลาดในประเทศและตางประเทศ

อดหนนกจกรรรมประชาสมพนธและการสงเสรมการขาย ตามยอดสดสวนของผลผลต หรอรายไดจากการขายในปท(ผานมา


นอกจากน= การสรางสภาพแวดลอมทางนโยบายท(เอ=อตอการพฒนาเกษตรอนทรยกมสาคญไมนอย ไปกวาการสนบสนนการพฒนาเกษตรอนทรยโดยตรง ประเทศไทยมนโยบายการเกษตรหลายดานท(เก=อหนนตอการพฒนาเกษตรอนทรย แตสวนใหญไมไดถกนามาปฏบตใชอยางจรงจง (เชน นโยบายความม (นคงดานอาหาร หรอนโยบายเก(ยวกบการเปล(ยนแปลงสภาพภมอากาศ) และมหลายนโยบายท(ขดแยงและคกคามตอการพฒนาเกษตรอนทรย ซ(งควรตองมการทบทวน เพ(อใหเกดสภาพแวดลอมทางนโยบายท(เก=อหนนตอการพฒนาเกษตรอนทรย/เกษตรย (งยนของเกษตรกรรายยอย นโยบายท(สาคญเหลาน=ไดแก

- นโยบายสารเคมการเกษตร ท =งป ยเคมและสารเคมกาจดศตรพช ซ(งโดยพ=นฐานของนโยบายสารเคมการเกษตรของไทยเปนการสนบสนนใหเกษตรกรใช แมวาจะเปนการใชอยางปลอดภย แตในทางปฏบต การใชของเกษตรกรเกอบท =งหมดกยงคงเปนใชท(ไมปลอดภยอยน (นเอง (ท =งไมปลอดภยตอตวเกษตรกร และ ไมปลอดภยตอผบรโภคดวย) การเปล(ยนแนวนโยบายเร(องน=ใหมใหเปนนโยบายท(ไมสนบสนนใหใช แตอาจอนญาตใหใชเม(อจาเปนจรงๆ และตองใชอยางระมดระวงและควบคมการใชอยางเขมงวด โดยใชท =งนโยบายภาษ การข=นทะเบยน และการจดการสารเคมแบบครบวงจร ต =งแตผลต-นาเขา-จดเกบ-ขนสง-ใช-จดการขยะ

- นโยบาย GMOs ท(ควบคมการทดลองอยางเขมงวด รวมท =งการจดการ/ตดตามทาลายพช GMOs ท(ตรวจพบวามการปนเป= อนอยใน ระบบการเกษตรของประเทศไทย โดยเฉพาะมะละกอ ฝาย ถ (วเหลอง ขาวโพด เปนตน

- นโยบายเก(ยวกบท(ดนการเกษตร ท =งการทาใหเกดความม (นคงในท(ดนทากนใหกบเกษตรกรรายยอย ในลกษณะของกรรมสทธ kรวม (เชน โฉนดชมชน) และการกาหนดเขตพ=นท(สาหรบใชประโยชนเพ(อการเกษตรเทาน =น โดยเฉพาะพ=นท(ในเขตชลประทาน ท(รฐบาลไดลงทนงบประมาณจานวนมากสาหรบเพ(อใชในการเกษตร แตกลบอนญาตใหมการใชพ=นท(ดงกลาวเพ(อประโยชนอยางอ(น หรอไมไดใชประโยชนทางการเกษตรอยางจรงจง

- นโยบายเก(ยวกบระบบมาตรฐานและการตรวจสอบรบรอง ท(มความซ=าซอนของมาตรฐานการเกษตรและอาหารของหลายหนวยงาน ความไรประสทธภาพของการตรวจรบรอง ความสบสนในการส(อประชาสมพนธกบผผลตและผบรโภค

3. ขอเสนอแนะจาการประชมเชงปฏบตการ ฯ

1. การสงเสรมใหเกดขยายตวของสนคาอนทรย นอกจากขยายผลกบกลมเกษตรกรท(ทาเกษตรอนทรยอยแลว ควรสงเสรมกลมอ(น ๆ ท(สนใจดวย

2. การสงเสรมใหเกดขยายตวของสนคาอนทรย ควรเนนการผลตท(ไปเพ(มปรมาณและหลากหลายของสนคาอนทรยควรคไปกบการกระตนใหเกดความตองการสนคาอนทรยจากผบรโภค

3. ควรมหนวยงานในลกษณะ One-Stop Services ท(ใหบรการเก(ยวกบเกษตรอนทรยในทกมต ท =งในดานการผลต มาตรฐาน การพฒนาสนคาอนทรย และการตลาด ฯลฯ

4. การศกษาและจดทาขอมล สถานการณการผลตและการตลาดสนคาอนทรยควรมการดาเนนการอยางตอเน(อง เพ(อใหมขอมลท(เปนปจจบนและนาไปใชประโยชนในดานตางๆ

5. รฐควรสงเสรมการผลตและการตลาดสนคาอนทรยอยางจรงจงและเปนรปธรรม


6. สรางความรวมมอระหวางภาครฐและเอกชนในการขยายการผลตและการตลาดอนทรย 7. ควรมการจดโซนน(งในการสงเสรมการผลตเกษตรอนทรย 8. ควรมการประชาสมพนธและเผยแพรความรเก(ยวกบเกษตรอนทย มาตรฐานเกษตรอนทรย และ

สนคาอนทรยไปยงผบรโภคในประเทศอยางจรงจงและตอเน(อง เพ(อใหเกดความเขาใจท(ถกตองเก(ยวกบสนคาอนทรย

9. สงเสรมใหเกดการรวมกลมของเกษตรกรในการทาเกษตรอนทรยและในการผลตสนคาอนทรย

--------------------------------------------------------


เอกสารอางอง

Digital Media (2556) “ผลสารวจพบคนไทยสวนใหญหนมาสนใจอาหารออรแกนคมากข=น”, 13 ม.ย. 2556, http://mcot-web.mcot.net/lively/content.php?id=51b95d0c150ba0521b000018, เขาดเม(อ 1 ม.ย. 2558.

Roitner-Schobesberger, B., I. Darnhofer, S. Somsook, and C.R Vogl. (2008) “Consumer perceptions of organic food in Bangkok, Thailand”, Food Policy, 33:112-121.

Sangkumchaliang, P. and Huang, W.C. (2012) "Consumers’ Perceptions and Attitudes of Organic Food Products in Northern Thailand", International Food and Agribusiness Management Review, Volume 15, Issue 1, 2012

Willer, H. and Lernoud, J. (2015), The World of Organic Agriculture. Statistics and Emerging Trends 2015 (eds.), FiBL-IFOAM, Frick-Bonn.

กรนเนท (2558 ก) “ภาพรวมสถานการณเกษตรอนทรยไทย 2556-57”, ไมระบวนท(, http://www.greennet.or.th/article/411, เขาดเม(อ 1 ส.ค. 2558.

กรนเนท (2558 ข) “ตลาดเกษตรอนทรยไทย”, ไมระบวนท(, http://www.greennet.or.th/article/1009, เขาด เม(อ 1 ส.ค. 2558.

กลยาณ กลชย และพรชย กลชย (2549) “พฤตกรรม ทศนคต และปจจยท(มผลตอการบรโภคผกอนทรยในเขตกรงเทพฯ ”, การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร คร =งท( 44 : สาขาศกษาศาสตร สาขาสงคมศาสตร สาขาสงเสรมและนเทศศาสตรเกษตร สาขามนษยศาสตร สาขาคหกรรมศาสตร, 30 ม.ค. - 2 ก.พ. 2549, กรงเทพฯ .

ชยาพร วฒนศร, ชยวฒน คงสม, มณฑชา พทชาคา, ภวต เจยมจณณวตร, องอร ไชยเยศ, ปลนธนา แปนปล=ม (2553) การศกษารปแบบการจาหนายสนคาอนทรยระบบสมาชก, ศนยพฒนาเกษตรอนทรย มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, นนทบร.

ตรยดา ตรมรรคา และอบล อยหวา (2551) รายงานการศกษา สถานภาพและบทบาทตลาดทางเลอกในประเทศไทย: การเขาถงตลาดของเกษตรกรรายยอย, มลนธเกษตรกรรมย (งยน (ประเทศไทย) และเครอขายเกษตรกรรมทางเลอก, นนทบร.

ไทยรฐออนไลน (2556) “โพลช=คนกรงนยมรบประทานอาหารเพ(อสขภาพ”, 13 ม.ย. 2556, http://www.thairath.co.th/content/350968, เขาดเม(อ 1 ม.ย. 2558.


ภทรพร อภชด (2551) Livign Green Together วถสเขยว ผผลต ตลาด และผบรโภค, สานกพมพสวนเงนมมา, กรงเทพฯ .

ระววรรณ ศรทอง (2553), ประสบการณ CSA ในประเทศไทย :โครงการผกประสานใจ ผผลต เพ(อผบรโภคและส(งแวดลอม, http://consumersouth.org/paper/828 (เขาดเม(อ 31 ส.ค. 58)

รชดา สรภาณพงศ (2547), พฤตกรรมผบรโภคและอปสงคในการบรโภคผกของครวเรอนในกรงเทพฯ , วทยานพนธ เศรษฐศาสตรมหาบณฑต (เศรษฐศาสตรธรกจ), บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ .

วลยพร อดออมพานชและสภา ใยเมอง (2539) ตลาดทางเลอก: หนสวนเพ(อสงคมใหม, บรรณาธการ, เครอขายเกษตรกรรมทางเลอก, กรงเทพฯ .

สานกงานปลดกระทรวงพาณชย (2554) Thailand Organic Mapping, กระทรวงพาณชย, นนทบร.

สานกบรหารการคาขาว กรมการคาตางประเทศ (2556) “สถานการณขาวอนทรยไทย” 18 กนยายน 2557, http://www.organic.moc.go.th/th/market/สถานการณขาวอนทรยไทย, เขาดเม(อ 1 ส.ค. 2558.


ภาคผนวก

(Appendix)


Appendix I

แบบฟอรมการสารวจและแบบสอบถาม


แบบฟอรมการสารวจขอมลการสงออกเกษตรอนทรย

(เฉพาะสนคาเกษตรอนทรย ท3มการรบรอง และใชตรารบรองบนสนคานCน)

ช(อผประกอบการสงออก

รายละเอยดท(ตดตอ/ช(อผท(สามารถตดตอ

สนคาสงออกสาคญใน 5 กลมสนคา

ขาว

ผก-ผลไมสด

ผลตภณฑแปรรป

ผลตภณฑไมใชอาหาร

อ(นๆ

อปสรรคและปญหาของการสงออกสนคาเกษตรอนทรย (เลอก 3 ประเดนสาคญ)

สนคา (เชน ความหลากหลาย, คณภาพ, ความสม(าเสมอและตอเน(องของสนคา, ราคา, ฯลฯ)

การจดซDอและโลจสตค (เชน ขอมลผผลต, ผรวบรวมสนคา, การขนสง, สนคาเสยหายระหวางขนสง)

กฏระเบยบและนโยบาย (เชน ระเบยบการนาเขา, มาตรฐาน-การตรวจรบรองเกษตรอนทรย, ฯลฯ)

ผบรโภค (เชน ความรบร, ความเขาใจ, การเลอกสนคา, ความตองการในปจจบน ฯลฯ)

อนาคต แนวโนมสนคาท(นาสนใจ


โครงสรางและมลคาการสงออก (ของป 2557 เฉพาะสนคาเกษตรอนทรยท<ม การใชตรารบรอง)

ท(มาของสนคา (สดสวน)

ซ=อจากผผลต/ผแปรรปโดยตรง (%) ซ=อจากผคาสง/ผกระจายสนคา (%)

มลคาสงออกรวม (ลานบาท)

ปรมาณสทธ (ตน)

ผซ=อปลายทาง5

ระบบสดสวน%

ประมาณการสวนแบง

ตลาดของตวเอง (%) ใน

แตละหมวดสนคา

ขาว

ผก-ผลไมสด

ผลตภณฑแปรรป

ผลตภณฑไมใชอาหาร

อ(นๆ

รวม

ใครคอ 3 อนดบผสงออกรายใหญของประเทศไทย

1 ..................................................... สวนแบงตลาด .................... % 2 ..................................................... สวนแบงตลาด .................... % 3 ..................................................... สวนแบงตลาด .................... %

5 (1) ยโรป (2) อเมรกาเหนอ (3) แปซฟค (4) เอเชยตะวนออก (5) อาเซยน (6) เอเชยใตและเอเชยกลาง


แบบฟอรมการสารวจรานคาปลกออรแกนคในประเทศ

ช(อผประกอบการขายปลก

สถานท(ต =ง/รายละเอยดท(ตดตอ/ช(อผท(สามารถตดตอ

วน-เวลา จาหนาย

ขนาดพ=นท(ของราน (ตร.ม.)

จานวนรายการสนคาท =งหมด (2557)

จานวนรายการสนคาออรแกนค (2557)

ท(มาของสนคา (สดสวน) ซ=อจากผผลต/ผแปรรปโดยตรง (%) ซ=อจากผคาสง/ผกระจายสนคา (%)

สดสวนของสนคาออรแกนคของราน (โดยภาพรวมท =งป)

ขาว % ผก-ผลไมสด % ผลตภณฑแปรรป % ผลตภณฑไมใชอาหาร % อ(นๆ %

ราคาพรเม(ยม (ราคาขายปลก บาท/กก.) ขาว แพงกวา/ถกกวา (%) ผก/ผลไม แพงกวา/ถกกวา (%) อาหารแปรรป แพงกวา/ถกกวา (%) ผลตภณฑท(ไมใชอาหาร แพงกวา/ถกกวา (%) อ(นๆ แพงกวา/ถกกวา (%)


ยอดขายรวมของรานในป 2557 (ลานบาท)

ยอดขายรวมสนคาออรแกนคท(มตรารบรองในป 2557 (ลานบาท) (ไมนอยกวา 10% ของยอดขายรวม ในรานท(มยอดขายรวมไมเกน 5 ลานบาท/ป)

จานวนสนคาอนทรย (ท(รบรอง) ท(ขายในราน

นอยกวา 20 รายการ 20-50 รายการ 51-100 รายการ มากกวา 100รายการ

ผบรโภค/ลกคา (ใหชวยประเมนกลมผซ=อ)

สดสวน % กลมผบรโภค คาอธบาย

ครอบครวสขภาพ-ลกออน (Healthy Young Baby Families)

ครอบครวคนรนใหม อาย 35+ อยในกลมรายได A/A+

สนใจสขภาพ (แตไมไดมปญหาสขภาพใดเฉพาะ) มลกออน (เดกออน) สนใจซ=ออาหารเกษตรอนทรยใหกบลกและตวเอง มความต(นตวสง เรยนรจาก internet

ผรกสขภาพ (Healthy Lifestyle Individuals)

คลายกลมแรก แตไมไดมครอบครว และไมมลก สวนใหญจบจากตางประเทศ

ครอบครวผปวย (Patient Families)

ครอบครวท(มพอแม หรอญาตผใหญ ท(เจบปวยดวยโรครนแรง เชน มะเรง หวใจ ซ(งลกหลานจะซ=ออาหารเกษตรอนทรยใหกบญาตผใหญ

ครอบครวผสงอาย (Aging Families)

ผซ=อ-ผบรโภคเปนผสงอายเอง ท(สนใจในเร(องสขภาพ

ครอบครวชาวตางชาต (Expat Families)

ผซ=อ-ผบรโภคเปนชาวตางชาต (เอเชย และอ(นๆ) ท(มสมาชกในครอบครวทางานอยในประเทศไทย (หนวยงานเอกชน หรอองคกรระหวางประเทศ) ซ(งรบรเก(ยวกบเกษตรอนทรยมากอนหนาน=แลว

อ(นๆ...........


ปจจยในการตดสนใจเลอกซ=อของผบรโภค

(3 อนดบแรก)

ราคาสนคาออรแกนคถกลง

ความสะดวกในการซ=อ

ความเช(อม (นในการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย

ความหลากหลายของสนคาออรแกนค

รจกผผลต

รจก-เขาใจประโยชน

รวธการปรงอาหารจากผลผลตเกษตรอนทรย

มเวลาในการปรงอาหารจากผลผลตเกษตรอนทรย

อปสรรคและปญหาธรกจบรการอาหารออรแกนค (เลอก 3 ประเดนสาคญในแตละหวขอ)

สนคา

(เชน ความหลากหลาย, คณภาพ, ความสม(าเสมอและตอเน(องของสนคา, ราคา, ฯลฯ)

การจดซDอและโลจสตค

(เชน ขอมลผผลต, ผรวบรวมสนคา, การขนสง, สนคาเสยหายระหวางขนสง)

กฏระเบยบและนโยบาย

(เชน ระเบยบการนาเขา, มาตรฐาน-การตรวจรบรองเกษตรอนทรย, ฯลฯ)

ผบรโภค

(เชน ความรบร, ความเขาใจ, การเลอกสนคา, ความตองการในปจจบน ฯลฯ)

อนาคต

แนวโนมสนคาท(นาสนใจ


แบบฟอรมการสารวจขอมลตลาดนดสเขยว (เกณฑ: มผขายท(ไดรบการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยเกน 20% ของรานท(ขาย) ช(อของตลาดนดสเขยว

ท(ต =งของตลาดนดสเขยว

วน-เวลาจาหนาย

ตลาดนดเปดต =งแตเดอน/ป

ผบรหารจดการตลาด ธรกจเอกชนแสวงกาไร ธรกจเอกชนไมแสวงกาไร กลม/เครอขายผผลต องคกรพฒนาเอกชน หนวยงานภาครฐ อ(นๆ …..................

จานวนรานท =งหมดเฉล(ย

จานวนรานออรแกนคเฉล(ย [หมายถงผขายเปนผผลต/ผประกอบการท(ไดรบการตรวจรบรองเกษตรอนทรย อาจเปนหนวยงานอสระ หรอ PGS กได]

ในกรณท<ม ผ ขายท<ไดรบการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยนอยกวา 20% ไมตองสารวจตอ ในกรณท<ม มากกวา 20% ใหสารวจตอ โดยใหส มสารวจไมนอยกวา 50% ของผ ขายเกษตรอนทรย


ขอมลขางล างไดจากการสรปจากสมจากรานคา (โดยสรปใน excel)

สดสวนของผขายประเภทตางๆ เปนผผลต/ผแปรรปขายเองเองโดยตรง (%) ผคาสง/ผกระจายสนคา ท(เปนคนกลาง (%)

ยอดขายในป 2557 รวมของท =งตลาด

สดสวนของสนคาออรแกนคของราน (โดยภาพรวมท =งป)

ขาว % ผก-ผลไมสด % ผลตภณฑแปรรป % ผลตภณฑไมใชอาหาร % อ(นๆ %

จานวนสนคาเกษตรอนทรย (ท(รบรอง) ท(ขายในตลาดนดน =น

นอยกวา 20 รายการ 20 – 50 รายการ 50 - 100 รายการ มากกวา 100 รายการ

ราคาพรเม(ยม (ราคาขายปลกเฉล(ย บาท/กก.)

ขาวอนทรย …............... บาท/กก. ขาวท (วไป ….................. บาท/กก. ผก/ผลไมอนทรย …............... บาท/กก. ผก/ผลไมท (วไป ….................. บาท/กก. อาหารแปรรปอนทรย …............... บาท/กก. อาหารแปรรปท (วไป ….................. บาท/กก. อ(นๆ …......


ผ บรโภค/ลกคา (สมภาษณผขาย 20% ใหชวยประเมนกลมผซ=อ) สดสวน % กลมผบรโภค คาอธบาย


ครอบครวคนรนใหม อาย 35+ อยในกลมรายได A/A+ สนใจสขภาพ (แตไมไดมปญหาสขภาพใดเฉพาะ) มลกออน (เดกออน) สนใจซ=ออาหารเกษตรอนทรยใหกบลกและตวเอง มความต(นตวสง เรยนรจาก internet









อ(นๆ …............

ปจจยในการตดสนใจเลอกซ=อของผบรโภค (3 อนดบแรก) โดยการสมภาษณผขาย

ราคาสนคาออรแกนคถกลง …..... คะแนน ความสะดวกในการซ=อ …..... คะแนน ความเช(อม (นในการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย …..... คะแนน ความหลากหลายของสนคาออรแกนค …..... คะแนน รจกผผลต …..... คะแนน รจก-เขาใจประโยชน …..... คะแนน รวธการปรงอาหารจากผลผลตเกษตรอนทรย …..... คะแนน มเวลาในการปรงอาหารจากผลผลตเกษตรอนทรย …..... คะแนน


อปสรรคและปญหาตลาดนด (เลอก 3 ประเดนสาคญในแตละหวขอ) สนคา (เชน ความหลากหลาย, คณภาพ, ความสม(าเสมอและตอเน(องของสนคา, ราคา, ฯลฯ)






สอบถามของแตละรานในตลาดนดสเขยว 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 รวม/

เฉล<ย หมาย เหต

ประเภทผขาย เปนผผลต/ผแปรรปขายเองเองโดยตรง รวม

เปนผคาสง/ผกระจายสนคา ท(เปนคนกลาง รวม

ยอดขายในป 2557 รวมในแตละเดอน

มกราคม รวม

กมภาพนธ รวม

มนาคม รวม

เมษายน รวม

พฤษภาคม รวม

มถนายน รวม

กรกฎาคม รวม

สงหาคม รวม

กนยายน รวม

ตลาคม รวม

พฤศจกายน รวม

ธนวาคม รวม

รวม (อาจมาคานวณหลงการสมภาษณ) รวม


สดสวนของสนคา ขาว เฉล(ย

ผก-ผลไมสด เฉล(ย

ผลตภณฑแปรรป เฉล(ย

ผลตภณฑไมใชอาหาร เฉล(ย

อ(นๆ เฉล(ย

รวม (จะตองรวมได 100%) 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%

จานวนสนคาเกษตรอนทรย (ท(รบรอง) ของราน

นอยกวา 20 รายการ รวม

20 – 50 รายการ รวม

50 - 100 รายการ รวม

มากกวา 100 รายการ รวม

ราคาพรเม(ยม = ราคาขายปลกเปรยบเทยบกบสนคาอนทรยและสนคาท (วไปในรานเดยวกน หรอรานใกลเคยง (อาจเปล(ยนชนดของสนคาตามท(มขายในตลาดนด ณ วนท(สารวจ แตตองเปนสนคาเดยวกน และเกบ

ขาวหอมมะล-ขาวขาว อนทรย บาท/กก. ขาวหอมมะล-ขาวขาว ท (วไป บาท/กก. ขาวหอมมะล-ขาวกลอง อนทรย บาท/กก. ขาวหอมมะล-ขาวกลอง ท (วไป บาท/กก.

เฉล(ย

ผกอนทรย …........... บาท/กก. ผกท (วไป …........... บาท/กก. ผลไมอนทรย ….............. บาท/กก. ผลไมท (วไป ….................. บาท/กก.

เฉล(ย


ขอมล ราคาสนคาท(ไมใชอนทรยดวย)

อนทรย……………….... บาท/กก. ท (วไป …...................... บาท/กก.

1) อาหารแปรรปอนทรย ………. บาท/กก. 1) อาหารแปรปท (วไป …............. บาท/กก. 2) อาหารแปรรปอนทรย ………. บาท/กก. 2) อาหารแปรปท (วไป …............. บาท/กก.

เฉล(ย

…................... เฉล(ย

ประเภทผซ=อ ครอบครวสขภาพ-ลกออน % เฉล(ย ผรกสขภาพ % เฉล(ย ครอบครวผปวย % เฉล(ย ครอบครวผสงอาย % เฉล(ย ครอบครวชาวตางชาต % เฉล(ย รวม (จะตองรวมได 100%) 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%

ปจจยในการตดสนใจเลอกซ=อของผบรโภค (3 อนดบแรก)

ราคาสนคาออรแกนคถกลง เฉล(ย ความสะดวกในการซ=อ เฉล(ย ความเช(อม (นในการรบรองมาตรฐาน เฉล(ย ความหลากหลายของสนคาออรแกนค เฉล(ย รจกผผลต เฉล(ย รจก-เขาใจประโยชน เฉล(ย รวธการปรงอาหารผลผลตเกษตรอนทรย เฉล(ย มเวลาในการปรงอาหาร เฉล(ย


อปสรรคและปญหาตลาดนด สนคา (เชน ความหลากหลาย, คณภาพ, ความสม(าเสมอและตอเน(องของสนคา, ราคา, ฯลฯ)






แบบฟอรมการสารวจขอมลรานอาหารออรแกนค (เกณฑ: มเมนอาหารออรแกนค ท(ใชวตถดบหลกเกน 50% จากผลผลตท(ผานการตรวจรบรองมาตรฐาน) ช(อราน

ท(ต =งราน

เปดรานเม(อ

เร(มมเมนออรแกนคเม(อ

รายช(อเมนออรแกนค ท(มวตถดบหลกมากกวา 50% (โดยน=าหนก) ท(ผานการตรวจรบรองมาตรฐาน

รายช(อเมนออรแกนค ท(มวตถดบหลกนอยกวา 50% (โดยน=าหนก) ท(ผานการตรวจรบรองมาตรฐาน

ในกรณท<ม เมนออรแกนค ท<ม วตถดบหลกมากกวา 50% ไมถง 5 ชนด ไมตองสารวจตอ

มฟารมเกษตรอนทรยเปนของตวเอง

ม ไมม ระบช(อ ….......

ยอดขายในป 2557 รวมเมนอาหารออรแกนค

ราคาพรเม(ยมของเมนออรแกนคของราน เม(อเปรยบเทยบกบเมนท (วไปบรเวณเดยวกน

ถกกวา เทากน แพงกวา <5% 5 – 10% 11 – 20% 20-30% 30 – 40% 40-50% 50 – 60% 60 – 70% 70 – 80% 80 – 90% >100%


ผบรโภค/ลกคา (ใหชวยประเมนกลมผซ=อ)

สดสวน % กลมผบรโภค คาอธบาย


ครอบครวคนรนใหม อาย 35+ อยในกลมรายได A/A+ สนใจสขภาพ (แตไมไดมปญหาสขภาพใดเฉพาะ) มลกออน (เดกออน) สนใจซ=ออาหารเกษตรอนทรยใหกบลกและตวเอง มความต(นตวสง เรยนรจาก internet









อ(นๆ …............


ปจจยในการตดสนใจเลอกซ=อของผบรโภค (3 อนดบแรก)

ราคาสนคาออรแกนคถกลง ความสะดวกในการซ=อ ความเช(อม (นในการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย ความหลากหลายของสนคาออรแกนค รจกผผลต รจก-เขาใจประโยชน รวธการปรงอาหารจากผลผลตเกษตรอนทรย มเวลาในการปรงอาหารจากผลผลตเกษตรอนทรย

อปสรรคและปญหาธรกจบรการอาหารออรแกนค (เลอก 3 ประเดนสาคญในแตละหวขอ)

สนคา (เชน ความหลากหลาย, คณภาพ, ความสม(าเสมอและตอเน(องของสนคา, ราคา, ฯลฯ)






แบบสอบถามการสารวจผ บรโภคท<ไมใชกรงเทพฯและปรมณฑล 1. ขอมลสวนตว

ท(พกอาศย เมอง | เทศบาล | ชนบท

อาชพ เกษตรกร | นกศกษา | ราชการ | ธรกจเอกชน-รฐวสาหกจ | วชาชพเฉพาะทาง | แมบาน-พอบาน | เกษยณ | อ(นๆ

การศกษา ต(ากวาปรญญาตร | ปรญญาตร | ปรญญาโท | ปรญญาเอก

อาย ต(ากวา 20 ป | 20-30 ป | 30 – 40 ป | 40 – 50 ป | 50 – 60 ป | มากกวา 60 ป

สขภาพ สมาชกในครอบครวท(ตองใสใจสขภาพเปนพเศษ ตวเอง-คสมรส | ลก-หลาน | ผสงอาย

2. การรบร และความเขาใจตอเกษตรอนทรยและอาหารออรแกนค 2.1 คณเคยไดยนคาตอไปน=หรอไม เกษตรอนทรย | อาหารออรแกนค | เกษตรย (งยน | เกษตรธรรมชาต | ไมเคยเลย 2.2 เกษตรอนทรย คอ

ถกตอง ไมถกตอง ไมแนใจ

ใชป ยอนทรยรวมกบการใชป ยเคมได โดยใชป ยเคมแตจาเปน

ใชยาฆาแมลงท(เปนสารเคม แตตองระวงอยาใหตกคางในผลผลตในระดบท(อาจเปนอนตรายตอผบรโภค

ไมใชป ยเคมและสารเคมกาจดแมลงและศตรพชในการเพาะปลก

เหมอนกนกบเกษตรปลอดสารพษ/ปลอดภยสารพษ

เหมอนกนกบไฮโดรโปนค (hydroponic)


3. ลกษณะของการซDอ ถาไมเคยซ=อ => จบการสมภาษณ

ทานซ=อ/บรโภคผลตภณฑ ออรแกนค

ปละ 1-2 คร =ง | ปละ 5-6 คร =ง | เดอนละ 1-2 คร =ง | สปดาหละคร =ง

ในปท(ผานมา ทานไดซ=อ/ บรโภคผลตภณฑออรแกนค

เพ(มข=นจากปกอน เทาเดม ลดลง

ทานซ=อผลตภณฑออรแกนคจากแหลงใดเปนหลก

ปลกเอง ซ=อจากตลาดเขยว ซ=อจากรานกรน (รานสขภาพ) ซ=อจากซปเปอรมารเกต ซ=อโดยตรงจากผผลต/ผจดจาหนาย รานอาหาร ส (งซ=อจากเวบไซต จากระบบขายตรง


แบบสอบถามการสารวจผ บรโภคกรงเทพฯและปรมณฑล

ร านคาปลกออรแกนคและรานอาหารออรแกนคในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล

คาชDแจง โปรดเตมคาตอบของทานลงในชองวางตามความเปนจรง หรอทาเคร(องหมาย x ลงในชองวางท(ไดจดเตรยมไวให อน(ง ขอมลท(ไดรบจากแบบสอบถามชดน=จะถกนาไปใชในงานวจยอนเปนสวนหน(งของงานวจยท(จดทาใหกบกระทรวงพาณชย ขอมลอ(นๆ ของทานจะไมถกเปดเผยและไมมการนาไปใชเพ(อประโยชนอ(นใดนอกเหนอจากงานวจยน=อก

สวนท< 1การรบรและความเขาใจของกลมผบรโภคสนคา/ อาหารเกษตรอนทรย

คณเคยไดยนคาตอไปน=หรอไมเกษตรอนทรย | อาหารออรแกนค | ไมเคยเลย ถาไมเคยไดยน กใหปดการสมภาษณได

กรณาใสเคร<องหมาย x ลงในชองวางตามความคดเหนของทาน

ขอความ ถกตอง ไมถกตอง ไมแนใจ/ ไมทราบ

1 เกษตรอนทรย และออรแกนค เปนชนดเดยวกน

2 มาตรฐานปลอดภยจากสารพษ ผกอนามย ผกปลอดสารพษ เหมอนกนกบเกษตรอนทรย

3 พชโฮโดรโปนค (ปลกผกในน=า) คอออรแกนคแบบหน(ง

4 เกษตรทฤษฏใหมและเกษตรพอเพยงเปนเกษตรอนทรยแบบหน(ง

5 โลโก Q เปนโลโกรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย

6 ออรแกนคใหใชป ยอนทรยรวมกบการใชป ยเคมได โดยใชป ยเคมเทาท(จาเปน

7 ออรแกนคใหใชยาฆาแมลงท(เปนสารเคม แตตองระวงอยาใหตกคางในผลผลตในระดบท(อาจเปนอนตรายตอผบรโภค

8 เกษตรอนทรยตองไมมสารเคมและมลพษใดๆ ปนเป=อน 9 เกษตรอนทรยไมใชจเอมโอ

10 ผลตภณฑอาหารแปรรปออรแกนคไมใหใชสารเคมสงเคราะหในการปรงแตงอาหาร


โปรดพจารณาตรารบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย และกรณาตอบคาถามดวยการระบหมายเลขตรารบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย ดงกลาว (พจารณาจากรป)

1. ทานเคยเหนตรารบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยใดมากท<สด 3 ลาดบ(ระบหมายเลข) ลาดบท(� ลาดบท(� ลาดบท(�

2. ทานคดวาตรารบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยใดนาเช(อถอมากท<สด 3 ลาดบ (ระบหมายเลข) ลาดบท(�

ลาดบท(� ลาดบท(�

ไม เคยเหนเลย ไม แนใจ เคยเหน จดลาดบ (เฉพาะท<เคยเหน)


ไม เคยเหนเลย ไม แนใจ เคยเหน จดลาดบ (เฉพาะท<เคยเหน)


สวนท< o ทศนคตตอสนคาเกษตรอนทรย กรณาใสเคร<องหมาย x ลงในชองวางตามความคดเหนของทาน �. เม(อคดถงสนคาเกษตรอนทรย ทานคดถงเร(องใดเปนลาดบแรก (ตอบเพยงขอเดยว) ��.ความปลอดภย-สขภาพ ��.ระดบราคา ��.ความนาเช(อถอ � �.ผลผลต �. จงระบความคดเหนในแตละดาน �.ดานความปลอดภย-สขภาพ

��. ปลอดภยท(สด เพราะไมมสารเคมการเกษตรตกคาง ��. ปลอดภยกวา เพราะมสารเคมการเกษตรตกคางนอยกวา ��. ปลอดภยเหมอนกนกบผลผลตการเกษตรอ(นๆ ��. มคณคาทางโภชนาการ (เชน วตามน) มากท(สด

�.ดานระดบราคา ��. มราคาท(เหมาะสม ��. มราคาแพงเกนสมควร ��. มราคาสง แตยอมรบได เพราะมคณภาพท(ดกวา ��. มราคาสงกวา เพราะผขายตองการกาไรมากเกนไป

�.ดานความนาเช(อถอ ��. นาเช(อถอท =งหมด (ท =งของไทยและตางประเทศ) ��. เฉพาะท(มตรารบรองมาตรฐานสากลท(นาเช(อถอ ��. ไมนาเช(อถอท =งหมด

�.� หนวยตรวจรบรองของราชการไทย ��. นาเช(อถอ ��. ไมนาเช(อถอ

�.� หนวยตรวจรบรองของเอกชนไทย ท(ไดรบการรบรองจากองคกรตางประเทศ ��. นาเช(อถอ ��. ไมนาเช(อถอ

�.ดานผลผลต ��. ผลผลตรปราง/สสรรไมสวย เพราะมป ยไมเพยงพอ ��. ผลผลตรปราง/สสรรไมสวย เพราะแมลงกดกน/ทาลายมากกวา ��. ผลผลตรปราง/สสรรสวยเหมอนกนกบผลผลตท (วไป ท(ไมใชเกษตรอนทรย ��. ผลผลตรปราง/สสรรสวยแบบท(เปนธรรมชาต

สวนท< p พฤตกรรมการซ=อผลตภณฑเกษตรอนทรย ท(รานออรแกนคหรอรานอาหารออรแกนค n.ผลตภณฑเกษตรอนทรยท<ทานใชเพ<อการอปโภค/ บรโภคไดมาจากท<ใด และคดเปนรอยละเทาใด (ตอบไดมากกวา n ขอ) ��. ปลกเอง................% 2. ซ=อจากตลาดเขยว................% 3. ซ=อจากรานกรน (รานสขภาพ)................% ��. ซ=อจากซปเปอรมารเกต................% 5.ซ=อโดยตรงจากผผลต/ผจดจาหนาย................%6. รานอาหาร................% ��. ส (งซ=อจากอนเตอรเนต................% 8. จากระบบขายตรง................% �9. ไมเคยบรโภค (ขามไปตอบสวนท< m )


o. ความถ<ในการใชบรการรานคาปลกออรแกนคหรอความถ<ในการรบประทานอาหารท<ร านอาหารออรแกนคของทาน ��.ปละ 1-2 คร =ง ��. ปละ 5-6 คร =ง ��. เดอนละ 1-2 คร =ง ��. สปดาหละคร =ง3.ในการซDอผลตภณฑเกษตรอนทรย เพ<อการอปโภค/ บรโภคท<ร านคาปลกออรแกนคหรอรานอาหารออรแกนคทานมคาใชจายโดยประมาณคร Dงละเทาไร 1. นอยกวา 200 บาท 2. 200 – 400 บาท 3. 401 – 600 บาท 4. 601 – 1,000 บาท 5. มากกวา 1,000 บาท 4. เม<อเทยบกบปท<ผานมา คาใชจายในการใชบรการรานคาปลก/ ร านอาหารออรแกนคของทานมากขDนหรอนอยลงหรอไม?อยางไร? ��. เพ(มข=นจากปกอน …............% �. เทาเดม ��. ลดลงจากปกอน …............%

สวนท<k ปจจยในการเลอกสนคาเกษตรอนทรย �. เหตผลหลกในการเลอกบรโภคผลตภณฑสนคาเกษตรอนทรย (ตอบเพยงขอเดยว)

��. เพราะความปลอดภยจากการไมใชสารเคมการเกษตร ��. เพราะความปลอดภยจากการไมใชฮอรโมน/ยาปฏชวนะ ��. เพราะมคณคาทางโภชนาการมากกวา ��. เพราะชวยรกษาส(งแวดลอม ��. เพราะชวยเหลอเกษตรกร ��. เพราะเหตผลอ(น ระบ …................................................................

�. เหตผลรองในการเลอกบรโภคผลตภณฑสนคาเกษตรอนทรย (ตอบเพยงขอเดยว) ��. เพราะความปลอดภยจากการไมใชสารเคมการเกษตร �2. เพราะความปลอดภยจากการไมใชฮอรโมน/ยาปฏชวนะ ��. เพราะมคณคาทางโภชนาการมากกวา ��. เพราะชวยรกษาส(งแวดลอม ��. เพราะชวยเหลอเกษตรกร ��. เพราะเหตผลอ(น ระบ …................................................................

�. ปจจยใดบางท(มผลตอการซ=อสนคาเกษตรอนทรยเพ<มขDน(ตอบไดมากกวา � ขอ) ��. ราคาสนคาถกลงมากกวาน= � �. มระบบการตรวจรบรองท(มความนาเช(อถอ ��. มสนคาท(หลากหลายมากกวาน= ��. ความสะดวกในการซ=อมากกวาน= ��. มขอมลเก(ยวกบประโยชนของผลตภณฑเกษตรอนทรย มากกวาน= �6. อ(นๆระบ …..........................................................


กรณาใสเคร(องหมาย � ในชองท(ทานเลอก 1. ถาปจจยขางตนเปนจรง ทานคดวาจะซ=อสนคาเกษตรอนทรย เพ(มข=น อยางไรบาง

ประเภท 5% (5)

10% (4)

20% (3)

20-50% (2)

100% (1)

ขาว ผกและผลไมสด อาหารแปรรป ผลตภณฑไมใชอาหาร สวนท< lโปรดระบผลตภณฑเกษตรอนทรย (ท(ไดรบการรบรอง) ท(ทานมความตองการนามาใชอปโภค/ บรโภค แตปจจบนยงหาไดยากหรอไมพบเหนสนคาประเภทน= กรณาระบสนคาดงกลาวมาหมวดละ 3 รายการ โดยรายการอนดบ 1 คอสนคาท<ทานตองการมากท<สด

ประเภท อนดบท< n อนดบท< o อนดบท< p ขาว ผกและผลไมสด อาหารแปรรป ผลตภณฑไมใชอาหาร

สวนท< m ขอมลท (วไปของผเขารวมการสารวจ �.เพศ 1.ชาย 2.หญง �.อาย 1. ต(ากวา 20 ป 2. 20-30 ป �3. 31 – 40 ป �4. 41 – 50 ป �5. 51 – 60 ป ��.มากกวา 60 ป �.ระดบการศกษา �1. ต(ากวาปรญญาตร �.ปรญญาตร

��. ปรญญาโท �. ปรญญาเอก �5. อ(นๆ ระบ.................... 4. อาชพ ��. เกษตรกร �. นกศกษา ��.รบราชการ �. ธรกจเอกชน-รฐวสาหกจ ��.วชาชพเฉพาะทาง �. แมบาน-พอบาน �. เกษยณ �. อ(นๆ ระบ..................

�. สมาชกในครอบครวของทานมสมาชกท(ตองใสใจสขภาพเปนพเศษ (ตอบไดมากกวา � ขอ) ��. ตวทานเอง 2. คสมรส 3. ลก �4. หลาน �5.ผสงอาย 6. ไมมผท (ตองใสใจสขภาพเปนพเศษ 7. อ(นๆ ระบ..................


Appendix II

รายช<อหนวยงานท<เก<ยวของกบเกษตรอนทรย


หนวยงานสนบสนนเกษตรอนทรย

ช<อ ท<อย ตดตอ เวบไซต ประเภท การบรการ ขอบเขตการให บรการ

1. เครอขายตลาดสเขยว

77,79 ถ.เฟ( องนคร แขวงวดราชบพธ เขตพระนคร กรงเทพ 10200

Tel: 02 622 2495-6 E-mail: greenmarketthai@gmail. com

www.thaigreenmarket. com FB: GreenMarket

เอกชน สนบสนนธรกจ ส(อกลางในการเช(อมโยงและขยายความสมพนธ ระหวางผผลตและผบรโภคในรปแบบการตลาด สเขยว

ประเทศไทย

2. มลนธสายใยแผนดน

6 ซ.วฒนานเวศน 7 ถ.สทธสาร หวยขวาง กรงเทพ 10310

Tel: 02 277 9380 - 1 Fax: 02 277 9654, E-mail: [email protected]

www.greennet.or.th, FB: Green Net Organic

เอกชน สนบสนนการผลตเกษตรอนทรยและการคาท(เปน ธรรม (Fair Trade) และเช(อมโยงหนวยงานเกษตรอนทรยใน ระดบสากล บรการขาวสาร ขอมล ฝกอบรมและวจย

ประเทศไทยและภมภาคเอเชย



3. ศนยปฏบตการขอมลการตลาดสนคาเกษตรอนทรย

สานกงานพาณชยจงหวดสรนทร 15 ถนนเทศบาล 4 ตาบลในเมอง อาเภอเมอง จงหวดสรนทร 32000

Tel: 0- 4451-1384 , 0- 4451- 4385 Fax: 0- 4451- 4994

www.organic.moc. go.th FB: ไมม

ราชการ สนบสนนธรกจ ประชาสมพนธขาวและขอมลเก(ยวกบตลาดสนคา เกษตรอนทรย


4. ศนยพฒนาเกษตรอนทรย

มหาวทยาลยสโขทย ธรรมาธราช ต.บางพด อ.ปากเกรด นนทบร 11120

Tel: 0-2503-3577, 02-504-8169 Fax: 0-2503-3578

www.stou.ac.th/OADThailand/about.aspx FB: ไมม

ราชการ วจย สงเสรมและพฒนาองคความรดานเกษตรอนทรย


5. สมาคมการคาเกษตรอนทรยไทย

126/106 อาคารไทยศร ถนนกรงธนบร แขวงบางลาภลาง เขตคลองสาน กรงเทพฯ 10600

Tel: 02-867-8777 ตอ 2165 Fax: 02-860-9020

www.thaiorganictrade. com/

เอกชน สนบสนนธรกจ แลกเปล(ยนขอมลขาวสารในกลม สมาชก


6. สานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.)

102 หม 2 ซ.งามวงศวาน 23 ถนนงามวงศวาน ตาบลบางเขน อาเภอเมอง จงหวดนนทบร 11000

Tel: 02 952 6677, 02 580 0934 และ 086 892 3162 Fax: 02 580 0934

www.actorganiccert. or.th

เอกชน ตรวจรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย

เอเชยตะวนออกเฉยงใต



7. สานกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต (มกอช.)

กระทรวงเกษตรและสหกรณ 50 ถ.พหลโยธน ลาดยาว จตจกร กรงเทพ 10900

Tel: 02 561 2277 E-mail: [email protected]

www.acfs.go.th ราชการ ออกระเบยบการรบรองมาตรฐาน มกษ. (ตรา Organic Thailand) ทาหนาท(เปน Accredited Body (AB)


8. ศนยตรวจรบรองมาตรฐานฟารมและผลตภณฑสตวน=าอนทรย

กรมประมง เกษตรกลาง ตกปลอดประสพ ช =น 4 เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900

Tel: 02940 6130-45 ตอ 4415 Fax: 0 2579 8710

www.fisheries.go.th/organic/

ราชการ ตรวจรบรองมาตรฐานฟารมและผลตภณฑสตวน=าอนทรย


9. ศนยปศสตวอนทรย

กองสงเสรมและพฒนาการปศสตว อาคารชยอศวรกษ ช =น 5 กรมปศสตว ถนนพญาไท เขตราชเทว กทม. 10400

Tel: 02653 4444 ตอ 3311 Fax: 0 2653 4928

http://extension.dld.go. th/th1/index.php?option=com_content&view=category&id=81&Itemid=234

ราชการ ตรวจรบรองมาตรฐานปศสตวอนทรย




10. บรษท ไบโอ อะกรเสรช(ไทยแลนด) จากด

716 อาคารพญาไท ช =นท( 7 เลขท( 31 ถนนพญาไท แขวงถนนพญาไท เขตราชเทว กรงเทพมหานคร 10400

Tel: 02 640 1568 Fax: 02 640 1568

www.bioagricert-thai.org/



11. ศนยประสาน งานเกษตรอนทรย มหาวทยาลยแมโจ

สานกวจยและสงเสรมวชาการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ 63 หม 4 ต.หนองหาร อ.สนทราย จ.เชยงใหม 50290

Tel: 053-873806 www.maejoorganic.mju.ac.th/

ราชการ วจย และใหความรเกษตรอนทรย

ภาคเหนอ

12. บรษท คอนโทรล ยเน(ยน เวลด กรป (ประเทศไทย) จากด

9 ซอย ลาซาล 77 ถนน สขมวท แขวง บางนา เขต บางนา กรงเทพมหานคร 10260

Tel: 023611960 Fax: 023611970





13. มลนธเกษตรอนทรยไทย (มกอท)

อาคารสานกวจยและพฒนาขาว กรมการขาว

Tel: 02-579-3820 www.facebook.com/ThaiOrganicAgricultureFoundationTOAF

เอกชน สนบสนนการผลตเกษตรอนทรย


14. มลนธเกษตรกรรมย (งยน (ประเทศไทย)

912 ซ.งามวงศวาน 31 (ซอยยอยท( 7) อ.เมอง จ.นนทบร 11000

Tel: 02 591 1195-6 Fax: 02 0028128

www.sathai.org/ เอกชน สนบสนนการผลต เกษตรอนทรย


15. สานกงานนวตกรรมแหงชาต (องคการมหาชน)

73/2 ถนนพระรามท( 6 แขวงทงพญาไท เขตราชเทว กรงเทพฯ 10400

Tel: 02 017 5555 Fax: 02-017 5566

www.nia.or.th ราชการ สนบสนนธรกจนวตกรรมเกษตร อนทรย


16. เครอขายนวตกรรมเกษตรอนทรย

อาคารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ตาบลคลองหก อ.ธญบร จ.ปทมธาน 12110

Tel: 02-549-4684, 02-549-4681

www.oain.net ราชการ สนบสนนธรกจ นวตกรรมเกษตร อนทรย




17. กรมวชาการเกษตร กระทรวง เกษตรและสหกรณ

50 ถนนพหลโยธน ลาดยาว จตจกร กรงเทพฯ 10900

Tel: 0 2579 0151-8 Fax: 0 2579 5248

www.doa.go.th ราชการ ใหคาแนะนา และตรวจสอบรบรอง ตามมาตรฐาน มกษ.(Organic Thailand)


18. กรมหมอนไหม กระทรวงเกษตร และสหกรณ

�� ถ.พหลโยธน ลาดยาว จตจกร กรงเทพฯ 10900

Tel: 0 2558 7924-6 Fax: 0 2558 7927 E-mail: [email protected]

www.qsds.go.th ราชการ ใหคาแนะนาเร(องการเล=ยงไหม และผลตภณฑไหม ตามมาตรฐาน Global Organic Textile Standard (GOTS)


19. สาานกงานภาควชาเทคโนโลย การเกษตร มหาวทยาลย ธรรมศาสตร

ช =น � คณะวทยาศาสตร และเทคโนโลย มหาวทยาลยธรรม ศาสตร ศนยรงสต ปทมธาน 12121

Tel: 0 2564 4488, 0 2564 4440-59 ext. 2350-3 Fax: 0 2564 4525

www.sci.tu.ac.th/Agri ราชการ จดการเรยนการสอนระดบปรญญาโท สาขาวชาการ จดการเกษตรอนทรย




20. กองตรวจราชการและพฒนาการพาณชภมภาค สานกปลดกระทรวงพาณชย

563 ถนนนนทบร ตาบลบางกระสอ อาเภอเมอง จงหวดนนทบร 11000

Tel: 02-507-7000, 02-507-8000 Fax: 02-547-5209-10

www.ops.moc.go.th/ ewt_news.php?nid=2986&filename=tor

ราชการ สนบสนนธรกจ ใหคาแนะนา และขอมลขาวสารตลาดสนคาอนทรย


Documents

รายงานฉบับสมบูรณ์ (Final report) โครงการศึกษาและจัดทํา ... · ชัยวัฒน์ คงสม หัวหน้าโครงการ