รายงานฉบับสมบูรณ์ (Final Report) · 2019. 3. 26. · รายงานฉบับสมบูรณ์ ... Distributed data storage makes it impossible

รายงานฉบบสมบรณ (Final Report)

โครงการจางปฏบตงานเพอศกษาความเปนไปไดและจดท าขอเสนอเพอพฒนาตนแบบในการใชเทคโนโลย Blockchain ในการบรหารจดการการจดทะเบยน

คมครอง และสงเสรมการใชทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชย (IP to Commercialization) ของไทย

เสนอ

สถานเอกอครราชทตองกฤษประจ าประเทศไทย และ

กระทรวงพาณชย

จดท าโดย

ส านกงานศนยวจยและใหค าปรกษาแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร

28 กมภาพนธ 2562

i

บทสรปส าหรบผบรหาร

พนธกจของกรมทรพยสนทางปญญานอกจากภารกจดานการจดทะเบยนแลว (IP Registration) ยงครอบคลมการคมครองและสงเสรมทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชยควบคไปดวย (IP Protection & IP to Commercialization) การศกษานวเคราะหการน าเทคโนโลย Blockchain เขามาใชประโยชน พรอมขอเสนอแนะโครงการ Quick Win ทเสนอใหมการพฒนาระบบบรหารลขสทธออนไลนเชอมโยงกบระบบของภาคเอกชน และการหารอเพอพฒนาระบบนเวศ (Ecosystem) ทสนบสนนการน าทรพยสนทางปญญาไปใชประโยชนในเชงพาณชยได โดยความรวมมอระหวางภาครฐและเอกชน รวมทงโครงการระยะกลางเพอเพมประสทธภาพการบรหารขอมลทรพยสนทางปญญา ไดแก สทธบตร เครองหมายการคา และสงบงชทางภมศาสตรบนเครอขาย Blockchain และสงเสรมการใชประโยชนจากทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชยใหมากขน

เทคโนโลย Blockchain เปนเทคโนโลยการจดเกบขอมลแบบกระจาย (Distributed Ledger) โดยสามารถจดเกบขอมล เชน เอกสาร ธรกรรมการโอนเงน หรอการเปลยนมอสนทรพยระหวางบคคลได โดยมกระบวนการเขารหส (Cryptography) และการตรวจสอบ (Consensus) จากสมาชกในเครอขายกอนทจะบรรจขอมลลงบนบลอก ท าใหเชอมนไดวาขอมลทถกบนทกแลวไมสามารถแกไข หรอเปลยนแปลงจากเดมได Blockchain 2.0 สนบสนนการท าธรกรรมแบบอตโนมตดวยการสรางสญญาอจฉรยะหรอ Smart Contract ทท าใหโปรแกรมคอมพวเตอรสามารถด าเนนการตามขอตกลงทก าหนดไวในเงอนไขไดอตโนมต ท าใหสามารถพฒนาแอปพลเคชนหรอรปแบบธรกรรมอตโนมตใหม ๆ ใชงานรวมกบ Cryptocurrency โดยมตนทนทต าและไมจ าเปนตองมคนกลางได

ปจจบนมการใชเทคโนโลย Blockchain เพอสนบสนนงานทเกยวของกบทรพยสนทางปญญา อาท การจดเกบฐานขอมลทะเบยนทรพยสนทางปญญา ท าใหการจดเกบขอมลมความถกตอง ปลอดภย นาเชอถอมากยงขน โดยสามารถท าการบนทกสทธผเปนเจาของ (Ownership) วนเวลาทไดรบอนญาต (Timestamp) ลงบนฐานขอมล Blockchain ขอมลทจดเกบแบบกระจายท าใหยากตอการเปลยนแปลงหรอบดเบอนขอมล สามารถตรวจสอบทมาหรอตดตามขอมลการท าธรกรรมตลอดวงจรของทรพยสนทางปญญา อาท การโอนสทธ การอนญาตใหใชสทธ การบนทกหลกประกนทางธรกจ รวมถงการสราง Smart Contract เพอใหสามารถท าธรกรรมอยางอตโนมตได อาท การบนทกสทธ การโอนสทธ การช าระเงน การบงคบหลกประกน

ส าหรบขอเสนอความเปนไปไดในการพฒนาตนแบบการใชเทคโนโลยบลอกเชนในการบรหารทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชย เสนอใหประยกตใชกบทรพยสนทางปญญา 4 ประเภท โดยพจารณาจากความพรอมและความส าคญ ไดแก ลขสทธ สทธบตร เครองหมายการคา สงบงชทางภมศาสตร โดยมความเปนไปไดในการด าเนนงานเพอสงเสรมการบรหารจดการทรพยสนทางปญญาใหมประสทธภาพและเชอมโยงสเชงพาณชย อยางนอย 6 โครงการ ทงระยะสน (Quick Win 1 ป) และระยะถดไป (2-3 ป) ประกอบดวย

ii

โครงการระยะสน (Quick Win 1 ป)

1) โครงการน ารองระบบบรหารลขสทธดวย Blockchain ส าหรบผลงานวรรณกรรมแบบครบวงจร ตงแตจดแจงลขสทธ การโอนสทธ การอนญาตใหใชสทธ การใชลขสทธเปนหลกประกนและการบงคบหลกประกน เนองจากกระแสความนยมบรโภค e-Book ในประเทศไทยทเพมขนอยางตอเนอง และงานลขสทธวรรณกรรมมผใหบรการแอปพลเคชน e-Book ทจดเกบขอมลประวตธรกรรมและรายไดของนกเขยนอยางเปนระบบ ซงสามารถใชเปนฐานขอมลประกอบการพจารณาใหสนเชอได โดยเสนอใหกรมทรพยสนทางปญญาพจารณาการจดตงคณะท างานประกอบดวยผแทนหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน สมาคมทเกยวของ เพอพจารณาก าหนดมาตรฐานในการพฒนาระบบบรหารลขสทธดวยเทคโนโลย Blockchain ภายใตแนวคดระบบทมความเปนกลาง เปดกวางใหภาคเอกชนและประชาชนสามารถเชอมตอการใชงานกบระบบได โดยภาคเอกชน (e-Book Service Provider) ทมความเชยวชาญดาน Blockchain อาจชวยพฒนาระบบภายใตกรอบมาตรฐานทคณะท างานฯ ก าหนด เพอใหเกดความเปนกลาง โปรงใส และ e-Book Service Provider หรอสถาบนการเงนทกรายสามารถเขารวมในภายหลงได

2) โครงการศกษาการพฒนาระบบนเวศ (Ecosystem) เพอสงเสรมทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชย โดยเนนทสทธบตร อนสทธบตรและเครองหมายการคา เพอรองรบโครงการระยะกลางและระยะยาว โดยศกษาแนวทางการสรางระบบนเวศทเหมาะสมในการใชประโยชนจากทรพยสนทางปญญาในเชงพาณชย อาท การใชเปนหลกประกนทางธรกจ การพฒนาตลาดรองส าหรบซอขายทรพยสนทางปญญา รวมทงพฒนาความรวมมอจากหนวยงานทเกยวของ เชน หนวยงานประเมนทรพยสนทางปญญา สถาบนการเงน เปนตน เพอสงเสรมสภาพคลองใหกบทรพยสนทางปญญา ทจะน าไปสการพฒนาทรพยสนทางปญญาในระยะยาว โดยเสนอใหกรมทรพยสนทางปญญาพจารณาการจดตงคณะท างาน ประกอบดวยผแทนหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน สมาคมทเกยวของ เพอศกษาและพจารณาแนวทางการพฒนาระบบนเวศดงกลาว

iii

โครงการระยะถดไป (2-3 ป)

1) โครงการพฒนาระบบบรหารขอมลสทธบตรแบบออนไลนบนเครอขาย Blockchain เปน การพฒนาระบบเชอมตอกบระบบจดทะเบยนทรพยสนทางปญญาอเลกทรอนกสของกรมทรพยสนทางปญญา เพอน าขอมลสทธบตรการประดษฐ สทธบตรการออกแบบ และอนสทธบตรจดเกบบนเครอขาย Blockchain แบบสาธารณะ ส าหรบใชเปนขอมลในการบรหารจดการการโอนสทธ การอนญาตใหใชสทธ และการใชเปนหลกประกนทางธรกจ

2) โครงการพฒนาระบบบรหารขอมลเครองหมายการคาแบบออนไลนบนเครอขาย Blockchain เปนการพฒนาระบบเชอมตอกบระบบจดทะเบยนทรพยสนทางปญญาอเลกทรอนกสของกรมทรพยสนทางปญญา เพอน าขอมลเครองหมายการคาจดเกบบนเครอขาย Blockchain แบบสาธารณะ ส าหรบใชเปนขอมลในการบรหารจดการการโอนสทธ การอนญาตใหใชสทธ และการใชเปนหลกประกนทางธรกจ

3) โครงการพฒนาระบบบรหารขอมลสงบงชทางภมศาสตร (GI) และระบบตรวจสอบยอนกลบออนไลนบนเครอขาย Blockchain เปนการศกษาหวงโซอปทานสนคา GI อาท สนคาเกษตรหรออาหาร พรอมทงศกษาและพฒนาแอปพลเคชนทใหผบรโภคสามารถตรวจสอบแหลงทมาของสนคาได

4) โครงการประเมนมลคาทรพยสนทางปญญาจากขอมลการใชสทธในตลาด เพอพฒนาแบบจ าลองในการประเมนมลคาทรพยสนทางปญญาและเสนอแนะแนวทางในการประเมนมลคาทรพยสนทางปญญาเพอใชเปนหลกประกนทางธรกจทเหมาะสม โดยใชประโยชนจากขอมลทรพยสนทางปญญาบนระบบ Blockchain จากโครงการตางๆ ขางตน เชน ขอมลการอนญาตใหใชสทธ (Licensing) ขอมลการใชเปนหลกประกน รวมทงขอมลจากแหลงอน ๆ ประกอบการวเคราะหและประเมนมลคาทรพยสนทางปญญา

**************************************************

iv

Executive Summary

The missions of the Department of Intellectual Property include intellectual property (IP) registration and transform IP into commercial products. This study considers the application of blockchain technology to enhance intellectual property management. We recommend Quick Win projects to develop an online copyrights management system and ecosystem building to commercialize IP. In addition, several projects are proposed to increase the efficiency of IP data management and encourage commercial gain from IP such as patents, trademark and geographical indications (GI) in the next few years.

Blockchain is a distributed ledger technology that can store various types of data that record transactions with an encryption process called cryptography. All recorded transactions are validated by consensus among network participants. These mechanisms make the collected data immutable and secure. The second generation of blockchain (Blockchain 2.0) supports automated transaction via “smart contracts” otherwise called self- executing contracts. Smart contracts are autonomous computer program that embed the terms and conditions of a contract. They can be executed automatically in accordance with the conditions defined earlier. Together with cryptocurrency, smart contract can facilitate many transactions with lower cost and disintermediation.

Currently, blockchain technology offers many possibilities for IP management. For example, blockchain can keep records of IP registration and the transactions of IP with time-stamped of ownership right. Distributed data storage makes it impossible to modify or delete the data, this can ensure the integrity, secure and trustworthy of the record. Registering IP on blockchain can identify or authenticate the creator who owns the creatorship and track the complete chain of ownership of a work, including right transfer, licensing and collateral. Smart contracts also enable autonomous transaction such as creation or transfer of IP right, payment and enforcement.

This feasibility study suggests pilot project for using blockchain technology to enhance IP management and promote IP to commercialization by applying to 4 types of intellectual properties, based on availability and importance which are copyright, patent, trademark and geographical indication (GI). There are six possible projects divided into two stages; quick win projects (1 year) and intermediate-term projects (2-3 years).

v

Quick Win Projects (1 year)

1) The pilot project of the copyright management system on blockchain focusing on

literary works. The system deals with the entire process of copyright work from copyright notice,

copyright transfer, license management, use of copyright as a collateral as well as enforcement.

E-book consumption in Thailand has increased continually. Moreover, e-book service providers

can provide reliable records of writers’ revenues. The copyright of literary work can be

considered as a collateral for consumption or education loan. This study proposes the

Department of Intellectual Property to set up a working group consisting of the representatives

of government agencies, private sector and related associations. The working group will consider

and assign the standard and protocol to develop copyright management system on blockchain

with impartial and open platform for every stakeholder. The e-Book service provider with

expertise in blockchain may assist to develop the system under the framework setup by the

working group to ensure neutrality, transparency while all other e-Book service providers or banks

can join later.

vi

2) The study to develop IP ecosystem to promote commercialization of IP especially

patent, petty patent and trademark. This project supports IP development in long term by

exploring some guidelines for ecosystem to utilize IP for commercial use. Some platforms are

needed for using IP as loan collateral or liquid secondary market for IP. The ecosystem needs

participants as IP valuators and financial institutions. The Department of Intellectual Property

can assign the working group composing of representatives from government agencies, private

sectors and related associations to study and consider the development of such ecosystem.

Medium-term Projects (2-3 years)

1) The project to develop the online patent data management system on

blockchain. This system will connect to the electronic patent registration system of the

Department of Intellectual Property and import inventive patent, design patent and petty patent

into public blockchain as the base data for right transfer, licensing and business collateral in the

next stage.

2) The project to develop trademark data management system on blockchain. The

system will link to the electronic trademark registration system of the Department of Intellectual

Property and import registered trademark into public blockchain for the use of right transfer,

licensing and business collateral.

3) The project to develop the geographical indication (GI) data management system

and online traceability system on blockchain. This project aims to study supply chain of GI

products such as agricultural or food products. The mobile application that enables all parties

along the supply chain to trace the origin of products shall be developed.

4) IP valuation project from market data. Its objective is to develop models for

assessing IP value and recommend how to evaluate IP value as a collateral for loan. Using pooled

IP information such as licensing and loan collateral that stored on blockchain is promising area

for IP valuation.

**************************************************

vii

สารบญ

บทสรปส าหรบผบรหาร…………………………………………………………………………………………………………………….. i

Executive Summary……………………………………………………………………………………………………………………… iv

สารบญ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. vii

บทท 1 บทน า

1.1 หลกการและเหตผล .................................................................................................................................. ๑

1.2 วตถประสงคโครงการ ............................................................................................................................... ๑

1.3 เปาหมายโครงการ .................................................................................................................................... ๒

1.4 ระยะเวลาด าเนนโครงการ ........................................................................................................................ ๒

1.5 ขอบเขตการด าเนนงาน ............................................................................................................................ ๒

1.6 ขนตอนการด าเนนงาน………………………………………………………………………………………………………………...3

บทท 2 กรณศกษา (Use case) ทเกยวของกบการใชเทคโนโลยบลอกเชนในการบรหารจดการการจดทะเบยน คมครองและสงเสรมการใชทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชยในไทยหรอตางประเทศ

2.1 ความเปนมาของ Blockchain .................................................................................................................. ๕

2.2 Blockchain คออะไร ............................................................................................................................... ๖

2.3 หลกการท างานของ Blockchain .......................................................................................................... ๑๐

2.4 Blockchain 2.0 .................................................................................................................................. ๑๑

2.5 การประยกตใช Blockchain ................................................................................................................. ๑๒

2.6 ประเภทของ Blockchain ..................................................................................................................... ๑๒

2.7 กรณศกษาการประยกตใชเทคโนโลยบลอกเชนในดานทรพยสนทางปญญา .......................................... ๑๓

บทท 3 ขนตอนของการบรหารจดการทรพยสนทางปญญา

3.1 สทธบตร ................................................................................................................................................ ๒๑

3.2 เครองหมายการคา ................................................................................................................................ ๒๗

3.3 สงบงชทางภมศาสตร (Geographical Indication : GI) ....................................................................... ๓๑

3.4 ลขสทธ .................................................................................................................................................. ๓๕

viii

บทท 4 แนวคดและขอบเขตเรองการประยกตใชเทคโนโลย Blockchain ในการบรหารจดการการจดทะเบยน คมครอง และสงเสรมการใชทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชย

4.1 ผมสวนไดสวนเสยกบการบรหารจดการทรพยสนทางปญญา ................................................................. ๔๐

4.2 แนวคดและขอบเขตการประยกตใชทรพยสนทางปญญา ....................................................................... ๔๑

บทท 5 ขอเสนอเพอพฒนาตนแบบ (Pilot Project Proposal) ส าหรบการประยกตใชเทคโนโลย Blockchain ในการบรหารจดการการจดทะเบยน คมครอง และสงเสรมการใชทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชยในระยะตอไป 5.1 แนวคด ................................................................................................................................................. ๔๔

5.3 ผมสวนไดสวนเสย ................................................................................................................................ ๕๐

5.4 แผนกลยทธ ......................................................................................................................................... ๕๑

5.5 แผนปฏบตการ ..................................................................................................................................... ๕๑

5.6 ปจจยความส าเรจ ................................................................................................................................ ๕๒

5.7 ปจจยเสยง ........................................................................................................................................... ๕๒

แผนปฏบตการระยะสน หรอ Quick win (1 ป)

โครงการท 1: โครงการน ารองระบบรหารลขสทธดวยเทคโนโลย Blockchain ............................................. ๕๓

โครงการท 2: โครงการศกษาการสรางระบบนเวศ (Ecosystem) ทรพยสนทางปญญา เพอสงเสรมทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชย ................................................................................................................. ๕๙

แผนปฏบตการระยะถดไป (2-3 ป)

โครงการท 1: โครงการพฒนาระบบบรหารขอมลสทธบตรแบบออนไลนบนเครอขาย Blockchain ............. ๖๑

โครงการท 2: โครงการพฒนาระบบบรหารขอมลเครองหมายการคาแบบออนไลนบน เครอขาย Blockchain............................................................................................................. ๖๓

โครงการท 3: โครงการพฒนาระบบบรหารขอมลสงบงชทางภมศาสตร (GI) และระบบตรวจสอบยอนกลบออนไลนบนเครอขาย Blockchain.......................................................................................... ๖๕

โครงการท 4: โครงการประเมนมลคาทรพยสนทางปญญาผานขอมลการใชสทธในตลาด ............................. ๖๗

ภาคผนวก ก รายละเอยดการประมาณคาใชจายในการพฒนาระบบ……………………………………………………. 69

ภาคผนวก ข เอกสารอางอง……………………………………………………………………………………………………………. 71

-๑-

บทท 1

บทน า

1.1 หลกการและเหตผล

เทคโนโลย Blockchain เปนโอกาสในการพฒนากระบวนการและธรกรรมทเกยวของกบการคาหลายประการ โดยเฉพาะเรองการจดทะเบยน คมครอง และสงเสรมการใชทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชย (IP to Commercialization) ซงเปนสวนส าคญทจะชวยสนบสนนการพฒนานวตกรรมและความคดสรางสรรค ซงเปนปจจยส าคญในการผลกดนนโยบาย Thailand 4.0 เนองจากเทคโนโลย Blockchain มลกษณะการท างานทกระจายศนย (Decentralization) ไมจ าเปนตองด าเนนการผานคนกลาง สามารถด าเนนการโดยอตโนมตผานเงอนไขสญญาอตโนมต (Smart Contract) ตามโปรแกรมดจทลทระบไว จงชวยยกระดบการจดทะเบยน คมครอง และสงเสรมการใชทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชย (IP to Commercialization) ในยคดจทลใหมความโปรงใส ปลอดภย เชอถอได งาย สะดวก รวดเรวและมประสทธภาพสง

ทงน ความทาทายของการประยกตใชเทคโนโลย Blockchain เรองการบรหารจดการการจดทะเบยนคมครอง และสงเสรมการใชทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชย ไดแก แนวคดและขอบเขตการประยกตใชเพอเปนตนแบบ (Pilot Project Conceptual Model) รวมทงความร ความเขาใจและความรวมมอของผมสวนไดสวนเสย (Stakeholders Collaboration) อาท นกวจย นวตกร ผสรางสรรค ตวกลางหรอนายหนาซอขายทรพยสนทางปญญา รวมทงหนวยงานรฐทเกยวของ ภายใตแนวคดและขอบเขต Pilot Project ดงกลาว

สถานเอกอครราชทตองกฤษประจ าประเทศไทยรวมกบกองนโยบายระบบการคา ส านกงานนโยบายและยทธศาสตรการคา กระทรวงพาณชยจงไดจดจางส านกงานศนยวจยและใหค าปรกษาแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตรเปนทปรกษาเพอด าเนนการจดท าแนวคดและขอบเขตการประยกตใชเทคโนโลย Blockchain ในการบรหารจดการการจดทะเบยน คมครอง และสงเสรมการใชทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชยเพอเปนตนแบบ (Pilot Project Conceptual Model) รวมทงส ารวจและแสวงหาความรวมมอจากผมสวนไดสวนเสย (Stakeholders Collaboration) เพอน ามาจดท าขอเสนอเพอพฒนาตนแบบ (Pilot Project Proposal) ส าหรบการประยกตใชเทคโนโลย Blockchain เรองการบรหารจดการการจดทะเบยน คมครอง และสงเสรมการใชทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชยในระยะตอไป

1.2 วตถประสงคโครงการ

เพอศกษารวบรวมและวเคราะหกรณศกษา (Use Case) ทเกยวของกบการใชเทคโนโลย Blockchain กบการบรหารจดการการจดทะเบยน คมครอง และสงเสรมการใชประโยชนในเชงพาณชยจากทรพยสนทางปญญา ตลอดจนระบรายชอผมสวนไดสวนเสย และจดท าขอเสนอเพอพฒนาตนแบบ (Pilot Project

โครงการจางปฏบตงานเพอศกษาความเปนไปไดและจดท าขอเสนอเพอพฒนาตนแบบในการใชเทคโนโลย Blockchain ในการบรหารจดการ การจดทะเบยน คมครอง และสงเสรมการใชทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชย (IP to Commercialization) ของไทย

-๒-

Proposal) และ Roadmap ส าหรบการประยกตใชเทคโนโลย Blockchain เรองการบรหารจดการการจดทะเบยน คมครอง และสงเสรมการใชประโยชนในเชงพาณชยจากทรพยสนทางปญญาทมความเปนไปไดในการด าเนนการมากทสดส าหรบไทยในระยะตอไป

1.3 เปาหมายโครงการ

เพอใหมขอเสนอเพอพฒนาตนแบบ (Pilot Project Proposal) และ Roadmap ส าหรบประยกตใชเทคโนโลย Blockchain กบการบรหารจดการการจดทะเบยน คมครอง และสงเสรมการใชทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชยทมความเปนไปไดในการด าเนนการมากทสดส าหรบไทยในระยะตอไป เพอเปนตนแบบส าหรบการผลกดนใหเกดขนจรงในไทยตอไป

1.4 ระยะเวลาด าเนนโครงการ

ตงแตวนท 15 กนยายน 2561 ถง 28 กมภาพนธ 2562

1.5 ขอบเขตการด าเนนงาน

1.5.1 จดท าแผนการด าเนนโครงการศกษาโดยละเอยดทระบกจกรรม และขนตอนการด าเนนงาน รวมทงระยะเวลาตงแตเรมตนจนสนสดโครงการ

1.5.2 ทบทวนกรณศกษา (Use Case) ทเกยวของกบการใชเทคโนโลยบลอกเชนในการบรหารจดการการจดทะเบยน คมครองและสงเสรมการใชทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชย ในไทยหรอตางประเทศ ไมนอยกวา 2 กรณศกษา

1.5.3 จดท าแนวคดและขอบเขตเรองการประยกตใชเทคโนโลย Blockchain ในการบรหารจดการการจดทะเบยน คมครอง และสงเสรมการใชทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชย เพอเปนตนแบบ (Pilot Project Conceptual Model) รวมทงจดท าขนตอนของการบรหารจดการทรพยสนทางปญญา ตงแตการคดคน การจดทะเบยน การคมครอง ไปจนถงการใชประโยชนเชงพาณชย พรอมทงระบผมสวนไดสวนเสยในธรกจนอยางชดเจน เขาใจงาย

1.5.4 ส ารวจและแสวงหาความรวมมอจากผมสวนไดสวนเสย (Stakeholders Collaboration) เพอน ามาจดท าขอเสนอเพอพฒนาตนแบบ (Pilot Project Proposal) ส าหรบการประยกตใชเทคโนโลย Blockchain กบการบรหารจดการการจดทะเบยน คมครอง และสงเสรมการใชทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชยในระยะตอไป โดยสมภาษณหนวยงานผมสวนไดสวนเสยในขอ 5.3

1.5.5 จดท าขอเสนอเพอพฒนาตนแบบ (Pilot Project Proposal) ส าหรบการประยกตใชเทคโนโลย Blockchain ในการบรหารจดการการจดทะเบยน คมครอง และสงเสรมการใชทรพยสนทาง


-๓-

ปญญาสเชงพาณชยในระยะตอไป โดยระบแนวคด ขอบเขต ผมสวนไดสวนเสย ปจจยความส าเรจและปจจยเสยง แผนกลยทธและแผนปฏบตการทระบหนวยงานทเกยวของ และงบประมาณ (Roadmap) ทงระยะสน หรอ Quick win (1 ป) และระยะถดไป (2-3 ป)

1.5.6 สงรายงานความกาวหนาทมเนอหาครอบคลมตงแตขอ 5.2-5.5 1.5.7 น าเสนอความกาวหนาใหกบคณะกรรมการตรวจรบ ไมนอยกวา 1 ครงตอเดอน ทกองนโยบาย

ระบบการคา ส านกงานนโยบายและยทธศาสตรการคา กระทรวงพาณชย 1.5.8 จด Workshop น าเสนอ (ราง) ผลการศกษา ณ สถานทชนน าทมการคมนาคมสะดวก พรอมเชญผ

มสวนไดสวนเสยตามทระบไวในขอ 5.3 และบคคลอน ๆ ตามความเหมาะสม เขารวมรบฟงและใหความเหนเกยวกบผลการศกษา ไมนอยกวา 30 ราย พรอมทงจดเตรยมอาหารวาง เครองดม และอาหารกลางวน

1.5.9 น าเสนอรายงานผลการศกษาฉบบสมบรณใหกบคณะกรรมการตรวจรบฯ ณ เวลาสนสดโครงการ โดยน าความเหนและขอเสนอของผเขารวมงาน Workshop ในขอ 5.8 มาวเคราะห กลนกรอง และประมวลเปนขอเสนอเพอพฒนาตนแบบ (Pilot Project Proposal) และ Roadmap ส าหรบการประยกตใชเทคโนโลย Blockchain กบการบรหารจดการการจดทะเบยน คมครอง และสงเสรมการใชทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชยในระยะตอไป รายละเอยดตามขอ 5.5

1.5.10 ด าเนนกจกรรมอนๆ ทเกยวของเพอใหบรรลวตถประสงคของโครงการ โดยททงสองฝายใหความยนยอม

1.6 ขนตอนการด าเนนงาน

กจกรรม พ.ศ. 2561 พ.ศ. 2562 ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค.

จดท าแผนการด าเนนโครงการ สงมอบงานงวดท 1 (30 กย. 2561) ⧫ ศกษา ทบทวนกรณศกษาการใชบลอกเชนในการบรหารจดการทรพยสนทางปญญาในไทยหรอตางประเทศ 2 กรณศกษา

ศกษากระบวนการจดทะเบยน การคมครองทรพยสนทางปญญาในประเทศไทย

สมภาษณเกบขอมลเจาหนาทกรมทรพยสนทางปญญาและหนวยงานผมสวนไดสวนเสย

ประชมน าเสนอความกาวหนาครงท 1 (24 ตลาคม 2561)


-๔-

กจกรรม พ.ศ. 2561 พ.ศ. 2562 ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค.

จดท าขนตอนของการบรหารจดการทรพยสนทางปญญา ตงแตการคดคน การจดทะเบยน การคมครอง ไปจนถงการใชประโยชนเชงพาณชย

จดท าแนวคดและขอบเขตเรองการประยกตใชเทคโนโลย Blockchain ในการบรหารจดการทรพยสนทางปญญา

ประชมน าเสนอความกาวหนาครงท 2 (21 พฤศจกายน 2561)

จดท ารางขอเสนอเพอพฒนาตนแบบ (Pilot Project Proposal)

ประชมน าเสนอความกาวหนาครงท 3 (20 ธนวาคม 2561)

สงมอบงานงวดท 2 ⧫ ปรบปรงรางขอเสนอเพอพฒนาตนแบบ และเตรยมการน าเสนอในการประชม Workshop

ประชมน าเสนอความกาวหนาครงท 4 (16 มกราคม 2562)

จด Workshop น าเสนอ (ราง) ผลการศกษา (5 กมภาพนธ 2562 ณ ท าเนยบสถานเอกอครราชทตองกฤษ)

ประชมน าเสนอความกาวหนาครงท 5 (20 กมภาพนธ 2562)

ปรบปรงและจดท ารายงานผลการศกษาฉบบสมบรณ สงมอบงานงวดท 3 (28 กมภาพนธ 2562) ⧫ ประชมน าเสนอรายงานผลการศกษาฉบบสมบรณ (1๔ มนาคม 2562)

-๕-

บทท 2

กรณศกษา (Use case) ทเกยวของกบการใชเทคโนโลยบลอกเชนในการบรหารจดการ การจดทะเบยน คมครองและสงเสรมการใชทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชย

ในไทยหรอตางประเทศ

2.1 ความเปนมาของ Blockchain

แนวคด Blockchain เกดขนครงแรกเมอป ค.ศ. 2008 จากรายงานวจยเผยแพรในอนเทอรเนตชอ “Bitcoin: Peer to Peer Cash” โดยผใชนามแฝงวา Satoshi Nakamoto ซงไดเสนอความคดในการสรางเงนดจทลทสามารถสงมอบผานเครอขายอเลกทรอนกสเชนอนเทอรเนตได ประเดนการสรางเงนดจทลไมใชเรองใหม แตอปสรรคทกอนหนานนไมมใครท าไดส าเรจ คอ ปญหาของเงนดจทลทเรยกวาปญหาการใชซ า (Double Spending) เนองจากเงนดจทลเปรยบเสมอนขอมลอเลกทรอนกส ดงนนการโอนเงนจากบคคลหนงไปสอกบคคลหนง จ าเปนตองมคนกลางเปนผจดบนทกวาขณะนใครเปนเจาของเงนคนลาสด เพอปองกนไมใหมการน าเงนนนไปใชซ าได หากระบบเงนดจทลมคนกลางเปนผดแล เงนนนกไมใชเงนดจทลทแทจรง เพราะในระบบธนาคารปจจบน ผใชเงนบาทหรอเงนสกลใด ๆ ทรฐบาลเปนผออกกสามารถใชโปรแกรม Internet Banking โอนเงนทางอนเทอรเนตใหแกผอนไดอยแลว โดยธนาคารท าหนาทเปนตวกลาง ดงนนการโอนเงนทาง Internet Banking ไมใชการโอนตวเงนจรง ๆ แตเปนการสงค าสงโอนเงนใหแกธนาคารมากกวา ดงแสดงในรปท 1 การโอนเงนผานตวกลางแบบดงเดมโดยโอนผานธนาคารนน นอกจากจะตองเสยคาธรรมเนยมสงแลว ยงอาจมปญหาการ Hack ขอมลในระบบดวย เพราะขอมลเกบรวมทฐานขอมลของธนาคารแหงเดยว ถาเปนกรณของการโอนเงนดจทล เชน Bitcoin เนองจากขอมลเกบบนฐานขอมลกระจายแยกตาม Node ตาง ๆ ท าใหการปลอมแปลงขอมลเปนไปไดยาก เพราะตองท าการแกไขขอมลใหมใหไดถงครงของเครองในเครอขายทงหมด จงแทบเปนไปไมไดทจะท าการ Hack ขอมลบนเครอขาย Blockchain นได

เทคโนโลย Blockchain กลายเปนกลไกส าคญในการแกปญหาการใชเงนซ าของ Bitcoin ซงเปนเงนดจทลท Satoshi เสนอในบทความ ตอมามผน ากลไกนไปสรางเงนดจทลอน ๆ อก เชน Litecoin, Ether, Bitcoin Cash, Ripple, Stellar เปนตน จนปจจบนมเงนสกลตางๆ ทสรางบนเทคโนโลย Blockchain ถง 2,000 กวาสกล (ขอมลจากเวบไซต coinmarketcap.com ณ วนท 20 กนยายน 2561) แตเงนดจทลสกลหลก ๆ ยงคงเปน Bitcoin, Ether และ Ripple ซงคดเปนสดสวนกวา 70% เปอรเซนตของมลคาเงนดจทลทงหมด


-๖-

รปท 1 เปรยบเทยบการโอนเงนผานคนกลางและการโอนเงนผาน Blockchain

ทมา: Deloitte University Press, DUPtess.com

2.2 Blockchain คออะไร

Blockchain คอ ชดของขอมลคอมพวเตอรทแสดงธรกรรมทสงผานอนเทอรเนต โดยมโครงสรางระบบขอมลแบบกระจาย (Distributed Ledger) จดเกบขอมลในลกษณะบลอก (Block) เชอมตอกน แตละบลอกจะมขอมลแสดงประวตหรอบนทก (Ledger) ของการท าธรกรรมทเคยเกดขน ขอมลเหลานจะถกเรยงตอกนตามล าดบของธรกรรมทเกดขน และในแตละบลอกจะมลายเซนดจทลของบลอกขอมลกอนหนาเซนก ากบไว ท าใหขอมลมความถกตองสมบรณ และไมสามารถแกไขเปลยนแปลงได

กลไกการใชงานเทคโนโลย Blockchain เพอสรางเงนดจทล Bitcoin นน Nakamoto (2008) ไดสรปคณสมบตของระบบเงนดจทล Bitcoin วามคณลกษณะ ดงน

(1) ผใชไมจ าเปนตองรจกกน แตจะแสดงความเปนเจาของเงนดวยการใชระบบกญแจค (Public Key Infrastructure หรอ PKI)

(2) ไมมคนกลางเขามาเกยวของในการโอนเงนน (3) ขอมลธรกรรมถกเกบและตรวจสอบความถกตองดวยเครอขาย Server แบบ Peer-to-peer

ดงนนไมมเครองคอมพวเตอรแมขายในระบบ เครองคอมพวเตอรทกเครองในเครอขายนมฐานะเทากน

เพอใหเกดความเขาใจในการท างานของเงนดจทลตามกลไก Blockchain ในสวนนจะอธบายตวอยางขนตอนการท างานและการใชเงนดจทล Bitcoin บนเทคโนโลย Blockchain


-๗-

ขนตอนท 1

ผใช Bitcoin สรางกระเปาเงนอเลกทรอนกส (Electronic Wallet) โดยการใชบรการจากผใหบรการเชน blockchain.info หรอ coins.co.th

ขนตอนแรกน ในทางเทคนคผใชงานสามารถสรางกญแจคของตวเองดวยการใชโปรแกรมเชน openSSL ซงจะสรางไฟลขนมาสองไฟล ไฟลหนงเรยกวากญแจสวนตว (Private Key) อกไฟลหนงเรยกวากญแจสาธารณะ (Public Key) หลกการของระบบกญแจคคอ เมอใชกญแจหนงเขารหสขอความ จะตองใชกญแจอกดอกหนงถอดรหสเสมอ หากผใชสรางคกญแจเอง จะไมมใครทราบวาผใชเปนใคร ซงในระบบ Bitcoin ไมตองการทราบวาเจาของเงนเปนใคร แตจะอางองผโอนและผรบโอนดวยการใชรหสกญแจสาธารณะ ดงนนการสงค าสงโอนเงนของผใชจะเปนการสรางขอความวาเจาของรหสกญแจสาธารณะ A ตองการโอนเงนจ านวน x Bitcoin ใหแกผรบทเปนเจาของรหสกญแจสาธารณะ B ขอความนจะถกเขารหสดวยกญแจสวนตวของ A ดงนนแมจะไมรวา A คอใคร แตแนใจไดวาผใช A เปนเจาของคกญแจสาธารณะ A ทตองการโอนเงนแนนอน

รปท 2 ขอมลใน Block และการเชอมตอบลอก

จะเหนวาในทางปฏบต ผใชทวไปทขาดความรทางเทคนคคงไมสามารถสรางคกญแจ และรวธการเผยแพรกญแจสาธารณะได การใช Electronic Wallet จงเปนการอ านวยความสะดวกใหแกผใช อยางไรกตาม ผใหบรการอาจมการขอขอมลสวนตวของผใชเชน อเมล หรอในกรณ Coins.co.th ผใชอาจจ าเปนตองระบตวตนทแทจรง เพอใหเปนไปตามหลกการของส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการฟอกเงน (ปปง.) อยางไรกตามขอมลสวนตวเหลานจะถกเกบโดยผใหบรการเทานน (ทอาจถกเรยกเพอตรวจสอบโดยธนาคารแหงประเทศไทยหรอ ปปง.) ไมมการเผยแพรไปกบขอมลในธรกรรม


ผใชบรการแลกเปลยนเงนบาทเปน Bitcoin โดยสามารถใชบรการจาก Coins.co.th


-๘-


ผใชบรการสงโอนเงน Bitcoin เชน ในรปท 3 เปนการโอนจากกระเปาเงนอเลกทรอนกส โดยใช App บนโทรศพทมอถอ

รปท 3 การสงโอนเงน Bitcoin โดย App Blockchain.info

ในแงผใชงาน การสงค าสงโอนเงนถอวาเสรจขนตอนแลว แตในทางเทคนคผรบจะยงไมไดรบเงนทนท ขอความนจะถกสงไปกองรวมกนในโฟลเดอรทเรยกวา “ธรกรรมทยงไมไดตรวจสอบ” จากนนเครองคอมพวเตอรในเครอขาย Bitcoin ราว 200,000 เครอง1 จะดงธรกรรมเหลานไปตรวจสอบ หากถกตอง เครองคอมพวเตอรทตรวจสอบเสรจเปนเครองแรกจะ “ประกาศ” วาธรกรรมนถกตรวจสอบแลว และสราง Block ใหมไปเชอมตอกบบลอกทอยกอนหนาน เกดเปน Chain ใหมทเครองอน ๆ จะตรวจสอบและหากถกตองจะท าส าเนาธรกรรมนนเพอตรวจสอบบลอกถดไป พรอมถายทอดขอมลใหมนใหกบเครองคอมพวเตอรอน ๆ ทอยในเครอขายดวย การตรวจสอบขอมลบน Bitcoin ม 2 ประเดน คอ

หนง ตรวจวาผสงโอนเปนเจาของเงนตวจรงหรอไม ซงในขนตอนนไมยาก เพราะเมอทราบขอมลรหสกญแจสาธารณะของเจาของเงนกจะใชรหสนถอดขอความทถกเขารหสไวดวยกญแจสวนตวจากผโอนเงน ถาถอดไดแสดงวาผสงโอนเปนเจาของเงนตวจรง

สอง ตรวจวาผสงโอนมเงนเพยงพอทจะใชในธรกรรมนหรอไม ในระบบ Bitcoin จะเรยกเงนของผสงโอนวาเปน Input และเงนของผรบโอนเปน Output ดงนนการตรวจสอบวา Input มเงนพอหรอไม จะใชวธยอนไปดบลอกกอนหนานวา Input นเคยไดรบเงน (Output) รวมแลวเปนจ านวนเทาไร หากมเงนเพยงพอกจะรบรองธรกรรมน หากไมกจะโยนธรกรรมนกลบเขาไปในโฟลเดอร “ธรกรรมทยงไมไดตรวจสอบ” เหมอนเดม

1 ทมา https://www.buybitcoinworldwide.com/how-many-bitcoins-are-there/


-๙-

ระบบ Bitcoin สรางแรงจงใจใหดวยการก าหนดวธเกดเงน Bitcoin ใหมวาผทตรวจสอบธรกรรมไดเปนคนแรกจะไดรบเงน Bitcoin ทเกดใหมจ านวน 12.5 Bitcoin อยางไรกตาม แมปจจบน Bitcoin จะมบลอกกวาหาแสนบลอกและเพมขนเรอย ๆ แตการตรวจสอบบลอกเหลานเพอดวาผสงจายมเงนเพยงพอหรอไมกไมใชเรองยาก เพราะแมวาปจจบน Blockchain ของ Bitcoin จะมขอมลธรกรรมกวา 5 แสนบลอก แตการตรวจสอบไมจ าเปนตองไปตรวจสอบทฐานขอมล Blockchain โดยตรง แตระบบจะสรางฐานขอมล “เงนทยงไมไดถกใช” แยกไวดวย ดงนนการตรวจสอบจะท าเฉพาะฐานขอมลน ซงจะถกอพเดทพรอมกบการเปลยนแปลงของ Blockchain ลาสดทกครง การตรจสอบในฐานขอมลจะรวมยอด Output ของธรกรรมทก าลงตรวจสอบลบดวย Input ของยอดเงนทยงไมไดใชของเจาของรหสกญแจสาธารณะนน

เมอเปนเชนนกจะเกดปญหาใหมตามมาคอเงน Bitcoin จะถกผลตขนมาตลอดเวลา จนท าใหเกดสภาวะเงนเฟอ และท าใหเงน Bitcoin ไมเปนทนาเชอถอในตลาด หากจะเทยบกบคณสมบตของเงนดงเดมกคอขาดความสามารถในการคงรกษาคาของเงนนนเอง (Store of Value) เพอแกปญหาน Nakamoto (2008) ออกแบบใหเงน Bitcoin จะถกสรางทก ๆ 10 นาทเทานน ดวยการก าหนดโจทยคณตศาสตรเพอใหเครองคอมพวเตอรทงหมดในเครอขายชวยกนแกปญหา โจทยคณตศาสตรนเปนโจทยทไมสามารถใชวธ Analytical แกปญหาได ตองเกดจากการลองผดลองถกเทานน ดงนนหากเราใชเครองคอมพวเตอรเครองเดยวสมค าตอบอาจใชเวลานานอยางมาก แตดวยเครองคอมพวเตอร 200,000 Node ทมก าลงการประมวลผลสงชวยกนสมค าตอบ ระบบจะไดค าตอบภายใน 10 นาท

โจทยคณตศาสตรทวาคอการหาคาตวแปรใน Hash Function ฟงกชน Hash เปนฟงกชนทถกออกแบบมาเพอชวยลดขนาดของขอมล คณลกษณะของ Hash Function คอ ไมวาขอมลตนทางจะถกใสไปมากขนาดไหน Hash จะใหค าตอบออกมาเทากบขนาดทเราก าหนดซง Bitcoin ใช Hash 256 นนหมายความวาขนาดของค าตอบจะมความยาว 256 บท

Nakamoto ออกแบบใหการแกสมการนไมเพยงชะลอการสรางเงนใหมเทานน แตตองตรวจสอบธรกรรมไปดวย ดงนน Input ใน Hash นจะม 6 คา โดยสามคาทส าคญไดแก หนงคอคา Hash ของบลอกกอนหนา สอง คอคา Hash ของขอมลธรกรรม และสามคอ คาทตองการใหหา (Nonce) เมอเอาสามคานมารวมกบอก 3 คาคอ Version, Bits และ Merkel Root ใสใน Hash 256 จะตองใหค าตอบตามทระบบก าหนดความยากไว

ดงนนจะเหนวาภายใตการออกแบบน เครองคอมพวเตอรทพยายามคนหาค าตอบหรอเรยกวา Miner จะตองเลอกบลอกลาสดทตองการไปเชอมตอ (มความเปนไปไดวา Miner แตละเครองอาจเลอกบลอกลาสดเพอหาค าตอบตางกน) และเลอกขอมลธรกรรมทอยในโฟลเดอร “ธรกรรมทยงไมถกตรวจสอบ” ขอมลหนงขนมา (มความเปนไปไดวา Miner แตละเครองอาจเลอกขอมลธรกรรมตางกน) เพอเอามาแกปญหาคณตศาสตรน เมอ Miner เครองใดหาคา Input ทสามซงตอไปจะเรยกวา Nonce ไดกอน กจะประกาศรบรองธรกรรมนนและสรางบลอกใหมขนมา เพอเปนทางเลอกให Miner อกเครองคนหาบลอกมาตอถดไป การแกปญหาคณตศาสตรน ในระบบ Blockchain เรยกวา “Proof of Work”

ภายใตการพฒนาเทคโนโลยคอมพวเตอรทไมหยดยง จะท าอยางไรใหระบบ Blockchain ยงคงท าใหเงนเกดใหมทก 10 นาทได เมอความเรวในการประมวลผลเพมขน หรอมเครองคอมพวเตอรเขารวมเปน Miner ในเครอขายมากขน เพอแกปญหาน Nakamoto ออกแบบระบบใหมการปรบเปลยนพารามเตอร 2 คา


-๑๐-

โดยอตโนมตเพอท าใหโจทยยากขน หนงคอ คาความยากของโจทย เชนเดมเคยก าหนดใหค าตอบของ Hash จะตองแสดงคาทมจ านวน 0 อยขางหนา 20 หลกกอาจเพมเปน 21 ท าใหยากขนในการหาค าตอบ สอง ลดคาตอบแทนในการ Mine ลง ในตอนเรมระบบ Bitcoin คนทสราง Proof of Work (คนหาค าตอบของสมการ) ไดส าเรจเปนคนแรก จะไดรบคาตอบแทน 50 Bitcoin ตอมาลดเหลอ 25 Bitcoin และลดเหลอ 12.5 Bitcoin ในปจจบนโดยหลกการ คาตอบแทนนจะลดลงครงหนงเมอเกดบลอกใหมแลวจ านวน 210,000 บลอก จนเมอผลต Bitcoin ครบ 21 ลานบทคอยน ระบบจะหยดการสรางเงน Bitcoin ใหม แตจะหนไปใชแรงจงใจอน เชน คาบรการแทน

2.3 หลกการท างานของ Blockchain

Blockchain สรางขนบนฐานขอมลแบบกระจาย สามารถจดเกบขอมลธรกรรม เชน การโอนเงน หรอการเปลยนมอสนทรพยระหวางบคคล โดยอางองขอมลในระบบดวยรหสกญแจค หลกการท างานของ Blockchain แสดงดงรปท 4 เมอมธรกรรมเกดขน เชน A โอนเงนให B ขอมลธรกรรมทเกดขนจะถกกระจายไปยงผใชงานในเครอขายโดยตรงแบบบคคลตอบคคล หรอ Peer-to-Peer ขอมลจะถกตรวจสอบความถกตองโดยผอยในเครอขายกอนทจะบนทกลงในบลอก ขอมลทไดรบการตรวจสอบและเหนชอบจากสมาชกในเครอขายแลวจะไดรบอนญาตใหจดเกบและบนทกลงในบลอก ซงกระจายตาม Node ของผใชงานในเครอขายฐานขอมลโดยอตโนมต ขอมลเหลานจะถกเรยงตอกนตามล าดบของธรกรรมทเกดขน และในแตละชดขอมลจะอางองรหสบลอกทอยกอนหนาเสมอ

รปท 4 ตวอยางการท างานของ Blockchain

ทมา: https://usblogs.pwc.com/emerging-technology/a-primer-on-blockchain-infographic/


-๑๑-

จดเดนของเทคโนโลย Blockchain - มความโปรงใส ตรวจสอบได สามารถยนยนความถกตองของขอมลยอนหลงได จากขอมลท

เกบไวในแตละ Node ทเชอมตอกนภายในเครอขายฐานขอมล - มความปลอดภยสง ยากตอการปลอมแปลงหรอแกไขขอมล ธรกรรมทเกดขนจะเชอมตอกน

ในรปของบลอกไปเรอย ๆ ไมสามารถกลบมาแกไขยอนหลงได และขอมลมการเขารหสแมจะเหนขอมลแตไมสามารถรไดวาใครเปนเจาของ ผทตรวจสอบไดคอเจาของทม Private Key เทานน

- ขอมลมความถกตอง สามารถเชอมนในธรกรรมทเกดขนไดวาไดรบการตรวจสอบความถกตองจากผใชงานในเครอขายฐานขอมล กอนทจะท าการบนทกขอมลในบลอก

- มความเปนปจจบน เนองจากขอมลทบนทกในแตละ Node ของเครอขายฐานขอมลจะตองไดรบการอนมตจากทกคนในเครอขายกอน จงจะกระจายส าเนาทถกตองไปใหแตละคนจดเกบในบลอกของตนเอง ขอมลจงมความเปนปจจบนอยเสมอ

- ไมตองมตวกลาง การท าธรกรรมตาง ๆ ไมตองผานตวกลางอก จงประหยดคาใชจายในการท าธรกรรม

2.4 Blockchain 2.0

ความยากในการสราง Blockchain คอการสรางเครอขายคอมพวเตอรใหมขนาดมากพอทจะท าใหเกดความนาเชอถอวาจะไมมใครสามารถแกไขขอมลในระบบได ซงกยอนไปถงเรองแรงจงใจ เชน การสราง Bitcoin ในยคแรก ๆ บรรดา Miner เขามาสราง Bitcoin ดวยความอยากทดลองมากกวา เนองจากมการยอมรบเงนสกลนจ ากด ในป ค.ศ. 2010 เมอเทยบกบปจจบนทมผยอมรบ Bitcoin มากขน รานคอมพวเตอร โรงแรม รานอาหาร หรอแมกระทงมหาวทยาลยบางแหงในสหรฐอเมรกายอมรบ Bitcoin ในการช าระคาเลาเรยนแลว

ดงนน แมเทคนคในการสราง Blockchain ไมใชเรองยาก แตการสรางเครอขายใหมและใหคนยอมรบเงนใหมเปนเรองยาก กรณศกษา Onecoin ซงพยายามสรางเงนดจทลดวยระบบ Blockchain และเนนการลงทนแบบ MLM เพอปนมลคาของเงนซงถกพจารณาวาเปนการหลอกลวง2

แนวคด Blockchain 2.0 เกดขน โดยมลกษณะการสราง Application อยบนโครงสราง Blockchain และเครอขายทเปนทยอมรบแลว ตวอยางของแพลทฟอรมทเปนทนยมมากทสดคอ Ethereum ซงมเงนดจทล Ether เปนแรงจงใจในระบบ แตแทนท Ethereum จะถกสรางขนมาเพอเงนดจทลอยางเดยว Ethereum อนญาตใหผใชพฒนาโปรแกรมมาครอบอยบนระบบได หรอแมกระทงสรางเงนใหมขนมาในระบบของตน แตทงน Ethereum จะใชเครอขาย Blockchain เดมของตนในการท าการเกบรกษาและตรวจสอบธรกรรมเหลานน โดย Ethereum นอกจากจะเปนเครอขายแบบ Blockchain แลวยงมลกษณะเหมอนแพลทฟอรม 2 ทมา https://cointelegraph.com/news/one-coin-much-scam-onecoin-exposed-as-global-mlm-ponzi-scheme


-๑๒-

กลาวคอสามารถใหผใชงานสง Script โปรแกรมในขอความได และ Ethereum ม Virtual Machine ในการสง Run Script เหลานนได คาตอบแทนของการรน Script ทเครอขาย Blockchain ในระบบนจะแยงกน Run ถกเรยกวา Gas ซงอางองจากเงน Ether นนเอง

ดวยวธนผตองการสรางแอปพลเคชนใหม ไมจ าเปนตองสรางเครอขายของตนเองและเสยงทจะไมมใครเขารวมเพราะเงนดจทลทใหไมเปนทยอมรบ สามารถทจะสรางแอปพลเคชนของตนบนแพลทฟอรม Ethereum ได ผพฒนาไมมความจ าเปนตองใช Web Server ของตนเอง และขอมลบนระบบมความปลอดภยสงจากการใชเครอขายของ Blockchain ทอยบนระบบ Ethereum เปนตวเกบขอมลและตรวจสอบนนเอง แพลทฟอรม Ethereum ถกพฒนาและเปดตวอยางเปนทางการในป 2015 และไดกลายเปนแพลทฟอรมส าคญท Fintech ทงหลายทตองการใช Blockchain ใชเปนฐานในการพฒนาระบบ

2.5 การประยกตใช Blockchain

นอกจากการน าไปใชในการสรางเงนดจทลแลว เทคโนโลย Blockchain ถกน าไปใชในภาคธรกจหลายดาน ตวอยางเชน

- การเงนการธนาคาร ระบบการช าระและโอนเงนโดยไมตองผานคนกลาง การจดเกบขอมลการซอขายหลกทรพย เพอเพมความปลอดภย และประหยดคาใชจาย

- ดานการศกษา สถาบนการศกษาทจดเกบขอมลผเรยน Certificate หรอTranscripts เพอความโปรงใส ประหยดเวลาในการตรวจสอบ

- การเขาและซอขายรถ โดยเกบขอมลลกคาบน Blockchain เพอใหระบบการเชารถมประสทธภาพ

- ธรกจเพลงออนไลน ใช Smart Contract บน Blockchain เพอใหผฟงจายเงนตรงไปยงศลปนได - ธรกจสขภาพ ใช Blockchain ในการจดเกบขอมลดานสขภาพ เพอใหผเกยวของกบระบบดแล

สขภาพแบงปนขอมลผานระบบเครอขายไดอยางปลอดภย ท าใหการวนจฉยโรคนนมความถกตองมากยงขน

- บรการ Blockchain Cloud Storage Solution แบบกระจายศนย ท าใหมโอกาสลดความเสยงจากการถกโจมต ท าใหการฝากขอมลมความปลอดภยมากยงขน

- การลงคะแนนเสยงและการเลอกตงดวย Blockchain ในตางประเทศไดมการพฒนาระบบเลอกตงอเลกทรอนกสบนเทคโนโลย Blockchain เพอใหผลงคะแนนเสยงสามารถลงคะแนนผานระบบออนไลนไดจากทกท

2.6 ประเภทของ Blockchain

ปจจบนเทคโนโลย Blockchain สามารถจ าแนกไดเปน 3 ประเภท ไดแก


-๑๓-

(1) Public Blockchain หรอบลอกเชนสาธารณะ หมายถง Blockchain ทอนญาตใหทกคนบนทกรายการขอมลธรกรรมลงบนเครอขายฐานขอมลได โดยไมจ าเปนตองเปดเผยชอ เชน สกลเงนดจทล Bitcoin และ Ethereum ขอดของ Public Blockchain คอ ขอมลทเกดขนและบนทกบนเครอขายจะถกท าส าเนาและกระจายไปทวโลก เพอใหทกคนในเครอขายสามารถรวมกนตรวจสอบธรกรรมได หากมการปลอมแปลงหรอแกไขธรกรรม เครอขายทวโลกจะสามารถชวยกนตรวจสอบไดวาขอมลนเปนเทจหรอไม หากเปนเทจการปลอมแปลงธรกรรมนนจะลมเหลว ขอเสยของ Public Blockchain คอ เปนเครอขายทใหญมากมเครองคอมพวเตอรบนเครอขายกวาลานเครอง จงท าใหความเรวในการประมวลผลขอมลอาจไดชากวา

(2) Private Blockchain หรอบลอกเชนสวนตว หมายถง Blockchain ทองคกรตาง ๆ สรางขนเอง เพอจ ากดวงผใชใหอยในเฉพาะเครอขายขององคกรเทานน โดยจะมการก าหนดผทไดรบอนญาตหรอผทเชอถอไดเทานนทจะสามารถท าการเขาถงขอมล อนมต จดเกบ หรอเปลยนแปลงขอมลการท าธรกรรมในเครอขายขององคกร ขอดคอ เจาของ Private Blockchain สามารถตงกฎเกณฑการท างานในเครอขายของตนได โดยไมตองอางองกบกฎของ Public Blockchain จงเหมาะกบระบบงานทตองการความเรยบงาย รวดเรว และยงตองใชเงนลงทนในการสรางเครอขายพอควร ถาจ านวนเครองในเครอขาย Private Blockchain มไมมาก อาจเสยงตอการถกโจมตจากภายนอก หรอมการปลอมแปลงแกไขขอมลไดงายกวา

(3) Consortium Blockchain หมายถง บลอกเชนทเปนการผสมกนระหวาง Private Blockchain และ Public Blockchain โดยน าขอดของทงสองประเภทมาใช กลาวคอ องคกรตาง ๆ ทอาจท าธรกจแบบเดยวกนหรอตองแลกเปลยนขอมลธรกรรมรวมกนอยแลวรวมมอกนลงทนและสรางเครอขายกอตงเปน Consortium Blockchain โดยองคกรทจะเขารวมในเครอขายนไดจะตองไดรบอนญาตจากตวแทนของแตละองคกรกอนจงจะมสทธทจะเขามาใชงานในเครอขายได และตวแทนของแตละองคกรจะตองท าหนาทก าหนดผทสามารถเขาถง อนมต จดเกบหรอเปลยนแปลงขอมลการท าธรกรรมในเครอขาย Consortium นดวย วธนชวยใหองคกรลดตนทนในการลงทนดานโครงสรางพนฐานแบบ Private Blockchain และขอมลการท าธรกรรมตาง ๆ ทกระจายในเครอขายของ Consortium Blockchain จะไมเปดเผยตอสาธารณะดวย

2.7 กรณศกษาการประยกตใชเทคโนโลยบลอกเชนในดานทรพยสนทางปญญา

จากจดเดนของเทคโนโลย Blockchain ทเปนฐานขอมลแบบกระจาย สามารถจดเกบขอมลธรกรรมประเภทตาง ๆ บนเครอขายโดยมนใจไดวาขอมลทจดเกบจะมความถกตอง ครบถวน ไมสามารถแปลยนแปลงแกไขได และยงสามารถตรวจสอบได ดงนน เทคโนโลย Blockchain จงไดถกน ามาประยกตใชในงานเกยวกบทรพยสนทางปญญาเพอการสนบสนนการบรหารจดการงานทรพยสนทางปญญาตาง ๆ โดยมกรณศกษาทนาสนใจ 2 กรณ ดงตอไปน


-๑๔-

2.7.1 การจดการขอมลทะเบยนและบรหารสทธทรพยสนทางปญญา ทรพยสนทางปญญาสวนใหญ ยกเวนลขสทธจ าเปนตองมการจดทะเบยนรบรองโดยหนวยงานภาครฐ เชน ในประเทศไทยคอกรมทรพยสนทางปญญา สงกดกระทรวงพาณชย ซงกระบวนการจดทะเบยนทรพยสนทางปญญา ไมวาจะเปนสทธบตรการประดษฐ สทธบตรการออกแบบ อนสทธบตร เครองหมายการคา สงบงชทางภมศาสตรจะตองมการพจารณา ตรวจสอบคณสมบตของสงประดษฐ การออกแบบ เครองหมาย หรอผลตภณฑตามเกณฑคณลกษณะทกฎหมายก าหนด อาจตองใชระยะเวลาในการตรวจสอบ พจารณาอนมตระยะเวลาหนง Blockchain สามารถใชเปนหลกฐานแสดงการสรางสรรคผลงานหรอสงประดษฐ และเปนฐานขอมลตรวจสอบการปลอมแปลงหรอละเมดสทธได

การบนทกขอมลทรพยสนทางปญญาดวยเทคโนโลย Blockchain จะชวยใหการจดเกบขอมลมความถกตอง ปลอดภยและนาเชอถอมากยงขน โดยสามารถท าการบนทกสทธผเปนเจาของ วนเวลาทไดรบอนญาต (Timestamp) ลงบนฐานขอมล Blockchain ขอมลทจดเกบแบบกระจายจะไมสามารถเปลยนแปลงแกไขได สามารถพฒนาระบบสนบสนนในการตรวจสอบขอมลทรพยสนทางปญญาได เชน การใช Artificial Intelligence (AI) ชวยในการตรวจสอบความเหมอนและแตกตางของผลงาน ชวยใหกระบวนการตรวจสอบขอมลรวดเรวขน ตวอยางเวบไซตทใช Blockchain ในการบรหารจดการขอมลทรพยสนทางปญญา เชน

(1) Bernstein.io ใชเทคโนโลยบลอกเชนในการบรหารจดการขอมลดานทรพยสนทางปญญา ตงแตการจดทะเบยน การตรวจสอบความเปนเจาของ การเกบขอมลความลบทางการคา ผลงานนวตกรรมตาง ๆ เจาของทรพยสนทางปญญาจะไดรบ Blockchain Certificate ทสามารถตรวจสอบบนทกของธรกรรมตาง ๆ ทเกยวของกบนวตกรรมตลอดทงกระบวนการ

รปท 5 เวบไซต Bernstein.io


-๑๕-

(2) Vaultitude.com เปนเวบไซตในการบรหารและจดเกบขอมลทรพยสนทางปญญา บน Blockchain ไดแก ขอมล Invention, Media, Document, Research, Trademark, File เจาของทรพยสนทางปญญาสามารถเซนและจดเกบ Non-Disclosure Agreement บนเวบไซตไดอยางปลอดภย นอกจากน เวบไซตยงเปนตวกลางในการแลกเปลยน หรอซอขายทรพยสนทางปญญา โดยท าธรกรรมบนเครอขาย Blockchain

รปท 6 เวบไซต Vaultitude.com

2.7.2 การจดการผลงานลขสทธ ผลงานลขสทธสวนมากจะเผยแพรอยในรปแบบดจทล (Digital Content) บนสอออนไลนตาง ๆ ท าใหงายตอการคดลอก ท าซ า หรอเลยนแบบโดยเจาของผลงานไมทราบ หรอตดตามตรวจสอบไดยาก เมอเกดการละเมดลขสทธ เจาของลขสทธจ าเปนตองน าหลกฐานพสจนความเปนเจาของลขสทธ และหลกฐานการละเมดไปใหศาลเปนผวนจฉยชขาด ซงนอกจากจะตองเสยทงคาใชจาย และเวลาในการด าเนนคด กระบวนการพสจนใหศาลเชอวาเปนเจาของลขสทธดงกลาวจรงกเปนเรองทล าบาก เพราะไมมการขนทะเบยนบนทกความเปนเจาของลขสทธทเปนหลกฐานชดเจน เทคโนโลย Blockchain สามารถชวยในการใชเปนหลกฐานการเปนผสรางสรรคผลงานเปนคนแรก เนองจากเมอบนทกขอมลบน Blockchain แลว จะมการประทบลงเวลา ทนา เ ชอถอ (Trusted Timestamping) ซ งยากทจะแก ไขเปลยนแปลงความเปนเจาของได ท าใหสามารถควบคมการใชประโยชนจากลขสทธของตน และเปนหลกฐานแสดงวงจรการเปนเจาของสทธ ทงเจาของลขสทธ ผไดรบสทธเปนตวแทน (Sub-License) ทสามารถใชผลงานนนไดตามระยะเวลาทก าหนด


-๑๖-

นอกจากน บนเครอขาย Blockchain สามารถสราง Smart Contract หรอสญญาอจฉรยะทเปนขอตกลงการท าสญญาผานโปรแกรมออนไลนได โดยเมอมการท าธรกรรมตามบนทกขอตกลงผานระบบแลว ระบบจะด าเนนการตามเงอนไขในสญญา เชน การท าสญญาอนญาตใชสทธ (Licensing) ซงสามารถน ามาใชกบผลงานลขสทธได โดยเมอมผมาใชผลงานลขสทธทก าหนด ผใชจะตองจายคาลขสทธใหกบเจาของผลงาน โดยหากเปนการช าระเงนผาน Cryptocurrency ระบบจะโอนเงนเขาบญชเจาของสทธใหอตโนมตตามบญชทเจาของลขสทธผกไวกบระบบในลกษณะ Auto Payment ท าใหเกดความสะดวกและยงเปนกลไกในการบงคบใชสทธใหเปนไปตามเงอนไขทตกลงไวได ท าใหการท าสญญาอนญาตใหใชสทธและตดตามตรวจสอบ Licensing มความสะดวกยงขน ตวอยางผใหบรการหรอพฒนาระบบบนเครอขาย Blockchain ตวอยางเชน

(1) Binded.com เปนเวบไซตทชวยใหศลปนสามารถบนทกความเปนเจาของผลงานลงบนบลอกเชนไดฟร เมอเจาของน าผลงาน เชน ภาพวาด ภาพถายของตนมาลงทะเบยนบนเวบไซตของ Binded แลวจะไดรบ Copyright Certificate เปนหลกฐาน ซงผลงานลขสทธแตละอนจะม Unique Fingerprint เฉพาะทสามารถใชตรวจสอบการละเมดผลงานทางกฎหมายได

รปท 7 เวบไซต Binded.com

(2) Proofstack.io ใหบรการจดเกบขอมลลขสทธและเอกสารทางกฎหมายบนบลอกเชน มการบนทกการสรางและใชขอมลดวย Qualified Timestamp เขารหสขอมล สอดคลองกบมาตรฐานทางกฎหมายในกลมประเทศ EU


-๑๗-

รปท 8 เวบไซต proofstack.io

(3) Kodak.com ทพฒนาแพลตฟอรมการเขารหสและจดเกบขอมลรปถายบนบลอกเชน และมเงนดจทล KODAKCoin ส าหรบการโอนช าระเงนคาลขสทธผลงานรปถาย

รปท 9 เวบไซต kodakone.com


-๑๘-

(4) Musicoin.org เปนแพลตฟอรมสตรมเพลงออนไลนบนบลอกเชน ท าใหการจดการลขสทธเพลงสศลปนโดยตรง ไมมตวกลางเขามาเกยวของ ผฟงสามารถสนบสนนศลปนทชนชอบได โดยระบบ Smart Contract จะสงตอเงนใหกบเจาของเพลงหรอศลปนโดยตรง

รปท 10 เวบไซต Musicoin.org

(5) Six Network เปนผใหบรการ Decentralized Service Platform บนเครอขาย Blockchain ของไทย โดยมแพลตฟอรมใหบรการ Digital Content รปแบบตาง ๆ เชน หนงสอ การตน เพลง พรอมทง Digital Wallet ส าหรบการท าธรกรรมทางการเงนผานสกลเงน SIX Coin

รปท 11 เวบไซต six.network

-๑๙-

บทท 3

ขนตอนของการบรหารจดการทรพยสนทางปญญา

ทรพยสนทางปญญา (Intellectual Property) หมายถง ผลงานอนเกดจากการประดษฐ คดคน หรอสรางสรรคของมนษย ซงเนนทผลผลตของสตปญญาและความช านาญ โดยไมค านงถงชนดของการสรางสรรคหรอวธในการแสดงออก ทรพยสนทางปญญาอาจแสดงออกในรปแบบของสงทจบตองได เชน สนคาตาง ๆ หรอในรปแบบสงทจบตองไมได เชน บรการ แนวคดในการด าเนนธรกจ กรรมวธการผลตทางอตสาหกรรม เปนตน ในทางสากล ประเภทของทรพยสนทางปญญา แบงออกเปน 2 ประเภทใหญ ไดแก ทรพยสนทางอตสาหกรรม (Industrial Property) และลขสทธ (Copyright) ซงประกอบดวยประเภททรพยสนทางปญญา ดงรปท 12

รปท 12 ประเภทของทรพยสนทางปญญา

ทรพยสนทางปญญา

(Intellectual Property)

สทธบตร

(Patent)

สทธบตรการออกแบบผลตภณฑ

(Patent for Industrial Design)

สทธบตรการประดษฐ

(Patent for Innovation)

อนสทธบตร

(Petty Patent)

แบบผงภมของวงจรรวม

(Layout-Design of Integrated

Circuit)

เครองหมายการคา (Trademark)

เครองหมายการคา (Trademark)

เครองหมายบรการ

(Service Mark)

เครองหมายรบรอง

(Certification Mark)

เครองหมายรวม

(Collective Mark)

ความลบ

ทางการคา

(Trade Secret)

ชอทางการคา (Trade Name)

สงบงชทางภมศาสตร

(Geographical Indications:GI)

ลขสทธ (Copyright)

กลมทรพยสนทางอตสาหกรรม ลขสทธ


-๒๐-

กลมทรพยสนทางอตสาหกรรม (Industrial Property) หมายถง ความคดสรางสรรคของมนษยทเกยวกบสนคาอตสาหกรรมตาง ๆ ความคดสรางสรรคนอาจเปนความคดในการประดษฐคดคน ซงอาจจะเปนกระบวนการหรอเทคนคในการผลตทไดปรบปรงหรอ คดคนขนใหม หรอการออกแบบผลตภณฑทางอตสาหกรรมทเปนองคประกอบและรปรางของตวผลตภณฑ นอกจากนยงรวมถงเครองหมายการคาหรอยหอ ชอและถนทอยทางการคา รวมถงแหลงก าเนดและการปองกนการแขงขนทางการคาทไมเปนธรรม ทรพยสนทางอตสาหกรรม แบงออกเปน 6 ประเภท ไดแก

(1) สทธบตร (Patent) หมายถง หนง สอส าคญทรฐออกให เพอ คมครองการประดษฐ (Invention) หรอ การออกแบบผลตภณฑ (Industrial Design) ทมลกษณะตามทกฎหมายก าหนด แบงออกเปน 2 ชนด ไดแก

• สทธบตรการประดษฐ (Invention) คอ การคดคนหรอสรางสรรคงานอนเกยวกบ ลกษณะองคประกอบ โครงสรางหรอกลไกของผลตภณฑ สวนผสมหรอกรรมวธใหมในการผลต การรกษา หรอการปรบปรงคณภาพของสนคาใหดขน หรอท าใหเกดผลตภณฑใหมทตางไปจากเดม เนนการประดษฐทมลกษณะของการแกไขปญหาทางเทคนคทไมสามารถคดคนขนโดยงาย เชน การคดคนการท างานของกลไกเครองยนตรปแบบใหม การคดคนยารกษาโรค เปนตน

• สทธบตรการออกแบบผลตภณฑ (Product Design) คอ การแสดงออกซงความคดสรางสรรคเกยวกบรปรางภายนอกของแบบผลตภณฑหรอองคประกอบของลวดลายหรอสของผลตภณฑทตางไปจากเดม การออกแบบผลตภณฑใหมนเปนไดทงผลตภณฑทางอตสาหกรรม และหตถกรรมกได

ทงน หากการประดษฐทเกดขนเปนการพฒนาเทคโนโลยทไมสงมาก จะเรยกทรพยสนทางปญญาประเภทนวา อนสทธบตร (Petty Patent) หมายถง หนงสอส าคญทรฐออกใหเพอคมครองการประดษฐทไมมความซบซอน เปนความคดสรางสรรคทมระดบการพฒนาเทคโนโลยไมสงมากนก หรอเปนการประดษฐคดคนเพยงเลกนอย และมประโยชนใชสอยมากขน ซงการประดษฐนนสามารถน ามาประยกตใชในทางอตสาหกรรมได

(2) แบบผงภมของวงจรรวม (Layout-Designs of Integrated Circuit) หมายถง แบบ แผนผง หรอภาพทท าขน ไมวาจะปรากฏในรปแบบหรอวธใด เพอแสดงถงการจดวางและการวางเชอมตอของวงจรไฟฟา เชน ตวน าไฟฟา หรอตวตานทาน เปนตน

(3) เครองหมายการคา (Trademark) หมายถง เครองหมาย สญลกษณ หรอตราทใชกบสนคาหรอบรการ แบงออกเปน 4 ประเภท ไดแก เครองหมายการคา (Trademark) เครองหมายบรการ (Service Mark) เคร องหมายรบรอง (Certification Mark) เคร องหมายรวม (Collective Mark)


-๒๑-

(4) ความลบทางการคา (Trade Secrets) หมายถง ขอมลการคาซงยงไมเปนทร จกกนโดยทวไป โดยเปนขอมลทมมลคาในเชงพาณชยเนองจากขอมลนนเปนความลบ และมการด าเนนการตามสมควรเพอท าใหขอมลนนปกปดเปนความลบ

(5) ชอทางการคา (Trade Name) หมายถง ชอทใชในการประกอบกจการ เชน ไทยประกนชวต ขนมบานอยการ เปนตน

(6) สงทบงชทางภมศาสตร (Geographical Indication) หมายถง ชอ สญลกษณ หรอสงอนใดทใชเรยกหรอใชแทนแหลงภมศาสตรและสามารถบงบอกวาสนคาทเกดจากแหลงภมศาสตรนน เปนสนคาทมคณภาพ ชอเสยง หรอคณลกษณะเฉพาะของแหลงภมศาสตรดงกลาว เชน สมโอนครชยศร ไขเคมไชยา เปนตน

กลมลขสทธ (Copyright) หมายถง สทธแตเพยงผเดยวของผสรางสรรคทจะกระท าการใด ๆ เกยวกบงานทผสรางสรรคไดท าขนตามประเภทลขสทธทกฎหมายก าหนด ไดแก งานวรรณกรรม นาฏกรรม ศลปกรรม ดนตรกรรม โสตทศนวสด ภาพยนตร สงบนทกเสยง งานแพรเสยง แพรภาพ หรองานอนใดในแผนกวรรณคด แผนกวทยาศาสตร หรอแผนกศลปะ ไมวางานดงกลาวจะแสงออกโดยวธหรอรปแบบอยางใด นอกจากนน กฎหมายลขสทธยงใหความคมครองถงสทธของนกแสดงดวย

จากการสมภาษณและเกบขอมลกระบวนการบรหารจดการทรพยสนทางปญญา ตงแตการคดคน การจดทะเบยน การคมครองไปจนถงการใชประโยชนเชงพาณชยของทรพยสนทางปญญาทมความส าคญและใชงานแพรหลายในประเทศไทย ประกอบดวย สทธบตร (สทธบตรการประดษฐ สทธบตรการออกแบบผลตภณฑ และอนสทธบตร) เครองหมายการคา สงบงชทางภมศาสตร และลขสทธ โดยมขนตอนการท างาน และผมสวนไดสวนเสยในแตละประเภท ดงน

3.1 สทธบตร

สทธบตรการประดษฐ หมายถง การใหความคมครองการคดคนเกยวกบลกษณะองคประกอบโครงสราง หรอกลไกของผลตภณฑ รวมทงกรรมวธในการผลต การเกบรกษา หรอการปรบปรงคณภาพของผลตภณฑ

3.1.1 การคดคน


สงประดษฐทจะขอรบสทธบตรไดตองมลกษณะส าคญ ไดแก เปนสงประดษฐทคดคนขนใหม มขนตอนการประดษฐทสงขน และเปนการประดษฐทประยกตใชในทางอตสาหกรรมได สงประดษฐทเปนสงใหมตองไมไดมหรอใชกนแพรหลายอยแลวกอนวนขอรบสทธบตร ผขอสทธบตรตองตรวจสอบใหแนใจวาผลงานประดษฐนนไมเหมอนกบผลงานประดษฐของผอนทเคยไดรบสทธบตรแลว โดยตรวจสอบจากฐานขอมลสทธบตรทงในประเทศและตางประเทศ งานประดษฐนนตองไมมการเผยแพรสาระส าคญของ


-๒๒-

สงประดษฐในเอกสาร สงพมพ การประชมสมมนา การออกแสดงตอสาธารณะ หรอการประกาศโฆษณาไมวาในประเทศหรอตางประเทศกอนวนขอรบสทธบตร สงประดษฐดงกลาวตองมขนตอนการประดษฐสงขน ไมเปนทเขาใจโดยงายแกผเชยวชาญในสายงานเดยวกน นอกจากน ตองสามารถประยกตใชในการผลตทางอตสาหกรรม หรอหตถกรรม เกษตรกรรม และพาณชยกรรมได


การออกแบบผลตภณฑทจะขอรบสทธบตรไดตองเปนการออกแบบผลตภณฑใหม ไมมความคลายคลงหรอเหมอนกบแบบผลตภณฑทไดมการจดทะเบยนสทธบตรมากอน เปนผลตภณฑทยงไมมหรอใชอยางแพรหลายในประเทศกอนวนขอรบสทธบตร การออกแบบผลตภณฑนนตองไมมการเผยแพรสาระส าคญของผลงานในเอกสาร สงพมพ งานประชมสมมนา การออกรานหรอประกาศโฆษณามากอนวนขอรบสทธบตร นอกจากน การออกแบบผลตภณฑนนตองสามารถน ามาใชในทางอตสาหกรรมหรอหตถกรรมได และตองไมเปนแบบผลตภณฑทขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน


สงประดษฐทสามารถขอรบอนสทธบตรไดตองเปนสงประดษฐทสรางสรรคขนใหม และสามารถประยกตใชในทางอตสาหกรรมได โดยเปนการคมครองการประดษฐทมเทคนคไมสงมาก อาจมการปรบปรงเพยงเลกนอย และยงไมเคยมการใชแพรหลายกอนวนยนค าขอ หรอยงไมเคยมการเปดเผยสาระส าคญของการประดษฐนนกอนวนยนค าขอทงในประเทศและตางประเทศ ทงน การประดษฐอยางเดยวกนไมสามารถยนขอรบทงอนสทธบตรและสทธบตรการประดษฐได

3.1.2 การจดทะเบยน

ผมสทธขอรบสทธบตร ไดแก ผประดษฐหรอผออกแบบผลตภณฑนน ซงจะมสทธทจะไดรบการระบชอวาเปนผประดษฐหรอผออกแบบผลตภณฑในสทธบตร สทธขอรบสทธบตรสามารถโอนหรอรบมรดกไดโดยท าเปนหนงสอลงลายมอชอผโอนและผรบโอน กรณทลกจางเปนผประดษฐหรอผออกแบบผลงานตามสญญาจาง สทธขอรบสทธบตรจะเปนของนายจาง หากนายจางไดรบประโยชนจากงานประดษฐหรอผลตภณฑดงกลาว เพอความเปนธรรมแกลกจาง ลกจางมสทธไดรบบ าเหนจพเศษ นอกเหนอจากเงนเดอนหรอคาจางปกต เพอเปนการตอบแทนทลกจางไดสรางสรรคผลงานการประดษฐหรอออกแบบนนขน นอกจากน หากลกจางท าการประดษฐโดยใชวธการ สถต หรอรายงานซงลกจางสามารถใชหรอลวงรไดเพราะการเปนลกจางตามสญญาจางนน แมวาสญญาจางจะมไดเกยวของกบการประดษฐ สทธทเกดจากการประดษฐหรอการออกแบบนนจะตกแกนายจางเชนเดยวกน ในกรณทมผประดษฐหลายคนรวมกน บคคลเหลานนมสทธขอรบสทธบตรรวมกนได แตหากมผประดษฐรวมคนใดไมยอมรบขอสทธบตรหรอตดตอไมได ผประดษฐคนอนสามารถขอรบสทธบตรส าหรบการประดษฐรวมกนนนในนามของตนกได


-๒๓-


กอนการยนขอจดทะเบยนสทธบตร ผประดษฐตองด าเนนการสบคนขอมลจากฐานขอมลสทธบตรเพอใหแนใจวาการประดษฐของตนเปนการประดษฐใหม ผประสงคยนขอจดทะเบยนสทธบตรการประดษฐ ตองเตรยมเอกสารค าขอรบสทธบตรพรอมหลกฐานประกอบใหครบถวน รายละเอยดส าคญส าหรบการขอรบสทธบตรการประดษฐ ประกอบดวย

(1) แบบพมพค าขอรบสทธบตร (2) รายละเอยดการประดษฐ บรรยายรายละเอยดอยางชดเจน สมบรณและรดกม เพอใหผมความ

ช านาญในระดบสามญในศลปะหรอวทยาการทเกยวของสามารถปฏบตตามการประดษฐนนได โดยแสดงรายละเอยด ชอทแสดงถงการประดษฐ ระบสาขาวทยาการทเกยวของกบการประดษฐภมหลงของศลปะวทยาการทเกยวของ ลกษณะความมงหมายของการประดษฐ และวธการประดษฐทดทสด

(3) ขอถอสทธ ซงระบถงขอบเขตของสทธทประสงคทจะขอรบความคมครอง และขอบเขตการสงวนสทธหามมใหบคคลอนแสวงหาประโยชนจากการประดษฐหรอการละเมดสทธบตรของผทรงสทธบตร

(4) รปเขยน (5) บทสรปการประดษฐ

เมอพนกงานเจาหนาทของกรมทรพยสนทางปญญาไดรบค าขอจดทะเบยนสทธบตรแลว จะท าการตรวจเบองตนวาค าขอรบสทธบตรนนมขอบกพรองทตองแกไขหรอไม หากจ าเปนตองมการแกไขจะแจงใหผยนขอสทธบตรทราบเพอท าการแกไขใหถกตอง และตองด าเนนการยนแกไขเพมเตมภายใน 90 วนนบจากวนทไดรบหนงสอแจง หากพนระยะเวลาดงกลาวจะถอวาผขอละทงค าขอ เมอผยนค าขอด าเนนการแกไขเพมเตมแลว จะตองช าระคาธรรมเนยมทกรมทรพยสนทางปญญาหรอส านกงานพาณชยจงหวด ค าขอทแกไขเพมเตม จะเขาส กระบวนการพจารณา การตรวจสอบเบองตนตามล าดบเสมอนการยนค าขอใหม หลงจากพนกงานเจาหนาทจะพจารณาและเสนอรายงานการตรวจสอบค าขอรบสทธบตรตออธบด หากอธบดพจารณาเหนวาค าขอรบสทธบตรนนถกตองตามมาตรา 17 และการประดษฐนนไดรบความคมครองตามมาตรา 9 แหงพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ. 2522 อธบดจะมค าสงใหประกาศโฆษณาค าขอรบสทธบตรนน โดยพนกงานเจาหนาทจะแจงผขอรบสทธบตรใหมาช าระคาธรรมเนยมการประกาศโฆษณา เมอไดท าการประกาศโฆษณาแลว ผยนขอสทธบตรตองยนค าขอใหพนกงานเจาหนาทตรวสอบการประดษฐวาเปนการประดษฐตามมาตรา 5 แหงพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ. 2522 ภายใน 5 ปนบแตวนประกาศโฆษณา มเชนนนใหถอวาละทงค าขอรบสทธบตร เมอพนกงานเจาหนาทตรวจสอบการประดษฐแลวเหนวาไมมเหตขดของในการออกสทธบตร จะแจงใหผขอรบสทธบตรช าระคาธรรมเนยมการออกสทธบตรภายใน 60 วนนบแตวนทไดรบแจง เมอผขอรบสทธบตรช าระคาธรรมเนยมแลว พนกงานเจาหนาทจะจดทะเบยนการประดษฐและออกสทธบตรใหแกผขอรบสทธบตรภายใน 15 วนนบแตวนทไดรบช าระคาธรรมเนยม


-๒๔-


เมอผยนค าขอรบสทธบตรการออกแบบผลตภณฑไดสบคนขอมลและตรวจสอบแบบผลตภณฑของตนวาเปนการออกแบบใหม ไมมการเผยแพรมากอนหรอคลายกบแบบผลตภณฑทมอยแลว ผยนค าขอรบสทธบตรการออกแบบจดเตรยมค าขอรบสทธบตรการออกแบบ ประกอบดวย

(1) แบบค าขอ (2) ขอถอสทธค าขอรบสทธบตรการออกแบบผลตภณฑใหชดเจนสอดคลองกบภาพแสดงแบบ

ผลตภณฑ (3) ภาพแสดงแบบพมพทจะขอรบความคมครอง ซงสามารถแสดงได 2 แบบคอ 1.รปเขยน หรอ 2.

ภาพถาย โดยตองแสดงใหเหนรายละเอยดภายนอกของแบบผลตภณฑอยางชดเจนทกดาน และถกตองตามหลกวชาการเขยนแบบ

(4) หนงสอค ารบรองสทธ (5) หนงสอโอนสทธ ในกรณทผขอรบสทธบตรไมใชเปนผออกแบบดวยตนเอง เพอเปนหลกฐานใน

การแสดงถงความเปนเจาของ

เมอพนกงานเจาหนาทไดรบค าขอรบสทธบตรและหลกฐานประกอบแลวจะตรวจสอบความถกตองเบองตน หากตองมการแกไขจะแจงใหผยนขอสทธบตรทราบและด าเนนการแกไขแลวยนเพมเตมใหมภายใน 90 วนนบจากวนทไดรบหนงสอแจง มฉะนนถอวาผขอละทงค าขอ หลงจากนนจะมการประกาศโฆษณา โดยพนกงานเจาหนาทจะแจงใหผยนค าขอมาช าระคาธรรมเนยมการประกาศโฆษณา ในการยนค าคดคาน หากบคคลใดเหนวาตนมสทธรบสทธบตรดกวาผยนขอรบสทธบตร หรอเหนวาค าขอรบสทธบตรใดไมชอบดวยกฎหมาย จะตองยนภายใน 90 วนนบตงแตวนประกาศโฆษณา พนกงานเจาหนาทจะพจารณาหลกเกณฑตามกฏหมายโดยตรวจสอบสทธของผยนขอรบสทธบตร ตรวจสอบเรองความใหม สามารถน าไปประยกตใชในทางอตสาหกรรมหรอหตถกรรมได


ผประสงคยนค าขอรบอนสทธบตรจะตองท าการตรวจสอบจากฐานขอมลกอนวาสงประดษฐของตนเปนสงประดษฐใหม และไมมการขออนสทธบตรมากอน จากนนผยนค าขออนสทธจะตองเตรยมเอกสารค าขอและหลกฐานประกอบ ไดแก แบบพมพค าขอรบอนสทธบตร รายละเอยดการประดษฐ บรรยายรายละเอยดอยางชดเจน สมบรณและรดกม เพอใหผมความช านาญในระดบสามญในศลปะหรอวทยาการทเกยวของสามารถปฏบตตามการประดษฐนนได โดยแสดงรายละเอยด ชอทแสดงถงการประดษฐ ลกษณะความมงหมายของการประดษฐ ขอถอสทธ ซงระบถงขอบเขตของสทธทประสงคทจะขอรบความคมครอง เปนตน

เมอพนกงานเจาหนาทไดรบค าขอจดทะเบยนอนสทธบตรแลว จะท าการตรวจเบองตนวามขอบกพรองทตองแกไขหรอไม หากตองมการแกไขจะแจงใหผยนขออนสทธบตรท าการแกไขใหถกตอง และยนแกไขเพมเตมใหมภายใน 90 วนนบจากวนทไดรบหนงสอแจง หากพนระยะเวลาดงกลาวจะถอวาผยนละ


-๒๕-

ทงค าขอ เมอพนกงานเจาหนาทพจารณาแลววาค าขอรบอนสทธบตรนนถกตองและการประดษฐนนไดรบการคมครอง พนกงานเจาหนาทจะท ารายงานการตรวจสอบเสนอตออธบด เมออธบดพจารณาอนมตแลวจะมค าสงใหจดทะเบยนการประดษฐและออกอนสทธบตร โดยพนกงานเจาหนาทจะแจงใหผยนขออนสทธบตรมาช าระคาธรรมเนยมการออกอนสทธบตรและคาธรรมเนยมการประกาศโฆษณากอน

ภายในระยะเวลาหนงปนบจากวนประกาศโฆษณาการจดทะเบยนการประดษฐและการออกอนสทธบตร บคคลผมสวนไดสวนเสยอาจขอใหตรวจสอบวาการประดษฐทไดรบอนสทธบตรเปนไปตามลกษณะทกฎหมายก าหนดหรอไมกได หากมการขอใหตรวจสอบการประดษฐและมการวนจฉยวาอนสทธบตรดงกลาวไมเปนไปตามทกฎหมายก าหนด คณะกรรมการสทธบตรสามารถสงเพกถอนอนสทธบตรนนและแจงแกผขอใหตรวจสอบและผเปนเจาของอนสทธบตรดงกลาวทราบภายใน 15 วนนบแตวนทคณะกรรมการมค าสง

ทงน ผยนขอจดทะเบยนสทธบตรและอนสทธบตรสามารถยนขอจดทะเบยนสทธบตรไดทกรมทรพยสนทางปญญา หรอด าเนนการยนเอกสารผานระบบการจดทะเบยนทรพยสนทางปญญาอเลกทรอนกสหรอ e-Filing โดยเมอสมครใชงานระบบแลว ผยนขอจดทะเบยนตองเดนทางมายงกรมทรพยสนทางปญญาหรอพาณชยจงหวดเพอท าการยนยนตวตนและขอรบบญชผใชและรหสผานกอน หลงจากนนจงจะสามารถด าเนนการยนขอรบสทธบตรการประดษฐ สทธบตรการออกแบบผลตภณฑ และอนสทธบตรผานระบบของกรมทรพยสนทางปญญาได โดยพนกงานเจาหนาทผตรวจสอบจะด าเนนการพจารณาวนจฉยความถกตองครบถวนของขอมลและรายละเอยดในค าขอรบสทธบตรหรออนสทธบตรค ารองหรอค าขออน ๆ จากขอมลและรายละเอยดทปรากฏในระบบการจดทะเบยนทรพยสนทางปญญาอเลกทรอนกสเปนส าคญ โดยผยนค าขอตองน าเอกสารค าขอรบสทธบตรมายงกรมทรพยสนทางปญญาภายใน 15 วนนนแตวนทไดรบเลขทค าขอและวนยนค าขอรบสทธบตรหรออนสทธบตรซงการตรวจสอบค าขอทยนผานทางอนเทอรเนต จะด าเนนการตามประกาศกรมทรพยสนทางปญญา เรอง หลกเกณฑวธการและเงอนไขส าหรบการยนค าขอรบสทธบตรหรออนสทธบตรค ารองหรอค าขออน ๆ ผานอนเทอรเนต

3.1.3 การคมครอง

สทธบตรการประดษฐมอายการคมครอง 20 ป นบจากวนทยนขอจดทะเบยนสทธบตร และคมครองในประเทศทยนจดเทานน

สทธบตรการออกแบบ มอายการคมครอง 10 ป นบตงแตวนทยนขอจดทะเบยนสทธบตร และไดรบการคมครองในประเทศทยนจดเทานน

อนสทธบตร ไดรบการคมครอง 6 ป นบแตวนทยนค าขอรบอนสทธบตรและตองช าระคาธรรมเนยมรายป ตงแตเรมตนปท 5 และปท 6 และคมครองในประเทศทยนจดเทานน เจาของอนสทธบตรสามารถยนตออายได 2 ครง ครงละ 2 ป แตทงหมดไมเกน 10 ป


-๒๖-

3.1.4 การใชประโยชนเชงพาณชย

ผประดษฐทเปนผทรงสทธในสทธบตการประดษฐหรอการออกแบบผลตภณฑเทานนทมสทธใชผลตภณฑตามสทธบตร หรอขาย หรอมไวเพอขาย หรอเสนอขาย หรอน าเขามาในประเทศซงผลตภณฑตามสทธบตร/ อนสทธบตรดงกลาว เวนแตการใชแบบผลตภณฑเพอประโยชนในการศกษาวจย

ผทรงสทธในสทธบตรหรออนสทธบตรสามารถจ าหนายจายโอนสทธบตรใหแกบคคลอน โดยไดรบคาตอบแทนจากการจ าหนายสทธบตรนนในรปแบบตวเงนหรอทรพยสนมลคาอยางอนตามลกษณะของสญญาซอขาย โดยสทธเดดขาดของผประดษฐหรอผออกแบบผลตภณฑถกโอนไปยงคสญญาอกฝายหนงดวย

นอกจากน ผทรงสทธบตรสามารถไดรบผลประโยชนจากการอนญาตใหบคคลอนสามารถใชสทธบตรของตน หรอเรยกวา การอนญาตใหใชสทธ (Licensing) โดยเปดโอกาสใหบคคลอนใชประโยชนจากสทธบตรการประดษฐหรอการออกแบบผลตภณฑของตนได โดยอนญาตใหมการผลตหรอใชกรรมวธตามสทธบตร การใชแบบผลตภณฑตามสทธบตรหรอการขายผลตภณฑตามสทธบตรได

สทธบตรการประดษฐ สทธบตรการออกแบบผลตภณฑ และอนสทธบตรสามารถใชเปนหลกประกนทางธรกจตามพระราชบญญตหลกประกนทางธรกจ พ.ศ. 2558 ไดเชนกน

3.1.5 ผมสวนไดสวนเสยเกยวกบสทธบตรการประดษฐ สทธบตรการออกแบบ และอนสทธบตร

รปท 13 ผมสวนไดสวนเสยเกยวกบสทธบตร

จากรปท 13 ผมสวนไดสวนเสยเกยวกบสทธบตรการประดษฐ สทธบตรการออกแบบ และอนสทธบตรในแตละขนตอนของวงจรสทธบตรมดงน

ขนตอนการคดคน ผมสวนเกยวของ ไดแก นวตกร หรอผประดษฐ ผออกแบบผลตภณฑดงกลาว ซงอาจเปนบคคลธรรมดา นตบคคล หรอเปนสวนราชการ มหาวทยาลย


-๒๗-

ขนตอนจดทะเบยน ผมสวนเกยวของ ไดแก ผประดษฐ ผออกแบบผลตภณฑ สวนราชการหรอหนวยงาน มหาวทยาลย และตวแทนสทธบตร ซงเปนผท าหนาทกระท าการแทนผขอรบสทธบตร สวนส านกสทธบตร คณะกรรมการสทธบตรและศาลมสวนเกยวของในฐานะเปนพนกงานเจาหนาท และวนจฉยอทธรณค าสง หรอวนจฉยเมอเกดขอโตแยง คดคาน

ขนตอนการคมครอง ผมสวนเกยวของ ไดแก เจาของสทธบตรการประดษฐ เจาของสทธบตรการออกแบบ และเจาของอนสทธบตรทไดรบการจดทะเบยนแลว รวมทงส านกสทธบตร คณะกรรมการสทธบตร และศาลทอาจเกยวของในฐานะพนกงานเจาหนาทและเปนผวนจฉยหรอเกยวของเมอเกดขอพพาท หรอการละเมดสทธบตร

ขนตอนการใชประโยชน ผมสวนเกยวของ ไดแก ภาคธรกจและอตสาหกรรม ผไดรบโอนสทธบตร และผไดรบอนญาตใหใชสทธ เปนผไดประโยชนจากการน าสทธบตรไปใชประโยชน ซงอาจตองมการถายทอดเทคโนโลยและทนใหแกผรบโอนหรอผไดรบอนญาตใหใชสทธดวย นอกจากน สถาบนการเงนและกรมพฒนาธรกจการคาจะเขามามบทบาทเกยวของหากมการน าสทธบตรไปใชเปนหลกประกนทางธรกจ

3.2 เครองหมายการคา

ตามพระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. 2534 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตเครองหมายการคา (ฉบบท 2) พ.ศ. 2543 ไดแบงประเภทเครองหมายทใชในการประกอบธรกจออกเปน 4 ประเภท ไดแก

เครองหมายการคา (Trademark) เปนเครองหมายทใชหรอจะใชเปนทหมายหรอเกยวของกบสนคา เพอแสดงวา สนคาทใชเครองหมายของเจาของเครองหมายการคานน แตกตางกบสนคาทใช เครองหมายการคาของบคคลอน เชน มามา กระทงแดง เปนตน

เครองหมายบรการ (Service Mark) เปนเครองหมายทใชหรอจะใชเปนทหมายหรอเกยวของกบบรการ เพอแสดงวา บรการทใชเครองหมายของเจาของเครองหมายบรการนน แตกตางกบบรการทใชเครองหมายบรการของบคคลอน เชน การบนไทย ธนาคารกรงไทย โรงแรมดสตธาน เปนตน

เครองหมายรบรอง (Certification Mark) เปนเครองหมายทเจาของเครองหมายรบรองใชหรอจะใชเปนทหมายหรอเกยวของกบสนคาหรอบรการของบคคลอน เพอเปนการรบรองเกยวกบแหล งก าเนด สวนประกอบ วธการผลต คณภาพ หรอคณลกษณะอนใดของสนคานน หรอเพอรบรองเกยวกบสภาพ คณภาพ ชนด หรอคณลกษณะอนใดของบรการนน เชน เชลลชวนชม แมชอยนางร า เปนตน

เครองหมายรวม (Collective Mark) เปนเครองหมายการคาหรอเครองหมายบรการทใชหรอจะใชโดยบรษทหรอวสาหกจในกลมเดยวกน หรอโดยสมาชกของสมาคม สหกรณ สหภาพ สมาพนธ กลมบคคลหรอองคกรอนใดของรฐหรอเอกชน เชน ตราชางของปนซเมนตไทย จ ากด (มหาชน) เปนตน


-๒๘-


เครองหมายการคา หรอเครองหมายบรการจะตองเปนเครองหมายทผประกอบการหรอผทเปนเจาของสนคาหรอบรการ ประสงคจะใชเครองหมายการคาเฉพาะกบสนคา และใชเครองหมายบรการเฉพาะกบการบรการทไดยนค าขอจดทะเบยนไวเทานน ตามพระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. 2534 ก าหนดใหเครองหมายการคาทรบจดทะเบยนได ตองมลกษณะดงน

- เปนเครองหมายการคาทมลกษณะบงเฉพาะ ตามมาตรา 7 แหง กลาวคอ เครองหมายการคาทมลกษณะพเศษทท าใหประชาชนสามารถแยกแยะและเขาใจไดวาสนคาทใชเครองหมายการคานนแตกตางไปจากสนคาอน เชน ค าหรอภาพทประดษฐขน ตวหนงสอหรอตวเลขทประดษฐขน

- เปนเครองหมายการคาทไมมลกษณะตองหาม ตามมาตรา 8 - ไมเปนเครองหมายการคาทเหมอนหรอคลายกบเครองหมายการคาทบคคลอนไดจดทะเบยน

ไวแลวตามมาตรา 13

สวนเครองหมายรบรองนน ผทเปนเจาของเครองหมายรบรองเทานนทจะเปนผรบรองสนคาของบคคลอนหรอการบรการของบคคลอน จะรบรองสนคาหรอบรการของตนไมได ในการจดทะเบยนเครองหมายรบรองจะตองมการก าหนดขอบงคบวาดวยการใชเครองหมายรบรอง และผขอจดทะเบยนเครองหมายรบรองจะตองแสดงใหนายทะเบยนเหนวาตนมความสามารถเพยงพอทจะรบรองคณลกษณะของสนคาหรอบรการตามทระบไวในขอบงคบดวย โดยขอบงคบนนใหระบถง

- แหลงก าเนด สถานทซงเปนทมาหรอทผลตหรอทประกอบหรอเรมกจการของสนคาหรอบรการทรบรอง

- สวนประกอบ สงตาง ๆ ทใชประกอบเปนสนคาหรอบรการทรบรอง - วธการผลต เชน กรรมวธการผบตสนคาหรอวธการใหบรการโดยสงเขป - คณภาพ ลกษณะทเปนสวนดหรอลกษณะประจ าของสนคาหรอบรการทจะรบรอง - คณลกษณะอนใดของสนคาหรอบรการทจะรบรอง - หลกเกณฑ วธการและเงอนไขในการอนญาตใหใชเครองหมายรบรอง


การจดทะเบยนเครองหมายการคา กอนการยนขอจดทะเบยนเครองหมายการคา เจาของเครองหมายการคาควรตรวจสอบขอมลเบองตนจากฐานขอมลของกรมทรพยสนทางปญญาวา เครองหมายการคาของตนไมมความเหมอนหรอคลายกบเครองหมายการคาอนทจดทะเบยนไวแลว โดยสามารถตรวจสอบไดจากเวบไซตของกรมทรพยสนทางปญญาหรอจะเดนทางมาตรวจสอบดวยตนเองทกรมทรพยสนทางปญญา ซงจะมเจาหนาทใหความชวยเหลอในการตรวจสอบ


-๒๙-

เมอผประสงคยนขอจดทะเบยนเครองหมายการคาท าการตรวจสอบลกษณะของเครองหมายการคาจากฐานขอมลเปนทเรยบรอยแลวจะตองจดเตรยมค าขอและเอกสารประกอบเพอยนขอจดทะเบยน ณ กรมทรพยสนทางปญญาหรอยนค ารองผานระบบจดทะเบยนทรพยสนทางปญญาหรอ e-Filing บนเวบไซตของกรมทรพยสนทางปญญาได โดยเมอลงทะเบยนแลวตองมการยนยนตวกอน ณ กรมทรพยสนทางปญญาหรอพาณชยจงหวดกอน เพอขอรบบญชผใชและรหสผาน จากนนจงจะสามารถใชงานผานระบบออนไลนได

พนกงานเจาหนาทจะพจารณาตรวจสอบเอกสารค าขดจดทะเบยนหากตองมการแกไขจะแจงใหผยนขอจดทะเบยนทราบ เพอท าการแกไขและยนแกไขเพมเตมใหม เมอพนกงานเจาหนาทมค าสงรบจดทะเบยนจะท าการประกาศโฆษณา 60 วน หากไมมผคดคานจะมค าสงใหผยนขอจดทะเบยนมาช าระคาธรรมเนยมภายใน 15 วนนบจากวนทแจง จากนนจงจะออกเลขทะเบยนและหนงสอส าคญแสดงการจดทะเบยนตามแบบทก าหนดในกฎกระทรวงใหแกผยนขอจดทะเบยน


เครองหมายการคาทจดทะเบยนแลวมอายความคมครอง 10 ป นบตงแตวนทยนค าขอจดทะเบยนและสามารถตออายความคมครองไดทก ๆ 10 ป หมายความวาความคมครองใชไดโดยไมสนสดหากเจาของช าระคาธรรมเนยมตออายไปตลอด

3.2.4 การใชประโยชนในเชงพาณชย

ผทไดรบการจดทะเบยนเปนเจาของเครองหมายการคานน เปนผมสทธ ดงน - มสทธแตเพยงผเดยวในอนทจะใชเครองหมายการคานนกบสนคาทไดจดทะเบยนไว เพอสราง

ความแตกตางใหกบสนคาหรอบรการ - สามารถฟองรองด าเนนคดและเรยกคาสนไหมทดแทนความเสยหายจากบคคลทละเมดสทธใน

เครองหมายการคาทจดทะเบยนไวแลวนนได - มสทธทจะจ าหนายจายโอนสทธในเครองหมายของตนใหแกบคคลอนได ไมวาทางมรดกหรอทาง

สญญา โดยมเงอนไข - ระบวาเปนการโอนพรอมกบกจการทเกยวกบสนคาทไดจดทะเบยนไวหรอโอนเฉพาะ

เครองหมายแตเพยงอยางเดยว - ตองจดทะเบยนการโอนตอนายทะเบยนจงจะมผลสมบรณตามกฎหมาย

- เจาของเครองหมายการคาสามารถอนญาตใหบคคลอนใชสทธในเครองหมายการคาของตนได (Licensing)

- การใชเปนหลกประกนทางธรกจ ตามพระราชบญญตหลกประกนทางธรกจ พ.ศ. 2558 ซงก าหนดใหทรพยสนประเภททรพยสนทางปญญา เชน สทธบตร เคร องหมายการคา สามารถน ามาใชเปนหลกประกนทางธรกจได


-๓๐-

3.2.5 ผมสวนไดสวนเสยเกยวของกบเครองหมายการคา

รปท 14 ผมสวนไดสวนเสยเกยวกบเครองหมายการคา

จากรปท 14 ผมสวนไดสวนเสยเกยวกบเครองหมายการคาในแตละขนตอน มดงน

ขนตอนการคดคน ผมสวนเกยวของ ไดแก หนวยงาน องคกร หรอผประกอบการทเปนเจาของธรกจซงเปนเจาของเครองหมายการคาดงกลาว

ขนตอนจดทะเบยน ผมสวนเกยวของ ไดแก หนวยงาน องคกร หรอผประกอบการทเปนผมสทธยนค ารองขอจดทะเบยนเครองหมายการคา ตวแทนเครองหมายการคา ซงเปนผท าหนาทกระท าการแทนผขอรบเครองหมายการคา ส านกเครองหมายการคา คณะกรรมการเครองหมายการคาและศาลมสวนเกยวของในการตรวจสอบและพจารณาค ารองขอจดทะเบยน หรอวนจฉยเมอเกดขอโตแยง คดคาน

ขนตอนการคมครอง ผมสวนเกยวของ ไดแก เจาของเครองหมายการคาทไดรบการจดทะเบยนแลว ซงจะไดรบการคมครองเครองหมายการคาดงกลาว ส านกเครองหมายการคา คณะกรรมการเครองหมายการคา ต ารวจและศาลมบทบาทเมอเกดขอพพาท หรอการละเมดสทธขน

ขนตอนการใชประโยชน ผมสวนเกยวของ ไดแก ประชาชน ผบรโภคซงเปนผทใชสนคาหรอบรการทมเครองหมายการคาทจดทะเบยน ผไดรบโอนสทธ ผไดรบอนญาตใหใชสทธเครองหมายการคา และผไดรบการรบรองเครองหมายรบรอง เปนผไดประโยชนจากการน าเครองหมายการคาไปใชประโยชน นอกจากน สถาบนการเงนและกรมพฒนาธรกจการคาจะเขามามบทบาทเกยวของหากมการน าเครองหมายการคาไปใชเปนหลกประกนทางธรกจ ซงขอมลจากกรมพฒนาธรกจการคา เมอเดอนกนยายน 2561 พบวาทรพยสนทางปญญาทมการน าไปใชเปนหลกประกนทางธรกจมเพยงเครองหมายการคาเพยงประเภทเดยว โดยมผมาขอจดทะเบยน เพยง 2 ราย มมลคารวม 1,975 ลานบาท


-๓๑-

3.3 สงบงชทางภมศาสตร (Geographical Indication : GI)

สงบงชทางภมศาสตร เปนทรพยสนทางปญญาประเภทหนงทเกดจากความเชอมโยงผลตภณฑของบคคลในชมชนกบแหลงธรรมชาตในทองถนนน ๆ มหลกเกณฑส าคญ คอ ผลตภณฑทผลตจากแหลงธรรมชาตในทองทนนจะตองมลกษณะเฉพาะแตกตางไปจากทองทอนและตวของผลตภณฑจะบงบอกถงแหลงก าเนดหรอแหลงทมาของผลตภณฑอยางชดเจน


พระราชบญญตสงบงชทางภมศาสตร พ.ศ. 2546 ไดบญญตใหความคมครองแกชอ สญลกษณหรอเครองหมายทแสดงแหลงผลตสนคาทจะน ามาขนทะเบยนเปนสงบงชทางภมศาสตร โดยมเงอนก าหนดไว ดงน

- เปนชอ สญลกษณ หรอสงอนใดทเรยกหรอใชแทนแหลงภมศาสตรและสามารถบงบอกวาสนคาทเกดจากแหลงภมศาสตรนน มคณภาพ ชอเสยง หรอคณลกษณะเฉพาะ

- สนคาสงบงชทางภมศาสตรนน ตองมความเชอมโยงกบแหลงภมศาสตร คอ พนทของประเทศ เขต ภมภาค และทองถน และใหหมายความรวมถงทะเล ทะเลสาป แมน า เกาะ ภเขา หรอพนทอนท านองเดยวกน

- ไมเปนชอสามญทรจกกนโดยทวไปวาเปนชอทใชเรยกขานสนคาชนดใดชนดหนงทจะใชสงบงชทางภมศาสตรนน

- ไมเปนสงบงชทางภมศาสตรทขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนหรอนโยบายของรฐ

- กรณเปนสงบงชทางภมศาสตรของตางประเทศจะตองปรากฏหลกฐานชดเจนวาไดการคมครองและมการใชสบเนองตลอดมาจนถงวนทยนค าขอขนทะเบยนในประเทศ


ผมสทธยนขอขนทะเบยนสงบงชทางภมศาสตร ไดแก - สวนราชการหรอหนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ องคกรปกครองสวนทองถน หรอองคกรอนของรฐ

ทเปนนตบคคลและมเขตรบผดชอบครอบคลมบรเวณแหลงภมศาสตรของสนคา - บคคลธรรมดา กลมบคคล หรอนตบคคลซงประกอบกจการคาเกยวกบสนคาทใชสงบงชทาง

ภมศาสตร และมถนทอยในแหลงภมศาสตรของสนคา - กลมผบรโภคหรอองคกรผบรโภคสนคาทใชบงสงชทางภมศาสตร

โดยปกตการยนขอขนทะเบยนสงบงชทางภมศาสตรจะมการตงคณะท างานระดบพนทหรอระดบจงหวดขนเพอตรวจสอบควบคมคณภาพสนคาและประสานงานในการรวบรวมขอมลและการยนขอจดทะเบยนสงบงชทางภมศาสตร ผมสทธยนค าขอขนทะเบยนจะตองจดท าค าขอพรอมทงน ารางก าหนดมาตรฐานการผลตสนคาดงกลาวมาขนทะเบยนสงบงชทางภมศาสตรโดยยนตอกรมทรพยสนทางปญญา หรอส านกงานพาณชยจงหวด การจดเตรยมขอมลเพอประกอบการจดท าค าขอสงบงชทางภมศาสตร จะตองแสดงรายละเอยดเกยวกบคณภาพ ชอเสยง หรอคณลกษณะของสนคาทใชสงบงชทางภมศาสตร ประกอบดวย


-๓๒-

(1) รายละเอยดเกยวกบผยนค าขอขนทะเบยนตามรายการในแบบพมพ (2) ชอ สญลกษณ หรอสงอนใดทใชเรยกหรอใชแทนแหลงภมศาสตร (3) รายการสนคาทใชสงบงชทางภมศาสตร (4) รายละเอยดเกยวกบคณภาพ ชอเสยง คณสมบตหรอคณลกษณะเฉพาะของสนคาทใชสงบงช

ทางภมศาสตร (5) รายละเอยดซงแสดงความสมพนธระหวางสนคาทใชสงบงชทางภมศาสตรกบแหลงภมศาสตร (6) รายละเอยดเกยวกบทตงแหลงภมศาสตรทขอขนทะเบยน (7) รายละเอยดแสดงการใชสงบงชทางภมศาสตรทขอขนทะเบยนบนฉลากสนคา (8) รายละเอยดผมหนาทตรวจสอบสนคาทใชสงบงชทางภมศาสตรทขนทะเบยน

เมอพนกงานเจาหนาทรบค าขอขนทะเบยนสงบงชทางภมศาสตรแลวจะตรวจสอบวาขอมลค าขอนนถกตองครบถวนหรอไม และเปนไปตามหลกเกณฑทก าหนด เชน คณสมบตของผมสทธขอขนทะเบยน สงบงชทางภมศาสตรทขอขนทะเบยน ไมมลกษณะตองหามตามกฎหมาย หากเปนสงบงชทางภมศาสตรของตางประเทศตองปรากฏหลกฐานชดเจนวาไดมการจดทะเบยนไวในประเทศนนมากอนแลว รวมทงพจารณาถงคณภาพ ชอเสยงหรอคณลกษณะของสนคาสงบงชทางภมศาสตรนน หากค าขอขนทะเบยนไมไดปฏบตใหครบถวนตามเงอนไขหลกเกณฑ พนกงานเจาหนาทจะตองมค าสงปฏเสธการรบขนทะเบยนค าขอนนภายใน 30 วน นบแตวนทไดรบรายงานการตรวจสอบและจะตองมหนงสอแจงค าสงดงกลาวใหผขอขนทะเบยนทราบภายใน 15 วน หากผขนทะเบยนไมเหนดวยกบค าสงดงกลาว ผขอขนทะเบยนมสทธยนค าขออทธรณตอคณะกรรมการสงบงชทางภมศาสตรภายใน 90 วน นบแตวนไดรบแจงค าสง หากคณะกรรมการมค าวนจฉยแลว ถาผขอขนทะเบยนไมเหนดวยกบค าวนจฉย ผขอขนทะเบยนมสทธอทธรณค าวนจฉยของคณะกรรมการดงกลาว โดยน าคดสศาลภายใน 90 วน นบแตวนทไดรบแจงค าวนจฉย แตหากผขอไมด าเนนคดภายในก าหนดเวลาดงกลาวจะถอวาค าวนจฉยนนถงทสด

ในกรณทนายทะเบยนไดพจารณาเหนควรใหขนทะเบยนค าขอจดทะเบยนนน หรอศาลไดมค าพพากษายนยนความถกตองของค าขอดงกลาว นายทะเบยนจะประกาศโฆษณาการรบขนทะเบยนเปนเวลา 90 วน หากไมมการคดคานโดยผมสวนไดเสยหรอมค าคดคานแตนายทะเบยนหรอคณะกรรมการสงบงชทางภมศาสตร หรอศาลมค าวนจฉยอนเปนทสด หรอค าพพากษาถงทสดใหยกค าคดคาน พนกงานเจาหนาทจะตองขนทะเบยนสงบงชทางภมศาสตรดงกลาวภายใน 15 วนถดจากวนทครบประกาศโฆษณา หรอวนทนายทะเบยนไดรบค าวนจฉยหรอค าพพากษา


สงบงชทางภมศาสตรมลกษณะแตกตางจากทรพยสนทางปญญาประเภทอน คอเปนสทธรวมหรอสทธชมชนไมใชของบคคลใดบคคลหนง แตเกดจากสภาพสงแวดลอมทางภมศาสตร เชน สภาพดนฟาอากาศของแหลงภมศาสตร และทกษะ ภมปญญาของบคคลในทองถนทอาศยอยในแหลงภมศาสตรทสงผลใหสนคามคณลกษณะเฉพาะ ดงนนผผลตและผประกอบการทอยในสถานทหรอแหลงภมศาสตรนนเทานนจงจะมสทธผลตสนคาโดยใชชอทางภมศาสตรทขนทะเบยนดงกลาว สทธชมชนนไมสามารถน าสทธทไดรบไปอนญาตให


-๓๓-

บคคลอนใชตอได เฉพาะผทอยในพนทแหลงภมศาสตรทขอขนทะเบยนเทานนทมสทธใชได อายการคมครองสงบงชทางภมศาสตรจะคงอยตลอดไปไมมก าหนดระยะเวลา เวนแตเกดเหตทท าใหสถานการณเปลยนแปลง เชน สภาพภมอากาศ สงแวดลอมในพนทเปลยนแปลงจนท าใหสนคาทขนทะเบยนไวมคณลกษณะแตกตางจากเดม

เมอมการขนทะเบยนสงบงชทางภมศาสตรแลว ผอนจะท าการละเมดมได ผผลตและผประกอบการในพนทเทานนทมสทธผลตสนคาดงกลาวโดยใชชอทางภมศาสตรได กฎหมายคมครองมใหผอนกระท าการโดยมชอบ เชน การใชสงบงชทางภมศาสตรเพอแสดงหรอท าใหบคคลอนหลงเชอวา สนคาทมไดมาจากแหลงภมศาสตรทระบในค าขอขนทะเบยนเปนสนคาทมาจากแหลงภมศาสตรดงกลาว หรอการใชสงบง ชทางภมศาสตรทท าใหเกดความสบสนหรอหลงผดในแหลงภมศาสตรของสนคา และในคณภาพ ชอเสยง หรอคณลกษณะอนของสนคานน เพอใหเกดความเสยหายแกผประกอบการคารายอน

นอกจากน ผทขนทะเบยนสงบงชทางภมศาสตรแลว สามารถด าเนนการขอใชตราสญลกษณ GI ของไทยเพอตดเครองหมายดงกลาวบนผลตภณฑได โดยผทจะขอใชตราสญลกษณ GI ไทยไดนน จะตองปฏบตตามทเงอนไขการใชสงบงชทางภมศาสตรทก าหนดไว และมการจดท าคมอปฏบตงานส าหรบสมาชก มแผนการตรวจสอบควบคมในระดบผผลต ซงคณะท างานระดบพนทหรอจงหวดจะเปนผตรวจสอบควบคมและท าการรบรองผลการตรวจสอบสงใหพาณชยจงหวด เพอด าเนนการขอตราสญลกษณ GI จากกรมทรพยสนทางปญญาตอไป ตราสญลกษณ GI ไทยมอายการคมครอง 2 ป ผผลตจงตองควบคมคณภาพสนคาใหไดมาตรฐานอยางสม าเสมอ


การขนทะเบยนสงบงชทางภมศาสตรและการขอใชตราสญลกษณ GI เปนการเพมมลคาสนคา และเปนเครองมอสงเสรมทางการตลาดทนาเชอถอ สรางความมนใจตอแหลงทมาของสนคาใหกบผบรโภค และยงสรางความเขมแขงใหกบชมชนในพนท นอกจากน กฎหมายหลกประกนทางธรกจยงเปดใหผประกอบการสามารถน าสงบงชทางภมศาสตร หรอตราสญลกษณ GI ทไดรบการรบรองจากกรมทรพยสนทางปญญามาใชเปนหลกประกนทางธรกจไดเชนกน

3.3.5 ผมสวนไดสวนเสยเกยวของกบสงบงชทางภมศาสตร


-๓๔-

รปท 15 ผมสวนไดสวนเสยเกยวกบสงบงชทางภมศาสตร จากรปท 15 ผมสวนไดสวนเสยเกยวกบเครองหมายการคาในแตละขนตอน มดงน

ขนตอนการคดคน ผมสวนเกยวของ ไดแก สวนราชการ ผผลตหรอผประกอบการในพนท ผบรโภคสนคา และคณะกรรมการ GI ระดบจงหวด ซงเปนผทสามารถด าเนนการขอขนทะเบยนสงบงชทางภมศาสตรได

ขนตอนจดทะเบยน ผมสวนเกยวของ ไดแก สวนราชการ ผผลตหรอผประกอบการในพนท ผบรโภคสนคา และคณะกรรมการ GI ระดบจงหวด ซงเปนผเกยวของในการจดเตรยมขอมลเพอขอขนทะเบยนสงบงชทางภมศาสตร กลมบงชทางภมศาสตร คณะกรรมการสงบงชทางภมศาสตรมบทบาทในการตรวจสอบและพจารณาอนมตค าขอขนทะเบยน นอกจากน อาจมหนวยงานรบรองภายนอกทมบทบาทในการเปนหนวยตรวจประเมนและรบรองคณภาพของสนคาดวย

ขนตอนการคมครอง ผมสวนเกยวของ ไดแก ผผลตหรอผประกอบการในพนท ผไดรบตราสญลกษณ GI ทจะไดรบการรบรองตามสทธของตน กลมบงชทางภมศาสตร คณะกรรมการสงบงชทางภมศาสตรและศาลมบทบาทในการเพกถอน หรอเมอเกดขอพพาท การละเมดสทธขน

ขนตอนการใชประโยชน ผมสวนเกยวของ ไดแก ประชาชน ผบรโภคทซอสนคาทมการขนทะเบยนสงบงชทางภมศาสตรแลว ผผลตหรอผประกอบการ สหกรณ วสาหกจชมชนในแหลงพนทภมศาสตรเดยวกบทมการขอขนทะเบยนสงบงชทางภมศาสตร นอกจากน สถาบนการเงนและกรมพฒนาธรกจการคาจะเขามามบทบาทเกยวของหากมการน าสงบงชทางภมศาสตรไปใชเปนหลกประกนทางธรกจ


-๓๕-

3.4 ลขสทธ

ลขสทธ หมายถง สทธแตเพยงผเดยวทจะกระท าการใด ๆ เกยวกบงานทผสรางสรรคไดรเรม โดยการใชสตปญญาความร ความสามารถ และความวรยะอตสาหะของตนในการสรางสรรคโดยไมลอกเลยนงานของผอน โดยงานทสรางสรรคตองเปนงานตามประเภททกฎหมายลขสทธใหความคมครอง ผสรางสรรคจะไดรบความคมครองทนททสรางสรรคโดยไมตองจดทะเบยน


งานทจะไดรบการคมครองตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 นนมดวยกน 9 ประเภท ไดแก

(1) งานวรรณกรรม เชน หนงสอ บทความ บทกลอน จลสาร สงเขยน สงพมพ ค าปราศรย รวมถงโปรแกรมคอมพวเตอรดวย

(2) งานนาฏกรรม เชน ทาเตน ทาร า การท าทาหรอการแสดงทประกอบขนเปนเรองราว รวมถงการแสดงโดยวธใบดวย

(3) งานศลปกรรม เชน งานจตรกรรม งานประตมากรรม ภาพพมพ งานสถาปตยกรรม ภาพถาย ภาพวาด ภาพประกอบ หรองานสรางสรรครปทรงสามมตเกยวกบภมประเทศหรอวทยาศาสตร งานศลปประยกต ซงรวมถงภาพถายและแผนผงของงานดงกลาวดวย

(4) งานดนตรกรรม เชน ค ารอง ท านองเพลง การเรยบเรยงเสยงประสาน รวมถงโนตเพลงทไดแยกและเรยบเรยงเสยงประสานแลว

(5) งานโสตทศนวสด เชน วดโอเทป แผนเลเซอรดสกทบนทกขอมล ซงประกอบดวยล าดบของภาพหรอภาพและเสยงอนสามารถทจะน ามาเลนซ าไดอก

(6) งานภาพยนตร เชน ภาพยนตร รวมทงเสยงประกอบของภาพยนตรนนดวย (7) งานสงบนทกเสยง เชน เทปเพลง แผนซดเพลง ไมรวมถงเสยงประกอบภาพยนตร หรอเสยง

ประกอบโสตทศนวสดอยางอน (8) งานแพรเสยงแพรภาพ เชน รายการวทย รายการโทรทศน (9) งานอนใดในแผนกวรรณคด แผนกวทยาศาสตรหรอแผนกศลปะ

เกณฑการพจารณางานลขสทธ - เปนงานทแสดงออกถงความคด - เปนงานทรเรมสรางสรรคดวยตนเอง - การทมเทก าลง ความร ความสามารถ ความตงใจวรยะอตสาหะในการสรางสรรค - มลกษณะเขาขายตามประเภทของงานทกฎหมายลขสทธรบรอง - เปนงานทไมขดตอกฎหมายและศลธรรมอนด

สงทไมถอวาเปนงานอนมลขสทธ - ความคด ขนตอน กรรมวธ ระบบ วธใชงานหรอท างาน แนวคด หลกการ การคนพบ หรอทฤษฎ

วทยาศาสตรหรอคณตศาสตร


-๓๖-

- ขาวประจ าวน และขอเทจจรงตาง ๆ ทมลกษณะเปนเพยงขาวสาร - รฐธรรมนญ และกฎหมาย - ระเบยบ ขอบงคบ ประกาศ ค าสง ค าชแจง และหนงสอตอบโตของกระทรวง ทบวง กรม หรอ

หนวยงานอนใดของรฐหรอทองถน - ค าพพากษา ค าสง ค าวนจฉย และรายงานของทางราชการ - ค าแปลและการรวบรวมสงตางๆ ตาม 2)-5) ทกระทรวง ทบวง กรม หรอหนวยงานอนใดของรฐ

หรอของทองถนจดท าขน

3.4.2 การจดแจงขอมลลขสทธ

แมวาสทธในลขสทธจะเกดขนโดยทนทนบตงแตผสรางสรรคไดสรางสรรคผลงาน โดยไมตองจดทะเบยน แตผเปนเจาของลขสทธสามารถมาจดแจงลขสทธกบกรมทรพยสนทางปญญาได ซงเปนเพยงการแจงตอหนวยราชการวาตนเองเปนเจาของลขสทธทแจงไวเทานน มไดเปนการรบรองวาผมายนขอจดแจงเปนเจาของงานลขสทธแตอยางใด หากมขอพพาทหรอการโตแยงเกดขนเกยวกบความเปนเจาของลขสทธ ผทอางวาเปนเจาของลขสทธตองท าการพสจนวาตนเองเปนเจาของลขสทธดงกลาวจรง และยงตองอาศยการวนจฉยชขาดจากศาล

คณสมบตของผมสทธขอแจงขอมลลขสทธ - ผสรางสรรคผลงาน โดยความคดรเรมของตนเอง โดยไมลอกเลยนงานของบคคลอน และอาจ

รวมถงผสรางสรรคงานรวมกนดวย - ผสรางสรรคในฐานะพนกงานหรอลกจาง - ผวาจางในกรณวาจางใหบคคลอนสรางสรรคงาน - ผดดแปลง รวบรวม หรอประกอบกนเขา โดยไดรบอนญาตจากเจาของลขสทธ - กระทรวง ทบวง กรม หรอหนวยงานอนใดของรฐหรอของทองถน

ผประสงคจะจดแจงขอมลลขสทธตองกรอกแบบฟอรม ลข.01 ค าขอแจงขอมลลขสทธ แบบแสดงรายละเอยดเกยวกบการสรางสรรคผลงานโดยยอระบวธการและขนตอนในการสรางสรรคผลงาน หนงสอรบรองความเปนเจาของลขสทธ พรอมยนเอกสารประกอบ เชน ส าเนาบตรประจ าตวประชาชน (กรณบคคลธรรมดา) ส าเนาหนงสอรบรองนตบคคล (กรณเปนนตบคคล) ผลงานหรอภาพถายงานลขสทธ จ านวน 1 ชด ตวอยางเชน หากเปนงานวรรณกรรมใหสงตวอยางหนงสอหาหนาแรกหาหนาหลง งานภาพถายสงไฟลรปภาพ เปนตน พนกงานเจาหนาทจะตรวจสอบความถกตองของค ารองและเอกสารหลกฐาน หากตองมการแกไขค าขอจะแจงใหผขอจดแจงลขสทธทราบเพอด าเนนการแกไขและยนเพมเตมใหมภายใน 30 วน หากพนกงานเจาหนาทพจารณาอนมตค าขอแลวจะออกหนงสอรบรองภายใน 5 วนนบจากวนทอนมต กรณทพนกงานเจาหนาทปฏเสธค าขอรบแจง ผยนขอแจงขอมลลขสทธสามารถยนอทธรณขอใหผอ านวยการส านกลขสทธพจารณาใหม และหากยงไมไดรบการอนมต ผยนขอแจงขอมลลขสทธสามารถยนอทธรณตออธบดกรมทรพยสนทางปญญาใหเปนผพจารณาใหมอกครง ซงค าตดสนของอธบดกรมทรพยสนทางปญญาจะถอเปนทสนสดของกรมแลว


-๓๗-


อายการคมครองลขสทธแตกตางกนไปตามประเภทของผลงาน กลาวคอ

(1) โดยทวไป การคมครองลขสทธจะมผลเกดขนโดยทนททมการสรางสรรคผลงาน โดยคมครองตลอดอายของผสรางสรรค และตอเนองไปอก 50 ป นบแตผสรางสรรคเสยชวต กรณนตบคคลเปนผสรางสรรค ลขสทธจะมอาย 50 ป นบแตไดสรางสรรคงานนนขน กรณทผสรางสรรคใชนามแฝง หรอไมปรากฏชอผสรางสรรค ลขสทธมอาย 50 ป นบแตไดสรางสรรคงานนนขน

(2) งานภาพถาย โสตทศนวสด ภาพยนตร สงบนทกเสยง หรองานแพรเสยง แพรภาพ ลขสทธมอาย 50 ป นบแตไดสรางสรรคงานนนขน

(3) งานทสรางสรรคโดยการจางหรอตามค าสงของกระทรวง ทบวง กรม หรอหนวยงานอนใดของรฐ ใหมอาย 50 ป นบแตไดสรางสรรคงานนนขน

(4) งานศลปประยกต ลขสทธมอาย 25 ป นบแตไดสรางสรรคงานนนขน กรณทไดมการโฆษณางานตาม (1) – (3) ในระหวางระยะเวลาดงกลาว ใหลขสทธมอาย 50 ปนบแตไดมการโฆษณาเปนครงแรก ยกเวนในกรณงานตาม (4) ใหลขสทธมอาย 25 นบแตไดสรางสรรคงานนนขน ทงน เมออายแหงการคมครองลขสทธครบก าหนดในปใด ใหลขสทธยงคงมอยตอไปจนถงวนสนปปฏทนของปนน

เจาของลขสทธมสทธแตเพยงผเดยวทจะกระท าการใด ๆ ตองานอนมลขสทธของตน ไดแก ท าซ าหรอดดแปลง เผยแพรตอสาธารณชน ใหเชาตนฉบบหรอส าเนางานโปรแกรมคอมพวเตอร โสตทศนวสด ภาพยนตร หรอสงบนทกเสยง ใหประโยชนอนเกดจากลขสทธแกผอน อนญาตใหผอนใชสทธ (Licensing) โดยก าหนดเงอนไขอยางใดหรอไมกไดทไมเปนการจ ากดการแขงขนโดยไมเปนธรรม

เจาของลขสทธสามารถโอนลขสทธของตนทงหมดหรอบางสวนใหแกบคคลอนได และจะโอนใหโดยมก าหนดเวลาหรอตลอดอายแหงการคมครองลขสทธกได การโอนลขสทธซงมใชทางมรดกตองท าเปนหนงสอลงลายมอชอผโอนและผรบโอน ถาไมไดก าหนดระยเวลาไวในสญญาโอน ใหถอวาเปนการโอนมก าหนดระยะเวลา 10 ป ผสรางสรรคงานอนมลขสทธมสทธทจะหามมใหผรบโอนลขสทธหรอบคคลอนใดบดเบอน ตดทอน ดดแปลง หรอท าโดยประการอนใดแกงานนนจนเกดความเสยหายตอชอเสยง และเมอผสรางสรรคถงแกความตาย ทายาทของผสรางสรรคมสทธทจะฟองรองบงคบตามสทธดงกลาวไดตลอดอายแหงการคมครองสทธ


เจาของลขสทธสามารถโอนลขสทธของตนทงหมดหรอบางสวนใหแกบคคลอนได หรอการอนญาตใหบคคลอนใชสทธในงานอนมลขสทธนนได ในแบบสญญาแบบเดดขาด (Exclusive Licensee) กลาวคอ ผไดรบ


-๓๘-

อนญาตเปนผมสทธในการใชสทธในลขสทธนนแตเพยงผเดยว โดยเจาของงานอนมลขสทธหรอผทรงสทธจะไมอนญาตใหบคคลอนใชสทธนนอกและผทรงสทธจะไมใชสทธในลขสทธดวย หรออาจตกลงท าสญญาแบบไมเดดขาด (Non-Exclusive Licensee) ซงผทรงสทธจะอนญาตใหบคคลอนใชสทธตามลขสทธนนไดอกกได

ผลงานลขสทธทมการจดเกบคาลขสทธอยางเปนรปธรรมและคอนขางเขมงวด คอ งานดนตรกรรมและสงบนทกเสยง โดยจะมบรษทจดเกบคาลขสทธซงไดรบมอบอ านาจจากเจาของลขสทธในการจดเกบคาลขสทธจากผประกอบการทน าผลงานลขสทธไปใชในเชงพาณชย เชน รานคาราโอเกะ รานอาหาร สายการบน โรงแรม หางสรรพสนคา เปนตน

นอกจากน ลขสทธเปนทรพยสนทางปญญาอกประเภททสามารถน าไปใชเปนหลกประกนทางธรกจได ตามกฎหมายหลกประกนทางธรกจ แตในทางปฏบตยงไมคอยไดรบความนยมและยงไมไดรบการอนมตจากสถาบนการเงน

3.4.5 ผมสวนไดสวนเสยเกยวของกบลขสทธ

รปท 16 ผมสวนไดสวนเสยเกยวกบลขสทธ จากรปท 16 ผมสวนไดสวนเสยเกยวกบลขสทธในแตละขนตอน มดงน

ขนตอนการคดคน ผมสวนเกยวของ ไดแก เจาของผลงานสรางสรรคทง 9 ประเภท ไดแก งานวรรณกรรม งานศลปกรรม งานนาฏกรรม โสตทศนวสด งานแพรเสยงแพรภาพ ภาพยนตร ดนตรกรรม สงบนทกเสยง

ขนตอนจดแจงขอมลลขสทธ ผมสวนเกยวของ ไดแก เจาของผลงานลขสทธทเปนผยนขอจดแจงขอมล สวนส านกลขสทธ และอธบดกรมทรพยสนทางปญญามบทบาทในการพจารณาอนมต


-๓๙-

ขนตอนการคมครอง ผมสวนเกยวของ ไดแก เจาของลขสทธเปนผไดรบการคมครอง ส านกลขสทธ กรมทรพยสนทางปญญา ตวแทนด าเนนคดลขสทธ ต ารวจ และศาล มบทบาทเมอเกดกรณขอพพาทและการละเมดลขสทธ

ขนตอนการใชประโยชน เนองจากลขสทธเกยวของกบผลงานหลายประเภท ผมสวนเกยวของในการน าไปใชประโยชนในเชงพาณชยจงมหลายสวน ตวอยางเชน ประชาชนทวไปทอาจใชผลงานลขสทธประเภทตาง ๆ ธรกจทตองจายคาลขสทธผลงานเพลง และสงบนทกเสยง เชน รานคาราโอเกะ รานอาหาร โรงแรม สายการบน หางสรรพสนคา งานนทรรศการ งานแสดงสนคา โรงพยาบาล อาคารส านกงาน เคเบลทว รายการโทรทศน เปนตน ในสวนของงานวรรณกรรมจะเกยวของกบส านกพมพ ผใหบรการ E-Book Application ส าหรบขายหนงสอออนไลน เปนตน นอกจากน สถาบนการเงนและกรมพฒนาธรกจการคาจะเขามามบทบาทเกยวของหากมการน าลขสทธไปใชเปนหลกประกนทางธรกจ

จากขนตอนการบรหารจดการทรพยสนทางปญญา ๔ ประเภทขางตน ในบทตอไปจะสรปภาพรวมผมสวนไดสวนเสยทเกยวของกบการบรหารทรพยสนทางปญญา และน าเสนอแนวคดในการประยกตใช Blockchain เพอบรหารจดการการจดทะเบยน คมครอง และสงเสรมการใชประโยชนในเชงพาณชย


-๔๐-

บทท 4

แนวคดและขอบเขตเรองการประยกตใชเทคโนโลย Blockchain ในการบรหารจดการ การจดทะเบยน คมครอง และสงเสรมการใชทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชย

4.1 ผมสวนไดสวนเสยกบการบรหารจดการทรพยสนทางปญญา จากการศกษาขนตอนการบรหารจดการทรพยสนทางปญญาในบททผานมา จะเหนไดวา ผมบทบาท

เกยวของในวงจรทรพยสนทางปญญานบตงแตการคดคน การจดทะเบยน การคมครองและการใชประโยชนประกอบดวยหลายฝาย แสดงดงรปท 17

รปท 17 ผมสวนเกยวของกบวงจรทรพยสนทางปญญาในประเทศไทย

เรมตงแตผประดษฐ ผออกแบบหรอผสรางสรรคผลงานยนขอจดทะเบยนทรพยสนทางปญญา เชน สทธบตร เครองหมายการคา สงบงชทางภมศาสตร หรอยนขอจดแจงลขสทธกบกรมทรพยสนทางปญญา โดยอาจยนดวยตนเองหรออาจมทปรกษาทางกฎหมายหรอตวแทนท าหนาทในการตดตอเพอยนขอจดทะเบยนแทนกได กรมทรพยสนทางปญญาจะท าการตรวจสอบเอกสารขอมลและพจารณาอนมตเพอจดทะเบยนหรอจดแจงทรพยสนทางปญญาดงกลาว กรณทมการปฏเสธการจดทะเบยนหรอจดแจง ผยนขอจดทะเบยนหรอจดแจงสามารถยนอทธรณแกศาลทรพยสนทางปญญาเพอใหศาลพจารณาตดสนได เจาของทรพยสนทางปญญาทไดรบการอนมตการจดทะเบยนหรอจดแจงทรพยสนทางปญญาแลวจะไดรบการคมครองตามกฎหมาย โดยสามารถด าเนนการขาย โอนสทธ หรอท าสญญาอนญาตใหผอนใชสทธเพอรบผลตอบแทนจากทรพยสนทางปญญาของตนได ผไดรบโอนสทธ หรอผไดรบอนญาตใหใชสทธตามสญญาจะเปนผทรงสทธตามเงอนไขและระยะเวลาทก าหนด นอกจากน เจาของทรพยสนทางปญญาสามารถน าทรพยสนทางปญญาของตนไปใชเปนหลกประกนทางธรกจตามพระราชบญญตหลกประกนทางธรกจ พ.ศ.2558 โดยในกรณนจะมหนวยงานท


-๔๑-

เขามาเกยวของ เชน หนวยงานประเมนทรพยสนทางปญญาทท าหนาทในการประเมนมลคาทรพยสนทางปญญา และสถาบนการเงนทเปนผพจารณาใหสนเชอ รวมถงกรมพฒนาธรกจการคาทท าหนาทเปนนายทะเบยนรบจดแจงขอมลการใชสนทรพยเปนหลกประกนทางธรกจ

จะเหนไดวาในการบรหารจดการขอมลทรพยสนทางปญญานนไมไดจบลงเพยงแคการขนทะเบยนทรพยสนทางปญญากบกรมทรพยสนทางปญญาไดแลวเทานน แตยงม เรองของการคมครอง ปกปองสทธความเปนเจาของทรพยสนทางปญญา การใชประโยชนจากทรพยสนทางปญญา โดยการอนญาตใหผอนใชสทธ หรอการน าทรพยสนทางปญญามาแปลงเปนทนดวยการน าไปใชเปนหลกประกนทางธรกจ ดงนน การบรหารจดการขอมลทรพยสนทางปญญาใหมประสทธภาพจ าเปนตองมกลไกทชวยสรางความนาเชอถอของธรกรรมทเกดขนในกระบวนการทงหมด เพอใหผเกยวของกบการท าธรกรรมทกฝายสามารถเขาใชขอมลตดตาม ตรวจสอบการใชทรพยสนทางปญญาไดตลอด

4.2 แนวคดและขอบเขตการประยกตใชทรพยสนทางปญญา

เทคโนโลย Blockchain เปนเทคโนโลยใหมในการจดการฐานขอมล เพอยนยนตวตน การท าบญชธรกรรม การตดตามตรวจสอบความเปนเจาของทรพยสนทางปญญาได Blockchain ชวยใหขอมลทเกดขนในวงจรการบรหารจดการทรพยสนทางปญญสามารถตรวจสอบทมาและวนทบนทกขอมลได ท าใหผมสวนเกยวของกบขอมลสามารถเขาดขอมลตามทตนมสทธ แตไมสามารถถอสทธเปนเจาของธรกรรมดงกลาวหรอเขาไปแกไขขอมลเพอประโยชนสวนตวได นอกจากนการท างานของ Smart Contract รวมกบการช าระเงนดวย Cryptocurrency ท าใหการบงคบสทธตามสญญา หรอการบงคบหลกประกนหากเกดการไมช าระหนสามารถกระท าการไดอตโนมต ตามเงอนไขในสญญาอจฉรยะทไดรบการยอมรบจากคสญญาทง 2 ฝาย

เทคโนโลย Blockchain สามารถน ามาใชในงานทรพยสนทางปญญาของไทย โดยเรมการใชงานกบทรพยสนทางปญญา 4 ประเภท ไดแก สทธบตร เครองหมายการคา สงบงชทางภมศาสตร และลขสทธ แนวคดการประยกตใชเทคโนโลย Blockchain ในงานทรพยสนทางปญญาของไทย แสดงดงรปท 18 แบงลกษณะการท างานออกเปน 4 สวนหลก ไดแก


-๔๒-

รปท 18 แนวคดการประยกตใชเทคโนโลย Blockchain ในดานทรพยสนทางปญญา

(A) การลงทะเบยน การจดเกบขอมลบน Blockchain ดวยวธการ Hash Function ซงเปนวธการ

หนงในการท าใหขอมลสวนหนงหรอทงหมดยอลง หรอ Digest แตยงมลกษณะจ าเพาะของขอมลนนอย เปรยบไดกบลายนวมอของขอมล ส าหรบใชในการยนยนความถกตองของขอมล (Data Integrity) การบนทกขอมลทะเบยนทรพยสนทางปญญาบนเครอขาย Blockchain สามารถเลอกจดเกบขอมลเฉพาะสวนทส าคญและท าการเขารหสขอมลทส าคญดวยระบบกญแจค (PKI) เพอจ ากดการเขาถงขอมลได

(B) การระบตวตนและยนยนการท าธรกรรม เมอมการยนยนตวตนผานระบบดจทลบนเครอขาย Blockchain ผใชงานสามารถท าธรกรรมตาง ๆ ระหวางกนไดโดยไมตองมตวกลาง ผท าธรกรรม สามารถใชลายเซนดจทลดวยระบบกญแจค (PKI) ในการยนยนการท าธรกรรมได

(C) การสรางสญญาอจฉรยะ หรอ Smart Contract ท าใหสามารถก าหนดเงอนไขใหระบบด าเนนการโดยอตโนมตตามทก าหนดได เชน การช าระเงน การบงคบใชสญญา ท าใหคาใชจายเกยวกบการท าธรกรรมสญญาลดลง และเพมระดบความโปรงใส นาเชอถอเพมมากขนดวย

(D) การช าระเงน ภายใตเครอขาย Blockchain หากมสกลเงนดจทลแลว จะท าใหการช าระหรอโอนเงนผาน Smart Contract มความสะดวกรวดเรวยงขน เพราะสามารถก าหนดใหมการจายเงนใหกบผรบแบบอตโนมตเมอขอแมในสญญาส าเรจลงแลว คลายกบระบบ Escrow กลาวคอ จดใหมคนกลาง (Escrow Agent) ท าหนาทดแลผลประโยชนใหคสญญาปฏบตการช าระหนตามระยะเวลาและเงอนไขทก าหนด รวมทงรกษาเงน ทรพยสนหรอเอกสารแหงหน และดแลการช าระหนและโอนกรรมสทธหรอสทธในทรพยสนใหแกคสญญาทงสองฝาย


-๔๓-

นอกจากน มเทคโนโลยอน ๆ ทเกยวของและมสวนสนบสนนการท างานของระบบบนเครอขาย Blockchain ใหมประสทธภาพเพมมากขนดวย เชน เทคโนโลยกลม Artificial Intelligence : AI เชน Image Recognition หรอ Natural Language Processing ทสามารถชวยใหการตรวจสอบความเหมอนตางของรปภาพสะดวก รวดเรวขน หรอ การน าอปกรณ Internet of Things (IoT) ตาง ๆ เขามาสนบสนนในภาคธรกจทเกยวของ เชน การบนทกขอมลการเกษตรแบบตรวจสอบยอนกลบได หรอการใช Electronic Nose ในการตรวจสอบอายของสนคาเกษตรกรรม เปนตน


-๔๔-

บทท 5

ขอเสนอเพอพฒนาตนแบบ (Pilot Project Proposal) ส าหรบการประยกตใชเทคโนโลย Blockchain ในการบรหารจดการการจดทะเบยน คมครอง และสงเสรม

การใชทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชยในระยะตอไป

5.1 แนวคด

ทรพยสนทางปญญามบทบาทส าคญตอระบบเศรษฐกจของประเทศ ผคดคน ออกแบบ สรางสรรคผลงาน สงประดษฐ หรอนวตกรรมอยางใดอยางหนงเปนคนแรกยอมมสทธทจะไดรบผลประโยชนจากทรพยสนทางปญญาของตนในชวงระยะเวลาหนง เพอตอบแทนการอทศก าลงกาย ความคดและการลงทนในการคดคนหรอสรางสรรคผลงานทมคณคาตอสงคมขน การคมครองทรพยสนทางปญญา นอกจากจะเปนการสรางความยตธรรมใหกบผประดษฐหรอสรางสรรคผลงานแลว ยงเปนแรงจงใจใหเกดการคดคน สรางสรรคผลงานใหม และชวยกระตนใหมการเปดเผยผลงานการประดษฐคดคนแกสาธารณะ เพอใหบคคลอนในสงคมสามารถศกษาและน าไปพฒนาหรอตอยอดตอไป ท าใหเกดความกาวหนาทางวทยาการอยางตอเนองตอไปดวย

การทจะสนบสนนการคดคน ออกแบบ สรางสรรคสงประดษฐ นวตกรรม และปกปองคมครองสทธของผเปนเจาของทรพยสนทางปญญาไดนน จ าเปนตองมระบบฐานขอมลทมความถกตอง นาเชอถอ เขาถงไดอยางสะดวก เพราะการคมครองทรพยสนทางปญญาตามกฎหมายจะใหความส าคญกบผทประดษฐ ออกแบบหรอสรางสรรคผลงานดวยตนเอง โดยมไดลอกเลยนแบบงานของผอน ขอมลหรอหลกฐานทแสดงความเปนเจาของทรพยสนทางปญญาจงมความส าคญส าหรบใชในการอางสทธความเปนเจาของ การถายโอนสทธ หรออนญาตใหผอนใชทรพยสนทางปญญาของตนดวย ระบบการจดเกบขอมลทะเบยนทรพยสนทางปญญาแบบรวมศนยโดยหนวยงานกลาง อาจมขอจ ากดในแงการรกษาความปลอดภยของขอมล เพราะอาจเกดการโจมตระบบเพอแกไขเปลยนแปลงขอมลความเปนเจาของทรพยสนทางปญญาโดยผไมหวงดได และการดแลระบบฐานขอมลใหมความปลอดภยอยางเขมงวดจ าเปนตองมบคลากรทมความเชยวชาญและมคาใชจายทคอนขางสงในการดแลรกษาระบบอยางตอเนอง

เทคโนโลย Blockchain เปนเทคโนโลยใหมทสามารถสรางเครอขายระบบฐานขอมลทมความปลอดภย ซงผใชงานสามารถเขาใชขอมลตามสทธทตนไดรบ โดยไมตองมตวกลาง และไมมผใดสามารถแกไขขอมลได หากไมไดรบการยอมรบจากผใชรายอนในเครอขาย Blockchain เปนการจดเกบขอมลแบบกระจาย (Distributed Ledger) โดยสามารถจดเกบขอมล เชน เอกสาร ธรกรรมการโอนเงน หรอการเปลยนมอสนทรพยระหวางบคคล ในลกษณะบลอก (Block) เชอมตอกน แตละบลอกจะมขอมลแสดงประวตหรอบนทก (Ledger) ของการท าธรกรรมทเคยเกดขน เมอมขอมลใหมเกดขน ขอมลจะถกท าส าเนาสงใหกบทกเครองในเครอขาย โดยมกระบวนการเขารหส (Cryptography) และการตรวจสอบ (Consensus) จากสมาชกในเครอขายกอนทจะบรรจขอมลลงบนบลอก ท าใหเชอมนไดวาขอมลทถกบนทกแลวไมสามารถแกไข หรอเปลยนแปลงจากเดมไดหากไมไดรบการรบรองจากเสยงสวนใหญในเครอขาย เทคโนโลย Blockchain จงเหมาะกบการประยกตใชในการจดเกบขอมลทรพยสนทางปญญา ท าใหการจดเกบขอมลมความถกตอง


-๔๕-

ปลอดภยและนาเชอถอมากยงขน โดยสามารถท าการบนทกสทธ ผเปนเจาของ วนเวลาทไดรบอนญาต (Timestamp) ลงบนฐานขอมล Blockchain ขอมลทจดเกบแบบกระจายจะไมสามารถเปลยนแปลงหรอบดเบอนได สามารถตรวจสอบทมาหรอตดตามขอมลการท าธรกรรม เชน การโอนสทธ การอนญาตใหใชสทธและตดตามขอมลทรพยสนทางปญญาตามสทธทตนไดรบได

นอกจากน เทคโนโลย Blockchain 2.0 สนบสนนการท าธรกรรมแบบอตโนมต ทเรยกวา Smart Contract ซงโปรแกรมคอมพวเตอรสามารถด าเนนการตามขอตกลงทก าหนดไวในเงอนไขไดอตโนมต โดยไมตองมคนกลาง รวมทงสามารถใช Cryptocurrency บนเครอขาย Blockchain ได จงท าใหสามารถพฒนา แอปพลเคชนหรอรปแบบธรกรรมอตโนมตใหม ๆ ทเหมาะสมได เชน การอนญาตใหใชสทธในทรพยสนทางปญญาโดยสามารถก าหนดผไดรบอนญาตใหใชสทธ ระยะเวลา เงอนไขการใชสทธและการช าระเงน หากคสญญาไมไดปฏบตตามเงอนไขใน Smart Contract ระบบจะเปลยนโอนสทธตามทก าหนด ท าใหการบงคบใชสทธตามสญญาสามารถกระท าการไดผานระบบอตโนมต ไมสามารถบดพลวได

เทคโนโลย Blockchain มคณลกษณะพนฐานส าคญทท าใหขอมลทจดเกบบนระบบมความถกตองเทยงตรง (Integrity) มความโปรงใส (Transparency) และ สามารถท างานไดอยางตอเนอง (Availability) (ส านกงานพฒนารฐบาลดจทล, 2562) จงเหมาะกบการประยกตใชในงานทะเบยนทรพยสนทางปญญา ทตองการใหผมสวนเกยวของกบทรพยสนทางปญญาทกฝายมความเชอถอในขอมลทเกดขน ไมวาจะเปน เจาของทรพยสนทางปญญา ผไดรบอนญาตใหใชสทธ สถาบนการเงน หรอกรมทรพยสนทางปญญาเชอมนไดวาขอมลทถกจดเกบบนเครอขายไมถกเปลยนแปลง หรอมตวกลางแทรกแซงในการจดการขอมล และขอมลสามารถเรยกใชงานไดตลอดเวลา นอกจากน หากพจารณาตามเกณฑการเลอกใชเทคโนโลย Blockchain ของส านกงานพฒนารฐบาลดจทล (องคการมหาชน) (สพร.)3 จากรปท 19 จะพบวาเทคโนโลย Blockchain มความเหมาะสมและจ าเปนส าหรบใชในการบรหารจดการขอมลทรพยสนทางปญญา ดงแสดงเหตผลและรายละเอยดตามตารางท 2

3 การใชเทคโนโลยบลอกเชนส าหรบภาครฐ เวอรชน 1.0 (มกราคม พ.ศ.2562)


-๔๖-

รปท 19 กระบวนการตดสนใจกอนน าเทคโนโลย Blockchain มาใชงาน

ทมา: ส านกงานพฒนารฐบาลดจทล (องคการมหาชน) (สพร.), 2562

ตารางท 2 กระบวนการตดสนใจในการน าเทคโนโลย Blockchain มาใชในงานทรพยสนทางปญญา

ค าถามกอนตดสนใจใชเทคโนโลย Blockchain

ค าตอบ เหตผลการใช Blockchain ในงานทรพยสนทางปญญา

คณตองการแชรขอมลชดเดยวกนใหกบผทมสวนเกยวของทงระบบใชหรอไม

ใช ตองการแชรขอมลส าคญของทรพยสนทางปญญา เชน ความเปนเจาของ การโอนสทธ การอนญาตใหใชสทธ การใชเปนหลกประกนทางธรกจ เปนตน โดยแชรใหกบเจาของทรพยสนทางปญญาและผเกยวของสามารถเรยกดขอมลดงกลาวได

การสรางรายการขอมลของคณมผเกยวของมากกวา 1 รายใชหรอไม

ใช นอกจากกรมทรพยสนทางปญญาทเปนนายทะเบยนขอมลทรพยสนทางปญญาแลว ยงมสถาบนการเงน และกรมพฒนาธรกจการคาทเกยวของกบการใชทรพยสนทาง


-๔๗-

ค าถามกอนตดสนใจใชเทคโนโลย Blockchain

ค าตอบ เหตผลการใช Blockchain ในงานทรพยสนทางปญญา

ปญญาเปนหลกประกนทางธรกจ รวมถงเจาของทรพยสนทางปญญา และผไดรบโอนสทธ หรออนญาตใหใชสทธทอาจมสวนเกยวของในการสรางขอมลได

คณตองการบนทกรายการขอมลทไมสามารถเปลยนแปลง แกไข หรอลบไดนอกจากเพมรายการขอมลใหม (Immutability) ใชหรอไม

ใช ขอมลทรพยสนทางปญญา เชน การโอนสทธความเปนเจาของอาจมการเปลยนแปลงได แตจ าเปนตองมการบนทกการเปลยนแปลง แกไขสทธนน โดยไมตองท าการลบขอมลเดม แตเปนการเพมขอมลผไดรบสทธ เพอใหสามารถตดตาม ตรวจสอบสถานะความเปนเจาของทรพยสนทางปญญาได

ขอมลของคณทตองการบนทกเขาสระบบนนตองไมเปนขอมลทมความละเอยดออน/ ขอมลทสามารถระบตวบคคลไดใชไหรอไม

ใช ขอมลทรพยสนทางปญญาทควรจดเกบบน Blockchain เปนขอมลส าคญทแสดงสทธความเปนเจาของ การเปลยนแปลงสทธในทรพยสนทางปญญา ไมใชขอมลทมความละเอยดออน เปนขอมลทเปดเผยได

คณตองการระบบทสามารถสรางความ เ ชอ ใจระหว า ง ผ ทม ส วนเกยวของในการสรางขอมลนนโดยไมจ าเปนตองมคนกลางมาคอยควบคมใชไหรอไม

ใช การเปลยนโอนสทธความเปนเจาของทรพยสนทางปญญาจ าเปนตองมกลไกทนาเชอถอ และสรางความมนใจใหกบผเกยวของไดวาขอมลทเกดขนไมมตวกลางแทรกแซง หรอมการเปลยนแปลงของขอมล

คณตองการระบบทรบประกนไดวาขอมลทผานการอนมตรวมกนแลวจะไมสามารถถกปลอมแปลงหรอแกไขไดใชหรอไม

ใช เมอมการบนทกขอมล เชน การท าสญญาอนญาตใหใชสทธทรพยสนทางปญญาหรอการใชทรพยสนทางปญญาเปนหลกประกนทางธรกจ จ าเปนตองมกลไกในการพสจนความถกตองของขอมล เพอใหผเกยวของทกฝายมความเชอมนในขอมลทบนทกบน Blockchain

นอกจากน ในปจจบนประเทศไทยมกฎหมายหลายฉบบทรองรบการท าธรกรรมอเลกทรอนกสผานเครอขาย Blockchain ออนไลน และสนบสนนจดเดนของระบบ Blockchain ในดานตาง ๆ ไมวาจะเปนการลงประทบเวลาขอมลทเชอถอได (Trusted Timestamp) ความยากในการเปลยนแปลงแกไขขอมลใหม (Immutability) การระบตวตนและยนยนตวบคคล (Identification & Authentication) การท าสญญาอจฉรยะ (Smart Contract) และการช าระเงนดวยเงนดจทลหรอครปโตเคอเรนซ (Cryptocurrency) ดงแสดงในตารางท 3


-๔๘-

ตารางท 3 กฏหมายทรองรบคณลกษณะเดนของ Blockchain

คณลกษณะของ Blockchain

กฎหมายทรองรบ

Trusted Timestamp พ.ร.บ.วาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ.2544 มาตรา 11 – หามมใหปฏเสธการรบฟงขอมลอเลกทรอนกสเปนพยาน……….. ในการชงน าหนกพยานหลกฐานใหพเคราะหถงความนาเชอถอของลกษณะหรอวธการทใชสราง เกบรกษาหรอสอสารขอมลอเลกทรอนกส ความครบถวน และไมมการเปลยนแปลงของขอความ

Immutability

Identification & Authentication

ราง พ.ร.บ.วาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส (ฉบบท...) พ.ศ.... มาตรา ๓๔/๑ และมาตรา ๓๔/๒ - วาดวยเรองของระบบการพสจนและยนยนตวตนทางดจทล ก าหนดใหการพสจนและยนยนตวตนสามารถกระท าผานระบบการพสจนและยนยนตวตนทางดจทลได โดยมกลไกการควบคมดแลผประกอบธรกจบรการทเกยวของเพอใหระบบดงกลาวมความนาเชอถอและปลอดภย

Smart Contract (Program)

ราง พ.ร.บ.วาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส (ฉบบท…) พ.ศ…. มาตรา ๑๓/๑ และมาตรา ๑๓/๒ - ก าหนดหลกเกณฑการท าสญญาผานการตดตอสอสารทางอเลกทรอนกส การหามมใหปฏเสธความสมบรณหรอการบงคบใชของสญญาทท าโดยการโตตอบระหวางระบบแลกเปลยนขอมลทางอเลกทรอนกสอตโนมต

Cryptocurrency (T+0 e-Payment)

พ.ร.ก.การประกอบธรกจสนทรพยดจทล พ.ศ. 2561 (มผลบงคบใชตงแตวนท 14 พ.ค. 2561) – รองรบการใชงาน Cryptocurrency และ Token Digital

5.2 ขอบเขตการด าเนนงาน

จากขอบเขตการประยกตใชเทคโนโลย Blockchain ในรปท 18 จะเหนไดวาสามารถน าเทคโนโลย Blockchain มาประยกตใชในงาน 4 ดาน ไดแก การลงทะเบยน การระบตวตนและการยนยนการท าธรกรรม การสรางสญญาอจฉรยะ และการช าระเงน เมอพจารณาความเหมาะสมของการน าเทคโนโลย Blockchain มาใชกบการบรหารจดการทรพยสนทางปญญาของไทยในปจจบนทง 4 มต จะพบวา

(1) การลงทะเบยน

สถานการณปจจบน กรมทรพยสนทางปญญามระบบจดทะเบยนทรพยสนทางปญญาอเลกทรอนกส (e-Filing System) ส าหรบการจดทะเบยนสทธบตรและเครองหมายการคา และอยระหวางการด าเนนงานเพอพฒนาระบบการจดแจงลขสทธออนไลน


-๔๙-

ขอเสนอแนะ เนองจากกรมทรพยสนทางปญญามการจดสรรงบประมาณเพอพฒนาระบบสารสนเทศส าหรบการจดทะเบยนทรพยสนทางปญญาแลว ทปรกษาเสนอใหใชระบบการจดทะเบยนตามแนวทางเดมของกรมทรพย สนทางปญญา และพฒนา API (Application Programming Interface) เพอใหสามารถสงออกขอมลทรพยสนทางปญญาทมาขนทะเบยนกบกรมทรพยสนทางปญญาขนบนเครอขาย Blockchain ได

API ท าหนาทในการเชอมตอระหวางเวบไซตหรอระบบหนงไปยงอกเวบไซตหรอระบบหนง API ชวยในการเขาถงขอมลตาง ๆ หรอน าขอมลตาง ๆ ออกจากเวบไซต หรอสงขอมลเขาไปยงเวบไซตกได โดยเจาของระบบทม API จะก าหนดขอบเขตในการเขาถงบรการตาง ๆ ของตน API จงเปรยบไดกบภาษาคอมพวเตอรทท าใหคอมพวเตอรสามารถสอสารและแลกเปลยนขอมลระหวางกนไดอยางอสระ

(2) การพสจนและยนยนตวตนในการท าธรกรรม

สถานการณปจจบน กอนการใชระบบจดทะเบยนทรพยสนทางปญญาอเลกทรอนกสของกรมทรพยสนทางปญญา ผยนขอจดทะเบยนจะตองลงทะเบยนและยนยนตวตนผานระบบยนยนตวตนแบบรวมศนยกลาง (e-Authentication) โดยเมอผใชงานไดยนยนตวตน ณ กรมทรพยสนทางปญญาหรอพาณชยจงหวดแลว จะไดรบบญชผใชและรหสผาน และใบรบรองอเลกทรอนกสจากกรมทรพยสนทางปญญาส าหรบใชงานระบบของกรมได

นอกจากน เมอเดอนกมภาพนธ 2561 ตามมตคณะกรรมการพฒนาระบบการพสจนและยนยนตวตนทางดจทล ซงเปนคณะกรรมการฯ ภายใตการก ากบดแลของกระทรวงการคลงและกระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม ใหกอตงบรษท NDID (Nation Digital ID) จ ากด เพอออกแบบ พฒนาระบบ และใหบรการระบบการพสจนและยนยนตวตนทางดจทลของประเทศไทย เพออ านวยความสะดวกการประกอบธรกจและการท าธรกรรมในยคดจทล ใหรวดเรวและมนคงปลอดภยตามมาตรฐานสากล ทงน NDID มแผนระยะท 1) คอการพสจนยนยนตวตนบคคลธรรมดา ซงขณะนพฒนาระบบเสรจแลว และธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) อยระหวางการออกระเบยบรองรบ คาดวาจะใชไดในไตรมาส 1 ปน สวนการพสจนและยนยนตวตนนตบคคลเปนแผนระยะถดไป คาดวาจะแลวเสรจในป 2562 น

ขอเสนอแนะ สามารถพฒนาระบบบรหารขอมลทรพยสนทางปญญาบน Blockchain ใหสามารถใชงานรวมกบใบรบรองอเลกทรอนกสของกรมทรพยสนทางปญญาทไดจากระบบจดทะเบยนทรพยสนทางปญญาอเลกทรอนกส เพอใชในการยนยนตวผท าธรกรรม และหากในอนาคตมการพฒนา National Digital ID ของประเทศแลว ผพฒนาระบบเพอน าขอมลขนบน Blockchain ควรตองพฒนาระบบใหรองรบการยนยนตวตนดวย National Digital ID เพอความสะดวกของประชาชนทวไปดวย


-๕๐-

(3) การสรางสญญาอจฉรยะ

สถานการณปจจบน สญญาอจฉรยะ หรอ Smart Contract สามารถน ามาใชประโยชนในการจดการการโอนสทธ การอนญาตใหใชสทธ หรอกระบวนการน าทรพยสนปญญาไปใชเปนหลกประกนทางธรกจ เพอใหการคมครองสทธและการบงคบใชสทธสามารถด าเนนการผานสญญาอจฉรยะไดอยางอตโนมต

ขอเสนอแนะ มการพฒนาสญญาอจฉรยะใหรองรบการเปลยนแปลงสทธความเปนเจาของได เชน การโอนสทธ การอนญาตใหใชสทธ รวมทงการน าทรพยสนทางปญญาไปใชเปนหลกประกนทางธรกจ และบงคบใชสทธเมอมการบดพลว

(4) การช าระเงน

สถานการณปจจบน การใชงานสญญาอจฉรยะจะมประสทธภาพสงสดหากสามารถใชเงนดจทลในการช าระเงนได อยางไรกตาม ปจจบนการใชเงนดจทลยงไมเปนทแพรหลายในประเทศไทย แมวาธนาคารแหงประเทศไทยจะมโครงการพฒนาสกลเงนดจทลทเรยกวา “อนทนนท” เพอเปนสกลเงนดจทลน ารองในการช าระเงนระหวางธนาคารทงในประเทศและตางประเทศ แตยงตองอาศยระยะเวลาในการพฒนาโครงสรางพนฐานและความรความเขาใจของประชาชนในการใชเงนดจทลดวย

ขอเสนอแนะ ในชวงทยงไมสามารถช าระเงนผาน Digital Currency ได จ าเปนตองพฒนาระบบสญญาอจฉรยะใหท างานควบคกบระบบการโอนเงนหรอช าระเงนในชองทางเดม โดยมขนตอนใหผรบเงนและผช าระเงนแจงสถานะเขามาในระบบ

ทปรกษาเสนอใหเรมด าเนนการน าเทคโนโลย Blockchain มาใชในการบรหารจดการขอมลทรพยสนทางปญญา 4 ประเภทหลก ไดแก สทธบตร (สทธบตรการประดษฐ สทธบตรการออกแบบ อนสทธบตร) เครองหมายการคา สงบงชทางภมศาสตร และลขสทธ โดยมขอบเขตการด าเนนงานทส าคญในการน าเทคโนโลย Blockchain มาใชบรหารจดการขอมลทรพยสนทางปญญา ประกอบดวย

- มกระบวนการในการน าขอมลทะเบยนทรพยสนทางปญญาจากระบบจดทะเบยนฯ ของกรมทรพยสนทางปญญาขนบนเครอขาย Blockchain แบบสาธารณะ

- การพฒนาสญญาอจฉรยะ (Smart Contract) ส าหรบการอนญาตใหใชสทธ การใชทรพยสนทางปญญาเปนหลกประกนทางธรกจ โดยเปดใหช าระเงนดวย Cryptocurrency หรอตามชองทางปกต เชน การโอนเงนผานธนาคารได

5.3 ผมสวนไดสวนเสย - เจาของทรพยสนทางปญญา ไดแก ผประดษฐ ผออกแบบ ผสรางสรรค - หนวยงานรบจดทะเบยนและจดแจง ไดแก กรมทรพยสนทางปญญา กรมพฒนาธรกจการคา - ผไดรบโอนสทธ ผไดรบอนญาตใหใชสทธ - หนวยงานใหสนเชอตามกฎหมายหลกประกนทางธรกจ ไดแก สถาบนการเงน


-๕๑-

- ผเชยวชาญหรอบรษททใหบรการดาน Blockchain

5.4 แผนกลยทธ

กรอบแนวทางการสงเสรมการประยกตใชเทคโนโลย Blockchain ในการบรหารจดการการจดทะเบยน คมครอง และสงเสรมการใชทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชยในระยะตอไปมความสอดคลองกบวสยทศนและพนธกจของกรมทรพยสนทางปญญา

วสยทศน

ยกระดบการพฒนาระบบทรพยสนทางปญญาของประเทศ กาวส 4.0 ดวยเทคโนโลย Blockchain

พนธกจ

(1) ใหความคมครองทรพยสนทางปญญาและสงเสรมการปกปองสทธในทรพยสนทางปญญา ทงในประเทศและตางประเทศ

(2) สงเสรมใหเกดการสรางสรรค การบรหารจดการและการใชประโยชนทรพยสนทางปญญาในเชงพาณชย

กลยทธการด าเนนงานในการประยกตใช Blockchain ในการบรหารจดการทรพยสนทางปญญา

กลยทธท 1 เพมประสทธภาพและพฒนามาตรฐานการจดเกบขอมลการจดทะเบยนและจดแจงขอมลทรพยสนทางปญญา

กลยทธท 2 สงเสรมการคมครองสทธและปกปองสทธในทรพยสนทางปญญา

กลยทธท 3 พฒนากลไกสนบสนนการใชประโยชนจากทรพยสนทางป ญญาในเชงพาณชย

5.5 แผนปฏบตการ

แผนปฏบตการระยะสน หรอ Quick Win (1 ป) โครงการท 1: โครงการน ารองระบบบรหารลขสทธดวย Blockchain โครงการท 2: โครงการศกษาการพฒนาระบบนเวศ (Ecosystem) ทรพยสนทางปญญา เพอสงเสรม

ทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชย

แผนปฏบตการระยะถดไป (2-3 ป) โครงการท 1: โครงการพฒนาระบบบรหารขอมลสทธบตรแบบออนไลนบนเครอขาย Blockchain โครงการท 2: โครงการพฒนาระบบบรหารขอมลเครองหมายการคาแบบออนไลนบนเครอขาย

Blockchain


-๕๒-

โครงการท 3: โครงการพฒนาระบบบรหารขอมลสงบงชทางภมศาสตร (GI) และระบบตรวจสอบยอนกลบออนไลนบนเครอขาย Blockchain

โครงการท 4: โครงการประเมนมลคาทรพยสนทางปญญาผานขอมลการใชสทธในตลาด

รปท 20 โครงการและแผนการด าเนนงานตาม Pilot Project Proposal

5.6 ปจจยความส าเรจ - การยอมรบของทกหนวยงานทเกยวของ เชน สถาบนการเงน กรมทรพยสนทางปญญา กรม

พฒนาธรกจการคา หนวยงานประเมนมลคาทรพยสนทางปญญา เปนตน - มกฎหมายทสนบสนนการท าธรกรรมผานระบบออนไลนไดอยางสะดวกและปลอดภย เชน การ

ท าสญญา การบงคบสญญา - การสรางระบบนเวศ (Ecosystem) ใหมทสนบสนน เชน ทปรกษาการจดทะเบยนทรพยสนทาง

ปญญา ผประเมนราคาทรพยสนทางปญญา Payment Provider - การสรางตลาดรองทรพยสนทางปญญา

5.7 ปจจยเสยง

- การขาดความเขาใจในแงของผใชงานและหนวยงานภาครฐ เชน การรบรวากญแจสวนตว คอ เครองแสดงตวตนและท านตกรรมของบคคลในระบบน ผใชงานพงตองใหความระมดระวงในการใชกญแจสวนตวและไมแจงหรอเปดเผยแกบคคลอน

- การมระบบ Blockchain หลายรปแบบหลายวงแลวยงไมสามารถเชอมตอระหวางกนได (Interoperability) ทงน ในระยะแรกทยงไมสามารถเชอมตอเปนวงเดยวกนไดนน อาจเชอมตอโดยใช API สงผานขอมลระหวางวง Blockchain ในเบองตน


-๕๓-


โครงการท 1: โครงการน ารองระบบรหารลขสทธดวยเทคโนโลย Blockchain

1. หลกการและเหตผล

งานวรรณกรรมเปนหนงในเกาประเภทของผลงานสรางสรรคทไดรบการคมครองตามกฎหมายลขสทธ ซงในปจจบนงานวรรณกรรมประเภท e-Book ซงเผยแพรในรปแบบดจทล (Digital Content) ไดรบความนยมเพมขนอยางมาก โดยขอมลสถตทางการตลาดจากผใหบรการแอปพลเคชน e-Book ในประเทศไทยจากเวบไซตประชาชาตธรกจ เมอวนท 15 สงหาคม พ.ศ. 2561 พบวา4 ตลาด e-Book ของไทยมมลคาประมาณปละ 600-700 ลานบาท หรอคดเปน 5% ของตลาดหนงสอทมมลคาราว 10,000 ลานบาทตอป และมการเตบโตอยางตอเนองทกป ขอมลจากบรษท เมพ คอรปอเรชน จ ากด ผใหบรการแอปพลเคชน e-Book “MEB” มผใชบรการกวา 1.5 ลานคน ยอดขายป 2560 ประมาณ 350 ลานบาท ขอมลจากบรษท อคบ จ ากด ผใหบรการแอปพลเคชน “Ookbee” เปดเผยวา ผใชบรการ e-Book สวนใหญ อาย 18-45 ป โดยแบง เปน 2 สวน คอ e-Book ทจ าหนายบน Ookbee ซ ง เปนคอนเทนตจากนกเขยนมออาชพ (Professional Generated Content: PGC) มผใชประจ า 1.5 ลานคน/เดอน และ อคบ ย (Ookbee U) ทเปดใหนกเขยน ทวไปสร างสรรคผลงานไ ด (User Generate Content: UGC) ตวอยางเชน ธญวลย Fictionlog, Storylog, Ookbee Comics, Fungjai และ Joylada มผใชงานทกแพลตฟอรมรวมกนกวา 5 ลานคน/ เดอน เพจววรวมกน 1,700 ลานครง/ เดอน มผสรางคอนเทนตราว 400,000 คน สรางรายไดตงแตหลกพนถงแสนบาทตอเดอน ซงจะเหนไดวาความนยมของตลาด e-Book ทเพมขนท าใหเกดนกเขยนหนาใหมขนมาก

เทคโนโลย Blockchain สามารถเขามาสนบสนนการบรหารจดการลขสทธ โดยเฉพาะผลงานทเผยแพรอยในรปแบบดจทล (Digital Content) บนสอออนไลนตาง ๆ โดยใชเปนหลกฐานแสดงวงจรการเปนเจาของสทธ ทงเจาของลขสทธ ผไดรบสทธเปนตวแทน (Sub-License) ทสามารถใชผลงานนนไดตามระยะเวลาทก าหนด รวมไปถงการน าลขสทธไปใชเปนหลกประกนทางธรกจ เนองจากขอมล e-Book มผใหบรการแอปพลเคชนทท าหนาทในการพฒนาระบบและจดเกบขอมลธรกรรมการซอขาย และรายไดของนกเขยนอยแลว ท าใหทราบขอมลกระแสเงนทเกดขนเพอใชเปนขอมลประกอบการประเมนการใหสนเชอของสถาบนการเงนได โดยการส ารวจขอมลเบองตนของบรษท อคบ (Ookbee) จ ากดพบวามนกเขยนทมศกยภาพทมความประสงคทจะใชลขสทธเปนหลกประกนเพอขอกเงนไปใชเพอการศกษา การลงทนตอยอดในอาชพ นอกจากน ผใหบรการแอปพลเคชน e-Book ทมความพรอมทงในแงงบประมาณ และบคลากรทมความเชยวชาญในการพฒนาระบบขอมลบน Blockchain ดงนน จงเปนโอกาสอนดทกรมทรพยสนทางปญญาจะไดน ารองการพฒนาระบบบรหารลขสทธดวยเทคโนโลย Blockchain กบผลงานวรรณกรรมทเผยแพรในรปแบบ e-Book เพอเปนตนแบบของการบรหารขอมลทรพยสนทางปญญาอยางครบวงจรบน Blockchain ตงแต 4 ทมา: https://www.prachachat.net/ict/news-204960


-๕๔-

การจดแจง การคมครองและการใชประโยชน ตลอดจนเพมชองทางการเขาถงแหลงเงนทนใหกบนกเขยนทมศกยภาพโดยใชลขสทธเปนสนทรพยหลกประกนทางธรกจดวย

2. วตถประสงคของโครงการ

- เพอจดตงคณะท างานพจารณาก าหนดมาตรฐานในการพฒนาระบบบรหารลขสทธดวยเทคโนโลย Blockchain

- เพอเปนตนแบบการบรหารขอมลทรพยสนทางปญญาบนเครอขาย Blockchain - เพอสงเสรมการน าลขสทธมาใชเปนหลกประกนทางธรกจและสรางโอกาสการเขาถงแหลงเงนทน

ใหกบนกเขยนทมศกยภาพ

3. แนวทางการด าเนนงาน

การบรหารระบบลขสทธใหไดอยางสะดวก นาเชอถอ ครบวงจร ตงแตการจดทะเบยน การคมครอง และการน าไปใชประโยชนในเชงพาณชย ทงในลกษณะการอนญาตใหใชสทธ หรอการน าลขสทธไปใชเปนหลกประกน จ าเปนตองมการสรางระบบนเวศ (Ecosystem) ทเหมาะสม ซงตองอาศยความรวมมอจากผมสวนเกยวของในการรวมกนพฒนามาตรฐานและก าหนดระเบยบ แนวทางปฏบตทเหมาะสม ดงนน เพอใหการด าเนนงานพฒนาระบบและปรบปรง Ecosystem ในปจจบนใหเปนทยอมรบจากทกฝาย มความโปรงใส และยงยน กรมทรพยสนทางปญญาควรพจารณาด าเนนการจดตงคณะท างานในการควบคมดแลการพฒนาระบบบรหารลขสทธดวยเทคโนโลย Blockchain ขน ประกอบดวยผแทนจากหนวยงานภาครฐหรอองคกรกลางทเกยวของ เชน ผแทนจากส านกงานพฒนารฐบาลดจทล (DGA) ส านกงานสงเสรมเศรษฐกจดจทล (DEPA) ส านกงานนวตกรรมแหงชาต (NIA) สมาคมทรพยสนทางปญญาแหงประเทศไทย สมาคมนกเขยน กรมพฒนาธรกจการคา ส านกงานนโยบายและยทธศาสตรการคา เปนตน และผแทนจากภาคเอกชน ไดแก ผใหบรการแอปพลเคชน E-Book ในประเทศไทย สถาบนการเงน เปนตน โดยมกรมทรพยสนทางปญญาเปนเลขานการของคณะท างาน เพอรวมกนหารอในการก าหนดมาตรฐานของระบบและแนวทางการพฒนา Ecosystem ทเหมาะสมใหกบการบรหารลขสทธบน Blockchain โดยคณะท างานฯ อาจมหนาท ดงน

- พจารณามาตรฐานในการพฒนาระบบบรหารลขสทธดวยเทคโนโลย Blockchain เพอก าหนดขอบเขตการพฒนาระบบฯ ทเปนกลาง เปดกวางใหภาคเอกชนและประชาชนสามารถเชอมตอการใชงานกบระบบได โดยภาคเอกชน (e-Book Service Provider) ทมความเชยวชาญดาน Blockchain อาจชวยพฒนาระบบภายใตกรอบมาตรฐานทคณะท างานฯ ก าหนด เพอใหเกดความเปนกลาง โปรงใส และ e-Book Service Provider ทกรายยนดใชประโยชน

- พจารณา ก าหนดแนวทางปฏบตในจดการขอมลลขสทธ และการใชลขสทธเปนหลกประกนทางธรกจบนเครอขาย Blockchain

- ประสานงานกบหนวยงานทเกยวของ


-๕๕-

3.1 แนวคด (Concept) การออกแบบระบบบรหารลขสทธดวยเทคโนโลย Blockchain

จากรปท 20 แสดงแนวคดการออกแบบระบบบรหารลขสทธ ดวย Blockchain มหนวยงานทเกยวของไดแก กรมทรพยสนทางปญญา หรอ ทป. (DIP) ท าหนาทในการรบแจงลขสทธวรรณกรรม ผใหบรการแอปพลเคชน e-Book (e-Book Provider) และนกเขยนเปนผมายนขอจดแจงลขสทธกบกรมทรพยสนทางปญญา สถาบนการเงน (Bank) เปนผพจารณาปลอยสนเชอ กรมพฒนาธรกจการคา (DBD) ท าหนาทรบแจงการใชลขสทธเปนหลกประกนทางธรกจ ระบบจดแจงลขสทธของ ทป. เปนระบบสารสนเทศในการรบจดแจงลขสทธซงกรมทรพยสนทางปญญามแผนในการทจะพฒนาระบบอยแลว

สวนระบบสารสนเทศทเกยวของกบ Blockchain ทตองพฒนาขนใหม ประกอบดวย ระบบบรหารลขสทธบน Blockchain 2 โมดล ไดแก ขอมลความเปนเจาของลขสทธ (Ownership) และการท าหลกประกนธรกจ (Collateral) โดย Module: Ownership จะรบขอมลการจดแจงลขสทธจากระบบภายในของกรมทรพยสนทางปญญามาบนทกเขาเครอขาย Blockchain โดยม Smart Contract ในการบนทกขอมลการเปลยนแปลงความเปนเจาของลขสทธ ซงสามารถอพเดทขอมลบนฐานขอมลของกรทรพยสนทางปญญาไดดวยเมอมการเปลยนแปลงสทธความเปนเจาของ สวน Module: Collateral จะรบขอมลการจดแจงลขสทธเปนหลกประกนทางธรกจทไดจากกรมพฒนาธรกจการคามาบนทกบน Blockchain และม Smart Contract ในการบรหารจดการการช าระเงนของผขอกใหกบสถาบนการเงน

รปท 20 แนวคดการออกแบบระบบบรหารลขสทธดวยเทคโนโลย Blockchain

DBD

๑

e-Book Provider #๒

e-Book Provider #๑

๓ 5

Web & API (5)

DIP

Smart Contract 1 (SC1)

API ๑

API 2

ระบบบรหารลขสทธบน Blockchain # 1 Module: Ownership

Web

API

ระบบจดแจงลขสทธของ ทป.

Web

Ser

vice

s

๔

Bank

Smart Contract 2 (SC2)

API 3

API 4

ระบบบรหารลขสทธบน Blockchain # 2 Module: Collateral

Notification (N1)

จดแจง

๒ บนทก

ขอก

ตรวจสอบ

บนทกหลกประกน

6 แจง

9 รบช าระ/ไมไดช าระ

8

แจงผเกยวของ

อพเดทสถานะ

๑๐

นกเขยน

Web Services บนทก

7

ประชาชน/ นตบคคล


-๕๖-

ขนตอนการจดแจงลขสทธและการใชลขสทธเปนหลกประกนทางธรกจผานระบบจดแจงลขสทธของกรมทรพยสนทางปญญา และระบบบรหารลขสทธบน Blockchain มรายละเอยด ดงน

ผเกยวของ ระบบบรหารลขสทธบน Blockchain 1) ประชาชน/ นตบคคลทวไปจดแจงลขสทธผานระบบจดแจงลขสทธของกรมทรพยสนทางปญญา หรอ ทป. (DIP) ดวยตนเอง หรอผใหบรการ (e-Book Provider) เชอมตอและแจงกรมทรพยสนทางปญญา เพอจดแจงลขสทธผลงานของนกเขยนผานหนาเวบ หรอม API เรยกขอมลจากฐานขอมลผใหบรการ

2) API1 บนทกขอมลการจดแจงลขสทธขนบน Smart Contract (SC1)

3) ผเขยนแจงธนาคาร เพอขอน าลขสทธผลงานของตนไปเปนหลกประกนทางธรกจ โดยผเขยนตองตกลงยนยอมใหผใหบรการเปดเผยขอมลประวตธรกรรมของตนใหธนาคารรบทราบ

4) ผใหบรการและธนาคารแลกเปลยนขอมลประวตธรกรรมของผเขยน เพอเปนขอมลประกอบการพจารณาใหสนเชอ

5) ธนาคารอนมตการปลอยสนเชอ โดยใชลขสทธของผขอกเปนหลกประกนทางธรกจ โดยบนทกขอมลบนระบบจดทะเบยนสญญาหลกประกนทางธรกจของกรมพฒนาธรกจการคา (DBD)

6) กรมพฒนาธรกจการคาแจงขอมลการใชลขสทธเปนหลกประกนทางธรกจ ใหกรมทรพยสนทางปญญารบทราบผานเวบเซอรวส (Web Services)

7) API3 ดงขอมลการท าหลกประกนธรกจมา บนทกบน Smart Contract (SC2)

8) แจงใหผเกยวของทราบ ไดแก ผเขยน ธนาคาร และผใหบรการ (N1)

9) ธนาคารบนทกขอมลการจายเงนของผขอกผาน API4 อพเดทบน Smart Contract (SC2)

10) เมอสนสดสญญาหรอมการโอนสทธเนองจากผกช าระเงนไมตรงตามเงอนไข Smart Contract (SC2) อพเดทขออมลไปยง Smart Contract (SC1) และใช API2 ในการอพเดทฐานขอมลของกรมทรพยสนทางปญญาใหเปนปจจบน


-๕๗-

3.2 แนวทางการพฒนาระบบบรหารลขสทธบน Blockchain Module: Ownership

1) API1 การบนทกขอมลการจดแจงลขสทธขน Blockchain เชน - เลขรหสลขสทธ - ผเปนเจาของลขสทธ (ชอ, เลขบตรประจ าตวประชาชนหรอเลขทะเบยนนตบคคล) - ประเภทลขสทธ - วนเรมตน - วนสนสด - สถานะ

2) API2 สงขอมลออก โดยดจาก - เลขรหสลขสทธ - ขอมลผเปนเจาของลขสทธลาสด

3) Smart Contract1 (SC1) บนทกขอมลการจดแจงลขสทธบน Blockchain Module: Collateral

1) API3 ดงขอมลการท าหลกประกนธรกจและบนทกขน Blockchain - ดงจากเวบเซอรวสของ DIP หรอ DBD - รายละเอยดขอมลการท าหลกประกน เชน

- ผใหก (Lender) - ผก (Borrower) - ประเภททรพยสนทางปญญาทใชเปนหลกประกน (Collateral) - เงนตน (Principal) - ดอกเบย (Interest Rate) - ระยะเวลา (Maturity) - เงอนไขการช าระเงน (Terms of Payment) เชน ช าระเงนภายในวนท 15 ของทก

เดอนจนกวาจะครบก าหนด 2) API4 ส าหรบใหธนาคารบนทกการช าระเงนก 3) Smart Contract2 (SC2) บนทกขอมลการใชลขสทธเปนหลกประกนทางธรกจ

กรณท 1 ผกช าระเงนตรงเวลา เมอครบก าหนดการไถถอน กรมทรพยสนทางปญญาปลดลอค Smart Contract และแจงผเกยวของทราบวาครบก าหนดสญญาแลว

กรณท 2 ผกไมช าระเงนตามก าหนด Smart Contract โอนสทธการเปนเจาของลขสทธนนใหกบผใหก และแจงใหกรมพฒนาธรกจการคาและผมสวนเกยวของทกฝายทราบ

= SC2 อพเดทขอมลสถานะไปยง SC1 -> โอนสทธใหเปนของธนาคาร (API2) 4) Notification (N1) ส าหรบการแจงผเกยวของในกรณตาง ๆ เชน

- ธนาคารบนทกการช าระเงน - ปดสญญา


-๕๘-

- โอนสทธ - การช าระเงนลาชา

5) Web & API5 ส าหรบการดงขอมลประวตการช าระเงนและการท าหลกประกนทางธรกจ 4. หนวยงานทเกยวของ

กรมทรพยสนทางปญญา กรมพฒนาธรกจการคา ผใหบรการแอปพลเคชน e-Book ในประเทศไทย สถาบนการเงน และผแทนจากหนวยงานภาครฐหรอองคกรกลางทเกยวของเพอรวมเปนคณะท างาน

5. งบประมาณ

คาใชจาย แหลงทมา - คาจดประชมคณะท างานฯ กรมทรพยสนทางปญญา - คาพฒนาระบบบรหารลขสทธดวยเทคโนโลย

Blockchain ทง 2 Module การสนบสนนจากผใหบรการแอปพลเคชน E-Book ทมความเชยวชาญและมความพรอมในการพฒนาระบบบนเครอขาย Blockchain อาท การออกแบบระบบ การเขยน Smart Contract การเชอมโยง API การสนบสนนอนๆ

- เครองคอมพวเตอรแมขายเพอตดตงระบบบรหารลขสทธดวยเทคโนโลย Blockchain

ใชบรการระบบคลาวดภาครฐของส านกงานพฒนารฐบาลดจทล (DGA) ไมเสยคาใชจาย หรออาจใช Server ของกรมทรพยสนทางปญญา หากมระบบทรองรบกบระบบ Blockchain ขางตน หรออาจใช Server ของภาคเอกชนหากไดรบการสนบสนน

- คาธรรมเนยมในการท าธรกรรมบนเครอขาย Blockchain สาธารณะ (คา GAS) (ประมาณ 10 บาทตอ 1 ธรกรรม)

คณะท างานฯ พจารณารปแบบการเกบคาธรรมเนยมทเหมาะสม เชน การคดคาธรรมเนยมรวมกบคาบรการของ e-Book Provider

6. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

- เกดตนแบบการบรหารจดการขอมลลขสทธผลงานวรรณกรรมบนเครอขาย Blockchain แบบครบวงจร ตงแตการจดแจง การอนญาตใหใชสทธ การใชลขสทธเปนหลกประกนทางธรกจ

- นกเขยนตระหนกถงความส าคญของการจดแจงลขสทธ และสามารถใชลขสทธผลงานวรรณกรรมของตนเปนหลกประกนทางธรกจเพอเขาถงแหลงเงนทนได

- สรางโมเดลตนแบบในการบรหารจดการขอมลทรพยสนทางปญญาบนเครอขาย Blockchain ส าหรบเปนแนวทางในการประยกตใช Blockchain กบทรพยสนทางปญญาประเภทอน


-๕๙-


โครงการท 2: โครงการศกษาการพฒนาระบบนเวศ (Ecosystem) ทรพยสนทางปญญา เพอสงเสรมทรพยสนทางปญญาสเชงพาณชย

1. หลกการและเหตผล

การพฒนาดานทรพยสนทางปญญาของไทยในปจจบนมการพฒนาระบบนเวศ (Ecosystem) การปรบปรงมาตรการหรอกลไกสนบสนนส าหรบงานดานการจดทะเบยน การคมครองและการสงเสรมดานการตลาดของทรพยสนทางปญญาเปนหลก กลาวคอ มการพฒนากระบวนการและระบบสารสนเทศทสนบสนนใหการจดทะเบยนทรพยสนทางปญญามความสะดวกยงขน มมาตรการคมครองปกปองเจาของทรพยสนทางปญญาตามกฎหมาย และการพยายามจบคธรกจระหวางเจาของนวตกรรมและภาคธรกจ เชน การพฒนาระบบ IP MART ของกรมทรพยสนทางปญญา เพอเปนตลาดกลางส าหรบทรพยสนทางปญญาและสนบสนนใหมการน าทรพยสนทางปญญาไปใชในเชงพาณชยมากยงขน

อยางไรกตาม Ecosystem ทเกยวของกบการน าทรพยสนทางปญญามาใชเปนหลกประกนทางธรกจนนยงไมไดรบความสนใจจากผมสวนไดสวนเสยทเกยวของเทาทควร แมวาทรพยสนทางปญญาสามารถน ามาใชเปนหลกประกนทางธรกจตามกฎหมายได แตยงขาดกลไกสนบสนนและการยอมรบจากผเกยวของทงในดานการประเมนมลคาของทรพยสนทางปญญา การมตลาดรองส าหรบซอขายทรพยสนทางปญญารวมไปถงกลไกการบงคบหลกประกน เมอเกดขอพพาทหรอไมเปนไปตามสญญาทก าหนด ดงนน จงจ าเปนตองมโครงการศกษาการสรางระบบนเวศ (Ecosystem) ทรพยสนทางปญญา โดยเฉพาะสทธบตร อนสทธบตรและเครองหมายการคา เพอแสวงหาความรวมมอจากผมสวนเกยวของกบทรพยสนทางปญญา และรวมกนพฒนาระบบนเวศทเออตอการใชประโยชนจากทรพยสนทางปญญาทงในเชงพาณชย และการใชเปนหลกประกนทางธรกจ


- เพอสรางระบบนเวศในการใชประโยชนจากทรพยสนทางปญญาในเชงการคาของสทธบตร อนสทธบตรและเครองหมายการคา รวมทงการใชเปนหลกประกนทางธรกจ เพอรองรบขอเสนอโครงการระยะกลางและระยะยาว


ศกษาแนวทางการสรางระบบนเวศทเหมาะสมในการใชประโยชนจากทรพยสนทางปญญาในเชงพาณชย อาท การใชเปนหลกประกนทางธรกจ การพฒนาตลาดรองส าหรบซอขายทรพยสนทางปญญา รวมทงพฒนาความรวมมอจากหนวยงานทเกยวของ เชน หนวยงานประเมนทรพยสนทางปญญา สถาบนการเงน เปนตน


-๖๐-

เพอสงเสรมสภาพคลองใหกบทรพยสนทางปญญา ทจะน าไปสการพฒนาทรพยสนทางปญญาในระยะยาว โดยเสนอใหกรมทรพยสนทางปญญาพจารณาการจดตงคณะท างาน ประกอบดวยผแทนหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน สมาคมทเกยวของ เพอศกษาและพจารณาแนวทางการพฒนาระบบนเวศดงกลาว โดยคณะท างานฯ อาจมหนาท ดงน

- ศกษาและวเคราะหความตองการของผสรางนวตกรรม โดยเฉพาะการสนบสนนดานการตลาด - ศกษาและวเคราะหสภาพตลาดทรพยสนทางปญญาในปจจบน - จดท าแผนการด าเนนงานเพอสรางระบบนเวศ (Ecosystem) ส าหรบการบรหารทรพยสนทางปญญา

แบบครบวงจร โดยเฉพาะการใชประโยชนจากทรพยสนทางปญญาในเชงการคา และการใชเปนหลกประกนทางธรกจ

- ศกษาและวเคราะหความตองการของผสรางนวตกรรม โดยเฉพาะการสนบสนนดานการตลาด -

4. หนวยงานทเกยวของ

กรมทรพยสนทางปญญา สถาบนการเงน ตวแทนสทธบตรหรอตวแทนเครองหมายการคา ภาคเอกชนและสมาคมทเกยวของ

5. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ - มแนวทางการด าเนนงานเพอสรางระบบนเวศ (Ecosystem) ส าหรบการบรหารทรพยสนทางปญญา

แบบครบวงจร โดยเฉพาะการใชประโยชนจากสทธบตร อนสทธบตรและเครองหมายการคาในเชงพาณชย และการน ามาใชเปนหลกประกนทางธรกจ


-๖๑-


โครงการท 1: โครงการพฒนาระบบบรหารขอมลสทธบตรแบบออนไลนบนเครอขาย Blockchain

1. วตถประสงคของโครงการ - เพอพฒนาระบบสารสนเทศส าหรบการบรหารจดการขอมลสทธบตรแบบออนไลนบนเครอขาย

Blockchain ส าหรบสทธบตรการประดษฐ สทธบตรการออกแบบ และอนสทธบตร ทงในสวนขอมลการจดทะเบยน การอนญาตใหใชสทธ (Licensing) และการเปนหลกประกนทางธรกจ

- เพอสนบสนนใหเจาของสทธบตรสามารถน าผลงานประดษฐคดคนของตนไปใชประโยชนในเชงพาณชยหรอเขาถงแหลงเงนทนไดอยางสะดวก

- แผนระยะถดไป (2-3 ป)

2. แนวทางการด าเนนงาน - ศกษากระบวนการบรหารจดการสทธบตรการประดษฐ สทธบตรการออกแบบ และอนสทธบตร

ตงแตการจดทะเบยน การรบโอนสทธ การอนญาตใหใชสทธ (Licensing) และการน าสทธบตรไปใชเปนหลกประกนทางธรกจ

- พฒนาระบบบรหารจดการสทธบตรแบบออนไลนบนเครอขาย Blockchain - เชอมโยงขอมลจากระบบการจดทะเบยนทรพยสนทางปญญาอเลกทรอนกส ของกรม

ทรพยสนทางปญญา เพอน าขอมลทส าคญของการจดทะเบยนสทธบตร/ อนสทธบตรจดเกบบนเครอขาย Blockchain แบบสาธารณะ

- พฒนา Smart Contract จดการขอมลการจดทะเบยนสทธบตร/ อนสทธบตร - พฒนา Smart Contract จดการขอมลการอนญาตใหใชสทธ (Licensing) ได - พฒนา Smart Contract จดการขอมลการใชสทธบตร/ อนสทธบตรเปนหลกประกนทาง

ธรกจ โดยสามารถเชอมโยงขอมลกบฐานขอมลของกรมพฒนาธรกจการคาได - น าเขาขอมลสทธบตร/ อนสทธบตรทยงไมหมดอายการคมครองเขา สฐานขอมลเครอขาย

Blockchain สาธารณะ - ประชาสมพนธโครงการ และเผยแพรความร สรางความเขาใจใหกบสาธารณเกยวกบการบรหาร

จดการขอมลสทธบตร / อนสทธบตรบนเครอขาย Blockchain

3. หนวยงานทเกยวของ กรมทรพยสนทางปญญา สถาบนการเงน กรมพฒนาธรกจการคา บรษท IT หรอผเชยวชาญดาน

Blockchain


-๖๒-


คาใชจาย งบประมาณ - คาศกษา วเคราะห ออกแบบและพฒนาระบบบน Blockchain

- Smart Contract (Ownership) 420,000 - Smart Contract (Licensing) 930,000 - Smart Contract (Collateral) 930,000

- คาใชจายในการเผยแพรและประชาสมพนธ 100,000 - คาใชจายในการบรหารโครงการและคาใชจายอน ๆ 500,000

รวม 2,880,000 หมายเหต รายละเอยดการประมาณคาใชจายในการพฒนาระบบแสดงใน ภาคผนวก ก


- เจาของสทธบตรสามารถบรหารจดการและตรวจสอบขอมลการใชงานสทธบตร/ อนสทธบตรผานระบบออนไลนได

- เกดฐานขอมลการอนญาตใหใชสทธบตร/ อนสทธบตร ส าหรบเปนขอมลประกอบการศกษาการประเมนมลคาสทธบตรได

- สงเสรมใหเกดการน าสทธบตร/ อนสทธบตรมาใชเปนหลกประกนทางธรกจเพมมากขน


-๖๓-


โครงการท 2: โครงการพฒนาระบบบรหารจดการขอมลเครองหมายการคาแบบออนไลนบนเครอขาย Blockchain

1. วตถประสงคของโครงการ - เพอพฒนาระบบบรหารขอมลเครองหมายการคาแบบออนไลนบนเครอขาย Blockchain ครอบคลม

การจดทะเบยน การอนญาตใหใชสทธ (Licensing) และการใชเปนหลกประกนทางธรกจ - เพอสนบสนนใหมการใชประโยชนจากเครองหมายการคาในเชงพาณชย และใชเปนหลกประกนทาง

ธรกจเพอเขาถงแหลงเงนทน

2. แนวทางการด าเนนงาน - ศกษากระบวนการบรหารจดการเครองหมายการคา ตงแตการจดทะเบยน การรบโอนสทธ การ

อนญาตใหใชสทธ (Licensing) และการบนทกการใชเปนหลกประกนทางธรกจ - ศกษา วเคราะหและพฒนาตนแบบระบบ AI (Artificial Intelligence) เพอบงชความคลายกนของ

เครองหมายการคา - พฒนาระบบบรหารจดการเครองหมายการคาแบบออนไลนบนเครอขาย Blockchain

- เชอมโยงขอมลการจดทะเบยนเครองหมายการคาจากระบบการจดทะเบยนทรพยสนทางปญญาอเลกทรอนกส ของกรมทรพยสนทางปญญา เพอน าขอมลทส าคญจดเกบบนเครอขาย Blockchain แบบสาธารณะ

- พฒนา Smart Contract จดการขอมลการจดทะเบยนเครองหมายการคา - พฒนา Smart Contract จดการขอมลการอนญาตใหใชสทธ (Licensing) - พฒนา Smart Contract จดการขอมลการใชเครองหมายการคาเปนหลกประกนทางธรกจ

โดยสามารถเชอมโยงขอมลกบฐานขอมลของกรมพฒนาธรกจการคาได - น าเขาขอมลเครองหมายการคาทยงไมหมดอายการคมครองเขาสฐานขอมลเครอขาย Blockchain

สาธารณะ - ประชาสมพนธโครงการ และสรางความเขาใจใหกบสาธารณเกยวกบการบรหารจดการขอมล

เครองหมายการคาบนเครอขาย Blockchain


กรมทรพยสนทางปญญา สถาบนการเงน กรมพฒนาธรกจการคา บรษท IT หรอผเชยวชาญดาน Blockchain


-๖๔-

4. งบประมาณ คาใชจาย จ านวนเงน

- คาศกษา วเคราะห ออกแบบและพฒนาระบบบน Blockchain

- Smart Contract (Ownership) 420,000 - Smart Contract (Licensing) 930,000 - Smart Contract (Collateral) 930,000

- คาศกษาและพฒนาระบบ AI เพอบงชความคลายกนของเครองหมายการคา 2,250,000 - คาใชจายในการเผยแพรและประชาสมพนธ 100,000 - คาใชจายในการบรหารโครงการและคาใชจายอน ๆ 500,000 - รวม 5,130,000

หมายเหต รายละเอยดการประมาณคาใชจายในการพฒนาระบบแสดงใน ภาคผนวก ก


- มระบบบรหารจดการและตรวจสอบขอมลเกยวกบเครองหมายการคาแบบออนไลน เชน การอนญาตใหใชสทธ การบงคบใชเปนหลกประกน

- เกดการน าเครองหมายการคามาใชเปนหลกประกนทางธรกจเพมมากขน


-๖๕-


โครงการท 3: โครงการพฒนาระบบบรหารขอมลสงบงชทางภมศาสตร (GI) และระบบตรวจสอบยอนกลบออนไลนบนเครอขาย Blockchain


- เพอพฒนาระบบการจดทะเบยนสงบงชทางภมศาสตร (GI) แบบออนไลนบนเครอขาย Blockchain - เพอพฒนาระบบสารสนเทศในการตรวจสอบยอนกลบสนคา GI ได

2. แนวทางการด าเนนงาน - ศกษา วเคราะหและพฒนาระบบการบรหารขอมล GI ประกอบดวย

- ระบบการขนทะเบยน การขอใชตราสญลกษณ GI การโตแยงหรอคดคาน การเพกถอนหรอละเมด

- พฒนา Smart Contract จดการขอมลการขนทะเบยน GI และการใชตราสญลกษณ GI - ศกษา Supply Chain สนคา GI สนคาเกษตรหรออาหาร วเคราะห และพฒนาระบบตรวจสอบ

ยอนกลบสนคา GI บน Blockchain - น าเขาขอมลทยงไมหมดอายการคมครองเขาสฐานขอมลเครอขาย Blockchain


กรมทรพยสนทางปญญา ผผลตสนคา GI บรษท IT หรอผเชยวชาญดาน Blockchain

4. งบประมาณ คาใชจาย จ านวนเงน

- คาศกษา วเคราะห ออกแบบและพฒนาระบบจดทะเบยนสงบงชทางภมศาสตร (GI)

- การขนทะเบยน การเพกถอนหรอละเมด การโตแยงคดคาน การขอใชตราสญลกษณ GI

1,800,000

- คาศกษา วเคราะห ออกแบบและพฒนาระบบตรวจสอบยอนกลบออนไลน - Supply Chain Management + User Interface Application ๒,๔00,000

- คาศกษา วเคราะห ออกแบบและพฒนาระบบบรหารขอมลบน Blockchain - Smart Contract (Ownership) 420,000

- คาใชจายในการเผยแพรและประชาสมพนธ 100,000 - คาบรหารโครงการและคาใชจายอนๆ 500,000


-๖๖-

คาใชจาย จ านวนเงน รวม ๕,๒๒0,000

5. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ - ผผลตหรอผประกอบการสามารถบรหารจดการและตรวจสอบขอมลเกยวกบ GI แบบออนไลนได

เชน การขนทะเบยน การขอใชตราสญลกษณ GI - ผบรโภคสามารถตรวจสอบแหลงทมาของสนคา GI ได


-๖๗-


โครงการท 4: โครงการประเมนมลคาทรพยสนทางปญญาผานขอมลการใชสทธในตลาด

1. วตถประสงคของโครงการ - เพอศกษาหลกการ วธการประเมนมลคาทรพยสนทางปญญาทเปนทยอมรบในสากลและน ามา

ประยกตใชกบการประเมนมลคาทรพยสนทางปญญาในประเทศไทยได - เพอพฒนาแบบจ าลองในการประเมนมลคาทรพยสนทางปญญาและเสนอแนะแนวทางในการประเมน

มลคาทรพยสนทางปญญาเพอใชเปนหลกประกนทางธรกจทเหมาะสม โดยอาศยขอมลการอนญาตใหใชสทธในตลาด หรอจากระบบบรหารขอมลสทธบตรและเครองหมายการคาบนเครอขาย Blockchain

- เพอสงเสรมใหเกดการน าทรพยสนทางปญญามาใชเปนหลกประกนทางธรกจเพมมากขน - 4: โครงการประเมนมลคาทรพยสนทางปญญาผานขอมลการใชสทธในตลาด


- ศกษาองคความร ทฤษฎ หลกการในการประเมนมลคาทรพยสนทางปญญา และทบทวนกรณศกษาระบบการประเมนมลคาทรพยสนทางปญญาในตางประเทศ

- จดประชมระดมความคดเพอน ามาใชเปนขอมลประกอบการพฒนาแบบจ าลองการประเมนมลคาทรพยสนทางปญญา โดยเชญสถาบนการเงน ผแทนหนวยงานภาครฐ ธรกจ SMEs และผทเกยวของกบการประเมนมลคาทรพยสนทางปญญาเขารวมประชม

- สมภาษณเกบขอมลจากผมสวนเกยวของเกยวกบการประเมนมลคาทรพยสนทางปญญา ผมสวนในการก าหนดนโยบายภาครฐ หรอภาคธรกจทเกยวของ

- รวบรวม และศกษาขอมลการอนญาตใหใชสทธทรพยสนทางปญญาในปจจบน เพอพฒนาแบบจ าลองในการประเมนมลคาทรพยสนทางปญญา โดยใชประโยชนจากขอมลทรพยสนทางปญญาบนระบบ Blockchain จากโครงการตางๆ เชน ขอมลการอนญาตใหใชสทธ (Licensing) ขอมลการใชเปนหลกประกนทางธรกจ เปนตน รวมทง ขอมลจากแหลงอนๆ ประกอบการวเคราะหและประเมนมลคาทรพยสนทางปญญา

- จดประชมรบฟงความคดเหนจากผเกยวของเกยวกบรางผลการศกษา จ านวน 1 ครง มผเขารวมประชมเปนผแทนจากหนวยงานทเกยวของ

3. หนวยงานทเกยวของ กรมทรพยสนทางปญญา สถาบนการเงน หนวยงานประเมนทรพยสนทางปญญา


-๖๘-


คาใชจาย จ านวนเงน - คาศกษา วเคราะห 1,000,000 - คาพฒนาแบบจ าลองการประเมนมลคา 1,300,000 - คาใชจายในการเกบขอมล สมภาษณ 100,000 - คาจดประชมระดมความคดเหน 25 คน 2 ครง 50,000 - คาจดประชมรบฟงรางผลการศกษา 50 คน 1 ครง 50,000 - คาบรหารโครงการ ตดตอประสานงาน และคาใชจายอนๆ 500,000 - รวม 3,000,000

5. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ - มแบบจ าลองการประเมนมลคาทรพยสนทางปญญา - เกดการใชทรพยสนทางปญญาเปนหลกทรพยในการท าสญญาหลกประกนทางธรกจเพมมากขน


-๖๙-

ภาคผนวก ก

รายละเอยดการประมาณคาใชจายในการพฒนาระบบ

(๑) ระบบบรหารจดการขอมลสทธบตรแบบออนไลนบนเครอขาย Blockchain ๑.๑ คาศกษา วเคราะห ออกแบบและพฒนาระบบบน Blockchain

- Smart Contract (Ownership) - Blockchain Specialist 1 คน x 55,000 บาท x 4 เดอน = 220,000 บาท - Programmer 1 คน x 50,000 บาท x 4 เดอน = 200,000 บาท

420,000 บาท - Smart Contract (Licensing)

- Blockchain Specialist 1 คน x 55,000 บาท x 6 เดอน = 330,000 บาท - Programmer 2 คน x 50,000 บาท x 6 เดอน = 600,000 บาท

930,000 บาท - Smart Contract (Collateral)


930,000 บาท

(๒) ระบบบรหารจดการขอมลเครองหมายการคาแบบออนไลนบนเครอขาย Blockchain ๒.๑ คาศกษา วเคราะห ออกแบบและพฒนาระบบบน Blockchain


420,000 บาท - Smart Contract (Licensing)


930,000 บาท - Smart Contract (Collateral)


930,000 บาท


-๗๐-

๒.๒ คาศกษาและพฒนาระบบ AI เพอบงชความคลายกนของเครองหมายการคา - AI Specialist 1 คน x 55,000 บาท x 10 เดอน = 550,000 บาท - System Analyst 1 คน x 50,000 บาท x 10 เดอน = 500,000 บาท - Programmer 2 คน x 50,000 บาท x 12 เดอน = 1,200,000 บาท

2,250,000 บาท

(๓) ระบบการจดทะเบยนสงบงชทางภมศาสตร (GI) และระบบตรวจสอบยอนกลบออนไลนบนเครอขาย Blockchain 3.1 คาศกษา วเคราะห ออกแบบและพฒนาระบบจดทะเบยนสงบงชทางภมศาสตร (GI)

- การขนทะเบยน การเพกถอนหรอละเมด การโตแยงคดคาน การขอใชตราสญลกษณ GI - System Analyst 1 คน x 50,000 บาท x 12 เดอน = 600,000 บาท - Programmer 2 คน x 50,000 บาท x 12 เดอน = 1,200,000 บาท

1,800,000 บาท 3.2 คาศกษา วเคราะห ออกแบบและพฒนาระบบตรวจสอบยอนกลบออนไลน

- Supply Chain Management + User Interface Application - System Analyst 1 คน x 50,000 บาท x 12 เดอน = 600,000 บาท - Programmer ๓ คน x 50,000 บาท x 12 เดอน = 1,๘00,000 บาท

๒,๔00,000 บาท 3.3 คาศกษา วเคราะห ออกแบบและพฒนาระบบบน Blockchain


420,000 บาท


-๗๑-

ภาคผนวก ข

เอกสารอางอง

ภาษาไทย

กรมทรพยสนทางปญญา. ความรเบองตนดานทรพยสนทางปญญา สบคนจาก http://www.ipthailand.go.th/th/faq/

กรมทรพยสนทางปญญา. วธการขนทะเบยนสงบงชทางภมศาสตร สบคนจาก http://ipthailand.go.th/images/781/GI_final1.pdf

พนศกด แสงสนต. (2560). “เทคโนโลย Blockchain: นวตกรรมใหมทนาจบตามอง” เศรษฐศาสตรและบรหารธรกจปรทศน, ปท 13, ฉบบท 2, กรกฎาคม-ธนวาคม 2560, 114-130

ส านกงานพฒนารฐบาลดจทล (องคการมหาชน) (สพร.). (2562). การใชเทคโนโลยบลอกเชนส าหรบภาครฐ เวอรชน 1.0 (มกราคม พ.ศ.2562) สบคนจาก https://www.dga.or.th/th/profile/2128/

อาณต ลมคเดช และคณะ. (2559) Disrupting Business ธรกจกตกาใหม. กรงเทพฯ : บรษท พนนาเคล แอดเวอรไทซง

ภาษาองกฤษ Alexander Savelyev (2018) “Copyright in the blockchain era: Promises and challenges.”

Retrieved from https://wp.hse.ru/data/2017/11/21/1160790875/77LAW2017.pdf

Bernstein Technology GmbH. (2017) “Blockchain Certificates for Intellectual Property Management.” Retrieved from https://www.nik-nbg.de/fileadmin/Events/PDF/Bernstein_IP-ManagementBlockchain.pdf

Birgit Clark and Baker McKenzie. (2018) WBlockchain and IP Law: A Match made in Crypto Heaven?” Retrieved from http://www.wipo.int/wipo_magazine/en/2018/01/article_0005.html

Francois Oustry. (2017) “Blockchain based solutions for intellectual property management.” Retrieved from https://medium.com/@foustry/blockchain-based-solutions-for-intellectual-property-management-2ba14b51d5f6

Gonenc Gurkaynak, Ilay Yilmaz, Burak Yesilaltay and Berk Bengi. (2018) “Intellectual Property Law and Practice in the Blockchain Realm.” Computer Law & Security Review 34 (2018) p.847-862.

https://www.dga.or.th/th/profile/2128/?fbclid=IwAR1l97JwNRMKc5sfIBUZ7Mj94gU7q_Akc466SQwrrmYB8TSRvX_OAUP95Vs


-๗๒-

Jean-Maxime Riviere. (2018) “Blockchain Technology and IP – Investigating Benefits and Acceptance in Government and Legislations.” Junior Management Science 3(1) (2018). P 1-15

Nakamoto, S. (2008) “Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System,” Working Paper.

กฎหมาย

พระราชก าหนดการประกอบธรกจสนทรพยดจทล พ.ศ. 2561 พระราชบญญตคมครองสงบงชทางภมศาสตร พ.ศ. 2546 พระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. 2534 แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตเครองหมายการคา (ฉบบท

2) พ.ศ. 2543 พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 พระราชบญญตสทธบตร พ.ศ. 2522 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตสทธบตร (ฉบบท 2) พ.ศ. 2535

และพระราชบญญตสทธบตร (ฉบบท 3) พ.ศ. 2542 พระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ.2544 รางพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ…. (ฉบบท…)

Documents

รายงานฉบับสมบูรณ์ (Final Report) · 2019. 3. 26. · รายงานฉบับสมบูรณ์ ... Distributed data storage makes it impossible