รายงานฉบับสมบูรณ์ โครงการศึกษาเพื่อจัดทำ ยุทธศาสตร์การ ... · บทที่

โครงการศกษาเพอจดทำยทธศาสตรการพฒนาภาคบรการของประเทศ

รายงานฉบบสมบรณ

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

มลนธสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

มนาคม 2552

Office of the National Economic and Social Development Board

เสนอโดย

รายงานฉบบสมบรณ

โครงการศกษาเพอจดทายทธศาสตร การพฒนาภาคบรการของประเทศ

เสนอตอ

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

โดย

มลนธสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

เมษายน 2552

คณะผวจย

ดร. เดอนเดน นคมบรรกษ หวหนาคณะผวจย

ดร.สมเกยรต ตงกจวานชย ผเชยวชาญอาวโส

ดร.วโรจน ณ ระนอง ผเชยวชาญอาวโส

ดร.สเมธ องกตตกล ผเชยวชาญ

นางเสาวลกษณ ชวสทธยานนท นกวจยอาวโส

นายกรตพงศ แนวมาล นกวจยอาวโส

นางสาวเทยนสวาง ธรรมวณช นกวจยอาวโส

นายณฐวฒ ลกษณาปญญากล นกวจย

นางสาวอารยา มนสบญเพมพล นกวจย

นางสาวบญวรา สมะโน นกวจย

นายพรชย ฬลหาเวสส นกวจย

สารบญ

หนา

บทท 1 บทนา .................................................................................................................................................. 1-1 1. หลกการและเหตผล ..................................................................................................................................... 1-1 2. วตถประสงค ............................................................................................................................................... 1-2 3. ขอบเขตการศกษา ....................................................................................................................................... 1-2 4. วธการศกษา ............................................................................................................................................... 1-5 5. ระยะเวลาดาเนนการ ................................................................................................................................... 1-8

บทท 2 การกาหนดขอบเขตภาคบรการ ............................................................................................................. 2-1 1. ระบบการจาแนกสาขาในภาคบรการ ............................................................................................................ 2-1 2. การทบทวนขอบเขตภาคบรการของไทยและตางประเทศ ............................................................................. 2-7 3. ขอเสนอขอบเขตภาคบรการและวธการจดเกบขอมลทเหมาะสมกบประเทศไทย .......................................... 2-19 4. แนวทางในการพฒนาระบบการจดเกบขอมลภาคบรการ ............................................................................ 2-23

บทท 3 การประเมนศกยภาพและขดความสามารถ ในการแขงขนของภาคบรการ ......................................... 3-1 1. บทบาทของภาคบรการตอการพฒนาเศรษฐกจ ............................................................................................ 3-1 2. ววฒนาการการปรบโครงสรางทางเศรษฐกจ : กรณศกษาตางประเทศ ........................................................... 3-8 3. บทบาทภาคบรการตอการปรบเปลยนโครงสรางเศรษฐกจไทย ................................................................... 3-21

บทท 4 การประเมนปจจยแวดลอมทสงผลกระทบตอการพฒนาภาคบรการ ................................................... 4-1 1. แนวคดของ OECD ตอปจจยทสงผลกระทบตอการพฒนาขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการ ...... 4-1 2. การประเมนสภาพแวดลอมภายในและภายนอกของภาคบรการในภาพรวมไทย ............................................ 4-4 3. การประเมนปจจยทสงเสรมและเปนอปสรรคตอภาคบรการรายสาขา .......................................................... 4-16 4. ประเดนสาคญ (CRITICAL ISSUE) การพฒนาภาคบรการในภาพรวม ............................................................. 4-21

บทท 5 ยทธศาสตรการพฒนาภาคบรการ ......................................................................................................... 5-1 1. กรอบแนวคดในการพฒนา .......................................................................................................................... 5-1 2. วสยทศน .................................................................................................................................................. 5-2 3. เปาประสงคในการพฒนาสาขาบรการ .......................................................................................................... 5-2 4. ยทธศาสตรในการพฒนา ............................................................................................................................. 5-3 5. กลไกการขบเคลอน ................................................................................................................................... 5-12 6. แผนทนาทาง (ROAD MAP)......................................................................................................................... 5-14

ii

สารบญ (ตอ)

หนา บทท 6 หลกเกณฑการคดกรองสาขาบรการ ..................................................................................................... 6-1

1. การสรางมลคาเพม ...................................................................................................................................... 6-1 2. จานวนแรงงานในสาขาบรการ ..................................................................................................................... 6-2 3. ความเชอมโยงกบภาคการผลตและภาคบรการ ............................................................................................ 6-3 4. การสรางรายไดของภาคบรการในตลาดตางประเทศ ..................................................................................... 6-5 5. การขาดหนวยงานกากบดแลอยางเหมาะสม ................................................................................................ 6-6 6. การขาดยทธศาสตรในรายสาขาบรการ ........................................................................................................ 6-6 7. การสงเสรมคณภาพชวตทดของประชาชน ................................................................................................... 6-6 8. การเพมบทบาทใหภาคเอกชน ..................................................................................................................... 6-6 9. การใชเทคโนโลยในธรกจบรการ .................................................................................................................. 6-7

บทท 7 ยทธศาสตรการพฒนาบรการสอสารและโทรคมนาคม ........................................................................ 7-1 1. สถานภาพของบรการสอสารและโทรคมนาคม .............................................................................................. 7-1 2. การประเมนความสามารถในการแขงขนของบรการสอสารและโทรคมนาคม ................................................ 7-14 3. ขอเสนอยทธศาสตร ................................................................................................................................... 7-15 4. ขอเสนอกลไกการขบเคลอน ...................................................................................................................... 7-21

บทท 8 ยทธศาสตรการพฒนาอตสาหกรรมกอสราง ......................................................................................... 8-1 1. สถานภาพของอตสาหกรรมกอสรางไทย ...................................................................................................... 8-1 2. การประเมนความสามารถในการแขงขนของบรการกอสราง ........................................................................ 8-10 3. ขอเสนอยทธศาสตร ................................................................................................................................... 8-11 4. ขอเสนอกลไกการขบเคลอน ...................................................................................................................... 8-14

บทท 9 ยทธศาสตรการพฒนาสาขาบรการสขภาพ ........................................................................................... 9-1 1 สถานการณปจจบนและแนวโนม ................................................................................................................... 9-1 2 ความสามารถในการแขงขน .......................................................................................................................... 9-9 3 ขอเสนอยทธศาสตรการพฒนาสาขาบรการสขภาพ .................................................................................... 9-14 4. กลไกในการขบเคลอน ............................................................................................................................... 9-19

iii

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 1.1 ระยะเวลาการดาเนนงาน ................................................................................................................ 1-9 ตารางท 2.1 วธการจาแนกสาขาบรการตามมาตรฐานกลมตางๆ ......................................................................... 2-3 ตารางท 2.2 สรปการจาแนกสาขาตามวถตประสงคการใชงาน ............................................................................ 2-6 ตารางท 2.3 รปแบบการนาเสนอขอมล “ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ” ใน 7 ประเทศ .................................. 2-9 ตารางท 2.4 การคานวณมลคาเพมราคาคงท แบบ DOUBLE DEFLATION .............................................................. 2-25 ตารางท 2.5 การปรบมลคาเพมภาคบรการ โดยจาแนกตามสดสวนวธการวเคราะห .......................................... 2-29 ตารางท 2.6 จานวนประเทศ OECD ทใชวธการวดมลคาเพมแบบตางๆ ณ ราคาคงท ของกจกรรมภาคบรการในตลาด .................................................................................................. 2-32 ตารางท 2.7 จานวนประเทศ OECD ทใชวธการวดมลคาเพมแบบตางๆ ณ ราคาคงท ของกจกรรมภาคบรการนอกตลาด ............................................................................ 2-33 ตารางท 3.1 สาขาบรการทผลตบรการทมลกษณะเปน “บรการขนกลาง” ใหแกภาคธรกจ .................................. 3-24 ตารางท 3.2 ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศในภาคบรการของไทย .............................................................. 3-28 ตารางท 3.3 การจางงานรายสาขาบรการของไทย ............................................................................................ 3-30 ตารางท 3.4 ปจจยการผลตดานบรการทใชเพอผลตสนคาและบรการมากทสด 3 อนดบ .................................... 3-33 ตารางท 3.5 ปจจยการผลตทใชเพอผลตบรการมากทสด 3 อนดบ .................................................................... 3-33 ตารางท 3.6 มลคาอปสงคของภาคบรการตามตารางปจจยการผลตและผลผลตป 2543 ..................................... 3-35 ตารางท 3.7 การจดอนดบโครงสรางพนฐานทางเทคโนโลยของไทย ................................................................. 3-38 ตารางท 3.8 การจดอนดบโครงสรางพนฐานทมผลตอการลงทนในไทย ............................................................. 3-39 ตารางท 3.9 ดลบรการของไทย ป 2537-2551 .................................................................................................. 3-42 ตารางท 3.10 ดชนคณภาพชวตของไทย ............................................................................................................ 3-45 ตารางท 3.11 การคาดคะเนจานวนประชากรตามชวงอายของไทย ...................................................................... 3-46 ตารางท 4.1 สรปผลการประเมนสภาพแวดลอมภายในและภายนอกของภาคบรการไทย ..................................... 4-5 ตารางท 4.2 การประเมนศกยภาพของไทยจากดชนของหนวยงานตางๆ ............................................................ 4-6 ตารางท 4.3 ผลการจดอนดบของ E-READINESS RANKINGS (2008) ..................................................................... 4-9 ตารางท 4.4 ผลการจดอนดบของ DAI: 10 อนดบแรกของโลกและไทย .............................................................. 4-10 ตารางท 4.5 ความตกลงการคาเสรภาคบรการทเกยวของกบประเทศไทย ......................................................... 4-15 ตารางท 5.1 แผนทนาทางยทธศาสตรการพฒนาภาคบรการของประเทศไทย ................................................... 5-15 ตารางท 6.1 ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศและสดสวนตอภาคบรการป 2551 ............................................... 6-1 ตารางท 6.2 จานวนและอตราการเตบโตของแรงงานสาขาบรการป 2551 ............................................................ 6-2 ตารางท 6.3 สาขาบรการทมความเชอมโยงกบภาคการผลตและภาคบรการ ........................................................ 6-3 ตารางท 6.4 ประมาณการเปาหมายรายไดจาก MEDICAL HUB และขอมลจานวนคนไขตางชาต ............................ 6-6 ตารางท 6.5 หลกเกณฑการคดกรองสาขาบรการ 12 สาขา ................................................................................. 6-8 ตารางท 7.1 ผไดรบสมปทานการใหบรการโทรศพทพนฐานและโทรศพทเคลอนท .............................................. 7-2 ตารางท 7.2 การวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และภยคกคามของบรการโทรคมนาคม .................................. 7-14

iv

สารบญตาราง (ตอ)

หนา

ตารางท 8.1 บรษทรบเหมากอสรางทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย และรายไดของบรษท ณ ป พ.ศ. 2550 ............................................................................................ 8-3 ตารางท 8.2 จานวนขอบกพรองทสานกงานการตรวจเงนแผนดนพบจากการตรวจสอบ การประกวดราคา การตรวจสอบสญญา และการปฏบตงานตามสญญา ในงบประมาณ 2550 ............ 8-6 ตารางท 8.3 อตราเงนสนบนในขบวนการคอรรปชนในวงการกอสรางไทย ........................................................... 8-8 ตารางท 8.4 การวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และภยคกคามของอตสาหกรรมกอสราง ................................ 8-10 ตารางท 9.1 มลคาเพม ของงานดานสขภาพและสงคมสงเคราะห (หนวย: พนลานบาท) ..................................... 9-2 ตารางท 9.2 จานวนสถานพยาบาลภาครฐและภาคเอกชน .................................................................................. 9-3 ตารางท 9.3 จานวนชาวตางชาตทมารบบรการทางการแพทยในโรงพยาบาลเอกชนไทย ระหวางป พ.ศ. 2544-2550 ............................................................................................................ 9-7 ตารางท 9.4 SWOT ANALYSIS ของบรการสขภาพของไทย ............................................................................... 9-10 ตารางท 9.5 เปรยบเทยบ MEDICAL TOURISM ของประเทศไทยและประเทศคแขงในภมภาคน โดย THE BOSTON CONSULTING GROUP ........................................................................................ 9-12

v

สารบญรป

หนา

รปท 2.1 วธการคานวณมลคาเพมแทจรง ......................................................................................................... 2-28 รปท 3.1 สดสวนของภาคบรการในผลตภณฑมวลรวมในประเทศของประเทศไทย และตางประเทศ ป 2543 และ 2551 ..................................................................................................... 3-2 รปท 3.2 สดสวนการจางงานในภาคบรการของไทยและตางประเทศ ป 2543 และ 2549 ....................................... 3-3 รปท 3.3 ความสมพนธของอตราการเตบโตของ GDP ในภาคการผลตและบรการในประเทศจน ........................... 3-9 รปท 3.4 ความสมพนธของอตราการเตบโตของ GDP ในภาคการผลตและบรการ ในประเทศเวยดนาม .............. 3-10 รปท 3.5 ความสมพนธของอตราการเตบโตของ GDPในภาคการผลตและบรการ ในประเทศไตหวน ................... 3-10 รปท 3.6 อตราการเตบโตของ GDP ในสาขาบรการทมอตราสงในประเทศจน .................................................... 3-11 รปท 3.7 อตราการเตบโตของ GDP ในสาขาบรการทมอตราสงในประเทศไตหวน .............................................. 3-12 รปท 3.8 มลคาเพมของภาคบรการในประเทศเวยดนาม .................................................................................... 3-13 รปท 3.9 มลคาเพมของภาคบรการในประเทศสหรฐอเมรกา .............................................................................. 3-14 รปท 3.10 มลคาเพมของภาคบรการในประเทศออสเตรเลย ................................................................................. 3-14 รปท 3.11 มลคาเพมของภาคบรการในประเทศญปน .......................................................................................... 3-15 รปท 3.12 อตราการเจรญเตบโตของ GDP สาขาบรการสขภาพ .......................................................................... 3-15 รปท 3.13 อตราการเจรญเตบโตของ GDP สาขาบรการการศกษา ....................................................................... 3-16 รปท 3.14 อตราการเจรญเตบโตของ GDP สาขาบรการภาครฐ ........................................................................... 3-16 รปท 3.15 อตราการเตบโตของ GDP ภาคการผลตและบรการ ประเทศอนเดย ..................................................... 3-17 รปท 3.16 สดสวน FDI ภาคบรการและภาคอนของอนเดย ................................................................................... 3-18 รปท 3.17 เงนลงทนโดยตรงจากตางชาตสงในบางสาขาบรการของประเทศอนเดย .............................................. 3-18 รปท 3.18 อตราการเตบโตของ GDP สาขาบรการทมอตราสงในประเทศอนเดย .................................................. 3-19 รปท 3.19 ดลบรการสทธทสาคญของประเทศอนเดย .......................................................................................... 3-20 รปท 3.20 การคาบรการและ GDP ของประเทศอนเดย ป 2542 ถง 2549 ............................................................. 3-21 รปท 3.21 สดสวนและมลคาผลตภณฑมวลรวมในประเทศ ณ ราคาปฐาน 2531 ................................................... 3-22 รปท 3.22 มลคา GDP ในภาคการผลตและบรการของประเทศไทย ป 2523-2551 ................................................ 3-23 รปท 3.23 อตราการเตบโตของมลคาภาคการผลตและบรการของประเทศไทย ..................................................... 3-23 รปท 3.24 สดสวนและจานวนการจางงานในภาคการผลตและบรการ ................................................................... 3-25 รปท 3.25 ผลตภาพของแรงงานไทย .................................................................................................................. 3-26 รปท 3.26 สดสวนของภาคบรการรายสาขา ........................................................................................................ 3-26 รปท 3.27 สดสวนของสาขา “บรการอน” ............................................................................................................. 3-27 รปท 3.28 มลคาเพมของภาคบรการรายสาขา .................................................................................................... 3-27 รปท 3.29 อตราการขยายตวเฉลยตอปของสาขาบรการตางๆ ในชวงปพ.ศ.2544-2550 ....................................... 3-31 รปท 3.30 ผลตภาพของแรงงานในรายสาขาบรการชวงป 2541-2551 ................................................................. 3-32 รปท 3.31 ดลการคาและดลบรการของไทย ป 2537-2551 ................................................................................... 3-41 รปท 3.32 ดลบรการในสาขาทมการเปลยนแปลงมากในชวง 15 ป ....................................................................... 3-41 รปท 3.33 รายจายคาบรการของไทยทเพมขนอยางมากในชวง ป 2537-2551 .................................................... 3-44 รปท 3.34 ดชน HDI ของไทย ............................................................................................................................. 3-45

vi

สารบญรป

หนา รปท 5.1 เปาประสงคในการพฒนาสาขาบรการ .................................................................................................. 5-3 รปท 7.1 มลคาภาคการสอสารและโทรคมนาคมของไทยและรอยละของมลคาภาคการสอสารและโทรคมนาคมตอ

GDP ณ ราคาคงท ............................................................................................................................... 7-2 รปท 7.2 สวนแบงตลาดของอนเทอรเนตในไทย .................................................................................................. 7-3 รปท 7.3 สดสวนจานวนผจดทะเบยนใชบรการโทรศพทพนฐาน และโทรศพทเคลอนทตอจานวนประชากร 100 คน ทวประเทศ .............................................................. 7-4 รปท 7.4 จานวนผใชบรการอนเทอรเนตความเรวสงในประเทศไทย ..................................................................... 7-5 รปท 7.5 คะแนนการประเมนการกากบดแลกจการโทรคมนาคมเฉลยใน 7 ประเทศ ป 2551 ................................. 7-6 รปท 7.6 คะแนนการประเมนการกากบดแลกจการโทรคมนาคมใน 3 ธรกจ .......................................................... 7-7 รปท 7.7 คะแนนการประเมนการกากบดแลกจการโทรคมนาคมใน 7 ดาน ........................................................... 7-8 รปท 8.1 อตราการขยายตวของ GDP มลคาเพมของสาขากอสราง และสดสวนของสาขากอสรางตอ GDP ป พ.ศ. 2530-2551 .................................................................... 8-2 รปท 8.2 มลคาโครงการออกแบบและกอสรางในตางประเทศโดยบรษทกอสรางไทย ระหวางป พ.ศ. 2539-2550 .................................................................................................................. 8-9 รปท 9.1 อตราการขยายตวของบรการดานสขภาพ ณ ราคาในแตละป (CURRENT PRICE) ...................................... 9-4 รปท 9.2 อตราการขยายตวของบรการดานสขภาพ ณ ราคาคงทป 2531 .............................................................. 9-5

บทท 1 บทนา

1. หลกการและเหตผล

ภาคบรการ (Service sector) ไดมบทบาทสาคญในการชวยขบเคลอนและฟนฟเศรษฐกจของประเทศมาอยางตอเนองตลอดชวง 2-3 ทศวรรษทผานมา โดยเฉพาะในชวงวกฤตเศรษฐกจป 2540 เปนตน ประเทศไทยตองพงพงรายไดจากธรกจในภาคบรการเพอลดภาวการณขาดดลการคาระหวางประเทศ รวมทงใชการทองเทยวเปนเครองมอสาคญในการฟนฟเศรษฐกจโดยรวมของประเทศ จนสามารถรกษาสถานภาพทางเศรษฐกจของประเทศใหคงอยในตลาดโลกได และยงคาดการณวาในอนาคตภาคบรการจะยงเพมบทบาทมากขนไปอก เมอเทยบกบภาคการเกษตรและภาคอตสาหกรรมทกาลงอยในชวงชะลอตวและลดบทบาทลงจากภาวการณแขงขนททวความรนแรงมากขน

ภาคบรการสามารถสรางมลคาใหกบเศรษฐกจของประเทศในสดสวนประมาณรอยละ 50 ของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) ในขณะทภาคการเกษตรและภาคอตสาหกรรม สรางมลคาในสดสวนรอยละ 10 และ 40 ตามลาดบ โดยธรกจในภาคบรการทสามารถสรางรายไดใหกบประเทศมากทสด คอ ธรกจคาสงและคาปลก รองลงมา คอ การขนสง คมนาคมและคลงสนคา โรงแรมและภตตาคาร การบรหารราชการแผนดนและ บรการดานการศกษา ตามลาดบ ธรกจบรการของไทยมศกยภาพและโอกาสสอดคลองกบบรบทการเปลยนแปลงของกระแสโลกาภวตน โดยเฉพาะบรบทในดาน การปรบเปลยนโครงสรางประชากร การเคลอนยายทนระหวางประเทศ และความกาวหนาของเทคโนโลยสารสนเทศ ตลอดจนจดแขงจากความหลากหลายของทรพยากรธรรมชาต วฒนธรรม และ วถชวตความเปนไทย ดงนน ภายใตยทธศาสตรการปรบโครงสรางเศรษฐกจใหสมดลและยงยน ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 จงไดกาหนดแนวทางการปรบโครงสรางภาคบรการ เพอใหเปนแหลงรายไดหลกของประเทศ และพฒนาขดความสามารถในการแขงขนของธรกจบรการทมศกยภาพ เพอขยายฐานการผลตและการตลาดของธรกจบรการครอบคลมในสระดบภมภาคมากขน บนฐานความร ความเปนไทย และการเชอมโยงกบตางประเทศ

อยางไรกตาม เนองจากโครงสรางภาคบรการของประเทศ ครอบคลมธรกจหลากหลายสาขา และมทศทางแตกตางกนไปตามแนวนโยบาย วตถประสงค และภารกจของหนวยงานทดแลกากบอยในปจจบน จงทาใหทผานมาประเทศไทยยงไมมยทธศาสตรการพฒนาภาคบรการโดยรวม ทจะตองม การกาหนดวสยทศน วตถประสงค เปาหมาย และยทธศาสตรการพฒนาใหเปนไปในทศทางเดยวกน สอดคลองกบแนวทางการปรบโครงสรางภาคบรการในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 รวมทงการจดตงคณะกรรมการระดบชาตและอนกรรมการรายสาขา เพอเปนกลไกการขบเคลอนยทธศาสตรใหเปนไป

1-2

ตามวสยทศนและเปาหมายทกาหนดไว เหมอนอยางประเทศทประสบความสาเรจในการพฒนาธรกจภาคบรการใหเปนสาขาเศรษฐกจหลกของประเทศ เชน สงคโปร ญปน ฮองกง และสหรฐอเมรกา

ดงนน เพอใหประเทศไทยมทศทางและเปาหมายทชดเจนในการพฒนาขดความสามารถใน การแขงขนของภาคบรการ ตามแนวทางทไดกาหนดไวในแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 และเพอจดทาวสยทศนและยทธศาสตรการพฒนาภาคบรการของประเทศ พรอมทงพจารณาความเหมาะสมของกลไกการขบเคลอนยทธศาสตรทงในระดบชาตและรายสาขา ตามขอเสนอและความเหนของสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต จงตองมการศกษาเรองการจดทายทธศาสตรการพฒนาภาคบรการของประเทศเพอผลกดนการขบเคลอนยทธศาสตรการปรบโครงสรางภาคบรการ ในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 ใหเกดผลในทางปฏบตไดอยางเปนรปธรรมดวย

2. วตถประสงค

2.1 เพอศกษาการกาหนดขอบเขตของภาคบรการ และสถานภาพการพฒนาภาคบรการของประเทศไทย และตางประเทศทประสบความสาเรจในการพฒนา

2.2 เพอวเคราะหศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการโดยรวม และรายสาขาทมศกยภาพและโอกาสในการขยายฐานการผลตและการตลาดสระดบภมภาค รวมทงความพรอมของระบบการประกนความเสยงเพอสงเสรมการลงทนของผประกอบการไทย

2.3 เพอจดทายทธศาสตรการพฒนาภาคบรการของประเทศ และแผนทนาทาง (Roadmap) การพฒนาสาขาบรการทมศกยภาพ พรอมทงกลไกขบเคลอนยทธศาสตรทงในระดบชาตและสาขาทมศกยภาพ

3. ขอบเขตการศกษา

3.1 ขอบเขตของภาคบรการ

การศกษาเพอจดทายทธศาสตรการพฒนาภาคบรการในครงน เปนการศกษาถงสถานภาพและบทบาทความสาคญของภาคบรการทมตอภาคเศรษฐกจโดยรวมของประเทศ และการกาหนด ทศทางการพฒนาในระยะของแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 และในระยะยาวตอไป ดงนน ในขนแรก จงจาเปนตองมการกาหนดขอบเขตหรอนยามของ “ภาคบรการ” ทเปนมาตรฐานสากลและเหมาะสมกบประเทศไทยใหมความชดเจนกอน เนองจากปจจบนความหมายหรอขอบเขตของภาคบรการนน มการจาแนกองคประกอบแตกตางกนไปตามหนวยงานหรอองคกรตางๆ อยางเชน หากยดตามหลกการจดทาผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (GDP) ของสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) จะครอบคลมถงมลคาผลตภณฑมวลรวมทนอกเหนอจากภาคการเกษตร การเหมองแรและยอยหน และการอตสาหกรรม ซงจะมสดสวนประมาณรอยละ 50 ของ GDP ในแตละป หรอเปนมลคาผลตภณฑมวลรวมทคานวณไดจากสาขาการผลตและบรการ จานวน 12 สาขา ดงน 1) สาขา

1-3

การไฟฟา ประปา และแยกกาซ 2) สาขาการกอสราง 3) สาขาการคาสง คาปลก ซอมยานพาหนะและของใช 4) สาขาโรงแรมและภตตาคาร 5) สาขาการขนสง คมนาคม และคลงสนคา 6) สาขาการเงนและการธนาคาร 7) สาขาการคาอสงหารมทรพย ธรกจใหเชาและอนๆ 8) สาขาการบรหารราชการแผนดน 9) สาขาการศกษา 10) สาขาการบรการสขภาพและสงคมสงเคราะห 11) สาขาการบรการชมชน สงคม และสวนบคคล 12) สาขาบรการคนรบใช

ในขณะท องคการการคาโลก (WTO) ไดจาแนกกลมสนคาในภาคบรการออกเปน 12 สาขายอยเชนกน 1) บรการดานการทองเทยว 2) บรการดานการศกษา 3) บรการสงเสรมสขภาพ 4) บรการดานการออกแบบทางสถาปตยกรรม วศวกรรม และงานธรกจกอสรางในตางประเทศ 5) บรการดานธรกจ ครอบคลมบรการวชาชพคอมพวเตอร โฆษณา คนควาวจย และอนๆ 6) บรการดานสอสารโทรคมนาคม ครอบคลมบรการไปรษณย พสดภณฑ โทรคมนาคม และโสตทศน 7) บรการดานการจดจาหนาย ไดแก บรการคาปลก คาสง ตวแทนจาหนาย และธรกจแฟรนไชส 8) บรการดานสงแวดลอม ไดแก การกาจดมลภาวะ รวมทงดานสขาภบาล 9) บรการดานการเงน ไดแก บรการดานการประกนภย การธนาคาร ธรกจหลกทรพย และธรกรรมการเงนอนๆ 10) บรการดานนนทนาการวฒนธรรมและการกฬา ไดแก ธรกจบนเทง หองสมด พพธภณฑ 11) บรการดานการขนสง ไดแก การขนสงทางบก ทางเรอ ทางอากาศ และทางทอ และ 12) บรการดานอนๆ

ดงนนจงควรมการศกษาวาการกาหนดขอบเขตของภาคบรการของไทยในปจจบนมการจดแบงสาขาภาคบรการไวอยางเหมาะสมแลวหรอไม หรอควรมการจดแบงสาขาใหมอยางไรใหเหมาะสมและสอดคลองกบแนวคดในตางประเทศ

3.2 ขอบเขตการศกษา

เปนการศกษาวเคราะหศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการ เพอเสนอแนวทางการพฒนาโดยรวมและรายสาขาหรอรายธรกจบรการทมศกยภาพ โดยมงเนนขยายฐาน การผลตและการตลาดใหครอบคลมระดบภมภาคมากยงขน บนฐานความร ความเปนไทย และความเชอมโยงกบตางประเทศ รวมทงการพฒนาระบบการประกนความเสยงเพอสรางภมคมกนใหกบผประกอบการไทย ทงน เพอใหภาคบรการเปนแหลงสรางรายไดหลกของประเทศ และสามารถเสรมสรางศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนของธรกจในบางสาขาได ซงมประเดนสาคญทจาเปนตองทาการศกษาวเคราะหในรายละเอยด ดงน

3.2.1 การประเมนศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการโดยรวม

การศกษาในสวนนจะเปนการศกษาขอมลในเชงสถตเพอพจารณาถงขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการโดยรวมของไทยวาเหมอนหรอแตกตางจากภาคการคาอนๆ ของไทยหรอไมอยางไร และมแนวโนมในอนาคตเชนไร และภาคบรการสาขาใดบางทมขดความสามารถใน การแขงขน หรอมแนวโนนดานการตลาดทดเทาทจะมขอมลทตยภมจะเอออานวย

1-4

3.2.2 การประเมนศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนของสาขาธรกจทมศกยภาพและมความสาคญตอเศรษฐกจไทย

การศกษาในครงนจะครอบคลมสาขาบรการทเปนพนฐานสาคญในการพฒนาเศรษฐกจ และ/หรอสาขาบรการทมศกยภาพหรอมโอกาสในการพฒนาภาคบรการของประเทศไดตอไป เนองจากการศกษาในสวนแรกทประเมนศกยภาพการแขงขนของภาคบรการโดยรวมในหวขอ 3.2.1 จะทาใหทราบวาแตละสาขามความสาคญในประเดนใดบาง จากนนทปรกษาจะคดเลอกธรกจบรการจานวน 12 สาขายอย/ธรกจบรการทสาคญและ/หรอมศกยภาพหรอมโอกาสในการพฒนาภาคบรการของไทย เพอศกษาในเชงลกตอไป โดยการคดเลอกธรกจบรการนจะตองไดรบความเหนชอบจากสานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

การศกษาธรกจบรการทง 12 สาขายอย/ธรกจบรการ จะทาการประเมนศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนใน 2 สวนคอ การประเมนศกยภาพในเชงปรมาณ และการประเมนศกยภาพในเชงคณภาพ

1) การประเมนศกยภาพเชงปรมาณ

ทปรกษาจะศกษาขอมลทตยภมในภาคบรการรายสาขา/รายธรกจบรการในลกษณะเดยวกบหวขอ 3.2.1 โดยศกษาทศทางการพฒนาและการขยายธรกจบรการทงในรปแบบของการใหบรการภายในประเทศ และการใหบรการขามประเทศ รวมถงการศกษาขอมลของประเทศคแขงบางประเทศ เชน สหรฐอเมรกา สหภาพยโรป สงคโปร ญปน เกาหล มาเลเซย เวยดนาม และอนเดย เปนตน วาเหมอนหรอแตกตางกบไทยอยางไรหากมขอมลทตยภมทสามารถนามาวเคราะหได

การศกษาดงกลาวจะทาใหทราบวาปจจบนธรกจบรการใดมการขยายตวและสรางรายไดใหแกประเทศมากทสด และธรกจบรการใดทควรปรบปรงหรอพฒนาศกยภาพเพอเพมขดความสามารถในการแขงขนใหสงขนเมอเทยบกบประเทศคแขง

2) การประเมนศกยภาพเชงคณภาพ

ทปรกษาจะวเคราะหปจจยทางดานกฎหมาย ระเบยบภายในทเกยวของกบการคาบรการในรายสาขา ตลอดจนปจจยแวดลอมทางธรกจทเปนอปสรรคหรอชวยสงเสรมความสาเรจของการคาบรการในแตละสาขา/ธรกจบรการ โดยมกรอบประเดนการศกษาดงตอไปน

1. ศกยภาพความโดดเดนของสนคาและบรการของไทยในตลาดโลก 2. แนวโนมของพฤตกรรมและความตองการของตลาด 3. เครอขายวสาหกจของธรกจภาคบรการตลอดหวงโซอปทาน 4. โอกาสการขยายฐานการผลตและการตลาดในประเทศและระดบภมภาค 5. การกาหนดบทบาท/ทาทของไทยในเวทความรวมมอระหวางประเทศ

1-5

6. การพฒนาระบบการประกนความเสยงในการลงทนในการประกอบธรกจ เพอเพมสมรรถนะและขดความสามารถในการแขงขนของผประกอบการไทย โดยศกษาจากกรอบกฎหมายการคมครองการลงทนของธนาคารโลกภายใต Multilateral Investment Guarantee Agency (MIGA) เปนตน

7. ปจจยสนบสนนเพอชวยเสรมสรางขดความสามารถในการแขงขนของธรกจ อาท นโยบาย/มาตรการของภาครฐ ความพรอมของบคลากร กฎระเบยบขอกฎหมายทเกยวของ ขอตกลงทางการคาภายใตกรอบความรวมมอตางๆ โครงสรางพนฐานและสงอานวยความสะดวก เปนตน รวมถงปจจยทเปนอปสรรคตอการพฒนาขดความสามารถในการแขงขนของไทย โดยเปรยบเทยบกบปจจยตางๆ ของตางประเทศ

8. การศกษากรณตวอยางจากประเทศทประสบความสาเรจในการพฒนาธรกจภาคบรการจนกลายเปนสาขาเศรษฐกจหลกหรอสาขาท ม การเจรญเตบโตสงของประเทศ เปนตน

ทงน การศกษาในแตละประเดนของแตละสาขา/ธรกจบรการนน อาจจะมเนอหาหรอประเดนการศกษาทมากนอยแตกตางกนขนอยกบความเหมาะสมของลกษณะหรอรปแบบของแตละธรกจบรการ เชน ธรกจบรการบางสาขาทมความเสยงสงจากการลงทนทงในประเทศหรอตางประเทศ อาจจาเปนตองมระบบประกนความเสยงจากการลงทน จงตองศกษารปแบบระบบประกนความเสยงจากการลงทนเพอใชกบธรกจบรการเหลานน เปนตน

3.2.3 แนวทางการพฒนา

ทปรกษาจะเสนอแนวทางในการพฒนาธรกจการคาบรการในแตละสาขา/ธรกจบรการโดยใหสอดคลองกบสภาพปญหาทเกดขนตามทเสนอในหวขอ 3.2.1 และ 3.2.2 เพอจดทาขอเสนอยทธศาสตรการพฒนาภาคบรการโดยรวม และเฉพาะรายสาขาหรอรายธรกจบรการ พรอมทงกลไก การขบเคลอนยทธศาสตรในภาพรวม และรายสาขาธรกจหรอรายธรกจบรการ โดยจะแบงแยกออกเปนสองแนวทางคอ นโยบายของรฐ และแนวทางการปรบตวของเอกชน ทงนในการศกษาแนวทางการพฒนาดงกลาว จะศกษาแนวนโยบาย กลไก (หนวยงาน) และแนวทางการพฒนาในตางประเทศประกอบดวย

4. วธการศกษา

วธการดาเนนการศกษาตามขอบเขตการศกษานน จะใชขอมลทตยภมและปฐมภมดงน

4.1 วธการศกษาเพอกาหนดขอบเขตของภาคบรการตามขอ 3.1

เปนการศกษาแนวคดการจดแบงกลมธรกจบรการรายสาขาของไทยและตางประเทศ โดยศกษาจากแนวทางการพฒนาภาคการคาบรการของไทยและตางประเทศ จากการสมภาษณผทเกยวของ หรอจากการศกษาขอมลสถตทสะทอนความสาคญในการจดแบงกลมสาขาบรการ

1-6

4.2 วธการศกษาเพอวเคราะหศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการตามขอ 3.2

4.2.1 ในขนตอนแรก ทปรกษาจะศกษากรอบแนวทางหรอแนวคดในการจดทายทธศาสตรของภาคบรการในภาพรวมโดยทบทวนวรรรณกรรมในตางประเทศ เพอใชเปนแนวทาง ในการจดทายทธศาสตรฯ สาหรบประเทศไทย โดยคานงถงโครงสรางตลาดการคาบรการของไทยดวย

4.2.2 เมอไดกรอบแนวคดดงกลาวในหลกการแลว ขนตอนทสอง จะทาการประเมนศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการในภาพรวม โดยทาการศกษาจากขอมลทตยภมในเชงปรมาณทสามารถแสดงความสาคญในแตละสาขาบรการได เชน การสรางรายไดจากสาขาบรการนนตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ หรอมลคาการนาเขาและสงออกในแตละสาขาบรการ หรอปรมาณการใชปจจยการผลตของแตละสาขาบรการ เพอทจะจดลาดบความสาคญของแตละสาขาบรการ

4.2.3 ขนตอนทสามทปรกษาจะคดกรองสาขาบรการทมความสาคญหรอมโอกาสหรอศกยภาพในการแขงขนในตลาดการคาบรการของไทยเพอศกษาในเชงลกจานวน 12 สาขายอย/ธรกจบรการ เชน 1) ขอมลทไดจากขอ 4.2.2 วามแนวโนมการเตบโตในการสรางรายไดหรอมลคาการนาเขาและสงออกเปนอยางไรบาง 2) แนวนโยบายของรฐบาล วามนโยบายมงสงเสรมธรกจบรการสาขาใดบางและ 3) ขอเสนอแนะและแนวทางการสงเสรมภาคการคาบรการทไดนาเสนอไวในงานวจยทผานมา

ในกรณทมงานศกษาวจยในสาขาบรการ/ธรกจบรการใดในเชงลกอยแลว ทปรกษาจะไมทาการศกษาวจยในเรองนน แตจะเนนศกษาสาขาบรการบางสาขาทยงไมเคยมการศกษาไว เพอใหมการศกษาวจยและมการจดทายทธศาสตรในแตละสาขาบรการ/ธรกจบรการใหครอบคลมรอบดานมากยงขน

4.2.4 ขนตอนทส หลงจากคดเลอกธรกจบรการ 12 สาขายอย/ธรกจบรการแลว ทปรกษาจะดาเนนการประเมนศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนในแตละสาขายอย/ธรกจบรการ โดยศกษาจากการสรางรายได และอตราการเจรญเตบโตของรายไดเทยบกบสาขาบรการเดยวกนของตลาดโลก หรอประเทศผนา ประเทศคแขง หรอประเทศเพอนบานของไทย โดยใชฐานขอมลจากบรการ Business Online ของกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย ทสามารถแสดงรายไดของผประกอบการรายบรษทไดยอนหลง 5-10 ป และสถตขอมลรายไดของตลาดตางประเทศ

อกทง ขอมลจากบรการ Business Online ยงเปนฐานขอมลทสาคญททาใหทราบวา ผใหบรการรายใดเปนผประกอบการรายใหญในตลาด และมจานวนมากนอยเพยงใด โดยจะทา การตรวจสอบความถกตองของขอมลกบสมาคมหรอหนวยงานทเกยวของ ในกรณทมจานวนผประกอบการหลายรายในตลาด ยอมมสวนชวยสงเสรมใหเกดการแขงขนในตลาดมากขน รวมถงยงใชเปนฐานขอมลสาหรบการสมภาษณผประกอบการในเชงลกตอไปดวย

นอกจากน การศกษาภาคบรการในแตละสาขา/ธรกจบรการ อาจจะศกษาจากเอกสารหรอขอมลทเกยวของดงน

1-7

1) รายงานวจย เอกสารหรอบทความทเกยวของกบภาคการคาบรการจากหนวยงานตางๆ ทงในประเทศและตางประเทศ เชน สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI) องคการการคาโลก (WTO) องคการเพอความรวมมอและพฒนาการทางเศรษฐกจ (OECD) ธนาคารโลก (The World Bank) หรอ สถาบนประกนการลงทนพหภาค (Multilateral Investment Guarantee Agency: MIGA) เปนตน

2) กฎหมาย กฎเกณฑ และกฎระเบยบทเกยวของกบภาคการคาบรการทงในประเทศ และตางประเทศ เชน

พระราชบญญตการทางานของคนตางดาว พ.ศ. 2521 และพระราชบญญตการประกอบธรกจของคนตางดาว พ.ศ. 2542 ซงจากดการเขามาใหบรการของคนตางชาต และบรษทตางชาต

พระราชบญญตการแลกเปลยนเงนตรา 2518 ซงจากดการเคลอนยายทนออกนอกประเทศ

กฎหมายหรอรางกฎหมายเฉพาะ ทเกยวของกบการคาบรการในแตละสาขา ขอตกลงทางการคาระหวางประเทศในขอบทวาดวยการคาบรการ เชน

GATTS FTA หรอ ASEAN เปนตน 3) แหลงขอมลในประเทศและตางประเทศจากหนวยงานทเกยวของ เชน ขอมล

จาก กระทรวงตางๆ และสมาคมทเกยวของของไทย ฐานขอมลของธนาคารแหงประเทศไทย และ ฐานขอมล UN Service Trade Statistics Database ของ United Nations ททาใหทราบวาตลาดบรการของไทยทคนไทยใหบรการชาวตางประเทศ หรอทคนไทยไปซอหรอขายบรการในตางประเทศวามประเทศใดบาง และมมลคาหรอสรางรายไดจานวนเทาไหร

4.2.5 ขนตอนทหา จะจดทายทธศาสตรของภาคบรการในรายสาขา/ธรกจบรการ ซงจะใชผลการศกษาทไดจากการประเมนศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการรายสาขาของไทย ประกอบกบการสมภาษณผทเกยวของและการเชญรวมประชมกลมยอยอยางนอย 2 ครง ไดแก

1) ผใหบรการ โดยอาจสมภาษณเปนรายบรษทหรอสมภาษณตวแทนกลมธรกจ ในสมาคมกไดตามความจาเปน

2) ผรบบรการ หรอผประกอบธรกจทเกยวเนองกบสาขาบรการนนๆ 3) หนวยงานรฐทรบผดชอบ เชน กระทรวงสาธารณสข กระทรวงศกษาธการ

กระทรวงพาณชย กระทรวงคมนาคม และกระทรวงการทองเทยวและกฬา เปนตน

4.2.6 ในขนตอนสดทาย จะจดสมมนาเพอนาเสนอผลการศกษาจานวน 1 ครง โดยมผรวมประชมประมาณ 150 คน

1-8

5. ระยะเวลาดาเนนการ

การศกษานจะใชเวลา 8 เดอนนบจากวนทมการลงนามในสญญาจางทปรกษา โดยจาแนกระยะเวลาดาเนนงานเปน 2 ระยะ และมรายละเอยดของระยะเวลาการดาเนนงานดงตารางท 1.1

5.1 ระยะท 1 (3 เดอน)

1) ทบทวนหลกวชาการและหลกทฤษฎตางๆ เพอกาหนดขอบเขตความชดเจนของ “ภาคบรการ” ทเปนมาตรฐานสากลและเหมาะสมกบประเทศไทย และนามาใชเปนขอบเขตในการศกษาครงนตามหวขอ 3.1

2) รวบรวมและพฒนาฐานขอมลภาคบรการของประเทศทงในภาพรวมและรายสาขาทไดจากการศกษาตามทขอมลทตยภมจะเอออานวยตลอดระยะเวลาการศกษาของโครงการฯ โดยใหสอดคลองตามขอบเขตการศกษาขอ 3.2

3) ประเมนศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการโดยรวมและรายสาขาในเบองตน เพอทราบจดแขงและจดออนของภาคบรการของไทยในเบองตน และมประเดนทจะศกษาตอไปในรายละเอยด

5.2 ระยะท 2 (5 เดอน)

1) รวบรวมและพฒนาฐานขอมลภาคบรการของประเทศทงในภาพรวมและรายสาขาตอจากขนตอนการดาเนนงานในระยะท 1 ใหสมบรณยงขน

2) ประเมนศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการโดยรวมและ รายสาขาอยางสมบรณ ดงขอบเขตการศกษาใน 3.2.1 - 3.2.2

3) จดทาขอเสนอยทธศาสตรการพฒนาภาคบรการของประเทศ แผนทนาทาง (Roadmap) การพฒนาสาขาธรกจบรการทมศกยภาพ และกลไกการขบเคลอนในระดบชาตและสาขา ดงขอบเขตการศกษาใน 3.2.3

1-9

ตารางท 1.1 ระยะเวลาการดาเนนงาน

เดอน 1 เดอน 2 เดอน 3 เดอน 4 เดอน 5 เดอน 6 เดอน 7 เดอน 8 ระยะท 1 (3 เดอน) ทบทวนหลกวชาการและหลกทฤษฎตางๆ เกยวกบการคาบรการ

รวบรวมและวเคราะหขอมลและเอกสารดานการคาบรการในภาพรวมและรายสาขา

ประเมนศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการโดยรวมและรายสาขาในเบองตน

จดทาฐานขอมลทไดจากการศกษาวจยตลอดระยะเวลาการศกษา

สงรายงานเบองตน จานวน 20 ฉบบ ระยะท 2 (5 เดอน) ประเมนศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการโดยรวมและรายสาขา

จดประชมกลมยอยอยางนอย 2 ครง สงรายงานขนกลางจานวน 20 ฉบบ จดทาขอเสนอยทธศาสตรการพฒนาภาคบรการของประเทศ แผนทนาทาง (Roadmap) การพฒนาสาขาธรกจทมศกยภาพ และกลไกการขบเคลอนในระดบชาตและสาขา

สงรางรายงานฉบบสมบรณ จานวน 20 ฉบบ

จดประชมสมมนาจานวน 150 คน เพอนาเสนอการศกษา และรบฟงความคดเหนจากผรวมประชม

สงรายงานฉบบสมบรณจานวน 150 ฉบบ และบทสรปผบรหารไทย-องกฤษจานวน 150 ฉบบ

สง CD-ROM บนทกรายงานวจยจานวน 50 ชด และ CD-ROM บนทกขอมลจานวน 10 ชด

สงหนงสอหรอขอมลทซอสาหรบใชในโครงการวจย

1-10

บทท 1 บทนา ................................................................................................................................................. 1

1. หลกการและเหตผล ................................................................................................................................ 1 2. วตถประสงค ......................................................................................................................................... 2 3. ขอบเขตการศกษา ................................................................................................................................... 2 4. วธการศกษา ......................................................................................................................................... 5 5. ระยะเวลาดาเนนการ ............................................................................................................................... 8

ตารางท 1.1 ระยะเวลาการดาเนนงาน .................................................................................................................................... 9

บทท 2 การกาหนดขอบเขตภาคบรการ

การกาหนดขอบเขตภาคบรการของแตละหนวยงานหรอองคกรในแตละประเทศมองคประกอบทคลายคลงหรอแตกตางกนอยบาง จงจาเปนตองมการศกษาวาระบบการจาแนกสาขาในภาคบรการโดยทวไปมกรปแบบ และประเทศไทยไดจาแนกในรปแบบทเหมอนหรอแตกตางจากประเทศอนๆ อยางไร ตลอดจนการศกษาการจดแบงสาขาในภาคบรการของไทยวามความเหมาะสมหรอควรเพมเตมสาขาภาคบรการใดเมอเปรยบเทยบกบแนวคดในตางประเทศ

1. ระบบการจาแนกสาขาในภาคบรการ

การจาแนกสาขาในภาคบรการเพอการจดเกบขอมลและสถตทไดรบการรบรองโดยคณะกรรมการสถตขององคการสหประชาชาต (United Nations Statistical Commission) ในปจจบนแบงไดเปน 3 กลมตามวตถประสงคในการใช อนไดแก

1. การจาแนกสาขาบรการเพอใชเปนมาตรฐานอางองเพอใหระบบการจดเกบขอมลภาคบรการเพอวตถประสงค ในรปแบบตางๆ สามารถเทยบเคยงกน ไดแก ระบบ CPC ทสรางขนมาโดยองคการสหประชาชาต (UN Central Product Classification) CPC เปนระบบการจาแนกภาคการผลตและภาคบรการทมรายละเอยดมากทสด

2. การจาแนกสาขาบรการเพอจดทาผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (GDP) ซงเปนการจาแนกสาขาบรการตามขนตอนการผลตของบรการนนๆ ไดแก ISIC (International Standard Industrial Classification of All Economic Activities) ซงจาแนกสาขาบรการตามลกษณะของกจกรรมในการผลต

3. การจาแนกเพอใชในการจดทาสถตการคาบรการระหวางประเทศ ในดลการชาระเงน (Balance of Payments) ทจดเกบโดยกองทนการเงนระหวางประเทศ (IMF)

นอกจากระบบการจาแนกสาขาบรการขององคการสหประชาชาต ยงมการจาแนกสาขาบรการโดยองคการการคาโลก (WTO) อกดวย เพอใชในการเจรจาการคาระหวางประเทศ โดยการจาแนกเพอใชในการเจรจาเพอเปดเสรการคาบรการระหวางประเทศ โดยGATS (GATS) ซงมการจาแนกสาขาบรการเพอการเจรจาการคาโดยเฉพาะ โดยในแตละสาขาบรการยอย ยงมการจาแนกรปแบบของการคาบรการเปน 4 รปแบบ ไดแก Mode 1 (การใหบรการขามพรมแดน) Mode 2 (การบรโภคขามพรมแดน) Mode 3 (การเขาไปจดตงสถานประกอบการ) และ Mode 4 (การเคลอนยายแรงงานขามพรมแดน)

การจาแนกประเภทของบรการในแตละกลมจะมระดบของความละเอยดแตกตางกนตามเปาประสงคในการใช เชน การจาแนกเพอใชเปนมาตรฐานกลางในการอางองและเพอจดทาผลตภณฑ

2-2

มวลรวมในประเทศจะคอนขางละเอยดเนองจากตองครอบคลมกจกรรมหรอสนคาบรการทกประเภททสามารถสรางรายไดใหแกประเทศ ในขณะทการจาแนกเพอการจดทาสถตการคาบรการระหวางประเทศจะไมละเอยดมากนนเนองจากมบรการบางประเภทเทานนทสามารถคาขายขามพรมแดนได เชน การทองทยว และการบรการขนสงสนคาระหวางประเทศ ในขณะทบรการสาธารณปโภคพนฐาน เชน การผลตไฟฟา การขนสงในประเทศ การประปา ฯลฯ ไมสามารถคาขายขามประเทศไดจงไมมการบนทกในดลการชาระเงน

สาหรบการจาแนกสาขาบรการเพอการเจรจาเปดเสรการคาบรการใน GATS นนจะเปน การจาแนกตามลกษณะของ “กฎ ระเบยบของรฐ” ทเกยวของกบสาขาบรการนนๆ จงมความละเอยดนอยกวาการจาแนกเพอจดทา GDP เนองจากกฎ กตกาการคาการลงทนของภาครฐ เชน กฎเกณฑวาดวยการลงทนหรอการจางงานของคนตางดาว ไมลงในรายละเอยดของสาขายอย ตวอยางเชนใน กรณของบรการอสงหารมทรพย GATS จะไมมการแยกแยะบรการเชาอสงหารมทรพยเพอทอยอาศยออกจากบรการเชาเพอการประกอบกจการทางการคา หรอการจาแนกบรการบรหารจดการอสงหารมทรพย ออกจากบรการใหเชาอาคารและทดน เนองจากกฎ กตกาของรฐมไดแยกประเภทของบรการเหลานออกจากกน นอกจากนแลว ระบบการจาแนกสาขาบรการใน GATS จะไมครอบคลมบรการทกประเภทเชนเดยวกบระบบ CPC และ ISIC เนองจากมไดมเปาประสงคในการจดเกบขอมล สาขาบรการทจาแนกโดยGATSจะจากดเฉพาะทมนยสาคญตอการลงทนหรอการคาระหวางประเทศเทานน เชน ในกรณของบรการโทรคมนาคมจะไมมบรการเชอมตอโครงขาย บรการเพจเจอร บรการ teleconferencing หรอ บรการขาย และ บรการเชาอปกรณการสอสาร

ในขณะเดยวกนการจาแนกสาขาบรการโดย GATS จะละเอยดกวาทปรากฏในดลบญชชาระท IMF จดเกบ เนองจากการเจรจาการคาบรการใน GATS มองสาขาบรการในหลายมตนอกเหนอจากการซอขายบรการทมการชาระเงนตราระหวางประเทศ อนไดแก การเคลอนยายบคลากรระหวางประเทศ ซงทาใหมการจาแนกสาขาบรการวชาชพ และการลงทนตรงเพอใหบรการในตางประเทศ ทาใหมการจาแนกสาขาบรการสาธารณปโภคพนฐาน เชน โทรคมนาคม คาสง คาปลก ฯลฯ ซงผลงทนตางชาตสนใจทจะเขามาลงทนเพอใหบรการแกคนในตางประเทศ

แมการจาแนกสาขาบรการในแตละกลมจะแตกตางกนออกไปตามวตถประสงคในการใชขอมล แตทงหมดจะยดโยงกนเขาสระบบ Central Product Classification (CPC) ซงเปนการจาแนกบรการตามลกษณะของบรการซงมความละเอยดมากทสด ดงจะเหนไดจากตารางภาคผนวกท 1 วาการเชอมโยงการจาแนกทกรปแบบมกอางอง CPC เพอทจะใหการจาแนกสาขาบรการในแตละรปแบบเทยบเคยงหรอเปรยบเทยบระหวางกนได การศกษาในสวนตอไปจะลงลกเกยวกบการจาแนกสาขาบรการในแตละรปแบบ

1.1 CPC - (UN Central Product Classification)

CPC เปนการจาแนกประเภทของสนคาอตสาหกรรมและบรการในรายละเอยดทมความครอบคลมมากทสดในภาพรวม เนองจากการจดทา CPC ขนมานนกเพอทจะเปนมาตรฐานกลางสาหรบการจดเกบ

2-3

และจาแนกประเภทของสนค าและบรการเ พอวตถประสงค ในการใชว เคราะหขอ มลสถต ในหลายสาขา โดยทาการจดแบงในเชงผลตภณฑ (Product Classification)

เนองจาก CPC เปนการจาแนกสนคาเพอใช “ทวไป” (general purpose) จงมความละเอยด นอยกวาการจาแนกขอมลเฉพาะดาน เชน การจาแนกประเภทของสนคาภายใตระบบ Harmonized System (HS) ทถกสรางขนมาเพอใชเฉพาะสาหรบการเกบขอมล สถตการคาสนคาอตสาหกรรมระหวางประเทศ แตสาหรบภาคบรการแลว CPC เปนระบบการจาแนกทละเอยดและครอบคลมมากทสด

CPC มการจาแนกสนคาเกษตร อตสาหกรรมและบรการในระดบ 1 digit ออกเปนกลมทงสน 10 หมวดหลก คอ หมวด 0 สนคาเกษตร หมวด 1 แรธาตและพลงงาน หมวด 2 ผลตภณฑอาหาร เครองดม ยาสบ เครองนงหม หมวด 3 สนคาทสามารถขนสงได ยกเวนโลหะ เครองจกร หมวด 4 ผลตภณฑโลหะ เครองจกร หมวด 5 การกอสราง หมวด 6 บรการดานการกระจายสนคา ทพก บรการอาหารเครองดม การขนสง หมวด 7 บรการทางดานการเงน อสงหารมทรพย ลสซง หมวด 8 ธรกจและบรการทเกยวของกบการผลต หมวด 9 การใหบรการทเกยวของกบชมชนหรอบคคล ในระดบ 2 digit มสาขาครอบคลม 70 สาขา ในระดบ 3 digit ม 305 สาขา และในระดบ 4 และ 5 มทงสน 1,167 และ 2,096 สาขาตามลาดบ 1

นอกจาก CPC จะมความละเอยดมากทสดแลว CPC ยงถกใชเปนฐานขอมลอางองสาคญสาหรบการจาแนกกลมการคาบรการตามกรอบพนธกรณระหวางประเทศอนๆ ดวย อาท Extended Balance of Payment of Service Classification BMP5 และ GATS เปนตน ดงนน CPC จงมความสาคญตอการกาหนดนยามการคาบรการในแตละสาขา ดงนนประเดนสาคญทตองพจารณาในการจดแบงกลมสาขาบรการ กคอ หากยงสามารถจดแบงกลมสาขาบรการไดละเอยดตาม CPC มากเทาไร กจะยงสามารถจดแบงกลมสาขาบรการสอดคลองกบมาตรฐานการจดกลมในลกษณะอนๆ ไดเทานน นอกจากนหากประเทศใดตองการกาหนดนยามสาขาหรอกจกรรมการคาบรการของตนกจาเปนตองใหสอดคลองกบ CPC ดวยมฉะนนกจะตองกาหนดนยามใหชดเจนเพอปองกนปญหาความคลมเคลอในดานขอบเขตขอผกพน

ตารางท 2.1 วธการจาแนกสาขาบรการตามมาตรฐานกลมตางๆ

ระดบกลม CPC 1.0 ISIC 3.0 GATS BMP5/ EBOPS

Section ( 1 หลก) 10 17 12 (sectors) 11 (sectors) Division ( 2 หลก) 71 62

155-160

546 Group ( 3 หลก) 294 159

Class ( 4 หลก) 1,162 292 Subgroup ( 5 หลก) 2,093 -

หมายเหต: ขอมลตวเลขใน GATS และ BPM5/EBOPS คอ ตวเลขประมาณการของจานวนสาขาบรการทงหมดทจาแนกตาม CPC, version 3.0 และเปนสาขาทอยภายใต classification list ของ GATS และ BMP5/EBOPS

ทมา: รวบรวมโดยสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

1 ดรายละเอยดไดเพมเตมท http://unstats.un.org/unsd/cr/registry/regcst.asp?Cl=3&Lg=1

2-4

1.2 ISIC (International Standard Industrial Classification of All Economic Activities)

ISIC ซงเปนมาตรฐานทใชจดแบงสาขาสนคาและบรการตามหวขอของกจกรรม (Activity base) ซงปจจบนมการจดแบงหวขอกจกรรมออกเปน 17 กลมซงครอบคลมกจกรรมการผลตสนคาทกลกษณะและกจกรรมการใหบรการลกษณะตางๆ 2

โดยทวไป การจดแบงสาขาการผลตและการใหบรการตาม ISIC มความสอดคลองกบ CPC ในสาขาหลกๆ อยแลว เชน ในกรณการขนสงสนคาและผโดยสารทางทะเล (Sea transport) ภายใต CPC จะครอบคลมบรการการขนสงทงชายฝงและขามมหาสมทรซงรวมถงการเชาเหมาเรอในลกษณะตางๆ เชน เรอคอนเทนเนอร เรอเฟอรร เปนตน ซงอยในหมวด 65111 65119 และ 65130 โดยบรการในลกษณะคลายกนจะรวมอยในหมวด 611 ของ ISIC เปนตน ดงนนการทไทยจะพจารณาขยายสาขากจกรรมบรการภายใต ISIC ซงไทยเปนมาตรฐานปรบใชอยแลวใหละเอยดมากขนในระดบ 4-5 digit จงเปนแนวทางทควรกระทาซงจะไดเสนอในสวนขอเสนอแนะตอไป

1.3 BoP (Balance of Payment) และ EBoPS (Extended Balance of Payment)

การจาแนกสาขาบรการภายใตดลบญชชาระเงนของ IMF เปนการจดเกบขอมลเพอแสดง มลคาธรกรรมระหวางประเทศอนรวมถงบญชสทธเรยกรองทางการเงน หนสน และเงนโอนทเกดขนในรอบระยะเวลาระหวางผมถนฐานประเทศกบนอกประเทศ (resident and non-resident) ทงนหลกเกณฑ การจาแนกดงกลาวไมใชกฎหมายทกอใหเกดพนธะผกพนแตเปนเพยงแนวทางปฏบตแกประเทศสมาชกของ IMF ในการเกบรวบรวมขอมลทเปนมาตรฐานเดยวกนซงในปจจบนยดหลกตาม Fifth edition of the IMF Balance of Payment Manual (BMP5)

แมวาดลบญชชาระเงนดงกลาวมขอบเขตครอบคลมธรกรรมกจกรรมบรการตางๆ ระหวาง คนในชาตกบคนตางชาต แตปญหาสาคญทเกดขน กคอ การจาแนกกลมสาขาบรการของ BPM 5 ยงไมละเอยด เพราะจดแบงกลมสาขาบรการกวางๆ ไวทงสน 11 สาขาเทานน3 และในบางสาขา เชน บรการดานสนทนาการและวฒนธรรม (Personal, cultural and recreational services) ยงไมมนยามทชดเจน ทาใหการจดทาขอมลอาจมความคลาดเคลอนไมสอดคลองกบสภาพการคาแทจรงและทาใหขอมลของ BPM5 ไมสามารถนามาใชประโยชนไดอยางเตมทโดยเฉพาะการใชเปนฐานขอมลทางสถตอางองใน การเจรจาเปดเสรภาคบรการภายใต GATS ซงครอบคลมสาขาบรการประมาณ 155-160 สาขายอย

จากปญหาดงกลาวทาใหเกดแนวคดในการเจาะลกสาขาบรการของ BPM5 ใหละเอยดมาก โดยยงคงสาขาหลกของ BPM5 เอาไว และนานยามบรการในแตละสาขาของ CPC Version 1.0 มาปรบใชเพอใหเกดความชดเจนมากขน แนวทางปฏบตใหม ดงกลาวนเรยกวา Extended Balance of Payment

2 ดรายละเอยดไดเพมเตมท http://unstats.un.org/unsd/cr/registry/regcst.asp?Cl=2 3 ไดแก การขนสง การทองเทยว การสอสาร การกอสราง ประกนภย บรการทางดานการเงน เทคโนโลยสารสนเทศ เงนโอนคาสทธและคาธรรมเนยม ธรกจอนๆ บรการดานสนทนาการตางๆ และบรการทจดหาโดยภาครฐ

2-5

Service Classification (EBOPS) ไดถกกาหนดในคมอ Manual on Statistics of International Trade in Services ซงตพมพครงแรกในป 2002 และมสาขาบรการยอยครอบคลมกวา 500 สาขา (ดตารางภาคผนวกท 1)

แม EBOPS จะเปนกาวสาคญในการพฒนาระบบฐานขอมลในอนาคตสาหรบประเทศตางๆ อยางไรกตาม การจดเกบขอมลทมความละเอยดสงเชนนกอใหเกดความยากลาบากแกประเทศกาลงพฒนาสวนมาก และมแตประเทศพฒนาแลวทสามารถจดเกบขอมลสอดคลองกบมาตรฐานดงกลาวได นอกจากนปญหาสาคญอกประการหนง กคอ ในบางสาขาบรการ เชน การทองเทยว (Travel) บรการกอสรางนอกประเทศ (Construction service) ซงเกยวพนกบการคาสนคาและบรการจานวนมาก ทาใหไมสามารถระบ CPC ทเหมาะสมได ดงนนสงทนาคดกคอ เราจะหามาตรฐานทเหมาะสมสาหรบประเทศไทยมากทสดไดอยางไรเมอคานงถงความพรอมของทรพยากรทมอย

1.4 GATS

การเจรจาระดบพหภาคเกยวกบการคาบรการเกดขนครงแรกระหวางการเจรจาการคารอบอรกวย ซงผลทเกดขนคอความตกลงทวไปวาดวยการคาบรการ (General Agreement on Trade in Services) หรอ GATS ทเรมมผลบงคบใช พรอมความตกลง WTO เมอ 1 มกราคม 2538 โดยมวตถประสงคหลก เพอสงเสรมใหการคาบรการระหวางประเทศขยายตว มความโปรงใส และเนนการเปดเสรแบบคอยเปน คอยไปตามระดบความพรอมและการพฒนาของสมาชก

GATS เองไมไดระบวธจาแนกสาขาของบรการ แตฝายเลขานการของ WTO ไดเสนอแนวทาง การจาแนกประเภทของบรการไว 12 สาขา ซงปรากฏในเอกสาร GNS/W/120 หรอทรจกกนวา W/120 เชน 1) บรการดานธรกจ/วชาชพ 2) บรการสอสารคมนาคม 3) บรการดานการกอสรางและวศวกรรมทเกยวเนอง 4) บรการดานการจดจาหนาย 5) บรการดานการศกษา 6) บรการดานสงแวดลอม 7) บรการทางการเงน 8) บรการดานสขภาพและบรการทางสงคม 9) บรการดานการทองเทยวและบรการทเกยวเนอง 10) บรการดานนนทนาการ วฒนธรรมและการกฬา 11) บรการดานการขนสง 12) บรการอนๆ แตละสาขายงแตกเปนสาขายอยไดอกเปนจานวนมาก

แมวาการตความสาขายอยภายใต GATS อาศยการอางองการตความสาขาตาม CPC คลายกบ BPM5 หรอ EBOPS แตการจาแนกสาขาคาบรการตาม GATS ไมไดมงเนนความสาคญในเรอง การจดเกบขอมลเปนหลก แตใหความสาคญตอประเดนการเจรจาในเรองกฎหมายและระเบยบ ในการเขาถงตลาดมากกวา ดงนนการจาแนกสาขาบรการตาม GATS จงมวตถประสงคแตกตางจาก BPM5 หรอ EBOPS

นอกเหนอจากความแตกตางในดานวตถประสงคแลว จากการศกษาในตารางภาคผนวกท 1 ยงพบวา ขอบเขตของสาขาบรการระหวาง GATS ยงแตกตางกบ EBOPS ในบางเรองดวย เชน ภายใต GATS จะไมแยกสาขาบรการทจดหาโดยรฐบาล (Government service) เพราะบรการจดหาโดยรฐบาลไมมการเจรจาเปดเสรภายใต GATS แตอยภายใตรางความตกลงตางหากอกฉบบหนงซงอยในระหวาง

2-6

การเจรจา คอ ความตกลงรวมกนวาดวยการจดซอจดจางภาครฐ (Government Procurement Agreement) ซงเปนหวขอหนงในการเจรจาในกรอบ Singapore Issues นอกจาก GATS ยงไมรวมเรองคาสทธ (Royalties and license fees) เหมอนกบกรณของ EBOPS เพราะเรองดงกลาวอยภายใตกรอบความตกลง TRIPs ไมใช GATS นอกจากนในบางสาขาบรการซง GATS ระบวาเปนการคาบรการ เชน การใหบรการซอมแซมสนคาแกผมถนฐานในตางประเทศ (Repair) กลบถกกาหนดวาเปนการคาสนคาภายใต BPM5 เปนตน (ดตารางท 2.2)

ตารางท 2.2 สรปการจาแนกสาขาตามวถตประสงคการใชงาน

รปแบบ โดย วตถประสงค จดแขง จดออน

1. CPC United Nations (UN)

เพอใชเปนมาตรฐานอางองในการจดเกบขอมลสนคาและบรการทสามารถเทยบเคยงกนไดสาหรบองคกรตางๆ ของสหประชาชาต และสาหรบทกประเทศทวโลก

1. CPC เปนระบบการจาแนกสนคาและบรการทมความครอบคลมมากทสด

2. CPC ถกใชเปนฐานขอมลอางองสาคญสาหรบการจาแนกกลมการคาบรการตามกรอบพนธกรณระหวางประเทศอนๆ ดวย เชน BMP5 และ GATS

3. CPC มการจาแนกสนคาเกษตร อตสาหกรรมและบรการ เปนระดบ 1, 2, 3, 4 และ 5 digit

CPC เปนการจาแนกสนคาเพอใช “ทวไป” จงมความละเอยดนอยกวาการจาแนกตามระบบ HS ทถกสรางขนมาเพอใชเกบขอมลสถตการคาสนคาระหวางประเทศ

2. ISIC United Nations (UN)

เพอใชเปนมาตรฐานในการจดแบงสาขาสนคาและบรการตามขนตอนการผลตหรอกจกรรม (Activity base) และใชจดทา GDP

1. ISIC มการจดแบงหวขอกจกรรมออกเปน 4 ระดบ ซงครอบคลมกจกรรมการผลตสนคาและการใหบรการในลกษณะตางๆ

2. ไทยมการจดทา TSIC ซงเปนการแยกยอยมาจาก ISIC เพอใหสอดคลองกบกจกรรมการผลตของสนคาหรอบรการของไทย

3. BOP IMF เพอใชในการจดทาสถตการคาบรการระหวางประเทศ โดยแสดงมลคาธรกรรมระหวางประเทศอนรวมถงบญชสทธเรยกรองทางการเงน หนสน และเงนโอนทเกดขนในรอบระยะเวลาระหวางผมถนฐานในประเทศกบนอกประเทศ

BOP เปนการจาแนกสาขาบรการภายใตดลบญชชาระ ทาใหมขอมลการสงออกนาเขาของสนคาบรการทครอบคลมทกประเทศทวโลก

การจดกลมตาม BMP5 ทมเพยง 11 สาขา ทาใหไมละเอยดและชดเจนเพยงพอ จงมแนวคดการใชสาขาหลกของ BPM5 ประกอบกบนานยามบรการในแตละสาขาของ CPC Version 1.0 มาปรบใชเพอใหเกดความชดเจนมากขน แนวทางปฏบตใหมดงกลาวนเรยกวา EBOPS

2-7

รปแบบ โดย วตถประสงค จดแขง จดออน

4. GATS WTO เพอใชในการเจรจาเปดการคาเสรระหวางประเทศ โดยจาแนกการคาบรการเปน 4 รปแบบ ไดแก Mode 1-4

GATS จาแนกประเภทของบรการตามกฎระเบยบในการลงทน และการเคลอนยายแรงงาน ทาใหการจาแนกมความเหมาะสมในการเจรจาเพอเปดเสร

GATS จาแนกสาขาเพยงเพอวตถประสงคในการเจรจาการคาเทานน จงไมครอบคลมบรการทกประเภท เชน บรการทจดหาโดยรฐบาล (Government service) และ คาสทธ (Royalties and license fees) เปนตน

ทมา: คณะผวจย

2. การทบทวนขอบเขตภาคบรการของไทยและตางประเทศ

ประเทศไทยมการจาแนกสาขาในภาคบรการตามวตถประสงคในการใชในรปแบบสากลทเปน CPC ISIC BOP และ GATS เชนเดยวกบทกลาวมาแลว อยางไรกตาม ระบบ ISIC สามารถจาแนกสาขาในภาคการผลตและภาคบรการทละเอยดขนเพอสะทอนสภาพเศรษฐกจและสงคมของแตละประเทศได โดยประเทศไทยมการจดทาระบบ TSIC Code ขนซงอาจแตกตางจากประเทศอน ซงใชระบบ ISIC revision 4 ในขณะทระบบ TSIC ของไทยนน สามารถเทยบไดกบ ISIC revision 3 ซงแมจะสามารถแปลงรหส TSIC ในสาขาภาคการผลตและภาคบรการกลบเปนระบบ ISIC หรอ CPC เพอเปรยบเทยบกบประเทศอนๆ ได แตขอมลบางสวนจะไมตรงกบทตางประเทศใชเทาใดนก

ปจจบนฐานขอมลในระบบ TSIC ของไทยถกใชเพอจดทาขอมลผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) โดยสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) ไดนาเสนอขอมล GDP ออกเปน 2 กลม คอ ภาคการเกษตร และภาคนอกเกษตร ซงประกอบดวย สาขาอตสาหกรรม สาขาการเหมองแรและยอยหน และสาขาบรการอก 12 สาขา ไดแก 1) สาขาการไฟฟา ประปา และแยกกาซ 2) สาขาการกอสราง 3) สาขาการคาสง คาปลก ซอมยานพาหนะและของใช 4) สาขาโรงแรมและภตตาคาร 5) สาขาการขนสง คมนาคม และคลงสนคา 6) สาขาการเงนและการธนาคาร 7) สาขาการคาอสงหารมทรพย ธรกจใหเชาและอนๆ 8) สาขาการบรหารราชการแผนดน 9) สาขาการศกษา 10) สาขาการบรการสขภาพและสงคมสงเคราะห 11) สาขาการบรการชมชน สงคม และสวนบคคล 12) สาขาบรการคนรบใช ทงน รปแบบการนาเสนอขอมลผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศของไทยอาจมความคลายคลงหรอแตกตางจากประเทศอนๆ กไดขนอยกบดลยพนจของหนวยงานทรบผดชอบของประเทศนนๆ วาจะนาเสนอขอมลทละเอยดมากนอยเพยงใด

จากการศกษารปแบบการนาเสนอขอมล GDP ใน 7 ประเทศ ไดแก อนเดย เวยดนาม ญปน ไตหวน สหรฐอเมรกา ออสเตรเลย และประเทศไทย (ดตารางท 2.3) พบวา การนาเสนอขอมลในสาขาภาคบรการสวนใหญจะมความคลายคลงกนในสาขาบรการหลกๆ แตอาจมการแจกแจงรายละเอยดทแตกตางกนบาง เชน กลมไฟฟา กาซ ประปา การคาสงคาปลก การกอสราง การขนสง การเงน อสงหารมทรพย การบรหารราชการแผนดน การศกษา สขภาพ กจกรรมชมชน เปนตน แตสาขาบรการบางประเภทกมการนาเสนอทแตกตางจากของไทยอยางชดเจน ไดแก

2-8

1. บรการทางเทคนคและวทยาศาสตร (Scientific and technical service) ของประเทศเวยดนาม รวมถงประเทศไตหวน และสหรฐอเมรกาทไดรวมอยในบรการวชาชพ

2. บรการสนทนาการดานกฬาและวฒนธรรม (Recreational, cultural and sporting activities) ของประเทศเวยดนาม และไตหวน รวมถงสหรฐอเมรกาทไดมการรวมบรการดานศลปะและบนเทงไวดวย สาหรบประเทศไทยกมขอมลสวนนเชนกนแตจะแสดงไวใน “รายไดประชาชาตของประเทศไทย (National Income of Thailand) ฉบบป 2549” ซงเปนขอมลแยกตางหากออกไป

3. บรการธรกจวชาชพ (Professional and business services) ของประเทศไตหวน และสหรฐอเมรกา

4. บรการธรกจขอมลและการสอสาร (Information services) ของสหรฐอเมรกา เชน ธรกจสงพมพและซอฟตแวร ธรกจบนทกภาพและเสยง ธรกจสอสาร และโทรคมนาคม ธรกจดานขอมลขาวสาร

จะเหนไดวา การนาเสนอขอมลภาคบรการนนมความหลากหลายในแตละประเทศ เพราะแตละประเทศมจดเดนในการใหบรการทแตกตางกน เชน ประเทศสหรฐอเมรกาทมศกยภาพในการใหบรการดานวชาชพและขอมลขาวสาร จงมการแสดงขอมลเหลานในผลตภณฑมวลรวมประชาชาตไวอยางชดเจน ซงแตกตางจากประเทศไทยทบรการเหลานยงสรางรายไดใหกบประเทศไมมากนก ประกอบกบตองมการเกบรวบรวมและจดทาฐานขอมลในสวนนใหละเอยดเพยงพอทจะแสดงผลไดอยางถกตอง สาหรบประเทศไตหวนและเวยดนามมการแสดงขอมลการใหบรการทางเทคนคและวทยาศาสตร ซงสามารถสะทอนสภาพเศรษฐกจของประเทศไดเปนอยางดวามการใหความสาคญกบสาขาบรการน

2-9

ตารางท 2.3 รปแบบการนาเสนอขอมล “ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ” ใน 7 ประเทศ

Thailand India Vietnam Japan Taiwan USA Australia

1. Agriculture 1. Agriculture, forestry & fishing

1. Agriculture 1. Industries 1. Agriculture I. Private industries 1. Agriculture, forestry and fishing

1.1 Agriculture, Hunting and Forestry

1.1 Agriculture 2. Forestry (1) Agriculture ,forestry and fishing

2. Industry 1. Agriculture, forestry, fishing, and hunting

1.1 Agriculture

1.2 Fishing 1.2 Forestry & logging 3. Fishing a. Agriculture 2.1 Mining and Quarrying

1.1 Farms 1.2 Forestry and fishing

2. Non-Agriculture 1.3 Fishing 4. Mining and quarrying b. Forestry 2.2 Manufacturing 1.2 Forestry, fishing, and related activities

2. Mining

2.1 Mining and Quarrying

2. Mining &quarrying 5. Manufacturing c. Fishing 2.3 Electricity, Gas and Water

2. Mining 2.1 Mining (excluding services to mining)

2.2 Manufacturing 3. Manufacturing 6. Electricity, gas and water supply

(2) Mining 2.4 Construction 2.1 Oil and gas extraction

2.2 Transport services and storage

2.3 Electricity, Gas and Water Supply

3.1 Registered 7. Construction (3) Manufacturing 3. Services 2.2 Mining, except oil and gas

3. Manufacturing

2.4 Construction 3.2 Unregistered 8. Wholesale and retail trade; repair of motor vehicles, motor cycles and personal and household goods

a. Food products and beverages

3.1 Wholesale and Retail Trade

2.3 Support activities for mining

3.1 Food, beverage and alcohol

2.5 Wholesale and Retail Trade; Repair of Motor Vehicles, Motorcycles and Personal and

4. Elect. Gas & water supply

9. Hotels and restaurants

b. Textiles 3.2 Accommodation and Catering Services

3. Utilities 3.2 Textile, clothing, footwear and leather

2-10


Household Goods

2.6 Hotels and Restaurants

5. Construction 10. Transport, storage and communications

c. Pulp ,paper and paper products

3.3 Transportation, Storage & Communications

4. Construction 3.3 Wood and paper products

2.7 Transport, Storage and Communications

6. Trade Hotels and Restaurants

11. Financial intermediation

d. Chemicals 3.4 Finance and Insurance

5. Manufacturing 3.4 Printing, publishing and recorded media

2.8 Financial Intermediation

6.1 Trade 12. Scientific activities and technology

e. Petroleum and coal products

3.5 Real Estate and Rental & Leasing

5A. Durable goods 3.5 Petroleum, coal, chemical

2.9 Real Estate, Renting and Business Activities

6.2 Hotels and Restaurants

13. Real estate, renting and business activities

f. Non-metallic mineral products

3.6 Professional, Scientific & Technical Services

5A.1 Wood products 3.6 Non-metallic mineral products

2.10 Public Administration and Defence; Compulsory Social Security

7. Transport, Storage and Communication

14. Public administration and defence; compulsory social security

g. Iron and steel 3.7 Educational Services

5A.2 Nonmetallic mineral products

3.7 Metal products

2.11 Education 7.1 Railways 15. Education and training

h. Non-ferrous metals

3.8 Medical Care and Welfare Services

5A.3 Primary metals 3.8 Machinery and equipment

2.12 Health and Social Work

7.2 Transport by other means

16. Health and social work

i. Fabricated metal products

3.9 Cultural, Sporting & Recreational Services

5A.4 Fabricated metal products

3.9 Other manufacturing

2.13 Other Community, Social and Personal Service Activities

7.3 Storage 17. Recreational, cultural and sporting activities

j. Machinery 3.10 Government Services Producers

5A.5 Machinery 4. Electricity, gas and water

2-11


2.14 Private Households with Employed Persons

7.4 Communication 18. Activities of party and of membership organizations

k. Electrical machinery ,equipment and supplies

3.11 Others 5A.6 Computer and electronic products

4.1 Electricity

8. Financing, insurance, real estate & business services

19. Community, social and personal service activities

l. Transport equipment

5A.7 Electrical equipment, appliances, and components

4.2 Gas

8.1 Banking & insurance

20. Private households with employed persons

m. Precision instruments

5A.8 Motor vehicles, bodies and trailers, and parts

4.3 Water supply, sewerage and drainage services

8.2 Real Estate, ownership of dwellings & business services

n. Wearing apparel and clothing accessories

5A.9 Other transportation equipment

5. Construction

9. Community, Social and Personal Services

o. Wood and of wooden products

5A.10 Furniture and related products

6. Wholesale trade

9.1 Public administration & defence

p. Furniture 5A.11 Miscellaneous manufacturing

7. Retail trade

9.2 Other services q. Publishing and printing

5B. Nondurable goods 8. Accommodation, cafes and restaurants

r. Leather ,fur products and miscellaneous leather products

5B.1 Food and beverage and tobacco products

9. Transport and storage

2-12


s. Rubber products 5B.2 Textile mills and textile product mills

9.1 Road

t. Others 5B.3 Apparel and leather and allied products

9.2 Air and space

(4) Construction 5B.4 Paper products 9.3 Rail, pipeline and other transport

(5) Electricity ,gas and water supply

5B.5 Printing and related support activities

9.4 Transport services and storage

a. Electricity supply 5B.6 Petroleum and coal products

10. Communication services

b. Gas and water supply

5B.7 Chemical products

11. Finance and insurance

(6) Wholesale and retail trade

5B.8 Plastics and rubber products

12. Property and business services

a. Wholesale trade 6. Wholesale trade 13. Government administration and defence

b. Retail trade 7. Retail trade 14. Education

2-13


(7) Finance and insurance

8. Transportation and warehousing

15. Health and community services

(8) Real estate 8.1 Air transportation 16. Cultural and recreational services

a. Renting of dwellings

8.2 Rail transportation 17. Personal and other services

b. Other real estate 8.3 Water transportation

18. Dwellings owned by persons

(9) Transport and communications

8.4 Truck transportation

a. Transport 8.5 Transit and ground passenger transportation

b. Communications 8.6 Pipeline transportation

(10) Service activities 8.7 Other transportation and support activities

a. Community and social service activities

8.8 Warehousing and storage

b. Business activities

9. Information

2-14


c. Personal service activities

9.1 Publishing industries (includes software)

2. Producers of government services

9.2 Motion picture and sound recording industries

(1) Electricity,gas and water supply

9.3 Broadcasting and telecommunications

(2) Service activities 9.4 Information and data processing services

(3) Public administration

10. Finance, insurance, real estate, rental, and leasing

3. Producers of private non-profit services to households

10A. Finance and insurance

(1) Education 10A.1 Federal Reserve banks, credit intermediation, and related activities

(2) Others 10A.2 Securities, commodity contracts, and investments

2-15


10A.3 Insurance carriers and related activities

10A.4 Funds, trusts, and other financial vehicles

10B. Real estate and rental and leasing

10B.1 Real estate

10B.2 Rental and leasing services and lessors of intangible assets

11. Professional and business services

11A. Professional, scientific, and technical services

11A.1 Legal services

11A.2 Computer systems design and related services

2-16


11A.3 Miscellaneous professional, scientific, and technical services

11B. Management of companies and enterprises

11C. Administrative and waste management services

11C.1 Administrative and support services

11C.2 Waste management and remediation services

12. Educational services, health care, and social assistance

12.1 Educational services

12.2 Health care and social assistance

12.2.1 Ambulatory health care services

2-17


12.2.2 Hospitals and nursing and residential care facilities

12.2.3 Social assistance

13. Arts, entertainment, recreation, accommodation, and food services

13.1 Arts, entertainment, and recreation

13.1.1 Performing arts, spectator sports, museums, and related activities

13.1.2 Amusements, gambling, and recreation industries

13.2 Accommodation and food services

13.2.1 Accommodation

2-18


13.2.2 Food services and drinking places

14. Other services, except government

II. Government

1. Federal

1.1 General government

1.2 Government enterprises

2. State and local 2.1 General

government

2.2 Government enterprises

ทมา: รวบรวมโดยคณะผวจย

2-19

3. ขอเสนอขอบเขตภาคบรการและวธการจดเกบขอมลทเหมาะสมกบประเทศไทย

3.1 แนวทางในการกาหนดขอบเขตภาคบรการของไทย

การจาแนกสาขาทประเทศตางๆ ไดแสดงไวทงหมดจะสามารถแปลงเปนระบบ ISIC และระบบ CPC ไดเชนเดยวกน ดงนนทกประเทศจะมการจดเกบฐานขอมลในรปแบบทเหมอนกนและสามารถนามาเปรยบเทยบกนได เพยงแตขนอยกบหนวยงานทรบผดชอบจะเลอกฐานขอมลในสวนใดมาแสดงไวเทานน ในขณะเดยวกน หากใชชดขอมลทไมตรงกนกจะเปนปญหาในการเปรยบเทยบขอมลอยางละเอยด ดงนนในกรณของประเทศไทยทใชระบบ TSIC ซงเทยบไดกบ ISIC revision 3 นน ควรม การปรบใหเปน ISIC revision 4 เพอการเปรยบเทยบทดขน นอกจากนไทยยงมการจาแนกสาขาบรการ 12 สาขา ซงมการแสดงขอมลบางรายการละเอยดกวานใน “รายไดประชาชาตของประเทศไทย” แตสาหรบผใชทวไปอาจไมทราบวามแหลงขอมลแยกเปนสองสวน จงอาจทาใหเกดการรบรขอมลไมรอบดาน ดงนน หลกการในการแสดงขอมลผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศของสาขาบรการของไทย จงควรตองคานงถงประเดนดงน

1) สาขาบรการทมความสาคญตอเศรษฐกจหรอสงคมไทย เชน การคาปลกคาสง ซงประเทศไทยมผประกอบการขนาดกลางและขนาดยอมคอนขางมาก หรอกรณทสาขาบรการนนสรางมลคาเพมสงแตมการแสดงขอมลรวมไวเปนกลมเดยวกน เชน การคาปลกคาสง การขนสงและคมนาคม โรงแรมและภตตาคาร เปนตน การแสดงขอมลแตกยอยทละเอยดเพยงพอยอมสะทอนภาพเศรษฐกจไทยไดชดเจนยงขน

คณะผวจยจงมความเหนวา

(1) ควรแยกขอมล “ธรกจคาปลกและคาสง” ออกจากกน เชนเดยวกบประเทศญปน สหรฐอเมรกา และออสเตรเลย เพอเปนประโยชนในการวเคราะหสภาพการเตบโตของธรกจคาปลกของไทย

(2) ควรแยกขอมล “โรงแรมและภตตาคาร” ออกจากกน เชนเดยวกบประเทศสหรฐอเมรกา เนองจากทงสองธรกจเปนธรกจทไทยมศกยภาพในการใหบรการ และเปนธรกจทเกยวเนองกบธรกจทองเทยวทสรางรายไดมหาศาลใหกบประเทศไทย รวมถงธรกจภตตาคารยงเปนธรกจทไทยมนโยบายสงเสรมผประกอบการอยางจรงจง การแสดงขอมลทงสองสวนจะทาใหเหนภาพชดเจนขนวาธรกจบรการสองสวนนมการเตบโตไปในทศทางใด อนทจรงขอมลสองสวนนมการแยกไวแลวใน “รายไดประชาชาตของประเทศไทย” ซงเปนอกแหลงขอมลหนงทมการแยกสาขาบรการทละเอยดขนอกระดบหนง เพยงแตอาจนาขอมลบางสวนทเหนวามความสาคญมาใสไวรวมกนในขอมลแสดงผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศเพอใหงายตอการวเคราะห

(3) ควรแยกขอมล “การขนสง คลงสนคา และคมนาคม” ออกจากกน เชนเดยวกบประเทศสหรฐอเมรกาและออสเตรเลย เพอใหทราบวารายไดทเพมสงขนมาจากสาขาบรการใด

2-20

เปนหลก ซงขอมลกลมนมการแยกรายละเอยดไวใน “รายไดประชาชาตของประเทศไทย” แลวเชนกน จงนามาแสดงไวในผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศดวย

2) สาขาบรการทมอตราการเตบโตสงตลอดชวง 2-3 ทศวรรษทผานมา ซงอาจเปนสาขาบรการทไมไดสรางรายไดใหกบประเทศมากนก จงมไดมการแสดงผลไวโดยละเอยดในชวงเวลาทผานมา เชน สาขาบรการชมชน สงคม และบรการสวนบคคล ซงในชวง 10 ปทผานมา มอตราการเตบโตของมลคาเพมเฉลยรอยละ 8 แตไมสามารถวเคราะหไดวามาจากสาขาบรการใดเปนหลก จงควรมการแยกขอมลสาขาบรการกลมนโดยละเอยด เพอเปนประโยชนในการวเคราะห โดยเฉพาะสาขาบรการสวนบคคลทไทยมผใหบรการดานนคอนขางมาก อยางไรกตาม ขอมลใน “รายไดประชาชาตของประเทศไทย” มการแยกขอมลสาขาบรการกลมนไวแลว จงควรนาขอมลโดยละเอยดมาแสดงจะทาใหเหนวาสาขาบรการใดมอตราการขยายตวสง

3) สาขาบรการทสะทอนยทธศาสตรของประเทศในระยะยาว เชน สาขาบรการดานสขภาพ สาขาบรการดานขนสง (โลจสตกส) ดานการทองเทยว หรอบรการการขนสงผโดยสารทางอากาศ เชน ไทยกาหนดยทธศาสตรในการเปนศนยกลางทางการแพทย อาจมการแสดงขอมลการสรางรายไดของโรงพยาบาลหรอสถานพยาบาลของรฐและเอกชนแยกจากกน หรอแสดงขอมลรายไดทเกดจากการใหบรการหลกประกนสขภาพแกประชาชน เพอสะทอนใหเหนถงนโยบายอดหนนของภาครฐ ตลอดจนนโยบายทกาหนดใหไทยเปนศนยกลางทางการบน จาเปนตองแสดงขอมลดานรายไดทเกดจากการขนสงทางอากาศ รายไดจากการเดนทางผานประเทศไทย และรายไดจากคลงเกบสนคาเชนเดยวกบประเทศสหรฐอเมรกาและออสเตรเลย เพอสะทอนภาพความสาเรจในการกาหนดยทธศาสตรเหลานน

4) สาขาบรการทมการคาขายระหวางประเทศสง เชน บรการการสอสารขอมลขาวสาร บรการซอฟตแวร บรการธรกจตางๆ บรการใหคาปรกษา บรการดานวชาชพ บรการดานเทคนควทยาศาสตร บรการจดจางคนภายนอก (outsourcing) ฯลฯ ดวยววฒนาการทางดานเทคโนโลยดานการสอสารและการขนสงททาใหการเคลอนยาย “ขอมล” และ “คน” ขามพรมแดนมตนทนตาลงและมความรวดเรวมาก สงผลใหสนคาบรการเหลานทเดมทถอวาเปนสนคาทไมสามารถคาขายระหวางประเทศได (non-tradable) กลายเปนสนคาทคาขายขามพรมแดนได อกทง การคาบรการขามพรมแดนมลกษณะทสาคญทแตกตางจากการคาสนคา คอ ไมมการเกบภาษศลกากรเนองจากเปนสนคาทไมสามารถจบตองได ทาใหบรการเหลานเปนบรการทมการแขงขนสงมากเพราะตลาดทตองแขงขนคอตลาดโลก

3.2 แนวทางในการจดเกบขอมลภาคบรการของไทย

จากการศกษาขางตน คณะผว จยมขอเสนอแนะเกยวกบแนวทางในการจดเกบและ ในการรายงานขอมลสาหรบกจกรรรมในสาขาบรการเพอจดทาผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (GDP) ดงตอไปน

2-21

1) ควรใช ISIC เปนจดเรมตน เพราะเปนมาตรฐานหลกของไทยทใชในการจาแนกสาขาบรการในปจจบนอยแลว และเปนการจาแนกสาขาบรการทองคการสหประชาชาตรบรองและทนานาประเทศใชเปนจดอางองรวมกนได การใช ISIC จะชวยทาใหขอมลของภาคบรการไทยเทยบเคยงไดกบประเทศอนๆ และสามารถเทยบเคยงกบมาตรฐานการจาแนกสาขาบรการอนๆ ไดดวย เชน EBOPS BMP5 CPC GATS (ดตารางผนวกท 1)

2) ปรบปรง ISIC ใหสอดคลองกบสภาพทางเศรษฐกจไทย ดงตอไปน

(1) ในการจดเกบขอมล ควรจดเกบในระดบทละเอยดทสดเทาทเปนไปได (โดยยดตามกรอบ CPC 5 digit ถาเปนไปได) เนองจากการจดเกบขอมลทละเอยดทาใหสามารถนาขอมลมาจดกลมตามความเหมาะสมของโครงสรางเศรษฐกจในประเทศได สามารถปรบใชกบการจดกลมตามมาตรฐานอนๆ แตการจดเกบขอมลทหยาบเกนไป จะไมสามารถใชในการจาแนกกจกรรมในรายละเอยดกวาเดมไดในภายหลง

(2) ในการจาแนกสาขาบรการทใชในการจดทาผลตภณฑมวลรวมของประเทศอาจพจารณาใช ISIC ระดบ 2 หลกอยางนอย เพอใหขอมลภาคบรการไทยสามารถใชเทยบเคยงกบประเทศอนๆ ในระดบหนง สาหรบในระดบ 3 และ 4 หลกนนควรยด ISIC เทาทจะเหมาะสม โดยอาจปรบเปลยน เพม หรอลดรหสไดโดยยดหลกทจะกลาวตอไป

(3) ในการปรบปรงรหสกจกรรมบรการภายใต ISIC ใหสอดคลองกบลกษณะโครงสรางของเศรษฐกจไทย นน สามารถดาเนนการดงตอไปน เพอทจะใหขอมลภาคบรการของไทยสามารถเทยบเคยงไดกบของประเทศอนๆ

(3.1) แตก ISIC เปนสาขายอยลงไปอกระดบหนงตามโครงสรางการผลตในประเทศ เชน หากการผลตกระจกเรยบ (flat glass) และการผลตกระจกกลวงเปนกจกรรมทสาคญสาหรบประเทศไทย กอาจแตก Code ISIC จากระดบ 4 หลกเปน Thai-ISIC ในระดบ 5 หลกไดดงตวอยางดานลาง โดยใชเลข 9 สาหรบกจกรรม “อนๆ” ทเปนทรวมของกจกรรมทไมไดจาแนกในรายละเอยด และเลข 0 สาหรบกจกรรมทไมมการแยกสาขายอยไปจากระดบทสงกวา 1 ระดบเสมอ

Code ISIC (revision 4) Code Thai ISIC

2310 การผลตกระจกและผลตภณฑกระจก 23101 การผลตกระจกเรยบ (flat glass) 23102 การขนรปและการแปรรปกระจกเรยบ 23103 การผลตกระจกกลวง 23104 การผลตใยกระจก 2391 การผลตผลตภณฑททนความรอน 23910 การผลตผลตภณฑททนความรอน 2392 การผลตวสดกอสรางจาก

ดนเผา 23921 การผลตแผนกระเบองเซรามค 23922 การผลต อฐ กระเบอง และวสดกอสรางจากดนเผา


2-22

(3.2) เปลยนเลขรหส ISIC จากการเพมหรอรวมกจกรรมบรการบางประเภทโดยใชรหสจานวนหลกเดม (ในกรณตวอยางดานลางคอ รหส 4 digit) อนงเพอใหการจดกลมใหมดงกลาวนเทยบเคยงกบระบบ ISIC ทเปนสากลได กจกรรมทกาหนดขนมาใหมจะตองสามารถจดใหอยในรหส ISIC เดมไดรหสเดยว และในกรณของการรวมรหส ISIC นน กจกรรมทอยในรหส ISIC เดมตองจดใหอยในรหสใหมของไทยไดรหสเดยวเชนกนเพอปองกนมใหมการบนทกกจกรรมทเหลอมกนระหวาง ISIC และ Thai ISIC อนงเพอใหผใชขอมลสามารถเปรยบเทยบขอมลระหวาง ISIC กบ Thai-ISIC ไดจะตองมตารางการแปลงรหสดงทปรากฏดานลางแนบไปกบตารางขอมลทไทยจดเกบดวย


2310 การผลตกระจกและผลตภณฑกระจก 2311 การผลตกระจกเรยบ (flat glass) 2312 การขนรปและการแปรรปกระจกเรยบ 2313 การผลตกระจกกลวง 2314 การผลตใยกระจก 2391 การผลตผลตภณฑททนความรอน 2320 การผลตผลตภณฑททนความรอน 2392 การผลตวสดกอสรางจาก

ดนเผา 2331 การผลตแผนกระเบองเซรามค 2332 การผลต อฐ กระเบอง และวสดกอสรางจากดนเผา


(3.3) รวมสาขาบรการใน ISIC เชน ในกรณดานลาง รวมสาขาบรการในระดบ 4 หลก อนไดแก การผลตผลตภณฑททนความรอน (ISIC 2391) เขากบการผลตวสดกอสรางจากดนเผา (ISIC 2392) กลายเปน Thai-ISIC ในระดบ 3 หลก (Thai SIC – 2390 หรอ 239) ในกรณทสาขาบรการดงกลาวไมมความสาคญสาหรบเศรษฐกจไทย การเปลยนแปลงในกรณนทาใหไมสามารถเทยบเคยงขอมลไทยกบตางประเทศได เพราะการจดเกบของไทยหยาบกวา ดวยเหตผลดงกลาว คณะผวจยจงไดเสนอไวกอนหนานวา ในกรณทไมพบวาไทยมกจกรรมภายใตรหส ISIC หนงใดใหใสเลข 0 แทนการยกเลกหรอยบรวมกจกรรมนนๆ และเปลยนแปลงรหส ISIC


2310 การผลตกระจกและผลตภณฑกระจก 2311 การผลตกระจกเรยบ (flat glass) 2319 การผลตกระจกอนๆ

2391 การผลตผลตภณฑททนความรอน 2390 การผลตผลตภณฑททนความรอนและการผลตวสดกอสรางจากดนเผา

2392 การผลตวสดกอสรางจากดนเผา ทมา: คณะผวจย

3.3 แนวทางในการสารวจขอมลภาคบรการทเหมาะสมกบประเทศไทย

แนวทางในการสารวจขอมลรายสาขาบรการ เพอจดทาผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ หรอตารางปจจยการผลตและผลผลต ควรมการดาเนนการดงตอไปน

2-23

1) ใหความสาคญในการสารวจมลคาเพมในรายสาขาบรการ เนองจากภาคบรการมกจกรรมภายใตรหส ISIC 4 digit เกอบ 300 สาขายอย จงจาเปนตองจดสรรงบประมาณอยางเพยงพอเพอทาการสารวจสาขาบรการใหครอบคลม และมจานวนตวอยางในการสารวจเพยงพอทจะสะทอนสภาพสาขาบรการเหลานนทยอมรบได

2) พยายามปรบขอมลกจกรรมภาคบรการในผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ และตารางปจจยการผลตและผลผลตใหมความสอดคลองกน เชน มการรวมมลคาเพมสาขาบรการ ก. ไวในผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ แตจากการสารวจเพอจดทาเปนตารางปจจยการผลตและผลผลตไมไดสารวจครอบคลมถงสาขาบรการ ก. ทาใหขอมลสองสวนไมสอดคลองกน

3) พยายามแยกขอมลมลคาเพมสนคาและบรการออกจากกน เชน การจาหนายเครองคอมพวเตอร ไดมการรวมบรการหลงการขายเขาไปดวย ซงสวนใหญไดคดคาใชจายรวมไปในราคาสนคาคอมพวเตอรแลว แตมไดนบวาบรการหลงการขายคอรายไดจากการใหบรการ จงควรแยกรายไดทไดจากการขายสนคา และรายไดทไดรบจากการใหบรการหลงการขาย จะทาใหขอมลการสรางรายไดของภาคบรการสะทอนการเปลยนแปลงของภาคบรการไดดขน

4. แนวทางในการพฒนาระบบการจดเกบขอมลภาคบรการ

4.1 บทนา

มลคาเพมแทจรง (real value added) เปนตวแปรสาคญทใชอยางแพรหลายในการวดผลตผลของกจกรรมทางเศรษฐกจในรายสาขาอตสาหกรรม โดยคานวณจากมลคาของสนคาทเพมขนในแตละขนตอนของการผลตของสนคาในอตสาหกรรมนน ตงแตขนตอนของการไดมาซงวตถดบจนกระทงเปนสนคาขนสดทายทใชในการบรโภค โดยทวไปแลว มลคาเพมของการผลตในแตละขนตอนมกจะประกอบไปดวย เงนเดอน คาจาง คาตอบแทน ผลตอบแทนจากปจจยการผลตอนๆ เชน คาเชา เครองจกรหรออปกรณหรอดอกเบยเงนก คาเสอมราคา คาไฟฟา คาบรหารจดการ ฯลฯ เปนตน

เนองจากกระบวนการผลตตองพงพาปจจยการผลตทหลากหลาย การเกบขอมลและ การคานวณมลคาเพมในแตละขนตอนการผลตมกมความสลบซบซอนโดยเฉพาะสาหรบปจจยการผลตหรอสนคาทไมสามารถจบตองไดในกรณของสนคาบรการ ดงนน วธการจดเกบขอมลและวธ การคานวณมลคาเพมจงมนยสาคญอยางมากตอความถกตอง แมนยา และนาเชอถอของคาสถตทใชเปนตวชวดขนาดและอตราการขยายตวของอตสาหกรรมแตละสาขา ตลอดจนคาสถตของตวชวดทางเศรษฐกจในระดบมหภาคทเปนผลรวมของคาสถตในรายสาขา เชน ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (Gross Domestic Product: GDP) ซงสะทอนขนาดของเศรษฐกจของประเทศ และดชนทเกยวเนองกบ GDP เชน รายไดตอหวของประชากรเพอประเมนระดบความเปนอยของประชากรในประเทศ และอตรา การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจเพอประเมนศกยภาพของประเทศในภาพรวม เปนตน

2-24

การใชมลคาเพมในการวดผลผลตทางเศรษฐกจนนเปนแนวทางทเปนสากล การจดทาสถตบญชประชาชาตตามระบบบญชประชาชาต (System of National Accounts: SNA) ของ องคกรสหประชาชาต (United Nations: UN) ไดใหการรบรองวาการใชมลคาเพมทแทจรงเปนวธทดทสดสาหรบการวดประสทธภาพในการผลตของภาคอตสาหกรรม และ The new European System of National and Regional Accounts (ESA 95) ซงเปนสถาบนทรวมรวมวธการวเคราะหทางสถตของประเทศสมาชกสหภาพยโรปกใหการรบรองวาการประเมนตารางปจจยการผลตและผลผลต (Input Output Table) เปนวธทถกตองสาหรบการวดประสทธภาพในการผลตของภาคอตสาหกรรมดวย แตคานยามและวธการวเคราะหของ ESA 95 จะมความหลากหลายมากกวาของ SNA อยางไรกด ทผานมาไดมการวพากษวจารณและมขอถกเถยงอยางตอเนองถงวธการคานวณมลคาเพมแทจรงทสามารถสะทอนถงสภาพเศรษฐกจทแทจรงไดอยางถกตองและแมนยามากทสด

จดเรมตนของการคานวณมลคาเพมทแทจรง คอชวงทศวรรษท 1940 Fabricant4 ไดเสนอแนวคดในการคานวณมลคาเพมแทจรงของแตละสาขาอตสาหกรรมเพอใชในการเปรยบเทยบอตราการเจรญเตบโตทแทจรงของอตสาหกรรมแตละประเภท โดยใชวธการทเรยกวา “ double deflation” ซงเขาเรยกวาเปนดชนชวดผลผลตสทธของอตสาหกรรม “ในอดมคต” สตรในการคานวณมลคาเพมของเขากาหนดไววา ตนทนและปรมาณของสวนประกอบในการผลตสนคาหนงใดจะตองรวมกนแลวเทากบมลคาหรอปรมาณของผลผลตของสนคาขนสดทาย

ในป ค.ศ. 1944 Geary5 ไดนาวธการนไปใชในการวเคราะหอตสาหกรรมในประเทศไอรแลนดพบวาการใชมลคาเพมทแทจรงในการศกษาอตสาหกรรมมขอเดน คอ วธการดงกลาวสามารถนาไปใชในการคานวณผลผลตในทกขนตอนการผลตซงสามารถนาไป “บวกรวมกน” ทาใหผวจยสามารถศกษาโจทยวจยในดานการผลตไดทงในระดบรายสาขาอตสาหกรรมยอย หรอ กลมอตสาหกรรมได

แนวคดของ Fabricant ไดรบการวจารณจาก Leontif และ Stone6 ซงไมเหนดวยกบการนามลคาตลาดของผลผลตขนกลางขนสดทายไปปรบลด (deflate) เพอทจะไดมาซงคาของผลผลตจรง เขาทงสองเหนวาผลผลตจรงควรนบเปนหนวยทแทจรง เชน จานวนพนกงาน ปรมาณวตถดบทใช ในการผลต เปนตน อนง Stone7 ซงเปนเจาหนาทในสานกงานสถตในสหราชอาณาจกรไดเสนอใหนามลคาเพมทแทจรงทสามารถคานวณไดตามวธของ Fabricant มาใชเพอสอบทานความถกตองของการคานวณผลตภณฑมวลรวมในประเทศทคานวณมาจากคาใชจายแทจรง (real expenditure) เนองจากตามหลกทฤษฎแลว การคานวณผลตภณฑมวลรวมจากดานรายไดและจากดานคาใชจายจะตองเทากน

4 Fabricant. (1940), The Output of Manufacturing Industries, 1899-1937. New York: National Bureau of Economic Research. 5 Geary. (1944), “Comparison of The Concepts of Efficiency and Closeness for Consistent Estimates of a Parameter”. Biometrika (33): 123-128. 6 Meade, Douglas (1981) “Why Real Value Added is not my Favourite Concept” p 2. 7 Stone (1944), National Income and Expenditure: Oxford University Press, 1st edition.

2-25

แมแนวทางในการคานวณผลผลตของอตสาหกรรมแบบ double deflation จะไดรบการวจารณแตกเปนวธทเหมาะสมทสดในทางปฏบต ในชวงป ค.ศ. 1970 หนวยงานสถตในประเทศอตสาหกรรมเกอบทกประเทศไดนาเอาวธการดงกลาวมาใชในการเกบและวเคราะหขอมลในรายสาขาอตสาหกรรม รวมถงสหรฐอเมรกา ญปน และกลมประเทศในยโรป

อยางไรกตาม หนวยงานทใช double deflation ตางตระหนกถงจดออนของวธการในการคานวณผลผลตดงกลาว คอ อตราการเปลยนแปลงของมลคาเพมคานวณไดในแตละปจะไวตอระดบของราคาของสนคาในปฐานทใชทาใหอาจเกดปญหามลคาเพมจรงตดลบในขณะทมลคาเพมตามราคาตลาดเปนบวกดงเชนตวอยางทปรากฏในตารางดานลาง

ในกรณตวอยางน ราคาของสนคาขนกลาง B ไดปรบลดลงไปมากในปปจจบน (t) จากปฐานทาใหการใชราคาทปฐานในการคานวณมลคาทแทจรงของสนคาขนกลาง B สงเกนควรสงผลใหมลคาเพมของผลผลตตดลบ 2000 หนวย ตวอยางดงกลาวสะทอนสภาพความเปนจรงในธรกจคอมพวเตอรทมการเปลยนแปลงราคาของชนสวนอยางรวดเรว (ดตารางท 2.4)

ตารางท 2.4 การคานวณมลคาเพมราคาคงท แบบ double deflation

ปฐาน ปท t

ราคา ปรมาณ ราคาประจาป ราคา ปรมาณ ราคาประจาป ราคาคงท

(1) ผลผลต (2) สนคาขนกลาง A (3) สนคาขนกลาง B (4)รวมสนคาขนกลาง

100 10 30

100 500 100

10,000 5,000 3,000 8,000

110 20 10

100 300 300

11,000 6,000 3,000 9,000

10,000 3,000 9,000 12,000

มลคาเพม = (1) – (4)

2,000 2,000 -2,000

ทมา : สานกงานคณะกรรมพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2547), การเปลยนปฐานสถตรายไดประชาชาตของประเทศไทย

แนวทางในการแกไขปญหามสองแนวทาง แนวทางแรกคอการเปลยนวธการคานวณมลคาเพมจรง โดยใชตวปรบลดทคานวณจากคาเฉลยของราคาและปรมาณในปฐานกบราคาปปจจบน วธทใชแพรหลายทสดคอ Chained Fisher Volume Measure8 โดยมวธการคานวณจากการหาคาเฉลยแบบเรขาคณตของ Chain Lasperyres Volume Index9 และ Chain Passche Volume Index10

8 สานกบญชประชาชาต (2548) การเปลยนปฐานสถตรายไดประชาชาตของประเทศไทย 9 Chain Lasperyres Volume Index คอ การวดมลคาราคาคงทปปจจบนโดยใชราคาปกอนหนาเปนนาหนกแทนการใชราคา ณ ปฐานในแตละปแลวเชอมเขาเปนอนกรมเดยวกน

2-26

แนวทางทสองคอการใชใชวธการคานวณมลคาเพมแบบ single deflation โดยการนาเอามลคาเพมราคาประจาป คอ 2000 บาทในกรณตวอยางมาปรบลดโดยตรง เชนหากดชนผผลตคอ 105 มลคาเพมจรงกจะเปน 1904.76 บาท เปนตน แมการใช single deflation จะสามารถแกปญหาได แตจะทาใหมลคาเพมจรงของแตละอตสาหกรรมอาจไมสามารถบวกรวมกนเทากบ GDP ไดและมลคาเพมอาจผนแปรตามระดบของการรวมกลมอตสาหกรรม (aggregation) ในประเทศองกฤษและเครอจกรภพองกฤษไดมการนา single deflation มาประยกตใชกบการปรบลดตนทนขนกลาง ณ ราคาคงทในลกษณะทใหสดสวนของตนทนขนกลางตอตนทนรวมคงท วธการดงกลาวทาใหอตราการเพมของมลคาเพมทคานวณไดแตละปจะผนแปรไปตามผลผลต ซงไดมการประยกตใชกบการคานวณบญชประชาชาต ณ ราคาคงท และ GDP ณ ราคาคงท

ถงแมวา double deflation จะเปนวธการทดและไดคาทนาเชอถอ แตภาคอตสาหกรรมสวนใหญมกจะใชวธ single deflation แบบการประมาณคา (extrapolation) แทน เพราะขอมลทจะนามาใชกบวธ double deflation นนเกบคอนขางยาก เชน ผลผลตขนกลางในภาคอตสาหกรรม มกจะถกรวมอยในตนทนของอกภาคอตสาหกรรมและสวนใหญกไมมการเกบรวบรวมขอมลทมการจาแนกแยกอยางชดเจน นอกจากนวธการคานวณของ double deflation กมปญหากบหนวยธรกจบางประเภททไวตอระดบของราคาของสนคา เชน ธรกจคอมพวเตอร และ ธรกจทมการเปลยนแปลงชนดของสนคาทนเพอการผลตอยางฉบพลน

4.2 ลกษณะทวไปของวธการคานวณมลคาเพม

วธการคานวณมลคาเพมแทจรงมความแตกตางกนในแตละประเทศขนอยกบโครงสรางของอตสาหกรรม และลกษณะของขอมล มขนตอนในการคดเลอกวธการคานวณตามลาดบ ดงน

1) เลอกจานวนดชนทใชในการคานวณระหวาง double หรอ single indicator methods

2) เลอกชนดของขอมลทจะนาไปใชในการคานวณระหวาง output- หรอ input-related indicators

3) เลอกวธการคานวณระหวาง extrapolation หรอ deflation กาหนดชนดของปจจยทจะใหเปนฐาน (The type of variable on which the indicators are based)

โดยสามารถแบงวธการคานวณไดทงหมด 14 วธ ตามภาคผนวกท 2 ซงเคยถกใชในงานวจยของ Hill (1971)11 (ดรปท 2.1) ซงสามารถจาแนกตามดชนทใชในการคานวณได 2 แบบ คอ Double indicator methods และ Single indicator methods

10 Chain Passche Volume Index คอ การวดมลคาราคาคงทปปจจบนโดยใชราคาปปจจบนเปนนาหนกแทนการใชราคา ณ ปฐานในแตละปแลวเชอมเขาเปนอนกรมเดยวกน 11 Hill (1971), The measurement of Real Product; a theoretical and empirical analysis of the growth rates for different industries and countries, OECD, Paris

2-27

การคานวณแบบ double indicator methods จะคานวณการเปลยนแปลงของมลคาผลผลตและมลคาตนทนทเปนสนคาหรอบรการตางๆ ทเกดขน มลคาเพมจะถกคานวณดวยผลตางของมลคารวมผลผลต ณ ราคาคงท (constant price estimates of gross output) จากมลคาตนทนคาใชจายขนกลาง ณ ราคาคงท (constant price estimates of intermediate consumption) ดงนนวธการคานวณโดยใชสองดชนซงมกรอบแนวคดตามทฤษฎ จงดกวาวธการคานวณโดยใชหนงดชน วธการคานวณแบบ double indicator methods สามารถจาแนกได 3 รปแบบ ตามดชนราคา (price index) หรอดชนปรมาณ (quantity index) ซงดชนปรมาณสามารถจาแนกไดอก 2 แบบ แบบแรกเปนการใชหนวยเงนตรา เรยกวาดชนมลคา (volume index) และแบบทสองเปนการใชหนวยเชงปรมาณเรยกวาดชนปรมาณ (quantity index) เชน กโลกรม ตน จานวนลกจาง จานวนครงทเขารบการรกษาพยาบาล เปนตน ประเทศสมาชก OECD เชน ญปน เดนมารก สหรฐอเมรกา เยอรมน แคนนาดา และสวเดน สวนใหญใชวธ double deflation สาหรบภาคบรการทมขอมลผลผลตและตนทนคาใชจายขนกลางทสมบรณ ไดแก การคา การขนสงทางเรอและทางอากาศ การไปรษณย และโทรคมนาคม แตถาไมมขอมลทสมบรณจะใชวธ direct deflations หร extrapolation/deflation ซงเปนวธ single indicator methods

ขณะทภาคบรการสวนใหญในประเทศสมาชก OECD เชน องกฤษ ไอรแลนด นวซแลนด โปรตเกส สวสเซอรแลนด ออสเตรย ฟนแลนด และสเปน ใชวธ single indicator methods ในการคานวณมลคาเพม ซงจะใชปจจยเพยงตวเดยวในการคานวณมลคาเพม โดยการเปลยนแปลงของปจจยดงกลาวถกสนนฐานวามความสมพนธกบมลคาเพมดวย ภาคบรการทมกใชวธ single indicator methods ไดแก โรงแรมและภตตาคาร สอกลางทางการเงน กจกรรมเกยวกบสขภาพ การขนสงและคมนาคม การศกษา กจกรรมสงเสรมวฒนธรรม และการบรการนอกตลาด เมอเปรยบเทยบการปรบมลคาเพมของประเทศสมาชก OECD ตางๆ พบวา มเพยงญปนและเดนมารกเทานนทใช double deflation ในการปรบลดมลคาเพม ณ ราคาคงทกบกจกรรมบรการทงหมด ขณะทกจกรรมบรการมากกวารอยละ 90 องกฤษ ไอรแลนด และนวซแลนด จะใช direct extrapolation ในการประมาณมลคาเพม นอกจากนประเทศอนๆ กมการกระจายวธการคานวณมลคาเพมของกจกรรมบรการตางๆ แตกตางกน (ดตามตารางท 2.5)

2-28

การคานวณมลคาเพม

Double indicators Single indicators

Double deflation Output related indice Double extrapolation Input related indice Extrapolation/deflation

Other methods

Extrapolated value added Deflated value added

Volume

Physical quantity

Deflated value added Extrapolated value added

Intermediate consumption price

Wage rate

Intermediate consumption volume

Deflated wage bill

Input physical quantity

Numbers employed

Hours worked

รปท 2.1 วธการคานวณมลคาเพมแทจรง


2-29

ตารางท 2.5 การปรบมลคาเพมภาคบรการ โดยจาแนกตามสดสวนวธการวเคราะห

ประเทศ Double Indicator Methods Single Indicator Methods

Double deflation (%) Other (%) direct deflation (%) direct extrapolation (%)

สหรฐอเมรกา 49.6 4.4 20.5 25.5 แคนนาดา 72.4 - 8.1 19.6 เยอรมน 61.5 - 18.3 20.2 ญปน 100.0 - - - องกฤษ - - 7.7 92.3 อตาล 80.4 18.2 - 1.4 เดนมารก 100.0 - - - ไอรแลนด - - 10.0 90.0 สเปน 5.0 0.6 34.3 60.1 สวสเซอรแลนด - - 37.8 62.2 นวซแลนด - - 4.5 95.5

ทมา : OECD, 2000. Measuring Real Value Added In Service Activities: Experience In OECD Countries.

เมอจาแนกสดสวนวธการปรบมลคาเพมของภาคบรการทงหมด พบวา วธ single indicator methods มสดสวนถงรอยละ 60 ขณะท double indicator methods มสดสวนเพยงรอยละ 40 เทานน การทวธ single indicator methods ไดรบความนยมมากกวานาจะมาจากเหตผล 2 ประการ ประการแรก การคานวณมลคาตนทนคาใชจายขนกลาง ณ ราคาคงท สาหรบวธ double indicator methods ทาไดยาก เพราะขอมลตนทนคาใชจายขนกลางสวนใหญไมไดมการเกบขอมลไวเปนสถตอยางสมบรณ ซงบางสวนเปนขอมลทไดจากการประมาณคา ประการทสอง การใช single indicator methods แบบ direct extrapolation โดยใชตวแปรทมขอมลทหาไดงาย เชน จานวนการจางงาน (number employed) หรอ ชวโมงการทางาน (hours worked) เปนตวแปรในการประมาณการมลคาเพม ซงเปนเทคนคทไดรบความนยมอยางมากสาหรบบรการทผลผลตไมมรปแบบทชดเจน เชน การบรหารราชการและการปองกนประเทศ หรอ บรการทผลผลตคานวณไดยาก เชน บรการทางการเงน มกใชตวแปรมลคาทรพยสน หรอหนสน ของธนาคารในการประมาณมลคาเพมตามปฐาน โดยปรบลดมลคาเพมทคานวณไดใหเปนราคาปจจบน หรอมฉะนนแลวกอาจใชอตราจางงานเปนตวแปรโดยไมตองรบลดมลคาเพม เปนตน

จากรายงานของ OECD ป 200012 สามารถจาแนกวธการปรบมลคาเพมของภาคบรการ ตามวธการวเคราะหไดทงหมด 14 วธ มวธการคานวณดวย double indicator methods จานวน 3 วธ ไดแก double deflation, double extrapolation และ extrapolation/deflation ประเทศสมาชก OECD มกใชวธ double deflation มากทสด ซงจะถกเลอกใชในสวนของภาคบรการทใชแรงงานเขมขน

12 OECD (2000), Measuring Real Value Added in Service Activities: Experience in OECD Countries, JOINT ADB/ESCAP WORKSHO ON REBASING AND LINKING IF NATION ACCOUNTS SERIES, 21-24 March 2000 Bangkok, Thailand.

2-30

เนองจากอตราการจางงานจะมความสมพนธกบผลผลตทได เชน บรการการขาย บารงรกษา และซอมแซม รถยนต จกรยานยนต โรงแรม ภตตาคาร การขนสง สอกลางทางการเงน อสงหารมทรพย การบญช การศกษา สขภาพ และการทาภาพยนต ภาคบรการทงหมดทกลาวมาสวนใหญมกถกจดเปนการบรการในตลาด

ขณะทมวธการคานวณดวย single indicator methods จานวน 10 วธ โดยแบงเปนดชนทเกยวกบผลผลตทได (output related indices) จานวน 3 วธ ไดแก deflated value added, extrapolated value added by volume index และ extrapolated value added by physical quantity index และดชนทเกยวกบตนทนการผลต (input related indices) จานวน 7 วธ แก deflated value added by intermediate consumption price index, deflated value added by wage rate index, extrapolated value added by intermediate consumption volume index, extrapolated value added by deflated wage bill, extrapolated value added by input physical quantity, extrapolated value added by numbers employed และ extrapolated value added by hours worked ซงวธ extrapolated value added by numbers employed มการนามาใชมากทสดในประเทศสมาชก OECD และมกใชกบสวนของการบรหารราชการและการปองกนประเทศ ตวกลางทางการเงน การบญช การศกษา กจกรรมสนบสนนวฒนธรรม องคกรไมแสวงผลกาไร และลกจางในครวเรอนสวนบคคล ทสวนใหญถกจดเปนกจกรรมนอกตลาดทมการหาขอมลผลผลตทไดยาก

วธสดทายคอ วธการอนๆ (Other methods) ทไมไดรวมอยในการแบงกลมขางตน และมการคานวณมลคาเพมแบบพเศษ ทเปนลกษณะเฉพาะของแตละประเทศ (ดตารางท 2.6 และ 2.7)

4.3 ภาคบรการทมปญหาในการคานวณมลคาเพม

ภาคบรการบางประเภทคานวณมลคาเพม ณ ราคาคงทไดยาก เนองจากผลผลตทไดไมชดเจน หรอ ผลผลตวดไดยาก หรอ เปนหนวยธรกจทอยนอกตลาด ดงนนจงตองใชวธการคานวณมลคาเพมแบบพเศษ ยกตวอยางเชน

สอกลางทางการเงน เชน ธนาคารในหลายประเทศใชการประมาณมลคาเพมปฐาน โดยใชดชนของการจางงาน (Index of employment) หรอ การปรบลดมลคาเพมปปจจบน โดยใชดชนคาจาง (wage rate index) ซงสดทายไดขอสรปวาควรจะสงเกตผลผลตทเกดขนของธนาคารจากจานวนทรพยสนและจานวนหนสนทงหมดของธนาคาร

ภาคบรการนอกตลาด สามารถหามลคาเพมไดยาก เพราะผลผลตทเกดขนไมชดเจน และไมมราคาตลาดสาหรบกาหนดราคาของผลผลต เชน อะไรเปนผลผลตของสานกงานสถต และสามารถวดมลคาผลผลตทเกดขนจากอะไร ดวยเหตนสานกงานสถตสวนใหญทเปนการบรการนอกตลาดจะมการประเมนมลคาเพมแทจรง โดยใชตนทนในการดาเนนการ หรอ การปรบลดเงนชดเชยสาหรบลกจาง หรอ การประมาณมลคาปฐาน โดยใชดชนปรมาณ (quantity index) อยางไรกดการใชตนทนในการคานวณก

2-31

ถอวาเปนเกณฑทไมดนก เพราะไมสามารถคานวณการเปลยนแปลงจากกระบวนการผลตทเปลยนไปได เชน การเพมประสทธภาพในการทางานของพนกงานททาใหไดเกดผลผลตเพมขน

บรการดานสขภาพ ในอดตการประเมนมลคาเพมของโรงพยาบาลไดมการเนนไปทคาใชจายของการบรการตางๆ ทคนไขแตละคนตองชาระ เชน คาอาหาร คา x-ray คากายภาพบาบด และยารกษาโรคตางๆ ปจจบนการใหบรการการรกษาพยาบาลของโรงพยาบาลจะถกจาแนกเปนกลมๆ ตามวธการรกษา (diagnostic related group: DRGs) ซงการจาแนกดงกลาวจะขนอยกบชนดของโรคทมการรกษาคลายๆ กน เพอหาตนทนในการรกษาพยาบาลของแตละ DRG ซงจะถกรวมอยในดชนราคา (price index) ของโรงพยาบาล จานวนการรกษาพยาบาลทสมบรณของแตละ DRG จะตองนารายจายทงหมดทเกยวของกบแตละ DRG มาถวงนาหนกกอน เพอนาดชนมลคา (volume index) ทไดไปประเมนมลคาปฐานตอไป สาหรบการใหบรการของแพทยและรถพยาบาลจะใชจานวนครงทแพทยใหการวนจฉยโรค หรอ ใหคาปรกษา และจานวนครงทมการโทรเรยกรถพยาบาลฉกเฉน มาคานวณผลผลตทเกดขน

บรการดานการศกษา ในอดตใชจานวนนกเรยนและอปกรณการเรยนการสอนเปนตววดผลผลตทเกดขนของบรการดานการศกษา ปจจบนไดใชจานวนชวโมงทนกเรยนไดเรยนหนงสอเปนตวกาหนดผลผลตทเกดขน จานวนชวโมงทไดเรยนหนงสอจะถกจาแนกตามระดบชนของนกเรยนและวชาทเรยน โดยกาหนดใหชวโมงเรยนในระดบมธยมศกษาตอนตนสามารถสรางผลผลตไดมากกวาชวโมงเรยนในระดบประถมศกษา และชวโมงเรยนวชาฟสกสสามารถสรางผลผลตไดมากกวาชวโมงเรยนวชาศลปศาสตร อยางไรกดวธการดงกลาวไมไดคานงถงการเปลยนแปลงดานคณภาพ เชน อตราสวนของครตอนกเรยน และประสทธภาพการสอนทเพมขนหลงผานการฝกอบรม เปนตน

การบรหารราชการและการปองกนประเทศ เปนสวนทมลกษณะเฉพาะเจาะจงทสดในการวดผลผลตทเกดขน และมการพฒนาวธการวดใหเหมาะสมกบงานของแตละหนวยงาน เชน ผลผลตของสานกงานจดเกบภาษ คอ จานวนเอกสารการเสยภาษทสมบรณแลว และผลผลตของสานกงานหนงสอเดนทาง คอ จานวนเอกสารทองเทยวทไดรบการรบรอง เปนตน อยางไรกดในทางปฏบต การรวมรวบดชนมลคา (volume index) แบบตางๆ โดยใชจานวนของงานทเสรจสมบรณยงมขอบกพรองอยบาง เพราะขอมลสถตสวนใหญทมไมไดถกออกแบบมาเพอวตถประสงคดงกลาว และขอมลทมกไมไดใหความสาคญกบการเปลยนแปลงเชงคณภาพ เพราะการนบจานวนชนงานทเสรจสมบรณอาจจะไมเปนวธทเหมาะสาหรบการวดผลผลตทเกดขน เนองจากถามกฎหมายภาษอากรแบบใหมทมการออกแบบใหสามารถทาความเขาใจไดยาก กฎหมายภาษอากรดงกลาวกจะมผลตอจานวนการจดเกบภาษอากรทสมบรณ นอกจากนการดาเนนงานบางประเภทของภาครฐกไมสามารถระบไดชดเจนวามผลผลตเกดขน เชน การทตระหวางประเทศ การวเคราะหนโยบายของกระทรวงการคลง และงานของกระทรวงตางๆ ทตองคานงถงมาตรฐานการรกษาสงแวดลอม ดงนนจากเหตผลตางๆ ทไดกลาวมาขางตน ประเทศสวนใหญจงนยมใชวธคานวณมลคาเพมแทจรง จากการวดตนทนทใชไป ซงระบบงานราชการเองกไดมการประยกตใชจานวนพนกงานขาราชการในการหา ดชนมลคา (volume index) ของระบบงานขาราชการ เพอวดการเปลยนแปลงผลตภาพของแรงงานทมาจากองคประกอบของกาลงแรงงาน (labour force) ทเปลยนแปลงไป

2-32

ตารางท 2.6 จานวนประเทศ OECD ทใชวธการวดมลคาเพมแบบตางๆ ณ ราคาคงท ของกจกรรมภาคบรการในตลาด

ISIC Revision 3


Other Methods

Output related indices Input related indices

Double deflation

Double extrapolation

Extrapolation /deflation

Deflated Value added

Extrapolated value added

Deflated Value added Extrapolated value added

Volume Physical quantity

Intermediate consumption

price

Wage rate


volume

Deflated wage bill


Numbers employed

การขาย และซอมแซมรถยนตและจกรยานยนต

8 1 3 4 1 1 5

สถาบนการเงน 7 2 3 5 1 1 2 4 2 โรงแรมและทพกชวคราว

11 5 2 4

ภตตาคารและบาร 10 1 5 3 1 2 อสงหารมทรพย 10 2 2 5 1 1 การศกษาขนพนฐาน

8 1 1 1 2 1

กจกรรมทเกยวกบสขภาพ

13 2 3 3 1 1 1 1 2 4 1

การทาภาพยนตร 9 1 4 4 1 1 1 ทมา : OECD, value-added Method for Services.

2-33

ตารางท 2.7 จานวนประเทศ OECD ทใชวธการวดมลคาเพมแบบตางๆ ณ ราคาคงท ของกจกรรมภาคบรการนอกตลาด

ISIC Revision 3


Other Methods

Output related indices Input related indices

Double deflation

Double extrapolation

Extrapolation /deflation

Deflated Value added

Extrapolated value added

Deflated Value added Extrapolated value added

Volume Physical quantity


price

Wage rate


volume

Deflated wage bill


Numbers employed

1. การบรหารราชการและการปองกนประเทศ

3 1 1 1 1 8 4 7 2

2. การศกษา 3 1 2 2 3 2 7 1 3. กจกรรมทเกยวกบสขภาพ

3 1 3 4 3 1 6 1

4. กจกรรมเพอสงคม

2 1 6 1 4 1

5. กจกรรมขององคกรสมาชก

2 1 1 1 5 4

6. กจกรรมสงเสรมวฒนธรรมและกฬา

2 1 3 4 2

7. ลกจางในครวเรอนสวนบคคล

3 4 1 2 2 7

8. การบรหารราชการและการปองกนประเทศ

3 1 1 1 1 8 4 7 2

ทมา : OECD, value-added Method for Services.

2-34

4.4 การคานวณมลคาเพมสาขาบรการของไทย

สานกคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต โดยสานกบญชประชาชาต มหนาทในการจดทาขอมลสถตประชาชาต รวมทงการคานวณมลคาเพมของสนคาและบรการตางๆ ของประเทศไทย เชน แนวคด คานยาม คมรวม การจาแนกรายการ การประมวลผล และแหลงขอมล ตามมาตรฐานเดยวกนกบตางประเทศ13 เพอทจะไดขอมลทสามารถเปรยบเทยบกนได ซงในสวนของภาคบรการไดมการจาแนกวธการคานวณโดยแบงตามจานวนดชนทใชได 2 ประเภท คอ double indicator methods และ single indicator methods

การใชวธ double indicator methods ในภาคบรการของไทยนนไดมการประยกตใชกบภาคบรการธรกจขนาดใหญและภาคบรการทมการจดเกบขอมลผลผลตและตนทนขนกลางเปนอยางดทาใหสามารถใชวธ double indicator methods ได ภาคบรการทมการใชวธดงกลาว ประกอบดวย โรงแรมและภตตาคาร การขนสงทางรถ สถานทจดเกบสนคา การคมนาคม การใหเชาทอยอาศย บรการดานอสงหารมทรพย การศกษาของเอกชน บรการดานสขภาพของเอกชน และบรการชมชนและสงคมตางๆ ทเปนของเอกชน

ขณะทการใช single indicator methods จะประยกตใชกบภาคบรการทมการคานวณผลผลตไดยาก หรอ หาตนทนขนกลางไดยาก และภาคบรการของรฐบาล ภาคบรการทมการใชวธ single indicator methods ประกอบดวย การบารงรกษาและการซอมแซมรถยนต การขนสงทางเรอ สอกลางทางการเงน การบรหารงานราชการและปองกนประเทศ การศกษาของรฐบาล บรการดานสขภาพของรฐบาล บรการชมชนและสงคมตางๆ ทเปนของรฐบาล กจกรรมขององคกรไมแสวงผลกาไร ลกจางในครวเรอนสวนบคคล และภาคบรการธรกจอนๆ เปนตน

การคานวณมลคาของไทยสวนใหญไดมวธการคานวณทสอดคลองกบมาตรฐานของตางชาต แตกมภาคบรการบางสวนทมการใชขอมลทยากทจะสะทอนผลผลตทเพมขนไดอยางแทจรง ยกตวอยางเชน การศกษาของเอกชนและของรฐบาล เนองจากการศกษาของเอกชนไดคานวณมลคาเพมของการศกษาจากผลตางของรายไดและคาใชจายขนกลาง และมลคาเพมของการศกษาของรฐบาลใชผลรวมของเงนเดอน คาจาง คาตอบแทนของคร อาจารยขาราชการ ลกจางในสถานศกษาของรฐบาล และคาเสอมของราคาทรพยสน ซงในความเปนจรงแลวมลคาเพมของการศกษาไมนาจะคานวณไดจากรายไดของสถาบนศกษาหรอรายไดของอาจารย แตควรทจะคานงถงคณภาพของนกเรยนทไดรบการศกษา เพราะผลผลตทสถาบนศกษาใหกบสงคมคอนกเรยน ดงนนควรมการประเมนมลคาเพมของสถาบนศกษาจากจานวนชวโมงทเรยน วชาทเรยน หรอ ระดบชนทเรยน เพอสะทอนถงผลผลตทเกดขนจากการศกษาอยางแทจรง

13 สานกบญชประชาชาต (2551) คมอการประมวลผลสถตบญชประชาชาต

2-35

บทท 2 การกาหนดขอบเขตภาคบรการ ................................................................................................................... 1

1. ระบบการจาแนกสาขาในภาคบรการ ............................................................................................................ 1 2. การทบทวนขอบเขตภาคบรการของไทยและตางประเทศ ..................................................................................... 7 3. ขอเสนอขอบเขตภาคบรการและวธการจดเกบขอมลทเหมาะสมกบประเทศไทย ........................................................ 19 4. แนวทางในการพฒนาระบบการจดเกบขอมลภาคบรการ ................................................................................... 23

ตารางท 2.1 วธการจาแนกสาขาบรการตามมาตรฐานกลมตางๆ ..................................................................................................... 3 ตารางท 2.2 สรปการจาแนกสาขาตามวถตประสงคการใชงาน ....................................................................................................... 6 ตารางท 2.3 รปแบบการนาเสนอขอมล “ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ” ใน 7 ประเทศ .................................................................... 9 ตารางท 2.4 การคานวณมลคาเพมราคาคงท แบบ DOUBLE DEFLATION .................................................................................... 25 ตารางท 2.5 การปรบมลคาเพมภาคบรการ โดยจาแนกตามสดสวนวธการวเคราะห ............................................................................. 29 ตารางท 2.6 จานวนประเทศ OECD ทใชวธการวดมลคาเพมแบบตางๆ ณ ราคาคงท ของกจกรรมภาคบรการในตลาด ................................. 32 ตารางท 2.7 จานวนประเทศ OECD ทใชวธการวดมลคาเพมแบบตางๆ ณ ราคาคงท ของกจกรรมภาคบรการนอกตลาด ............................... 33 รปท 2.1 วธการคานวณมลคาเพมแทจรง .............................................................................................................................. 28

บทท 3 การประเมนศกยภาพและขดความสามารถ

ในการแขงขนของภาคบรการ

ประสทธภาพของภาคบรการเปนตวแปรสาคญในการกาหนดศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนทางเศรษฐกจของทงประเทศทพฒนาแลวและประเทศทกาลงพฒนา เนองจากขอจากดดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทงในมตของปรมาณและคณภาพ ทาใหทกประเทศตองหนมาใหความสาคญแกการพฒนาสาขาบรการทใชเทคโนโลย ความร หรอทกษะเขมขน เชน บรการสารสนเทศ บรการการศกษา บรการขนสง บรการสอสาร ฯลฯ เพอเพมมลคาหรอลดตนทนในการผลตสนคาและบรการเพอผลกดนการขยายตวทางเศรษฐกจ

ประเทศไทยเปนประเทศทมภาคอตสาหกรรมการผลตเปนสาขาการผลตหลกในการพฒนาและสรางการเตบโตทางเศรษฐกจตลอดระยะกวา 30 ปทผานมา จงทาใหมการจดทาแผนพฒนาและสงเสรมอตสาหกรรมเพอพฒนาขดความสามารถในการแขงขนของภาคการผลตมาอยางตอเนอง ในขณะท ภาคบรการทกาลงมบทบาทเพมมากขนทงในปจจบนและในอนาคต ปรากฏวายงไมมหนวยงานเจาภาพหลกและแผนพฒนาในระยะยาวทชดเจน ดงนน ในกระบวนการหรอขนตอนของการวางแผนเพอกาหนดยทธศาสตรการพฒนา จงจาเปนตองมการประเมนศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนของ ภาคบรการ เพอชใหเหนถงจดแขงและจดออนของภาคบรการของไทย รวมถงปจจยทเปนปญหาและอปสรรคในการพฒนา เพอนาไปสการจดทาขอเสนอแนะการพฒนาขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการตอไป

สาระสาคญของการนาเสนอในบทนจะจาแนกออกเปน 3 สวน คอ สวนแรก เปนบทบาทความสาคญของภาคบรการทมตอการพฒนาเศรษฐกจโดยรวม สวนทสอง เปนกรณศกษาประสบการณของตางประเทศ เกยวกบการเปลยนแปลงทางโครงสรางทางเศรษฐกจจากภาคการผลตไปสภาคบรการ รวมถงการเปลยนแปลงขององคประกอบของกจกรรมบรการภายในภาคบรการ เพอเปนกรอบในการวเคราะหเปรยบเทยบการเปลยนแปลงโครงสรางเศรษฐกจและบทบาทภาคบรการของไทย สวนทสาม เปนการศกษาบทบาทความสาคญของภาคบรการตอการปรบเปลยนโครงสรางเศรษฐกจไทย ซงแบงออกเปน 4 หวขอยอย ไดแก การเปลยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจของประเทศ การเปลยนแปลงโครงสรางของภาคบรการ ความเชอมโยงระหวางภาคบรการกบภาคอตสาหกรรม และระหวางภาคบรการเอง และบทบาทของภาคบรการตอการพฒนาเศรษฐกจไทย

1. บทบาทของภาคบรการตอการพฒนาเศรษฐกจ

โดยทวไปแลว ประเทศทมระดบการพฒนาสงหรอประเทศทพฒนาแลว จะมขนาดของภาคบรการใหญกวาประเทศทกาลงพฒนาหรอประเทศทมระดบการพฒนาตากวา โดยสามารถพจารณาได

3-2

จากสดสวนมลคาผลตภณฑของภาคบรการตอผลตภณฑมวลรวมของประเทศ (GDP) และการจางงาน ดงน

1.1 สดสวนของภาคบรการตอผลตภณฑมวลรวมของประเทศ จากรายงานขององคการความรวมมอและการพฒนาทางเศรษฐกจ (Organization of Economic Cooperation and Development) หรอ OECD ไดแสดงถงสดสวนมลคาผลตภณฑของภาคบรการตอ GDP ของประเทศพฒนาแลววาสวนใหญมคามากกวารอยละ 50 และมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง1 นอกจากน เมอเปรยบเทยบขอมล

ในชวง 6 ปทผานมาใน 9 ประเทศ ไดแก สหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร เยอรมน ออสเตรเลย ญปน ไตหวน เกาหล ฟลปปนส และไทย (ดรปท 3.1) พบวาประเทศทพฒนาแลวและประเทศกาลงพฒนาเกอบทงหมด ยกเวนประเทศไทย มสดสวนของภาคบรการตอ GDP เพมขนในทศทางเดยวกบการเพมขนของ GDP(PPP) ซงแสดงใหเหนวาภาคบรการมสวนสาคญในการเพมรายไดประชาชาตของแตละประเทศ2

รปท 3.1 สดสวนของภาคบรการในผลตภณฑมวลรวมในประเทศของประเทศไทยและตางประเทศ ป 2543 และ 2551

40%

45%

50%

55%

60%

65%

70%

75%

80%

0 5,000 10,000 15,000 20,000 25,000 30,000 35,000 40,000 45,000GDP(PPP) per capita (US$)

สดสว

นภาคบร

การตอ

GDP

(%)

สหรฐ

ญปน เยอรมน

สหราชอาณาจกร

ฟลปปนสเกาหล

ไทย

ไตหวน

ออสเตรเลย

หมายเหต: หมายถง ขอมลป 2543 และ หมายถง ขอมลป 2551

GDP (PPP) per capita คอ ผลตภณฑมวลรวมในประเทศตอหว โดยแปลงเงนสกลในทองถนนนโดยใชอานาจซอ (purchasing power parity หรอ PPP) เปนตวแปลง ทมา: IMD. The World Competitiveness Yearbook. 2001 และ 2008

1 Kongsrud, Per and Isabelle Wanner (2005), The Impact of Structure; Policies on Trade-related Adjustments and the Shift to Services. OECD Economics Department Working Paper. 2 กรณของประเทศไทยทมสดสวนภาคบรการลดลงคอนขางมาก เนองจากอตราการเตบโตของภาคการผลตไทยมมากกวาการเตบโตของภาคบรการมาโดยตลอด เมอคดสดสวนตอ GDP แลวทาใหสดสวนภาคการผลตสงขน แตสดสวนภาคบรการกลบลดลง ดงจะกลาวรายละเอยดในหวขอท 3 และดรป 3.21 ประกอบ

3-3

1.2 การจางงาน การศกษาความสมพนธระหวางระดบรายไดประชาชาตกบการสดสวน การจางงานในภาคบรการของ OECD พบวามความสมพนธในเชงบวกเชนเดยวกน ยกเวนกรณของประเทศไทยทมการจางงานในภาคบรการเพมขนอยางมาก ในขณะท GDP (PPP) ของประเทศเพมขนไมมากนก (ดรปท 3.2) ทงน อาจมสาเหตมาจากการประเมนคาขอมลของภาคบรการทตาเกนไป เพราะมธรกจภาคบรการทอยนอกระบบคอนขางมาก ซงเปนเรองยากทจะจดทาระบบฐานขอมลของภาคบรการจากธรกจเหลาน

นอกจากนแลว การศกษาของ OECD ยงพบวาอตราการจางงานในภาคบรการยงผนแปรไปในทศทางเดยวกบอตราการจางงานของเศรษฐกจโดยรวม ซงสะทอนใหเหนวาแรงงานในภาคบรการทเพมขนไมไดมาจากการโอนยายจากแรงงานในภาคการผลตเพยงสวนเดยว แตเกดจากการจางแรงงานใหมอกสวนหนงดวย ทงนเนองจากลกษณะการจางงานในภาคบรการมความหลากหลาย ทงในมตของชวงเวลาการทางานทมการทางานแบบเตมเวลาและบางชวงเวลา มตของทกษะทตองใชทกษะสง เชน บรการดานกฎหมาย บญช คอมพวเตอร และบรการทใชทกษะตา เชน บรการคาปลก โรงแรมและภตตาคาร ตลอดจนอายและเพศของพนกงาน ทาใหแรงงานจากภาคการผลตบางสวนไมสามารถปรบตวเขากบลกษณะงานในภาคบรการได จงทาใหตองมการแสวงหาแรงงานใหมๆ ตามประเภทของธรกจใหมๆ ทเกดขนและขยายตวอยางตอเนอง จนกลายเปนแหลงการจางงานทสาคญของทกประเทศทวโลก

รปท 3.2 สดสวนการจางงานในภาคบรการของไทยและตางประเทศ ป 2543 และ 2549

25%

30%

35%

40%

45%

50%

55%

60%

65%

70%

75%

80%

0 5,000 10,000 15,000 20,000 25,000 30,000 35,000 40,000 45,000GDP(PPP) per capita (US$)

สดสว

นแรงงานภ

าคบร

การ (

%)

สหรฐ

ญปน

เยอรมน

สหราชอาณาจกร

ฟลปปนส

เกาหล

ไทย

ไตหวน


หมายเหต: หมายถง ขอมลป 2543 และ หมายถง ขอมลป 2549 ทมา: IMD. The World Competitiveness Yearbook. 2001 และ 2007-2008

3-4

เหตผลทขนาดของภาคบรการมความสมพนธเชงบวกกบระดบของรายไดของประชากร หรอระดบการพฒนาของประเทศ มเหตผลหลกสองประการทเกยวโยงกน คอ ประการแรก อปสงคของบรการบางประเภทมลกษณะเปน “อปสงคทสบเนอง (derived demand)” จากการขยายตวของภาค การผลต เนองจากสาขาบรการหลายประเภทเปนบรการสนบสนนภาคการผลต เชน บรการการเงน บรการประกนภย บรการการตลาด บรการขายสงและขายปลก จงทาใหการขยายตวของสาขาบรการเหลาน เกดขนภายหลงจากมการพฒนาภาคการผลตจนสามารถเตบโตไปแลวระยะหนง และประการ ทสอง เมอผลจากการพฒนาภาคการผลตสามารถยกระดบรายไดและความเปนอยของประชาชนในประเทศแลว ทาใหความตองการบรการสนคาอปโภคบรโภค (consumer goods) จะสงขนไมวาจะเปนบรการดานสขภาพ ดานการศกษา ดานการสอสาร และดานการทองเทยว หรออาจกลาวไดวาบรการเหลานมคาความยดหยนของอปสงคตอรายไดสง (income elastic) จงเปนบรการทมแนวโนมจะขยายตวเมอระดบรายไดของประชากรของประเทศสงขน แตในขณะเดยวกน การเปลยนแปลงของปจจยอนๆ ไดแก โครงสรางอายของประชากรยอมจะมอทธพลตออปสงคของบรการเหลานเชนกน อยางในกรณของประเทศญปนทมจานวนผสงอายเพมขนอยางรวดเรว ทาใหบรการสาขาทเกยวกบผสงอายมแนวโนมขยายตวสงกวาบรการสาขาอนๆ เชน การรกษาพยาบาล สถานดแลคนชรา การศกษา เปนตน

อยางไรกด มประเทศกาลงพฒนาบางประเทศทภาคบรการสามารถขยายตวไดเรวกวาภาค การผลต เชน ประเทศอนเดย เนองจากววฒนาการทางเทคโนโลยการสอสารและการขนสงมความกาวหนาอยางรวดเรว ทาใหบรการทไมสามารถคาขายขามพรมแดนได (non-tradable products) กลายเปนสนคาทคาขายระหวางประเทศได (tradable products) เชน พฒนาการดานการสอสารทางอเลกทรอนกส ทาใหเกดบรการธนาคารทางอเลกทรอนกส (e–banking) บรการการศกษาผานอนเทอรเนต และบรการจดจางคนภายนอก (outsourcing) ระหวางประเทศ เปนตน ในขณะเดยวกน ววฒนาการดานการขนสงทมสวนชวยลดตนทนในการขนสง ทาใหบรการทางการแพทยกลายเปนบรการทสามารถคาขายขามพรมแดนได โดยผใชบรการสามารถเดนทางไปรกษาพยาบาลในตางประเทศทมคณภาพหรอราคาถกกวาภายในประเทศ

เมอบรการกลายเปนสนคาทคาขายขามพรมแดนได อปสงคของบรการจงไมจาเปนตองขนอยกบปจจยภายในประเทศอกตอไป ไมวาจะเปนการเตบโตของภาคการผลต หรอระดบรายไดของประชากรของประเทศ หากแตขนอยกบอปสงคของตลาดโลกทมขนาดใหญกวามาก ดงเชนกรณของประเทศอนเดย การสงออกบรการท เ กยวเนองกบคอมพวเตอร กลายเปนเครองมอสาคญใน การขบเคลอนการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ ในขณะทภาคการผลตยงคงลาหลงจากนโยบาย การจากดการแขงขนในตลาด ทาใหอตราการขยายตวของภาคบรการสงกวาภาคการผลตอยางตอเนองตงแตป 25393 ดงนน ในยคปจจบนการเปลยนแปลงของโครงสรางทางเศรษฐกจทประกอบดวย

3 เดอนเดน นคมบรรกษ (2006), A Comparative Study of the Role of the Service Sector in Economic Development in China and India.

3-5

ภาคเกษตรหรออตสาหกรรมพนฐาน ภาคการผลต และภาคบรการ อาจไมจาเปนตองเปนไปตามแบบแผนเดมอกตอไป

การทภาคบรการมบทบาทมากขนในทางเศรษฐกจมนยสาคญตอแนวนโยบายในการพฒนาทางเศรษฐกจของประเทศ การศกษาหลายชน เชน Aiginger (2001), Peneder (2003), Nickell at al (2004) และ OECD4 พบวา ประเทศทมการเปลยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจทรวดเรวมกมอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ (GDP growth) สง แตการศกษาเหลานยงไมสามารถสรปลาดบการเปนเหตเปนผลกนอยางชดเจนไดวา การปรบโครงสรางทางเศรษฐกจทาใหรายไดสงขน หรอรายไดทสงขนทาใหเกดการเปลยนแปลงทางโครงสราง

โดยทวไปแลว การเปลยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจทนาไปสการถายโอนทรพยากรจากภาคหรอสาขาอตสาหกรรมทมประสทธผล (Productivity) ตาไปยงททมประสทธผลสงกวา ยอมทาใหเศรษฐกจสามารถสรางรายไดมากขนจากการใชทรพยากรมากขน แตในขณะเดยวกน การทประชากรมรายไดสงขนกทาใหอปสงคบรการทมลกษณะเปนบรการอปโภคบรโภค เชน สขภาพ หรอทองเทยวเพมขนดวยตามทไดกลาวมาแลว ซงในความเปนจรงทงสองตวแปรคงมผลกระทบในเชงบวกตอกน ทาใหไมสามารถแยกแยะการเปนเหตเปนผลจากกนโดยเดดขาด

แมการเปลยนแปลงโครงสรางของเศรษฐกจจะมความสมพนธในเชงบวกกบระดบรายไดของประเทศ แตการศกษาของ Baumol (1967) พบวา อตราการเพมของผลตภาพในภาคบรการตากวาในภาคการผลตอยางชดเจนทาใหประเทศทมการขยายตวของภาคบรการสงมอตราการเพมของผลตภาพโดยรวมของเศรษฐกจของประเทศตาลง การทผลตภาพในภาคบรการมการปรบปรงนอยตางจากภาคการผลตทมการใชเทคโนโลยใหมในการผลตสนคาเพอลดตนทนและเพมผลตผลอยางไมหยดยง เปนผลมาจากการบรการเปนกจกรรมทใชแรงงานเขมขน เชน บรการสขภาพ บรการสงคม และบรการการศกษา เปนตน ทาใหมโอกาสในการพฒนาและปรบปรงประสทธภาพไมมากนก สงผลให การขยายตวของเศรษฐกจ “ไมสมดล (unbalanced)” เนองจากสองภาคการผลตมอตราการเปลยนแปลงของผลผลตทแตกตางกนอยางตอเนอง

อนง การโอนถายทรพยากรจากภาคอตสาหกรรมการผลตทมผลตภาพสงไปยงภาคบรการท ตากวานนขดกบหลกทฤษฎทางเศรษฐศาสตรทระบวากลไกทางตลาดยอมจงใจใหมการจดสรรทรพยากรไปยงกจกรรมทมผลตภาพสงสด ซงหมายความวาการขยายตวของภาคอตสาหกรรมและภาคบรการทไมสมดลนนไมนาจะเกดขนได ในประเดนน Baumol ไดอธบายปรากฏการณดงกลาววา การถายโอนทรพยากรจากภาคการผลตไปยงภาคบรการเกดขนไดจากการอดหนนของภาครฐทาใหตนทนในการจดหาบรการและราคาของบรการตากวาความเปนจรง

4 Wolfl, Anita (2005), The Service Economy in the OECD Countries, STI Working paper 2005/3.

3-6

แนวคดดงกลาวของ Baumol ไดกระตนใหมงานวจยเกยวกบบทบาทของภาคบรการในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศอยางกวางขวาง ตอมา Baumol ไดปรบเปลยนแนวคดวาภาคบรการนนประกอบดวยบรการทหลากหลาย จงไมสามารถสรปไดวาบรการทกประเภทมผลผลตตา โดยเฉพาะทเกยวกบบรการขอมล สารสนเทศ และการสอสารมอตราการเพมผลตภาพสงอยางตอเนอง นอกจากนแลว บรการหลายประเภทเกยวโยงโดยตรงกบภาคธรกจ เชน บรการโลจสตกส บรการบญช บรการการตลาด บรการการสอสาร ฯลฯ ทาใหการปรบปรงผลตภาพของบรการเหลานมผลโดยตรงตอการเพมผลตภาพของภาคการผลต5

การสรปวาการขยายตวของภาคบรการทาใหอตราการเพมของผลตภาพของเศรษฐกจโดยรวมลดลงไมนาจะถกตองนก ทงนขนอยกบลกษณะโครงสรางของภาคบรการ และความเชอมโยงระหวางภาคบรการและภาคการผลต หากการขยายตวของภาคบรการเกดจากการขยายตวของสาขาบรการทมการปรบปรงผลตภาพนอย เชน บรการทรฐใหการอดหนน (บรการสขภาพ บรการการศกษา) หรอสาขาบรการทมผประกอบการขนาดยอมจานวนมาก ทาใหเปนธรกจทใชแรงงานเขมขนและทขาดเงนทนในการพฒนาเทคโนโลยเพอเพมผลตภาพในการผลต ( เชน คาปลก คาสง และภตตาคาร) การขยายตวของภาคบรการอาจเปนปจจยถวงอตราการเพมของผลตภาพของเศรษฐกจโดยรวมได ในทางตรงกนขาม หากการขยายตวของภาคบรการเกดจากการเตบโตของสาขาการสอสาร การขนสง การเงน และบรการธรกจอนๆ แลว ผลตภาพโดยรวมควรจะสงขน

ตวอยางเชน ในกรณของประเทศเบลเยยม แคนาดา และเนเธอรแลนด การขยายตวอยางรวดเรวของสาขาการเงน ขนสง และสอสารสบเนองมาจากการนาเทคโนโลยสารสนเทศทกาวหนามาประยกตใช สามารถถวงดลกบสาขาทมอตราการเพมผลตภาพตา เชน บรการสาธารณสข บรการเชงสงคม บรการโรงแรม และบรการภตตาคาร เปนตน ทาใหอตราการเพมของผลตภาพในสาขาบรการโดยรวมคอนขางสง ในทางตรงกนขาม ในบางประเทศทมการขยายตวของระบบสวสดการของภาครฐอยางกวางขวาง เชน นอรเวย อตราการเพมผลตภาพของภาคบรการคอนขางตาถงแมสาขาบรการบางประเภท เชน การสอสาร และการขนสงจะมความโดดเดนในตลาดโลกกตาม

แมจะเปนทยอมรบกนวา สาขาบรการบางประเภทมอตราการเพมของผลตภาพตาเมอเทยบกบสาขาอตสาหกรรมสวนมากในภาคการผลต แตกระนนกยงคงมการถกเถยงกนคอนขางมากเกยวกบความถกตองแมนยาของขอมลและวธทใชในการวดผลตภาพของสาขาบรการวาทาใหผลผลตของ ภาคบรการตากวาความเปนจรงหรอไม เนองจากบรการเปนสนคาทไมสามารถจบตองได การวดมลคาเพมจงมปญหาทซบซอนกวาในกรณของสนคา

5 Fixler and Siegel (1999)

3-7

งานวจยของ Anita Wolfl (2003) 6 แสดงใหเหนวา การประเมนผลตภาพของสาขาบรการยงมปญหาหลก 4 ประการทอาจนาไปสการประเมนผลตภาพของสาขาบรการทตากวาความเปนจรง ดงตอไปน

(1) ตวเลขการจางงานในแตละสาขาบรการอาจไมถกตองนก เนองจากการทางานในภาคบรการมลกษณะทเปน part-time มาก ทาใหการใชจานวนการจางงานเปนตวหารผลผลตเพอหาผลตภาพของแรงงาน (labour productivity) ไมเหมาะสมเพราะจะทาใหตวเลขทคานวณไดตากวาความเปนจรงวธ ทถกตองนนควรใชขอมลจานวนชวโมงททางานมากกวา แตตวเลขนมใชตวเลขทหาไดงายนก

(2) ผลตผลของบรการทเปนสนคาขนกลางของกระบวนการผลตสนคาอตสาหกรรมอาจไมไดรบการบนทกทถกตอง เนองจากผลผลตของบรการสวนมากไมสามารถจบตองได เชน บรการทางดานการเงน บรการทางบญช บรการทปรกษาดานการบรหารจดการ บรการซอมแซมหรอตดตงสนคาหลงการขาย ฯลฯ จงมโอกาสทจะไมไดรบการบนทกแยกในตารางปจจยการผลตและผลผลต (input output table) หากแตถก “เหมารวม’ เปนสวนหนงของผลผลตของสนคาแทนทจะไดรบการนบรวมเปนผลผลตของ “บรการขนกลาง” สงผลใหอตราการเพมผลตภาพของสาขาบรการดงกลาวตากวาความเปนจรงและอตราการเพมผลตภาพของสนคาดงกลาวสงกวาความเปนจรง

ในขณะเดยวกน ภาคบรการเองกเปนผใชบรการรายใหญดวย เชน บรการการเงนและบรการคาสงและคาปลกเปนสาขาบรการทใชบรการโปรแกรมคอมพวเตอรเขมขน หรอ บรการโลจสตกสเปนสาขาบรการทใชบรการขนสงเขมขนเปนตน ความคลาดเคลอนในการบนทกผลผลตจงสงผลใหเกดการบดเบอนของขอมลผลตผลและผลตภาพไมเพยงแตระหวางภาคบรการและภาคอตสาหกรรม แตระหวางสาขาบรการในภาคบรการดวยกนเองดวย ตวอยางเชน งานของ Lum et al (2000)7 และ Pike and Drew (2002)8 พบวาการปรบปรงตวเลขมลคาเพมของบรการซอฟทแวรคอมพวเตอรในสหรฐอเมรกามผลกระทบมากทสดตอการประมาณการมลคาเพมของสาขาการเงนและคาสง คาปลก

6 Anita Wolfl (2003), Productivity Growth in Service Industries: An Assessment of Recent Patterns and the Role of Measurement (STI) 7 Lum, Moyer and Yuskavaga (2000( Improved Estimated of Gross Products by Industry for 1947-98, Survey of Current Business of the BEA, June 2000. 8 Pike, R. and Drew (2002), “Experimental Monthly Index of Services”, Economic Trends, No. 583.

3-8

(3) ราคาทแทจรงของบรการอาจคลาดเคลอน การประเมนอตราการเปลยนแปลงของ “ราคา” ของสนคาบรการเพอใชเปนตวหกลด (Deflator) ในการคานวณมลคาเพมในราคาคงท กเปนสงทมความยงยากซบซอนมากกวาในกรณของสนคาอตสาหกรรม เนองจากรปแบบและคณภาพของสนคาบรการมการปรบปรงเปลยนแปลงบอยครงกวาสนคาอตสาหกรรม ทาใหไมสามารถแยกแยะวาราคาทเพมขนนนเกดจากการปรบปรงคณภาพและรปแบบของบรการ หรอเปนการขนราคาของบรการนน ดงนน การใชราคาตลาดของบรการในการคานวณหาตวหกลดสาหรบบรการบางประเภททมตของคณภาพมความสาคญตอราคา เชน การรกษาพยาบาล การสอสาร และบรการอนๆ ทเกยวกบคอมพวเตอร โดยมไดคานงถงการเปลยนแปลงของรปแบบและคณภาพของบรการเหลานนแลว ตวหกลดทกาหนดขนยอมสงกวาความเปนจรงสงผลใหคาของผลผลตของบรการนนๆ ทคานวณเปนมลคาตามราคาคงท (constant price value) ตากวาความเปนจรง

(4) ผลตภาพของภาคบรการโดยรวมอาจตากวาความเปนจรง เนองจากบรการทเกยวเนองกบภาคการผลตมกจะไดรบการประเมนผลผลตทตากวาความเปนจรงดงทไดกลาวมาแลว โครงสรางของภาคบรการทคานวณไดจงมกบดเบอนไปในทศทางทใหนาหนกมากเกนควรแกสาขาบรการทไมเกยวโยงกบภาคการผลต หรอบรการทมลกษณะเปนสนคาอปโภคบรโภค เชน บรการทองเทยว บรการสขภาพ บรการการศกษา ฯลฯ ซงลวนเปนสาขาบรการทมการปรบปรงผลตภาพนอยดงทไดกลาวมาแลว สงผลใหผลตภาพและผลผลตของภาคบรการโดยรวมตากวาความเปนจรง

โดยสรปแลวภาคบรการมบทบาทสาคญยงตอการพฒนาเศรษฐกจของประเทศทกาลงพฒนา ทยงคงตองพงพาการขยายตวของภาคการผลตในการผลกดนการเตบโตทางเศรษฐกจ เนองจากบรการหลายประเภทเปน “บรการขนกลาง” ของธรกจการผลตสนคาหรอบรการดวยกนเอง เชนบรการคอมพวเตอร บรการการเงน และบรการโลจสตกสนน มอตราการเพมผลตภาพทคอนขางสง จงเปน ตวแปรสาคญทสงผลกระทบตอระดบขดความสามารถในการแขงขนของภาคธรกจไทยในรายสาขาตลอดจนการเตบโตของเศรษฐกจไทยในภาพรวมดวย

2. ววฒนาการการปรบโครงสรางทางเศรษฐกจ : กรณศกษาตางประเทศ

ววฒนาการหรอรปแบบการพฒนาของประเทศพฒนาแลวและประเทศกาลงพฒนา ในระยะแรกจะเรมตนจากการพฒนาผลผลตในภาคการเกษตร และตอมาจงไดมงพฒนาไปยงภาคการผลตทสามารถแปรรปผลผลตทางการเกษตรใหเปนสนคาทมมลคาเพมสงขน การขยายตวของภาคบรการมกจะเกดขนหลงจากทประเทศเหลานไดมการพฒนาภาคการผลตไปแลวในระดบหนง ทาใหเกดอปสงคของกจกรรมบรการทเกยวเนองกบภาคการผลตตามมา ทงทเปนบรการตนนา (บรการการเงน บรการ

3-9

กอสราง) และบรการปลายนา (บรการคาสงคาปลก บรการขนสง) รวมทงทาใหระดบรายไดของประชากรในประเทศสงขน และมความตองการบรการขนสดทายเพมมากขนตามไปดวย เชน บรการทองเทยว บรการสขภาพ และบรการการศกษา โดยรปแบบการพฒนาของแตละประเทศจะแตกตางกน ขนอยกบศกยภาพความพรอมและนโยบายการพฒนาเศรษฐกจของประเทศนน โดยมกรณตวอยางของกลมประเทศตางๆ ทจะนามาศกษาในครงน เพอประโยชนในการศกษาเชงเปรยบเทยบกบไทยและ เปนตนแบบในการประยกตการจดทาขอเสนอแนะเชงยทธศาสตรในขนตอนตอไป ดงน

2.1 กลมประเทศกาลงพฒนาในเอเชย

ไดแก ประเทศจน เวยดนาม และไตหวน ทงสามประเทศลวนเปนประเทศทมภาคการผลต เปนตวขบเคลอนการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ ดงนน อตราการขยายตวของภาคบรการจะผนแปรไปตามอตราการขยายตวของภาคการผลต โดยอตราการขยายตวของภาคบรการและภาคการผลตทงสามประเทศ จะมคาสมประสทธสหสมพนธ (Correlation coefficient) ทเปนบวก และมคามากกวา 0.7 (ดรปท 3.3-3.5) ซงถอไดวาภาคการบรการและภาคการผลตมการเจรญเตบโตทมความสมพนธกนอยางมากในสามประเทศน

รปท 3.3 ความสมพนธของอตราการเตบโตของ GDP ในภาคการผลตและบรการในประเทศจน

0

10

20

30

40

50

2522

2524

2526

2528

2530

2532

2534

2536

2538

2540

2542

2544

2546

2548

2550

%

ภาคการผลต ภาคบรการ

คาสมประสทธสหสมพนธ = 0.7352

ทมา: National Bureau of Statistics of China

3-10

รปท 3.4 ความสมพนธของอตราการเตบโตของ GDP ในภาคการผลตและบรการ ในประเทศเวยดนาม

0

10

20

30

4025

36

2537

2538

2539

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

%



ทมา: General statistics office of Vietnam

รปท 3.5 ความสมพนธของอตราการเตบโตของ GDPในภาคการผลตและบรการ ในประเทศไตหวน

-9

-6

-3

0

3

6

9

12

2540 2542 2544 2546 2548 2550 2552

%



ทมา: National Statistics Republic of China (Taiwan)

การพฒนาภาคการผลตในประเทศจน ในระยะทผานมาไดมงเนนการพฒนาภาคการผลตทมการใชแรงงานเขมขน แตมการใชเทคโนโลยในการผลตคอนขางตา ดงนน การพฒนาภาคบรการทสบเนอง จงมกเปนบรการทสนบสนนธรกจทวไป ไดแก บรการการเงน การประกนภย และบรการ

3-11

การขนสง เปนตน ดงจะเหนไดจากรปท 3.6 วา อตราการขยายตวของสาขาบรการขนสง บรการการเงน และอสงหารมทรพย ในประเทศจนมคอนขางสงอยางตอเนอง

รปท 3.6 อตราการเตบโตของ GDP ในสาขาบรการทมอตราสงในประเทศจน

-10

0

10

20

30

40

50

60

70

2520

2522

2524

2526

2528

2530

2532

2534

2536

2538

2540

2542

2544

2546

2548

2550

%

ขนสง บรการทางการเงน อสงหารมทรพย

ทมา: National Bureau of Statistics of China

นอกจากน ประเทศจนยงเปนประเทศทใหความสาคญตอการดงดดเงนลงทนจากตางประเทศเพอนามาพฒนาเศรษฐกจภายในประเทศ จดเปลยนในดานนโยบายทางเศรษฐกจทเหนไดชดเจนของประเทศจน คอ ในปพ.ศ. 2535 ไดมการจดตงเขตเศรษฐกจพเศษ (Special Economic Zone: SEZ) สาระสาคญประการหนงของแผนดงกลาว คอ การถายโอนอานาจดานเศรษฐกจของรฐบาลกลางใหแกรฐบาลทองถน โดยใหสทธพเศษแกนกลงทนตางชาตทงดานภาษขาเขา ภาษเงนได คาเชาทดน และการนาบคลากรเขามาทางาน หลงจากนนเศรษฐกจของประเทศจนจงไดเจรญเตบโตอยางกาวกระโดด โดยมอตราการเจรญเตบโตเฉลยตอปประมาณรอยละ 79 ในป 2548 มเงนลงทนโดยตรงจากตางประเทศ (FDI) คดเปนสดสวนสงถงรอยละ 10 ของเงนลงทนโดยตรงจากตางประเทศทงหมดของโลก แตเงนลงทนสวนใหญจะกระจกตวอยในภาคการผลตถงรอยละ 70 ขณะทมเงนลงทนในภาคบรการเพยง รอยละ 2910 เทานน

ในสวนของประเทศไตหวน แผนพฒนาแหงชาต (National Development Plan) ฉบบท 9 (พ.ศ. 2529-2532) ใหความสาคญกบการพฒนาดานเทคโนโลยอยางจรงจง โดยเฉพาะการพฒนาอตสาหกรรมทเนนการใชเทคโนโลยขนสง จนทาใหในปจจบนประเทศไตหวนกลายเปนหนงในประเทศทสงออกสนคาทเกยวกบเทคโนโลยระดบโลกประเทศหนง11 สงผลใหการพฒนาสาขาบรการของไตหวน

9 ดรายละเอยดเพมเตมไดท http://en.wikipedia.org/wiki/Economy_of_the_People%27s_Republic_of_China 10 World Investment Report (2005) published by UNCTAD. Available at www.unctad.org/en/docs/wir2005_en.pdf 11Council for Economic Planning and Development. 2002. Challenge 2008 - National Development Plan.

3-12

มลกษณะทแตกตางออกไปจากของจนและเวยดนาม คอ นอกสาขาบรการทสนบสนนภาคธรกจโดยทวไปแลว สาขาบรการทใหการสนบสนนอตสาหกรรมไอท เชน บรการวชาชพ บรการดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย มอตราการขยายตวสงเชนกน ในขณะท อตราการขยายตวของสาขาบรการขนสงและสอสารกลบลดลง (ดรปท 3.7 ประกอบ) สะทอนใหเหนถงโครงสรางเศรษฐกจของไตหวนทเปลยนแปลงไปจากทเนนอตสาหกรรมการผลตสนคาทวไป เปนการผลตสนคาและบรการทใชความรและเทคโนโลยเขมขนขน ซงในอนาคตจาเปนตองมงพฒนาบรการทเกยวของกบการวจยและพฒนา การทานวตกรรม ตลอดจนบรการทเกยวกบการสรางแรงงานทมทกษะ เพอรองรบการยกระดบอตสาหกรรมการผลตไปสการผลตสนคาทใชความรและเทคโนโลยเขมขนอนจะเปนการชวยเสรมสรางขดความสามารถในการแขงขนของธรกจ และสนบสนนการเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศในระยะยาว

อกทงในชวงป 2547-2551 สภาการวางแผนและการพฒนาทางเศรษฐกจ (Council of Economic Policy and Development) ของประเทศไตหวน ไดใหความสาคญกบการพฒนาสาขาบรการทใชความรเขมขนเปนพเศษ โดยตงเปาไววาอตราการขยายตวของสาขาบรการเหลานจะเพมสงข นในอตราเฉล ยประมาณรอยละ 8 ตอป ซ งสงกวาบรการอ น ๆ ท ตากวารอยละ 6 ตอป12 นอกจากน ไตหวนยงไดมงเนนการพฒนาดานความรในการสรางสรรคนวตกรรมใหมๆ การวจยและพฒนาระบบเครอขายการขนสงระดบโลก และการรกษาสภาพแวดลอมใหยงยน เพอเปาหมายการพฒนาประเทศเปน “Green Silicon Island”

รปท 3.7 อตราการเตบโตของ GDP ในสาขาบรการทมอตราสงในประเทศไตหวน

-5

0

5

10

15

20

2532 2534 2536 2538 2540 2542 2544 2546 2548 2550 2552

%

การคา การขนสง การจดเกบ และการสอสาร

ความชานาญดานวทยาศาสตรและเทคนค บรการดานการศกษา

ทมา: National Statistics Republic of China (Taiwan)

12 Department of Investment Services 2008 CEPD: Service sector to employ 6 million by 2008 ขอมลในhttp://investintaiwan.nat.gov.tw/en/news/200409/2004090401.html

3-13

สาหรบกรณประเทศกาลงพฒนาอยางประเทศเวยดนาม ทมลกษณะของรปแบบการพฒนาใกลเคยงกบประเทศไทยมากทสด ภาคบรการจะมสดสวนมลคาเพมทแตกตางจากภาคการผลตไมมากนก โดยสาขาบรการทสาคญจะเปนสาขาบรการทสนบสนนทงภาคการผลตและภาคการเกษตรของประเทศ เชน ธรกจคาสงคาปลก และการขนสง ทงน บรการเหลานยงคงมอตราการเจรญเตบโตทคอนขางสง (ดรปท 3.8) ซงแตกตางจากประเทศพฒนาแลว ทไดมการพฒนาสาขาบรการเหลานมาจนถงจดอมตว จงมงไปสบรการทสนบสนนบรการดวยกนเองแทน

รปท 3.8 มลคาเพมของภาคบรการในประเทศเวยดนาม

0

20,000

40,000

60,000

80,000

100,000

120,000

140,000

160,000

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

p

พนลานดองWholesale and retail trade; repair of motor vehicles, motor cycles and personal and household goodsConstruction

Transport, storage and communications

Real estate, renting and business activities

Hotels and restaurants

Electricity, gas and water supply

Education and training

Public administration and defence; compulsorysocial securityCommunity, social and personal service activities

Financial intermedation

Health and social work

Scientific activities and technology

Recreational, cultural and sporting activities

Private households with employed persons

ทมา: General Statistics Office of Vietnam

2.2 กลมประเทศพฒนาแลว

ไดแก ประเทศสหรฐอเมรกา ออสเตรเลย และญปน สวนใหญจะพบวา ภาคบรการจะมขนาดใหญกวาภาคการผลตมาก และจะเปนปจจยทสาคญในการขบเคลอนเศรษฐกจของประเทศ โดยสาขาบรการทมความสาคญจะเปนสาขาบรการทใหการสนบสนนภาคบรการดวยกนเอง อยางเชนในกรณของประเทศสหรฐอเมรกา สาขาบรการทสรางมลคาเพมใหกบประเทศมากทสด ไดแก สาขาบรการวชาชพ อสงหารมทรพยและทอยอาศย บรการธรกจการเงนและประกนภย และบรการดานขอมล เปนตน ในทานองเดยวกนกรณของประเทศออสเตรเลย ธรกจอสงหารมทรพยและทอยอาศย และบรการธรกจการเงนและประกนภย มความสาคญตอการสรางมลคาเพมใหกบประเทศมากทสดรวมทงประเทศญปนทมบรการอสงหารมทรพยเปนบรการทสาคญในการสรางมลคาเพมใหกบประเทศ (ดรปท 3.9-3.11)

3-14

รปท 3.9 มลคาเพมของภาคบรการในประเทศสหรฐอเมรกา

-

200

400

600

800

1,000

1,200

1,400

1,600

1,800

2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550

พนลานดอลลารสหรฐบรการวชาชพ

อสงหารมทรพย

สถาบนการเงนและประกนภยสขภาพและบรการสงคมคาปลก

คาสง

สารสนเทศ

การขนสงและคลงสนคาโรงแรมและภตตาคารศลปและสนทนาการการศกษา

ทมา: Bureau of Economic Analysis, U.S. Department of Commerce

รปท 3.10 มลคาเพมของภาคบรการในประเทศออสเตรเลย

0

20

40

60

80

100

120

140

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

พนลานดอลลารออสเตรเลย อสงหารมทรพย

ทอยอาศย และรานอาหาร

การเงนและประกนภย

การกอสราง

บรการสขภาพและชมชน

คาปลก

คาสง

ขนสงและคลงสนคา

การศกษา

บรหารราชการแผนดนฯ

บรการคมนาคม

ไฟฟา ประปา กาซ

บรการสวนบคคล

บรการวฒนธรรมและสนทนาการ

ทมา: Australia Bureau of Statistics

3-15

รปท 3.11 มลคาเพมของภาคบรการในประเทศญปน

-

1 0 ,0 0 0

2 0 ,0 0 0

3 0 ,0 0 0

4 0 ,0 0 0

5 0 ,0 0 0

6 0 ,0 0 0

7 0 ,0 0 0

8 0 ,0 0 0

9 0 ,0 0 0

2 5 3 8 2 5 4 0 2 5 4 2 2 5 4 4 2 5 4 6 2 5 4 8 2 5 5 0

พ น ล า น เ ย น ก า ร ก อ ส ร า ง

ไ ฟ ฟ า ป ร ะ ป า ก า ซ

ค า ส ง แ ล ะ ค า ป ล ก

ก า ร เ ง น แ ล ะ ป ร ะ ก น ภ ย

อ ส ง ห า ร ม ท ร พ ย

บ ร ก า ร ค ม น า ค ม

บ ร ก า ร ภ า ค ร ฐ

บ ร ก า ร ช ม ช น แ ล ะ ส ง ค ม

ล ก จ า ง ใ น ค ร ว เ ร อ น ส ว นบ ค ค ล

ทมา: Economic and Social Research Institute, Cabinet Office, Government of Japan. http://www.esri.cao.go.jp/en/sna/h18- kaku/20annual-report-e.html

นอกจากน ประเทศพฒนาเหลาน ยงใหความสาคญกบการพฒนาการใหบรการขนพนฐาน เพอยกระดบการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนเปนเปาหมายการพฒนาดวย โดยสาขาทสาคญ คอ สาขาบรการดานการศกษา และบรการดานสขภาพ รวมถงการใหบรการของภาครฐ ทาใหอตรา การเตบโตของบรการเหลานนมการเปลยนแปลงไปอยางตอเนอง ซงแตกตางจากประเทศกาลงพฒนา เชน เวยดนามและไทย ทมการลงทนกบการใหบรการขนพนฐานคอนขางมากในบางปและมอตราลดลงอยางมากในบางป (ดรปท 3.12-3.14 ประกอบ) จงเหนไดวาประเทศกาลงพฒนาจาเปนตองลงทน เพอพฒนาบรการเหลานอยางสมาเสมอ เพอทาใหเกดการพฒนาอยางตอเนอง

รปท 3.12 อตราการเจรญเตบโตของ GDP สาขาบรการสขภาพ

-2

3

8

13

18

23

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

อตราเตบโต (%)

สหรฐ


เวยดนาม

ไทย

ทมา:รวบรวมโดยคณะผวจย

3-16

รปท 3.13 อตราการเจรญเตบโตของ GDP สาขาบรการการศกษา

-2

3

8

13

1825

40

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549


สหรฐ


ญปน


ไทย

ทมา:รวบรวมโดยคณะผวจย

รปท 3.14 อตราการเจรญเตบโตของ GDP สาขาบรการภาครฐ

-2

3

8

13

18

23

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549


สหรฐ


ญปน


ไทย

ทมา : รวบรวมโดยคณะผวจย

2.3 ประเทศอนเดย

ประสบการณในการพฒนาภาคบรการของอนเดยมลกษณะแตกตางจากกลมประเทศอนๆ อยางสนเชง เนองจากภาคบรการของอนเดยเกดขนจากอปสงคนอกประเทศเกอบทงสน การขยายตวของภาคบรการจงไมมความสมพนธใดๆกบการขยายตวของภาคการผลตในประเทศทมอตราคอนขางตา (ดรปท 3.15) อนเปนผลจากนโยบายคอนขางปดของประเทศทาใหไมมการคาและการลงทนระหวางประเทศมากนก

3-17

รปท 3.15 อตราการเตบโตของ GDP ภาคการผลตและบรการ ประเทศอนเดย

-

2

4

6

8

10

12

14

2536

2537

2538

2539

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

%



ทมา: Ministry of Statistics and Programme Implementation ใน เดอนเดน นคมบรรกษ (2006), A Comparative Study of the Role of the Service Sector in Economic Development in China and India.

การพฒนาภาคบรการของอนเดยไดใหความสาคญกบสาขาบรการทแรงงานและผประกอบการมความเชยวชาญในสาขานน โดยเฉพาะในสาขาทเกยวกบเทคโนโลยสารสนเทศ หรอโทรคมนาคม13 ทาใหปจจบนประเทศอนเดยเปนผนาทางดานผใหบรการภายนอก (Outsource) และศนยบรการขอมล (Call center) แหงหนงของโลก

ตงแตป 2545-2549 ภาคบรการมสดสวนของเงนลงทนโดยตรงจากตางชาต Foreign direct investment: (FDI) มากกวารอยละ 50 ยกเวนป 2547 ทมสดสวนนอยกวารอยละ 50 (ดรปท 3.16) โดยสาขาบรการทม FDI เพมขนอยางมากคอ บรการซอฟตแวรคอมพวเตอรฯ โดยชวงระหวางป 2545 ถง 2547 มเงนลงทนโดยตรงจากตางประเทศในสาขาบรการนประมาณ 500 ลานเหรยญดอลลารสหรฐ และไดเพมมากกวา 1,000 ลานเหรยญดอลลารสหรฐ ตงแตป 2548 ถง 2551 สวนบรการโทรคมนาคมมการลงทนจากตางประเทศเพมขนอยางมากอยางเหนไดชด ตงแตป พ.ศ. 2549-2551 (ดรปท 3.17) ทาใหสดสวน GDP ของภาคบรการในสาขาโทรคมนาคม มอตราเตบโตมากกวารอยละ 20 ตอป ตงแตป 2544-2549 (ดรปท 3.18)

13 ดรายละเอยดเพมเตมไดท http://en.wikipedia.org/wiki/Five-Year_Plans_of_India

3-18

รปท 3.16 สดสวน FDI ภาคบรการและภาคอนของอนเดย

45.5 49.5 52.9 47.1

21.3

54.5 50.5 47.1 52.9

78.7

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2545 2546 2547 2548 2549

ภาคบรการ

ภาคการผลตและการเกษตร

ทมา: Reserve Bank of India. Reserve Bank of India Annual Report 2004-05

รปท 3.17 เงนลงทนโดยตรงจากตางชาตสงในบางสาขาบรการของประเทศอนเดย

-

5 0 0

1 , 0 0 0

1 , 5 0 0

2 , 0 0 0

2 , 5 0 0

3 , 0 0 0

2 5 4 5 2 5 4 6 2 5 4 7 2 5 4 8 2 5 4 9 2 5 5 0 2 5 5 1

ล า น เ ห ร ย ญ ด อ ล ล า ห ส ห ร ฐ

บ ร ก า ร ซ อ ฟ แ ว ร ค อ ม พ ว เ ต อ ร แ ล ะ อ เ ล ก ท ร อ น ก ส บ ร ก า ร ก า ร ก อ ส ร า ง ( ร ว ม ถ น น แ ล ะ ร ถ ไ ฟ )บ ร ก า ร โ ท ร ค ม น า ค ม พ ล ง ง า น ( ร ว ม โ ร ง ก ล น น า ม น )

ทมา: Department of Industrial Policy & Promotion

3-19

รปท 3.18 อตราการเตบโตของ GDP สาขาบรการทมอตราสงในประเทศอนเดย


การขนสงฯ

โทรคมนาคม

ธนาคารและ

ประกนภย


-5

0

5

10

15

20

25

30

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

%

การกอสราง การขนสงฯ โทรคมนาคมธนาคารและประกนภย อสงหารมทรพย

ทมา: Ministry of Statistics and Programme Implementation ใน เดอนเดน นคมบรรกษ (2006) อางแลว.

ปจจบนบรษทตางชาตนยม Outsource งานในประเทศอนเดย ทาใหอนเดยเปนประเทศทรบจางผลตงานรายใหญทสดของโลก โดยมสวนแบงตลาดของการใหบรการดานนสงถงรอยละ 80 ในตลาดโลก งานสวนใหญทบรษทตางชาตนยม Outsource จะเปนงานดาน IT (Information Technology) กลมลกคาหลก คอ ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศในแถบยโรป และญปน โดยปจจยสาคญทเกอหนนใหอนเดยเปนตลาดรบจางผลตงาน IT ทสาคญของโลก คอ อนเดยมชอเสยงในเรองทมคณภาพสงและเปนทยอมรบของทวโลก ความไดเปรยบเรองแรงงานดาน IT ในแตละป อนเดยมบณฑตจบใหมดานวศวกรจานวนมากถง 290,000 คน นอกจากน แรงงาน ดงกลาว ยงมความสามารถในการใชภาษาองกฤษไดด อกทงคาจางแรงงานยงอยในระดบตาเมอเทยบกบอตราคาจางของชาวตะวนตกอนๆ ทาใหองคกรท Outsource งาน IT สามารถลดตนทนในการดาเนนงานไดถงรอยละ 50

โดยในชวง 10 ปทผานมา รฐบาลอนเดยไดดาเนนนโยบายสงเสรมการลงทนในธรกจ IT อยางตอเนอง อาท มาตรการดานภาษ การผอนปรนกฎระเบยบตางๆ เพอจงใจใหมการลงทนในธรกจ เรงปรบปรงและพฒนาระบบโครงขายทางโทรคมนาคม และระบบการศกษาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยดานการสอสาร ใหมความกาวหนาเพอรองรบงานจากตางชาต ซงปจจบนตลาดรบจาง ผลตงาน IT ของประเทศอนเดย สามารถจาแนกออกไดเปน 2 กลมหลก คอ

(1) งาน IT Software ปจจบนอนเดยมบรษทซอฟตแวรกวา 600 บรษท สวนใหญเปนบรษทขนาดเลกทาธรกจในรปของการรบจางเขยนซอฟตแวร ซงเปนขนตอนทตองใชแรงงานเปนจานวนมาก โดยบรษทซอฟตแวรในอนเดยมชอเสยงดานคณภาพในระดบสง กลาวคอ จากบรษทซอฟตแวรทวโลกทไดรบมาตรฐาน CMM (Capability Maturity Model) ในระดบ 5 (ระดบสงสด) จากจานวนทงหมด 70 บรษท ในจานวนนเปนบรษทของประเทศอนเดยถง 46 บรษท และบรษททมชอเสยง

3-20

ดาน IT Software ขนาดใหญ 3 อนดบแรก คอ Tata Consultancy Services, Infosys Technologies และ Wipro ตามลาดบ ทงน รฐบาลอนเดยไดใหการสนบสนนการพฒนาอตสาหกรรมซอฟตแวรอยางจรงจง โดยกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศของอนเดยไดจดตง Software Technology Park of India (STPI) จานวน 36 แหง กระจายอยตามเมองตางๆ ทวประเทศ เพอสนบสนนการสงออกงานดานซอฟตแวร ซงบรษทตางๆ ทดาเนนการอยใน STPI นจะไดรบสทธพเศษทางดานภาษทงการยกเวนภาษนาเขาและภาษนตบคคลจากภาครฐ เปนตน

(2) การใหบรการทเกยวกบไอท (IT-Enable Services: ITES) หรอการรบจางงาน IT ทเกยวของกบการทาธรกจ (Business Process Outsourcing: BPO) เปนการใหบรการตางๆ ทจาเปนตองใช IT ในระบบงาน ไดแก งานดานลกคาสมพนธ (Call Center and Customer Care) และงานทไมเกยวของกบลกคา (Back-Office Work) เชน การจดการขอมล การจดทาและตรวจสอบบญช งานดานเอกสารตางๆ และงานดานทรพยากรบคคล เปนตน

ในขณะเดยวกนเมอพจารณาถงบทบาทความสาคญของภาคบรการในการชวยลดดลการคาระหวางประเทศ พบวา ในอดตทผานมาประเทศอนเดยขาดดลการคาบรการกบตางชาตมาโดยตลอด จดเรมตนของการเปลยนแปลงคอเรมตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจฉบบท 6 (พ.ศ.2523-2528) ของประเทศอนเดย ซงรฐบาลในสมยนนไดสนบสนนมาตรการจงใจใหภาคเอกชนเขามาลงทนมากขน และทสาคญรฐบาลยงใหการสนบสนนการพฒนาภาคการผลตโดยเฉพาะเทคโนโลยสารสนเทศ จนกระทงป 2543 การคาบรการของประเทศอนเดยเรมเกนดลกบนานาชาตเปนครงแรก (ดรปท 3.19) จากนนเปนตนมาดลการคาบรการของประเทศอนเดยจงเกนดลมาอยางตอเนอง ซงมแนวโนมสอดคลองกบการเพมขนของ GDP (รปท 3.20)

รปท 3.19 ดลบรการสทธทสาคญของประเทศอนเดย

บรการคอมพวเตอร

การขนสงฯ-20,000

-10,000

0

10,000

20,000

30,000

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

ลานเหรยญ

สหรฐฯ

บรการการสอสารโทรคมนาคม บรการการกอสรางบรการการเงน บรการคอมพวเตอรการขนสงฯ

ทมา: IMF ใน เดอนเดน นคมบรรกษ (2006) อางแลว.

3-21

รปท 3.20 การคาบรการและ GDP ของประเทศอนเดย ป 2542 ถง 2549

-

2 0 0 , 0 0 0

4 0 0 , 0 0 0

6 0 0 , 0 0 0

8 0 0 , 0 0 0

1 , 0 0 0 , 0 0 0

2 5 4 2 2 5 4 3 2 5 4 4 2 5 4 5 2 5 4 6 2 5 4 7 2 5 4 8 2 5 4 9

GD

P ( ลานเหรยญสหรฐฯ)

- 5 , 0 0 0

-

5 , 0 0 0

1 0 , 0 0 0

1 5 , 0 0 0

2 0 , 0 0 0

2 5 , 0 0 0

3 0 , 0 0 0

ดลบรการสทธ

( ลานเหรยญสหรฐฯ)

G D P (ณ ร า ค า ป จ จ บ น ) ด ล บ ร ก า ร ส ท ธ

ทมา: 1. Balance of Payments Statistics. Part 1: Country Tables. IMF Yearbook 2007

2. World Bank Group. 2008

ดงนน อาจกลาวไดวา การสรางมลคาเพมใหแกภาคบรการของประเทศ นอกจากจะขนอยกบปจจยภายในประเทศ เชน ธรกจคาสงคาปลก ธรกจการขนสง วามศกยภาพเพยงพอทจะชวยสนบสนนภาคการผลตไดมากนอยเพยงใด หรอสาขาธรกจทสนบสนนภาคบรการดวยกนเองวามการแขงขนทดพอหรอไม อกทงศกยภาพดานทกษะแรงงานในภาคบรการ สามารถทางานทใชความชานาญไดหรอไม ยงตองขนอยกบปจจยภายนอกทจะชวยสงเสรมใหเกดการเตบโตของภาคบรการไดอกดวย โดยเฉพาะการพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศ ททาใหธรกจบรการสามารถใหบรการขามพรมแดนได สงผลใหประเทศทมคาจางแรงงานถกแตมศกยภาพดานแรงงานในการใหบรการขามประเทศ สามารถสรางรายไดใหกบประเทศเพมขนอยางมาก เชน กรณประเทศอนเดย ทมความเชยวชาญดานระบบฐานขอมลและระบบคอมพวเตอร และสามารถใชทกษะภาษาองกฤษไดด จงสามารถใหบรการขามประเทศได สงผลใหสาขาบรการมอตราการเตบโตมากกวาภาคการผลตภายในประเทศคอนขางมาก

3. บทบาทภาคบรการตอการปรบเปลยนโครงสรางเศรษฐกจไทย

ประเทศไทยเปนประเทศกาลงพฒนา ทตองพงพาภาคการผลตเปนเครองมอสาคญในการขบเคลอนเศรษฐกจ เนองจากการกาหนดทศทางการพฒนาประเทศในระยะทผานมาไดใหความสาคญกบการพฒนาเพอเพมขดความสามารถในการแขงขนของภาคการผลตเปนหลก ในขณะทภาคบรการของไทยยงคงเปนสาขาทมการแขงขนนอยจงมไดมการปรบปรงประสทธภาพใหสามารถแขงขนในตลาดโลกได สวนหนงเกดจากการทรฐวสาหกจยงมอานาจผกขาดในหลายสาขาบรการโดยเฉพาะบรการสาธารณปโภคพนฐาน เชน พลงงาน ขนสง และสอสาร และอกสวนหนงเกดจากแนวนโยบายทาง

3-22

เศรษฐกจของประเทศ ทยงตองใหความคมครองธรกจบรการและวชาชพทเกยวโยงกบภาคบรการจากการแขงขนจากตางประเทศ เชน พ.ร.บ.วาดวยการประกอบกจการของคนตางดาวพ.ศ. 2542 ซงหามนตบคคลตางดาวเขามาประกอบธรกจบรการทกประเภท ในขณะท พ.ร.บ. การทางานของคนตางดาว พ.ศ. 2521 หามคนตางชาตเขามาประกอบอาชพสงวน 39 อาชพ เชน นกบญช ทนายความ สถาปนก วศวกร ฯลฯ

3.1 การเปลยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจของประเทศ

เมอพจารณาจากมลคาผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (GDP) ณ ราคาปฐาน 2531 พบวา ในระยะ 20 กวาปทผานมา สดสวนของภาคบรการของไทยมสดสวนมากทสด คอ เฉลยมากกวารอยละ 50 ของ GDP รองลงมา คอ ภาคการผลต และภาคการเกษตร อยางไรกตาม ตงแตเกดเหตการณวกฤตเศรษฐกจในป 2540 เปนตนมา มลคา GDP ของภาคบรการมสดสวนลดลงเรอยๆ จากรอยละ 56 ในป 2539 เปนรอยละ 49 ในป 2551 ในขณะทภาคการผลตกลบมสดสวนเพมขนอยางตอเนองจากรอยละ 24 ในป 2523 เปนรอยละ 42 ในป 2551 ซงเปนการเพมขนตามอตราการเตบโตของ GDP (ดรปท 3.21) แสดงใหเหนวาการเตบโตทางเศรษฐกจของไทยทผานมา เปนผลมาจากการขยายตวของภาคการผลตเปนหลก

รปท 3.21 สดสวนและมลคาผลตภณฑมวลรวมในประเทศ ณ ราคาปฐาน 2531

20 20 20 19 19 19 18 17 16 16 14 13 13 12 11 9 9 9 10 10 10 10 10 10 10 9 9 9 9

24 24 24 25 25 24 25 27 28 28 29 30 31 32 32 34 34 36 36 38 39 38 39 40 41 41 41 42 42

56 56 57 56 56 57 57 57 56 56 57 56 56 56 57 56 56 55 54 52 51 51 51 49 50 50 50 49 49

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2523252

4252

5252

6252

7252

8252

9253

0253

1253

2253

3253

4253

5253

6253

7253

8253

9254

0254

1254

2254

3254

4254

5254

6254

7254

8254

9255

0p

2551p

1

%

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

3,000

3,500

4,000

4,500

5,000

GDP (พนลานบาท)

ภาคการเกษตร ภาคการผลต ภาคบรการ GDP (ขวา)

หมายเหต: ขอมลสดสวนภาคการผลตในทน รวมการเหมองแรและยอยหน ทมา: สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

อยางไรกตาม สดสวนของภาคบรการตอ GDP ทลดลง ไมไดหมายความวาประเทศไทยมมลคาของภาคบรการลดลง แตหมายถงการลดลงของอตราการเตบโตของมลคาภาคบรการเมอเทยบกบภาคการผลต ทาใหมลคาของภาคการผลตมสดสวนตอ GDP เพมสงขนอยางตอเนอง (ขณะทสดสวนมลคาของภาคเกษตรไมมการเปลยนแปลงมากนก) โดยในแตละปอตราการเตบโตของมลคาภาคบรการและ

3-23

ภาคการผลต จะมทศทางการเตบโตเพมขนหรอลดลงในแนวทางเดยวกน แตมลคา GDP ในภาคบรการจะมากกวาภาคการผลตเกอบทกป (ดรปท 3.22 ประกอบ) ซงเมอพจารณาอตราการเตบโต CAGR เฉลยในระยะทกๆ 9 ป พบวา ภาคการผลตมอตราเตบโตเฉลยมากกวาภาคบรการทกชวงเวลา (ดรปท 3.23) จงทาใหสดสวนมลคาภาคบรการตอ GDP มสดสวนลดลงอยางตอเนอง คอ จากรอยละ 55 ในป 2543 เหลอรอยละ 44 ในป 2551

รปท 3.22 มลคา GDP ในภาคการผลตและบรการของประเทศไทย ป 2523-2551

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

2523

2524

2525

2526

2527

2528

2529

2530

2531

2532

2533

2534

2535

2536

2537

2538

2539

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

254925

50 p

2551

p1

GDP (พนลานบาท)

ภาคการเกษตร ภาคการผลต ภาคบรการ

ทมา: สศช.

รปท 3.23 อตราการเตบโตของมลคาภาคการผลตและบรการของประเทศไทย

0.0600.0750.105

0.0830.033

0.041

-15.00

-10.00

-5.00

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

2524 2527 2530 2533 2536 2539 2542 2545 2548 2551p1

YOY (%)

-0.15

-0.10

-0.05

0.00

0.05

0.10

0.15

0.20CAGR 9 ป (%)

YOY ภาคการผลต YOY ภาคบรการ CAGR ในภาคการผลต CAGR ในภาคบรการ


หมายเหต: YOY (Year on year growth rate) คอ อตราการเจรญเตบโตรายป และ CAGR (Compound Annual Growth Rate) คอ

อตราการเจรญเตบโตเฉลย x ป ทมา: คานวณโดยคณะผวจย

3-24

แมสาขาบรการจะมสวนแบงของผลผลตลดนอยลงเมอเทยบกบภาคการผลตในชวง 3 ทศวรรษทผานมาหากพจารณาจากสดสวน GDP แตเราไมสามารถมองขามความสาคญของภาคบรการ เนองจากการขยายตวของภาคการผลตตองพงพาบรการหลายประเภท เชน บรการการเงน การขนสง การสอสาร การไฟฟา ฯลฯ ตวเลขจากตารางปจจยการผลตและผลผลต (ดตารางท 3.1) แสดงใหเหนวา สาขาบรการหลายสาขา โดยเฉพาะสาขาการเงน ภาพยนตรและการจดจาหนาย การขนสงสนคาทางบก การประกนภย และบรการทางธรกจตางๆ ผลตบรการทมลกษณะเปน “บรการขนกลาง” เพอปอนใหแกภาคธรกจดวยกนเองไมวาจะเปนธรกจในภาคการผลตหรอภาคบรการกด โดยมสดสวนของมลคาของผลผลตทเปนปจจยขนกลางสงกวารอยละ 80 ดงนน การพฒนาประสทธภาพของสาขาบรการเหลานมผลกระทบโดยตรงตอขดความสามารภในการแขงขนของธรกจทใชบรการเหลานน

ตารางท 3.1 สาขาบรการทผลตบรการทมลกษณะเปน “บรการขนกลาง” ใหแกภาคธรกจ

ปจจยการผลตทเปนภาคบรการ (Service Inputs)

มลคาปจจยการผลตขนกลาง

อปสงคขนสดทายรวม

อปสงครวม สดสวนมลคาปจจยการผลตขนกลาง /อป

สงครวม (1) (2) (3 = (1) + (2)) (1)/(3) สถานทเกบสนคาและไซโล 3,760,146 9 3,760,155 1 สถาบนการเงน 154,138,879 3,732,613 157,871,492 0.98 บรการดานภาพยนตและการจดจาหนาย 3,120,945 62,795 3,183,740 0.98 การขนสงสนคาทางบก 24,810,785 674,505 25,485,290 0.97 บรการประกนภยอน ๆ 18,412,906 2,856,758 21,269,664 0.87 การบรการทางธรกจตาง ๆ 80,119,447 13,437,617 93,557,064 0.86 การบรการชมชนอน ๆ 2,897,267 589,745 3,487,012 0.83 บรการการขนสงทางนา 5,460,286 1,243,431 6,703,717 0.81 ระบบทอกาซ 83,593,709 20,280,578 103,874,287 0.8 การบรการรกษาความสะอาด 3,733,113 1,002,943 4,736,056 0.79 วทย โทรทศน, บรการทเกยวของ 36,318,128 11,883,544 48,201,672 0.75 การผลตไฟฟา 215,530,910 74,637,296 290,168,206 0.74 การใหบรการแกการขนสงทางบก 14,663,255 5,220,606 19,883,861 0.74 บรการไปรษณยโทรเลข 79,588,517 77,012,286 156,600,803 0.51 การขนสงทางอากาศ 63,570,077 72,816,958 136,387,035 0.47 สถาบนวจย 2,750,257 3,351,400 6,101,657 0.45 การซอมแซม 12,796,462 17,859,348 30,655,810 0.42 บรการเกยวเนองกบการขนสง 9,382,350 15,508,548 24,890,898 0.38

หมายเหต: 1) ขอมลทคานวณในตารางดานบนเปนราคาผซอ (Purchaser Price) 2) มลคาปจจยการผลตขนกลาง (Intermediate Transaction) หมายถง ปรมาณการใชปจจยการผลตในกจกรรมตางๆ 3) อปสงคขนสดทายรวม (Total Final Demand) ประกอบดวย รายจายเพอการอปโภคบรโภคภาคเอกชน รายจายเพอการอปโภคบรโภคภาครฐบาล การสะสมทน สวนเปลยนของสนคาคงเหลอ การสงออกและการสงออกพเศษ 4) สดสวนมลคาปจจยการผลตขนกลาง /อปสงครวม จะแสดงใหเหนวา มการใชปจจยการผลตเพอผลตสนคาหรอ บรการนอยกวาหรอมากกวาการใชเพออปโภคบรโภคขนสดทาย หากตวเลขมคาเทากบ 1 แสดงวาปจจยการผลตนนใช สาหรบผลตสนคาหรอบรการเกอบทงหมด จงมความสาคญในการขบเคลอนและพฒนาเศรษฐกจของประเทศ แตถาตวเลขมคาเทากบ 0 แสดงวาปจจยการผลตนนใชสาหรบอปโภคบรโภคขนสดทายเกอบทงหมด จงมความสาคญ ตอคนในประเทศทใชเพอการอปโภคบรโภคเปนหลก

ทมา: ตารางปจจยการผลตและผลผลตของประเทศไทยป 2543, สศช.

3-25

ถงแมสดสวนมลคา GDP ในภาคบรการจะลดลง อนเนองมาจากมอตราการเตบโตของภาคการผลตทมากกวาภาคบรการ แตสดสวนการจางงานในภาคบรการกลบเพมขนจากรอยละ 41.3 ในป 2541 เปนรอยละ 45.6 ในป 2551 (ดรปท 3.24) แสดงใหเหนวาภาคบรการมบทบาทสาคญในการเปนแหลงสรางงานใหกบประเทศตลอดชวง 10 ปทผานมา โดยแรงงานทเขาสภาคบรการสวนหนงเปนแรงงานทออกจากภาคเกษตรกรรม ดงจะเหนไดวาสดสวนการจางงานของภาคการเกษตรลดลงจากรอยละ 44.5 เหลอรอยละ 39.7 สวนการจางงานในภาคการผลตไมมการเปลยนแปลงมากนก

รปท 3.24 สดสวนและจานวนการจางงานในภาคการผลตและบรการ

44.5 45.0 44.2 42.4 42.5 41.0 39.3 38.6 39.7 39.5 39.7

14.2 13.9 14.9 15.3 15.3 15.7 15.8 15.8 15.4 15.5 14.7

41.3 41.0 40.9 42.3 42.2 43.3 45.0 45.5 44.9 45.0 45.6

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551p0

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

35,000

40,000

ภาคการเกษตร ภาคการผลต ภาคบรการ การจางงาน (แกนขวา)

การจางงาน (คน)

ทมา: สานกงานสถตแหงชาต

นอกจากน เมอพจารณาจากผลตภาพแรงงาน (Labor Productivity) ของภาคบรการ ซงคานวณไดจากมลคาเพมตอจานวนแรงงาน พบวา แรงงานในภาคบรการมผลตภาพตากวาภาคการผลตคอนขางมาก และไมมการเปลยนแปลงหลงชวงหลงวกฤตเศรษฐกจ ซงตางจากภาคการผลตทมผลตภาพเพมขนอยางตอเนอง (ดรปท 3.25) การทผลตภาพแรงงานในภาคบรการไมเพมขน ทงนเนองจากแรงงานจานวนมากทเขามาสภาคบรการมาจากภาคเกษตรซงเปนแรงงานทมทกษะนอย ทาใหสวนแบงการจางงานของภาคบรการเพมขนจากรอยละ 41.3 ในป 2541 เปนรอยละ 46 ในป 2551 ในขณะทสวนแบงการจางงานของภาคเกษตรกลบลดลงจากรอยละ 44.5 เหลอรอยละ 39.5 ตามทไดกลาวมาแลว ซงสะทอนใหเหนวา ในชวงเวลาทผานมา การขยายตวของภาคบรการนนเกดจากการขยายตวของสาขาบรการทใชแรงงานเขมขนเปนหลก เชน ธรกจคาสงคาปลก การขนสง การกอสราง โรงแรมและภตตาคาร เปนตน

3-26

รปท 3.25 ผลตภาพของแรงงานไทย

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

300,000

350,000

400,000

2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551p

ภาคการเกษตร ภาคการผลต ภาคบรการบาท ณ ราคาปฐาน

2 31

ทมา: คานวณจากขอมลของ สศช.และสานกงานสถตแหงฃาต.

3.2 การเปลยนแปลงของโครงสรางของภาคบรการ

เมอพจารณาสดสวนมลคาผลตภณฑมวลรวมในประเทศในรายสาขาภาคบรการ ในชวง ป 2523-2551 (ดรป 3.26) พบวา กจการไฟฟาและการขนสงมสดสวนเพมขนอยางมากตลอดชวงเวลา ดงกลาว สวนธรกจกอสราง และธรกจสถาบนการเงน มการเตบโตอยางมากกอนชวงวกฤตเศรษฐกจ ป 2540 แตมสดสวน GDP ลดลงอยางตอเนอง แสดงใหเหนวา ธรกจกอสรางและธรกจสถาบนการเงน เปนธรกจฟองสบในชวงเวลา ดงกลาว สาหรบธรกจ “บรการอนๆ” (ดรปท 3.27) พบวา ธรกจบรการอนๆ มสดสวนเพมขนในทกสาขาบรการหลงวกฤตเศรษฐกจ โดยเฉพาะธรกจโรงแรมและภตตาคาร ซงเปนธรกจสนบสนนการทองเทยวมสดสวนเพมขนอยางมากหลงป 2540 แตในชวง 5 ปทผานมามสดสวนคงท สวนธรกจดานการบรการชมชนมสดสวนเพมขนอยางตอเนองในชวงระยะ 5 ปทผานมา

รปท 3.26 สดสวนของภาคบรการรายสาขา

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2523

2524

2525

2526

2527

2528

2529

2530

2531

2532

2533

2534

2535

2536

2537

2538

2539

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

p

2551

p1

%

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500GDP ภาคบรการ (พนลานบาท)

ไฟฟา กาซ และประปา การกอสรางการคาสงและคาปลกฯ การขนสง การเกบรกษาสนคา และการคมนาคมสถาบนการเงน การบรหารราชการแผนดนฯบรการอน มลคาภาคบรการ

ทมา: สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

3-27

รปท 3.27 สดสวนของสาขา “บรการอน”

โรงแรม และภตตาคาร



งานดานสขภาพและงานสงคม

กจกรรมดานการบรการ

ลกจางในครวเรอนสวนบคคล

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

8.00

9.00

2538

2539

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

p

2551

p1

%


เมอพจารณาจากมลคาเพมของสาขาบรการของไทย พบวา สาขาบรการทมบทบาทสาคญในระยะทผานมาของไทยเปนสาขาบรการทสนบสนนการผลต ซงภาคการผลตถอเปนกลไกการขบเคลอนทสาคญสาหรบเศรษฐกจไทย อนไดแก ธรกจคาสงคาปลกฯ การขนสง อสงหารมทรพย และสถาบนการเงน เปนตน (ดรปท 3.28 และตารางท 3.2) สวนธรกจในรายสาขาบรการทมการจางงานในประเทศสง คอ ธรกจคาสงคาปลกฯ โรงแรม และภตตาคารและการกอสราง (ดตารางท 3.3) การพฒนาศกยภาพในการแขงขนของภาคบรการของไทย รวมถงการสรางงานในประเทศ จาเปนตองพฒนาขดความสามารถของภาคบรการเหลาน

รปท 3.28 มลคาเพมของภาคบรการรายสาขา

0

100

200

300

400

500

600

700

2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550p 2551p1

พนลานบาท ไฟฟา กาซ และประปา


การคาสงและคาปลกฯ

การขนสง การเกบรกษาสนคา และการคมนาคม

สถาบนการเงน

การบรหารราชการแผนดนฯ


อสงหารมทรพยฯ


งานดานสขภาพ และงานสงคมสงเคราะห

กจกรรมดานการบรการชมชนฯ



3-28

ตารางท 3.2 ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศในภาคบรการของไทย

หนวย: พนลานบาท

ภาคบรการ 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2550p 2551p

รอยละของป51 ตอ GDP เฉพาะภาคบรการ

CAGR (%)

1. ไฟฟา กาซ และประปา 86.1 88.8 97.5 103.9 110.1 115.1 122.5 129.0 141.9 148.0 6.5 6

(% Annual Growth) 3.14 9.85 6.53 5.97 4.59 6.36 5.29 5.08 4.26

2. การกอสราง 90.2 84.0 76.3 76.4 80.6 82.8 88.7 93.8 99.4 94.7 4.45 0.4

(% Annual Growth) -6.84 -9.20 0.19 5.42 2.76 7.19 5.65 1.60 -4.73

3. การคาสงและคาปลก 443.0 458.2 474.7 469.5 479.7 493.7 517.3 541.9 592.1 603.4 28.34 3

(% Annual Growth) 3.43 3.61 -1.10 2.16 2.92 4.78 4.76 4.64 1.91

4. โรงแรม และภตตาคาร 100.5 106.5 113.4 118.6 124.0 118.8 133.3 136.1 157.6 159.9 7.51 5

(% Annual Growth) 6.04 6.44 4.60 4.53 -4.19 12.18 2.13 4.20 1.45

5. การขนสง 254.4 270.1 290.3 310.0 331.1 340.6 366.2 383.9 431.8 430.1 20.20 5

(% Annual Growth) 6.16 7.49 6.77 6.81 2.86 7.53 4.81 5.89 -0.40

6. สถาบนการเงน 138.0 91.1 84.0 85.7 95.6 111.8 125.7 136.3 149.8 161.8 7.60 2

(% Annual Growth) -33.96 -7.88 2.08 11.59 16.84 12.45 8.45 6.46 8.06

7. อสงหารมทรพย 113.2 117.0 120.3 122.4 128.4 134.6 143.5 151.2 164.8 165.1 7.76 4

(% Annual Growth) 3.35 2.83 1.75 4.88 4.86 6.64 5.32 3.36 0.21

8. การบรหารราชการแผนดน 91.6 94.1 95.2 98.8 105.2 108.3 111.7 116.2 118.7 117.2 5.50 2

(% Annual Growth) 2.67 1.22 3.74 6.48 2.96 3.16 4.00 3.01 -1.27

3-29

ภาคบรการ 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2550p 2551p

รอยละของป51 ตอ GDP เฉพาะภาคบรการ

CAGR

9. การศกษา 80.5 81.0 83.8 84.9 85.8 86.7 89.8 96.1 109,184 107.7 5.06 3

(% Annual Growth) 0.57 3.40 1.37 1.00 1.11 3.53 7.03 9.95 -1.29

10. งานดานสขภาพ 37.3 39.7 41.4 44.4 44.3 42.6 43.6 48.5 54,151 53.5 2.51 4

(% Annual Growth) 6.45 4.18 7.32 -0.26 -3.76 2.32 11.07 6.31 -1.15

11. กจกรรมดานการบรการชมชน

48.4 54.0 57.2 58.9 63.6 71.1 80.0 85.1 83.3 83.9 3.94 6

(% Annual Growth) 11.60 5.93 2.81 8.08 11.79 12.50 6.36 -4.91 0.83

12. ลกจางในครวเรอนสวนบคคล

3.4 3.3 3.3 3.4 3.4 3.5 3.6 3.6 3.6 3.7 0.18 1

(% Annual Growth) -0.88 0.15 1.90 0.29 2.93 3.63 0.14 2.58 1.81

GDP เฉพาะภาคบรการ 1,487.2 1,488.5 1,538.0 1,577.5 1,652.3 1,710.2 1,826.5 1,922.1 2,106.7 2,129.6 100 4

(% Annual Growth) 0.09 3.33 2.57 4.74 3.51 6.80 5.23 4.56 1.09

GDP รวม 2,749.6 2,871.9 3,008.4 3,073.6 3,237.0 3,468.1 3,688.1 3,858.0 4,259.6 4,369.4 5

(% Annual Growth) 4.45 4.75 2.17 5.32 7.14 6.34 4.60 4.93 2.58


3-30

ตารางท 3.3 การจางงานรายสาขาบรการของไทย

หนวย: พนคน

2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551p CAGR

10 ป (%)

1. ไฟฟา กาซ และประปา 172 115 112 98 89 95 100 107 107 102 106 -4.29

2. การกอสราง 1,630 1,400 1,504 1,645 1,787 1,881 2,080 2,129 2,151 2,149 2,214

2.82

3. การคาสงและคาปลกฯ 4,166 4,239 4,374 4,688 4,946 5,199 5,540 5,553 5,514 5,574 5,7545

2.98

4. โรงแรม และภตตาคาร 1,598 1,806 1,810 1,918 2,043 2,147 2,256 2,349 2,275 2,343 2,384 3.70 5. การขนสงฯ 986 997 964 1,005 1,009 1,050 1,100 1,108 1,072 1,058 1,117 1.14

6. สถาบนการเงน 301 291 270 303 272 289 297 317 340 342 373 1.97

7. อสงหารมทรพย การเชา และกจกรรมทางธรกจ 428 462 480 495 500 557 624 647 672 717 731 4.99 8. การบรหารราชการแผนดนฯ 1,033 1,058 1,103 1,014 974 954 994 1,110 1,156 1,251 1,299 2.11

9. การศกษา 941 919 925 988 955 973 1,031 1,044 1,044 1,046 1,061 1.11

10. งานดานสขภาพ และงานสงคมสงเคราะห 381 387 429 486 474 514 547 602 589 633 681 5.43 11. กจกรรมดานการบรการชมชน สงคมและบรการสวนบคคลอนๆ

508 595 566 605 626 682 725 737 744 750 825 4.52

12. ลกจางในครวเรอนสวนบคคล 217 230 213 254 233 256 243 243 223 233 217 0.03

13. อนๆ 72 87 63 66 60 65 81 106 125 125 97 2.87 รวม 12,433 12,586 12,812 13,566 13,967 14,662 15,619 16,052 16,011 16,324 16,864 2.81

ทมา: สานกงานสถตแหงชาต

3-31

การศกษาอตราการขยายตวของสาขาบรการตางๆ ในชวงป 2544-2550 พบวา สาขาบรการของไทยท ม อตราการขยายตวส ง ไดแก สาขาบรการกจกรรมทส นบสนนการเ งน (17.26) อสงหารมทรพย (12.24) การกอสรางของภาคเอกชน (9.38) การเงน (8.70) และประกนภย (8.40) (ดรปท 3.29) เปนทนาสงเกตวา สาขาบรการเหลานลวนเปนสาขาทมผลตภาพแรงงานทมแนวโนมตาลงในชวง ป 2544-2551 (ดรปท 3.30) โดยเฉพาะในกรณของสาขาการกอสรางทผลตภาพแรงงานลดลงกวารอยละ 20 เมอเทยบกบป 2541 สาหรบผลตภาพของแรงงานในสถาบนการเงนนน แมจะเพมขนอยางมากหลงป 2544 แตกยงไมสามารถกลบสคนระดบเดมทป 2541 หลงวกฤตเศรษฐกจ 1 ป ทาใหผลตภาพแรงงานของสาขาการเงนตากวาใน ป 2541 เชนเดยวกบในกรณของสาขาการกอสราง

รปท 3.29 อตราการขยายตวเฉลยตอปของสาขาบรการตางๆ ในชวงปพ.ศ.2544-2550

เฉลย YOY 7 ป (2544-2550)

5.557.34

4.43

9.38

0.66

3.03

5.476.74

4.16

1.74

8.317.21

4.46

7.808.708.40

17.26

12.24

3.74

7.05

3.213.904.00

1.32

3.69

6.64

3.03

02468

101214161820

การผ

ลตไฟ

ฟาโร

งแยก

กาซ

การผ

ลตปร

ะปา

การก

อสรางภ

าคเอก

ชนการก

อสรางภ

าครฐ

การค

าสงคาป

ลกการซ

อมแซ

มยาน

ยนต ขอ

งใชส

วนโร

งแรม

ภตตาคาร

การข

นสงท

างบก

และท

างทอ

การข

นสงท

างนา

การข

นสงท

างอากาศ

กจกร

รมสน

บสนน

การข

นสง

การไ

ปรษณ

ยและ

โทรค

มนาคม

การเง

นปร

ะกนภ

ยกจ

กรรม

สนบส

นนการเงน

อสงห

ารมท

รพย

ทอยอ

าศย

กจกร

รมทา

งธรก

จดาน

อสงห

ารมท

รพย

การบ

รหารราชก

ารแผ

นดนฯ

การศ

กษา

งานด

านสข

ภาพแ

ละงานส

งคมส

งเคราะห

ลก

จางในค

รวเรอน

สวนบ

คคล

องคก

รไมแ

สวงห

ากาไร

บรการบ

นเทง

และส

นทนา

การ

บรการอ

น

ทมา: สศช.

3-32

รปท 3.30 ผลตภาพของแรงงานในรายสาขาบรการชวงป 2541-2551

60

70

80

90

100

110

120

130

140

150

160

2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551

6080100120140160180200220240260280300 ไฟฟา กาซ และประปา


การคาสงและคาปลกฯ

การขนสง การเกบรกษาสนคาและการคมนาคมสถาบนการเงน

การบรหารราชการแผนดนฯ


อสงหารมทรพยฯ


งานดานสขภาพ และงานสงคมสงเคราะหกจกรรมดานการบรการชมชนฯ


หมายเหต: คานวณผลตภาพแรงงานจากมลคาเพมสาขาบรการ (หนวย: พนบาท) ตอแรงงาน โดยใชป 2541 เปนดชนปฐาน 100 ทมา: คานวณจากขอมลของ สศช.และสานกงานสถตแหงชาต

3.3 ความเชอมโยงระหวางภาคบรการกบภาคอตสาหกรรม และระหวางภาคบรการเอง

3.3.1 ความเชอมโยงไปขางหนา (Forward Linkage)

โดยทวไป ภาคบรการมกใช เปนปจจยการผลตทส าคญในการผลตสนคาในภาคอตสาหกรรมมากกวาทจะเปนปจจยการผลตสาหรบการผลตบรการดวยกนเอง อยางไรกตาม การพฒนาเทคโนโลยการสอสารทรวดเรวขนในยคไรพรมแดนน ทาใหธรกจบรการบางประเภทมสวนสาคญตอการพฒนาภาคบรการเชนกน เชน ธรกจโทรคมนาคมและการสอสารทรวดเรวขนมสวนชวยสนบสนนธรกจบรการอน เชน ธรกจใหคาปรกษาขามประเทศ ธรกจรบจางบรหารงานขามประเทศเปนตน

1) ความเชอมโยงระหวางภาคบรการกบภาคอตสาหกรรม

เมอพจารณาการใชปจจยการผลตและผลตผลเฉพาะทเปนดานบรการ เพอผลตสนคาในภาคอตสาหกรรมและภาคการเกษตร (I/O code ตงแต 001-134) พบวา ภาคการผลตและการเกษตร 134 รายการมการใชปจจยการผลตดานบรการมากทสดอนดบทหนง ไดแก การคาสง (77 ภาคการผลต) การคาปลก (24 ภาคการผลต) และ การผลตไฟฟา (14 ภาคการผลต) สาหรบปจจยการผลตดานบรการทใชมากรองลงมาเปนอนดบทสอง ไดแก การคาปลก (43 ภาคการผลต) การคาสง (34 ภาคการผลต) และ การผลตไฟฟา (21 ภาคการผลต) ดงรายละเอยดในตารางท 3.4 (ดรายละเอยดการใชปจจยการผลตในรายภาคการผลตในภาคผนวกท 3) จะเหนไดวา ปจจยการผลตดานบรการทมความสาคญในการผลตสนคาทสาคญ ไดแก การคาสง การคาปลก การผลตไฟฟา และธรกจสถาบนการเงน

3-33

2) ความเชอมโยงระหวางภาคบรการดวยกนเอง

นอกจากปจจยการผลตดานบรการจะมความสาคญตอการพฒนาภาคการผลตของไทยแลว ยงมสวนสาคญตอภาคบรการทใชภาคบรการเปนปจจยการผลตเชนเดยวกน ดงจะเหนไดจากตารางท 3.4 วาปจจยการผลตดานบรการทสาคญทชวยสนบสนนธรกจภาคบรการ (I/O code ตงแต 135-180) ไดแก การผลตไฟฟา การคาปลก การคาสง การขนสงทางบก และสถาบนการเงน

ดงนนในการพฒนาเศรษฐกจของไทยจาเปนตองสงเสรมใหมการใชปจจยการผลตอยางมประสทธภาพ และมตนทนทตาลงโดยการสงเสรมใหเกดการแขงขนในปจจยการผลตดานภาคบรการ โดยเฉพาะสาขาทมความเชอมโยงกบภาคการผลตและภาคบรการดงทกลาวมาแลว

ตารางท 3.4 ปจจยการผลตดานบรการทใชเพอผลตสนคาและบรการมากทสด 3 อนดบ

อนดบท 1 อนดบท 2 อนดบท 3

ปจจยการผลตดานบรการทใชเพอผลตสนคา

การคาสง (77 ภาคการผลต) การคาปลก (43 ภาคการผลต) การผลตไฟฟา (34 ภาคการผลต) การคาปลก (24 ภาคการผลต) การคาสง (34 ภาคการผลต) การคาปลก (30 ภาคการผลต) การผลตไฟฟา (14 ภาคการผลต) การผลตไฟฟา (21 ภาคการผลต) สถาบนการเงน (24 ภาคการผลต) ปจจยการผลตดานบรการทใชเพอผลตบรการ

การผลตไฟฟา (9 ภาคบรการ) การคาปลก (8 ภาคบรการ) การคาสง (9 ภาคบรการ) การขนสงสนคาทางบก (7 ภาคบรการ) สถาบนการเงน (5 ภาคบรการ) การผลตไฟฟา (7 ภาคบรการ) สถาบนการเงน (4 ภาคบรการ) การคาสง (5 ภาคบรการ) การคาปลก (7 ภาคบรการ) การคาปลก (4 ภาคบรการ) การผลตไฟฟา (5 ภาคบรการ)


3.3.2 ความเชอมโยงไปขางหลง (Backward Linkage)

ปจจยการผลตทใชเพอผลตบรการมการใชทคอนขางหลากหลายแตกตางกนไปตามธรกจบรการดงตารางท 3.5 ซงปจจยการผลตทใชมากทสดอนดบทหนงคอ การผลตนามนปโตรเลยมฯ

ตารางท 3.5 ปจจยการผลตทใชเพอผลตบรการมากทสด 3 อนดบ

อนดบท 1 อนดบท 2 อนดบท 3 นามนปโตรเลยมและกาซธรรมชาต (7 ภาคบรการ)

บรการไปรษณยโทรเลข (4 ภาคบรการ) การผลตไฟฟา (6 ภาคบรการ)

การผลตไฟฟา (6 ภาคบรการ) นามนปโตรเลยมและกาซธรรมชาต (3 ภาคบรการ)

การคาปลก (4 ภาคบรการ)

การขนสงสนคาทางบก (4 ภาคบรการ) การคาสง (3 ภาคบรการ) การบรการทางธรกจตาง ๆ (4 ภาคบรการ)

สถาบนการเงน (4 ภาคบรการ) ทมา: รวบรวมโดยคณะผวจย

3-34

กลาวโดยสรปแลว การทไทยยงตองพงพาการเตบโตของภาคการผลตนน ยอมหมายความวาในระยะสนประเทศไทยตองใหความสาคญกบการพฒนาสาขาบรการทสนบสนนภาคการผลต โดยเฉพาะสาขาการผลตทมการสงออกเนองจากตองเผชญกบแรงกดดนของการแขงขนในตลาดโลก สบเนองมาจากการเปดเสรทางการคาทงในระดบทวภาค และในระดบภมภาค ททาใหกาแพงภาษศลกากรนบวนยงตาลง สงผลใหภาคการผลตของไทยตองลดตนทนและเพมประสทธภาพในการผลต เพอทจะรกษาตลาดสนคาไว โดยเฉพาะเมอมประเทศคแขงทมขอไดเปรยบดานตนทนคาจางแรงงาน เชน จน และ เวยดนาม เปนตน อกทงไทยควรใหความสาคญแกสาขาบรการทมผลตภาพสง เชน สาขาการขนสงและการสอสาร และสาขาการศกษา ในขณะเดยวกน กมความจาเปนทจะตองปรบปรงผลตภาพแรงงานในสาขาบรการทมความสาคญตอเศรษฐกจ เชน การเงน การคาสงคาปลกและ การกอสราง ใหมผลตภาพทสงขนดวย

3.4. บทบาทของภาคบรการตอการพฒนาเศรษฐกจของประเทศไทย

การประเมนบทบาทของภาคบรการทมตอภาคเศรษฐกจ ประเทศตางๆ ทวโลก โดยเฉพาะประเทศทมภาคบรการเปนกลไกสาคญในการขบเคลอนเศรษฐกจโดยรวม ตางใหความสาคญกบบทบาทตามเปาประสงค 5 ประการ ทจะใชในการกาหนดทศทางการพฒนาภาคบรการของประเทศ ไดแก การสรางมลคาเพมใหแกภาคการผลตและภาคบรการ การสนบสนนการเตบโตทางเศรษฐกจทยงยน การดงดดการลงทนจากตางประเทศ การลดการขาดดลทางการคาบรการ และการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ทงน จะขนอยกบนโยบายของแตละประเทศจะมงเนนใหความสาคญกบเปาประสงคใด สาหรบกรณของประเทศไทย การพฒนาภาคบรการในระยะทผานมา สามารถประเมนบทบาทของภาคบรการตามเปาประสงคตางๆ ไดดงน

3.4.1 การสรางมลคาเพมใหแกภาคการผลตและภาคบรการ

ดงทไดวเคราะหมากอนหนานแลววา ประเทศไทยเปนประเทศทมภาคการผลตเปนหวจกรในการขบเคลอนเศรษฐกจ สาขาบรการทมความสาคญจงเปนสาขาบรการทสนบสนนการผลตโดยตรงไดแก บรการคาสง คาปลก บรการซอมบารงยานพาหนะ บรการขนสง เกบรกษาสนคา และสอสาร ดงทไดแสดงไวในรปท 3.28

การทไทยยงตองพงพาการเตบโตของภาคการผลตยอมหมายความวา ในระยะสน คอ 1-3 ปเราจาเปนตองใหความสาคญแกสาขาบรการทสนบสนนภาคอตสาหกรรม โดยเฉพาะสาขาการผลตทมการสงออกเนองจากตองเผชญกบแรงกดดนของการแขงขนในตลาดโลกสบเนองมาจากการเปดเสรทางการคาท งในระดบทวภาค และในระดบภมภาคททาให กาแพงภาษศลกากรนบวนย งต าลง สงผลใหภาคอตสาหกรรมของไทยตองลดตนทนและเพมประสทธภาพในการผลตเพอทจะรกษาตลาดสนคาไวโดยเฉพาะเมอมประเทศคแขงทมขอไดเปรยบดานตนทนคาจางแรงงาน เชน จน และ เวยดนาม เปนตน

3-35

ขอมลตารางท 3.6 แสดงถงลกษณะของบรการแตละประเภทวาเปน ”บรการขนกลาง” ทเปนปจจยการผลตใหแกธรกจอนๆ หรอเปน “บรการขนสดทาย” ทผบรโภคใชประโยชนไดโดยตรง โดยพจารณาจากสดสวนของมลคาของบรการทเปนปจจยการผลตขนกลางตอมลคาของอปสงคโดยรวมของบรการนนๆ สาขาบรการทมลกษณะทเปนบรการขนกลางทมมลคาของอปสงครวมไมตากวา 5 พนลานบาทในป 2543 ไดแก บรการคาปลกคาสง ไฟฟา สถาบนการเงน การขนสงสนคาทางบกและโลจสตกส บรการประกนภยอนๆ (ไมรวมประกนชวต) บรการธรกจตางๆ (เชน บรการคอมพวเตอร ทปรกษาการบรหารจดการ บญช กฎหมาย การตลาด) บรการการขนสงทางนา บรการสอสาร โรงแรมภตตาคาร อสงหารมทรพย ฯลฯ ยทธศาสตรในการพฒนาภาคบรการในระยะสนของประเทศไทยควรมงเปาไปยงการปรบปรงประสทธภาพของสาขาบรการเหลานเปนหลก

ตารางท 3.6 มลคาอปสงคของภาคบรการตามตารางปจจยการผลตและผลผลตป 2543

หนวย: พนบาท ปจจยการผลตทเปนภาคบรการ

(Service Inputs) มลคาปจจยการผลตขนกลาง


อปสงครวม สดสวนมลคาปจจยการผลตขนกลาง /อปสงค

รวม

(1) (2) (3 = (1) + (2)) (1)/ (3) การผลตไฟฟา 211,331,910 72,546,435 283,878,345 0.74

ระบบทอกาซ 77,533,539 19,272,425 96,805,964 0.80

การประปา 8,419,008 22,430,942 30,849,950 0.27

การกอสรางทอยอาศย 815,005 80,000,507 80,815,512 0.01

การกอสรางอาคารทไมใชทอยอาศย

4,851,112 100,355,255 105,206,367 0.05

การกอสรางงานบรการสาธารณะทางดานการเกษตรและปาไม

- 48,500,935 48,500,935 0.00

การกอสรางงานบรการทไมเกยวกบงานเกษตร

- 143,681,453 143,681,453 0.00

การกอสรางโรงงานผลตพลงไฟฟาและสาธารณปโภค

- 12,813,838 12,813,838 0.00

การกอสรางอาคารโทรศพท โทรเลข วทยกระจายเสยง และหอโทรทศน

- 10,899,633 10,899,633 0.00

การกอสรางอน ๆ 148,042 24,085,566 24,233,608 0.01

การคาสง 338,618,559 486,607,811 825,226,370 0.41

การคาปลก 234,228,912 415,291,977 649,520,889 0.36

ภตตาคารและรายขายเครองดม 53,868,972 342,073,821 395,942,793 0.14

โรงแรมและทพกอน ๆ 14,262,486 65,322,504 79,584,990 0.18

การขนสงโดยรถไฟ 2,883,520 3,805,953 6,689,473 0.43

การขนสงโดยรถประจาทางและไมประจาทาง

22,766,427 160,789,659 183,556,086 0.12

3-36

ปจจยการผลตทเปนภาคบรการ (Service Inputs)

มลคาปจจยการผลตขนกลาง


อปสงครวม สดสวนมลคาปจจยการผลตขนกลาง /อปสงค

รวม

การขนสงสนคาทางบก 97,534,036 97,527,273 195,061,309 0.50

การใหบรการแกการขนสงทางบก 14,663,255 5,210,472 19,873,727 0.74

การขนสงทางทะเลหลวงและชายฝง

- 22,159,085 22,159,085 0.00

การขนสงทางนาภายในประเทศ 17,303,137 36,646,460 53,949,597 0.32

บรการการขนสงทางนา 4,162,792 1,243,431 5,406,223 0.77

การขนสงทางอากาศ 64,639,661 62,917,001 127,556,662 0.51

บรการเกยวเนองกบการขนสง 9,382,350 12,801,738 22,184,088 0.42

สถานทเกบสนคาและไซโล 3,760,146 9 3,760,155 1.00

บรการไปรษณยโทรเลข 79,588,517 57,626,379 137,214,896 0.58

สถาบนการเงน 152,454,259 3,024,010 155,478,269 0.98

การประกนชวต - 38,652,752 38,652,752 0.00

บรการประกนภยอน ๆ 18,412,906 1,767,628 20,180,534 0.91

บรการดานอสงหารมทรพย 25,317,829 173,685,659 199,003,488 0.13

การบรการทางธรกจตาง ๆ 80,119,447 12,132,502 92,251,949 0.87

การบรหารราชการ - 210,732,042 210,732,042 0.00

การบรการรกษาความสะอาด 3,733,113 1,002,662 4,735,775 0.79

การบรการการศกษา - 255,243,763 255,243,763 0.00

สถาบนวจย 2,750,257 3,351,400 6,101,657 0.45

การบรการทางการแพทยและอนามย

116,734 157,166,690 157,283,424 0.00

สถาบนธรกจ สมาคมอาชพและผใชแรง

2,447,686 291,315 2,739,001 0.89

การบรการชมชนอน ๆ 2,897,267 588,733 3,486,000 0.83

บรการดานภาพยนตและการจดจาหนาย

3,120,945 62,699 3,183,644 0.98

โรงฉายภาพยนตและโรงละคร 391,609 1,111,371 1,502,980 0.26

วทย โทรทศน, บรการทเกยวของ 36,318,128 11,883,544 48,201,672 0.75

หองสมด, พพธภณฑ และบรการทางวฒนธรรมอน ๆ

1,371 450,210 451,581 0.00

การบนเทงและบรการสนทนาการ 298,248 10,090,654 10,388,902 0.03

การซอมแซม 12,796,462 17,839,462 30,635,924 0.42

การบรการสวนบคคล 2,643,797 42,192,329 44,836,126 0.06

กจกรรมทมอาจระบประเภทได 52,406,781 60,399,877 112,806,658 0.46

3-37

หมายเหต: 1) มลคาปจจยการผลตขนกลาง (Intermediate Transaction) หมายถง ปรมาณการใชปจจยการผลต ในกจกรรมตางๆ เชน ปรมาณการใชไฟฟามลคา 211,331,910 พนบาทเพอผลตสนคาหรอบรการ เปนตน 2) อปสงคขนสดทายรวม (Total Final Demand) ประกอบดวย รายจายเพอการอปโภคบรโภคภาคเอกชน รายจายเพอการอปโภคบรโภคภาครฐบาล การสะสมทน สวนเปลยนของสนคาคงเหลอ การสงออกและ การสงออกพเศษ 3) สดสวนมลคาปจจยการผลตขนกลาง /อปสงครวม จะแสดงใหเหนวา มการใชปจจยการผลตเพอผลตสนคาหรอ บรการนอยกวาหรอมากกวาการใชเพออปโภคบรโภคขนสดทาย หากตวเลขมคาเทากบ 1 แสดงวาปจจย การผลตนนใชสาหรบผลตสนคาหรอบรการเกอบทงหมด จงมความสาคญในการขบเคลอนและพฒนาเศรษฐกจ ของประเทศ แตถาตวเลขมคาเทากบ 0 แสดงวาปจจยการผลตนนใชสาหรบอปโภคบรโภคขนสดทายเกอบ ทงหมด จงมความสาคญตอคนในประเทศทใชเพอการอปโภคบรโภคเปนหลก ดงนนในการคดเลอกสาขาบรการ ทจะศกษาตอไปนน จงจาเปนตองพจารณาวาจะใหความสาคญในดานใด จะเพอการผลตสนคาหรอบรการ หรอ เพอการบรโภคเปนหลก


ทงน ตามแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 ไดมงเนนการปรบโครงสรางการผลตเพอเพมผลตภาพ ภาคการผลต โดยกาหนดใหสดสวนภาคเศรษฐกจในประเทศตอภาคการคาระหวางประเทศเพมขนเปนรอยละ 75 ภายในป 2554 และมผลตภาพการผลตรวมเพมขนไมตากวารอยละ 3 ตอป แตมไดมเปาหมายในการเพมผลตภาพภาคบรการแตอยางใด จะมเพยงการใหความสาคญตอการพฒนาโครงสรางพนฐานและระบบโลจสตกส เทคโนโลยสารสนเทศ และวทยาศาสตรเทานน ซงบรการเหลานยงมปญหาอย เชน บรการโลจสตกสของไทยทไมมประสทธภาพและมตนสงถงรอยละ 16 ของ GDP บรการเทคโนโลยสารสนเทศทมการใหบรการยงไมทวถง และการพฒนาวทยาศาสตรและนวตกรรมทอยในระดบตากวาประเทศเพอนบานทเปนคแขงทางการคา จงควรมการกาหนดเปาหมายในการสรางมลคาเพมหรอผลตภาพในภาคบรการใหชดเจน เพอเปนปจจยสนบสนนภาคการผลตและภาคบรการดวยกนเอง

3.4.2 การสนบสนนการเตบโตทางเศรษฐกจทยงยน

แมในระยะสน ประเทศไทยมความจาเปนในการทจะตองพฒนาสาขาบรการทมผลกระทบโดยตรงตอตนทนในการประกอบธรกจเพอชวยเพมขดความสามารถในการแขงขนของภาคธรกจไทย แตในขณะเดยวกน กมความจาเปนทจะตองใหความสาคญแกปจจยทจะชวยเสรมสรางศกยภาพในการแขงขนของประเทศไดในระยะปานกลางถงระยะยาวดวย เชน การศกษาในระดบวชาชพ การฝกอบรม บรการสารสนเทศและการสอสาร และบรการอนๆ ทเปนบรการทใชความร และเทคโนโลยเขมขน เพอทจะชวยเพมมลคาใหแกสนคาและบรการของไทยในระยะยาวถงระยะปานกลาง ซงจะสนบสนนการเตบโตทางเศรษฐกจทยงยนในลกษณะทคลายคลงกบประเทศไตหวนดงทไดนาเสนอมากอนหนาน

แตการประเมนศกยภาพของโครงสรางพนฐานทางเทคโนโลยของไทยโดย IMD ในรายงานป 2551 (ตารางท 3.7) พบวา ประเทศไทยมความพรอมในดานทกษะเทคโนโลยสารสนเทศคอนขางตา โดยไดรบการจดอนดบท 49 จาก 55 ประเทศ นอกจากนแลว การลงทนในภาคการสอสารโทรคมนาคมยงไดคะแนนตาอกดวยซงสะทอนใหเหนถงความไมพรอมทงในดานโครงสรางพนฐานและ

3-38

บคลากรในสาขาบรการสารสนเทศ และการสอสารโทรคมนาคม นอกจากนแลว ในสวนของโครงสรางการศกษานน ไทยไดอนดบท 43 โดยในสวนของดชนทเกยวของกบภาคธรกจพบวา ทกษะทางดานภาษาและองคความรดานการเงนเปนขอจากดหลก

ตารางท 3.7 การจดอนดบโครงสรางพนฐานทางเทคโนโลยของไทย

สาขาบรการ

คะแนน (1-10)

อนดบ (1-55)

1. โครงสรางพนฐานทางดานเทคโนโลย

- สดสวนการลงทนในภาคการสอสารโทรคมนาคมตอ GDP 0.32% 47 - เทคโนโลยดานการสอสาร (ในรปของเสยงและขอมล)ตรงกบความตองการทางธรกจ

6.71 40

- ราคาอนเทอรเนต (Dial-up) ในอตรา 20 ชวโมงตอเดอน US$ 6.95 4 - ราคาอนเทอรเนต (Broadband) ในอตรา 100 กโลบต/วนาท ตอเดอน

US$ 2.57 31

- ความพรอมในดานทกษะทางเทคโนโลยสารสนเทศ 6.10 49 - ระดบความปลอดภยในการสอสารผานคอมพวเตอร 5.42 40 - กฎระเบยบทางดานเทคโนโลยสงเสรมการพฒนาธรกจและนวตกรรม

5.83 32

2. การศกษา (43)

- ระบบการศกษาตอบสนองตอความตองการทางธรกจ 4.83 24 - มหาวทยาลยตอบสนองตอความตองการทางธรกจ 5.23 27 - องคความรดานการเงนตอบสนองตอความตองการของบรษท 4.99 35 - ทกษะดานภาษาตอบสนองตอความตองการของบรษท 4.41 39 - การถายทอดความรจากสถาบนการศกษาสบรษทเปนไปอยางมประสทธภาพ

4.31 32

ทมา World Competitiveness Yearbook 2008. Institute for Management Development (IMD)

ในแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 ไดใหความสาคญในการพฒนาคณภาพคนดานการศกษาเชนกน โดยจานวนปการศกษาเฉลยของคนไทยเพมขนอยางตอเนองเปน 8.5 ปในป 2548 สวนการขยายโอกาสการเรยนรตลอดชวตมมากขน แตความสามารถในการเชอมโยงความรกบการนาไปใชของคนไทยยงอยในระดบตา คณภาพการศกษาในทกระดบลดลงอยางตอเนอง และยงลาหลงกวาประเทศเพอนบาน14

14 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ.2550-2554) ของสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

3-39

ยทธศาสตรในการพฒนาสาขาบรการเหลานตองอาศยความรวมมอระหวางหนวยงานหลายหนวยงานจงควรทจะมโรดแมพ (Road Map) ทชดเจนในการพฒนาบรการเหลาน

3.4.3 การดงดดการลงทนจากตางประเทศ

ประเทศทกาลงพฒนาสวนมากตองพงพาเงนทน เทคโนโลย และความรและความเชยวชาญเฉพาะดานจากตางประเทศในการพฒนาสาขาบรการบางสาขาทใชทนและองคความรทเขมขน ดงนน การมภาคบรการทมประสทธภาพยอมเปนปจจยทสามารถชวยดงดดการลงทนจากตางประเทศได

สาขาบรการทมผลตอการลงทนจากตางประเทศมากทสดนาจะเปนสาขาบรการดานสาธารณปโภคและโครงสรางพนฐาน เชน ไฟฟา ประปา โทรศพท และการขนสง ทเปนปจจยสาคญในการตดสนใจเขามาลงทนในประเทศไทยนอกจากปจจยดานแรงงาน

ทงน องคการระหวางประเทศมการใหคะแนนเพอการประเมนและจดลาดบขดความสามารถในการแขงขนโดยรวมของประเทศทกป เชนในกรณของ IMD ทมการจดทา World Competitiveness Report นน การประเมนขดความสามารถในการแขงขนของประเทศหนงใดจะรวมถงประสทธภาพในสาขาบรการเหลาน โดยในป 2551 (ขอมลป 2549) ประเทศไทยไดรบการจดอนดบขดความสามารถในการแขงขนโดยรวมท 27 จากเดมท 33 จากทงหมด 55 ประเทศ แตในสวนของโครงสรางพนฐานนน ไทยอยในลาดบท 39 โดยดชนชวดทไดรบการจดอนดบตามากไดแก จานวนผใชบรการอนเทอรเนต และบรการบรอดแบนด ไดลาดบท 49 กบ 52 ตามลาดบ ซงสะทอนใหเหนถงความดอยพฒนาของสาขาบรการสอสารของไทย (ดตารางท 3.8 ประกอบ) สาหรบในสวนอนๆ นน พบวาประเทศไทยมปญหาดานความพรอมของบคลากรดานการเงน กฎ ระเบยบของธนาคารทเปนอปสรรคตอการประกอบธรกจ และการเขาถงตลาดทน ดงนน ยทธศาสตรในการใหภาคบรการดงดดการลงทนจากตางประเทศจะตองมงเนนในการแกไขจดออนทเปนอปสรรคตอการดงดดเงนลงทนจากตางประเทศ และตอการพฒนาของเศรษฐกจของไทยโดยรวม

ตารางท 3.8 การจดอนดบโครงสรางพนฐานทมผลตอการลงทนในไทย



อนดบ (1-55)

1. ตลาดแรงงาน - ความพรอมของแรงงานฝมอ 5.78 18 - ความพรอมของแรงงานดานการเงน 5.71 35 - ระดบการจางแรงงานฝมอระดบสงจากตางชาต 5.28 17 2. ดานการเงน - บรการดานการเงนและธนาคารสงเสรมกจกรรมทางเศรษฐกจ 6.53 24 - ความสะดวกของธรกจในการขอสนเชอจากธนาคาร 6.10 31 - กฎระเบยบดานการธนาคารไมเปนอปสรรคตอการพฒนาธรกจ 6.10 34

3-40



อนดบ (1-55)

3. ประสทธภาพของตลาดหลกทรพย - มการจดหาเงนทนใหแกบรษทอยางเพยงพอ 6.10 25 - ระดบการเขาถงตลาดทน 6.58 35 4. โครงสรางพนฐาน (39) - คณภาพการขนสงทางอากาศชวยสงเสรมการพฒนาธรกจ 7.52 24 - จานวนผใชรการบรอดแบนดตอประชากร 1000 คน 1.61 52 จานวนผใชบรการอนเทอรเนตตอประชากร 1000 คน 159 51 - ประสทธภาพของการกระจายสนคาและบรการ 6.41 37 - การขนสงทางนาตอบรบความตองการทางธรกจ 6.02 31 - โครงสรางดานพลงงานมเพยงพอและไดประสทธภาพ 6.58 22 - อปสงคดานพลงงานมเพยงพอตอความตองการในอนาคต 5.93 18

ทมา World Competitiveness Yearbook 2008. Institute for Management Development (IMD)

3.4.4 การลดการขาดดลทางการคาบรการ

ตงแตวกฤตเศรษฐกจในป 2540 ประเทศไทยไดดลการคามาโดยตลอด แตสาหรบดลบรการนนไทยไดดลบรการตลอดทกชวงเวลา และมดลบรการเกนดลเพมขนตงแตป 2540 (ดรปท 3.31) อยางไรกตาม ดลบรการทเกนดลนนเปนผลมาจากรายรบจากบรการทองเทยวเปนสาคญ แตเมอพจารณาดลบรการในรายสาขาบรการอนๆ นน จะพบวามบรการหลายประเภททไทยขาดดลบรการดงตารางท 3.9 แตบรการทไทยขาดดลใหกบตางประเทศเพมขนอยางเหนไดชดในชวง15 ปทผานมา ไดแก คารอยลตฯ คาระวางสนคา คาบรการขนสงอนๆ และคารบเหมากอสราง (ดรปท 3.32) โดยเฉพาะคารอยลตนน ไทยขาดดลถง 80,000 ลานบาทในป 2551 และมแนวโนมทจะขาดดลเพมมากขนอยางตอเนองทกป ซงสะทอนถงปญหาในเชงโครงสรางของภาคอตสาหกรรมไทยทตองพงพาเทคโนโลยและองคความรจากตางประเทศตลอดมา โดยยงไมสามารถพฒนาขดความสามารถในการสรางทรพยสนทางปญญาเองได ในทางตรงกนขาม การขาดดลบรการบางประเภท เชน การรบเหมากอสรางนนจะผนแปรไปตามวฏจกรทางเศรษฐกจเปนหลก โดยในชวงทเศรษฐกจขยายตวกจะมการขาดดลเนองจากมโครงการขนาดใหญของภาครฐทตองพงพาบรษทกอสรางจากตางประเทศ

3-41

รปท 3.31 ดลการคาและดลบรการของไทย ป 2537-2551

-5 0 0 , 0 0 0

-3 0 0 , 0 0 0

-1 0 0 , 0 0 0

1 0 0 , 0 0 0

3 0 0 , 0 0 0

5 0 0 , 0 0 0

2 5 3 7 2 5 3 8 2 5 3 9 2 5 4 0 2 5 4 1 2 5 4 2 2 5 4 3 2 5 4 4 2 5 4 5 2 5 4 6 2 5 4 7 2 5 4 8 2 5 4 9 2 5 5 0 p 2 5 5 1 p

ล า น บ า ท

ด ล ก า ร ค า ด ล บ ร ก า ร

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

รปท 3.32 ดลบรการในสาขาทมการเปลยนแปลงมากในชวง 15 ป

-1 0 0 , 0 0 0

-8 0 , 0 0 0

-6 0 , 0 0 0

-4 0 , 0 0 0

-2 0 , 0 0 0

0

2 0 , 0 0 0

2 5 3 7 2 5 3 8 2 5 3 9 2 5 4 0 2 5 4 1 2 5 4 2 2 5 4 3 2 5 4 4 2 5 4 5 2 5 4 6 2 5 4 7 2 5 4 8 2 5 4 9 2 5 5 0 p 2 5 5 1 p

ล า น บ า ท

ค า ร ะ ว า ง ส น ค า ค า บ ร ก า ร ข น ส ง อ น ๆค า ร บ เ ห ม า ก อ ส ร า ง ค า ร อ ย ล ต แ ล ะ เ ค ร อ ง ห ม า ย ก า ร ค า / ล ข ส ท ธ


3-42

ตารางท 3.9 ดลบรการของไทย ป 2537-2551

หนวย: ลานบาท

2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550p 2551p

ดลบรการ 38,712 75,938 111,998 133,833 218,430 218,964 185,938 198,190 215,348 208,750 212,001 192,006 176,993 204,700 158,425

(1) คาขนสง 18,447 24,917 26,914 31,335 70,875 75,228 85,132 74,666 79,253 70,682 76,904 26,434 23,302 26,536 5,120 1.1 คาระวางสนคา -4,315 -5,392 -7,539 -7,566 -1,799 1,610 5,051 -3,864 7,438 -26 -2,070 -26,689 -18,868 -20,455 -40,607 1.2 คาโดยสารเดนทาง 19,325 17,495 20,996 33,018 61,624 75,418 81,072 84,069 81,706 81,980 87,763 56,414 62,070 76,192 85,957 1.3 คาบรการขนสงอนๆ 3,437 12,814 13,457 5,883 11,050 -1,800 -991 -5,539 -9,891 -11,272 -8,789 -3,291 -19,900 -29,202 -40,230 (2) คาทองเทยว 50,357 93,835 121,692 129,037 174,825 171,986 188,112 183,827 197,944 203,851 221,892 232,455 332,723 398,140 412,135 (3) คาบรการและคาใชจายอนๆ ของภาคทางการ 1,259 -232 795 -2,057 -1,715 -940 -1,952 -1,878 -2,705 -2,727 -2,365 215 387 -681 3,210 (4) คาบรการอนๆ -31,351 -42,582 -37,403 -24,482 -25,555 -27,310 -85,354 -58,425 -59,144 -63,056 -84,430 -67,099 -179,418 -219,294 -262,038 4.1 คาสอสารโทรคมนาคม 1,450 1,942 2,636 2,182 4,272 4,332 3,819 -1,620 1,840 -1,318 2,375 1,714 3,255 2,204 6,437 4.2 คารบเหมากอสราง -5,043 -3,575 -3,342 -7,411 -1,186 5,837 5,060 8,273 7,425 1,442 238 -2,496 -9,138 -4,209 -5,540 4.3 คารอยลตและเครองหมายการคา/ลขสทธ -11,251 -15,676 -17,532 -23,643 -21,047 -21,335 -27,972 -36,114 -47,110 -52,421 -63,158 -66,487 -75,939 -77,179 -81,781 4.4 คาประกนภย 1/ -4,174 -3,930 -3,552 -6,568 -5,600 -4,654 -3,837 -4,886 -10,624 -10,273 -8,820 -8,037 -8,767 -6,672 -5,462 4.5 อนๆ -12,333 -21,343 -15,613 10,958 -1,994 -11,490 -62,424 -24,078 -10,675 -486 -15,065 8,208 -88,828 -133,439 -175,692


3-43

ดงทไดกลาวมากอนหนานแลววา ในอนาคตนน การแขงขนในสาขาบรการทเปนสนคาดจตลจะสงมากเนองจากไมมอปสรรคกดกนการคาขายบรการเหลานระหวางประเทศ ดงนนหากไทยไมพฒนาบรการเหลานกตองเผชญกบการไหลออกของเงนตราไปยงตางประเทศจากการทคนในประเทศไปเลอกใชบรการจากผประกอบการในตางประเทศ ไมวาจะเปนบรการการศกษา บรการทปรกษาทางธรกจ บรการทางการเงนและประกนภย ฯลฯ กด ในขณะเดยวกนหากไทยสามารถพฒนาขดความสามารถในบรการทเปนทตองการของทวโลกได ยกตวอยางเชน บรการ outsource เชน บรการเขยน ซอฟทแวร บรการจดขอมล บรการจดทาการตรวจสอบบญช บรการอานผลการทดสอบทางแพทย ฯลฯ เรากจะมโอกาสในการสรางเงนตราตางประเทศอยางมาก

ทงน ในแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 ไดเลงเหนการเปลยนแปลงทางเทคโนโลยทจะมผลตอการพฒนาเศรษฐกจ และการเคลอนยายแรงงานของประเทศ จงไดเสนอใหมการเตรยมความพรอมในการบรหารจดการองคความรอยางเปนระบบ ทงการพฒนาและสรางองคความร รวมถงการประยกตใชเทคโนโลยทเหมาะสมกบสงคมไทย สวนการเคลอนยายแรงงานอยางเสรอนเนองมาจากการรวมกลมทางเศรษฐกจนน อาจทาใหแรงงานทมทกษะหรอความเชยวชาญสงไปทางานในตางประเทศ ทาใหไทยเสยดลดานบคลากรทมความสามารถไป แตดวยเทคโนโลยทรวดเรวและทนสมยในปจจบน รฐสามารถสงเสรมใหคนไทยทมทกษะนงทางานภายในประเทศเพอใหบรการแกตางประเทศได ดงเชน บรการ outsourcing ในรปแบบตางๆ

หากพจารณาจากดานคาใชจายดานเดยว จะพบวา ประเทศไทยมคาใชจายทเกดจากการทองเทยวตางประเทศมากทสด คอ เกอบ 1.8 แสนลานบาทในป 2551 รองลงมาคอ คาระวางสนคา ประมาณ 1.1 แสนลานบาท และคารอยลตฯ ประมาณ 8.5 หมนลานบาท สวนคาบรการทเกยวกบการขนสงดานอน (เชน คาโดยสารเดนทาง คาบรการขนสงอนๆ และคาประกนภย) จานวนรวม 1.4 แสนลานบาท (ดงรปท 3.33) ดงนนเปาหมายในการลดรายจายคาบรการทตองเสยใหกบตางประเทศ กอาจเปนยทธศาสตรหนงทตองการลดรายจายในภาคบรการของไทยได รวมถงรายจายดานการทองเทยวทแมประเทศไทยมดลบรการดานการทองเทยวเกนดล แตถาภาครฐมนโยบายสงเสรมการทองเทยวภายในประเทศแลว รายจายคาทองเทยวทคนไทยตองนาไปใชในตางประเทศกจะสามารถลดลงไดอก

ในการลดรายจายคาบรการ จาเปนตองสงเสรมใหเกดการพฒนาผลตภาพของภาคบรการเหลาน ซงจะทาใหธรกจบรการเหลานมความเขมแขงและสามารถแขงขนในตลาดได โดยบรษทไทยหรอคนไทยสามารถใชบรการในประเทศไดเพมขน เปนการสนบสนนภาคการผลตของไทยไดอกทางหนง

ทงน สศช. ไดเลงเหนความสาคญในธรกจทองเทยวน จงไดมการจดทาแผนยทธศาสตรการพฒนาการทองเทยวในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 ประกอบกบการจดทาแผนยทธศาสตรการพฒนาธรกจภาพยนตรไทย ซงเปนธรกจทเกยวเนองกบการทองเทยว โดยธรกจภาพยนตรเปนสาขาการผลตในภาคบรการทมการขยายตวและสรางรายไดใหแกเศรษฐกจของประเทศเปนจานวนมาก คดเปนมลคากวา 1.7 หมนลานบาท ในป 2549 และยงมรายไดทเกดจากการเขามาใชประเทศไทยเปนสถานทถายทาภาพยนตรตางประเทศและบรการทเกยวของกบการผลตถง 1.8 พนลานบาทในชวง 10 เดอนแรก

3-44

ของป 2549 โดยมแผนดาเนนการ 5 ปทงระยะสนและระยะยาวในการสรางบรรยากาศในการดาเนนธรกจภาพยนตร สนบสนนเงนทน พฒนาบคลากรในธรกจภาพยนตร พฒนาตลาดภาพยนตรไทย บกตลาดภาพยนตรในตางประเทศ และสงเสรมการถายทาภาพยนตรตางประเทศในประเทศไทย

รปท 3.33 รายจายคาบรการของไทยทเพมขนอยางมากในชวง ป 2537-2551

- 2 0 0 , 0 0 0

- 1 8 0 , 0 0 0

- 1 6 0 , 0 0 0

- 1 4 0 , 0 0 0

- 1 2 0 , 0 0 0

- 1 0 0 , 0 0 0

- 8 0 , 0 0 0

- 6 0 , 0 0 0

- 4 0 , 0 0 0

- 2 0 , 0 0 0

02 5 3 7 2 5 3 8 2 5 3 9 2 5 4 0 2 5 4 1 2 5 4 2 2 5 4 3 2 5 4 4 2 5 4 5 2 5 4 6 2 5 4 7 2 5 4 8 2 5 4 9 2 5 5 0 p 2 5 5 1 p

ลานบาท

- 1 2 0 , 0 0 0

- 1 0 0 , 0 0 0

- 8 0 , 0 0 0

- 6 0 , 0 0 0

- 4 0 , 0 0 0

- 2 0 , 0 0 0

0

ลานบาท

ค า ท อ ง เท ย ว (แ ก น ข ว า ) ค า ร ะ ว า ง ส น ค า ค า โ ด ย ส า ร เ ด น ท า ง ค า บ ร ก า ร ข น ส ง อ น ๆค า ร บ เ ห ม า ก อ ส ร า ง ค า ร อ ย ล ต แ ล ะ เ ค ร อ ง ห ม า ย ก า ร ค า / ล ข ส ท ธค า ป ร ะ ก น ภ ย


3.4.5 การพฒนาคณภาพชวตของประชาชน

การวเคราะหในหวขอกอนหนานชใหเหนวา ประเทศทมระดบการพฒนาเชนเดยวกบประเทศไทยมอตราการขยายตวของสาขาบรการดานการศกษา และสขภาพสง ซงแสดงใหเหนถงความจาเปนในการพฒนามาตรฐานคณภาพชวตของประชาชน จากดชนการพฒนามนษยของสหประชาชาต (The UN Human Development Index - HDI) ซงเปนดชนการวดและเปรยบเทยบความยากจน การรหนงสอ การศกษา อายขย การคลอดบตร และปจจยอน ๆ ของประเทศตางๆ ทวโลก พบวาประเทศไทยมอนดบอยท 24 จากประเทศกาลงพฒนา 108 ประเทศในป 2548 ดงรปท 3.34 และเมอพจารณาดชนคณภาพชวตของคนไทยในบางดานดงตารางท 3.10 เชน ดานอายขย ดานการศกษา พบวา ประเทศไทยมดชนในการเขาถงแหลงนาทพฒนาแลวคอนขางตา

3-45

รปท 3.34 ดชน HDI ของไทย

ทมา: Human Development Report, UNDP. http://hdrstats.undp.org/countries/country_fact_sheets/cty_fs_THA.html

ตารางท 3.10 ดชนคณภาพชวตของไทย

ดชนคณภาพชวต คะแนน (ป) อนดบท/ทงหมด

1. ดานสขภาพ

- อายขยโดยเฉลย (ป) 69.6 (2005) 102/177 - สดสวนของคนทคาดวาจะเสยชวตกอนอาย 40 ป 12% (2004) 65/173 2. ดานการศกษา

- อตราสวนการรหนงสอของผมอายตงแต 15 ปขนไป 92.6 (2005) 45/139 - อตราสวนการไมรหนงสอของผมอายตงแต 15 ปขนไป 7.4% (2004) 95/164 - อตราสวนการเขาเรยนตงแตชนประถม-อดมศกษา/อาชวะศกษา 71.2 (2005) 94/172 3. ดานสภาพความเปนอย

- สดสวนคนทไมสามารถเขาถงแหลงนาทไดรบการพฒนาแลว 1% (2004) 121/125 - สดสวนเดกอายตากวา 5 ปทมนาหนกตากวาเกณฑ 18% (2004) 53/134 4. ความเทาเทยมทางเพศ

- สดสวนอายขยของประชากรหญงโดยคดเปนรอยละของประชากรชาย 114.5% (2004) 9/194 - อตราสวนอตราสวนการไมรหนงสอของประชากรหญงทมอายตงแต 15 ปขนไป เปรยบเทยบกบประชากรชาย

95.4% (2004) 78/152

- อตราสวนการเขาเรยนตงแตชนประถม-อดมศกษา/อาชวะศกษา ของประชากรหญง เปรยบเทยบกบประชากรชาย

101% (2004) 106/194

ทมา Human Development Report. United Nations Development Program (UNDP) http://hdrstats.undp.org/countries/country_fact_sheets/cty_fs_THA.html

ในอนาคตแนวโนมการขยายตวของธรกจสขภาพจะคอนขางสงเนองจากโครงสรางประชากรของไทยนนจะมการเปลยนแปลงคอนขางมากดงตารางท 3.11 ซงสงผลใหอปสงคตอบรการทเกยวเนองกบผชราเพมมากขนอยางรวดเรว เชน บรการรกษาพยาบาล บรการดแลคนชรา บรการประกนสขภาพ ฯลฯ

3-46

เปนตน ยทธศาสตรในการพฒนาภาคบรการเพอยกระดบคณภาพชวตอาจเนนในสาขาบรการเหลาน ซงสอดคลองกบเปาหมายในแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 ทมงเนนใหคนไทยมหลกประกนสขภาพอยางทวถง โดยในป 2548 คนไทยไดรบหลกประกนสขภาพอยางทวถงรอยละ 96.3 มการเจบปวยโดยรวมลดลง

อกทง แผนพฒนาฯ ฉบบท 10 ยงตองการขยายตลาดสนคาเพอสขภาพ และการใหบรการดานสขภาพ ภมปญญาทองถนและแพทยพนบาน สถานททองเทยวและการพกผอนระยะยาวของผสงอายอกดวย จงนบเปนโอกาสทดทไทยจะสามารถสรางมลคาเพมในสาขาบรการเหลานได

ตารางท 3.11 การคาดคะเนจานวนประชากรตามชวงอายของไทย

ป ประชากร/ประมาณการ (พนคน)

0-14 ป รอยละ 15 – 59 ป รอยละ 60 ปขนไป รอยละ

2513 34,397 15,547 45.20 17,130 49.80 1,720 5.00 2533 54,548 15,944 29.23 34,589 63.41 4,015 7.36 2543 60,916 14,772 24.25 40,381 66.29 5,763 9.46 2549 65,233 14,792 22.68 43,594 66.83 6,847 10.50 2550 65,694 14,678 22.34 43,977 66.94 7,038 10.72 2552 66,598 14,390 21.61 44,677 67.08 7,531 11.31 2554 67,041 14,245 21.25 44,954 67.05 7,842 11.70

ทมา: วสทธ บญญะโสภต, กองแผนงาน. อก 5 ปขางหนา โครงสรางประชากรไทยจะเปนอยางไร? วนท: 24 เม.ย. 2550

นอกจากน สาขาบรการดานสขภาพทมความสาคญแลว การบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตทด กชวยสรางคณภาพชวตทดใหกบคนไทยได ทงในดานการใชทรพยากรธรรมชาตทมจากดอยางคมคา เชน นามน กาซ หรอการลดมลพษทงทางนาและอากาศ ซงแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 กไดใหความสาคญในเรองเหลานเชนกน

3-47

บทท 3 การประเมนศกยภาพและขดความสามารถ ในการแขงขนของภาคบรการ.................................................................. 1

1. บทบาทของภาคบรการตอการพฒนาเศรษฐกจ ................................................................................................. 1 2. ววฒนาการการปรบโครงสรางทางเศรษฐกจ : กรณศกษาตางประเทศ ...................................................................... 8 3. บทบาทภาคบรการตอการปรบเปลยนโครงสรางเศรษฐกจไทย ............................................................................ 21

ตารางท 3.1 สาขาบรการทผลตบรการทมลกษณะเปน “บรการขนกลาง” ใหแกภาคธรกจ .................................................................... 24 ตารางท 3.2 ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศในภาคบรการของไทย ............................................................................................ 28 ตารางท 3.3 การจางงานรายสาขาบรการของไทย .................................................................................................................... 30 ตารางท 3.4 ปจจยการผลตดานบรการทใชเพอผลตสนคาและบรการมากทสด 3 อนดบ ........................................................................ 33 ตารางท 3.5 ปจจยการผลตทใชเพอผลตบรการมากทสด 3 อนดบ .................................................................................................. 33 ตารางท 3.6 มลคาอปสงคของภาคบรการตามตารางปจจยการผลตและผลผลตป 2543 ......................................................................... 35 ตารางท 3.7 การจดอนดบโครงสรางพนฐานทางเทคโนโลยของไทย ............................................................................................. 38 ตารางท 3.8 การจดอนดบโครงสรางพนฐานทมผลตอการลงทนในไทย .......................................................................................... 39 ตารางท 3.9 ดลบรการของไทย ป 2537-2551 ......................................................................................................................... 42 ตารางท 3.10 ดชนคณภาพชวตของไทย ............................................................................................................................... 45 ตารางท 3.11 การคาดคะเนจานวนประชากรตามชวงอายของไทย ................................................................................................. 46 รปท 3.1 สดสวนของภาคบรการในผลตภณฑมวลรวมในประเทศของประเทศไทยและตางประเทศ ป 2543 และ 2551 .................................... 2 รปท 3.2 สดสวนการจางงานในภาคบรการของไทยและตางประเทศ ป 2543 และ 2549 ......................................................................... 3 รปท 3.3 ความสมพนธของอตราการเตบโตของ GDP ในภาคการผลตและบรการในประเทศจน ............................................................. 9 รปท 3.4 ความสมพนธของอตราการเตบโตของ GDP ในภาคการผลตและบรการ ในประเทศเวยดนาม ................................................... 10 รปท 3.5 ความสมพนธของอตราการเตบโตของ GDPในภาคการผลตและบรการ ในประเทศไตหวน ...................................................... 10 รปท 3.6 อตราการเตบโตของ GDP ในสาขาบรการทมอตราสงในประเทศจน ................................................................................. 11 รปท 3.7 อตราการเตบโตของ GDP ในสาขาบรการทมอตราสงในประเทศไตหวน ........................................................................... 12 รปท 3.8 มลคาเพมของภาคบรการในประเทศเวยดนาม ............................................................................................................. 13 รปท 3.9 มลคาเพมของภาคบรการในประเทศสหรฐอเมรกา ....................................................................................................... 14 รปท 3.10 มลคาเพมของภาคบรการในประเทศออสเตรเลย ......................................................................................................... 14 รปท 3.11 มลคาเพมของภาคบรการในประเทศญปน ................................................................................................................ 15 รปท 3.12 อตราการเจรญเตบโตของ GDP สาขาบรการสขภาพ .................................................................................................. 15 รปท 3.13 อตราการเจรญเตบโตของ GDP สาขาบรการการศกษา ................................................................................................ 16 รปท 3.14 อตราการเจรญเตบโตของ GDP สาขาบรการภาครฐ ................................................................................................... 16 รปท 3.15 อตราการเตบโตของ GDP ภาคการผลตและบรการ ประเทศอนเดย ................................................................................. 17 รปท 3.16 สดสวน FDI ภาคบรการและภาคอนของอนเดย ....................................................................................................... 18 รปท 3.17 เงนลงทนโดยตรงจากตางชาตสงในบางสาขาบรการของประเทศอนเดย ............................................................................. 18 รปท 3.18 อตราการเตบโตของ GDP สาขาบรการทมอตราสงในประเทศอนเดย .............................................................................. 19 รปท 3.19 ดลบรการสทธทสาคญของประเทศอนเดย ................................................................................................................ 20 รปท 3.20 การคาบรการและ GDP ของประเทศอนเดย ป 2542 ถง 2549 ....................................................................................... 21 รปท 3.21 สดสวนและมลคาผลตภณฑมวลรวมในประเทศ ณ ราคาปฐาน 2531 ................................................................................. 22 รปท 3.22 มลคา GDP ในภาคการผลตและบรการของประเทศไทย ป 2523-2551 ............................................................................. 23 รปท 3.23 อตราการเตบโตของมลคาภาคการผลตและบรการของประเทศไทย .................................................................................. 23 รปท 3.24 สดสวนและจานวนการจางงานในภาคการผลตและบรการ............................................................................................. 25 รปท 3.25 ผลตภาพของแรงงานไทย ................................................................................................................................... 26

3-48

รปท 3.26 สดสวนของภาคบรการรายสาขา ........................................................................................................................... 26 รปท 3.27 สดสวนของสาขา “บรการอน”............................................................................................................................. 27 รปท 3.28 มลคาเพมของภาคบรการรายสาขา ......................................................................................................................... 27 รปท 3.29 อตราการขยายตวเฉลยตอปของสาขาบรการตางๆ ในชวงปพ.ศ.2544-2550 ........................................................................ 31 รปท 3.30 ผลตภาพของแรงงานในรายสาขาบรการชวงป 2541-2551 ............................................................................................ 32 รปท 3.31 ดลการคาและดลบรการของไทย ป 2537-2551 ........................................................................................................... 41 รปท 3.32 ดลบรการในสาขาทมการเปลยนแปลงมากในชวง 15 ป ................................................................................................ 41 รปท 3.33 รายจายคาบรการของไทยทเพมขนอยางมากในชวง ป 2537-2551 .................................................................................... 44 รปท 3.34 ดชน HDI ของไทย ......................................................................................................................................... 45

บทท 4 การประเมนปจจยแวดลอมทสงผลกระทบตอการพฒนาภาคบรการ

จากการประเมนศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการทงในภาพรวมและในรายสาขาบรการ (ดภาคผนวกท 4-14) พบวา ภาคบรการทควรใหความสาคญควรเปนภาคบรการทสนบสนนการผลต ซงมสวนสาคญตอการพฒนาระดบเศรษฐกจของประเทศ

จากการประเมนศกยภาพ นอกจากจะทาใหรวาสาขาบรการใดสาคญแลว ยงทาใหเหนวาปจจยแวดลอมภาคบรการนนมจดเดนจดดอยอะไร หรอมอปสรรคอะไรบางทควรปรบปรง เพอใชเปนแนวทางการในการกาหนดนโยบายในการพฒนาภาคบรการใหดขน โดยใชกรอบแนวคดของ OECD เปนแนวทาง เพอประเมนปจจยแวดลอมทสงผลกระทบตอการพฒนาภาคบรการในภาพรวมและรายสาขา

1. แนวคดของ OECD ตอปจจยทสงผลกระทบตอการพฒนาขดความสามารถ ในการแขงขนของภาคบรการ

กระแสโลกาภวตนอนเปนผลมาจากววฒนาการทางดานเทคโนโลยการสอสารและการขนสงททาใหเศรษฐกจโลกกลายเปนเศรษฐกจทไรพรมแดนสรางแรงกดดนในการแขงขนใหแกภาคธรกจในทกภาคสวน โดยเฉพาะสาหรบภาคบรการทไมคอยคนเคยกบการแขงขนเทาใดนก เนองจากเดมทนน สนคาบรการไมมการคาขายขามพรมแดนเทาใดนก ตางจากการคาสนคาดงจะเหนไดวาขอมลการคาบรการระหวางประเทศทปรากฏในดลการชาระเงนทจดทาโดยกองทนการเงนระหวางประเทศ (IMF) มการจาแนกสาขาบรการเพยง 11 สาขา แมประเภทของบรการตามรหส CPC ขององคการสหประชาชาตมมากถง 2 พนกวาสาขา

การทภาคบรการมการคาขายระหวางประเทศนอยสบเนองมาจากขอจากดเกยวกบการเคลอนยายคนและการลงทนระหวางประเทศ กลาวคอ การทภตตาคารไทยจะไปเปดกจการในตางประเทศไดนนจะตองสามารถเขาไปลงทนในประเทศดงกลาวได เปนเจาของธรกจทจดตงขน และสามารถนาเขาพอครวจากประเทศไทยเพอไปปรงอาหาร แตในสภาพความเปนจรง ประเทศบางประเทศ โดยเฉพาะประเทศกาลงพฒนารวมถงประเทศไทย มขอจากดมากมายเกยวกบประกอบกจการของธรกจตางชาต ไมวาจะเปน สดสวนการถอครองหนสวนในธรกจ การครอบครองทดน ตลอดจนการเคลอนยายคน ทาใหการเสนอขายบรการในตางประเทศมโอกาสเปนไปไดนอยตางกบสนคา

แตในปจจบน เทคโนโลยการสอสารแบบบรอดแบนดทาใหเราสามารถสงขอมลทเปนดจตอล ในปรมาณสงขามประเทศไดอยางรวดเรวทางอนเทอรเนตโดยไมตองมการเคลอนยายทนหรอ แรงงานเลย ทาใหบรการบางประเภททใชขอมลเปนหลกสามารถแปลงขอมลทใชในการใหบรการเปนเอกสารดจตอลเพอใหบรการขามพรมแดนไดอยางสะดวก ไมวาจะเปน บรการการศกษาแบบ Distance learning บรการการธนาคาร หรอ บรการประกนชวต เปนตน นอกจากนแลว การเปดเสรทางการคาโดย

4-2

การจดทาความตกลงการคาในระดบทวภาคและในระดบภมภาคทนบวนยงแพรหลายมากขน สรางแรงกดดนของการแขงขนอกทางหนงดวย รฐจงมความจาเปนตองมแนวนโยบายทชดเจน ในการพฒนาปรบปรงขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการเพอรองรบการเปลยนแปลงของสภาพตลาดดงกลาว

โจทยในการเพมศกยภาพของภาคบรการมความสาคญอยางยงสาหรบทกประเทศ โดยเฉพาะประเทศทพฒนาแลวทมขนาดของการจางงานของภาคบรการทใหญกวาภาคอตสาหกรรมและ ภาคการเกษตรจงจาเปนทจะตองมนโยบายในเชงรกในการพฒนาภาคบรการ แตในขณะเดยวกนประเทศเหลานกจาเปนตองมแนวโยบายในเชงรบดวย เนองจากรายงานของ OECD (2005) 1 ประเมนวาเกอบรอยละ 20 ของการจางงานในสหภาพยโรปมโอกาสทจะไดรบผลกระทบจากการทธรกจเอกชนหนมาใชประโยชนจากบรการ offshore outsourcing เพอลดตนทนในการประกอบกจการ สวนตวเลขของสหรฐอเมรกาและแคนาดาตากวาเลกนอย

รายงานดงกลาวไดนาเสนอแนวนโยบายของภาครฐในการปรบปรงประสทธภาพของภาคบรการ ซงไดจากการกลนกรอง ขอมล แนวความคดและความเหนจากประเทศสมาชกทงหมด 30 ประเทศ โดยมปจจยหลกทสงผลกระทบตอการพฒนาขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการ ทงหมด 6 ประการ ไดแก

(1) การเปดเสรภาคการคาบรการ

การพฒนาเทคโนโลยการสอสารและการขนสงทกาวหนา ทาใหการคาบรการสามารถซอขายขามพรมแดนกนไดโดยงายและมตนทนทลดลงอยางมาก ประกอบกบขอตกลงทางการคาระหวางประเทศทตองการใหมการเปดการคาเสรภาคการคาบรการกนมากขน สงผลใหตลาดบรการมการแขงขนกนมากขน ในกรณของประเทศไทย หากมการเปดเสรทางการคาบรการมากขน จะทาใหผใหบรการของไทยตองปรบปรงประสทธภาพในการใหบรการเพอเตรยมรบกบการแขงขนของผประกอบการตางประเทศ ตลอดจนเปนการเพมโอกาสในการจางงานและสงเสรมการทานวตกรรม

อยางไรกตาม การสงเสรมการแขงขนในภาคบรการควรลดบทบาทและอานาจของรฐวสาหกจของไทยทสวนใหญเปนผผกขาดการใหบรการในโครงสรางพนฐาน และควรสอดสองพฤตกรรมทางการคาทไมเปนธรรมของผประกอบการในตลาดบรการโดยเฉพาะสาขาบรการทม ผใหบรการนอยราย

1 OECD (2005), Enhancing the Performance of the Service Sector, OECD Publishing.

4-3

(2) กฎกตกาเกยวกบการคาบรการ

กฎกตกาเกยวกบการเคลอนยายทนและแรงงานซงเปนปจจยในการผลตทสาคญอาจเปนปจจยทสงเสรมหรอเปนอปสรรคในการพฒนาขดความสามารถของภาคบรการได กฎกตกาทสาคญ ไดแก 1) การลงทนของคนตางดาว ซงสามารถลงทนในสาขาบรการไดนอยสาขา 2) การประกอบวชาชพของชาวตางชาตทยงมขอจากดตามกฎหมาย และ 3) การโอนยายแรงงานจากภาคการผลตไปยงภาคบรการ เชน การประกนและสวสดการทเกยวเนองกบการวางงาน เปนตน การทบทวน ปรบปรงและเปลยนแปลงกฎกตกาเหลานใหสอดคลองกบเปาหมายในการพฒนาสาขาบรการจะชวยสงเสรมการคา การลงทนและการผลตในสาขาบรการ

(3) ทรพยากรบคคลในภาคบรการ

ภาคบรการมความตองการแรงงานทงทมทกษะ และกงทกษะ ดงนนการพฒนาหรอ จดฝกอบรมแรงงานใหมทกษะทสอดคลองกบความตองการของภาคบรการ จะชวยพฒนาภาคบรการของไทยได โดยเนนโครงการทมการรเรมและการแบกรบคาใชจายรวมกนระหวางรฐและเอกชนเพอทจะใหการฝกอบรมสอดคลองกบความตองการของภาคเอกชน และมความยงยนเพอเปนการศกษาและเรยนรตลอดชพ (life long learning) ทงน การผลกดนในสวนนจะตองอาศยแรงจงใจทางดานภาษทเหมาะสมใหกบภาคเอกชนดวย

(4) โครงสรางพนฐานและสงอานวยความสะดวก

ในยคการคาทไรพรมแดนนน ประสทธภาพของบรการสอสารและการขนสงซงเปนสองชองทางในการเคลอนยายสนคาดจตอลและสนคากายภาพนนจะเปนตวแปรสาคญในการกาหนดขดความสามารถในการแขงขนทางธรกจของประเทศ ดงนน รฐจงตองมแนวนโยบายในการสงเสรมใหมการลงทนในโครงสรางพนฐานและสงอานวยความสะดวกในดานการสอสารและการขนสงเพอทจะชวยลดตนทนในการเคลอนยายหรอถายโอนสนคา

(5) การสงเสรมการใชเทคโนโลยสารสนเทศของภาคบรการ

ในปจจบน เทคโนโลยสารสนเทศเปนปจจยทสาคญยงในการพฒนาขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการ การใชสารสนเทศในกระบวนการและขนตอนในการใหบรการสามารถชวยผประกอบการในการลดตนทนและเพมประสทธภาพในการใหบรการ เชน ในกรณของรานคาปลกขนาดใหญทสามารถลดตนทนในการสตอกสนคาและแกปญหาการขาดสนคาโดยการใชระบบสารสนเทศในการตดตามสตอกของสนคาทมอยและการเคลอนไหวของสนคาทสงตงแตออกจากโรงงานจนกระทงถงทรานคาปลก ในลกษณะเดยวกน ผใหบรการขนสงสนคาและพสดภณฑ เชน FedEx หรอ Courier ไดเปรยบผประกอบการไทยเพราะมระบบ RFID ทสามารถตดตามตาแหนงทอยของพสดภณฑทอยระหวางการเดนทางไดทวโลกทกเวลาทาใหผใชบรการมขอมลรายละเอยดเกยวกบชวงระยะเวลาทสนคาจะมาถง รวมทงสามารถเปลยนแปลงรายละเอยดและเงอนไนการรบสนคาทปลายทางไดทกเมออกดวย

4-4

(6) นโยบายและมาตรการของรฐ

มาตรการสนบสนนทางภาษทเกยวของกบภาคบรการ อาจเปนการสรางแรงจงใจใหแกผประกอบการในการพฒนาและปรบปรงประสทธภาพภาคบรการ ตลอดจนการสงออกบรการไปยงตางประเทศดวยกได

กลาวโดยสรป ปจจยทสงเสรมใหเกดการพฒนาภาคการคาบรการทสาคญคอ การสนบสนนการใชกลไกทางตลาด เพอใชแรงกดดนของการแขงขนในการผลกดนใหเกดการพฒนาประสทธภาพและขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการ ในขณะท รฐมบทบาทสาคญในการสรางสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจและทางธรกจทเอออานวยใหมการแขงขนในตลาดและใหเอกชนสามารถพฒนาปรบปรงศกยภาพในการแขงขนได โดยการปรบปรงกฎระเบยบของภาครฐทเ กยวของ สรางแรงจงใจทางดานภาษ ลงทนในโครงสรางพนฐานทจาเปน รวมกบเอกชนในการจดทากจกรรมทชวยสงเสรมศกยภาพในการใชสารสนเทศ

2. การประเมนสภาพแวดลอมภายในและภายนอกของภาคบรการในภาพรวมไทย

การประเมนสภาพแวดลอมภายในและภายนอก (SWOT) ของภาคบรการไทยในภาพรวม โดยยงไมลงลกไปในการศกษาสาขาบรการแตละสาขา จะตองพจารณาจากปจจยทสงผลกระทบตอ การพฒนาขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการดงทกลาวมาแลว โดยพจารณาจากปจจยทงภายในและภายนอกประเทศ ซงปจจยภายในประเทศจะพจารณาในดานโครงสรางพนฐานรวมถงการใชเทคโนโลยสารสนเทศ ดานบคลากร ดานกฎระเบยบและนโยบายของรฐ ทงน หนวยงานในตางประเทศมการจดอนดบในดานเหลานอยบาง เชน World Competitiveness Yearbook (IMD), The Global Competitiveness Report (World Economic Forum: WEF), E-Readiness Ranking, Networked Readiness Index เปนตน ซงจะชวยสะทอนภาพปจจยภายในทเปนจดแขงและจดออนของประเทศไดเปนอยางด สวนปจจยภายนอกประเทศ จะพจารณาถงกระแสโลกาภวตนของโลก การเปดเสรทางการคาระหวางประเทศ และแนวโนมของตลาดโลก เปนสาคญ

ในตารางท 4.1 เปนการสรปการประเมนสภาพแวดลอมภายในและภายนอกของภาคบรการไทยในภาพรวม ซงมรายละเอยดของแตละหวขอในสวนถดไป

4-5

ตารางท 4.1 สรปผลการประเมนสภาพแวดลอมภายในและภายนอกของภาคบรการไทย

จดแขง (Strengths) จดออน (Weaknesses)

1. ตนทนในการจางงานตา ทงดานคาจางแรงงาน และระบบประกนสงคมทนายจางตองจายใหกบลกจาง และมกฎระเบยบการจางงานทไมเขมงวดเกนไป

2. ความสมพนธอนดระหวางนายจางและลกจาง คอ ไมคอยมการประทวงนดหยดงาน

3. คณสมบตของคนไทยทใหบรการดวยใจ (Service mind) และมอธยาศยด

4. คาครองชพในการดารงชพตา เชน คาทพก คาอาหาร คาเดนทาง เมอเทยบกบประเทศพฒนาแลว

5. สภาพแวดลอมของเมองไทยทนาอย รวมถงมแหลงทองเทยวทนาพกผอน

1. ความไมพรอมดานโครงสรางพนฐาน เชน ดานโทรคมนาคมสารสนเทศและการสอสาร และคาบรการสง

2. ความไมพรอมดานบคลากร ทงดานผลตภาพแรงงาน ความเชยวชาญ และทกษะดานเทคโนโลย ความรดานการเงนของแรงงานตา ขาดความเขาใจทางภาษา

3. นโยบายการสงเสรมของรฐทไมแนนอน 4. ความไมมเสถยรภาพทางการเมอง 5. ปญหาคอรปชนของไทย 6. การไมมแผนในการพฒนาภาคบรการทชดเจน 7. กฎระเบยบทเปนอปสรรคในการพฒนา

ภาคบรการทงดานการลงทนและบคลากร โอกาส (Opportunities) ภยคกคาม (Threats)

1. การใชเทคโนโลยในการพฒนาสาขาบรการทใชแรงงานเขมขน จะชวยเปดตลาดการคาบรการของไทยสตลาดโลกได

2. การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรทวโลก จะมผลตอการพฒนาสาขาบรการทเกยวของกบการใหบรการผสงอาย

3. ความไดเปรยบในเชงภมศาสตร 4. การขยายตวทางเศรษฐกจของประเทศเพอนบาน

1. ภาวะการแขงขนในการใหบรการสงโดยเฉพาะในสาขาบรการทใชเทคโนโลยสารสนเทศเขมขนมาก ทาใหประเทศทพฒนาแลวมความไดเปรยบกวาประเทศกาลงพฒนา เนองจากประเทศเหลานมการพฒนาภาคบรการมากอน

2. การเปดเสรการคาบรการทงในระดบพหภาคและทวภาค

3. ความผนผวนของราคานามน 4. ผลกระทบจากวกฤตเศรษฐกจโลก

2.1 จดแขง (Strengths)

1) ตนทนในการจางงานตา

ประเทศไทยมคาจางแรงงานดานบรการตา โดยขอมลการจดอนดบใน World Competitiveness Yearbook ของ IMD ป 2551 พบวา ไทยมคาจางแรงงานดานวชาชพตาอยในลาดบท 7 จากทงหมด 55 ประเทศทไดทาการสารวจซงมทงประเทศพฒนาแลวและประเทศกาลงพฒนา อกทงยงมตนทนดานระบบประกนสงคมสาหรบลกจางไมมากนก คอ อยในลาดบท 8 จาก 55 ประเทศ และมกฎระเบยบการจางงานทไมเขมงวดเกนไป (ดตารางท 4.2)

4-6

ตารางท 4.2 การประเมนศกยภาพของไทยจากดชนของหนวยงานตางๆ

จดแขง (ลาดบ) จดออน (ลาดบ) IMD (55 อนดบ) 1. ปจจยดานโครงสรางพนฐาน ดานโทรคมนาคมและการสอสาร สดสวนการลงทนในภาคการสอสารโทรคมนาคมตอ GDP 47 เทคโนโลยดานการสอสาร (ในรปของเสยงและขอมล)ตรงกบความตองการทางธรกจ

40

ระดบความปลอดภยในการสอสารผานคอมพวเตอร 40 จานวนผใชบรการบรอดแบนดตอประชากร 1000 คน 52 จานวนผใชบรการอนเทอรเนตตอประชากร 1000 คน 51 ดานคาบรการ คาบรการอนเทอรเนตแบบ dial up 4 คาบรการอนเทอรเนตบรอดแบนด 31 คาบรการโทรศพทเคลอนท 5 คาบรการโทรศพทพนฐานระหวางประเทศ 46 ตนทนคาไฟฟาสาหรบลกคาในภาคอตสาหกรรม 15 2. ปจจยดานบคลากร และองคความร ความพรอมในดานทกษะทางเทคโนโลยสารสนเทศ 49 องคความรดานการเงนตอบสนองตอความตองการของบรษท 35 ทกษะดานภาษาตอบสนองตอความตองการของบรษท 39 ความพรอมของแรงงานดานการเงน 35 คาจางในสาขาวชาชพ 7 ผลตภาพแรงงานในสาขาบรการ 48 สดสวนผจบ ป.ตร ดานวทยาศาสตรและวศวกรรม 1 3. ปจจยดานกฎระเบยบ กฎระเบยบการจางงานไมไดขดขวางการดาเนนธรกจ 6 การจากดการถอหนของนกลงทนตางชาต 48 จานวนวนเพอขออนมตเปดดาเนนธรกจ 41 เงนสนบสนนดานการประกนสงคมจากนายจาง 8 (นายจางจายนอย) 4. ปจจยทางการเมอง ความไมมเสถยรภาพทางการเมอง 52 นโยบายภาครฐทไมแนนอน 49 WEF (131 อนดบ) 1. ปจจยดานโครงสรางพนฐาน คณภาพถนน 26 จานวนโทรศพทพนฐานตอ 100 คน 84 2. ปจจยดานบคลากร และองคความร

4-7

จดแขง (ลาดบ) จดออน (ลาดบ) อตราการศกษาระดบประถม 87 อตราการศกษาระดบมธยม 90 ความสมพนธทดระหวางนายจางกบลกจาง 14 3. ปจจยดานกฎระเบยบ การจากดการถอหนของคนตางชาต 94 การจากดเงนทนไหลเขาออกประเทศ 95 4. ดชนดานคณภาพชวต จานวนผปวยเปนไขมาเลเรยตอ 1 แสนคน 93 จานวนผปวยเปนวณโรคตอ 1 แสนคน 95 สดสวนผตดเชอ HIV ตอคนอาย 15-49 ป 104 อายขยเฉลย 81


2) ความสมพนธอนดระหวางนายจางและลกจาง

แรงงานในประเทศไทยมการประทวงนดหยดงานนอยมากเมอเปรยบเทยบกบกลมแรงงานในตางประเทศ ทาใหการใหบรการไมหยดชะงกลง และไมกอผลกระทบเสยหายในวงกวางเหมอนเชนในตางประเทศทมการนดหยดงานเพอประทวงขอสทธดานสวสดการหรอการจางงานเพมขน โดยขอมลการจดอนดบใน The Global Competitiveness Report ของ World Economic Forum ป 2550-2551 พบวา นายจางและลกจางไทยมความสมพนธอนดอยในลาดบท 14 จากทงหมด 131 ประเทศทไดทาการสารวจ

3) คณสมบตของคนไทยทใหบรการดวยใจ (Service mind) และมอธยาศยด

เปนททราบโดยทวกนวาคนไทยมเอกลกษณเฉพาะตวคอ มอธยาศยด ยมงาย มความออนนอมถอมตน ซงเปนคณสมบตทจาเปนอยางยงสาหรบการใหบรการ

4) คาครองชพในการดารงชพตา

จากการสารวจคาครองชพของ Mercer ป 2551 ทพจารณาจากปจจยการครองชพถง 200 เรอง ทงในดานทอยอาศย การคมนาคมขนสง อาหาร เสอผา ของใชในครวเรอน และสงอานวยความสะดวก พบวา ประเทศไทยมคาครองชพตาอยในลาดบท 105 จากการสารวจ 143 เมอง2

โดยเมองทมคาครองชพสงสด 3 อนดบแรก คอ มอสโค โตเกยว และลอนดอน ตามลาดบ

2 GLOBAL/WORLD COST OF LIVING RANKINGS 2008/2009. http://www.finfacts.ie/costofliving.htm

4-8

5) สภาพแวดลอมของเมองไทยทนาอย และพกผอน

จากการจดอนดบของนตยสาร TRAVEL+LEISURE ในป 2551 โดยการสารวจจะพจารณาจากปจจยดานโรงแรมทพก (สงอานวยความสะดวก ทตง ภตตาคาร) บรการดานสปา การทองเทยวในเมอง (ดานศลปะวฒนธรรม อาหาร คนภายในประเทศ แหลงจบจายซอของ) การทองเทยวทเปนหมเกาะ (กจกรรมทางธรรมชาต อาหาร คนภายในประเทศ) การทองเทยวทางนา บรษทนาเทยว การใหบรการของสายการบน และบรษทใหบรการเชารถ พบวา กรงเทพมหานครเปนเมองนาอยทสดในลาดบท 1 รองลงมาคอ บเอโนสไอเรสเมองหลวงของอารเจนตนา และเคปทาวนในแอฟรกาใต 3

2.2 จดออน (Weaknesses)

1) ความไมพรอมดานโครงสรางพนฐาน

โดยเฉพาะดานโทรคมนาคม เทคโนโลยสารสนเทศ และการสอสารทประเทศไทยใหความสาคญในการพฒนาโครงสรางพนฐานนตามาก โดยพจารณาไดจากการประเมนศกยภาพของโครงสรางพนฐานทางเทคโนโลยของไทยโดย IMD ในรายงานป พ.ศ. 2551 พบวา ประเทศไทยมสดสวนการลงทนในภาคการสอสารโทรคมนาคมตาอยในลาดบท 47 จากทงหมด 55 ประเทศ และเมอพจารณาดานคาบรการโทรคมนาคมและการสอสารทงในรปแบบอนเทอรเนตบรอดแบนดและการโทรศพททางไกลระหวางประเทศ ยงพบวาประเทศไทยมคาบรการเหลานคอนขางสงโดยอยในลาดบท 31 และ 46 ตามลาดบ แมวาคาบรการอนเทอรเนตแบบ Dial Up จะมอตราตาแตอนเทอรเนตรปแบบนกาลงหมดความนยมและถกแทนทดวยการใชอนเทอรเนตบรอดแบนดทสามารถสงขอมลจานวนมากและมความเรวสง (ดตารางท 4.2)

นอกจากน ในการจดอนดบความพรอมของอตสาหกรรม ICT ของประเทศตางๆ โดยเฉพาะ ไดแก E-Readiness Rankings และ Digital Access Index ยงพบวา ประเทศไทยมอนดบในดชนเหลานคอนขางตา E-Readiness Rankings จดทาขนโดยความรวมมอระหวาง Economist Intelligence Unit (EIU) และ IBM Institute for Business Value ซงเปนการประเมนสภาวะทางดาน ICT ของประเทศ โดยพจารณาจากโครงสรางพนฐานทางดาน ICT และความสามารถในการใช ICT ของผบรโภค ภาคธรกจและรฐบาล จากการประเมนประเทศไทยอยในลาดบท 47 จาก 70 ประเทศ ซงหมวดทมคะแนนตาสดคอหมวดโครงสรางพนฐานดานการเชอมโยงและเทคโนโลย (3.80 คะแนน) รองลงมาคอ สภาพแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรมดาน ICT (5.07 คะแนน) และ การใช ICT ของผบรโภคและธรกจ (5.10 คะแนน) เมอเปรยบเทยบกบประเทศทมศกยภาพทางดาน ICT อนๆ ใน

3 2008 TRAVEL+LEISURE WORLD’S BEST AWARDS: Top cities overall. http://www.travelandleisure.com/worldsbest/2008/results.cfm?cat=cities

4-9

ภมภาคเอเชยแปซฟก เชน เกาหลใต นวซแลนด ญปน ไตหวน และมาเลเซย พบวา ทกประเทศดงกลาวขางตนมคะแนนสงกวาไทยในแทบทกหมวด ยกเวนมาเลเซยทมคะแนนตากวาไทยในหมวดสภาพแวดลอมทางกฎหมายเทานน (5.60 คะแนน) (ดตารางท 4.3)

อกทง คะแนน Digital Access Index (DAI) ทจดทาโดย International Telecommunication Union (ITU) ซงเปนการวดความสามารถในการเขาถงและการใช ICT ของไทย พบวาอยในลาดบท 67 จาก 178 ประเทศในป 2545 โดยจดออนทสาคญทางดานความพรอมดานอตสาหกรรม ICT ของประเทศไทยคอ ปรมาณแบนดวธอนเทอรเนตทตามาก จานวนสมาชกทใชบรอดแบนดและจานวนผใชอนเทอรเนตตามาก และคาบรการอนเทอรเนตทคอนขางสง (ดตารางท 4.4)

ตารางท 4.3 ผลการจดอนดบของ E-Readiness Rankings (2008)

ประเทศ คะแนนรวม

โครงสรางดานการเชอมโยงและ

เทคโนโลย

สภาพแวดลอมทางธรกจ

สภาพแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม

สภาพแวดลอมทางกฎหมาย

นโยบายและ

วสยทศนของรฐบาล

การปรบใชของผบรโภคและ

ธรกจ

10 อนดบแรก (20%) (15%) (15%) (10%) (15%) (25%)

สหรฐอเมรกา 8.95 8.50 8.53 9.00 9.00 9.00 9.50 ฮองกง 8.91 9.00 8.64 7.47 9.80 8.95 9.50 สวเดน 8.85 8.80 8.52 8.60 8.60 9.35 9.05 ออสเตรเลย 8.83 8.60 8.59 9.13 9.50 8.85 8.70 เดนมารก 8.83 8.70 8.65 8.67 8.60 9.85 8.60 สงคโปร 8.74 7.70 8.64 7.73 9.30 9.25 9.70 เนเธอรแลนด 8.74 9.20 8.55 8.00 8.60 9.35 8.60 สหราชอาณาจกร 8.68 8.30 8.61 8.13 8.60 9.00 9.20 สวสเซอรแลนด 8.67 9.60 8.57 8.27 8.30 8.65 8.40 ออสเตรย 8.63 8.00 8.16 8.00 8.60 9.40 9.35

เอเชยแปซฟก

เกาหลใต (15) 8.34 7.80 7.57 8.47 8.00 8.75 9.05 นวซแลนด (16) 8.28 7.25 8.22 8.47 9.50 8.35 8.50 ญปน (18) 8.08 7.50 7.39 7.87 7.70 9.05 8.65 ไตหวน (19) 8.05 7.80 7.99 8.07 7.70 8.15 8.35 มาเลเซย (34) 6.16 5.40 7.35 5.20 5.60 6.60 6.60 ไทย (47) 5.22 3.80 6.99 5.07 5.90 5.25 5.10 อนเดย (54) 4.96 3.40 6.53 5.33 5.10 4.95 5.00 ฟลปปนส (55) 4.90 3.20 6.56 4.53 4.50 5.20 5.45 จน (56) 4.85 3.60 6.49 5.53 3.90 4.90 4.80 ศรลงกา (60) 4.35 2.95 5.80 4.80 6.30 4.10 3.70 ปากสถาน (64) 4.10 2.90 5.42 3.40 5.30 4.25 4.10 เวยดนาม (65) 4.03 2.25 6.31 3.80 4.40 4.60 3.75 อนโดนเซย (68) 3.59 2.30 6.49 3.53 3.20 3.40 3.20 หมายเหต: ตวเลขทอยในวงเลบแสดงอนดบท ทมา: E-readiness rankings 2008, EIU

4-10

ตารางท 4.4 ผลการจดอนดบของ DAI: 10 อนดบแรกของโลกและไทย

อนดบ ประเทศ

คะแนนในแตละตวแปร คะแนนในแตละหมวดหลก

DAI จานวนสมาชก

คสาย โทรศพท*

จานวนสมาชกโทรศพท เคลอนท*

คาบรการอนเทอรเนต**

อตราการรหนงสอผใหญ

การเขาศกษาในโรงเรยน

ปรมาณ แบนดวธ

อนเทอรเนต***

จานวนสมาชกทใชบอรดแบนด*

จานวนผใชอนเทอรเนต*

โครงสรางพนฐาน

ราคาทยอมเยา

ความร คณภาพ การใช

1 สวเดน 65.2 88.9 1.1 98.5 113 10,611.2 8.0 57.3 0.94 0.99 0.99 0.64 0.67 0.85 2 เดนมารก 57.4 83.2 0.7 99.5 98 20,284.9 8.2 51.2 0.89 0.99 0.99 0.66 0.60 0.83 3 ไอสแลนด 51.9 90.7 0.9 98.5 91 236.5 8.2 64.9 0.89 0.99 0.96 0.50 0.76 0.82 4 เกาหลใต 48.6 67.9 1.2 97.9 91 361.5 21.9 55.2 0.74 0.99 0.96 0.74 0.65 0.82 5 นอรเวย 50.4 84.3 0.8 99.5 98 4,981.6 4.5 50.2 0.84 0.99 0.99 0.55 0.59 0.79 6 เนเธอรแลนด 48.5 74.5 1.2 99.0 99 10,327.5 6.6 50.6 0.78 0.99 0.99 0.61 0.60 0.79 7 ฮองกง 56.6 91.6 0.2 93.5 63 1,866.8 14.6 43.0 0.93 1.00 0.83 0.68 0.51 0.79 8 ฟนแลนด 46.3 84.5 1.1 98.5 103 3,185.5 5.3 50.9 0.81 0.99 0.99 0.55 0.60 0.79 9 ไตหวน 57.4 106.4 0.7 96.0 93 658.6 9.4 38.3 0.98 0.99 0.95 0.56 0.45 0.79 10 แคนาดา 61.3 37.7 0.7 98.5 94 2,841.8 11.1 51.3 0.69 0.99 0.97 0.64 0.60 0.78

67 ไทย 10.4 26.0 4.2 95.7 72 16.3 0.0 7.8 0.22 0.96 0.88 0.27 0.09 0.48

หมายเหต: * ตอจานวนผอยอาศย 100 คน, ** ตอรายไดประชาชาต, *** บตตอวนาทตอประชากรทงหมด

ทมา: ITU

4-11

2) ความไมพรอมดานบคลากร

จากการประเมนโดย IMD พบวา ประเทศไทยมดชนทเกยวของกบศกยภาพของบคลากรของไทยคอนขางจากด ทงทกษะทางดานภาษาและเทคโนโลย และองคความรดานการเงน รวมถงมผลตภาพแรงงานในภาคบรการตาดงทเคยกลาวมาแลว เนองจากไทยเนนการใชแรงงานเขมขนมากกวาการใชเทคโนโลย โดยไทยมความพรอมในดานทกษะเทคโนโลยสารสนเทศคอนขางตาอย ในลาดบท 49 จาก 55 ประเทศ (ดตารางท 4.2)

3) นโยบายการสงเสรมของรฐทไมแนนอน

เปนปญหาสาคญตอการตดสนใจลงทนของผใหบรการ เนองจากนโยบายสงเสรมทไมชดเจน จะทาใหผประกอบการมความเสยงสงในการลงทนเพราะไมแนใจวารฐจะสงเสรมในการพฒนาสาขาบรการใด จะใหสทธพเศษในเรองใดบาง ซงใน The Global Competitiveness Report ป 2550-2551 ชใหเหนวาปจจยนเปนปญหาสาคญอนดบหนงในการดาเนนธรกจในประเทศไทย4 ซงสอดคลอง

กบการจดอนดบของ IMD ทไทยมลาดบอยท 49 จาก 55 ประเทศ

4) ความไมมเสถยรภาพทางการเมอง

ยอมมผลตอแนวทางการพฒนาสาขาบรการของไทย เนองจากผใหบรการไมกลาตดสนใจลงทนในระยะยาวเพราะอาจมการเปลยนแปลงนโยบายการพฒนาภาคบรการตามการเปลยนแปลงของรฐบาล ซงเปนปจจยท The Global Competitiveness Report ป 2550-2551 ชใหเหนวาเปนปญหาทสาคญเชนกน อกทงการสารวจของ IMD พบวา ไทยไมมเสถยรภาพทางการเมองอยางมาก คอมลาดบอยท 52 จาก 55 ประเทศ

5) ปญหาคอรปชนของไทย

เปนปญหาหนงทสงผลตอการดาเนนธรกจในประเทศไทย จากการจดอนดบ Corruption Perception Index (CPI) ของ Transparency International ป 2550 พบวาประเทศไทยมอนดบการคอรปชนอยในลาดบท 84 จากทงหมด 179 ประเทศ และมคะแนน CPI เทากบ 3.3 คะแนน ( 0 คะแนน หมายถงมคอรปชนมากทสด และ 10 คะแนนหมายถงไมมคอรปชนเลย) โดยประเทศทมคอรปชนนอยทสด คอ เดนมารก ฟนแลนด นวซแลนด และสงคโปร ตามลาดบ ซงมคะแนน CPI อยในชวง 9.3-9.4 คะแนน 5

4 World Economic Forum. The Global Competitiveness Report 2007-2008. หนา 332 5 Transparency International. http://www.transparency.org/policy_research/surveys_indices/cpi/2007

4-12

6) กฎ ระเบยบของรฐทไมเออตอการลงทนจากตางชาต

การจดอนดบ Global Competitiveness Report ของ World Economic Forum- WEF จดใหประเทศไทยอยในอนดบท 94 ใน 131 ประเทศ ในเรองปจจยดานกฎระเบยบทเปนอปสรรคตอการลงทนจากตางชาต เนองจากกฎหมายไทยหลายฉบบมการบญญตขอหามหรอขอจากดในการประกอบธรกจของคนตางชาตในประเทศไทย นอกจากนยงมใหรฐวสาหกจเขาดาเนนกจการทควรเปนของเอกชน โดยมรายละเอยดดงน

6.1. กฎระเบยบทเปนอปสรรคในการพฒนาภาคบรการ

การพฒนาภาคบรการในบางสาขาบรการทตองใชระบบเทคโนโลยสารสนเทศขนสงจาเปนตองพงพาเงนลงทนและบคลากรทมความเชยวชาญจากตางประเทศ แตกฎระเบยบของไทยยงมขอจากดอย เชน

ก) พ.ร.บ.การประกอบธรกจของคนตางดาว พ.ศ. 2542 ไดอนญาตใหนกลงทนตางชาตเขามาประกอบกจการในภาคการผลตไดอยางเตมทคอรอยละ 100 สวนภาคบรการยงมขอจากดสาหรบการเขามาประกอบกจการโดยนกลงทนตางชาตอย โดย

• สาหรบธรกจในบญช 1 ไดแก งานกสกรรม งานเลยงสตว งานปาไม หรองานประมง เปนตน นกลงทนตางชาตสามารถถอหนไดนอยกวารอยละ 50

• สาหรบธรกจในบญช 2 ไดแก การขบขเครองบนในประเทศ งานทอผาดวยมอ เปนตน นกลงทนตางชาตสามารถถอหนไดนอยกวารอยละ 50 ยกเวนจะไดรบอนมตจากคณะรฐมนตรโดยความยนยอมของกระทรวงพาณชยซงสามารถอนญาตใหถอหนไดถงรอยละ 60 หรอสามารถถอหนไดถงรอยละ 75 สาหรบการพจารณาโดยเฉพาะเปนกรณๆ ไป (case by case basis) และอยางนอย 2 ใน 5 ของคณะกรรมการบรษทตองมสญชาตไทย

• สาหรบธรกจในบญช 3 ทเปนธรกจทคนไทยยงไมพรอมแขงขนกบกจการของคนตางดาว ไดแก งานขายทอดตลาด งานการทองเทยว ธรกจบรการตางๆ เปนตน นกลงทนตางชาตสามารถถอหนไดนอยกวารอยละ 50 ยกเวนจะไดรบความยนยอมจากอธบดกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย ในการเขามาประกอบกจการในไทย

ทงน ทนขนตาทนกลงทนตางดาวใชในการเรมตนประกอบธรกจในประเทศไทยตองไมนอยกวา 2 ลานบาทสาหรบธรกจทไมอยในรายการบญชทาย พ.ร.บ.ทง 3 บญช และสาหรบธรกจทอยในรายการ

4-13

บญชทาย พ.ร.บ.จะตองมทนขนตาไมนอยกวารอยละ 25 ของคาเฉลยตอปของประมาณการรายจายในการประกอบธรกจของคนตางดาวเปนเวลา 3 ป แตตองไมนอยกวา 3 ลานบาทสาหรบแตละธรกจ

ข) ระเบยบของสานกงานตารวจตรวจคนเขาเมอง ทกาหนดใหการจางงานของคนตางดาวตองมอตราสวนจานวนคนตางดาวตอคนไทยไมเกน 1 ตอ 4 ของการจางงานทงหมดของกจการ ดงนนในกรณทบรษทตางชาตสามารถขออนญาตลงทนในสาขาบรการในประเทศไทยไดแลวตามเงอนไขทกฎหมายกาหนด กยงมาตดเงอนไขในการจางงานนอก จงเปนอปสรรคตอการตดสนใจลงทนของบรษทตางชาต

ค) พ.ร.บ. การทางานของคนตางดาว พ.ศ 2521 ในมาตรา 6 ไดหามคนตางดาวทางานใน 39 อาชพสงวนเวนแตจะไดรบอนญาตจากอธบดกรมแรงงานหรอเจาพนกงานซงอธบดมอบหมาย ซงเปนไปตามพระราชกฤษฎกากาหนดงานในอาชพและวชาชพทหามคนตางดาวทา พ.ศ. 2522 อาชพสงวนนนหมายรวมถงอาชพบญช วศวกรรมสาขาโยธา สถาปตยกรรม กฎหมาย เปนตน ทาใหคนตางชาตไมสามารถเปนนกบญช วศวกรโยธา สถาปนก และนกกฎหมายในประเทศไทยได กรณทบรษทตางชาตตองการลงทนธรกจบรการวชาชพเหลานในประเทศไทย เพอตอบสนองความตองการภายในประเทศหรอในแถบภมภาคเอเซย กทาไดอยางจากด เพราะตองจางนกวชาชพคนไทยแทน สวนนกวชาชพตางชาตตองเขามาทางานในรปแบบการเปนทปรกษาแทน ทาใหไมเกดการแลกเปลยนองคความรระหวางกนเทาทควร อกทงนกวชาชพไทยยงไมมแรงกดดนทเกดจากแขงขนกบนกวชาชพตางประเทศดวยเพราะผกขาดตลาดแรงงานภายในประเทศ

6.2. การผกขาดกจการโดยรฐวสาหกจในกจการทสามารถสงเสรมใหเอกชนรวมดาเนนการได

ธรกจบรการใดทสามารดเปดใหเอกชนสามารถเขามามสวนรวมในการใหบรการไดนบเปนเรองด เพราะจะเพมการแขงขนในตลาดและเปนผลดตอประชาชนโดยรวม เชน การเปดใหมการซอขายไฟฟาอยางเสรโดยมคณะกรรมการคอยกากบดแล หรอการสงเสรมการใหบรการรกษาพยาบาล แกชาวตางชาตของภาคเอกชน แตตองมการดแลจานวนบคลากรทางการแพทยไมใหขาดแคลน เปนตน

2.3 โอกาส (Opportunities)

1) การใชเทคโนโลยในการพฒนาสาขาบรการทใชแรงงานเขมขน

ดวยววฒนาการทางดานเทคโนโลยดานการสอสารและการขนสงททาใหการเคลอนยาย “ขอมล” และ “คน” ขามพรมแดนมตนทนตาลงและมความรวดเรวมากขน สงผลให สนคาบรการซงเดมทนนถอวาเปนสนคาทไมสามารถคาขายระหวางประเทศได (non-tradable) กลายเปนสนคาทคาขายขามพรมแดนได ไมวาจะในรปแบบของการจางคนภายนอก การบนทก ประมวลผลขอมล การใหบรการลกคาทางดานบญชขามประเทศ หรอการทชาวตางชาตเดนทางมาใชบรการสขภาพหรอการทองเทยวในประเทศไทยกด

4-14

การคาบรการขามพรมแดนมลกษณะทสาคญทแตกตางจากการคาสนคา คอ ไมมการเกบภาษศลกากรเนองจากเปนสนคาทไมสามารถจบตองได เชน การใชบรการการศกษาทางอนเทอรเนตของมหาวทยาลยในตางประเทศ การใชบรการฝากถอนเงนตลอดจนเปดบญชธนาคารทางอนเทอรเนต การรบคาปรกษาจากทปรกษาทางการเงน การบญช กฎหมาย หรอการแพทยจากผเชยวชาญตางประเทศทางอนเทอรเนต การดาวนโหลดเพลงและภาพยนตรจากเวบโซต และบรการโทรศพทระหวางประเทศโดยการใชบตรโทรศพทของผประกอบการในตางประเทศ เปนตน บรการเหลานจงเปนบรการทมการแขงขนสงมาก เพราะตลาดทตองแขงขนคอตลาดโลก แตในขณะเดยวกนบรการเหลานสามารถสรางโอกาสทางธรกจสงใหแกผประกอบการทมศกยภาพสง เชนในกรณของบรการสารสนเทศของอนเดยทมอตราการขยายตวอยางรวดเรว อนเปนผลจากอปสงคของบรการดงกลาวทเกดจากธรกจทวโลก การเผชญกบการคาบรการในยคโลกาภวตนจงเปนทงอปสรรคและโอกาสในขณะเดยวกน ขนอยกบวาเราจะสามารถผลกดนภาคธรกจไทยใหมศกยภาพในการแขงขนในสาขาบรการเหลานทสงกวาหรอไมนอยกวาประเทศอนๆ ไดหรอไม

ดงนนกลยทธการคาบรการของไทยจงควรเนนการใหบรการทใชแรงงานเขมขน เชน การใหบรการ offshore outsourcing ทไมตองใชทกษะหรอความรทางเทคนคสงมากนก แตสามารถคาขามพรมแดนโดยใชประโยชนจากเทคโนโลยทกาวหนา

2) การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรโลก

จะมสดสวนผสงอายมากขน ซงจะสงผลใหแรงงานซงเปนปจจยการผลตทสาคญในภาคเศรษฐกจของประเทศมผลตภาพลดลง ดงนนไทยจงควรหนมาใหความสาคญในการพฒนาศกยภาพในภาคบรการเพอสรางมลคาเพมทสงขน รวมถงพฒนาตลาดคาบรการทเกยวของกบผสงอาย เพอรองรบการขยายตวของประชากรผสงอายภายในประเทศและตางประเทศทอาจเขามาใชบรการในประเทศไทย เชน บรการดานสขภาพ และบรการดแลผสงอาย เปนตน

3) ความไดเปรยบในเชงภมศาสตร

ประเทศไทยมทตงทางภมศาตรทไดเปรยบเนองจากอยใจกลางเอเชยตะวนออกเฉยงใต จงสามารถใหบรการแกประเทศเพอนบานไดโดยสะดวก เชน บรการกอสรางในประเทศเพอนบาน หรอเปนแหลงดงดดชาวตางชาต เพราะมเสนทางการขนสงทสะดวก ประกอบกบมธรกจทองเทยว ธรกจรกษาสขภาพทไดรบความสนใจจากชาวตางชาตเปนจานวนมาก

4) การขยายตวทางเศรษฐกจของประเทศเพอนบาน

ระดบการพฒนาประเทศทสงขนของประเทศเพอนบาน สงผลใหระดบความตองการบรการ ทงทเปนบรการสนบสนนการผลต และบรการอปโภคบรโภคในประเทศเหลานนสงขนดวย ทาใหผประกอบการไทยมโอกาสในการขยายตลาดไปประเทศขางเคยง เชน ธรกจกอสราง ธรกจโรงแรม หรอธรกจสอสารและโทรคมนาคม

4-15

2.4 ภยคกคาม (Threats)

1) ภาวะการแขงขนในการใหบรการสงโดยเฉพาะในสาขาบรการทใชเทคโนโลยสารสนเทศเขมขนมาก

ความกาวหนาทางเทคโนโลยทาใหทวโลกมการตดตอสอสารทสะดวกรวดเรว การใหบรการทสามารถคาขายระหวางประเทศได จะเปนตวจกรสาคญในการพฒนาภาคการคาบรการของทวโลก ประเทศทพฒนาแลว จะมความไดเปรยบในสาขาบรการทใชเทคโนโลยสารสนเทศเขมขนกวาประเทศกาลงพฒนา เนองจากประเทศเหลานมการพฒนาภาคบรการมาแลวระดบหนง เชน บรการดานโลจสตกส (รวมถงธรกจหางคาปลกขนาดใหญทใชเทคโนโลยในการกระจายสนคา) บรการธรกจการเงนประกนภย และบรการไปรษณยดวน เปนตน ซงเปนธรกจทตองใชระบบเครอขายในการใหบรการทครอบคลมทวโลก จงเปนเรองยากสาหรบประเทศกาลงพฒนารวมถงประเทศไทยทจะแขงขนในการใหบรการเหลาน เพราะตองลงทนดานเทคโนโลยสง และตองมบคลากรทมความเชยวชาญ

2) การเปดเสรการคาบรการทงในระดบพหภาค ภมภาค และทวภาค

การใหสทธประโยชนกบนกลงทนตางชาตเพมขน เปนการสรางแรงจงใจใหกบนกลงทนตางชาตเขามาลงทนในประเทศไทย และทาใหการเคลอนยายทนและแรงงานทาไดสะดวก เพราะมการผอนปรนกฎเกณฑมาก

ประเทศไทยมขอผกพนในภาคการคาบรการภายใตความตกลงการคาเสรทงในระดบพหภาค ระดบภมภาค และระดบทวภาค โดยความตกลงภาคการคาบรการทอยระหวางการเจรจามทงสน 9 ความตกลง สวนความตกลงภาคการคาบรการทมผลบงคบใชแลวกบประเทศคคาตางๆ มทงสน 4 ความตกลง ประกอบดวย ความตกลงในระดบพหภาค ไดแก ความตกลงทวไปวาดวยการคาบรการ (GATS) ระดบภมภาค ไดแก กรอบความตกลงการคาบรการในกลมอาเซยน (AFAS) ระดบ ทวภาค ไดแก ความตกลงหนสวนเศรษฐกจไทย-ญปน (JTEPA) และความตกลงการคาเสรไทย-ออสเตรเลย (TAFTA) (ดตารางท 4.5)

ตารางท 4.5 ความตกลงการคาเสรภาคบรการทเกยวของกบประเทศไทย

ความตกลงทมผลบงคบใชแลว GATS General Agreement on Trade in Services AFAS ASEAN Framework Agreement on Services TAFTA Thailand Australia Free Trade Agreement JTEPA Japan Thailand Economic Partnership Agreement

ความตกลงทอยระหวางการเจรจา TNZCEP Thailand New Zealand Close Economic Partnership Agreement TEFTA Thailand EFTA Free Trade Agreement THAILAND-INDIA Framework agreement for establishing free trade area between the

Republic of India and the Kingdom of Thailand TUSFTA Thailand U.S. Free Trade Agreement

4-16

ASEAN-CHINA Framework agreement on comprehensive economic co-operation between ASEAN and China

AANZFTA ASEAN Australia New Zealand Free Trade Agreement AKFTA ASEAN Republic of Korea Free Trade Agreement BIMST-EC Bangladesh India Myanmar Sri Lanka Thailand Economic Cooperation AJCEP ASEAN Japan Comprehensive Economic Partnership

ทมา กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ

ประเทศไทยใหขอผกพนภาคการคาบรการภายใต GATS ไมเกนกวาทกฎหมายไทยกาหนด และใหขอผกพนภายใต AFAS มากกวา GATS ในรายสาขายอยแตไมเกนกวาทกฎหมายไทยกาหนดเชนกน ในขณะทประเทศไทยผกพนเปดตลาดในสาขาบรการภายใต JTEPA และ TAFTA ทมากกวาขอผกพนทใหไวกบ GATS โดยเพมสดสวนการถอหนของคนตางชาตในบางสาขา อาท บรการทปรกษาดานการจดการทวไป บรการจดจาหนาย บรการภตตาคารเตมรปแบบ บรการโรงแรมและสถานทพกตากอากาศหรหรา บรการขายอปกรณโทรคมนาคม บรการการเขาถงฐานขอมล และบรการการศกษาในระดบอดมศกษา เปนตน และเพมอายวซาบางประเภทมากกวาทใหไวกบ GATS แตกยงไมเกนไปกวาทกฎหมายไทยกาหนดไวในปจจบน

ทงน ขอผกพนภาคการคาบรการของไทยปจจบนยงไมสงผลกระทบตอภาคบรการภายในประเทศของไทยมากนก เนองจากมการเปดเสรทางการคาบรการอยางจากด แตเมอใดทมแรงกดดนจากตางประเทศใหไทยเปดเสรการคาบรการทมขอบเขตกวางขน ทงในมตของเคลอนยายทนและแรงงานในภาคบรการ ไทยจะไดรบผลกระทบอยางหลกเลยงไมได เพราะภาคบรการในประเทศพฒนาแลวมการพฒนาลาหนาไปกวาไทยมาก โดยเฉพาะสาขาบรการทตองใชเทคโนโลยสง

3) ความผนผวนของราคานามน

ความผนผวนของราคานามนอาจสงผลตอธรกจบรการบางประเภท เชน ธรกจขนสง เพราะมตนทนสวนใหญคอราคาคานามน

4) ผลกระทบจากวกฤตเศรษฐกจโลก

สภาพเศรษฐกจทซบเซาทวโลกจากวกฤตการณดานการเงน ยอมสงผลกระทบตอความตองการบรโภคสนคาและบรการ รวมไปถงความเชอมนของนกลงทนทงจากภายในและภายนอกประเทศ ภาคบรการเองกตองไดรบผลกระทบอยางหลกเลยงไมได โดยเฉพาะอยางยงภาคบรการทมลกษณะเปนบรการขนกลางใหกบสนคาสงออก เชน บรการดานการขนสง เปนตน

3. การประเมนปจจยทสงเสรมและเปนอปสรรคตอภาคบรการรายสาขา

ภาคบรการของไทยโดยทวไปมศกยภาพในการแขงขนสงเมอเทยบกบประเทศเพอนบาน เชน ลาว กมพชา เวยดนาม แตยงมศกยภาพตากวาสงคโปร และในบางกรณตากวามาเลเซยดวย ในตลาดโลกนน ยงไมมสาขาบรการใดทผประกอบการไทยตดอนดบโลกยกเวนในกรณของบรการ

4-17

รกษาพยาบาล ทไทยเปนแหลงบรการทสาคญของโลก พรอมกบสงคโปร และอนเดย เนองจากในปจจบนยงมจานวนประเทศทใหบรการการรกษาพยาบาลชาวตางชาตในลกษณะดงกลาวนอย ผลการวเคราะหดงกลาวชใหเหนทงโอกาสและขอจากดในการพฒนาภาคบรการไทย

ในดานหนงผประกอบการไทยมโอกาสสงทจะขยายฐานธรกจบรการไปยงประเทศขางเคยงไมวาจะเปนบรการการธนาคาร บรการกอสราง บรการรกษาพยาบาล บรการสอสารโทรคมนาคม ฯลฯ เนองจากผประกอบการไทยมความไดเปรยบผประกอบการทองถนในประเทศเหลานน ทงดานเงนทน และประสบการณในการประกอบธรกจบรการเหลานทยาวนานกวา ตลาดบรการของประเทศเพอนบาน จงนาจะเปนแหลงรายไดทสาคญใหแกผประกอบการไทยในอนาคตได เนองจากประเทศเหลานมอตราการขยายตวทางเศรษฐกจทคอนขางสงเนองจากเปนประเทศอตสาหกรรมใหม กอปรกบการทองคการระหวางประเทศ เชน ธนาคารโลก และ ธนาคารเพอการพฒนาแหงเอเซย (ADB) ใหเงนชวยเหลอและเงนกแกประเทศเหลานเปนจานวนมาก โดยเฉพาะในดานการกอสรางโครงสรางพนฐานดานการขนสง และพลงงาน

ในขณะเดยวกนผประกอบการไทยมความไดเปรยบผประกอบการชาตอน ตรงทประเทศไทยมทตงทางภมศาสตรทใกลเคยงกบกลมประเทศในคาบสมทรอนโดจน ทาใหตนทนในการใหบรการตากวา เชน ในกรณของบรการกอสราง ผประกอบการไทยสามารถเคลอนยายเครองจกร อปกรณ ไปยงประเทศลาวหรอกมพชาทางถนนได และสามารถระดมชางเทคนคและผควบคมการกอสราง ฯลฯ จากประเทศไทยไปยงพนทกอสรางไดโดยมคาใชจายไมสงนก นอกจากน ผประกอบการไทยยงมความคนเคยกบวฒนธรรมและขนบธรรมเนยมของคนทองถนในภมภาคนมากกวาผประกอบการจากประเทศตะวนตก

แตในขณะเดยวกน เราตองตระหนกวาเราไมใชผใหบรการ “แนวหนา” อยางแนนอน เนองจากผใหบรการไทยยงไมมศกยภาพในการเสนอบรการทตองใชเทคโนโลยในการผลตหรอในการบรหารจดการทมความซบซอนมากขน เชน ผประกอบการโทรคมนาคมไทยไมสามารถใหบรการ 3G ในประเทศขางเคยง เชน เวยดนามไดเนองจากยงไมมประสบการณในการใชเทคโนโลยดงกลาวอนเกดจากความลาชาในการจดสรรคลนความถ ในลกษณะเดยวกน บรษทกอสรางไทยมขดความสามารถในการแขงขนสาหรบสงกอสรางทไมซบซอนนก เชน การกอสรางอาคาร ทพกอาศยเปนหลก ดงนน หากประเทศเพอนบานทมระดบรายไดสงมากขนอยางตอเนองมความตองการบรการทซบซอนและทนสมยมากในอนาคต เราอาจจะสญเสยความไดเปรยบในเชงภมศาสตรทผานมาใหแกผประกอบการจากประเทศตะวนตกได การยกระดบมาตรฐานของคณภาพและประสทธภาพของบรการของเราจงเปนสงทจาเปนเรงดวนเพอทจะสงเสรมการพฒนาทางเศรษฐกจของประเทศไทย และเพอทจะรกษาหรอ ขยายฐานธรกจบรการในประเทศเพอนบานดวย

หากพจารณาปจจยทเปนอปสรรค และทเปนปจจยสงเสรมในประเทศแลวพบวา อปสรรคเกดจากทงระดบนโยบายของรฐ กฎกตกาของรฐ และจากโครงสรางหรอสภาพแวดลอมของธรกจนนๆ ในระดบนโยบายอปสรรคทสาคญทสด คอการขาดแคลนขอมลอปสงค อปทาน ราคา ของบรการ

4-18

ตลอดจน จานวน รายได กาไร ของผใหบรการในแตละสาขาทาใหไมสามารถประเมนประสทธภาพและศกยภาพในการแขงขนของธรกจบรการเหลาน และภาครฐไมสามารถกาหนดแนวนโยบายหรอมาตรการทเหมาะสมเพอทจะใหการสงเสรมหรอสนบสนนธรกจเหลานได เชน การขาดขอมลพนทเพาะปลกพชทถกตองและแมนยาจะทาใหการวางแผนพนทเพาะปลกเพอรองรบธรกจการผลตพลงงานทางเลอกมปญหาอยางมาก หรอการขาดขอมลปรมาณและราคาอสงหารมทรพยแตละประเภท และในแตละพนททาใหรฐไมสามารถออกแบบมาตรการหรอประเมนผลกระทบของมาตรการในการกระตนสาขาอสงหารมทรพยไดอยางถกตอง

อปสรรคในระดบนโยบายอกประการหนงคอ ความไมแนนอนของนโยบายภาครฐ เชน ในกรณของโครงการกอสรางโครงขายการขนสงขนาดใหญทมการปรบปรง แกไข และเลอนออกไปหลายครงมากสงผลกระทบตอการวางแผนของภาคธรกจการกอสราง ธรกจอสงหารมทรพย และธรกจอนๆ ทเกยวของกบการพฒนาทดนดวย ในลกษณะเดยวกน ความลาชาของการเปดประมลคลนความถ 3G อนเกดจากการทคณะกรรมการกากบกจการโทรคมนาคมแหงชาตเลอนการประมลคลนความถออกไปหลายครง ทาใหการพฒนาบรการ 3G ของไทยลาชาไปมาก และสงผลใหภาคเอกชนตองลงทนในการพฒนาเทคโนโลยลาดบรองลงมาทใชคลนความถทมอยเดมอนเปนการสนเปลองทรพยากรโดยไมจาเปน

การขาดการสนบสนนของภาครฐในการพฒนาแรงงานทมทกษะทจาเปนตอการยกระดบขดความสามารถในการแขงขนของบรการ เชน ทกษะดานการประเมนความเสยงของเครองมอทางการเงนทซบซอน (สาขาการเงน) ทกษะดานภาษา (ทกสาขาบรการ) ทกษะดานเทคโนโลยสารสนเทศ (ทกสาขาบรการ) และ ทกษะในการบรหารจดการโรงแรมระดบสากล (สาขาการโรงแรม) และการขาด การสนบสนนดานการวจยและพฒนา เชน ในกรณการทาวจยและพฒนาเทคโนโลยในการผลตพลงงานชวมวลเปนตน เปนอปสรรคในระดบนโยบายอกประการหนงซงพบเจอในหลายสาขาบรการ

กฎกตกาของภาครฐกเปนปญหาเชนกนในหลายสาขาบรการ ประการแรก กฎกตกาบางประเภทสรางภาระตนทนใหแกผประกอบการทาใหเกดพฤตกรรมทเบยงเบน เชนในกรณของธรกจอสงหารมทรพยนน ขอกาหนดเกยวกบการสรางทจอดรถสาหรบอาคารชดทาใหผกอสรางหลกเลยง การสรางอาคารชด ในบางกรณ กฎกตกาไมมความชดเจน เชน หลกการและวธการในการประเมนผลกระทบตอสงแวดลอมทมความไมชดเจนทาใหเกดความลาชาในการดาเนนโครงการกอสราง เหตผลดงกลาว บรษทเอกชนบางรายจงเลอกทจะใชชองโหวทางกฎหมายโดยการสรางอาคารทพกทมจานวนหองนอยกวา 80 หอง เพอทจะไมตองทารายงานการประเมนผลกระทบตอสงแวดลอม เปนตน อกตวอยางหนงของกฎ กตกาทเปนอปสรรคตอการประกอบธรกจของเอกชน คอ ในกรณของกจการโทรคมนาคม การกาหนดอตราคาบรการโทรศพทพนฐานทตาเกนควรเปนอปสรรคททาใหไมมการขยายโครงขายโทรศพทพนฐานโดยตลอด ทาใหการพฒนาบรการการสอสารขอมลความเรวสง เชน บรการอนเทอรเนตบรอดแบนดมการขยายตวชา

ประการทสอง กฎกตกา ในการกากบดแลวาดวยการประกอบธรกจและการประกอบอาชพของคนตางดาวของไทยในปจจบนทปดกนการลงทนของตางชาตในสาขาบรการและการทางานของ

4-19

ผเชยวชาญตางชาตเปนอปสรรคสาคญททาใหตลาดภาคบรการของไทยขาดแรงกดดนของการแขงขน และขาดบคลากรทมทกษะและความเชยวชาญทจะชวยพฒนาและถายทอดเทคโนโลย องคความร และประสบการณในการบรหารจดการใหแกธรกจบรการไทย ในสาขาการแพทย ระเบยบของแพทยสภาทาใหไมสามารถนาเขาแพทยจากตางประเทศเพอแกไขปญหาการขาดแคลนแพทยในระยะสนได และขอกาหนดวาดวยการจางงานคนตางชาตของสานกตารวจแหงชาตทกาหนดใหผประกอบการตองรกษาสดสวนการจางงานคนไทยตอคนตางชาตในอตรา 4 ตอ 1 ทาใหนกลงทนตางชาตทตองการเขามาลงทนในธรกจทใชเทคโนโลยสงทตองใชผเชยวชาญจากตางประเทศจานวนมาก ตองเปลยนแหลงทลงทนไปยงประเทศทไมมขอจากด เชน สงคโปร เปนตน

ประการทสาม ประเทศไทยยงขาดกฎหมายหรอการบงคบใชกฎหมายทจาเปนตอการพฒนาสาขาบรการหลายสาขา เชน ธรกจการขนสง และธรกจคาปลกยงขาดกฎหมายกากบดแลทจะชวยสงเสรมใหมการแขงขนทเปนธรรมในตลาด และคมครองผบรโภค

นอกจากอปสรรคอนสบเนองมาจากแนวนโยบายและกฎ กตกาของภาครฐแลว การประกอบธรกจบรการหลายสาขาตองเผชญกบปจจยในเชงโครงสรางทเปนอปสรรคทหลากหลาย ประการแรกขนาดของผประกอบการไทยในสาขาบรการทกสาขาเลกเกนไปทจะแขงขนในตลาดโลก เชน ในกรณของธนาคารพาณชย บรษทกอสราง บรษทขนสง เปนตน ประการทสอง การขาดแคลนแรงงานระดบสง เชน แพทย นกการเงน ผเชยวชาญดานเทคโนโลยสารสนเทศ ผบรหารโรงแรม ฯลฯ เปนปญหาสาหรบหลายสาขาบรการ ประการทสาม โครงสรางตลาดทผกขาดโดยภาครฐ เปนขอจากดททาใหการประกอบธรกจบรการเหลานของภาคเอกชนไมพฒนาไปเทาทควร เชน ในกรณของบรการขนสงสนคาทางรางยงคงผกขาดโดยการรถไฟแหงประเทศไทยทาใหไมมการปรบปรงและพฒนาคณภาพของบรการขนสงสนคามาเปนเวลานบหลายสบป หรอการผกขาดการซอและการขายกระแสไฟฟาโดยการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย ทาใหผผลตไฟฟาเอกชนหลายรายไมสามารถขยายกาลงการผลตไดเตมศกยภาพในเชงธรกจ ประการทส แมผใหบรการไทยจะไดเปรยบดานตนทนเนองจากมคาจางแรงงานทคอนขางตาทาใหสามารถแขงขนดานตนทนได แตยงลาหลงในเรองของการนาเทคโนโลยสารสนเทศและระบบการบรหารจดการขอมลทางธรกจมาใชในการปรบปรงประสทธภาพในการใหบรการและคณภาพของบรการ เชน ในกรณของธรกจคาปลก ธรกจแฟรนไชส และในธรกจการกอสรางทมความซบซอนเนองจากมธรกจทเกยวของและสนคาทเกยวของจานวนมาก นอกจากนแลว ผประกอบการไทยยงขาดเครอขายทางธรกจในตางประเทศทมความจาเปนสาหรบธรกจบางประเภท เชน ธรกจขนสงสนคา เปนตน

แมการยกระดบประสทธภาพและคณภาพของบรการไทยจะตองเผชญกบอปสรรคทหลากหลาย แตหากมองไปขางหนา ธรกจไทยยงมโอกาสทจะใชประโยชนจากขอไดเปรยบหรอจดแขงของตนในการเสรมสรางขดความสามารถในการแขงขนได

ประการแรก ผประกอบการไทยมความคนเคยกบผบรโภคในประเทศและประเทศขางเคยงมากกวาผประกอบการจากประเทศตะวนตก ดงนน หากผประกอบการเหลานสามารถเกบและนาเอา

4-20

ขอมลทเกยวกบลกคาเหลานมาประมวลวเคราะหไดอยางเปนระบบ กนาทจะกาหนดวธการหรอแนวทางในการสรางเอกลกษณเฉพาะตวของบรการเพอทจะแขงขนกบผประกอบการจากประเทศอนๆ ได เชน หากธนาคารพาณชยไทยมขอมลรายละเอยดเกยวกบรายไดและการใชจายของลกคาทเปนบคคลธรรมดามากขนกจะสามารถกาหนดรปแบบ หรอลกษณะของบรการทางการเงนทสอดคลองกบความตองการและสถานภาพทางการเงนของลกคามากขน

ประการทสอง ผประกอบการไทยสามารถใชประโยชนจากศลปะ วฒนธรรม และภมปญญาทองถน ในการสรางเอกลกษณใหแกบรการของตนในภาวะตลาดทผประกอบการขามชาตขนาดใหญทมความไดเปรยบดานเงนทน เครอขาย เทคโนโลย และประสบการณทเหนอกวามโอกาสเขามายดครองตลาดไดสง เชน ในกรณของธรกจการโรงแรม แมโรงแรมแบรนดเนมจะมการขยายตวในอตราทสง แตโรงแรมขนาดเลก ทไมมสาขาทวโลก แตมเอกลกษณเฉพาะตวกาลงกลายเปนท นยมของนกทองเทยวระดบบนมากขน ในลกษณะเดยวกน ธรกจคาปลกไทยไมจาเปนตองแขงกบบรษทคาปลกขนาดใหญทเปนบรษทขามชาตในการขายสนคาในราคาทถกและในปรมาณมาก แตอาจเนนการคาปลกสนคาทองถน สนคาอาหาร สนคาหตถกรรม ศลปกรรม ซงหากประสบความสาเรจจากการบรหารจดการ กสามารถขยายธรกจในรปแบบของแฟรนไชสได

ประการทสาม ผประกอบการไทยสามารถใชประโยชนจากอปทานของแรงงานกงทกษะ เชน ชางไฟฟา โฟรแมน ชางเชอม ชางซอม ฯลฯ ทมจานวนมากในประเทศในการสรางธรกจบรการหลายประเภทได เชน บรการขนสง บรการกอสราง บรการอสงหารมทรพย ฯลฯ หากสามารถพฒนาการบรหารจดการและรปแบบการดาเนนการทเปนระบบมากขนได เชน บรษทผรบเหมากอสรางในตางจงหวด หรอ บรษทรถบรรทกขนาดยอมหลายราย หากมโอกาสในการพฒนาการบรหารจดการธรกจใหเปนระบบขนโดยใชสารสนเทศเขามาชวยแลว กมโอกาสทจะพฒนาไปสรปแบบของธรกจทเปนสากลมากขน

กลาวโดยสรป ภาคบรการของไทยยงมปจจยทเปนอปสรรคทจากดโอกาสในการเตบโตหลายประการ อปสรรคบางประการมาจากกฎ ระเบยบและกตกาของภาครฐทสามารถปรบปรงแกไขไดโดยไมยากลาบากนกหากมการผลกดนอยางจรงจงของภาคเอกชนและรฐบาล อปสรรคในระดบนโยบายนนกสามารถปรบปรงเปลยนแปลงไดเชนกน แตอาจใชเวลาเพราะนโยบายบางเรองมความออนไหวสง เชน นโยบายวาดวยการลงทนและการทางานของคนตางดาวหรอ นโยบายเกยวกบรฐวสาหกจ เปนตน การแกไขอปสรรคในเชงโครงสรางนนคงตองใชเวลาเพราะมขอมลรายละเอยดทตองศกษาวเคราะหเพอทจะสามารถออกแบบแนวทางในการดาเนนการทชดเจน และตองการความรวมมอระหวางรฐและเอกชนในการปรบปรงแกไข เชน ในเรองของการพฒนาบคลากร การสงเสรมการวจยพฒนา การสรางเครอขายของภาคเอกชน ฯลฯ จงควรมการจดทาแผนการปฏรปภาคบรการเพอทจะกาหนดกรอบในการดาเนนการของภาครฐในการยกระดบขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการไทย

4-21

4. ประเดนสาคญ (Critical Issue) การพฒนาภาคบรการในภาพรวม

ผลสรปทไดจากการวเคราะหสภาพแวดลอมภายในและภายนอกของการดาเนนธรกจ สามารถนามากาหนดประเดนสาคญ (Critical Issues) เพอการพฒนาธรกจบรการของไทยในระยะตอไป ซงประเดนเหลานจะใชเปนแนวทางในการศกษาเพอจดทายทธศาสตรสาขาบรการของไทยในสวนตอไป ดงน

1. การกาหนดทศทางการพฒนาธรกจบรการของไทยและองคกรรบผดชอบหลกใหชดเจน ซงควรมทงแผนระยะสนและระยะยาว โดยแผนระยะสนควรเนนพฒนาธรกจบรการทมสวนสาคญหรอมความจาเปนเรงดวนตอการพฒนาเศรษฐกจโดยรวม สวนแผนระยะสนถงระยะปานกลางควรเนนพฒนาธรกจทเชอมโยงกบการใชเทคโนโลยและสารสนเทศ และแผนระยะยาวคอแผนทชวยสงเสรมความยงยนในธรกจบรการของไทย

2. การพฒนาโครงสรางพนฐานทชวยเพมประสทธภาพของธรกจบรการ เนองจากในปจจบนกระแสการเปดการคาเสรไดชวยใหเกดการเคลอนยายเงนทนระหวางประเทศ ซงถอเปนโอกาสสาคญทไทยจะสามารถดงดดการลงทนจากตางประเทศ หรออาจเปนภยคกคามเพราะการแขงขนจากประเทศกาลงพฒนาอนๆในการดงดดการลงทนดงกลาวกเพมสงขนดวยเชนกน ปจจยทมความสาคญตอการตดสนใจของนกลงทนคอ สภาพแวดลอมและโครงสรางพนฐานในการประกอบธรกจภายในประเทศ เชน การคมนาคมทมการเชอมตออยางมประสทธภาพ ความพรอมของไฟฟา ประปา และพลงงานอนๆ และทสาคญคอระดบการพฒนาเทคโนโลยและสารสนเทศ อนจะทาใหมบรการทหลากหลาย สะดวกรวดเรว และเปนระบบมากขน เชน บรการโทรคมนาคม บรการอนเทอรเนต บรการขอมลขาวสาร บรการซอฟแวรคอมพวเตอร บรการดานการกระจายสนคา สาหรบธรกจคาสงคาปลก ธรกจขนสง ธรกจการเงน เปนตน

3. การพฒนาบคลากรใหมองคความรดานเทคโนโลยสารสนเทศ และทกษะดานภาษาตางประเทศอยางเปนระบบและตอเนอง เนองจากกระแสโลกาภวตนจะชวยเปดโอกาสใหตลาดการคาบรการของไทยเขาสตลาดโลก ผานทางเทคโนโลยสารสนเทศทเชอมตอประเทศตางๆเขาดวยกน อยางไรกด หลายประเทศไดเรมมการใชเทคโนโลยในการประกอบธรกจมากขน กอรปกบการเปลยนแปลงทางเทคโนโลยทรวดเรว ทาใหเกดภาวะการแขงขนในตลาดบรการทสง ดงนนไทยจงตองเรงปรบโครงสรางธรกจบรการใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงดงกลาวอยางรวดเรว โดยในชวงแรกจาเปนตองใหความรดานเทคโนโลยสารสนเทศ เพอนามาใชในธรกจทใชแรงงานเขมขน เชน คาสงคาปลก การขนสง การกอสราง โรงแรมและภตตาคาร เปนตน และในระยะตอไปจงสรางบคลากรใหมความเชยวชาญเฉพาะดานและมทกษะดานภาษาตางประเทศเพมมากขน เพอสนบสนนธรกจบรการทสามารถใหบรการขามพรมแดนไดเสมอนตลาดการคาบรการเปนตลาดเดยวกนทงโลก

4. การสงเสรมการใชเทคโนโลยสารสนเทศ และพฒนาเทคโนโลยใหสอดคลองกบธรกจบรการของไทย ดงทกลาวไปแลววาการขยายตวทางเศรษฐกจของประเทศเพอนบานจะชวยเปดโอกาสใหธรกจบรการไทย อยางเชน บรการกอสราง บรการขนสง และบรการโทรคมนาคมเขาไปประกอบ

4-22

ธรกจในประเทศขางเคยงไดมากขน เนองจากความไดเปรยบเชงภมศาสตรทาใหไทยมตนทนในการเคลอนยายแรงงานและปจจยการผลตอนๆไดถกกวาประเทศทพฒนาแลวในซกโลกตะวนตก อยางไรกด เนองจากประเทศเหลานกมความไดเปรยบในเชงเทคโนโลยทซบซอนและกาวหนามากกวา ดงนนไทยจงควรมการสนบสนนใหธรกจไทยมระดบการพฒนาเทคโนโลยทสอดคลองกบธรกจบรการของไทย เพอชวยพฒนาศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนของธรกจบรการใหสามารถคาขายบรการขามพรมแดนไดอยางมประสทธภาพ

5. การสนบสนนธรกจบรการทไทยมศกยภาพในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ และคณภาพชวตของประชาชน การเปลยนแปลงโครงสรางทางประชากรจะเปนโอกาสในการพฒนาธรกจบรการดานสขภาพและดแลผสงอาย ซงในปจจบน ธรกจดงกลาวไดมการใหบรการแกคนตางชาตอยางแพรหลาย และเปนบรการทสามารถสรางรายไดเขาประเทศเปนอยางมาก ขณะเดยวกนกเปนบรการทมความสาคญตอคณภาพชวตและความเปนอยของประชาชนในประเทศดวย ดงนนจงควรมการสนบสนนธรกจดงกลาวใหสามารถใหบรการไดอยางมประสทธภาพ เชน การพฒนาเทคโนโลยทใชในการใหบรการ หรอการพฒนาคณภาพและจานวนบคลากรใหสามารถรองรบความตองการทงภายในและภายนอกประเทศได

4-23

บทท 4 การประเมนปจจยแวดลอมทสงผลกระทบตอการพฒนาภาคบรการ ........................................................................ 1

1. แนวคดของ OECD ตอปจจยทสงผลกระทบตอการพฒนาขดความสามารถ ในการแขงขนของภาคบรการ ...................... 1 2. การประเมนสภาพแวดลอมภายในและภายนอกของภาคบรการในภาพรวมไทย .......................................................... 4 3. การประเมนปจจยทสงเสรมและเปนอปสรรคตอภาคบรการรายสาขา .................................................................... 16 4. ประเดนสาคญ (CRITICAL ISSUE) การพฒนาภาคบรการในภาพรวม ................................................................. 21

ตารางท 4.1 สรปผลการประเมนสภาพแวดลอมภายในและภายนอกของภาคบรการไทย ........................................................................ 5 ตารางท 4.2 การประเมนศกยภาพของไทยจากดชนของหนวยงานตางๆ ............................................................................................ 6 ตารางท 4.3 ผลการจดอนดบของ E-READINESS RANKINGS (2008) ........................................................................................ 9 ตารางท 4.4 ผลการจดอนดบของ DAI: 10 อนดบแรกของโลกและไทย ....................................................................................... 10 ตารางท 4.5 ความตกลงการคาเสรภาคบรการทเกยวของกบประเทศไทย ......................................................................................... 15

บทท 5 ยทธศาสตรการพฒนาภาคบรการ

1. กรอบแนวคดในการพฒนา

เศรษฐกจของประเทศไทยกาลงอยในชวงสาคญทจาเปนตองปรบโครงสราง จากเดมทพงพาแรงงานและวตถดบในการสรางขดความสามารถในการแขงขนใหแกภาคอตสาหกรรมการผลตซงเปน หวจกรในการขบเคลอนเศรษฐกจไทย ไปส โครงสรางใหมท เนนการใชเทคโนโลยททนสมย ในการสรางสรรคสนคาหรอบรการทมมลคาเพมสง การบรหารจดการในเชงธรกจทมประสทธภาพในการสรางและขยายฐานรายได ตลอดจนการใชบคลากรทมทกษะ ความร และความเชยวชาญระดบสงในการสรางทรพยสนทางปญญาเพอพฒนาเอกลกษณของสนคาและบรการของไทย

การปรบโครงสรางทางเศรษฐกจดงกลาวตองพงพาภาคบรการทมประสทธภาพ เชน การใชเทคโนโลยสารสนเทศในการเสรมสรางประสทธภาพในการผลตหรอในการใหบรการนนตองพงพาโครงขายโทรคมนาคมททวถง และบรการสารสนเทศทสามารถตอบสนองความตองการของธรกจได การบรหารจดการธรกจทมประสทธภาพ หมายถง การมแหลงเงนทนทเขาถงไดอยางเพยงพอ การมระบบการขนสงและโลจสตกสทรวดเรว ปลอดภย ตลอดจนการมระบบสารสนเทศภายในองคกรทเออตอการตดตอสอสาร การแลกเปลยนและประมวลขอมลทมประสทธภาพ ฯลฯ ในขณะเดยวกนการพฒนาทกษะ และความรความเชยวชาญของบคลากรนนตองพงพาสาขาการศกษาทมคณภาพ เปนตน ดงนน ภาคบรการจงเปนตวแปรทสาคญยงในการรกษาขดความสามารถในการแขงขนของภาคธรกจไทย

ในขณะเดยวกน เมอระดบรายไดของประชากรไทยเพมมากขน ความตองการบรการมลกษณะทเปนสนคาอปโภค บรโภค กจะสงขน ไมวาจะเปน บรการดานสขภาพ ดานการศกษา ดานการสอสาร ดานการทองเทยว ฯลฯ กลาวคอ บรการเหลา น มคาความยดหยนของอปสงคตอรายไดสง จงเปนบรการทมแนวโนมทจะขยายตวเมอระดบรายไดของประชากรของประเทศสงขน ในขณะเดยวกน โครงสรางอายของประชากรในประเทศทมจานวนผสงอายเพมขนอยางรวดเรวทาใหบรการบางสาขาทเกยวกบผสงอาย เชน การรกษาพยาบาล สถานดแลคนชรา มแนวโนมทจะขยายตวสงทาใหตองม การกาหนดแนวทางในการพฒนาสาขาบรการเหลานเพอรองรบความตองการในอนาคต

โดยภาพรวมแลวภาคบรการมแนวโนมทจะมบทบาทสาคญในการพฒนาเศรษฐกจของ ประเทศไทยในอนาคต ทตองเผชญกบทงความผนผวนของภาวะเศรษฐกจโลกและแรงกดดนของ การแขงขนจากประเทศกาลงพฒนาอนๆ ทมตนทนแรงงานและความพรอมของวตถดบมากกวา ในขณะเดยวกน เนองจากภาคบรการเกยวโยงโดยตรงกบการเปนอยของประชาชน ไมวาจะเปนเรองของบรการสขภาพ การศกษา บรการสาธารณปโภคพนฐาน การยกระดบมาตรฐานและระดบความเปนอยของประชากรไทยในอนาคตจะตองพงพาภาคบรการทมประสทธภาพ

5-2

เพอใหการพฒนาภาคบรการของประเทศบรรลเปาประสงคในการเปนสาขาการผลตหลกทมประสทธภาพและศกยภาพในการแขงขนสง ซงจะชวยในการเสรมสรางขดความสามารถในการแขงขนของภาคอตสาหกรรมไทย สนบสนนการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจในระยะยาว ดงดดการลงทนจากตางประเทศ ตลอดจนพฒนาคณภาพชวตของประชาชนไทยนน ยทธศาสตรหลกในการพฒนาภาคบรการในภาพรวมควรใหความสาคญแกประเดนดงตอไปน

ก) สงเสรมใหภาคเอกชนเขามามบทบาทมากขนในการขบเคลอนพฒนาการของสาขาบรการสาธารณะทรฐยงคงมอานาจผกขาด เชน พลงงาน ประปา ขนสง สอสาร เพอใหเกดการแขงขนมากขนในตลาด อนจะสงผลใหผบรโภคมทางเลอกทหลากหลายมากขน และอตราคาบรการลดลง

ข) สงเสรมใหมการลงทนจากตางประเทศในสาขาบรการทตองการประสบการณ ความเชยวชาญ และเทคโนโลยททนสมยจากตางประเทศ

ค) ปรบปรง หรอพฒนา กฎ ระเบยบ หรอกระบวนการและขนตอนของภาครฐทเปนอปสรรคตอการประกอบธรกจของภาคเอกชน อปสรรคตอการแขงขนในตลาด หรอไมเปนธรรมตอผบรโภค

ง) สงเสรมการขยายธรกจบรการไทยไปยงประเทศเพอนบาน

จ) พฒนาฐานขอมลดานธรกจบรการทจาเปนตอการกาหนดนโยบายและมาตรการในการสงเสรมภาคบรการ เชน ขอมลผลผลต รายได การลงทน การทาวจยและพฒนา การสรางทรพยสนทางปญญา การนาเขาและการสงออกบรการ ฯลฯ ในรายธรกจบรการ

ช) สงเสรมการพฒนาบคลากรทมทกษะในดานเทคโนโลยสารสนเทศ ดานการเงน และ วชาชพตางๆ ซงเปนปจจยสาคญในการยกระดบขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการไทยในภาพรวม

ซ) สงเสรมการพฒนาบรการทใชเอกลกษณของไทยหรอภมปญญาหรอความเชยวชาญในระดบทองถนเพอสรางตลาดทมลกษณะเดนเฉพาะตว (niche market) ใหแกผประกอบการไทย

2. วสยทศน

ภาคบรการของไทยมพลวตรสง บนพนฐานความเปนไทย เปนแหลงสรางรายไดและดงดดการลงทนทสาคญของประเทศ อนจะเปนปจจยสงเสรมขดความสามารถในการแขงขนทางเศรษฐกจ และยกระดบมาตรฐานคณภาพชวตของประชาชน

3. เปาประสงคในการพฒนาสาขาบรการ

เปาประสงคในการพฒนาสาขาบรการม 4 ดานดงรปท 5.1 ไดแก

5-3

1. เพอสรางขดความสามารถในการแขงขนของภาคการผลตและบรการ ซงตองพงพาสาขาบรการทมประสทธภาพ เพอทจะลดตนทนในการผลต และสรางมลคาเพมใหแกสนคาหรอบรการ

2. เพอสนบสนนการเตบโตทางเศรษฐกจในระยะยาวทตองลดการพงพาแรงงาน และวตถดบและเนนการสรางรายไดจากการสรางมลคาเพมจากทกษะ องคความร และความเชยวชาญบคลากร

3. เพอดงดดการลงทนจากตางประเทศ ซงเปนปจจยสาคญในการสรางรากฐานของภาคบรการทเนนเทคโนโลยททนสมย และการบรหารจดการทเปนระบบ ไดมาตรฐานสากล

4. เพอพฒนาคณภาพชวตของประชาชน อนจะเปนพนฐานสาคญของความยงยนของเศรษฐกจและสงคมไทย

รปท 5.1 เปาประสงคในการพฒนาสาขาบรการ

4. ยทธศาสตรในการพฒนา

4.1 ยทธศาสตรในการเพมประสทธภาพของสาขาบรการเพอสรางขดความสามารถในการแขงขนของภาคการผลตและภาคบรการของไทย

เนองจากประเทศไทยอยในชวงหวเลยวหวตอของการปรบโครงสรางทางเศรษฐกจของประเทศจากเดมทเนนการผลตและสงออกสนคาทใชแรงงานและวตถดบทเขมขน ไปสการผลตทเนนเทคโนโลยและใชความรเขมขนเพอทจะคงรกษาขดความสามารถในการแขงขนของภาคอตสาหกรรมไทย การปรบปรงประสทธภาพของภาคบรการซงจะชวยลดตนทนและเพมประสทธภาพในการผลตของภาคอตสาหกรรมจงเปนยทธศาสตรระยะสนทมความจาเปนเรงดวนอยางยง

เปาประสงค

สรางขดความสามารถในการแขงขน

สนบสนนการเตบโตทางเศรษฐกจ

ดงดดการลงทนจากตางประเทศ

พฒนาคณภาพชวตของประชาชน

5-4

1) ปรบปรงประสทธภาพของบรการสาธารณปโภคพนฐาน เชน การขนสง การสอสาร และพลงงาน

• สงเสรมการแขงขนในกจการบรการสาธารณปโภคพนฐาน โดยการยกเลกการผกขาดของรฐวสาหกจในธรกจทมการแขงขนจากภาคเอกชน และสงเสรมใหเอกชนเขามามบทบาทในการบรหารจดการและในการใหบรการสาธารณปโภคพนฐานมากขน

• ทบทวนสญญารวมการงานททาใหเกดการผกขาดในการประกอบธรกจบรการ และททาใหเกดปญหาการขดแยงของบทบาทของรฐวสาหกจทงในฐานะของผกากบดแล และผใหบรการ

• ผลกดนรางกฎหมาย และกฎกตกาในการกากบดแลคณภาพ และอตราคาบรการสาธารณปโภคพนฐานท มความชดเจน โปร งใส และมประสทธภาพสาหรบบรการสาธารณปโภคทกประเภท เชน ราง พ.ร.บ. การประกอบธรกจการขนสง พ.ศ. ..... และราง พ.ร.บ. การประกอบธรกจการประปา พ.ศ. .....

• สงเสรมใหมการควบรวมธรกจสาหรบบรการทจาเปนตองสรางเครอขายในการใหบรการทกวางขวาง หรอตองมขนาดใหญเพอสรางความไดเปรยบ เชน ธรกจบรรทกสนคา ธรกจการเงน เปนตน

2) สงเสรมตลาดการจดซอจดจางบรการภาครฐทมประสทธภาพ

• ยกเลกสทธพเศษของรฐวสาหกจในการตลาดบรการจดซอจดจางของภาครฐทมเอกชนเขารวมในการประมลเพอใหเกดความเปนธรรมตอผประกอบการเอกชน โดยการทบทวนระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2535 และ มต ครม. อนๆ ทเกยวของ

3) สงเสรมการสรางและใชทรพยสนทางปญญาในการสรางมลคาเพมใหแกสนคาและบรการ

• ศกษาแนวทางในการกระตนหรอสนบสนนใหผทรงสทธในทรพยสนทางปญญาทเกยวกบภาคบรการ ทขนทะเบยนกบกรมทรพยสนทางปญญาสามารถนาทรพยสนทางปญญาไปพฒนาในเชงพาณชยมากขน เชนการสนบสนนใหผใหบรการไทยทมบรการทมเอกลกษณ และไดมาตรฐานเปนทยอมรบขยายกจการโดยการทาธรกจ “แฟรนไชส” ทงในประเทศและตางประเทศ

5-5

• สงเสรมและสนบสนนใหมการ “ตอยอด” สทธบตรทอยโดยอาจดาเนนการในลกษณะโครงการภายใตการบรหารจดการขององคกรของรฐ เชน สานกงานนวตกรรมแหงชาต สวทช. ฯลฯ

• ปรบปรงกฎหมายสทธบตรเพอเออใหมการทา reverse engineering อยางถกกฎหมายเพอทจะกระตนใหเกดกจกรรมในดานวจยและพฒนามากขน

4) ปรบปรง กฎ ระเบยบทเกยวกบบรการของภาครฐ

• พฒนาประสทธภาพของงานบรการของภาครฐทมนยสาคญตอตนทนการผลตของภาคอตสาหกรรมสง เชน บรการกระบวนการทางศลกากร ใหมความชดเจน โปรงใส และรวดเรว และบรการของภาครฐทเกยวโยงกบหลายหนวยงาน เชน บรการตรวจสอบมาตรฐานสขอนามยของสนคาอาหารสงออก ใหมลกษณะเปน one-stop shop โดยอาจพจารณาทจะ outsource งานในสวนของการวางระบบการสอสารขอมลทางคอมพวเตอร เพอลดขนตอนและปรมาณเอกสารทตองใช ทงนควรมการกาหนดเปาหมาย และระยะเวลาในการดาเนนการของหนวยงานทรบผดชอบทชดเจน

5) สงเสรมใหเกดธรรมาภบาลในหนวยงานราชการและภาคธรกจ

• สงเสรมการมสวนรวมของภาคเอกชนในการบรหารจดการของรฐ เชน การสนบสนนใหภาคเอกชนและประชาชนมการแสดงความคดเหนกอนการออกกฎ ระเบยบทจะสงผลกระทบตอการประกอบธรกจและการดารงชวต รวมทงมการตงเกณฑทมมาตรฐานในการวดประสทธภาพการทางานของหนวยงานรฐบาล เพอใหการบรหารจดการภาครฐมความโปรงใสและสามารถตรวจสอบได ในขณะเดยวกน ภาครฐกควรมมาตรการกระตนใหธรกจเอกชนมการประกอบธรกจอยางสจรต โดยอาจใหสทธประโยชนในการตดตอกบหนวยงานราชการทสะดวกรวดเรว สาหรบธรกจทไดรบการตรวจสอบและรบรองวามการดาเนนงานตามหลกธรรมาภบาล เปนตน

4.2 ยทธศาสตรในการสนบสนนการเตบโตทางเศรษฐกจในระยะยาว

ในระยะยาว ประเทศไทยจาเปนตองมฐานขอมลดานบรการทละเอยดและแมนยากวาทเปนอยในปจจบน มฉะนนแลวเราจะไมสามารถกาหนดนโยบายของภาคบรการในรายละเอยดของสาขาบรการไดอยางถกตองและเหมาะสม ในขณะเดยวกน การขยายตวของเศรษฐกจไทยในอนาคตคงจะตองพงพาสาขาบรการทเปนปจจยสาคญในการกาหนดขดความสามารถในการแขงขนของธรกจไทยในตลาดโลก

5-6

ในอนาคต อนไดแก บรการสารสนเทศ บรการวจยและพฒนา บรการทเกยวของกบการผลตแรงงานทมทกษะระดบสง รวมทงบรการทเกยวกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

1) พฒนาระบบฐานขอมลความเชอมโยงระหวางภาคบรการและภาคอตสาหกรรม

เนองจากในปจจบนขอมลตาราง ปจจยการผลตและผลผลตของไทยไมมความละเอยดเพยงพอทจะสามารถระบความสมพนธในเชงโครงสรางระหวางสาขาบรการกบสาขาอตสาหกรรม ทาใหไมสามารถประเมนผลกระทบของการปรบปรงประสทธภาพของสาขาบรการหนงใดตอตนทนในการผลตของอตสาหกรรมทใชบรการนนๆ มาตรการในการดาเนนการมดงตอไปน

• ปรบปรงระบบรหสขอมลใหเปนมาตรฐานในทกหนวยงาน รวมทงแกไขรหส TSIC ใหเทยบเทากบ ISIC revision 4 เพอใหสามารถเปรยบเทยบขอมลกบตางประเทศได

• กาหนดวธการจาแนกสาขาบรการในการเกบขอมลทเปนมาตรฐานกลาง โดยปรบปรงรายละเอยดและวธการจาแนกสาขาบรการในการเกบขอมล การจางงานในภาคบรการของสานกงานสถตแหงชาต และขอมลรายไดของผประกอบการของกรมพฒนาธรกจการคาใหสอดคลองกบของ สศช.

• เพมงบประมาณในการทาสารวจโครงสรางการผลตของสาขาบรการเพอทจะไดตารางปจจยการผลต และผลผลตทมความละเอยดในรายสาขายอยมากกวาในปจจบน

• จดทาฐานขอมลทจาเปนในการศกษาศกยภาพในการแขงขนของภาคบรการทมรายละเอยดในรายธรกจ เชน การจางงาน รายได การเชอมโยงกบธรกจอน การนาเขา การสงออก การทาวจยและพฒนา การสรางทรพยสนทางปญญา การลงทนในประเทศและจากตางประเทศ การกระจายงบประมาณ เปนตน

• จดทาฐานขอมลเกยวกบโอกาสและอปสรรคในการประกอบธรกจบรการในตางประเทศ เชน รายละเอยดขอมลเกยวกบการเปดรานภตตาคารในออสเตรเลย องกฤษ หรอประเทศอนๆ ทนยมอาหารไทยเปนตน

2) สงเสรมการวจยและพฒนาและการทานวตกรรม

• ประเมนและปรบปรงประสทธภาพของมาตรการของภาครฐ ทใชในการสงเสรมการวจยและพฒนา และการทานวตกรรม เชน มาตรการในการลดหยอนภาษ และมาตรการอนๆ ทใชในการสงเสรมการลงทนทมอย

• จดทาแผนพฒนาสาขาบรการทใชความร เขมขนเปนพเศษ โดยมการกาหนดเปาอตราการขยายตวของสาขาบรการเหลานท ชดเจน และมการกาหนดธรกจบรการเปาหมายทรฐตองการจะสงเสรมเนองจากเปนธรกจทมศกยภาพในการผลกดนในระดบสากล

5-7

• สงเสรมความรวมมอกบมหาวทยาลยทเชยวชาญจากตางประเทศในการพฒนาสนคาและบรการใหมๆ ใหทนสมย เพอเพมประสทธภาพในการแขงขนใหกบธรกจบรการของประเทศ เชน ในประเทศจนมการจดตงสถาบนนานาชาตดานการเงน เพอทาการศกษาและวจยเกยวกบธรกจของสถาบนการเงน ธนาคาร และประกนภย โดยไดรบความรวมมอจากมหาวทยาลย McGill ในประเทศแคนาดา เปนตน

• สงเสรมใหภาครฐมการ outsource งานดาน certification หรอ accreditation ทตองใชทกษะความรระดบสงใหแกภาคเอกชน เพอทจะสรางตลาดบรการใชความรเขมขน และในขณะเดยวกนเพอเพมประสทธภาพและความรวดเรวในการปฏบตภารกจเหลานนดวยอนจะเปนประโยชนโดยตรงตอธรกจทตองใชบรการของภาครฐเหลาน

3) สงเสรมการใชเทคโนโลยสารสนเทศในการประกอบธรกจ

• ผลกดนใหมการลงทนในโครงขายการสอสารทนสมย โดยรฐวสาหกจและเอกชน โดยการออกกฎเกณฑในการเชาใชและในการคานวนคาชดเชยในการใชสทธแหงทาง (Right of way) รวมทงใหมการจดสรรคลนความถ 3G อยางเรงดวน

• ผลกดนใหภาคราชการ outsource บรการกจกรรมทใชเทคโนโลยสารสนเทศทตองการความรวดเรวและความเชยวชาญทภาคเอกชนสามารถตอบสนองไดเพอขยายขนาดของตลาดบรการดงกลาวในประเทศ เชน ในกรณทกระทรวงตางประเทศ outsource บรการการทาพาสปอรต เปนตน

• สานตอและใหการสนบสนนโครงการของรฐทใหความรเ กยวกบการใชซอฟตแวรตางๆ ทสามารถใชในการเพมประสทธภาพในการประกอบธรกจตางๆ ในรายสาขาบรการ เชน สาหรบธรกจคาสง คาปลก การขนสงสนคา และโลจสตกส เปนตน (เหมอนทกระทรวงวทยาศาตรทา “clinic tech”)

4) ผลกดนใหมการผลตบคลากรเพอรองรบพฒนาการของสาขาบรการ

• สงเสรมให มการรวมทนระหวางสถาบนการศกษาตางประเทศ และสถาบนการศกษาไทยเพอทจะปรบปรงหลกสตรวชาชพใหสอดคลองกบความตองการของภาคธรกจในปจจบนมากขน

• สงเสรมใหมการจดตงสถาบนอบรมทกษะเฉพาะดาน เชน ดานสขภาพ ดานการทองเทยว ดานการเงน ดานเทคโนโลยสารสนเทศ เปนตน โดยรฐอาจใหเงนสนบสนนคาเลาเรยนบางสวนแกผทมความสนใจในการเขาเรยนในสถาบนเอกชนเพอทจะพฒนาทกษะของตนเอง

5-8

• สนบสนนการพฒนาทกษะดานภาษาองกฤษของแรงงานไทย โดยรฐอาจออกคาเลาเรยนบางสวนใหแกพนกงานในบางสาขา เชน สาขาเทคโนโลยสารสนเทศ เพอเขาหลกสตรการเรยนภาษาองกฤษในสถาบนทไดรบการรบรองมาตรฐานคณภาพ อนจะชวยใหบคคลากรสามารถรบการถายทอดเทคโนโลยและองคความรจากบรษทตางชาตเพอนามาตอยอดการพฒนาประเทศไดอยางมประสทธภาพ

• มแผนพฒนากาลงคน เพอรองรบอปสงคแรงงานในสาขาบรการหลกทประเทศไทยมศกยภาพสงเชน ดานสขภาพ ดานการทองเทยว ดานการกอสราง เปนตน

5) สงเสรมการลงทนในธรกจบรการประเภทใหมทมศกยภาพในปจจบนและในอนาคต

• มมาตรการในการใหแรงจงใจทางดานภาษแกการลงทนจากตางประเทศใน ธรกจบรการทไทยมศกยภาพในปจจบน เชน บรการดานสขภาพ และบรการดานแอนเมชน รวมทงธรกจบรการทไทยมศกยภาพในอนาคต เชน บรการอตอเรอ/ซอมเรอ และบรการดานสงแวดลอม โดยสนบสนนการลงทนในกจการทใหบรการทเกยวของอยางครบวงจร เชน ธรกจการบาบดนาเสย ธรกจการกาจดขยะและสารพษ ธรกจการรไซเคล ธรกจการผลตพลงงานทางเลอก เปนตน

6) สงเสรมการขยายธรกจบรการไปยงประเทศเพอนบาน และประเทศอนๆ ในภมภาค

• สงเสรมใหเอกชนรวมมอกบสานกงานความรวมมอพฒนาเศรษฐกจกบประเทศเพอนบาน (องคการมหาชน) ซงเปนหนวยงานทใหเงนชวยเหลอแกประเทศเพอนบาน และธนาคารเพอการสงออกและนาเขาแหงประเทศไทย ในการขยายธรกจบรการไทยไปยงตางประเทศ

• กาหนดแนวทางในการเจรจาการคาเพอทจะเสรมยทธศาสตรในการขยายสาขาบรการของไทยไปยงตางประเทศ

• สนบสนนการรวมตวระหวางผประกอบการธรกจบรการทมความเกยวของกนเชน บรการกอสราง สถาปตยกรรมและวศวกรรม ในการขยายตวไปสประเทศเพอนบานเพอเพมขดความสามารถในการแขงขนและตอรองทางธรกจ

• กาหนดมาตรฐานบรการไทยและมการรบรองมาตรฐานดงกลาวโดยหนวยงานภาครฐ เพอใหบรการไทยมความนาเชอถอในการสงออกไปตางประเทศ เชน ยทธศาสตรครวไทยสครวโลก มสถาบนอาหาร กระทรวงอตสาหกรรมทาการกาหนดมาตรฐานการประเมนรานอาหารไทยทเกยวกบความปลอดภยและ

5-9

คณภาพของอาหาร โดยมกรมสงเสรมการสงออก กระทรวงพาณชย ใหการรบรองมาตรฐานดงกลาวดวยเครองหมาย Thai Select ใหแกรานอาหารไทยในตางประเทศ จงควรมการปรบใชมาตรการดงกลาวกบธรกจบรการประเภทอนดวย

4.3 ยทธศาสตรในการดงดดการลงทนจากตางประเทศ และสงเสรมการลงทนภายในประเทศ

พฒนาการของเศรษฐกจไทยพงพาการลงทนจากตางประเทศมาโดยตลอด นอกจากน การยกระดบคณภาพและมาตรฐานของภาคบรการไทยไปสระดบทสามารถแขงขนไดในระดบสากลนนจะตองพงพาเทคโนโลย ประสบการณ และความรความเชยวชาญจากตางประเทศ การดงดดการลงทนจากตางประเทศจงเปนยทธศาสตรทสาคญในการยกระดบขดความสามารถในการแขงขนของเศรษฐกจไทย

แตในชวงเวลาทผานมานน ไทยตองเผชญกบการแขงขนจากแหลงการลงทนในประเทศกาลงพฒนาทเปดกวางตอการประกอบธรกจของบรษทตางชาต ทาใหไทยตองพฒนาขดความสามารถในการดงดดการลงทนมากขน ซงการมบรการสาธารณปโภคพนฐานทมความพรอมและมคณภาพสง การมกฎระเบยบของภาครฐทไมยงยาก และเออตอการประกอบธรกจเปนปจจยสาคญสาหรบนกลงทนตางชาตในการตดสนใจเลอกแหลงลงทน

ในขณะเดยวกน การลงทนจากภายในประเทศกมความสาคญตอการกระตนเศรษฐกจของประเทศอยางไมสามารถมองขามได ดงนน การปรบปรงกฎ ระเบยบใหมความสะดวกตอการลงทน การพฒนาสภาพแวดลอมในการประกอบธรกจ การเตรยมความพรอมทางดานบคลากร และการไดรบการสงเสรมจากภาครฐและเอกชนจงลวนเปนปจจยสาคญทจะสงเสรมการลงทนทงจากภายนอกและภายในประเทศ

1) การปรบปรง กฎกตกาภาครฐ

• ทบทวน พ.ร.บ. การประกอบธรกจของคนตางดาว พ.ศ. 2542 ซงมขอหามตางชาตเขามาลงทนในกจการทกประเภทในประเทศไทย เพอสงเสรมใหมการลงทนในสาขาบรการทตองการประสบการณและความเชยวชาญจากตางประเทศ

• พจารณาผอนปรนกฎระเบยบของสานกงานตารวจตรวจคนเขาเมอง ทกาหนดใหการจางงานของคนตางดาวตองมอตราสวนจานวนคนไมเกน 1 ตอ 4 ของการจางงานทงหมดของกจการสาหรบธรกจบรการทใชทกษะสง

• พจารณาทจะให มมาตรการในการสงเสรมการลงทนภายใตกรอบของคณะกรรมการสงเสรมการลงทนสาหรบธรกจบรการทม forward และ backward linkage สงกบอตสาหกรรมหลกของประเทศไทย บรการเชาใชสทธในทรพยสนทางปญญา และบรการอนๆ ทประเทศไทยยงขาดองคความรและความ

5-10

เชยวชาญ เชน บรการฝกอบรมชางเทคนคทเปนมาตรฐานสากล บรการการสอสารขอมลทใชเทคโนโลยทกาวหนา บรการดานธรณวทยาการเหมองแร ฯลฯ

2) การพฒนาโครงสรางพนฐานบรการสาธารณปโภค

• พฒนาโครงสรางพนฐานดานตางๆใหมความพรอมและเหมาะสมตอการประกอบธรกจ เชน ดานไฟฟา ประปา โทรคมนาคม และกระบวนการและขนตอนดานการขนสงสนคาทเพยงพอตออปสงคและทมประสทธภาพ โดยเนนการใหเอกชนเขามามบทบาทในการบรหารจดการ เชน โครงสรางการขนสงทางราง การใหบรการโทรศพทพนฐาน เปนตน

3) การเผยแพรขอมลทเกยวของกบการประกอบธรกจในประเทศไทย

• จดตงศนยขอมลออนไลน (Information Centre) ทมลกษณะครบวงจร ทงน เวบไซตของสานกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน (BOI) ไดมการรวบรวมขอมลทเกยวของกบการประกอบธรกจในประเทศไทยในภาพรวมไวคอนขางดแลว ซงหากสามารถนามาปรบปรงใหมลกษณะครบวงจรมากขนเชน มการเปรยบเทยบสทธประโยชนของ BOI กบสทธประโยชนจากความตกลงการคาเสรอนๆ เชน ขอตกลงเขตการคาเสรไทย-ออสเตรเลย (TAFTA) หรอ ความรวมมอดานการคาบรการของอาเซยน (AFAS) เพอใหนกลงทนสามารถเปรยบเทยบทางเลอกในการลงทนในไทย หรอ ปรบเปลยนรปแบบการนาเสนอขอมลใหเขาถงไดงายขน เชน จดแบงขอมลตามประเภทธรกจ โดยนาเสนอขอมลทเกยวของกบธรกจนนตงแตตนนาถงปลายนา เชน บรการเหมองแร มการนาเสนอขอมลเกยวกบบรการธรณวทยาเหมองแร และบรการวศวกรรมเหมองแร เปนตน กจะชวยอานวยความสะดวกแกนกลงทนตางชาตทสนใจทาธรกจในประเทศไทยไดมากขน สงผลใหสามารถดงดดการลงทนจากตางชาตไดมากขนดวย

4) การยกระดบคณภาพและมาตรฐานของสนคาบรการ

• ภาครฐควรใหความสาคญแกการยกระดบคณภาพและมาตรฐานของบรการพนฐานทสนบสนนการประกอบธรกจในประเทศไทย ใหมคณภาพและเปนทยอมรบของนานาชาต เชน มาตรฐานบรการดานการขนสง ดานการสอสาร ดานการรกษาสขภาพ ดานการศกษา และดานสงแวดลอม เปนตน เพอสรางความมนใจในการดาเนนธรกจใหกบนกลงทนทงจากตางประเทศและภายในประเทศ ทงนรฐอาจกาหนดมาตรฐานขนตาเพอเปนการคมครองผบรโภค และสงเสรมการยกระดบคณภาพของผใหบรการ เพอใหการยกระดบมาตรฐานของภาคบรการของไทยมการพฒนาอยางเปนระบบดวย

5-11

• ผลกดนให มการรวมกลมและจดต งสมาคมภาคเอกชน เชน สมาคมโรงพยาบาลเอกชน สมาคมผบรหารสถานศกษาเอกชนนอกระบบ และสมาคมการขายตรงไทย เปนตน ซงจะเปนหนวยงานขบเคลอนใหมการพฒนาและยกระดบมาตรฐานการบรการเพอทจะสามารถแขงขนกบธรกจบรการจากประเทศอนๆ และยงชวยสนบสนนการประกอบธรกจซงกนและกน ทงในแงการเพมอานาจตอรองทางธรกจรวมไปถงการแลกเปลยนเทคโนโลยและบคลากร ซงการดาเนนการของภาคเอกชนจะสามารถจดทาไดรวดเรวและสะดวกมากกวาการดาเนนการจากภาครฐ

4.4 ยทธศาสตรในการพฒนาธรกจบรการเพอปรบปรงคณภาพชวตของประชาชน

ประเทศไทยกาลงเผชญกบภาวะการเปลยนแปลงโครงสรางทางประชากรทกาลงกาวไปสสงคมผสงอาย กลาวคอ ความกาวหนาดานเทคโนโลยทางการแพทยสงผลใหสขภาพของประชากรดขน อตราการเสยชวตลดลง และมอายขยเฉลยเพมขน จงควรมการสงเสรมบรการดานสขภาพเพอรองรบจานวนประชากรผสงอายทจะเพมขน ในขณะเดยวกน เทคโนโลยดานการคมกาเนดและคานยมทเปลยนไปไดสงผลใหอตราการเกดของประชากรลดลง ทาใหจานวนประชากรวยแรงงานทจะเปนกาลงสาคญในการพฒนาประเทศในอนาคตลดลงดวย จงจาเปนตองมการปรบปรงระบบการศกษาของประเทศ เพอพฒนาผลตภาพแรงงานใหมประสทธภาพมากขน นอกจากน การปรบปรงคณภาพบรการสาธารณปโภคพนฐานทเกยวของกบการดารงชวตทวไปกจะชวยยกระดบคณภาพชวตของประชาชนไดเชนกน รวมไปถงการพฒนาบรการดานสงแวดลอม โดยเฉพาะอยางยงพลงงานทางเลอกทนอกจากจะชวยลดภาระการนาเขานามนดบจากตางประเทศแลว ยงชวยปรบปรงคณภาพสงแวดลอมอนเปนปจจยทสงผลกระทบโดยตรงตอการดารงชวตของประชาชนดวย

1) สงเสรมการพฒนาสาขาบรการสขภาพเพอรองรบประชากรผสงอาย

• กาหนดแนวทางในการสงเสรมธรกจดแลผสงอายของเอกชน

• กาหนดแนวนโยบายและมาตรการในการผลกดนใหมการผลตแพทยจานวนมากขน เพอรองรบอปสงคทงในประเทศและตางประเทศ

2) สงเสรมการพฒนาสาขาบรการดานการศกษาเพอพฒนาคณภาพของประชากร

• สงเสรมหลกสตรการศกษาใหมมาตรฐานสากล โดยเนนการเรยนการสอนอยางสรางสรรค เพอใหบคคลกรทสาเรจการศกษาสามารถขบเคลอนประเทศไปส Creative Economy และแขงขนกบนานาประเทศไดอยางมประสทธภาพ

• กาหนดแนวนโยบายใหประชาชนไดรบการศกษาทมคณภาพอยางเทาเทยมกนทวประเทศ

5-12

3) ปรบปรงประสทธภาพของบรการสาธารณปโภคพนฐานเพอลดภาระคาใชจายของประชาชน

• ผลกดนใหมกฎ กตกาในการกากบดแลกจการสาธารณปโภคพนฐานทจาเปนตอการดารงชวตของประชาชน เชน บรการไฟฟา บรการโทรศพทพนฐาน บรการประปา บรการขนสงมวลชน เพอรกษาผลประโยชนและคมครองผบรโภค เชน การพฒนากระบวนการและขนตอนในการรบเรองรองเรยน และ ในการพจารณาและตดสนเรองรองเรยนทมความชดเจน โปรงใสและมประสทธภาพมากขน

4) สงเสรมการพฒนาธรกจบรการดานสงแวดลอม

• สบเนองจากปญหาภาวะโลกรอน หลายประเทศทวโลกไดตระหนกถงความจาเปนในการปรบปรงคณภาพสงแวดลอมมากขน ธรกจบรการทมผลกระทบตอสงแวดลอม อาทเชน การผลตไฟฟา การบาบดนาเสย การกาจดขยะมลฝอย รวมไปถงการวจยและพฒนาเทคโนโลยประหยดพลงงานตางๆ เหลานควรไดรบการสงเสรมอยางจรงจงจากภาครฐ โดยเฉพาะอยางยงการพฒนาพลงงานทางเลอกทสะอาดและเปนมตรกบสงแวดลอมกาลงเปนธรกจบรการทหลายประเทศใหความสาคญ เชน ในเยอรมน รฐบาลไดออกนโยบายรบซอพลงงานทางเลอกในราคาตายตว (fixed price) เปนระยะเวลา 10 ป พรอมทงใหการสนบสนนบรษททตองการลงทนในธรกจดงกลาว สงผลใหเกดการพฒนาธรกจพลงงานทางเลอกอยางกวางขวาง และเยอรมนสามารถลดมลพษในอากาศไดถงรอยละ 19 ในป พ.ศ. 2550 ประเทศไทยสามารถนานโยบายดงกลาวมาปรบใช ควบคไปกบการสงเสรมใหบรษทตางชาตทเชยวชาญดานเทคโนโลยพลงงานทางเลอกเขามาทาธรกจดงกลาวในประเทศไทย ในขณะเดยวกนรฐบาลกควรกากบดแลใหบรษทเหลานมการวจยและพฒนา และการถายทอดเทคโนโลยในประเทศไทยดวย

5. กลไกการขบเคลอน

ในปจจบน ภาคบรการของไทยยงไมมหนวยงานกลางททาหนาทรบผดชอบดานการกากบดแลนโยบายการพฒนาภาคบรการในภาพรวม ในสวนของภาคบรการรายสาขา กมเพยงบางสาขาบรการเทานนทมหนวยงานกากบดแล เชน บรการทองเทยว (กระทรวงการทองเทยวและกฬา) บรการขนสง (กระทรวงคมนาคม) บรการสอสาร (กทช.) บรการสขภาพ (กระทรวงสาธารณสข) เปนตน เพอใหการพฒนาภาคบรการของประเทศบรรลผลไดอยางมประสทธภาพ คณะผวจยมขอเสนอแนะเพอเปนตวอยางกลไลการขบเคลอนยทธศาสตรภาคบรการดงน

5-13

• สาขาบรการหลายสาขาแมจะมหนวยงานกากบดแล แตยงไมมหนวยงานทดแลงานดานการสงเสรมซงตางจากภาคอตสาหกรรมท มสานกงานสงเสรมเศรษฐกจอตสาหกรรม ดวยเหตผลดงกลาว สาขาบรการใดทเปนสาขาบรการทมศกยภาพสง แตยงไมมหนวยงานของรฐทเปนเจาภาพทชดเจน หรอเปนสาขาบรการทมหนวยงานทเกยวของจานวนมากและกระจดกระจายภายใตหลายกระทรวง ควรมการพจารณาทจะกาหนดภาระหนาทในการสงเสรมสาขาบรการนนๆ ใหแกหนวยงานใดหนวยงานหนงใหเปน “เจาภาพ” ทชดเจน เชน ในกรณของบรการกอสรางและออกแบบ บรการภาพยนตร และบรการสงเสรมสขภาพเปนสาขาบรการทกาลงมการพจารณาจดตงสถาบนเฉพาะรายสาขาในรปแบบขององคการมหาชนขนมา นอกจากนแลว สาขาบรการใดทย งไม มการรวมตวกนของผประกอบการ ภาครฐควรสงเสรมใหผประกอบการจดตงสมาคมขนมาเพอทาหนาทในการกาหนดและผลกดนแนวนโยบายทจะเปนประโยชนแกสาขาบรการนนๆ

• สาขาบรการทปจจบนมหนวยงานภาครฐหลายหนวยงานดแลอย ควรพจารณาถงความเปนไปไดในการปรบโครงสรางหนวยงานของภาครฐเพอทจะรวมธรกจทเกยวโยงกนเขามาอยภายใตการดแลของกระทรวงเดยวกน

• สาขาบรการใดทยงไมมยทธศาสตรรายสาขาบรการ จาเปนตองตงคณะกรรมการเพอศกษาและจดทารางยทธศาสตรรายสาขา เพอกาหนดแนวทางการพฒนาทชดเจน โดย สศช. อาจเปนเจาภาพในการศกษาและจดทารางยทธศาสตรดงกลาว แตการรางแผนยทธศาสตรในรายสาขาและในการทา action plan นนอาจใหภาคธรกจเปนผจดทารางแผนฯ ขนมาเพอใหหนวยงานภาครฐและผทมสวนไดเสยพจารณาความเหมาะสมแทนทภาครฐจะเปนผจดทารางขน

• เพอใหงานดานการสงเสรมภาคธรกจของภาครฐมประสทธภาพและทางานในเชงรกมากขน ควรพจารณาทจะปรบปรงโครงสรางคณะกรรมการของหนวยงานทเกยวของใหมองคประกอบของภาคเอกชนและวชาชพทเกยวของมากขน รวมทงปรบปรงกระบวนการและขนตอนในการคดเลอกผทจะเขามาดารงตาแหนงเปนกรรมการใหมความชดเจน โปรงใส ปลอดจากการเมองและเปนทยอมรบของธรกจทสงเสรมมากขน

• สานกงานคณะกรรมการการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตควรเปนผดแลแผนยทธศาสตรของภาคบรการในภาพรวม โดยมการตงคณะอนกรรมการพฒนาภาคบรการขนมาชดหนง ซงจะเปนผกาหนดแผนยทธศาสตรสาขาบรการ และมหนาทในการประเมน และตดตามการดาเนนการตามแผน รวมทงศกษาวเคราะหพฒนาการของภาคบรการอยางตอเนอง ทงนเพอทจะใหแผนการพฒนาสาขาบรการมการดาเนนการอยางจรงจง ควรมการนาเสนอใหคณะรฐมนตรรบรองแผนฯ และมมตใหหนวยงานทเกยวของมการดาเนนมาตรการทกาหนดตามแผนยทธศาสตรดงกลาว และมการจดสรร

5-14

งบประมาณทเหมาะสมในกรณทการดาเนนการตามแผนมคาใชจายทเกยวของ และมการกาหนดดชนชวดผลการดาเนนการ ทเปนดชนวดผลงานของหนวยงานทรบผดชอบ โดย สศช. เปนผตดตามและประเมนการดาเนนการตามแผน ทงน มาตรการทกาหนดขนมาจะตองเปนรปธรรมทสามารถตรวจสอบได

6. แผนทนาทาง (Road Map)

การกาหนดแผนทนาทาง (Road Map) ในการพฒนาภาคบรการ จาเปนตองกาหนดเปาหมายใหชดเจน เพอใหสามารถมองเหนเสนทางไดชดเจนวาจะเดนไปสเปาหมายไดอยางไร

จากเปาประสงคทไดกลาวมาแลว 4 ดานมความสาคญตอการพฒนาภาคบรการทงสน แตเปาประสงคแตละดานตองใชระยะเวลาในการดาเนนงานแตกตางกน อกทงยงมการเชอมโยงกบ สงรอบดานแตกตางกนดวย ทงนในการพฒนาภาคบรการของไทยในอนดบแรก จาเปนตองพฒนา ภาคบรการทมผลกระทบในวงกวาง และชวยสนบสนนภาคการผลตทมความสาคญในการผลกดน การพฒนาการเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศ อกทงยงสามารถเรมดาเนนการและเหนผลไดในระยะเวลาอนสน นนคอ การเพมประสทธภาพของธรกจบรการ เพอสรางขดความสามารถในการแขงขนของทกภาคสวน เชน ธรกจบรการขนสง และธรกจบรการสอสาร เปนตน สวนจดประสงคอนๆ จาเปนตองใชเวลาในการสงสมการพฒนาไปเรอยๆ อยางไรกด จดประสงคในแตละยทธศาสตรนนสามารถเรมดาเนนการไปพรอมกนไดโดยกาหนดใหแผนทเดนทางมระยะเวลาไมเกน 5 ป โดยมขนตอนทสาคญคอ (ดตารางท 5.1)

5-15

ตารางท 5.1 แผนทนาทางยทธศาสตรการพฒนาภาคบรการของประเทศไทย

ยทธศาสตร หนวยงานหลกทเกยวของ เปาหมาย ระยะเวลาดาเนน การ (ป)

1. ยทธศาสตรในการเพมประสทธภาพของสาขาบรการเพอสรางขดความสามารถในการแขงขนของภาคการผลตและภาคบรการของไทย

1.1) ปรบปรงประสทธภาพของบรการสาธารณปโภคพนฐาน - ยกเลกการผกขาดของรฐวสาหกจในธรกจบรการ

สาธารณปโภคพนฐานทเอกชนสามารถดาเนนการไดในเชงพาณชย

กระทรวงพลงงาน กระทรวงคมนาคม

- เอกชนเขามามบทบาทในการใหบรการสาธารณปโภคพนฐานในฐานะผประกอบการแทนผรบสมปทานจากรฐวสาหกจ

- เอกชนเขามามบทบาทในบรการทรฐวสาหกจผกขาดอยเดม เชน บรการขนสงสนคาและผโดยสารทางเดนรถไฟ

2

- ทบทวนสญญารวมการงานระหวางรฐวสาหกจกบเอกชนททาใหเกดปญหาในการกากบดแลกจการทเปนระบบ และทเปนอปสรรคตอการแขงขนในตลาด

กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศ และการสอสาร

- มการปรบปรงสญญาเพอแกไขปญหาการกากบดแลการเชอมตอโครงขาย และสงเสรมใหผรบสมปทานเอกชนมอสระในการพฒนาธรกจบรการเชงพาณชยตามกรอบของสญญามากขน โดยมการเปดเจรจาระหวางคสญญา

2

- ผลกดน ราง พ.ร.บ. การประกอบธรกจการขนสง พ.ศ. ..... ราง พ.ร.บ. การประกอบธรกจการประปา พ.ศ. .....

กระทรวงมหาดไทย กระทรวงคมนาคม

- มกฎหมายและองคกรทกากบดกจการขนสงและประปาทเปนระบบเชนเดยวกบในกรณของกจการพลงงานและกจการขนสง

2

5-16


- สงเสรมใหมการควบรวมธรกจสาหรบบรการทจาเปนตองสรางเครอขายในการใหบรการทกวางขวางหรอตองมขนาด

สานกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน (สทธประโยชนทางดานภาษ)

- ผประกอบการไทยมขนาดกจการทใหญเพยงพอทจะแขงขนกบผประกอบการตางชาตได

5

ใหญเพอสรางความไดเปรยบ เชน ธรกจบรรทกสนคา ธรกจการเงน เปนตน

กระทรวงพาณชย (การลงทนของตางชาต) กระทรวงทเกยวของกบธรกจนนๆ

1.2) สงเสรมตลาดการจดซอจดจางบรการภาครฐทมประสทธภาพ

- ยกเลกสทธพเศษของรฐวสาหกจในการตลาดบรการจดซอจดจางของภาครฐ

กรมบญชกลาง กระทรวงการคลง กระทรวงคมนาคม

- เอกชนไทยสามารถแขงขนในตลาดการจดซอ จดจางบรการของภาครฐไดเทาเทยมกบรฐวสาหกจ เชน บรการขนสงสนคาทางเรอ บรการขนสงผโดยสารทางอากาศ ฯลฯ

2

1.3) สงเสรมการสรางและใชทรพยสนทางปญญาในการสรางมลคาเพมใหแกสนคาและบรการ

- มการศกษารายละเอยดของทรพยสนทางปญญาของคนไทยเพอใหมการใชประโยชนในเชงพาณชยมากขน

สานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต

สานกงานนวตกรรมแหงชาต กรมทรพยสนทางปญญา

- ผประกอบการไทยมการใชทรพยสนทางปญญาของคนไทยทมเอกลกษณและไดมาตรฐาน

1

- มการปรบปรงระบบการสบคนฐานขอมลสทธบตรและมการนาเสนอนโยบายและมาตรการทเปนรปธรรมในการสงเสรมและสนบสนนใหมการ “ตอยอด” สทธบตร


สานกงานนวตกรรมแหงชาต สานกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงการคลง

- ฐานขอมลสทธบตรสบคนไดงายมากขน - มการดาเนนมาตรการในการสงเสรมการตอยอดสทธบตร

2

5-17


- ปรบปรงกฎหมายสทธบตรเพอเออใหมการทา reverse engineering อยางถกกฎหมายเพอทจะกระตนใหเกดกจกรรมในดานวจยและพฒนามากขน

กรมทรพยสนทางปญญา

- มการแกไขกฎหมาย 2

1.4) ปรบปรง กฎ ระเบยบทเกยวกบบรการของภาครฐ - ปรบปรงกระบวนการทางศลกากร และ บรการตรวจสอบ

มาตรฐานสขอนามยของภาครฐใหเปนลกษณะของ one stop shop

กรมศลกากร กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงอตสาหกรรม

- กระบวนทางทางศลกากร และ กระบวนการในการตรวจสอบมาตรฐานสขอนามยของภาครฐใหเปนลกษณะของ one stop shop

2

2. ยทธศาสตรในการสนบสนนการเตบโตทางเศรษฐกจในระยะยาว

2.1) การพฒนาฐานขอมลสาขาบรการ - ปรบชดรหสขอมล TSIC ใหเทยบเทากบ ISIC revision 4 สานกงานสถตแหงชาต

กระทรวงแรงงาน - มฐานขอมลทเปนสากล สามารถใชเปรยบเทยบกบประเทศอนไดอยางละเอยดและมประสทธภาพ

1

- กาหนดวธการจาแนกสาขาบรการในการเกบขอมลทเปนมาตรฐานกลางเพอใหขอมลทจดเกบโดยหนวยงานตางๆ

สานกงานสถตแหงชาต

- ประเทศไทยมฐานขอมลสาขาบรการทมการจาแนกสาขายอยทเปนมาตรฐานกลางสาหรบทกหนวยงาน

1

- เพมงบประมาณในการจดทาฐานขอมลบรการทสมบรณ มากขน ใหแกหนวยงานทรบผดชอบ เชน สานกงานสถตแหงชาต

สานกงานสถตแหงชาต

- สศช. มขอมลผลตภณฑมวลรวมในรายสาขาบรการ และตารางปจจยการผลต ผลผลต ทปลกยอยในระดบธรกจ

2

- ใหหนวยงานทเกยวของจดทาฐานขอมลทจาเปนในการศกษาสถานภาพ โครงสรางและศกยภาพในการแขงขนของภาคบรการทมรายละเอยดในรายธรกจ เชน การจางงาน รายได การเชอมโยงกบธรกจอน การนาเขา การสงออก

ธนาคารแหงประเทศไทย สานกงบประมาณ กรมสงเสรมการสงออก กระทรวงพาณชย กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย

- ประเทศไทยฐานขอมลภาคบรการทเพยงพอในการกาหนดนโยบายในการพฒนาเศรษฐกจทด

4

5-18


- ทาวจยและพฒนา การสรางทรพยสนทางปญญา การลงทนในประเทศและจากตางประเทศ การกระจายงบประมาณฯลฯ

กระทรวงแรงงาน

- จดทาฐานขอมลเกยวกบโอกาสและอปสรรคในการประกอบธรกจบรการในตางประเทศสาหรบบรการทไทยมศกยภาพในการแขงขนสง เชน กอสราง รานอาหารไทย สปา ฯลฯ

สานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอย (สสว.)

กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย

กรมสงเสรมการสงออก กระทรวงพาณชย กรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย กระทรวงการตางประเทศ

- ธรกจไทยมขอมลเกยวกบแนวโนมของตลาด กฎ กตกาในการลงทนและในการประกอบธรกจในประเทศคคาทสาคญ รวมทงรายละเอยดเกยวกบความตกลงทางการคาระหวางไทยกบประเทศคคานนๆ ทสามารถสบคนและเขาใจไดงายดวย

2

2.2) สงเสรมการวจยและพฒนาและการทานวตกรรม

- ประเมนและปรบปรงประสทธภาพของมาตรการของภาครฐ ทใชในการสงเสรมการวจยและพฒนา และการทานวตกรรม เชน มาตรการในการลดหยอนภาษ และมาตรการอนๆ ทใชในการสงเสรมอยในปจจบน



กระทรวงการคลง ฯลฯ

- ประเทศไทยมมาตรการในการสงเสรมการทาวจยพฒนาและการทานวตกรรมทเอกชนสามารถใชประโยชนไดจรง

2

- จดทาแผนพฒนาสาขาบรการทใชความรเขมขนเปนพเศษ โดยมการกาหนดเปาหมายอตราการขยายตวของสาขาบรการเหลานทชดเจน



กระทรวงอตสาหกรรม

- ประเทศไทยมแผนในการผลกดนสาขาบรการหรอธรกจบรการทใชความรเขมขนและมการกาหนดมาตรการรองรบทชดเจน

2

5-19


กระทรวงพาณชย กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

- สงเสรมใหภาครฐมการ outsource งานดาน certification หรอ accreditation ทตองใชทกษะความรระดบสงใหแกภาคเอกชน

กรมบญชกลาง กระทรวงการคลง กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร หนวยงานอนๆ ทสามารถ outsource งานได

เชน สานกงานมาตรฐานอตสาหกรรม องคการอาหารและยา ฯลฯ

- ตลาดภาครฐเปนตวกระตนใหเกดพฒนาการบรการทใชทกษะสง

2

- สงเสรมความรวมมอกบมหาวทยาลยทเชยวชาญจากตางประเทศในการพฒนาสนคาและบรการใหมๆ ใหทนสมย เพอเพมประสทธภาพในการแขงขนใหกบธรกจบรการของประเทศ

กระทรวงศกษาธการ กระทรวงพาณชย

- ไดรบความรวมมอจากมหาวทยาลยจากตางประเทศเพอทาวจยรวมกนระหวางภาคธรกจบรการกบมหาวทยาลยมากขน

2

2.3) สงเสรมการใชเทคโนลสารสนเทศในการประกอบธรกจ - ผลกดนใหมการลงทนในโครงขายการสอสารทนสมย โดย

รฐวสาหกจและเอกชนโดยการออกหลกเกณฑในการเชาใชและในการคานวณคาชดเชยในการใชสทธแหงทาง (right of way)

- ใหมการจดสรรคลนความถ 3G อยางเรงดวน

สานกงานคณะกรรมการกากบกจการโทรคมนาคมแหงชาต

- ผประกอบการรายใหมทตองการจะวางโครงขายสามารถใชประโยชนจากสทธแหงทางของผประกอบการอนไดโดยการจายคาเชาใชทเปนธรรมตอทงสองฝาย

- มการเปดประมลคลน 3G

1

- ผลกดนใหภาคราชการ outsource บรการทใชเทคโนโลยสารสนเทศในการใหบรการทรวดเรวหรอมประสทธภาพสง เชน การทาบรการ “single window” ซงตองมระบบสารสนเทศทสามารถเชอมตอฐานขอมลและการตดตอสอสารของหนวยงานภาครฐหลายหนวย เปนตน

สานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ฯลฯ

- รฐบาล outsource งานดานการพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศเพอทจะปรบปรงความรวดเรว ถกตองและแมนยาของบรการทใหแกประชาชนแกภาคเอกชน

5

5-20


2.4) ผลกดนใหมการผลตแรงงานทมทกษะเพอรองรบพฒนาการของสาขาบรการ

- สงเสรมใหมการรวมทนระหวางสถาบนการศกษาตางประเทศ และสถาบนการศกษาไทยเพอทจะปรบปรงหลกสตรวชาชพใหสอดคลองกบความตองการของภาคธรกจในปจจบนมากขน

สมาคมวชาชพ สมาคมการคา กระทรวงศกษาธการ กระทรวงพาณชย (กฎหมายวาดวยการลงทน) กระทรวงอตสาหากรรม

- มการจดตงสถาบนฝกวชาชพทเปนการรวมทนระหวางสถาบนการศกษาไทยและตางประเทศทมหลกสตรการสอนทกษะวชาชพหรอชางเทคนคทเปนมาตรฐานสากล

3

- สงเสรมใหมการจดตงสถาบนอบรมทกษะเฉพาะดาน เชนดานการเงน ดานเทคโนโลยสารสนเทศ โดยรฐอาจใหเงนสนบสนนคาเลาเรยนบางสวนแกผทมความสนใจในการเขาเรยนในสถาบนเอกชนเพอทจะพฒนาทกษะของตนเอง

- มการจดตงสถาบนฝกอบรมวชาชพเฉพาะดานทเปนรเรมโดยเอกชนหากแตไดรบการสนบสนนจากรฐบาลในสาขาวชาชพบรการทจาเปนตอการพฒนาเศรษฐกจไทย

2

- สานตอการสนบสนนโครงการของรฐทใหความรเกยวกบการใชซอฟตแวรในการประกอบธรกจ


สานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม

กระทรวงอตสาหกรรม

- มการตดตามการใชซอฟตแวรเพอยกระดบประสทธภาพในการประกอบธรกจของภาคเอกชน

1

- กาหนดมาตรการชดเจนในการใหการสนบสนนการพฒนาทกษะดานภาษาองกฤษของแรงงานไทย

สมาคมเอกชนทเกยวของ กระทรวงศกษาธการ กระทรวงแรงงาน

- มโครงการทใหการสนบสนนการพฒนาทกษาดานภาษาองกฤษของแรงงานทมการกาหนดแผนงานและไดรบงบประมาณแลว

3

2.5) สงเสรมการลงทนในธรกจบรการทเกยวกบสงแวดลอม - กาหนดมาตรการในการใหแรงจงใจทางดานภาษแกการ

ประกอบธรกจบรการทเกยวกบสงแวดลอม ฯลฯ สมาคมเอกชนทเกยวของ กระทรวงทรพยากรและสงแวดลอม

- มมาตรการในการจงใจใหมการลงทนในธรกจทเปนมตรตอสงแวดลอม เชน การผลตพลงงาน

2

5-21


กระทรวงการคลง กระทรวงพลงงาน กระทรวงอตสาหกรรม

ทางเลอก ธรกจการกาจดขยะ ธรกจการบาบดนาเสย ฯลฯ

- สงเสรมการขยายธรกจบรการไปยงประเทศเพอนบาน และประเทศอนๆ ในภมภาค

- ประสานงานกบสานกงานความรวมมอพฒนาเศรษฐกจกบประเทศเพอนบาน (องคการมหาชน) เพอกาหนดยทธศาสตรในการขยายธรกจบรการไทยไปยงตางประเทศ

สานกงานความรวมมอพฒนาเศรษฐกจกบประเทศเพอนบาน (สพพ.)

สมาคมกอสราง สมาคมธรกจอนๆ ทเกยวของ กระทรวงการคลง

- มกรอบการประสานงานและการรวมมอกนระหวาง สพพ กบ สมาคมกอสรางในการสงเสรมใหผประกอบการไทยมโอกาสในการเขารวมโครงการกอสรางภายใตเงนชวยเหลอจากประเทศไทย

1

- กาหนดกรอบนโยบายในการเจรจาการคาดานสาขาบรการเพอทจะเสรมยทธศาสตรในการขยายสาขาบรการของไทยไปยงตางประเทศ


สภาหอการคาแหงประเทศไทย สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ

- มแนวนโยบายในการเจรจาดานการคาบรการชดเจน

1

- สนบสนนการรวมตวระหวางผประกอบการธรกจบรการทมความเกยวของกนในการขยายตวไปสประเทศเพอนบานเพอเพมขดความสามารถในการแขงขนและตอรองทางธรกจ

หนวยงานทเกยวของในรายสาขาอตสาหกรรม

กรมพฒนาธรกจการคา

- ผประกอบการไทยสามารถแขงขนในตลาดตางประเทศไดดขน

2

- กาหนดมาตรฐานบรการไทยและมการรบรองมาตรฐานดงกลาวโดยหนวยงานภาครฐ เพอใหบรการไทยมความนาเชอถอในการสงออกไปตางประเทศ

กระทรวงอตสาหกรรม กระทรวงพาณชย

- บรการไทยไดรบความนาเชอถอในการประกอบธรกจในตางประเทศ

1

5-22


3 ยทธศาสตรในการดงดดการลงทนจากตางประเทศ

3.1) การปรบปรง กฎ กตกาภาครฐ - ทบทวน พ.ร.บ. การประกอบธรกจของคนตางดาว

พ.ศ. 2542 เพอผอนปรนการถอหนตางชาตในสาขาบรการทตองการเทคโนโลยจากตางประเทศ


กระทรวงพาณชย

- มการทบทวนบญช 3 ของ พ.ร.บ. การประกอบธรกจของคนตางดาว พ.ศ. 2542

2

- พจารณาผอนปรนกฎระเบยบของสานกงานตารวจตรวจคนเขาเมอง ทกาหนดใหการจางงานของคนตางดาวตองมอตราสวนจานวนคนไมเกน 1 ตอ 4 ของการจางงาน


สานกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน สภาหอการคาแหงประเทศไทย สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย

- มการทบทวนความเหมาะสมของกฎ ระเบยบดงกลาว

2

- มมาตรการในการสงเสรมการลงทนในบรการทม forward และ backward linkage สงกบอตสาหกรรมหลกของประเทศ

สานกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน

- มมาตรการในการสงเสรมการลงทนในธรกจบรการทม linkage กบภาคอตสาหกรรมสง

1

3.2) การพฒนาโครงสรางพนฐานบรการสาธารณปโภค - พฒนาโครงสรางพนฐาน กระบวนการและขนตอนการขนสง

สนคาใหเพยงพอตออปสงคและมประสทธภาพ โดยเนนการใหเอกชนเขามามบทบาทในการบรหารจดการ เชน โครงสรางการขนสงทางราง

กระทรวงคมนาคม - มโครงสรางพนฐานทมประสทธภาพและเพยงพอตอความตองการของนกลงทน

2

3.3) การเผยแพรขอมลทเกยวของกบการประกอบธรกจในประเทศไทย

- จดตงศนยขอมล (Information Centre) ทมลกษณะครบวงจร เพออานวยความสะดวกใหแกนกลงทนจากตางประเทศ

สานกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน - มแหลงขอมลเกยวกบการประกอบธรกจในประเทศไทยทตางชาตสามารถเขาถงได

2

5-23


3.4) การยกระดบมาตรฐานภาคบรการ - จดตงหนวยงานกลางของภาครฐในการประสานงานระหวาง

หนวยงานราชการตางๆ เพอใหเกดเปนความรวมมอในการพฒนาภาคธรกจภาคบรการอยางเปนระบบ


กรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย

- มหนวยงานกลางของภาครฐในการรวบรวมขอมลของผทเกยวของในการพฒนาธรกจภาคบรการและมการประเมนผลงานของแตละหนวยงาน

1

- ผลกดนใหมการรวมกลมและจดตงสมาคมภาคเอกชน ใหสามารถแขงขนกบธรกจบรการจากประเทศอนๆ และสนบสนนการประกอบธรกจซงกนและกน

กรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย - เกดความรวมมอในการประกอบธรกจระหวางบรษทเอกชน ผประกอบการไทยมความเขมแขง

1

4. ยทธศาสตรในการพฒนาธรกจบรการเพอปรบปรงคณภาพชวตของประชาชน

4.1) สงเสรมการพฒนาสาขาบรการสขภาพเพอรองรบประชากรผสงอาย

- กาหนดแนวทางในการสงเสรมธรกจดแลผสงอายของเอกชน สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

กระทรวงพาณชย

- มแผนยทธศาสตรในการพฒนาบรการบานพกคนชรา และมแนวทางในการทรฐจะใหการอดหนน

1

กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

- ธรกจบรการดแลผสงอายทยากจน

- กาหนดแนวนโยบายและมาตรการในการผลกดนใหมการผลตแพทยจานวนมากขน เพอรองรบอปสงคทงในประเทศและตางประเทศ

กระทรวงสาธารณสข กระทรวงศกษาธการ

- มมาตรการในการเพมจานวนนกศกษาแพทยทสามารถผลตไดในแตละปทรบการเหนชอบจาก ครม.

1

4.2) สงเสรมการพฒนาสาขาบรการดานการศกษาเพอพฒนาคณภาพของประชากร

5-24


- สงเสรมหลกสตรการศกษาใหมมาตรฐานสากล โดยเนนการเรยนการสอนอยางสรางสรรค

กระทรวงศกษาธการ

- มหลกสตรการศกษาทมคณภาพและไดมาตรฐาน 2

- กาหนดแนวนโยบายใหประชาชนไดรบการศกษาทมคณภาพอยางเทาเทยมกน

กระทรวงศกษาธการ - มการพฒนาคณภาพของประชาชน 5

4.3) ปรบปรงประสทธภาพของบรการสาธารณปโภคพนฐานเพอลดภาระคาใชจายของประชาชน

- ผลกดนใหมกฎ กตกาในการกากบดแลกจการสาธารณปโภคพนฐานทจาเปนตอการดารงชวตของประชาชน เพอใหมบรการทมคณภาพ ทประชาชนเขาถงไดในราคาทเปนธรรม

กระทรวงคมนาคม กระทรวงมหาดไทย กระทรวงพลงงาน หนวยงานกากบดแลรายสาขา

- มขอมลและมกฎ กตกาในการกาหนดอตราคาบรการตามตนทน รบเรองรองเรยนทมประสทธภาพ ควบคณคณภาพและมาตรฐานของบรการ ปองกนการผกขาด ฯลฯ ในทงสสาขาบรการ ไดแก ไฟฟา ประปา ขนสง สอสาร

2

4.4) สงเสรมการพฒนาธรกจบรการดานสงแวดลอม - สงเสรมและสนบสนนบรษทตางชาตใหเขามาลงทนในธรกจ

บรการดานสงแวดลอม โดยการปรบเปลยนกฎระเบยบในการประกอบธรกจและการเขามาทางานของคนตางชาต และใหภาครฐเปนผกากดดแลใหมการพฒนาและวจย รวมถงการถายทอดเทคโนโลย

กรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย กระทรวงการตางประเทศ กระทรวงพลงงาน กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

- มกฎระเบยบทจงใจใหผประกอบธรกจตางชาตเขามาลงทนในธรกจบรการดานสงแวดลอม และรฐเขามาใหความชวยเหลอดานเงนลงทน วตถดบและบคลากรสาหรบธรกจทมการลงทนสง แตตองมการแลกเปลยนกบการถายทอดเทคโนโลย

2

บทท 5 ยทธศาสตรการพฒนาภาคบรการ ................................................................................................................ 1

1. กรอบแนวคดในการพฒนา ........................................................................................................................ 1 2. วสยทศน ............................................................................................................................................. 2 3. เปาประสงคในการพฒนาสาขาบรการ ........................................................................................................... 2 4. ยทธศาสตรในการพฒนา ........................................................................................................................... 3 5. กลไกการขบเคลอน ............................................................................................................................... 12 6. แผนทนาทาง (ROAD MAP) ................................................................................................................. 14

ตารางท 5.1 แผนทนาทางยทธศาสตรการพฒนาภาคบรการของประเทศไทย .................................................................................... 15 รปท 5.1 เปาประสงคในการพฒนาสาขาบรการ ........................................................................................................................ 3

6-1

บทท 6 หลกเกณฑการคดกรองสาขาบรการ

นอกจากการศกษาครงนจะศกษาวเคราะหเพอประเมนศกยภาพและขดความสามารถ ในการแขงขนของภาคบรการในภาพรวมแลว คณะผวจยยงไดประเมนศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนของภาคบรการในรายสาขารวม 12 สาขาซงมรายละเอยดอยในภาคผนวกท 4-14

ในบทนไดกาหนดหลกเกณฑการคดกรองสาขาบรการ 12 สาขาทไดศกษามาแลว เพอศกษา ในเชงลกและจดทายทธศาสตรรายสาขาตอไป โดยพจารณาจากปจจยตางๆ ดงตอไปน

1. การสรางมลคาเพม

สาขาบรการทสรางมลคาเพมแทจรงเมอเทยบกบ GDP ภาคบรการมากทสดในป 2551 ไดแก การคาสงและคาปลก การขนสงและสอสาร และโรงแรมและภตตาคาร อสงหารมทรพยสถาบนการเงน คดเปนรอยละ 28.34, 20.20, 7.76, 7.60 และ 7.51 ตามลาดบ (ดตารางท 6.1)

ตารางท 6.1 ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศและสดสวนตอภาคบรการป 2551

ภาคบรการ GDP 2551 (ลานบาท)

รอยละของ GDP ป 2551 ตอ GDP เฉพาะภาคบรการ

1. ไฟฟา กาซ และประปา 148,020 6.95 (% Annual Growth) 4.26 2. การกอสราง 94,714 4.45 (% Annual Growth) -4.73 3. การคาสงและคาปลก การซอมแซมยานยนต จกรยานยนต ของใชสวนบคคลและของใชในครวเรอน 603,474 28.34 (% Annual Growth) 1.91 4. โรงแรม และภตตาคาร 159,916 7.51 (% Annual Growth) 1.45 5. การขนสง การเกบรกษาสนคา และการคมนาคม 430,164 20.20 (% Annual Growth) -0.40 6. สถาบนการเงน 161,891 7.60 (% Annual Growth) 8.06 7. อสงหารมทรพย การเชา และกจกรรมทางธรกจ 165,177 7.76 (% Annual Growth) 0.21 8. การบรหารราชการแผนดน การปองกนประเทศ และการประกนสงคมภาคบงคบ 117,217 5.50 (% Annual Growth) -1.27 9. การศกษา 107,780 5.06 (% Annual Growth) -1.29

6-2

ภาคบรการ GDP 2551 (ลานบาท)

รอยละของ GDP ป 2551 ตอ GDP เฉพาะภาคบรการ

10. งานดานสขภาพ และงานสงคมสงเคราะห 53,530 2.51 (% Annual Growth) -1.15 11. กจกรรมดานการบรการชมชน สงคมและบรการสวนบคคลอนๆ 83,990 3.94 (% Annual Growth) 0.83 12. ลกจางในครวเรอนสวนบคคล 3,762 0.18 (% Annual Growth) 1.81 GDP เฉพาะภาคบรการ 2,129,635 100.00 (% Annual Growth) 1.09

ทมา สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต คานวนโดยคณะผวจย

2. จานวนแรงงานในสาขาบรการ

สาขาบรการทมจานวนแรงงานมากทสดในป 2551 ไดแก คาปลกและคาสง โรงแรมและภตตาคาร การกอสราง การบรหารราชการแผนดน และการขนสง สถานทเกบสนคาและคมนาคม แตถาสงเกตจากอตราการเตบโตของจานวนแรงงานในสาขาบรการตางๆ เทยบป 2550 กบ 2551 พบวา สาขาบรการทมอตราการเตบโตของแรงงานมากทสด ไดแก การบรการชมชน สงคมและสวนบคคล การเงนการธนาคาร การบรการสขภาพและสงคมสงเคราะห และการขนสง สถานทเกบสนคาและคมนาคม คดเปนรอยละ 10.04, 9.15, 7.57, 6.63 และ 5.58 ตามลาดบ และเมอสงเกตจากอตราการเตบโตของแรงงานเฉลยตอป (CAGR) ตงแตป 2541 ถง 2551 พบวา สาขาบรการสขภาพมอตราการเตบโตเฉลยตอปมากทสด เทากบรอยละ 5.99 รองลงมาคอ อสงหารมทรพย การบรการชมชน โรงแรมและภตตาคาร และ การคาสงและคาปลก ตามลาดบ ซงสามารถสรปไดวา ถงแมการบรการสขภาพจะมจานวนแรงงานไมมากนกเมอเทยบกบบรการอนๆ (ประมาณ 680,000 คน) แตสาขาบรการดงกลาวกลบมอตราการเตบโตของแรงงานทสงมากในชวง 10 ป ทผานมา เชนเดยวกบสาขาการบรการชมชน (ดตารางท 6.2)

ตารางท 6.2 จานวนและอตราการเตบโตของแรงงานสาขาบรการป 2551

ภาคบรการ จานวน (คน) ป 2551

อตราการเตบโตเทยบป

2550/2551

CAGR ชวง 10 ปทผานมา (ตงแตป 2541

ถง 2551) การไฟฟา กาซ และประปา 106,390 4.54 - 4.71 การกอสราง 2,214,040 3.04 3.11 การคาสง และคาปลก 5,754,280 3.23 3.28 โรงแรม และภตตาคาร 2,384,250 1.76 4.08

6-3

ภาคบรการ จานวน (คน) ป 2551

อตราการเตบโตเทยบป

2550/2551

CAGR ชวง 10 ปทผานมา (ตงแตป 2541

ถง 2551) การขนสง สถานทเกบสนคา และคมนาคม 1,117,090 5.58 1.25 การเงนการธนาคาร 373,130 9.15 2.17 การคาอสงหารมทรพย ธรกจใหเชาและธรกจอนๆ

731,510 1.98 5.51

การบรหารราชการแผนดน 1,299,300 3.86 2.32 การศกษา 1,061,560 1.49 1.22 การบรการสขภาพ และสงคมสงเคราะห 681,390 7.57 5.99 กจการบรการชมชน สงคม และสวนบคคลอนๆ

825,650 10.04 4.99

บรการลกจางในครวเรอนสวนบคคล 217,710 6.63 0.03 ทมา ธนาคารแหงประเทศไทย คานวนโดยคณะผวจย

3. ความเชอมโยงกบภาคการผลตและภาคบรการ

สาขาบรการทมความเชอมโยงไปขางหนาและไปขางหลงทสาคญ โดยวเคราะหจากขอมลตารางปจจยการผลตป 2543 ของ สศช. ไดแก สขภาพ การผลตไฟฟา สอสาร และสถาบนการเงน ซงสาขาบรการเหลานเปนปจจยการผลตทสาคญเพอใชในการผลตทงสนคาและบรการมากทสด (ดตารางท 6.3)

ตารางท 6.3 สาขาบรการทมความเชอมโยงกบภาคการผลตและภาคบรการ

มลคาปจจยการผลตขน

กลาง อปสงคขนสดทายรวม อปสงครวม

สดสวนมลคาปจจยการผลตขนกลาง/อปสงครวม

การผลตไฟฟา 215,530,910 74,637,296 290,168,206 0.74 ระบบทอกาซ 82,233,691 19,275,626 101,509,317 0.81 การประปา 8,419,008 22,461,624 30,880,632 0.27

การกอสรางทอยอาศย 815,005 80,190,510 81,005,515 0.01 การกอสรางอาคารทไมใชทอยอาศย 4,851,112 100,355,255 105,206,367 การกอสรางงานบรการสาธารณะทางดานการเกษตรและปาไม - 48,500,935 48,500,935 การกอสรางงานบรการทไมเกยวกบงานเกษตร - 143,681,453 143,681,453 การกอสรางโรงงานผลตพลงไฟฟาและสาธารณปโภค - 12,813,838 12,813,838

6-4




การกอสรางอาคารโทรศพท โทรเลข วทยกระจายเสยง และหอโทรทศน - 10,899,633 10,899,633 การกอสรางอน ๆ 148,042 24,085,566 24,233,608 การคาสง 338,618,559 486,607,811 825,226,370 0.00 การคาปลก 234,228,912 415,291,977 649,520,889 ภตตาคารและรายขายเครองดม 53,868,972 363,526,573 417,395,545 0.14 โรงแรมและทพกอน ๆ 14,262,486 85,779,034 100,041,520 การขนสงโดยรถไฟ 2,883,520 4,382,514 7,266,034 0.47 การขนสงโดยรถประจาทางและไมประจาทาง 22,766,427 175,286,761 198,053,188 การขนสงสนคาทางบก 97,534,036 97,622,078 195,156,114 การใหบรการแกการขนสงทางบก 14,663,255 5,220,606 19,883,861 การขนสงทางทะเลหลวงและชายฝง 377,458 22,159,085 22,536,543 การขนสงทางนาภายในประเทศ 17,303,137 38,715,044 56,018,181 บรการการขนสงทางนา 5,460,286 1,243,431 6,703,717 การขนสงทางอากาศ 64,639,661 78,986,259 143,625,920 บรการเกยวเนองกบการขนสง 9,382,350 15,508,548 24,890,898 สถานทเกบสนคาและไซโล 3,760,146 9 3,760,155 บรการไปรษณยโทรเลข 79,588,517 77,012,286 156,600,803 0.51 สถาบนการเงน 154,138,879 3,732,613 157,871,492 0.61 การประกนชวต - 38,731,025 38,731,025 บรการประกนภยอน ๆ 18,412,906 2,856,758 21,269,664 บรการดานอสงหารมทรพย 25,317,829 200,261,741 225,579,570 0.48 การบรการทางธรกจตาง ๆ 80,119,447 13,437,617 93,557,064 การบรหารราชการ - 210,732,042 210,732,042 0.39 การบรการรกษาความสะอาด 3,733,113 1,002,943 4,736,056 การบรการการศกษา - 255,306,386 255,306,386 0.23 สถาบนวจย 2,750,257 3,351,400 6,101,657 การบรการทางการแพทยและอนามย 116,734 172,784,107 172,900,841 1.38 สถาบนธรกจ สมาคมอาชพและผใชแรง 2,447,686 291,755 2,739,441 การบรการชมชนอน ๆ 2,897,267 589,745 3,487,012 บรการดานภาพยนตและการจดจาหนาย 3,120,945 62,795 3,183,740 0.40 โรงฉายภาพยนตและโรงละคร 391,609 1,181,715 1,573,324 วทย โทรทศน, บรการทเกยวของ 36,318,128 11,883,544 48,201,672

6-5




หองสมด, พพธภณฑ และบรการทางวฒนธรรมอน ๆ 1,371 469,695 471,066 การบนเทงและบรการสนทนาการ 298,248 14,984,676 15,282,924 การซอมแซม 12,796,462 17,859,348 30,655,810 การบรการสวนบคคล 2,643,797 56,940,766 59,584,563 0.04 กจกรรมทมอาจระบประเภทได 54,692,951 80,581,078 135,274,029

หมายเหต: 1) ขอมลทคานวณในตารางดานบนเปนราคาผซอ (Purchaser Price) 2) มลคาปจจยการผลตขนกลาง (Intermediate Transaction) หมายถง ปรมาณการใชปจจยการผลตในกจกรรมตางๆ 3) อปสงคขนสดทายรวม (Total Final Demand) ประกอบดวย รายจายเพอการอปโภคบรโภคภาคเอกชน รายจายเพอการอปโภคบรโภคภาครฐบาล การสะสมทน สวนเปลยนของสนคาคงเหลอ การสงออกและการสงออกพเศษ 4) สดสวนมลคาปจจยการผลตขนกลาง /อปสงครวม จะแสดงใหเหนวา มการใชปจจยการผลตเพอผลตสนคาหรอ บรการนอยกวาหรอมากกวาการใชเพออปโภคบรโภคขนสดทาย หากตวเลขมคาเทากบ 1 แสดงวาปจจยการผลตนนใช สาหรบผลตสนคาหรอบรการเกอบทงหมด จงมความสาคญในการขบเคลอนและพฒนาเศรษฐกจของประเทศ แตถาตวเลขมคาเทากบ 0 แสดงวาปจจยการผลตนนใชสาหรบอปโภคบรโภคขนสดทายเกอบทงหมด จงมความสาคญ ตอคนในประเทศทใชเพอการอปโภคบรโภคเปนหลก


4. การสรางรายไดของภาคบรการในตลาดตางประเทศ

สาขาบรการทมการสงออก หรอบรการทใหบรการแกชาวตางชาต ถอเปนสาขาบรการทควรใหความสาคญ เพราะสามารถสรางรายไดใหกบประเทศ และหากมการสงเสรมหรอสนบสนนทดพอจากภาครฐ อาจสามารถเพมรายได หรอดงดดลกคาชาวตางชาตไดมากยงขน เชน สาขาการทองเทยวทประเทศไทยไดดลบรการเกนดลมาโดยตลอด แตสาขาบรการนมไดอยในขอบเขตการศกษาครงน สาขากอสรางทประเทศไทยมดลบรการเกนดลในชวงหลงวกฤตเศรษฐกจในชวงป 2541-2545 เนองจากในชวงนนความตองการดานอสงหารมทรพยและโครงการลงทนตางๆ ภายในประเทศลดลงอยางมาก ผประกอบการเอกชนจงปรบตวไปรบงานกอสรางภายนอกประเทศสวนหนง รวมถงสาขาการสอสารทไทยมดลบรการเกนดลดวย สวนบรการดานสขภาพแมจะไมมขอมลดลบรการ แตเปนททราบกนดวา ชวงทศวรรษทผานมา บรการรกษาพยาบาลชาวตางชาตในประเทศไทยมการเตบโตสง นบตงแตป 2548 เปาหมายรายไดจากศนยกลางการแพทย (Medical Hub) มอตราเพมมากกวารอยละ 15 ตอป และมจานวนคนไขตางชาตเพมขนอยางตอเนอง แตสวนใหญจะเปนการใหบรการจากโรงพยาบาลเอกชน (ดตารางท 6.4) อยางไรกตาม แมบรการสขภาพแกชาวตางชาตจะสรางรายไดใหกบประเทศไทย แตภาครฐจาเปนตองคานงถงผลกระทบเชงสงคมดวย เนองจากเรมมความกงวลวาประเทศไทยอาจประสบปญหาการขาดแคลนแพทยเพอใหบรการคนไทย เพราะโรงพยาบาลเอกชนทใหบรการชาวตางชาตให

6-6

ผลตอบแทนแกแพทยทดกวา การจะสรางบคลากรทางการแพทยใหเพยงพอตอความตองการของคนไทยและชาวตางชาตจาเปนตองใชระยะเวลาหลายป

ตารางท 6.4 ประมาณการเปาหมายรายไดจาก Medical Hub และขอมลจานวนคนไขตางชาต

2547 2548 2549 2550 2551 รวม

(1) เปาหมายรายไดจาก Medical Hub (ลานบาท)

19,635 23,100 27,433 32,898 39,833 142,899

อตราเพม (% ตอป) 17.6 18.8 19.9 21.0 (2) จานวนคนไขตางชาต (คน) 1,103,095 1,249,984 1,330,000 1,373,807 อตราเพม (% ตอป) 13.3 13.3 6.4 3.3 (3) = (1)/(2) ประมาณการเปาหมายรายไดตอคนไขตางชาต (บาทตอคน)

17,800 18,480 20,626 23,943

ทมา: (1) กระทรวงสาธารณสข, 2546: 11 (2) สานกสงเสรมธรกจบรการ กรมสงเสรมการสงออก กระทรวงพาณชย

5. การขาดหนวยงานกากบดแลอยางเหมาะสม

สาขาบรการทภาครฐควรใหความสาคญเพมเตม คอ สาขาบรการทยงไมมหนวยงานรฐทรบผดชอบอยางชดเจน ทาใหขาดแนวทางการพฒนาสาขาบรการนน และผประกอบการไมรจะพงพาหนวยงานใดไดหากเกดปญหา หรอตองการการสนบสนนจากภาครฐ เชน สาขากอสราง และสาขาอสงหารมทรพย

6. การขาดยทธศาสตรในรายสาขาบรการ

สาขาบรการทยงไมมยทธศาสตรระดบชาต ทาใหขาดทศทางการพฒนาภาคบรการ เชน สาขากอสราง สาขาอสงหารมทรพย และสาขาคาปลกคาสง เปนตน จงจาเปนตองมการศกษาเพอจดทายทธศาสตรรายสาขาตอไป

7. การสงเสรมคณภาพชวตทดของประชาชน

สาขาบรการทเปนปจจยทสาคญตอคณภาพชวตของประชาชน เชน สาขาไฟฟา ประปา กาซ กอสราง อสงหารมทรพย ศกษา และสขภาพ ซงบรการเหลานเปนสงจาเปนทชวยใหคณภาพชวตของคนไทยดขน หรอพฒนาศกยภาพของคนไทยใหมความรยงขน

8. การเพมบทบาทใหภาคเอกชน

สาขาบรการทควรเพมบทบาทใหกบภาคเอกชน ไดแก สาขาไฟฟา แมรฐจะสนบสนนใหมผผลตไฟฟาเปนภาคเอกชน แตรฐวสาหกจยงผกขาดการซอไฟฟาเพยงรายเดยวอย ทาใหการแขงขนในการ

6-7

ผลตไฟฟายงไมเสรเพยงพอ หรอในสาขาการสอสาร ทยงมปญหาเรองการออกใบอนญาตทาใหผใหบรการโทรศพทเคลอนทยงไมสามารถใหบรการ 3G ได หรอสาขาการศกษาและสขภาพ ทมการใหบรการชาวตางชาต จงจาเปนตองสงเสรมบทบาทของภาคเอกชนตอไป สวนสาขากอสรางกมการรบงานในตางประเทศอยบาง แตภาครฐจาเปนตองเขามาชวยดแลภาคเอกชนมากกวาทเปนอยในปจจบน

9. การใชเทคโนโลยในธรกจบรการ

สาขาบรการทใชความกาวหนาทางเทคโนโลยในการสรางมลคาเพม หรอพฒนาศกยภาพใน การแขงขน เชน การสอสาร ทความลาหนาทางเทคโนโลยทาใหสามารถใหบรการขามพรมแดนได หรอสาขาการขนสง ทสามารถนาเทคโนโลยมาชวยใหการบรหารจดการมประสทธภาพดยงขน หรอสาขาสขภาพ ทนาเทคโนโลยใหมๆ มาชวยรกษาพยาบาล หรอการใหคาปรกษาทางการแพทยทางออนไลน เปนตน

จากการพจารณาปจจยทงหมดทกลาวมา พบวาสาขาบรการ 3 สาขาไดแก สาขากอสราง สาขาสอสาร และสาขาสขภาพ เปนธรกจบรการทรฐควรใหความสาคญเพมเตม และจดทายทธศาสตรรายธรกจบรการตอไป เนองจากการจดทายทธศาสตรในสาขาดงกลาวจะชวยใหเกดประโยชนแกประเทศในหลายดาน ทงทางเศรษฐกจและสงคม สาหรบธรกจกอสรางยงไมเคยมหนวยงานทรบผดชอบชดเจนจงขาดแนวทางการพฒนาทชดเจน นอกจากนธรกจกอสรางยงเปนสาขาบรการทมจานวนแรงงานมากเปนอนดบท 3 การจดทายทธศาสตรในสาขานจะทาใหเกดผลกระทบตอการจางงานเปนวงกวาง สวนสาขาสอสารกเปนสาขาทสามารถสรางมลคาเพมไดจานวนมหาศาล เพราะเปนปจจยพนฐานทสาคญสาหรบภาคบรการอนๆ รวมถงเทคโนโลยททนสมยจะชวยขยายรปแบบการใหบรการขามประเทศไดดวย ซงสามารถสรางรายไดเขาประเทศจานวนมาก สวนธรกจบรการดานสขภาพนนนอกจากจะมอตราการเตบโตแรงงานและความเชอมโยงระหวางภาคการผลตและภาคบรการในระดบสงแลว การใหบรการกบชาวตางชาตกมการเตบโตสงจากการผลกดนโดยภาคเอกชน (ดตารางท 6.5)

6-8

ตารางท 6.5 หลกเกณฑการคดกรองสาขาบรการ 12 สาขา

หลกเกณฑ ไฟฟา ประปา กาซ

กอสราง คาสง-คาปลก

โรงแรม ขนสง สอสาร การเงน อสงหา รมทรพย

ศกษา สขภาพ บรการชมชน

ลกจางในครวเรอน

1. สรางมลคาเพมแทจรง 6.95 4.45 28.34 7.51 12.81* 7.47* 7.60 7.76 5.06 2.51 3.94 0.81

2. จานวนแรงงาน (อนดบ) 11 3 1 2 4 4 9 7 5 8 6 10

3. อตราการเตบโตแรงงาน (CAGR) - 4.71 3.11 3.28 4.08 1.25 1.25 2.17 5.51 1.22 5.99 4.99 0.03

4. ความเชอมโยง** 0.60 0.06 0.00 0.14 0.47 0.51 0.61 0.48 0.23 1.38 0.40 0.04

5. บรการทมการสงออกหรอใหบรการชาวตางชาต

/ / / /

6. บรการทอาจไดรบผลกระทบจากการสงออกภาคบรการ

/

7. ไมมหนวยงานรฐดแล /

8. ไมมยทธศาสตรระดบชาต หรอระดบหนวยงานทรบผดชอบ

/ /

9. สงเสรมคณภาพชวต / / / / / / /

10. ควรเพมบทบาทของภาคเอกชนในการพฒนาภาคบรการ หรอใหภาคเอกชนเปนตวขบเคลอนภาคบรการ

/ / / / /

11. บรการทใชความกาวหนาทางเทคโนโลยในการสรางมลคาเพม หรอพฒนาศกยภาพในการแขงขน

/ / /

จานวนจดเดนจากการประเมน 3 6 4 3 3 6 2 4 4 7 2 0

หมายเหต * คอ คานวนจากขอมลป 2550 เนองจากบญชประชาชาตป 2551 ยงไมมการแยกรายสาขา ทาใหไมสามารถแยกขอมลสาขาขนสงกบสอสารได ** หากตวเลขมคาใกลกบ 1 แสดงวาปจจยการผลตนนใชสาหรบผลตสนคาหรอบรการเกอบทงหมด


6-9

บทท 6 หลกเกณฑการคดกรองสาขาบรการ .............................................................................................................. 1

1. การสรางมลคาเพม ................................................................................................................................. 1 2. จานวนแรงงานในสาขาบรการ .................................................................................................................... 2 3. ความเชอมโยงกบภาคการผลตและภาคบรการ .................................................................................................. 3 4. การสรางรายไดของภาคบรการในตลาดตางประเทศ ........................................................................................... 5 5. การขาดหนวยงานกากบดแลอยางเหมาะสม..................................................................................................... 6 6. การขาดยทธศาสตรในรายสาขาบรการ .......................................................................................................... 6 7. การสงเสรมคณภาพชวตทดของประชาชน ...................................................................................................... 6 8. การเพมบทบาทใหภาคเอกชน .................................................................................................................... 6 9. การใชเทคโนโลยในธรกจบรการ ................................................................................................................ 7

ตารางท 6.1 ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศและสดสวนตอภาคบรการป 2551 ............................................................................. 1 ตารางท 6.2 จานวนและอตราการเตบโตของแรงงานสาขาบรการป 2551 ......................................................................................... 2 ตารางท 6.3 สาขาบรการทมความเชอมโยงกบภาคการผลตและภาคบรการ ........................................................................................ 3 ตารางท 6.4 ประมาณการเปาหมายรายไดจาก MEDICAL HUB และขอมลจานวนคนไขตางชาต ............................................................ 6 ตารางท 6.5 หลกเกณฑการคดกรองสาขาบรการ 12 สาขา ........................................................................................................... 8

บทท 7 ยทธศาสตรการพฒนาบรการโทรคมนาคม

1. สถานภาพของบรการโทรคมนาคม

1.1 นยามและขอบเขต

สถตบญชประชาชาตของประเทศไทย จดรวมสาขาสอสารและโทรคมนาคมไวภายใตสาขา การขนสง สถานทเกบสนคา และการคมนาคม เมอแยกสาขาการสอสารและโทรคมนาคมจะสามารถระบไดวา สาขาบรการสอสารและโทรคมนาคมหมายรวมถง การใหบรการทางไปรษณยและการโทรคมนาคม โดยสามารถจาแนกยอยไดเปน 2 สาขา คอ (1) บรการทางไปรษณยและการรบสงพสดภณฑ และ (2) การโทรคมนาคม

1.2 ขนาด

การโทรคมนาคมของไทยนบเปนภาคทมความสาคญตอการพฒนาเศรษฐกจของประเทศอยางมาก ในชวงระยะเวลา 8 ป นบจากป พ.ศ. 2542-2550 มลคาของภาคธรกจโทรคมนาคม1 ขยายตวเฉลยรอยละ 7.26 และมแนวโนมเพมขนทกป โดยในป พ.ศ. 2550 มมลคาสงถง 159 แสนลานบาท คดเปนรอยละ 3.74 ของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (Gross Domestic Products- GDP) (ดรปท 7.1) การเพมขนของมลคาโทรคมนาคมของไทยดงกลาวกสอดคลองกบแนวโนมของโลก ทเทคโนโลยสอสารและสารสนเทศหรอ ICT กาลงไดรบการพฒนาและขยายตวอยางตอเนอง

1.3 โครงสรางตลาด

ในสวนของผใหบรการ ผทไดรบสทธในโครงสรางพนฐานเครอขายโทรคมนาคม ไดแกรฐวสาหกจ 2 ราย คอบรษท ทโอท จากด (มหาชน) หรอ TOT ซงผกขาดการใหบรการโทรศพทภายในประเทศ และบรษท กสท โทรคมนาคม จากด (มหาชน) หรอ CAT ซงผกขาดการใหบรการรบสงขอมลระหวางประเทศ อยางไรกด หลงจากมการออกพระราชบญญตการประกอบกจการโทรคมนาคม พ.ศ. 2544 รฐวสาหกจทงสองเรมใหสมปทานแกผใหบรการเอกชนทวไป โดยมระยะเวลาการใหสมปทาน 25-30 ป โดยมผใหบรการเอกชนดานโทรศพทพนฐานและโทรศพทเคลอนททสาคญดงท (ดตารางท 7.1)

1 หมายถง การไปรษณยและการสอสาร ในสาขาการขนสง การเกบรกษาสนคา และการคมนาคม ตามบญชประชาชาต

7-2

รปท 7.1 มลคาภาคการสอสารและโทรคมนาคมของไทย และรอยละของมลคาภาคการสอสารและโทรคมนาคมตอGDP ณ ราคาคงท

84,72294,353

106,889113,053

123,880

146,026154,088 159,161

132,965

3.78 3.743.493.48

3.142.95

3.573.61 3.79

0

20,000

40,000

60,000

80,000

100,000

120,000

140,000

160,000

180,000

2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550

ลานบาท

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4รอยละรอยละตอ GDP

ทมา สานกงานคณะกรรมการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ตารางท 7.1 ผไดรบสมปทานการใหบรการโทรศพทพนฐานและ โทรศพทเคลอนท

ผไดรบสมปทาน รฐวสาหกจผให

สมปทาน

ระยะเวลาสมปทาน

(พ.ศ.)

ขอบเขตการใหบรการ

บรษททรคอรปอเรชน จากด (มหาชน)- TRUE

TOT 2535-2560 ตดตงและใหบรการโทรศพทพนฐาน 2.6 ลานเลขหมาย ในเขตกรงเทพและปรมณฑล

บรษทททแอนดท จากด (มหาชน) -TT&T

TOT 2533-2558 ตดตงและใหบรการโทรศพทพนฐาน 1.5 ลานเลขหมาย ในพนทตางจงหวด

บรษทแอดวานซ อนโฟร เซอรวส จากด (มหาชน)- AIS

TOT 2533-2558 ตดตงและใหบรการโทรศพทเคลอนททวประเทศ

บรษทโทเทล แอคเซส คอมมนเคชน จากด (มหาชน)- TAC

CAT 2533-2560 ตดตงและใหบรการโทรศพทเคลอนททวประเทศ

บรษท ทรมฟ จากด- True Move CAT 2540-2557 ตดตงและใหบรการโทรศพทเคลอนททวประเทศ

ทมา แบบแสดงขอมลประจาป 2550 ของแตละบรษท www.ais.co.th, www.ttt.co.th, www.truecorp.co.th, www.dtac.co.th.

ตารางท 7.1 แสดงใหเหนวา ในสวนของโทรศพทพนฐาน มผไดรบสมปทานจาก TOT ทงหมด 2 ราย คอ บรษท ทรคอรปอเรชน จากด (มหาชน) โดยไดรบสมปทานใหบรการโทรศพทพนฐานในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล และบรษทททแอนดท จากด (มหาชน) ทไดรบอนญาตใหบรการในพนทตางจงหวด อยางไรกด จนถงปจจบนยงไมมผใหบรการเอกชนรายใหมในภาคโทรศพทพนฐาน เนองจากมการควบคมอตราคาบรการโทรศพททองถนทาใหผประกอบการเอกชนไมมแรงจงใจในการลงทน

7-3

ในขณะทโทรศพทเคลอนทมจานวนผประกอบการทงหมด 6 รายคอ AIS, DTAC, True Move, DPC, HUTCH, และ THAI Mobile ทสาคญและมสวนแบงตลาดมากทสด 3 ราย ไดแก บรษทแอดวานซ อนโฟร เซอรวส จากด (มหาชน) หรอ AIS ซงไดรบสมปทานจาก TOT นบเปนผใหบรการทมสวนแบงตลาดมากทสดในธรกจโทรศพทเคลอนท รองลงมาคอ บรษทโทเทล แอคเซส คอมมนเคชน จากด (มหาชน) หรอ DTAC ผใหบรการโทรศพทเคลอนททสาคญอกรายคอบรษท ทรมฟ จากด (True Move) ภายใตกลมทรคอรปอเรชน สวนรายยอยทเหลอไดแก HUTCH, DPC, และ THAI Mobile อยภายใตการดาเนนงานของ CAT และหากพจารณาวา DPC เปนบรษทยอยของ AIS ทรบสมปทานจาก CAT กทาใหจานวนผใหบรการโทรศพทเคลอนทในไทยมทงหมด 5 ราย

ในสวนของภาคธรกจอนเทอรเนตนน พบวามจานวนผใหบรการมากราย โดยมผไดรบใบอนญาตใหบรการอนเทอรเนตตงแตป พ.ศ. 2548-2552 ถง 95 ราย2 โดย ผประกอบการรายใหญทมสวนแบงในตลาดสงลวนเปนผใหบรการโทรศพทพนฐานไดแก TOT, TT&T และTrue Internet ซงมสวนแบงตลาดสงทสด คอรอยละ 48 ในไตรมาส 2 ป 2551 (ดรปท 7.2)

รปท 7.2 สวนแบงตลาดของอนเทอรเนตในไทย

True Internet48%

TT&T30%

Others3%

Jasmin1%

CS Loxinfo1%

TOT17%

ทมา สานกพฒนานโยบายและกฎกตกา สานกงานคณะกรรมการกจการโทรคมนาคมแหงชาต. รายงานสภาพตลาดและแนวโนมบรการ

โทรคมนาคม ไตรมาส 2 ป 2551.

จะเหนไดวาผประกอบการดานการสอสารและโทรคมนาคมในประเทศไทยสวนใหญประกอบกจการสอสารโทรคมนาคมหลายดาน เชน กลมบรษททรคอรปอเรชน ซงมทงบรการโทรศพทพนฐาน โทรศพทเคลอนท และอนเทอรเนต หรอ TOT และ CAT ซงเปนผใหสมปทานโครงขายโทรคมนาคมกไดลงแขงขนประกอบกจการในตลาดโทรศพทเคลอนทและอนเทอรเนต จานวนผประกอบการในตลาดโทรคมนาคมไทยทแทจรงจงมนอยราย

2 http://www.ntc.or.th/license/index.php?show=all.

7-4

1.4 อตราการขยายตว

ดงทไดกลาวไปขางตนวาภาคธรกจโทรคมนาคมทวโลกกาลงขยายตวอยางตอเนอง ประเทศไทยเองกเชนเดยวกน โดยพจารณาจากจานวนผใชบรการโทรคมนาคมทวประเทศไดเพมขนอยางเหนไดชด โดยเฉพาะอยางยงในภาคโทรศพทเคลอนท ซงมสดสวนจานวนผจดทะเบยนใชบรการตอประชากร 100 คนเพมขนจาก รอยละ 5.90 ในปพ.ศ. 2543 เปนรอยละ 86.75 ในป พ.ศ. 2551 มากกวาโทรศพทพนฐานหลายเทาตว (ดรปท 7.3)

รปท 7.3 สดสวนจานวนผจดทะเบยนใชบรการโทรศพทพนฐาน และโทรศพทเคลอนทตอจานวนประชากร 100 คน ทวประเทศ

ทมา สานกงานคณะกรรมการกจการโทรคมนาคมแหงชาต

ในสวนของบรการอนเทอรเนต ตวเลขจานวนผใชบรการอนเทอรเนต Broadband ไดขยายตวเพมขนอยางตอเนองเชนเดยวกบกระแสโลก แสดงใหเหนถงความตองการของผบรโภคตออนเทอรเนตความเรวสง ซงเพมขนถงกวา 1.54 ลานคนทวประเทศในชวงไตรมาส 3 ของป พ.ศ. 2551 โดยมอตราการขยายตวเฉลยตงแตป พ.ศ. 2547-2550 ถงรอยละ 48 (ดรปท 7.4)

10.649.12 9.84 10.49 10.02 10.46 10.69 10.68 10.64

86.75

83. 69

63.7

48.4543.65

34.32

27.83

5.912.82

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551

รอยละตอประชากร

10

0 คน

โทรศพทพนฐาน โทรศพทเคลอนท

7-5

รปท 7.4 จานวนผใชบรการอนเทอรเนตความเรวสงในประเทศไทย

0.22

0.52

0.71

0.98

1.54

0.00

0.20

0.40

0.60

0.80

1.00

1.20

1.40

1.60

1.80

2547 2548 2549 2550* 2551**

ลานคน

หมายเหต * ขอมลจากครงปแรกของปพ.ศ.2550

** ขอมลจากไตรมาส 3 ปพ.ศ. 2551

ทมา สานกพฒนานโยบายและกฎกตกา. อางแลว.

1.5 การประเมนการกากบดแลกจการโทรคมนาคมของไทย

การกากบดแลกจการโทรคมนาคมในปจจบนอยภายใตการดแลของคณะกรรมการกจการโทรคมนาคมแหงชาต (กทช.) ซงทาหนาทกาหนดนโยบายและจดทาแผนแมบทการพฒนากจการโทรคมนาคม รวมถงกาหนดหลกเกณฑและวธการเกยวกบการอนญาตและเงอนไขในการประกอบกจการโทรคมนาคม จงถอเปนหนวยงานทมบทบาทสาคญตอการพฒนากจการโทรคมนาคมของไทย

ในการสารวจความคดเหนเกยวกบประสทธภาพในการกากบดแลกจการโทรคมนาคมของ กทช. โดย LirneAsia ในป 2551 ใน 7 ประเทศ พบวา ประเทศไทยมคะแนนการกากบดแลทมประสทธภาพดในลาดบท 3 ดวยคะแนน 2.8 จาก 5 คะแนน ตามทปรากฏในรปท 7.5 โดยประเทศปากสถานไดคะแนนสงสด คอ 3.4 คะแนน เนองจากตลาดบรการโทรศพทเคลอนทมการแขงขนสงมาก โดยมจานวนผใหบรการโทรศพทเคลอนทถง 6 ราย สงผลใหมการลงทนในโครงสรางพนฐาน และมการเสนอบรการทหลากหลายรวมทงอตราคาบรการทตาลง นอกจากนแลว ยงมบรการคงสทธเลขหมาย (Number Portability) ซงผบรโภคสามารถเปลยนไปใชบรการของผประกอบการรายอนโดยยงคงใชเลขหมายโทรศพทเคลอนท เ ดมของตนได ทาใหสะดวกในการทจะเลอกผใหบรการตามความตองการ อนเปนการสงเสรมการแขงขนในธรกจโทรศพทเคลอนทมากยงขน สวนประเทศทมคะแนนตาสดคออนโดนเซย เนองจากมหนวยงานกากบดแลหลายหนวยงาน ซงไมมการประสานการทางานทด และขาดโครงสรางพนฐานดานสาธารณปโภคเพอสงเสรมการพฒนากจการโทรคมนาคม

7-6

รปท 7.5 คะแนนการประเมนการกากบดแลกจการโทรคมนาคมเฉลยใน 7 ประเทศ ป 2551

3.43.32.8

2.52.7 2.7

2.8

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

4.5

5.0

อนโดนเซย อนเดย บงคลาเทศ ไทย ฟลปปนส มลดฟ ปากสถาน

ทมา: การสารวจโดย LirneAsia ป 2551

สาหรบประเทศไทยนนคะแนนทไดรบสาหรบบรการแตละประเภท คอ บรการโทรศพทพนฐาน บรการโทรศพทเคลอนท และบรการอนเทอรเนตบรอดแบนดจะใกลเคยงกนมาก ตามทปรากฏในรปท 7.6 กจการโทรศพทเคลอนทไดคะแนนนอยทสดคอ 2.7 คะแนน โดยผตอบแบบสอบถามใหความเหนวาทใหคะแนนนอยเนองมาจากปญหาการจดสรรคลนความถ โดยเฉพาะคลนความถ 3G ทมความลาชา ปญหาบรการคงสทธเลขหมาย (Number Portability) ทยงไมมการบงคบใช และ ปญหาการเชอมตอโครงขาย (Interconnection)

สวนกจการอนเทอรเนตบรอดแบนดไดคะแนนจากการสารวจสงสดคอ 2.9 คะแนน เนองจากม ผไดรบใบอนญาตแบบท 1 ทไมมโครงขายเปนของตนเองในการประกอบกจการอนเทอรเนตตงแต ป 2548 – 25 พฤศจกายน 2551 จานวนมากรวม 93 ราย รวมถงมผไดรบใบอนญาตแบบท 3 ทมโครงขายของตวเองทชวยสนบสนนธรกจอนเทอรเนตบรอดแบนดบนโครงขายของตนเองรวมทงสน 19 ราย ทาใหเกดการแขงขนในตลาด

7-7

รปท 7.6 คะแนนการประเมนการกากบดแลกจการโทรคมนาคมใน 3 ธรกจ

2.82.92.72.8

1.01.52.02.53.0

3.54.04.55.0

โทรศพทพนฐาน โทรศพทเคลอนท อนเตอรเนตบรอดแบนด คาเฉลย


การสารวจการประเมนการกากบดแลกจการโทรคมนาคมทง 7 ดานของไทย พบวา การกากบดแลเพอเปดโอกาสใหผบรการรายใหมเขามาแขงขนในตลาด (Market Entry) มคะแนนสงสดคอ 3.1 คะแนน (ดงรปท 7.7) ทงนเนองจาก กทช. ไดออกใบอนญาตในการประกอบกจการโทรคมนาคมจานวนมาก โดยจานวนผไดรบใบอนญาตประกอบกจการโทรคมนาคมทกประเภท ตงแตป พ.ศ. 2548 จนถงวนท 25 พฤศจกายน 2551 ม จานวน 205 ราย แบงเปนใบอนญาตแบบท 1 คอการประกอบกจการโทรคมนาคมทไมมโครงขายเปนของตนเอง 163 ราย แบบท 2 คอการประกอบกจการโทรคมนาคมเพอใหบรการเฉพาะกลมบคคล 23 ราย และ แบบท 3 คอ การประกอบกจการโทรคมนาคมทมโครงขายเปนของตนเอง 19 ราย

อยางไรกด ผลการสารวจไดสะทอนถงปญหาความคลมเครอของการออกใบอนญาตของ กทช. ทไมมความชดเจนวาใบอนญาตประเภท 2 และประเภท 3 ตางกนอยางไร เนองจากมผรบใบอนญาต

ประเภท 2 บางรายสามารถใหบรการแกสาธารณชนไดเชนเดยวกบผรบใบอนญาตประเภท 3 แมจะเสยคาใบอนญาตการประกอบกจการในอตราทตากวาทาใหเกดขอครหาวามการเออประโยชนใหแกผประกอบการบางราย

การกากบดแลทไดคะแนนตาทสดคอ ในเรองของการเชอมตอโครงขาย ซงสวนหนงเกดจากเงอนไขของสญญารวมการงาน ซงกาหนดใหผรบสมปทานโทรศพทเคลอนทจากการสอสารแหงประเทศไทย คอ DTAC และ True Move ถกเลอกปฏบตใหตองจายคา Access Charge ในอตราทสงใหแก ทศท. ในขณะทประกาศของ กทช. กาหนดใหมการจายคาเชอมตอระหวางผประกอบการดวยกนตามตนทนจรง โดยไมเลอกปฏบต ซงทาใหเกดคดพพาทระหวางผประกอบการโทรศพทเคลอนทเอกชนกบ ทศท. ผลการสารวจยงชถงปญหาท กทช. ไมไดตรวจสอบวาอตราคาเชอมตอทเอกชนกาหนดขนประมาณ 1 บาทตอนาทนนเปนไปตามตนทนหรอไม ซงทาใหผบรโภคอาจถกผประกอบการเอาเปรยบ

7-8

รปท 7.7 คะแนนการประเมนการกากบดแลกจการโทรคมนาคมใน 7 ดาน

2.92.62.7

2.92.5

2.93.1

1.01.52.02.53.03.54.04.55.0

การเขาสตลาด

การเขาถงท

รพยากรโทร

คมนาคม

การเชอมตอ

การกาก

บคาบร

การ

การแขง

ขน

บรการอย างทวถง

คณภาพ

บรการ


ในสวนของการกากบดแลดานราคานน กทช. ไดประกาศกาหนดเพดานอตราคาบรการสาหรบบรการโทรคมนาคมหลายประเภท รวมถง บรการโทรศพทพนฐาน บรการโทรศพทเคลอนท และบรการอนเทอรเนต แตอตราทกาหนดขนกลบมไดเปนอตราทสะทอนตนทนตามหลกการในการกาหนดอตราคาบรการของ กทช. แตอยางใด หากเปนเพยงอตราทองกบอตราจรงในตลาด หรอในกรณของบรการโทรศพทพนฐาน กใชอตราการโทรครงละ 3 บาทซง ครม. อนมตและใชมาหลายทศวรรษแลว จงไมนาจะเปนอตราทสะทอนตนทนทแทจรง

ผลการประเมนในสวนของการใหบรการโทรคมนาคมอยางทวถง (Universal Service Obligation) ชวาหลายฝายไมพอใจกบระบบในปจจบน รฐวสาหกจทมภารกจในการใหบรการเชงสงคมเหนวาการทตนตองรบภาระในการใหบรการเชงสงคมแตฝายเดยวไมเปนธรรม เนองจากขาดทนจากการดาเนนการดงกลาว ในขณะเดยวกน ผประกอบการเอกชนกลบเหนวาการทตนตองจายเงนสมทบกองทนบรการทวถงทกรายปโดยไมมโอกาสทจะเปนผจดหาบรการสงคมเชนเดยวกบรฐวสาหกจไมเปนธรรม เพราะคาใชจายนาจะสงกวาในกรณทเปนผใหบรการเอง ปญหาดงกลาวอาจสบเนองมาจากการท กทช. ยงไมมหลกเกณฑในการบรหารจดการเงนกองทนบรการทวถงทไดจดเกบจากผรบใบอนญาตทมความชดเจน โปรงใส ทาใหทกฝายมองวาตนไมไดรบความเปนธรรม

ในสวนของการกากบดแลมาตรฐานคณภาพของบรการนน พบวา กทช. ไมไดมมาตรการใดๆ ในการกากบดแลคณภาพของบรการโทรคมนาคม ไมวาจะเปนบรการอนเทอรเนตบรอดแบนดทมการรองเรยนเรองความแออดของชองสญญาณ หรอปญหาสายหลดหรอเรยกออกไมไดในกรณของโทรศพทเคลอนทเนองจากผประกอบการมไดขยายโครงขายใหสอดคลองกบจานวนผใชบรการ

7-9

ในอดต ทศท. เคยทาหนาทในการกากบดแลคณภาพของบรการโทรคมนาคมบาง เนองจากมขอมลเกยวกบปญหาสายหลด ปญหาเรยกออกไมตดอยบาง แตเมอม กทช. เกดขนแลว ทศท. กเลกภารกจดงกลาวไป ในขณะท กทช. กยงไมสามารถสรางฐานขอมลและระบบในการตรวจสอบและตดตามคณภาพของบรการโทรคมนาคม ทาใหในปจจบนไมมการควบคมคณภาพบรการโทรคมนาคม มาตรฐานของบรการจงถกกาหนดโดยกลไกของตลาด หากตลาดมการแขงขนสง ผประกอบการมความจาเปนตองปรบปรงคณภาพของบรการของตนเอง แตในตลาดทมการแขงขนนอย ผบรโภคมโอกาสสงทจะถกเอาเปรยบ

กลาวโดยสรป จากการสารวจความคดเหนพบวาการใหบรการโทรคมนาคมของไทยยงมปญหาทสาคญคอ การเชอมตอโครงขาย และการใหบรการอยางทวถง ซงเปนหนาทของ กทช. ทตองคอยกากบดแลอยางแขงขน

1.6 ปญหาเรองสทธแหงทาง (Right of way)

นอกจากการสารวจความคดเหนจะชใหเหนถงปญหาการเชอมตอโครงขายและการใหบรการอยางทวถงของไทยแลว คณะผวจยไดจดประชมระดมสมองเมอวนท 24 กมภาพนธ 2552 (ดสรปการประชมในภาคผนวกท 15) ทราบถงประเดนปญหาทสาคญในการประกอบกจการโทรคมนาคมของผประกอบการเอกชน คอ สทธแหงทาง (Right of way) หมายถง สทธในการปก ตงเสา เดนสาย วางทอ หรอตดตงอปกรณในการใหบรการโทรคมนาคมของผรบใบอนญาตประกอบกจการโทรคมนาคม

ประเดนของสทธแหงทางทสาคญม 2 เรอง ไดแก 1. สทธในการตดตงหรอปกเสา 2. การคดคาชดเชยหรอคาตอบแทนการใชประโยชน

1.6.1 สทธในการปกหรอตงเสา หรอเดนสาย วางทอ หรอตดตงอปกรณ

ผประกอบกจการโทรคมนาคมหรอผรบใบอนญาตสามารถขอใชสทธแหงทาง (Right of way) ตามมาตรา 39 แหงพระราชบญญตการประกอบกจการโทรคมนาคม พ.ศ 25443 กบผรบ

3 มาตรา 39 บญญตวา ในการดาเนนการใหบรการโทรคมนาคม ถาผรบใบอนญาตมเหตตองปกหรอตงเสา หรอเดนสาย วางทอ หรอตดตงอปกรณประกอบใดและจาเปนตองใชสทธตามมาตราน ใหผรบใบอนญาตจดทาแผนผงแสดงรายละเอยดของลกษณะทศทาง และแนวเขตในการปกหรอตงเสา เดนสาย วางทอ และการตดตงอปกรณประกอบใด เสนอตอคณะกรรมการเพอใหความเหนชอบกอนดาเนนการ

เมอคณะกรรมการไดใหความเหนชอบตามวรรคหนงแลว ใหผรบใบอนญาตมสทธดงตอไปน (1) เดนสาย หรอตดตงอปกรณประกอบใดในการใหบรการโทรคมนาคม ทตองกระทาบนหรอตามเสา ทอ หรอสงกอสรางใดทใช

งานในลกษณะทานองเดยวกนของผรบใบอนญาตรายอนหรอของหนวยงานของรฐหรอของผใหบรการสาธารณปโภคใดได โดยผรบใบอนญาตรายอนหรอหนวยงานของรฐนนจะปฏเสธมใหดาเนนการมได แตอาจเรยกคาใชประโยชนไดเทาทจาเปน

(2) ปกหรอตงเสา หรอเดนสาย วางทอ หรอตดตงอปกรณประกอบใดในการใหบรการโทรคมนาคมในทดนอนเปนสาธารณสมบตของแผนดน โดยตองแจงใหเจาหนาทของรฐผมอานาจหนาทดแลรกษาทดนนนทราบกอน และตองปฏบตตามหลกเกณฑและเงอนไขทเจาหนาทของรฐผมอานาจหนาทดแลรกษาทดนนนกาหนด

(3) ปกหรอตงเสา หรอเดนสาย วางทอ หรอตดตงอปกรณประกอบใดในการใหบรการโทรคมนาคมในทดนของบคคลอน โดยตองทาความตกลงกบเจาของหรอผครอบครองทดนนนตามแนวทางทคณะกรรมการประกาศกาหนด

7-10

ใบอนญาตอน ผใหบรการสาธารณปโภค หนวยงานรฐ เจาหนาทของรฐ หรอผครอบครองทดน ฯลฯ ได แมกฎหมายจะเปดโอกาสใหเจาของสทธสามารถแสดงเหตผลการคดคานไมใหใชสทธแหงทางได แตสดทายบคคลหรอหนวยงานเหลานนไมสามารถปฏเสธการขอใชสทธไดหาก กทช. วนจฉยใหสามารถใชสทธนนได เพราะกฎหมายกาหนดใหคาวนจฉยของ กทช. ถอเปนทสด เสมอน กทช. เปนหนวยงานกลางเพยงหนวยงานเดยวทมอานาจอนมต ซงเหมอนกบประเทศแคนาดาทมหนวยงานกากบดแลกจการโทรคมนาคมในนาม Canadian Radio-television and Telecommunications Commission (CRTC) เปนผอนมตและกากบการกอสรางสายสงไดโดยไมตองขอความเหนชอบจากหนวยงานทองถนเจาของสทธ สวนประเทศออสเตรเลยกาหนดใหผประกอบการอาจดาเนนการไดโดยไมตองขออนมตหากเปนการดาเนนการตดตงอปกรณทไมกอใหเกดผลกระทบหรอสรางผลกระทบไมมากตอสงแวดลอม (Low-impact facilities) เชน ไมกอใหเกดปญหาการจราจร ไมกอความราคาญแกผสญจร หรอการปกเสาทมความสงไมเกน 5 เมตร เปนตน ซงเปนการเปดโอกาสใหผประกอบการรายใหมสามารถเขาสตลาด (ดรายละเอยดในกรอบท 7.1)

1.6.2 การคดคาชดเชยหรอคาตอบแทนการใชประโยชน

อยางไรกตาม แม กทช. จะมอานาจในการวนจฉยวาจะใหผรบใบอนญาตไดรบสทธแหงทางหรอไม โดยเจาของสทธอาจไมเหนดวยกตาม แตในการกาหนดคาชดเชยการใชประโยชนจากสทธแหงทางนนใหถอเปนเรองทตกลงกนเองระหวางผขอรบอนญาตกบหนวยงานเจาของสทธ หากทงสองฝายตกลงกนไมได กทช. จะเปนผกาหนดคาชดเชยโดยกาหนดจากสตรคานวณ ท กทช. เปนผกาหนดขนซงยงอยในระหวางดาเนนการจดทาในขณะน ในกรณทเจาของสทธไมเหนดวยกบคาตอบแทนท กทช. กาหนด กมสทธฟองคดตอศาลปกครองไดตามทมาตรา 40 กาหนด4

ในกรณทผรบใบอนญาตไมอาจดาเนนการตามวรรคสองได เพราะเหตทไมไดรบอนญาต หรอมการเรยกคาใชจายหรอคาตอบแทนสงเกนกวาปกตในสภาพการใชประโยชนเชนนน ผรบใบอนญาตอาจรองขอตอคณะกรรมการเพอพจารณา ถาคณะกรรมการเหนวาการดาเนนการของผรบใบอนญาตเปนกรณจาเปนอนมอาจหลกเลยงได และไมเปนเหตใหเกดความเสยหายแกหนวยงานของรฐ เจาของหรอผครอบครองทดนหรอทรพยสนนนเกนสมควร ใหคณะกรรมการมอานาจแจงการใชทดนหรอทรพยสนเพอการนนใหเจาหนาทของรฐผมอานาจหนาทดแลรกษาทดนหรอทรพยสน หรอเจาของหรอผครอบครองทดนหรอทรพยสนอนทราบลวงหนาไมนอยกวาสามสบวน โดยตองแจงกาหนดวน เวลา และการทจะกระทาดวย

ผไดรบแจงตามวรรคสามอาจยนคารองแสดงเหตทไมสมควรใชทดนหรอทรพยสนเพอการนนหรอการดาเนนการดงกลาวจะเกดความเสยหายอยางรายแรงตอการใชประโยชนในทดนหรอทรพยสนไปยงคณะกรรมการเพอวนจฉยภายในกาหนดสามสบวนนบแตวนทไดรบหนงสอแจง คาวนจฉยของคณะกรรมการใหเปนทสด

เมอพนกาหนดเวลาทคณะกรรมการไดแจงตามวรรคสาม และผรบใบอนญาตไดจายคาตอบแทนการใชทดนหรอทรพยสนตามมาตรา 40 แลว ใหผรบใบอนญาตมสทธใชทดนหรอทรพยสนเพอดาเนนการตามวรรคสองได แตตองอยภายใตหลกเกณฑทคณะกรรมการประกาศกาหนด ซงตองไมกอความเดอดรอนราคาญหรอไมสงผลกระทบตอสภาพธรรมชาตและไมทาใหการใชประโยชนในทดนนนลดลงจนเกนสมควรแกเหตดวย

4 มาตรา 40 บญญตวา ผรบใบอนญาตตองจายคาตอบแทนการใชทดนตามมาตรา 39 ตามจานวนทคณะกรรมการกาหนด ในกรณทผมอานาจหนาทดแลรกษาทดนหรอทรพยสน หรอเจาของหรอผครอบครองทดนหรอทรพยสนไมยอมรบคาตอบแทนตามวรรคหนง ใหผรบใบอนญาตวางเงนคาตอบแทนตอคณะกรรมการตามหลกเกณฑทคณะกรรมการกาหนด

7-11

ปญหาการใชสทธแหงทางทอาจเกดขน คอ การกาหนดคาชดเชยสงเกนควร เนองจากเจาของสทธมนอยราย เชน การไฟฟานครหลวง (กฟน.) และการไฟฟาสวนภมภาค(กฟภ.) ซงเปนสองหนวยงานหลกทใหบรการพาดสายโทรคมนาคมบนเสาไฟฟา หากผประกอบการเอกชนกบรฐวสาหกจไมสามารถตกลงคาชดเชยหรอขอเสนอทางดานเทคนค หรอเงอนไขใดๆ กนได ผขอรบอนญาตกสามารถเสนอเรองดงกลาวไปยง กทช. เพอพจารณาหาขอยต อยางไรกด คาตดสนของ กทช. ไมถอเปนทสนสด เพราะหากฝายใดฝายหนงไมเหนดวย กสามารถยนเรองดงกลาวไปยงศาลปกครองเพอระงบ ขอพพาทตอไป ดงนนแมเจาของสทธจะไมสามารถปฏเสธการใหสทธแหงทางกบผรบใบอนญาตได แตเจาของสทธมสทธทจะไมเหนดวยกบคาชดเชยสทธแหงทางท กทช. กาหนด โดยยนฟองรองคดในศาลปกครองได ซงทาใหการขอใชสทธแหงทางตองลาชาออกไป จงเปนอปสรรคตอการดาเนนธรกจเชนกน

ทงน ปญหาจะทวความซบซอนมากขนหาก 1) หนวยงานเจาของสทธมเปนจานวนมาก และมกระบวนการขออนมตทมความซาซอนกนไมเปนเอกภาพ เพราะตองขออนมตทง กทช. และเจาของสทธ5 ซงในบางประเทศเชนออสเตรเลยไมจาเปนตองขอใชสทธแหงทางจากเจาของสทธหากเขาเงอนไขทกาหนดวาไมกอใหเกดผลกระทบในดานตางๆ หรอ 2) หนวยงานเจาของสทธ เชน กฟน. และ กฟภ. กลายเปนคแขงทางการคา ซงปจจบนรฐวสาหกจสองแหงนยงไมสามารถดาเนนกจการโทรคมนาคมได เพราะเปนการใหบรการทอยนอกขอบเขตภาระหนาทตามทกฎหมายจดตงของสองหนวยงานกาหนด

สาหรบการคดคาชดเชยในตางประเทศนน จากการศกษาของ OECD (2008)6 พบวา ระบบการจายคาชดเชยในประเทศสมาชกมความแตกตางกนในแตละประเทศ ในบางประเทศ เชน ออสเตรย ฟนแลนด และองกฤษ ผรบอนญาตไมตองจายคาชดเชยเพอตอบแทนคาสทธแหงทาง (Right of Way) ในประเทศฝรงเศส และอตาล คาชดเชยถกกาหนดโดยหนวยงานเจาของสทธ ซงกฎหมายเปดโอกาสใหหนวยงานเจาของสทธสามารถใชดลยพนจในการกาหนดคาชดเชยได แตทงนการเรยกรองคาชดเชยดงกลาวหนวยงานกจะตองชงนาหนกระหวางรายไดทเรยกรองกบผลไดทางออมทเกดจาก การลงทนดานโทรคมนาคมในพนทดวย นอกจากนยงตองพจารณาปจจยทางดานเศรษฐกจอนๆ ดวยเชน ระยะเวลาในการขอใชสทธแหงทาง คาเสยโอกาสในเชงพาณชย และประโยชนทผรบใบอนญาตพงไดรบจากการลงทนดวย ในบางประเทศ เชน เดนมารก เยอรมน ลกเซมเบรก แมวาผขออนญาตจะไมตองจายคาชดเชยซงคานวนจากการใชประโยชนในสทธกตาม แตกยงมภาระตองจายคาซอมแซม

ผรบใบอนญาตหรอเจาของทดนหรอเจาหนาทผดแลรกษาทดนทไมพอใจในจานวนคาตอบแทนทคณะกรรมการกาหนดตามวรรคหนง มสทธทจะฟองคดตอศาลปกครองได 5 จากการสมภาษณเจาหนาท กทช. พบวา กทช. พยายามหารอกบหนวยงานทเกยวของทงหมดเพอจดทาหลกเกณฑแนวทางกาหนดการขอใบอนญาต การกาหนดคาชดเชยทสอดคลองกน เปนมาตรฐานเดยวกน เพอแกไขปญหาความไมชดเจนและสบสนของนกลงทน ซงคาดวาจะแลวเสรจภายในป 2552 น 6 OECD (2008), Public Right of Way for Fibre Deployment to the Home, Working Party on Communication Infrastructures and Services Policy, DSTI/ICCP/CISP(2007)5/Final, April.

7-12

สงกอสรางทเกดขนจากความเสยหายอนเนองจากการขดเจาะถนนทเกดจากการปกเสา เดนสาย เปนตน7

กรอบท 7.1 สทธแหงทางในตางประเทศ

จากการศกษาของ OECD (2008) พบวา ในกลมประเทศสมาชกของ OECD โดยทวไปแลวมการรบรองสทธแหงทางใหกบกจการโทรคมนาคมในการปกเสา เดนสาย วางทอ เหนอพนททผอนหรอหนวยงานอนมกรรมสทธในทรพยสนอยแลว เหตผลหลกกเพอเกดการแขงขนของผใหบรการ ลดตนทนและอปสรรคในการเขาสตลาดของผประกอบการและสงเสรมใหเอกชนเขาสตลาดเพอจดทาบรประชาชนมากขนอนกอใหเกดผลดตอเศรษฐกจโดยรวม

จากการศกษาพบวา ประเทศสวนใหญใหอานาจพจารณาสทธแหงทางแกหนวยงานทองถน (Municipality) เปนผอนมตพจารณาเงอนไขดานเทคนค การกอสราง และคาชดเชยหรอคาตอบแทนเพอขอรบสทธ (compensation) ยกเวนประเทศแคนาดา ทอานาตกอยทหนวยงานกลางททาหนาทกากบดแลการประกอบกจการโทรคมนาคมโดยเฉพาะ (OECD อางแลว หนา 12)

ในกรณประเทศแคนาดานน พบวาภายใตกฎหมาย Section 43 (4) of the Canadian Telecommunication Act ไดใหอานาจตหนวยงานกากบดแลทมชอวา Canadian Radio-television and Telecommunications Commission (CRTC) เพออนมตและกากบกสายสงไดโดยไมตองขอความเหนชอบจากหนวยงานทองถนเจาของสทธกได

สาหรบในกรณของประเทศอนๆ แมวาอานาจการพจารณาจะเปนของหนวยงานทองถนซงเปนเจาของสทธตามกฏหมายขอบเขตอานาจการพจารณานนอาจแตกตางกนไปในแตละประเทศ เชน ในกรณของประเทศออสเตรเลย แมวากฎหมายใหอานาจทองถนผเปนเจาของสทธเปนผพจารณาอนมตกตาม แตภายใตกฎหมาย ผประกอบการอาจดาเนนการไดโดยไมตองขออนมตหาดาเนนการตดตงอปกรณทไมกอใหเกดผลกระทบหรอสรางผลกระทบไมมากตอสงแวดลอม (Low-impact facilities) เชน ไมกอใหการจราจร ไมกอความราคาญแกผสญจร หรอการปกเสาทมความสงไมเกน 5 เมตร เปนตน รปแบบหลกเกณฑดงกลาวจงมความยดหเปดโอกาสใหผประกอบการรายใหมสามารถเขาสตลาดไดงายขน

ในกรณประเทศญปน หนวยงานทมหนาทโดยตรงคอหนวยงานทองถน (Municipalities) ซงจะเปนผกาหนดเงอนไขการปกเสา ทกกรณ แตทงนผประกอบการจะตองไมกอใหเกดความเสยหายตอการใชงานปกตของทอทมอย อยางไรกด ภายใตกฎหมายเกยวของทองถนไมสามารถปฎเสธการใชสทธแหงทางของผประกอบการได

7 OECD (2008), อางแลว, หนา 30

7-13

กรอบท 7.1 สทธแหงทางในตางประเทศ (ตอ)

นอกจากประเดนผมอานาจอนมตแลว จากการศกษาดงกลาวยงพบอกดวยวาในประเทศพฒนาแลว ยงใหความสาคญในเรองความโปรงใสในกระบวนการพจารณาอนญาตและกรอบเวลาการพจารณาดวย เชน ในกรณประเทศออสเตรเลยไดมการกาหนดอยางชดเจนในคมอแนวทางปฎบต (Guideline) วาหากเปนการลงทนตดตงอปกรณทไมกอใหเกดมลภาวะตอสงแวดลอม ผประกอบการสามารถดาเนนการไดโดยไมตองขออนมตจากหนวยงานทองถนเลย หรอในกรณประเทศเนเธอรแลนด กฎหมาย The General Administration Act กาหนดหลกเกณฑกระบวนการตดสนใจ รวมทงกรอบเวลา กลาวคอ หนวยงานทองถนตองทาคาตดสนใหแลวเสรจภายในเวลา 8 สปดาหนบจากวนทผประกอบการแสดงความจานงคอยางเปนทางการวาตองการลงทนจดตงเครอขาย และหากผประกอบการไมเหนชอบกบเงอนไขในการออกใบอนญาตกสามารถขออทธรณการตดสนไดซงหนวยงานทองถนจะตองพจารณาแลวเสรจภายใน 6 สปดาห หากไมสามารถตกลงกนไดอกกสามารถสงเรองไปยงศาลปกครองไดตอไป อยางไรกด เนเธอรแลนดไดกาหนดกรอบเวลาอยางชดเจนวากระบวนการพจารณาทกอยางจะตองเสรจไมเกน 12 เดอนนบแตวนทผประกอบการแสดงความจานงคลงทนจดตงเครอขาย

นอกเหนอไปจากประเดนหนวยงานผมอานาจอนมตและกรอบเวลาแลว ประเดนการระงบขอพพาทกเปนอกเรองหนงทสาคญทจะลดตนทนหากเกดปญหาขอขดแยงขน จากการศกษาของ OECD (2008) พบวา กระบวนการระงบขอพพาทมความหลากหลาย เชน ในประเทศออสเตรเลย มการจดตง Telecommunications Industry Ombudsman เพอรบเรองราวรองทกขจากผประกอบการ ในกรณประเทศฟนแลนด ฝรงเศส เยอรมน เกาหล เนเธอรแลนด และนวซแลนด การระงบขอพพาทกาหนดใหดาเนนการผานศาล สวนในประเทศออสเตรย แคนาดา เดนมารก และโปรตเกส กาหนดใหคณะกรรมการกากบดแลกจการโทรคมนาคมเปนหนวยงานหลกในการระงบขอพพาททเกดขน (OECD อางแลว หนา 17) ดงนนจากการศกษา จงกลาวไดวากระบวนการระงบขอพพาทในประเทศพฒนาแลวตางมหนวยงานเจาภาพทชดเจนในการระงบขอพพาท ซงกอใหเกดความชดเจนและผลดตอทกฝาย

ทมา: OECD (2008), Public Right of Way for Fibre Deployment to the Home, Working Party on Communication Infrastructures and Services Policy, DSTI/ICCP/CISP(2007)5/Final, April.

1.7 แนวโนมในอนาคต

เนองจากเทคโนโลยดานโทรคมนาคมจะยงคงเปนปจจยหลกในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศทวโลก การออกแบบและพฒนาเทคโนโลยโทรคมนาคมประเภทใหมๆจงจะยงคงมอยางตอเนองและมแนวโนมทจะเขมขนขน จงเปนทคาดวาตลาดโทรคมนาคมของไทยจะมความหลากหลายของรปแบบการใหบรการมากขนเชนกน โดยเฉพาะเครอขายอนเทอรเนตไรสายความเรวสง ซงจะมบทบาทในการประกอบธรกจอยางมนยสาคญ ทงในดานการลดตนทนคาใชจายและการขยายตลาด อยางไรกด เนองจากบรการโทรคมนาคมเปนหนงในโครงสรางพนฐานหลกของประเทศ แนวโนมในอนาคตของบรการโทรคมนาคมจงขนอยกบนโยบายการสงเสรมจากภาครฐ และการกากบดแลทมประสทธภาพของกทช.

7-14

2. การประเมนความสามารถในการแขงขนของบรการโทรคมนาคม

นอกจากการประเมนความสามารถในการแขงขนของบรการโทรคมนาคม โดยพจารณาจากดชนชวดทหนวยงานตางๆ จดทาขนดงรายละเอยดในภาคผนวกท 9 แลว ยงสามารถประเมนความสามารถในการแขงขนโดยวเคราะหจากจดแขง จดออน โอกาส และภยคกคามของบรการนน วามสวนใดทมนยสาคญมากนอยเพยงใด

จากการวเคราะหในตารางท 7.2 พบวา จดแขงทสาคญคอ ไทยมหนวยงานกากบดแลกจการโทรคมนาคมโดยเฉพาะ ซงมอานาจในการใหใบอนญาต และกาหนดหลกเกณฑการประกอบธรกจทงหมด จงเปนการงายทจะกาหนดแนวทางการพฒนากจการโทรคมนาคมหากองคกรกากบดแลทาหนาทอยางแขงขน แตทผานมา กทช. ยงไมสามารถสรางผลงานใหเปนทประจกษแกสาธารณชนได โดยเฉพาะเรองการจดสรรคลนความถ 3G ทลาชาออกไปมาก ทงทไดกาหนดไวในแผนแมบทฯ วาตองกาหนดหลกเกณฑใหแลวเสรจภายในป 2551 จงกลายเปนจดออนทสาคญเชนเดยวกน

สวนโอกาสทไทยจะสามารถพฒนาธรกจดานโทรคมนาคมนน อาจมาจากกรณทเศรษฐกจของประเทศเพอนบานยงคงขยายตวอยางตอเนอง ทาใหผประกอบการโทรคมนาคมไทยมโอกาสทจะขยายธรกจในภ มภาคน โดยประสานงานกบสานกงานความรวมมอพฒนาเศรษฐกจกบประเทศ เพอนบาน (องคการมหาชน) หรอ NEDA เพอใชประโยชนจากโครงการความชวยเหลอทไทยใหกบประเทศเพอนบาน ผกตดไปกบการเปดตลาดใหผประกอบกจการโทรคมนาคมของไทย

สาหรบภยคกคามทสาคญ คอ เรองการเปลยนแปลงเทคโนโลยทรวดเรว ทาใหตองมการลงทนอปกรณตลอดเวลา หากตลาดโทรคมนาคมภายในประเทศไมใหญเพยงพอ จะไมคมคาตอการลงทนในแตละครง

ตารางท 7.2 การวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และภยคกคามของ บรการโทรคมนาคม

จดแขง จดออน

1. การปฏบตงานขององคกรกากบดแล ตงแตป พ.ศ. 2547 คณะกรรมการกากบกจการโทรคมนาคมแหงชาต (กทช.) ไดออกใบอนญาตการประกอบธรกจโทรคมนาคมหลายฉบบทาใหตลาดบรการโทรคมนาคม เชนตลาดบรอดแบนดเรมมการแขงขนมากขน 2. สภาพแวดลอม/โครงสรางทางธรกจ การแขงขนในตลาดบรการโทรศพทเคลอนทสงผลใหมการลงทนในการพฒนาโครงขายโทรศพทเคลอนทครอบคลมพนททวประเทศ และสงผลใหอตราคาบรการโทรศพทเคลอนทมราคาถก

1. นโยบาย/บทบาทของรฐ เงอนไขของสญญารวมการงานระหวางรฐวสาหกจกบเอกชนหลายขอขดแยงกบกฎ กตกาในการกากบดแล ทาใหเกดการกากบดแลสองระบบทแตกตางกน 2. การปฏบตงานขององคกรกากบดแล

• การจดสรรคลน 3G มความลาชาอยางมาก

• การขาดฐานขอมลดานกจการโทรคมนาคม เพอการวางแผนกจการโทรคมนาคมอยางเปนระบบ และสอดคลองกบความตองการในตลาด

• การกากบดแลอตราคาบรการ การเชอมตอเครอขาย และคณภาพของบรการยงไมมประสทธภาพ

3. สภาพแวดลอม/โครงสรางทางธรกจ

7-15


• แรงงานดานเทคโนโลยสารสนเทศและแรงงานทมทกษะภาษาองกฤษของไทยมจากด

• การขาดบคลากรททา R&D ดานเทคโนโลยสารสนเทศ

• การเขาถงเทคโนโลยสารสนเทศยงไมทวถง เชน บรการอนเทอรเนต

• การตง กสช. ใหมทอยภายใตการกากบดแลของกระทรวงเทคโนโลยและสารสนเทศ ซงไมมความเปนอสระเทา กทช. ในปจจบน

• ผประกอบกจการโทรคมนาคม ตองขอใชสทธแหงทางกบเจาของสทธ ซงอาจไมสามารถตกลงคาชดเชยได ทาใหเกดความลาชาในการดาเนนกจการ

โอกาส ภยคกคาม

• การเปลยนแปลงของเทคโนโลยสารสนเทศทาใหมการลงทนในกจการโทรคมนาคมอยางตอเนอง

• เศรษฐกจของประเทศเพอนบานยงคงขยายตวอยางตอเนองทาใหผประกอบการโทรคมนาคมไทยมโอกาสทจะขยายธรกจในภมภาคน

• ประเทศเพอนบานไทย เชน เวยดนาม ทเปดรบการลงทนจากตางประเทศ และไมมปญหาภายในเกยวกบการจดสรรคลนความถจะมการพฒนาสาขาโทรคมนาคมทลาหนาประเทศไทยในอนาคตอนใกลน

• ไมสามารถพฒนาธรกจทใชเทคโนโลยททนสมยแตม Life cycle ดานเทคโนโลยสน เพราะมความเสยงทจะลงทน

3. ขอเสนอยทธศาสตร

3.1 วสยทศน

ภาคบรการโทรคมนาคมของไทยจะตองพฒนาใหเกดประสทธภาพ และมการใหบรการอยางทวถง รวมถงเปนศนยกลางทางดานโทรคมนาคมของกลมประเทศในแถบอนโดจน

3.2 เปาประสงคในการพฒนา

เปาประสงคในการพฒนาบรการโทรคมนาคม จะมความสอดคลองกบเปาประสงคในการพฒนาภาคบรการในภาพรวมดงบททกลาวมาแลว ซงมเปาประสงคทงหมด 4 ดาน ไดแก

1. เพอสรางขดความสามารถในการแขงขนใหกบภาคการผลตและบรการของไทย โดยพฒนาบรการโทรคมนาคมใหมประสทธภาพ เพอทจะลดตนทนในการผลต และ/หรอสรางมลคาเพมใหแกสนคาหรอบรการ

2. เพอสนบสนนการเตบโตทางเศรษฐกจในระยะยาว โดยเสรมสรางองคความร และความเชยวชาญดานเทคโนโลยสารสนเทศใหกบคนไทย เพอสรางมลคาเพมจากการใชแรงงานทมทกษะ

7-16

3. เพอดงดดการลงทนจากตางประเทศ โดยสงเสรมใหมโครงสรางพนฐานดานโทรคมนาคมททนสมย และราคาไมสง

4. เพอพฒนาคณภาพชวตของประชาชนทงในดานการศกษา การเมอง สงคม และวฒนธรรม โดยสงเสรมใหประชาชนสามารถเขาถงเทคโนโลย และนาเทคโนโลยสารสนเทศไปใชประโยชนได เชน การคนหาสาระความร แสดงความคดเหนในเชงสงคมและการเมอง หรอเผยแพรความรทางวฒนธรรมผานสอรปแบบใหมทงหลาย เชน สอสารผานอนเทอรเนต หรอสอสารผานโทรศพทเคลอนท เปนตน

3.3 ยทธศาสตรในการพฒนา

3.3.1 ยทธศาสตรในการเพมประสทธภาพดานบรการโทรคมนาคม เพอสรางขดความสามารถในการแขงขนของภาคการผลตและภาคบรการ

1) พฒนาระบบฐานขอมลกจการโทรคมนาคม เพอวางแผนการพฒนากจการโทรคมนาคมอยางเหมาะสมและมประสทธผลสงสด ซง กทช. ควรมหนาทจดทาระบบฐานขอมลดงกลาว

- แยกขอมลสาขาสอสารและโทรคมนาคม ออกจากสาขาขนสง การเกบรกษาสนคา และการคมนาคม ในบญชประชาชาต ทงน ตองสามารถแตกขอมลบรการสอสาร ออกจากบรการโทรคมนาคมไดอยางละเอยดดวย

- จดเกบขอมลปรมาณของการใชบรการ และความสามารถในการใหบรการโทรคมนาคม (Capacity) แตละประเภท เพอวางแผนวาประเทศไทยสามารถม Single Network Provider ไดหรอไม หรอจาเปนตองม Network Provider หลายรายเพอรองรบการเชาโครงขายจานวนมาก ทงน การกาหนดใหม Single Network Provider จะทาใหเกดการใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ ไมเกดการลงทนทซาซอน ซงผใหบรการ Network Provider อาจเปนหนวยงานรฐหรอรฐวสาหกจทมโครงขายอยแลว หรอเปนผประกอบการรายอน (Third Party) ททาหนาทเปน Network Provider เพยงอยางเดยว

- ขอมลอตราคาบรการของผประกอบการในตลาด โดยนาขอมลมาวเคราะห เพอหาอตราคาบรการโดยเฉลย เพอนาไปเปรยบเทยบกบคาบรการในตางประเทศวาสงหรอตากวาของไทย โดยอตราคาบรการดงกลาวจะสะทอนถงการแขงขนของผประกอบการในตลาดปจจบนวาอยในระดบใด หากอตราคาบรการยงสงเกนไป กจาเปนตองหาสาเหตวาเพราะเหตใด และการวางแผนสงเสรมใหมจานวนผประกอบการเพมมากขนจะชวยแกปญหาไดหรอไม

- ขอมลคณภาพการใหบรการของผประกอบการ เชน อตราสายหลดของทงโทรศพทพนฐาน และโทรศพทเคลอนท หรอความเรวในการเชอมตออนเทอรเนตจรงเมอเปรยบเทยบกบความเรวสงสดทผใชบรการสมครรบบรการอย ซงขอมลเหลานจะสะทอนถงคณภาพการใหบรการของผใหบรการแตละราย และทาใหคณะกรรมการกจการโทรคมนาคมแหงชาต (กทช.) สามารถ

7-17

ควบคมดแลไดอยางถกตอง รวมถงสามารถกาหนดกฎเกณฑเพมเตมเพอควบคมคณภาพบรการ และคมครองการใชบรการของผบรโภค

2) สงเสรมการแขงขนในกจการโทรคมนาคม

- สงเสรมการแขงขนทงในธรกจบรการโทรคมนาคมทใชสาย (Wire line) และไรสาย (Wireless) รวมทง Wimax ดวย

- สงเสรมใหม Network Provider หนงรายหรอนอยรายทลงทนในโครงขาย Fiber Optic โดยผประกอบการทงทเปนรฐวสาหกจและเอกชนสามารถขอเชาใชโครงขายได ทาใหเกดการใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ และสงเสรมการแขงขนในตลาด เพราะผประกอบการเอกชนรายใหมสามารถขอใชโครงขายไดโดยไมจาเปนตองลงทนดานโครงสรางพนฐานเอง เนองจากในปจจบนสทธแหงทาง (Right of Way) ของโครงสรางพนฐานอยในอานาจของหนวยงานรฐหรอรฐวสาหกจเทานน ทาใหผประกอบการเอกชนตองขออนญาตพาดสายโครงขายกบพนททหนวยงานเหลานนมสทธ ทาใหเกดความไมสะดวกในการประกอบธรกจ

3) พฒนาบรการโทรคมนาคมใหมความหลากหลาย เพอสรางมลคาเพม หรอลดตนทนในการดาเนนการ

- สงเสรมใหมการใชบรการเสรมในรปแบบตางๆ มากกวาใหบรการทางเสยงเพยงอยางเดยว รวมถงการพฒนา application ทางดานโทรคมนาคมรปแบบใหมๆ เชน ระบบต ATM เคลอนท ซงปจจบนระบบต ATM ยงผกตดกบสายโทรศพทอย หรอระบบตดตามในรถยนต การอานมเตอรนา-ไฟผานระบบออนไลน ซงเปนการลดตนทนคาใชจายดานบคลากรลง

- สงเสรมใหมการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสเพอลดตนทนประกอบการ ทงน ตองมมาตรการดแลการสงผานขอมลผานทางอนเทอรเนตใหมความปลอดภย เพอเปนการสงเสรมใหภาคเอกชนเกดความมนใจในการใชชองทางอนเทอรเนตในการจาหนายสนคาและบรการ

4) ปรบปรงกฎกตกา หรอเงอนไขทเปนอปสรรคตอการพฒนากจการโทรคมนาคม

- ทบทวนสญญารวมการงานททาใหเกดความลกลนในการกากบดแล เพราะรฐวสาหกจ (ทโอท และ กสท.) มบทบาททขดแยงกนระหวางการเปนคแขงกบผประกอบการเอกชน และการเปนผกากบดแลผประกอบการเอกชนภายใตระบบสญญารวมการงาน ซงเปนหนาทของรฐบาลทตองเปนผตดสนใจวาจะกาหนดใหทงสองรฐวสาหกจอยในบทบาทใดบทบาทหนง

- ทบทวนกฎกตกาททาใหเกดขอขดแยงในกจการโทรคมนาคม เชน การเกบอตราคา AC (Access Charge) ตามสญญารวมการงาน และ IC (International Charge) ตามกฎเกณฑของ กทช. ในกรณทไมมการทบทวนสญญารวมการงาน

7-18

- เรงรดการออกกฎเกณฑวาดวยการคงสทธเลขหมายโทรศพทเคลอนท (Number portability) เพอกระตนการแขงขนใหเพมมากขน เพราะผใชบรการสามารถเปลยนแปลงผใหบรการแตยงสามารถใชเลขหมายโทรศพทเคลอนทเดมไดโดยงาย แมวาในปจจบนจะมเครองโทรศพทเคลอนททสามารถสนบสนนการใชสองเลขหมายในเครองเดยวได แตไมใชการแกปญหาทถกจดนก เพราะไมใชผใชบรการทกรายทมกาลงซอเครองโทรศพทรนดงกลาวได อยางไรกตาม กทช. จาเปนตองแกปญหาเรองการจายคาเชอมตอโครงขายระหวางกนเสยกอน

- ผลกดนรางกฎหมาย และกฎ กตกาในการกากบดแลคณภาพ และอตราคาบรการโทรคมนาคมทมความชดเจน โปรงใส และมประสทธภาพ

3.3.2 ยทธศาสตรในการสนบสนนการเตบโตทางเศรษฐกจในระยะยาว

1) ผลกดนใหมโครงสรางพนฐานทเพยงพอและทนการณ

- ผลกดนใหมการลงทนในโครงขายโทรคมนาคมททนสมย และราคาตา หรอการม Single Network Provider ดงทกลาวมาแลว

- ผลกดนใหมการจดสรรคลนความถ 3G อยางเรงดวน เพอสงเสรมการใหบรการโทรคมนาคมในรปแบบทหลากหลาย สามารถสนองตอบความตองการของลกคาไดหลายกลม เนองจากแผนแมบทกจการโทรคมนาคม ฉบบท 2 (พ.ศ. 2551-2553) กาหนดใหมหลกเกณฑการจดสรรคลนความถ 3G ใหแลวเสรจภายในป 2551 ซงระยะเวลาไดลวงเลยมาแลว แตยงไมมหลกเกณฑออกมาแตอยางใด ทาใหการพฒนากจการโทรคมนาคมของไทยดาเนนไปอยางลาชามาก ซงประเทศเพอนบาน เชน ลาว และเวยดนามมการจดสรรคลน 3G อกทงการจดสรรคลน 3G ทลาชา ทาใหผประกอบการตองพฒนาการใหบรการบนคลน 2.5G ทาใหสญเสยทรพยากรในการลงทนทสามารถใชงานไดในชวงเวลาหนงเทานน

2) สงเสรมการขยายธรกจบรการโทรคมนาคมไปยงประเทศเพอนบาน และประเทศอนๆ ในภมภาค

- ประสานงานกบสานกงานความรวมมอพฒนาเศรษฐกจกบประเทศเพอนบาน (องคการมหาชน) เพอใชประโยชนจากโครงการความชวยเหลอทไทยใหกบประเทศเพอนบาน โดยสงเสรมใหผประกอบการในกจการโทรคมนาคมไปใหบรการในตางประเทศ

3) ผลกดนใหมการผลตแรงงานทมทกษะดานเทคโนโลย เพอรองรบพฒนาการของสาขาบรการ

- สงเสรมใหมการจดตงสถาบนอบรมทกษะเฉพาะดาน เพอผลตบคลากรทมความเชยวชาญเฉพาะดาน เชน ดานเทคโนโลยสารสนเทศ เพอใหไทยสามารถเปดตลาดการใหบรการดานเทคโนโลยและสารสนเทศกบตลาดตางประเทศได

7-19

- สนบสนนบทบาทหนาทของสถาบนวจยและพฒนาอตสาหกรรมโทรคมนาคม ของ กทช. ทสงเสรมการวจยและพฒนาเทคโนโลยดานโทรคมนาคมรวมถงการพฒนาบคลากรตอไป

- สานตอและใหการสนบสนนโครงการของรฐทใหความรเ กยวกบการใชซอฟทแวรตางๆ ทสามารถใชในการเพมประสทธภาพในการประกอบธรกจตางๆ ในรายสาขาบรการ รวมถงการสงเสรมการพฒนาซอฟแวรโดยคนไทย

- สนบสนนการพฒนาทกษะดานภาษาองกฤษ ซงคนไทยยงมจดออนในดานภาษาอย ทาใหเปดตลาดการคาบรการในตางประเทศไดคอนขางจากด ทงนประเทศทมบคลากรทมทกษะดานภาษาองกฤษด เชน อนเดย ฟลปปนส ฯลฯ มรายไดจากการสงออกการคาบรการ หรอ การใหบรการ Outsourcing ขามประเทศไดจานวนมหาศาล

4) สงเสรมการใชเทคโนโลยสารสนเทศโดยมภาครฐเปนกลไกสาคญ

- สนบสนนใหมการใชเทคโนโลยสารสนเทศมากขนโดยเฉพาะโครงการของภาครฐ เชน การทาโครงการ e-revenue หรอ e-auction ซงเปนการชวยพฒนาธรกจโทรคมนาคมไดในระยะยาว

- สงเสรมใหใชอปกรณและเทคโนโลยโทรคมนาคมทคนไทยผลตไดเอง เพอผลกดนเศรษฐกจในระยะยาว

3.3.3 ยทธศาสตรในการดงดดการลงทนจากตางประเทศ

1) พฒนาโครงสรางพนฐานบรการดานโทรคมนาคม

- พฒนาโครงขายดานโทรคมนาคมใหครอบคลมทวประเทศ และใหทนกบการเปลยนแปลงของเทคโนโลย เชน กรณของ 3G ซงผประกอบการตางชาตจะพจารณาจากโครงสรางพนฐานในการตดสนใจเขามาลงทนในประเทศ หากเทคโนโลยทประเทศไทยใชอยยงมคณภาพและราคาทไมดพอ กจะสงผลตอตนทนในการดาเนนธรกจของผประกอบการตางชาตได รวมถงไมสามารถพฒนารปแบบการใหบรการทหลากหลายได

2) สงเสรมการลงทนในธรกจบรการ

- สนบสนนการลงทนในภาคบรการผาน BOI โดยรฐควรกาหนดแนวนโยบายทชดเจนวาตองการใหการสงเสรมสาขาบรการใดเปนอนดบแรกๆ รวมทงพจารณาเกณฑในการสงเสรมการลงทน โดยเฉพาะอยางยงดานซอฟทแวรซงผประกอบการสวนมากมกเปนรายยอย ทาใหไมเขาเกณฑสงเสรมการลงทนของ BOI

- ใหการสงเสรมการลงทนในธรกจบรการทตองการเรงการเปลยนผานทางเทคโนโลยใหเรวขน โดยอาจใหสทธพเศษในระยะเวลาจากด เพอสงเสรมใหธรกจบรการนนเตบโตอยาง

7-20

รวดเรว หรอสงเสรมสาขาบรการทสนบสนนภาคการผลตของไทย เนองจากการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของไทยตองพงพาภาคการผลตเปนสาคญ

- พจารณาผอนปรนกฎระเบยบของสานกงานตารวจตรวจคนเขาเมองทกาหนดใหการจางงานของคนตางดาวอตรา 1 คนตอคนไทย 4 คน สาหรบธรกจบรการทใชทกษะสง อยางไรกตาม หากแรงงานไทยในสาขาใดมความพรอมทจะรบการแขงขนจากตางประเทศ กสามารถเปดเสรการเคลอนยายแรงงานดวยกได

3.3.4 ยทธศาสตรในการพฒนาธรกจบรการเพอปรบปรงคณภาพชวตของประชาชน

1) สงเสรมการเขาถงบรการโทรคมนาคม

- สงเสรมใหมการผลตสาระความร (content) ทเปนภาษาไทยเพมมากขน เพอใหคนไทยสามารถเขาถงขอมลไดเพมมากขน

2) คมครองผใชบรการโทรคมนาคม

- สนบสนนบทบาทหนาทของสถาบนคมครองผบรโภคในกจการโทรคมนาคม ของ กทช. เพอผลกดนใหมกฎกตกาในการกากบดแลกจการโทรคมนาคมทจาเปนตอการดารงชวตของประชาชน และรกษาผลประโยชนและคมครองผบรโภค เชน การพฒนากระบวนการและขนตอนในการรบเรองรองเรยน และในการพจารณาและตดสนเรองรองเรยนทมความชดเจน อยางไรกตาม สถาบนฯ ดงกลาวกมขอจากดในการดาเนนงานเพราะไมมอานาจในการลงโทษผกระทาผดได

- มมาตรการในการกากบดแลอตราคาบรการทสะทอนตนทนทแทจรงเพอทใหราคาเปนธรรมตอผใชบรการ

- ใหความรแกประชาชนในการรบ-สงขอมลผานทางเครอขายสารสนเทศทปลอดภย โดยเฉพาะอยางยงวธการสงเกตรปแบบการโจรกรรมขอมลบตรเครดตผานระบบอนเทอรเนต รวมไปถงการหลอกลวงประชาชนในรปแบบตางๆ

3) สงเสรมการใหบรการโทรคมนาคมอยางทวถง

- กาหนดกฎเกณฑในการใหบรการอยางทวถง และการบรหารจดการกองทน USO (Universal Service Obligation) ทมความชดเจน ซง กทช. ไดกาหนดไวในแผนแมบทกจการโทรคมนาคม ฉบบท 2 (พ.ศ. 2551-2553) เชนกน แตยงมผประกอบกจการโทรคมนาคมทยงมขอสงสยในเรองนอย อกทงแนวนโยบายในการใหบรการ USO ยงจากดอยในการใหบรการทางเสยงอย ทงทจรงมบรการดานขอมลทตองใชเทคโนโลยความเรวสงในการสงผานขอมล ซงจะมประโยชนอยางมากตอการเพมพนความรใหกบคนไทย

7-21

4. ขอเสนอกลไกการขบเคลอน

• กทช. ควรเปนหนวยงานหลกในการขบเคลอนการพฒนาบรการโทรคมนาคมของไทย โดยเรงออกหลกเกณฑในการประกอบกจการทจาเปน เชน การจดสรรคลน 3G การกากบดแลเรองสทธแหงทาง การบรหารเงนกองทน USO อยางชดเจน รวมถงจดทาระบบฐานขอมลทผใหบรการจดสงให กทช. เปนประจา เพอนาไปใชวเคราะห และวางแผนการพฒนากจการโทรคมนาคม

• รฐบาลควรกาหนดนโยบายทชวยสงเสรมใหกจการโทรคมนาคมสามารถพฒนาไปขางหนาได เชน การกาหนดบทบาทของ บรษท ทโอท และบรษท กสท โทรคมนาคม วาตองการใหเปนผกากบดแล หรอผประกอบกจการ เนองจากขอสญญาในสญญารวมการงานในบางเรองมความลกลนกบกฎเกณฑท กทช. กาหนด

7-22

บทท 7 ยทธศาสตรการพฒนาบรการโทรคมนาคม ...................................................................................................... 1

1. สถานภาพของบรการโทรคมนาคม ............................................................................................................... 1 2. การประเมนความสามารถในการแขงขนของบรการโทรคมนาคม ......................................................................... 14 3. ขอเสนอยทธศาสตร .............................................................................................................................. 15 4. ขอเสนอกลไกการขบเคลอน .................................................................................................................... 21

ตารางท 7.1 ผไดรบสมปทานการใหบรการโทรศพทพนฐานและ โทรศพทเคลอนท ............................................................................ 2 ตารางท 7.2 การวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และภยคกคามของ บรการโทรคมนาคม ..................................................................... 14 รปท 7.1 มลคาภาคการสอสารและโทรคมนาคมของไทย และรอยละของมลคาภาคการสอสารและโทรคมนาคมตอGDP ณ ราคาคงท ................. 2 รปท 7.2 สวนแบงตลาดของอนเทอรเนตในไทย ....................................................................................................................... 3 รปท 7.3 สดสวนจานวนผจดทะเบยนใชบรการโทรศพทพนฐาน และโทรศพทเคลอนทตอจานวนประชากร 100 คน ทวประเทศ ......................... 4 รปท 7.4 จานวนผใชบรการอนเทอรเนตความเรวสงในประเทศไทย ................................................................................................ 5 รปท 7.5 คะแนนการประเมนการกากบดแลกจการโทรคมนาคมเฉลยใน 7 ประเทศ ป 2551 ..................................................................... 6 รปท 7.6 คะแนนการประเมนการกากบดแลกจการโทรคมนาคมใน 3 ธรกจ ....................................................................................... 7 รปท 7.7 คะแนนการประเมนการกากบดแลกจการโทรคมนาคมใน 7 ดาน ......................................................................................... 8

บทท 8 ยทธศาสตรการพฒนาอตสาหกรรมกอสราง

จากการพจารณาตามหลกเกณฑการคดกรองสาขาบรการในบทท 6 ของการศกษาน พบวาธรกจการกอสรางเปนอตสาหกรรม 1 ใน 3 สาขาของภาคบรการทรฐควรใหความสาคญเพมเตม เนองจากการกอสรางเปนธรกจบรการทยงขาดการดแลอยางเปนระบบจากหนวยงานภาครฐ เปนธรกจทมบทบาทในการชวยสงเสรมคณภาพชวตของประชาชน เปนธรกจทมการสรางรายไดจากการสงออก และภาคเอกชนในสาขากอสรางของไทยยงมโอกาสในการพฒนาไดอกมาก การนาเสนอยทธศาสตรเพอการพฒนาอตสาหกรรมกอสรางในบทนจะเรมจากการชใหเหนถงความสาคญของธรกจกอสรางทมตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศโดยการศกษาสถานภาพของอตสาหกรรมกอสราง การประเมนความสามารถในการแขงขนจากการวเคราะหจดออน จดแขง ความเสยง และโอกาส (SWOT Analysis) ซงจะนาไปสขอเสนอยทธศาสตรและกลไกการขบเคลอนในลาดบตอไป

1. สถานภาพของอตสาหกรรมกอสรางไทย


การกอสรางตามการจดหมวดในสถตบญชประชาชาตสาขาบรการ หมายถงกจกรรมดงตอไปน การกอสรางทงทเปนสงกอสรางใหม การดดแปลงตอเตมและซอมแซมสงกอสรางทกประเภท โดยรวมถงอาคารทอยอาศย อาคารพาณชย อาคารอตสาหกรรม และอาคารอนๆ ทกชนด และใหรวมถงการกอสรางทไมใชอาคาร ไดแก การกอสรางถนน สะพาน เขอน รว ทอระบายนา โรงไฟฟา ระบบสายสงไฟฟา สายโทรศพท การตอทอประปา การขดบอบาดาล บอนา บอปลา ทาแพขนานยนต นอกจากนยงรวมถงการปรบพนทสาหรบสงกอสรางใหมดวย

การกอสรางยงครอบคลมถงการตดตงอปกรณทประกอบกบตวอาคาร เชน ลฟต บนไดเลอน สะพานเลอน และเครองใชไฟฟาชนดตดตงควบกบตวอาคาร เชน ระบบปรบอากาศ ระบบระบายอากาศ ระบบทานาอน และเฟอรนเจอรชนดทตดกบตวอาคาร และสงอนๆ ทคลายคลงกนใหนบเปนสวนหนงของกจกรรมการกอสรางดวย และรวมทงกจกรรมการกอสรางทเปนการจางเหมาผรบเหมากอสราง (contract out) ทงโครงการ หรอการกอสรางทดาเนนการโดยเจาของสงกอสรางเอง (own accounts) ใหนบเปนการผลตในสาขากอสรางทงสน

จากนยามขางตนแมจะยงไมมการรวมงานบรการทปรกษาออกแบบและควบคมงานกอสรางไวในหมวดกอสรางของสถตบญชประชาชาต แตการศกษานคณะผวจยไดครอบคลมไปถงบรการดงกลาวดวย

8-2

1.2 ขนาด

การกอสรางเปนสาขาทมบทบาทสงตอการพฒนาเศรษฐกจของประเทศมาตงแตในอดตจนถงปจจบน ขอมลจากรปท 8.1 แสดงใหเหนวาในชวงกอนวกฤตเศรษฐกจ สดสวนมลคาเพมของสาขากอสราง (ทงภาครฐและภาคเอกชน) ตอ GDP เตบโตมาตลอดตงแตรอยละ 4.80 ในป พ.ศ. 2530 และสงถงรอยละ 6.3 ในป 2539 หรอเฉลยตอป (พ.ศ. 2530-2539) เทากบรอยละ 5.83 ตอมาเมอเกดวกฤตเศรษฐกจ สดสวนมลคาเพมของสาขากอสรางตอ GDP ในชวงป พ.ศ. 2540-2551 ไดลดลงมาโดยตลอดโดยมสดสวนเพยงรอยละ 2.17 ในป พ.ศ. 2551 และยงมผลกระทบตอเนองมาจนถงปจจบน

รปท 8.1 อตราการขยายตวของ GDP มลคาเพมของสาขากอสราง และสดสวนของสาขากอสรางตอ GDP ป พ.ศ. 2530-2551

-฿50

-฿40

-฿30

-฿20

-฿10

฿0

฿10

฿20

฿30

฿40

ป พ.ศ.

รอยล

ะ

สดสวนของสาขากอสรางตอ GDP 4.8 4.77 5.46 5.99 6.27 5.95 6.1 6.39 6.24 6.31 4.76 3.28 2.93 2.54 2.49 2.49 2.39 2.41 2.43 2.41 2.33 2.17

อตราการขยายตวของ GDP 9.52 13.29 12.15 11.2 8.56 8.08 8.25 8.99 9.24 5.9 -1.37 -10.5 4.45 4.75 2.17 5.32 7.14 6.34 4.53 5.31 4.93 2.58

อตราการขยายตวของสาขากอสราง 9.85 12.7 28.35 22.03 13.63 2.42 11.06 14.15 6.72 7.05 -25.6 -38.3 -6.84 -9.2 0.19 5.42 2.76 7.19 5.7 4.26 1.60 -4.73

2530 2531 2532 2533 2534 2535 2536 2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549r

2550p

2551p1

กอนวกฤตเศรษฐกจ หลงวกฤตเศรษฐกจ

ทมา: บญชรายไดประชาชาชาต สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต


อตสาหกรรมกอสรางเปนอตสาหกรรมทมการแบงตลาดตามมลคาโครงการกอสรางอยางชดเจนซงสะทอนถงขนาดของผรบเหมากอสรางดวย กลาวคอ ผรบเหมากอสรางรายใหญมกจะไมเขารวมแขงขนเสนอราคาในโครงการกอสรางทมขนาดกลางถงเลกเนองจากไมคมกบตนทนในการดาเนนงาน สวนผรบเหมาขนาดกลางและเลกกไมสามารถแขงขนในตลาดกอสรางโครงการขนาดใหญไดดวยตนเองอยแลว ในโครงการกอสรางของภาครฐกมการจดชนของผรบเหมากอสรางโดยใชเกณฑจานวนวศวกร เครองมอ อปกรณ ประสบการณในการทางานตามมลคางาน และจานวนคนงาน เปนตน กลาวไดวาในอตสาหกรรมนจะแบงผรบเหมากอสรางตามขนาดดงน

8-3

1. ผรบเหมาขนาดใหญ เนนโครงการกอสรางขนาดใหญ โครงการสาธารณปโภคพนฐาน และโครงการกอสรางของภาครฐ ปจจบนมผรบเหมาในกลมนเพยง 5 ราย เปนบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทยทงหมดคอ บรษท อตาเลยนไทย ดเวลอปเมนต จากด (มหาชน) บรษท ชโน-ไทย เอนจเนยรง แอนดคอนสตรคชน จากด (มหาชน) บรษท ช.การชาง จากด (มหาชน) และบรษท เพาเวอรไลน เอนจเนยรง จากด (มหาชน) บรษทในกลมนอาจมผประกอบการจากตางประเทศรวมดวยเปนลกษณะความรวมมอเปนรายโครงการ เชน บรษทจากประเทศญปน (บรษท คาจมา จากด บรษท โอบายาช จากด บรษท กมาไก กมจากด จากประเทศจน (บรษท ไชนา สเตท จากด) และจากยโรป (บรษท ซเมนต จากด และบรษท บลฟงเกอร) เปนตน โดยบรษทตางชาตเหลานเนนรบโครงการขนาดใหญทตองใชเทคโนโลยการกอสรางขนสง

2. ผรบเหมาขนาดกลาง เนนการกอสรางโครงการอสงหารมทรพยตางๆ เชน อาคารสานกงาน อาคารชด โรงงานอตสาหกรรม รวมถงการเปนผรบเหมาชวงใหกบผรบเหมาขนาดใหญในโครงการกอสรางถนน สะพาน ของภาครฐ ปจจบนมผรบเหมาในกลมนประมาณ 10 ราย เชน ผรบเหมางานอาคารชด โรงงาน ไดแก บรษท ครสเตยนและนลเสน จากด (มหาชน) บรษท ซนเทค คอนสตรคชน จากด (มหาชน) บรษท เนาวรตนพฒนาการ จากด (มหาชน) บรษท เค-เทค คอนสตรคชน จากด (มหาชน) บรษท อเอมซ จากด (มหาชน) บรษท แอสคอน คอนสตรคชน จากด (มหาชน) บรษท พเออ จากด (มหาชน) บรษท เพาเวอร-พ จากด (มหาชน) บรษท ฤทธา จากด บรษท กาแพงเพชรววฒนกอสราง จากด ผรบเหมางาน ถนน สะพาน ไดแก บรษท ประยรวศว จากด หางหนสวนจากด สแสงการโยธา เปนตน

3. ผรบเหมาขนาดเลก ซงมอยเปนจานวนมาก อาจเปนผรบเหมารายบคคล หรอจดตงเปนนตบคคลกได เนนงานกอสรางขนาดเลก หรอเปนผรบเหมาชวง ซงรบงานจากผรบเหมาขนาดกลางอกทอดหนง งานกอสรางของผรบเหมาขนาดเลก เชน บานเดยวเปนหลงๆ โครงการอสงหารมทรพยขนาดเลก การตอเตม ซอมแซมตางๆ เปนตน

ปจจบนมบรษทกอสรางทมรายไดจากธรกจหลก (core business) ดานการรบจางกอสราง โดยเปนบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทยรวมทงสน 13 บรษท ตามตารางท 8.1

ตารางท 8.1 บรษทรบเหมากอสรางทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย และรายไดของบรษท ณ ป พ.ศ. 2550

ชอบรษท รายได

(ลานบาท)

รอยละ

ของยอดรวม

บรษท อตาเลยนไทย ดเวลอปเมนต จากด (มหาชน) 46,511.6 41.2 บรษท ชโน-ไทย เอนจเนยรง แอนด คอนสตรคชน จากด (มหาชน) 17,473.1 15.5 บรษท ช.การชาง จากด (มหาชน) 14,918.1 13.2 บรษท เพาเวอรไลน เอนจเนยรง จากด (มหาชน) 8,222.7 7.3

8-4

ชอบรษท รายได

(ลานบาท)

รอยละ

ของยอดรวม

บรษท ครสเตยนและนลเสน จากด (มหาชน) 6,338.8 5.6 บรษท ซนเทค คอนสตรคชน จากด (มหาชน) 5,424.2 4.8 บรษท เนาวรตนพฒนาการ จากด (มหาชน) 3,961.9 3.5 บรษท เค-เทค คอนสตรคชน จากด (มหาชน) 3,561.5 3.2 บรษท อเอมซ จากด (มหาชน) 2,997.8 2.7 บรษท พรบลท จากด (มหาชน) 1,573.3 1.4 บรษท แอสคอน คอนสตรคชน จากด (มหาชน) 1,426.8 1.3 บรษท พเออ (ประเทศไทย) จากด (มหาชน) 373.1 0.3 บรษท เพาเวอร-พ จากด (มหาชน) 145.5 0.1

รวม 112,928.4 100.0 ทมา: ตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย

จากขอมลจานวนบรษทในแตละขนาดธรกจทาใหทราบถงสภาพการแขงขนในเบองตนไดวา ตลาดรบเหมากอสรางของผประกอบการขนาดเลกเปนตลาดทมการแขงขนสงทสด เนองจากเปนธรกจทมอปสรรคการเขาสตลาด (barrier to entry) ตา โดยอปสรรคทสาคญเปนเรองของกฎระเบยบ เชน การตรวจสอบคณสมบตเบองตน การขอใบอนญาตประกอบวชาชพ เปนตน การเขาสตลาดไดงายทาใหมผประกอบการเปนจานวนมาก แตผรบเหมาในกลมนบางสวนกเปนผรบเหมาชวง (sub-contractor) จากผรบเหมาขนาดกลางและขนาดใหญดวย ผ รบเหมากอสรางจานวนมากเรมตนจากการเปนผประกอบการขนาดเลกทมการสะสมเงนทน ประสบการณ และชอเสยง จนสามารถเตบโตเปนผรบเหมาขนาดกลาง และขนาดใหญได

ในสวนของตลาดทมการแขงขนนอยทสดคอตลาดของผประกอบการขนาดใหญเนองจากตองอาศยเงนทนจานวนมากและประสบการณในการทางาน สาหรบตลาดของผประกอบการขนาดกลางมสภาพการแขงขนพอสมควร แตทงนขนอยกบปรมาณงานกอสรางในแตละชวงเวลาดวย หากเปนชวงทภาวะเศรษฐกจด มปรมาณงานมาก การแขงขนจะไมรนแรงมากนก แตหากเปนชวงเศรษฐกจตกตา ปรมาณงานนอย จานวนผรบเหมากอสรางไมเปลยนแปลงมากนก ประกอบกบผประกอบการขนาดใหญอาจลงมาแขงขนในตลาดขนาดกลางดวย ในภาวะเชนนจะทาใหการแขงขนรนแรงขน อาจมการตดราคาคารบเหมากอสรางกนเพอใหสามารถประมลงานได

ในสวนของตลาดภาครฐเราสามารถศกษาสภาพการแขงขนของตลาดไดจากระดบการกระจกตว (concentration ratio หรอ CR) ซงจากการศกษาฐานขอมลการซอจดจางภาครฐดวยวธประมลอเลกทรอนกสป พ.ศ. 2548-2549 สาหรบโครงการทมมลคาตงแต 245 ลานบาทขนไป1 (สมเกยรต และเทยนสวาง, 2549) พบวาผประกอบการในสาขากอสรางรายใหญทสดเพยง 5 ราย (CR5) มสวนแบง

1 โครงการมลคาตงแต 245 ลานบาทขนไปคอโครงการทอยภายใตความครอบคลมของความตกลงดานการจดซอจดจางของรฐ

8-5

การตลาดการกอสรางภาครฐมากกวารอยละ 88.3 ขอมลนแสดงใหเหนวาการแขงขนในตลาดกอสรางภาครฐ ซงเปนตลาดของผประกอบการขนาดใหญมระดบการแขงขนนอยมาก

ในสวนของตลาดกอสรางภาคเอกชนนน จากการศกษาขอมลในรายงานการเปดเผยขอมลประจาป (แบบ 56-1)2 ของบรษทกอสรางทง 11 บรษททจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทยพบวาแมหลายบรษทจะรายงานวาตลาดกอสรางภาคเอกชนมสภาพการแขงขนกนดานราคาคอนขางสง แตเมอพจารณาจากจานวนโครงการทมการลงนามในสญญาจางแลวพบวาทกบรษทมงานอยางทวถง โดยเปนงานกอสรางอาคารชด และทพกอาศยเปนจานวนมาก สอดคลองกบขอมลของธนาคารแหงประเทศไทยทรายงานจานวนทพกอาศยเปดใหมในป พ.ศ. 2550 รวม 19,090 ยนต เตบโตกวา 3 เทาตวเมอเทยบกบขอมลในป พ.ศ. 2548 โดยบางบรษทมการคาดการณวาปรมาณความตองการซออาคารชดมแนวโนมเพมสงขน เนองจากมการปรบตวของราคาขายขนอยางตอเนองโดยเฉพาะโครงการทตงอยในแนวรถไฟฟาขนสงมวลชน นอกจากนยงมโครงการกอสรางอนๆ ของภาคเอกชนอยอกพอสมควร เชน การขยายโรงงานคลงสนคา อาคารพาณชย หางสรรพสนคา โรงแรมและรสอรท เปนตน


ในดานของการขยายตวของอตสาหกรรมกอสราง จากรปท 8.1 จะเหนไดวาในชวงทเศรษฐกจของประเทศมอตราการขยายตว ภาคการกอสรางกมแนวโนมขยายตวเพมขนเชนกน ในขณะเดยวกนเมอเศรษฐกจของประเทศเขาสชวงถดถอยตงแตป พ.ศ. 2540 ภาคกอสรางถกกระทบอยางรนแรงโดยมอตราการเตบโตทลดลงมากทสดถงรอยละ 38.25 ในป พ.ศ. 2541 โดยภาคกอสรางเรมมอตราการขยายตวทกระเตองขนเมอป พ.ศ. 2544 มแนวโนมทดขน อยางไรกตาม ภาวะเศรษฐกจโลกทถดถอยในชวง 1-2 ปทผานมานไดสงผลกระทบตออตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของไทยโดยรวม ซงไดสงผลตอการอตราการเตบโตของภาคอตสาหกรรมกอสราง ดงจะเหนไดจากอตราการเตบของสาขากอสรางในป พ.ศ. 2551 ทมภาวะถดถอยอกครงในอตรารอยละ 4.73 จากขอมลขางตนกลาวไดวาการผลตในสาขากอสรางมความสมพนธกบภาวะเศรษฐกจของประเทศในทศทางเดยวกน

1.5 การวเคราะหตลาดกอสราง

1.5.1 ตลาดกอสรางภายในประเทศ

คณะผวจยไดแบงการวเคราะหตลาดกอสรางโดยแบงเปนตลาดกอสรางภายในประเทศ และตลาดกอสรางตางประเทศ จากการศกษาพบวาผประกอบการในสาขากอสรางของไทยมศกยภาพในการแขงขนสงสาหรบงานกอสรางภายในประเทศ โดยวเคราะหจากขอมลผลการประกวดราคานานาชาตสาหรบโครงการกอสรางภาครฐภายใตเงนกของธนาคารโลกระหวางป พ.ศ. 2543-2549

2 ตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย กาหนดใหทกบรษททจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยตองจดทาและสงรายงานการเปดเผยขอมลประจาป (แบบ 56-1) และมเผยแพรในเวบไซตของตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย (www.set.or.th)

8-6

พบวาผรบเหมากอสรางไทยเปนผชนะการประกวดราคานานาชาตในโครงการกอสราง โครงการบารงรกษาถนนและทางหลวงทกโครงการ ยกเวนโครงการตดตงเครองกาเนดไฟฟาซงเปนโครงการทมความซบซอนสง (รายละเอยดขอมลผลการประกวดราคานานาชาตสาหรบโครงการกอสรางภาครฐภายใตเงนกของธนาคารโลก ดไดจากภาคผนวก 5)

การทประเทศไทยยงเปนประเทศทมความตองการโครงการกอสรางขนาดใหญของภาครฐอกหลายโครงการทาใหอตสาหกรรมกอสรางไทยยงมโอกาสในการพฒนาไดอกมาก อยางไรกตามการแขงขนในโครงการกอสรางขนาดใหญของภาครฐเปนการแขงขนภายใตการคมครองของพระราชบญญตการประกอบธรกจของคนตางดาว พ.ศ. 2542 ซงมผลทาใหผประกอบการกอสรางของไทยขาดแรงจงใจในการพฒนาตนเองโดยเฉพาะในเรองการวจยและพฒนาเทคโนโลยกอสรางซงเปนปจจยสาคญในการแขงขนในระดบนานาชาต โดยจะเหนไดจากโครงการกอสรางสาธารณปโภคทมความซบซอนสงเชนสะพานขนาดใหญขามแมนาเจาพระยาตงแตอดตจนถงปจจบนจานวนหลายสะพานนนเปนการกอสรางของบรษทกอสรางจากตางประเทศทงสน

ในสวนของตลาดกอสรางภาครฐนน พบวากฎระเบยบและวธปฏบตของภาครฐยงมปญหาททาใหเปนอปสรรคตอการพฒนาอตสาหกรรมกอสรางหลายประการ เชน ปญหาความลาชาในการพจารณารายงาน EIA ปญหาความลาชาในการปรบราคากลางของวสดกอสรางททางราชการใชไมสอดคลองกบการเปลยนแปลงของราคาวสดกอสรางในตลาด ในทางตรงกนขามยงพบปญหาการกาหนดราคากลางสงกวาทควร ปญหาการทจรตคอรรปชนดานการจดซอจดจางภาครฐ ซงตรวจพบโดยสานกงานการตรวจเงนแผนดน (ดตารางท 8.2)

ตารางท 8.2 จานวนขอบกพรองทสานกงานการตรวจเงนแผนดนพบจากการตรวจสอบการประกวดราคา การตรวจสอบสญญา และการปฏบตงานตามสญญา ในงบประมาณ 2550

ขอบกพรอง

จานวนเรองทพบขอบกพรอง

สวนกลางและ

สวนภมภาค

อบจ./ เทศบาล

อบต. กทม./ เมองพทยา

รฐ วสาหกจ

รวม

1. ขอความในประกาศประกวดราคาหรอสอบราคา กบเอกสารไมสอดคลองกน

17 20 10 - 4 51

2. เจาหนาทผรบผดชอบ หรอคณะกรรมการพจารณาผลการประกวดราคาปฏบตหนาทไมเปนไปตามระเบยบ หรอมพฤตการณเออประโยชนใหผเสนอราคาบางราย

44 66 43 1 - 154

3. การจดทาประกาศประกวดราคาหรอสอบราคา และเอกสาร ไมเปนไปตามแบบตวอยางทกาหนด โดยกาหนดขอความหรอเงอนไขทมลกษณะเปนการกดกน ไมเปดโอกาสใหมการแขงขนอยางเปนธรรม

19 36 20 - - 75

4. การคานวณราคากลางไมถกตองสอดคลองกบ 110 178 152 1 2 443

8-7

ขอบกพรอง

จานวนเรองทพบขอบกพรอง

สวนกลางและ

สวนภมภาค

อบจ./ เทศบาล

อบต. กทม./ เมองพทยา

รฐ วสาหกจ

รวม

ความเปนจรงทาใหราคากลางสงกวาทควร 5. การจดซอจดจางมลกษณะแบงซอ แบงจาง เพอใหวธการจดหาเปลยนไป หรออานาจการสงซอ สงจางลดลง

4 5 4 2 - 15

6. งานจางกอสรางไมเปนไปตามแบบแปลนหรอใชวสด ไมถกตองตามคณลกษณะเฉพาะตามเงอนไข หรอแบบรปรายการทกาหนด แนบทายสญญา

9 6 11 1 1 28

7. การตรวจรบรองผลงานทผรบจางสงมอบ วาถกตองเปนไปตามแบบรปรายการฯ ทกประการ แตจากการตรวจสอบของ สตง. พบวางานจางยงไมแลวเสรจ หรอไมเปนไปตามแบบรปรายการ

58 72 50 9 - 189

รวม 261 383 290 14 7 955 ทมา: รายงานผลการปฏบตงานประจาปงบประมาณ 2550 สานกงานการตรวจเงนแผนดน

นอกจากน วศวกรรมสถานแหงประเทศไทย ไดเคยเปดเผยถงขอมลเกยวกบอตราเงนสนบนในอตสาหกรรมกอสรางทบรษทสมาชกถกเรยกเกบจากเจาหนาทของรฐ (ดตารางท 8.3) จากตารางดงกลาวจะเหนวา การทจรตในโครงการกอสรางของภาครฐเกดขนอยางเปนระบบ และมอยทกขนตอนตงแตเรมโครงการจนถงการตรวจรบงาน ขอมลดงกลาวสอดคลองกบรายงานการวจยเรอง “คอรรปชนในวงราชการไทย: กรณศกษาและยทธศาสตรการตอตานคอรรปชนในเชงเศรษฐศาสตร” ของนพนธและคณะ (2543) ซงไดกลาวถงผประกอบการ ทรวมมอกบเจาหนาทของรฐในการทจรตในการจดซอจดจางไวอยางละเอยด ตงแตการรเรมโครงการไปจนถงการตรวจรบงาน3 ถงแมขอมลเหลานจะถกรายงานไวเปนเวลาหลายป การสมภาษณผประกอบการโดยคณะผวจยกพบวา ยงมปญหาเหลานอย และมแนวโนมวาจะมความรนแรงยงขน

3 รายงานวจยดงกลาวยงวเคราะหลกษณะของโครงการทมโอกาสเกดการทจรตสงวามกเปนโครงการเงนก โครงการเฉพาะกจ เชน การชวยเหลอผประสบภย โครงการทเกยวของกบความมนคงหรความลบของราชการ โครงการซอมบารง ซงประเมนเนองานไดยาก โครงการจดซอวสดสนเปลอง ซงใชแลวหมดไป เนองจากไมมหลกฐานใหตรวจสอบภายหลง โครงการผกพนงบประมาณขามป และโครงการวาจางแรงงานทองถน

8-8

ตารางท 8.3 อตราเงนสนบนในขบวนการคอรรปชนในวงการกอสรางไทย

ขนตอนทเรยกสนบน ผเกยวของ อตราสนบน

1. การรเรมโครงการ ตงงบประมาณใหสงเกนราคาเปนจรง 30-50% เหมารวมใหผใหญเพอไดงาน ใหราคากลาง+รายละเอยด BOQ สงขาวสาร รปแบบ และรายการ

หวหนาหนวยงาน ผใหญ/หวหนาหนวย/ อธการบด/รฐมนตร ฝายคดราคา ผเขยนแบบ

15% ของราคาคากอสราง 7-30% ของราคาคากอสราง 40,000 บาท–0.1% ของราคา 40,000 บาท/เดอน

2. การประมล เกบซอน ประกาศประมล ใหรแตพวก สรปเปรยบเทยบคณสมบตใหไดท 1 ออกเสยงสนบสนนใหไดท 1

เจาหนาทพสด เลขานการ คณะกรรมการ กรรมการคดเลอก

5% 2% 5–10%

3. การควบคมงาน หนวยราชการเรยกเงนสนบนตางกน - รายไดรายเดอนพเศษผควบคมงาน บงคบใหผรบเหมาทางาน OT วางสเปควสดกอสรางใหซอตามรายการทกาหนด รบเชคเบกเงนงวด

กรม ย. กรม ช. สานกงาน ร. กรม ท. นายกเทศมนตร ผควบคมงาน ผควบคมงาน ผออกแบบ เจาหนาทการเงน

3-5% 15% 10% 1.5% กอนเซนสญญา 10-15% 5,000–40,000 บาท/เดอน 5,000–20,000 บาท/เดอน 3-5% 20,000 บาท ถง 5%

4. การตรวจรบงาน ตรวจรบงานทกงวด รบเชคเบกเงนงวด อนมตเทยบเทาวสด, อนมตงานททาผดแบบ (เลกนอย) ละเลยไมเขมงวด ชวยอานวยความสะดวกในการทางานตามสญญา เสนอตอเวลาสญญากอสรางไมตองเสยคาปรบ ขอใบอนญาตกอสรางใหไดเรวภายใน 60 วน

กรรมการ ผควบคมงาน เจาหนาทการเงน ผควบคมงาน กรรมการ ผควบคมงาน ประธานกรรมการ หรอ ผอานวยการ ผควบคมงาน กรรมการ กทม.

คาทพก คาเดนทาง คาเลยงดปเสอ เลยงฉลองปเสอ 1 คน 5,000–10,000 บาท/คน 20,000 บาทถง 5% 20,000–40,000 บาท/เดอน

• จางงานพเศษนอกเวลา จางสามหรอภรรยาของกรรมการใหทางานพเศษของผรบเหมา

• ใหสญญางานอน ๆ ทา

• สญญาวาจางใหทางานในตาแหนงใหญ ของบรษทยกษใหญ หลงออกจากราชการ 10% ของคาปรบ 1-2 ลานบาท (อาคาร 1,000 ลานบาท)

หมายเหต: อตราเงนสนบนบางรายการเปนอตราทจายสาหรบการดาเนนงานหลายขนตอน ตวเลขขางตนจะนามาบวกกนไมได

ทมา: วศวกรรมสถานแหงประเทศไทย (2546)

1.5.2 ตลาดกอสรางในตางประเทศ

สาหรบตลาดกอสรางตางประเทศนน แมวาอตสาหกรรมกอสรางของไทยจะมรายไดจากการสงออกบรการในสาขานมาเปนเวลากวา 10 ปแลว แตเมอประเทศไทยประสบปญหาวกฤตเศรษฐกจในป พ.ศ. 2540 ประกอบกบความไมมเสถยรภาพทางการเมองภายในประเทศ ทาใหโครงการ

8-9

กอสรางขนาดใหญของภาครฐหลายโครงการตองชะลอออกไปจนเกดภาวะการขาดแคลนงานกอสรางขนาดใหญซงสงผลกระทบตอผประกอบการในสาขากอสรางเปนอยางมากจนทาใหผประกอบการกอสรางของไทยตองออกไปแขงขนในตลาดตางประเทศเพมมากขน โดยอาศยความไดเปรยบในดานทตงทางภมศาสตรสาหรบการขยายตลาดไปยงประเทศเพอนบาน และความไดเปรยบดานคาจางแรงงานสาหรบโครงการกอสรางในกลมประเทศทตงอยหางไกลออกไป เชน ประเทศในแถบตะวนออกกลาง จากขอมลมลคาโครงการออกแบบและกอสรางในตางประเทศโดยบรษทกอสรางไทยระหวางป พ.ศ. 2539-2550 ซงรวบรวมโดยสหพนธธรกจออกแบบและกอสราง (FEDCON) ตามรปท 8.2 พบวาบรษทกอสรางไทยมผลงานในตางประเทศพอสมควร ซงสอดคลองกบขอมลผลการประกวดราคานานาชาตของโครงการกอสรางโดยเงนกของธนาคารโลกทบรษทกอสรางไทยชนะการประกวดราคาสาหรบโครงการกอสรางทอยในประเทศเพอนบานเชน ลาว กมพชา เวยดนาม รวมถงประเทศทอยไกลออกไปเชนอนเดยอกดวย อยางไรกตาม การทผประกอบการกอสรางของไทยไมมความสามารถทางดานเทคโนโลยกอสรางระดบสงจะทาใหอตสาหกรรมกอสรางไทยไมมความสามารถในการแขงขนในระยะยาว (ดรายละเอยดจากภาคผนวก 5)

รปท 8.2 มลคาโครงการออกแบบและกอสรางในตางประเทศโดยบรษทกอสรางไทย

ระหวางป พ.ศ. 2539-2550

0

20

40

60

80

พนลา

นบาท

ลาว

สหรฐอ

าหรบเอมเรสต

กาตาร

กมพชา

พมา

บงกลาเทศ

ทมา: สหพนธธรกจออกแบบและกอสรางแหงประเทศไทย (FEDCON)


โดยรวมแนวโนมสถานการณการกอสรางของไทยสาหรบงานกอสรางภาครฐนาจะมการขยายตวโดยปจจยสาคญคอความชดเจนของนโยบายรฐบาล ซงทผานมารฐบาลเคยอนมตแผนการลงทนสาหรบโครงการขนาดใหญ (Mega project) ในชวงระหวางป 2548-2552 โดยมวงเงนลงทนทงสน 1.7 ลานบาท ความไมแนนอนทางการเมองในชวงทผานมาจะสงผลใหการลงทนในสวนนลาชาไปเปนเวลานาน

8-10

ปจจบนแมจะยงไมมสญญาณการฟนตวอยางชดเจนแตกเรมมความคบหนาในการลงนามกเงนกบสถาบนการเงนตางประเทศเชน JBIC และการเปดประมลโครงการรถไฟฟาขนสงมวลชนสายสแดง และสายสมวง นอกจากน ยงมโครงการภาครฐอนๆ อกเชน โครงการลงทนในธรกจกาซและปโตรเคมของกลม ปตท. และโครงการลงทนกอสรางโรงไฟฟาของการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย เปนตน

งานกอสรางภาคเอกชนอาจชะลอตวลงบางเนองจากทผานมามจานวนโครงการกอสรางภาคเอกชนมากพอสมควร ประกอบกบภาวะเศรษฐกจโลกทสถาบนการเงนในตางประเทศหลายแหงในขณะนประสบปญหาการขาดแคลนเงนทนอยางรนแรง คาดวาในปหนาจะสงผลทาใหการลงทนภาคเอกชนเตบโตไมสงมากนก

นอกเหนอไปจากตลาดภาครฐและภาคเอกชนซงเปนตลาดกอสรางภายในประเทศแลว ตลาดกอสรางในตางประเทศกเปนอกตลาดหนงทผรบเหมากอสรางไทยมบทบาทเพมมากขนโดยเฉพาะในชวงทประเทศไทยเกดวกฤตเศรษฐกจ การใชจายภายในประเทศทงของภาครฐและภาคเอกชนลดลงเปนอยางมาก ทาใหมการรวมตวกนของสมาคมและผประกอบการในอตสาหกรรมกอสรางกอตงสหพนธธรกจบรการออกแบบและกอสรางแหงประเทศไทย (FEDCON) ทาหนาทเปนตวแทนเพอแสวงหางานกอสรางในตางประเทศทงภาครฐและภาคเอกชนซงยงมความตองการกอสรางและพฒนาโครงสรางพนฐาน สาธารณปโภค และทพกอาศยอกเปนจานวนมาก ปจจบนบรษทกอสรางทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยไทยเกอบทกบรษทรวมถงบรษทกอสรางขนาดกลางบางบรษทไดรบการวาจางสาหรบงานกอสรางในตางประเทศหลายโครงการ โดยบรษทกอสรางขนาดใหญมองแนวโนมของงานกอสรางในตางประเทศวาจะยงคงเตบโตอยางตอเนอง โดยเฉพาะในประเทศกาลงพฒนาในแถบเอเชย เชน โครงการโครงขายคมนาคมทางบก โรงไฟฟา เขอน และงานกอสรางในประเทศแถบตะวนออกกลางซงมระดบการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทสงมากอยางตอเนอง การแสวงหาตลาดในตางประเทศจะทาทงโดยผาน FEDCON และการตดตอโดยตรง

2. การประเมนความสามารถในการแขงขนของบรการกอสราง

จากขอมลภาพรวมอตสาหกรรมกอสรางขางตนเราสามารถสรปจดแขง จดออน โอกาส และภยคกคามของอตสาหกรรมกอสรางไทยไดดงตารางท 8.4

ตารางท 8.4 การวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และภยคกคามของอตสาหกรรมกอสราง


สภาพแวดลอม/โครงสรางทางธรกจ บรษทกอสรางไทยมความโดดเดนในดานงานออกแบบ มวศวกรควบคมงาน มชางกอสรางและชางไฟฟาทมฝมอในราคาทแขงขนได

นโยบาย/บทบาทของภาครฐ ความไมชดเจนและไมแนนอนของนโยบายภาครฐเกยวกบโครงการกอสรางขนาดใหญเปนอปสรรคตอการวางแผนและการเตรยมพรอมของผประกอบการ กฎ กตกาและวธปฏบตของรฐ

8-11


การหามบรษทกอสรางตางชาตเขามาประกอบธรกจในประเทศไทยทาใหอตสาหกรรมกอสรางไทยขาดแรงกระตนของการแขงขนทจะชวยผลกดนการปรบปรงประสทธภาพ และขาดโอกาสในการพฒนาเทคโนโลยททนสมยจากตางประเทศ ความไมโปรงใสในกระบวนการประกวดราคา การขนทะเบยนผรบเหมากอสราง การกาหนดคณสมบตทางเทคนค และการตรวจรบงานของภาครฐทไมเอออานวยใหบรษทกอสรางแขงขนกนดวยประสทธภาพและคณภาพของบรการ ความลาชาในกระบวนการพจารณารายงาน EIA สภาพแวดลอม/โครงสรางทางธรกจ บรษทกอสรางไทยขาดเทคโนโลยการกอสรางระดบสงขาดแคลนแหลงเงนก และขาดแคลนผควบคมงาน และแรงงานทมฝมอ บรษทกอสรางไทยโดยเฉพาะวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมขาดทกษะทจาเปนสาหรบการรวมประมลงานในตางประเทศ

โอกาส ภยคกคาม

ประเทศไทยมขอไดเปรยบในเชงภมศาสตรเนองจากมแหลงทตงทอยใจกลางเอเชยตะวนออกเฉยงใต โครงการกอสรางโครงสรางพนฐานบรการสาหรบบรการสาธารณปโภคทงในประเทศไทยและในประเทศเพอนบาน เชน สปป. ลาว กมพชา และ เวยดนาม ยงมอยอยางตอเนอง

สภาวะเศรษฐกจโลกทาใหงานกอสรางในตางประเทศ โดยเฉพาะในประเทศแถบตะวนออกกลางชะลอหรอหยดตวลง

3. ขอเสนอยทธศาสตร


อตสาหกรรมกอสรางของไทยเปนอตสาหกรรมทมความโปรงใส สามารถหนนเสรมพฒนาโครงสรางพนฐานของประเทศไดอยางมประสทธภาพ มผประกอบการทมความสามารถในการดดซบเทคโนโลยระดบสงจนสามารถพฒนาไปสการเปนผเลนสาคญของตลาดกอสรางในภมภาคเอเชย

8-12

3.2 เปาประสงคในการพฒนาอตสาหกรรมกอสราง

1. เพอสงเสรมใหมการสรางงานทมคณภาพ ทงงานโครงสรางพนฐานของภาครฐและงานกอสรางของภาคเอกชน

2. เพอพฒนาใหกระบวนการจดซอจดจางภาครฐมความโปรงใส ลดชองทางในการทจรตคอรปชนซงจะทาใหภาครฐไดรบสนคาและบรการทมคณภาพสง คมคากบเงนภาษของประชาชน

3. เพอเพมมลคาเพมทางเศรษฐกจและลดการพงพาเทคโนโลยจากตางประเทศในระยะยาว


การพฒนาใหอตสาหกรรมกอสรางของไทยใหเปนสาขาบรการทมประสทธภาพและมศกยภาพในการแขงขน อนจะเปนการสนบสนนการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศในระยะยาวนน ควรมยทธศาสตรในการพฒนาอตสาหกรรมกอสรางเพอใหบรรลเปาประสงคแตละขอดงน

3.3.1 ยทธศาสตรในการพฒนาอตสาหกรรมกอสรางเพอใหสามารถสรางงานทมคณภาพ ทงงานโครงสรางพนฐานของภาครฐ และงานกอสรางของภาคเอกชน

ภาครฐควรสงเสรมใหมการแขงขนในตลาดกอสรางภายในประเทศโดยเฉพาะในตลาดจดซอจดจางภาครฐ ซงนอกจากจะกระตนใหธรกจกอสรางมการพฒนาตนเองเพอใหสามารถแขงขนไดกบบรษทตางชาตทเขามาประกอบธรกจในประเทศไทยแลว ยงทาใหมการใชงบประมาณไดอยางคมคา (value for money) โดยมมาตรการดงน

- เปดเสรตลาดการจดซอจดจางภาครฐสาหรบโครงการขนาดใหญ - รวมศนยการขนทะเบยนผรบเหมากอสรางของภาครฐโดยมกรมบญชกลางเปน

หนวยงานรบผดชอบหลก - กาหนดราคากลางงานกอสรางใหสอดคลองกบขนาดหรอคณภาพของงานท

ตองการซอหรอจางเพอใหภาครฐไดงานทมคณภาพ และงานสาเรจภายในระยะเวลาทกาหนด รวมถงการปรบราคากลางใหมความสอดคลองกบภาวะตนทนของอตสาหกรรมกอสราง

- การลดความลาชาของการการตรวจรบงานและการพจารณารายงานวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment หรอ EIA)

3.3.2 ยทธศาสตรในการพฒนากระบวนการจดซอจดจางภาครฐใหมความโปรงใส ลดชองทางในการทจรตคอรปชนซงจะทาใหภาครฐไดรบสนคาและบรการทมคณภาพสง คมคากบเงนภาษของประชาชน

เนองจากภาครฐยงมกฎระเบยบและวธปฏบตดานการจดซอจดจางภาครฐบางประการทเปนอปสรรคตอการพฒนาอตสาหกรรมกอสรางควรมการปรบปรงหรอแกไข คอ

8-13

- แกไขระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2535 เพอวางกตกาเพอลดการกาหนดเงอนไขทางเทคนคทมลกษณะกดกนการแขงขน

- การควบคมดแลใหหนวยงานจดซอจดจางปฏบตตามทระเบยบพสดฯ กาหนด เชน ระยะเวลาในการเปดเผยขาวการจดซอจดจาง การกาหนดเวลาใหผประกอบการเตรยมขอเสนอเพอเขารวมแขงขนประกวดราคาใหสอดคลองกบมลคางานกอสราง เปนตน

- การจดใหมกระบวนการรบเรองรองเรยน และการพจารณาเรองรองเรยนดานการจดซอจดจางภาครฐทปราศจากการแทรกแซงจากผมอานาจหรอจากหนวยงานจดซอจดจาง ตลอดจนมการพจารณาภายในระยะเวลาทเหมาะสม

3.3.3 ยทธศาสตรในการเพมมลคาเพมทางเศรษฐกจและลดการพงพาเทคโนโลยจากตางประเทศในระยะยาว

1) ผลกดนโครงการกอสรางขนาดใหญของภาครฐใหสามารถดาเนนการไดตามแผนงานและมความโปรงใส

2) สงเสรมใหมการรบถายทอดเทคโนโลยการกอสรางจากบรษทตางประเทศผานโครงการกอสรางขนาดใหญ เพอพฒนาใหผประกอบการกอสรางของไทยมขดความสามารถสาหรบงานกอสรางทมลกษณะเดยวกนซงอาจมขนอกในอนาคต

3) สนบสนนใหภาคเอกชนรวมตวกนเพอรวมแขงขนประมลงานกอสรางในตางประเทศ โดยผานการใหสนเชอและการอานวยความสะดวกของธนาคารเฉพาะกจของรฐ ใหไดเงอนไขในการแขงขนททดเทยมกบคแขงขนตางประเทศ โดยการ

- สงเสรมใหมการรวมกลมวสาหกจ (cluster) ในสาขากอสรางแบบครบทงหวงโซอปทาน (supply chain) เพอเขาแขงขนประมลงานในตางประเทศ

- สงเสรมใหธนาคารเฉพาะกจของรฐใหสนเชอและอานวยความสะดวกแกผประกอบการ โดยกาหนดเงอนไขใหทดเทยมกบคแขงขนในตางประเทศ

4) สรางโอกาสใหภาคเอกชนเขาสตลาดกอสรางในตางประเทศโดยการสนบสนนของภาครฐ เชน

- จดใหมศนยขอมลโอกาสทางธรกจในตางประเทศใหแกผประกอบการทสนใจเขาใชบรการ

- สนบสนนใหผแทนจากภาคเอกชนรวมเดนทางไปกบคณะผนาในการเยอนตางประเทศ (trade diplomacy)

8-14

5) สนบสนนการพฒนาบคลากรเพอใหประเทศไทยมบคลากรดานการกอสรางทมความเปนมออาชพ มความพรอมทจะรบการถายทอดเทคโนโลย สามารถสรางงานทมคณภาพ มความปลอดภยสง รวมถงสนบสนนใหบคลากรในสายอาชพนสามารถรบงานในตางประเทศไดเพมมากขน

4. ขอเสนอกลไกการขบเคลอน

อตสาหกรรมกอสรางเปนอตสาหกรรมใหญทมความสาคญตอประเทศไทย แตยงขาดกลไกในการดาเนนการทางยทธศาสตรอยางบรณาการและตอเนอง ในดานตางๆ ดงตอไปน

• การจดทาแผนยทธศาสตรดานอตสาหกรรมกอสรางของประเทศ ทงในระยะสน (1-2 ป) ระยะกลาง (3-5 ป) และระยะยาว (6-10 ป) รวมทงตดตามและประเมนผลการปฏบตตามแผนยทธศาสตรในแตละระยะอยางใกลชดและสมาเสมอ

• การรวบรวมขอมลดานตลาดอตสาหกรรมกอสรางทงตลาดในประเทศ และตลาดตางประเทศ โดยครอบคลมทงโครงการของภาครฐและภาคเอกชน เพอใหทราบถงแนวโนมภาวะอตสาหกรรมกอสรางซงจะนามาใชเปนขอมลจดทาแผนยทธศาสตรและมาตรการทเหมาะสมในแตละชวงเวลา

• การมศนยกลางในการรวบรวมปญหา และรบฟงขอคดเหนจากฝายตางๆ ทเกยวของกบอตสาหกรรมกอสราง และนาเสนอขอมลทไดรบมาพรอมทงนาเสนอมาตรการในการพฒนาอตสาหกรรมกอสรางใหแกรฐบาล

การดาเนนการในขนตนควรมหนวยงานเจาภาพซงอาจจดตงในรปแบบคณะกรรมการระดบชาตโดยมนายกรฐมนตรหรอรองนายกรฐมนตรเปนประธาน และใหกระทรวงพาณชยทาหนาทเปนฝายเลขานการของคณะกรรมการไปกอน หากพบวามความจาเปนและมขอจากดททาใหไมสามารถทางานไดอยางมประสทธภาพจงพจารณาจดตงหนวยงานในรปแบบอนท มลกษณะถาวรตอไป ทงนคณะกรรมการระดบชาตดงกลาวควรประกอบไปดวยผแทนจากภาคสวนตางๆ ทเกยวของกบอตสาหกรรมกอสราง ดงน

• ภาครฐ ไดแก สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต กระทรวงการคลง กระทรวงพาณชย ธนาคารเพอการสงออกและนาเขาแหงประเทศไทย

• ภาคเอกชน ไดแกสมาคมทเกยวของกบอตสาหกรรมกอสรางเชน สมาคมอตสาหกรรมกอสรางไทย สหพนธธรกจออกแบบกอสรางและควบคมงานแหงประเทศไทย สมาคมวศวกรทปรกษา สมาคมไฟฟาและแสงสวาง สมาคมคอนกรตไทย สภาวศวกร สมาคมลฟท สมาคมสถาปนกสยาม สมาคมชางเหมาไฟฟาและเครองกลแหงประเทศไทย และสมาคมธนาคารไทย เปนตน

• ผทรงคณวฒ ไดแก วศวกรรมสถานแหงประเทศไทย นกวชาการจากมหาวทยาลยและสถาบนวจยของรฐหรอเอกชน

8-15

บทท 8 ยทธศาสตรการพฒนาอตสาหกรรมกอสราง .................................................................................................... 1

1. สถานภาพของอตสาหกรรมกอสรางไทย ........................................................................................................ 1 2. การประเมนความสามารถในการแขงขนของบรการกอสราง ............................................................................... 10 3. ขอเสนอยทธศาสตร .............................................................................................................................. 11 4. ขอเสนอกลไกการขบเคลอน .................................................................................................................... 14

ตารางท 8.1 บรษทรบเหมากอสรางทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย และรายไดของบรษท ณ ป พ.ศ. 2550 .............................. 3 ตารางท 8.2 จานวนขอบกพรองทสานกงานการตรวจเงนแผนดนพบจากการตรวจสอบการประกวดราคา การตรวจสอบสญญา และการปฏบตงานตาม

สญญา ในงบประมาณ 2550 .................................................................................................................................. 6 ตารางท 8.3 อตราเงนสนบนในขบวนการคอรรปชนในวงการกอสรางไทย ........................................................................................ 8 ตารางท 8.4 การวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และภยคกคามของอตสาหกรรมกอสราง .................................................................... 10 รปท 8.1 อตราการขยายตวของ GDP มลคาเพมของสาขากอสราง และสดสวนของสาขากอสรางตอ GDP ป พ.ศ. 2530-2551 ......................... 2 รปท 8.2 มลคาโครงการออกแบบและกอสรางในตางประเทศโดยบรษทกอสรางไทย............................................................................ 9 ระหวางป พ.ศ. 2539-2550 ................................................................................................................................................. 9

บทท 9 ยทธศาสตรการพฒนาสาขาบรการสขภาพ

1. สถานภาพของบรการสขภาพ


การศกษาในบทนใชนยามคมรวม (coverage) และการจาแนกหมวดหม (classification) ตามทใชในการคานวณรายไดประชาชาตของประเทศไทย ซงกาหนดวาสาขานประกอบดวยสถานประกอบการซงดาเนนกจการหลกเกยวกบการใหบรการดานการปองกน การรกษาทางการ แพทย ทนตกรรม และการอนามยอนๆ ซงรวมถงโรงพยาบาล สถานพกฟน สถานพยาบาลและสถาบนทคลายคลงกน สถานสงเคราะหมารดาและเดก สานกงานใหคาปรกษาทางแพทย ศลยแพทย และผประกอบวชาชพเวชกรรมอนๆ เชน ทนตแพทย ผดงครรภ และพยาบาลททางานสวนตว บรการแพทยเคลอนท หองปฏบตการทางวทยาศาสตรดานเวชกรรมและทนตกรรม ซงบรการเกยวกบการทดสอบ การวนจฉยโรค และบรการอนๆ แกแพทยและทนตแพทย และสถานประกอบการซงดาเนนกจการหลกเกยวกบการทาฟนปลอม เปนตน1

1.2 ขนาด

จากขอมลบญชรายไดประชาชาต บรการดานสขภาพและสงคมสงเคราะหมมลคาเพม ณ ราคาปจจบนทประมาณ 1.68 แสนลานบาทในป 2551 หรอประมาณรอยละ 3.8 ของ GDP ดานบรการ และประมาณรอยละ 1.9 ของ GDP รวมของประเทศ (ดตารางท 9.1)

1 ดวยเหตน การศกษานจงไมไดครอบคลมบรการททดเหมอนจะเกยวของกบสขภาพ เชน สมนไพร สปา นวดแผนไทย หรอบานพกดแลผสงอาย ฯลฯ อยางไรกตาม ในการเสนอยทธศาสตรในหวขอท 3 จะคานงถงบรการทเกยวของเหลานดวย

ผ13-2

ตารางท 9.1 มลคาเพม ของงานดานสขภาพและสงคมสงเคราะห (หนวย: พนลานบาท)

2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548r 2549r 2550p 2551e อตราเพมเฉลย

ตอป 38-51 (%)*

ก. ราคาปจจบน

มลคาเพมของงานดานสขภาพและสงคมสงเคราะห 61.2 68.8 76.4 83.2 90.9 96.7 104.8 107.7 106.8 116.7 135.2 150

163.8

168.5

อตราเพมตอป (%). 24.25% 12.59% 10.99% 8.83% 9.33% 6.33% 8.43% 2.70%

-0.76% 9.23% 15.88% 10.93%

9.23%

2.81% 8.11%

รอยละของ GDP ภาคบรการ 2.46% 2.51% 2.75% 3.18% 3.50% 3.57% 3.71% 3.63% 3.46% 3.42% 3.67% 3.75%

3.83%

3.78% 4.60%

รอยละของ GDP รวม 1.46% 1.49% 1.61% 1.80% 1.96% 1.96% 2.04% 1.98% 1.81% 1.80% 1.91% 1.91%

1.93%

1.85% 6.16%

ข. ราคาคงทป 2531

มลคาเพมของงานดานสขภาพและสงคมสงเคราะห 30.8 32.6 35.3 37.4 39.8 41.4 44.5 44.4 42.7 43.7 48.5 50.9

54.2

53.5

อตราเพมตอป (%) 9.40% 5.82% 8.42% 5.85% 6.45% 4.18% 7.32%

-0.26%

-3.76% 2.32% 11.07% 4.99%

6.31%

-1.15% 4.35%

รอยละของ GDP ภาคบรการ 1.85% 1.86% 2.09% 2.51% 2.67% 2.69% 2.82% 2.68% 2.50% 2.39% 2.52% 2.53%

2.57%

2.51% 1.93%

รอยละของ GDP รวม 1.05% 1.05% 1.15% 1.36% 1.38% 1.38% 1.45% 1.37% 1.23% 1.18% 1.26% 1.25%

1.27%

1.23% 3.09%

ทมา: คานวณจากบญชรายไดประชาชาต

หมายเหต: * = อตราการเพมเฉลยแบบเรขาคณตของมลคาเพมของงานดานสขภาพและสงคมสงเคราะห GDP ภาคบรการ และ GDP รวม

9-3


บรการสาขาสขภาพของไทยประกอบดวยกลมผใหบรการสองกลมหลกๆ ตามตารางท 9.2

1. สถานพยาบาลของภาครฐ มบทบาทสาคญมากในการใหบรการคนไทย (โดยเฉพาะอยางยงหลงจากทมนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา) โดยสวนหลกประกอบดวยสถานพยาบาลในสงกดกระทรวงสาธารณสข (โรงพยาบาลประมาณ 900 แหง และสถานอนามยมากกวา 10,000 แหง ทวประเทศ) โรงพยาบาลในสงกดกระทรวงกลาโหม องคกรปกครองทองถน (กทม. และเทศบาล) และโรงเรยนแพทยในสงกดกระทรวงศกษาธการ (ซงมกเปนโรงพยาบาลขนาดใหญในกรงเทพมหานครและในจงหวดใหญในภมภาคตางๆ)

2. สถานพยาบาลภาคเอกชน ประกอบดวยโรงพยาบาลเอกชนประมาณ 340 แหง และคลนกเอกชน 16,800 แหงทวประเทศ มบทบาททสาคญในการใหบรการคนไทยทมสทธประกนสงคม (เกอบ 6 ลานคน แตไมใชทกคนมารบบรการ) และคนไขจายเงนเอง (ซงบางคนกใชบรการทงรฐและเอกชนในโอกาสตางๆ) รวมทงชาวตางชาตทมาทางาน/ตงถนฐานในประเทศไทยและประเทศเพอนบาน (expatriate) นกทองเทยวชาวตางชาตทปวย ในระยะหลงไดขยายบรการไปถงคนไขตางชาตทเดนทางมาประเทศไทยเพอรบการรกษาพยาบาลโดยเฉพาะ (medical tourist)

แมวาผใหบรการสองกลมนมเจาของและการบรหารทแยกจากกน (มความรวมมอกนบางในลกษณะของ public-private partnership2 แตไมมากนก3) แตมการถายเทบคลากรทางการแพทยระหวางสองกลมนมาโดยตลอด และมบคลากรจานวนมากททางานในทงภาครฐและเอกชนพรอมๆ กน

ตารางท 9.2 จานวนสถานพยาบาลภาครฐและภาคเอกชน

ทงประเทศ กทม. ตางจงหวด ภาครฐ (2550)

โรงเรยนแพทย 11 5 6 รพ. ขนาดใหญ/เฉพาะทาง 242 40 202 รพ.ชมชน 731 731 สถานอนามย/ศนยสขภาพชมชน 10,021 145 9,976 ภาคเอกชน (2549)

โรงพยาบาล 344 102 242

คลนก 16,800 3,687 13,113 ทมา: กระทรวงสาธารณสข. การสาธารณสขไทย 2548-2550

2 เชน ในปจจบนโรงพยาบาลรามาธบดรวมมอกบเครอพญาไท โดยสงคนไขทผาตดทโรงพยาบาลรามาธบดไปพกรกษาตวทโรงพยาบาลในเครอพญาไท 3 ความรวมมอสวนใหญมกจะเปนแบบไมเปนทางการทผานตวแพทยซงแพทยจานวนมากยงทางานในทงภาครฐและเอกชน และในหลายกรณมสถานะเปนเจาของหรอผถอหนทสาคญในคลนกและโรงพยาบาลเอกชนดวย

9-4


ในระหวางป 2538-2551 โดยสวนใหญบรการสขภาพมอตราการเจรญเตบโตทสงกวาอตราการเจรญเตบโตของภาคบรการทงภาคและ GDP Growth ของประเทศ (ยกเวนป 2545-2547) (ดรปท 9.1 และ 9.2) โดยเฉลยแลวอตราการเจรญเตบโตของบรการสขภาพในระหวางป 2538-2551 ตกประมาณรอยละ 8.1 ตอป ณ ราคาปจจบน (อตราการเจรญเตบโตของภาคบรการทงภาคและ GDP Growth ของประเทศในชวงเดยวกนอยทรอยละ 4.6 และ 6.2) หรอรอยละ 4.4 ตอป ณ ราคาคงทป 2531

ทผานมาอตราการเจรญเตบโตของบรการสขภาพมกจะมความสมพนธกบกาลงซอของประชาชนคอนขางมาก จงมแนวโนมทมอตราการขยายตวทลดลงหลงจากฟองสบแตก และเพงจะเพมกลบขนมาอยางชดเจนในระยะหลง (หลงป 2546 ซงนอกจากจะเปนชวงท Real GDP per capita ของประเทศกลบคนมาสระดบทสงกวาชวงกอนวกฤตแลว ยงเปนชวงทมการขยายตวของ medical tourism ในอตราทสง ทาใหอตราการเจรญเตบโตของบรการสขภาพมแนวโนมขยายตวเพมขนอยางเหนไดชด (รอยละ 9-16 ตอป ในระหวางป 2547-2550) ถงแมวาจะมอตราเพมทลดลงในป 2551 ซงเปนปทมความวนวายทางการเมองและการปดสนามบนหลายแหงรวมทงสนามบนนานาชาตในประเทศไทย

รปท 9.1 อตราการขยายตวของบรการดานสขภาพ ณ ราคาในแตละป (current price)


อตราการเจรญเตบโตของบรการสขภาพ GDP ภาคบรการ และGDP ของประเทศ ณ ราคาปจจบน

-10.00

-5.00

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

2539

2541

2543

2545

2547

2549

2551

รอยล

ะตอป

Growth สขภาพ Growth GDP ภาคบรการ Growth GDP

9-5

รปท 9.2 อตราการขยายตวของบรการดานสขภาพ ณ ราคาคงทป 2531


1.5 ความเปลยนแปลงทสาคญของบรการสาขาสขภาพในทศวรรษทผานมา

ในทศวรรษทผานมามความเปลยนแปลงทสาคญของบรการสาขาสขภาพอยางนอยสองประการคอ

ก) หลงจากทรฐไดขยายหลกประกนสขภาพมาเปนลาดบ โดยเฉพาะประกนสงคมสาหรบลกจางเอกชนและขยายโครงการสงเคราะหผมรายไดนอย (สปน.) ใหครอบคลมผสงอายและเดกดวย และเปลยนชอเปนโครงการสวสดการประชาชนดานการรกษาพยาบาล (สปร.) ซงครอบคลมประชากรถง 20 ลานคน ในป 2544 กเกดโครงการ 30 บาทฯ ซงถอไดวาเปนจดเรมตนของการมหลกประกนสขภาพถวนหนา และถงแมวาโครงการนมปญหาอยไมนอยจนถงปจจบน และมการเลกเกบคาธรรมเนยม 30 บาทในป 2549 แตทผานมาทกรฐบาลและพรรคการเมองทสาคญๆ ตางกมนโยบายทจะดาเนนโครงการนตอไป

ข) หลงวกฤตเศรษฐกจป 2540 โรงพยาบาลเอกชนปรบตว (และตอมาขยาย) เพอรองรบและดงดดคนไขตางชาตทเดนทางมารบการรกษาในตางประเทศ (medical tourist)

1.6 บรการรกษาพยาบาลสาหรบคนไทย

ในปจจบน บรการรกษาพยาบาลสาหรบคนไทยประกอบดวยสองสวนหลกๆ คอ

ก) ระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา ( ซงโดยหลกการครอบคลมประชาชน คนไทยทกคน แตในทางปฏบต ผมสทธจานวนมากไมไดใชสทธของตนอยางสมาเสมอ) ประกอบดวย

อตราการเจรญเตบโตของบรการสขภาพ GDP ภาคบรการ และ GDP ของประเทศ ณ ราคาคงทป 2531

-15.00

-10.00

-5.00

0.00

5.00

10.00

15.0025

39

2541

2543

2545

2547

2549

2551รอยล

ะตอป

Growth สขภาพ Growth GDP ภาคบรการ Growth GDP

9-6

- สวสดการขาราชการและรฐวสาหกจ (รวมประมาณ 4.3-5 ลานคน ซงปกตผทใชสทธนจะตองใชบรการในสถานพยาบาลของภาครฐ ยกเวนรฐวสาหกจ บางแหง และกรณฉกเฉนสาหรบขาราชการ)

- ประกนสงคม (ผประกนตนประมาณ 10 ลานคน รอยละ 60 เลอกโรงพยาบาลเอกชน)

- “บตรทอง” (30 บาทฯ เดม) (ประมาณ 47 ลานคน ใชบรการในภาครฐเกอบทงหมด โดยมสวนทใชบรการในภาคเอกชนประมาณรอยละ 5)

ข) ระบบจายเงนเอง ซงรวมตงแตการซอยาเอง ไปจนถงการไปรบบรการทคลนกและ โรงพยาบาลเอกชน (และอาจรวมถงการซอประกนสขภาพของเอกชน) ของประชากรกลมเดยวกนกบ ในขอ ก. แตไดจายเงนเองโดยไมไดใชสทธของตน (ทงในบางครง หรอทกครง) ดวยเหตผลตางๆ เชน ไมมนใจในคณภาพ ตองการความสะดวกรวดเรวและบรการทดกวา หรอแมกระทงไมตองการไปแยงใชทรพยากรของภาครฐทมนอย

ปญหาใหญของบรการสขภาพสาหรบคนไทย โดยเฉพาะอยางยงในระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา กคอคณภาพและความขาดแคลนในระบบหลกประกนสขภาพ ซงในอดตนน โครงการ 30 บาทฯ มปญหาไดรบงบในอตราทตามาก ถงแมวาในปจจบน สถานการณการเงนของโรงพยาบาลรฐทอยในโครงการสวนใหญดขน (โรงพยาบาลหลายแหงมเงนเหลอสะสมเพมขน) แตไมไดหมายความวาโรงพยาบาลเหลานนสามารถใหบรการท มคณภาพและเพยงพอกบความตองการของผ มสทธ แตสวนหนงเปนการสะทอนปญหาการขาดแคลนบคลากร ซงทาใหโรงพยาบาลเหลานนมศกยภาพทจากดในการจดบรการทมคณภาพทประชาชนเขาถงไดอยางเพยงพอ4 และเปนสาเหตทสาคญ ประการหนงททาใหผมสทธจานวนมากหนไปใชบรการของภาคเอกชนทตองจายเงนเองแทน ทาใหถงแมวาประเทศไทยจะไดชอวามระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาแลว แตกยงมอปสงคของบรการสขภาพ “นอกระบบ” หลกประกนสขภาพถวนหนาทมนยสาคญ และทาใหมสดสวนแพทยตอประชากร ในกรงเทพมหานครและเมองใหญทสงกวาในจงหวดอนๆ และในชนบทมาก5

สาหรบกลมคนไขทจายเงนเองนน ปญหาใหมประการหนงทคนกลมนประสบคอ ราคาคาบรการของโรงพยาบาลเอกชน (และอาจรวมถงคลนกดวย) เพมขนอยางมากและในอตราทคอนขางเรวในระยะหลง (ในหลายกรณมอตราเพมตอปมากกวารอยละ 10)6 ซงสวนหนงเปนปรากฏการณทมกเกดในชวงทเศรษฐกจไทยเตบโตอยางรวดเรว แตทเกดในระยะประมาณสองถงสปทผานมาซงเศรษฐกจไทยไมไดดมากนน นามสวนสาคญทเกดมาจากอปสงคทเพมขนของชาวตางชาตทเดนทางเขามารบการรกษาในประเทศไทยเปนจานวนมากในระยะหลง

4 ในโรงพยาบาลจานวนมาก เวลาเฉลยทคนไขนอกไดพบแพทยยงอยทประมาณ 3 นาทหรอนอยกวานน 5 สะทอน “กาลงซอ” ทตางกนมาตงแตในอดต และไมไดเปลยนไปมากนกหลงจากทมหลกประกนสขภาพถวนหนามาแลวเกอบสบป 6 ด อญชนา ณ ระนอง วโรจน ณ ระนอง และศรชย จนดารกษ. โครงการศกษาวจย แนวทางการพฒนาศนยกลางสขภาพของประเทศไทย (Thailand Medical Hub). สถาบนบณฑตพฒนบรการศาสตร. 2551. บทท 6.

9-7

1.7 บรการรกษาพยาบาลสาหรบชาวตางชาต

ทผานมา โรงพยาบาลเอกชนเปนกาลงสาคญทรองรบคนไขตางชาต7 ดงนน ขอมลจากโรงพยาบาลเอกชนทรวบรวมโดยกรมสงเสรมการสงออก กระทรวงพาณชย (ดจากตารางท 9.3) จงนาจะบงบอกถงสถานการณดานนไดเปนอยางด8 ขอมลดงกลาวบงชวาจานวนชาวตางชาตทมารบการรกษาในประเทศไทยเพมขนอยางรวดเรวในระหวางป 2544-2548 โดยเฉพาะอยางยงในป 2546 ซงมอตราเพมสงกวารอยละ 50 ในปนน เปนชวงทรฐบาลเพงเรมประกาศแผนยทธศาสตรการพฒนาประเทศไทยเปนศนยกลางสขภาพเอเชย การขยายตวอยางรวดเรวจงนาจะเปนผลมาจากการทาการตลาดของโรงพยาบาลเอกชนเปนหลก9 ถงแมวาในระหวางป 2541-2546 โรงพยาบาลเอกชนจะไดรบความชวยเหลอในดานการประชาสมพนธจากภาครฐอยบางกตาม

ตารางท 9.3 จานวนชาวตางชาตทมารบบรการทางการแพทยในโรงพยาบาลเอกชนไทย ระหวางป พ.ศ. 2544-2550

ลาดบ สญชาต จานวนผปวยชาวตางประเทศ

ป 2544 ป 2545 ป 2546 ป 2547 ป 2548 ป 2549 ป 2550 รวมยอดป 2544-48 และ 50 1 ญปน 118,170 131,584 162,909 247,238 185,616 n/a 233,389 1,078,906 2 สหรฐอเมรกา 49,253 59,402 85,292 118,771 132,239 n/a 136,248 581,205 3 เอเชยใต 34,857 47,555 69,574 107,627 98,303 n/a 85,412 443,328 4 องกฤษ 36,778 41,599 74,856 95,941 108,156 n/a 110,286 467,616 5 ตะวนออกกลาง n/a 20,004 34,704 71,051 98,451 n/a 169,091 393,301 6 อาเซยน n/a n/a 36,708 93,516 74,178 n/a 115,561 319,963 7 ไตหวน/จน 26,893 27,438 46,624 57,051 57,279 n/a 29,783 245,068 8 เยอรมน 19,057 18,923 37,055 40,180 42,798 n/a 41,313 199,326 9 ออสเตรเลย 14,265 16,479 24,228 35,092 40,161 n/a 42,688 172,913 10 ฝรงเศส 16,102 17,679 25,582 32,409 36,175 n/a 37,251 165,198 11 เกาหลใต 14,419 14,877 19,588 31,303 26,571 n/a 26,259 133,017 12 สแกนดเนเวย n/a n/a 19,851 20,990 22,921 n/a 49,817 113,579 13 แคนาดา n/a n/a 12,909 18,144 18,177 n/a 22,907 72,137 14 ยโรปตะวนออก n/a n/a 8,634 6,728 6,120 n/a 9,413 30,895 15 อนๆ 220,367 234,460 315,018 127,054 302,834 n/a 264,389 1,464,122

รวม 550,161 630,000 973,532 1,103,095 1,249,948 1,330,000 1,373,807 7,210,543

อตราการขยายตว (%ตอป) 14.55 54.53 13.31 13.32 6.40 3.29 16.48

ทมา: สานกสงเสรมธรกจบรการ กรมสงเสรมการสงออก กระทรวงพาณชย หมายเหต: 1/ ขอมลเหลานรวบรวมจากตวเลขทโรงพยาบาลรายงานเขามา (รวม 55 โรงพยาบาลในป 2550) ซงอาจยงไมครบถวน 2/ ขอมลตงแตป 2546 เปนตนมา อาจรวมกรณทคนไขกลบมารบการรกษาซา (revisit) ดวย

7 ถงแมวาในปจจบนโรงเรยนแพทยบางแหง เชน โรงพยาบาลศรราช (รวมทงศนยหวใจแหงใหม “The Heart by Siriraj” และโครงการความรวมมอกบบรษท MEDS ซงมความรวมมอกบโรงพยาบาลศรราชและโรงพยาบาลรามาธบด) จะเปดรบคนไขตางชาตเชนกน แตกยงมจานวนไมมาก และการรบคนไขตางชาตคงไมใชเปาหมายหลกของโรงพยาบาลศรราช 8 แมวาขอมลทรายงานอาจจะตากวาความเปนจรง เพราะรวบรวมโดยการสงแบบสารวจ ซงไดรบการตอบกลบมาไมครบทกโรงพยาบาล และจานวนโรงพยาบาลทตอบกลบมาในปหลงๆ (55 โรงพยาบาล) กมากกวาในปแรกๆ (20-30 โรงพยาบาล) 9 อยางไรกตาม อตราการขยายตวทรายงานในตารางอาจสงกวาความเปนจรง เนองจากในปแรกๆ มโรงพยาบาลตอบแบบสารวจกลบมาคอนขางนอย แตเนองจากโรงพยาบาลทเนนการใหบรการชาวตางชาตมไมมาก ความคลาดเคลอนทเกดจากการทมจานวนโรงพยาบาลทรายงานมานอยจงอาจไมสงนก

9-8

จากตารางท 9.3 จะเหนไดวาเพยงแคป 2547 จานวนผปวยตางชาตทใชบรการรกษาพยาบาลในประเทศไทยมจานวนมากถง 1.1 ลานคน และเพมขนเปน 1.25 ลานคนในป 2548 1.33 ลานคนในป 2549 และอยางนอย 1.37 ลานคนในป 255010 ดงนน ถาพจารณาจากจานวนคนไขแลว กคงสามารถกลาวไดวา ประเทศไทยประสบความสาเรจตามเปาทตงไววาประเทศไทยเปนศนยกลางสขภาพของเอเชยภายในป พ.ศ. 255111 และดเหมอนวาจะทะลเปาขนมาเปนอนดบตนๆ ของภมภาค12หรอของโลกเสยดวยซา13 แมวาอตราเพมของคนไขจะลดลงในป 2549-2550 เหลอเฉลยประมาณ 5% ตอปในชวงสองปนน แตจานวนคนไขรวมกยงเพมขนมากกวา 1.2 แสนครงในชวงสองป (และตวเลขทรวบรวมมาไดกอาจไมสมบรณ เพราะมโรงพยาบาลใหมๆ ทหนมาทาตลาดนมากขน)


ในขณะนเรายงไมมขอมลจานวนคนไขตางชาตของป 2551 ซงมเหตการณความวนวายไปจนถงเกดการปดสนามบนหลายแหง (รวมทงสนามบนนานาชาตในชวงปลายป) และเรมมขาววกฤตเศรษฐกจโลกในชวงปลายป เปนทเชอกนวาสองปจจยนอาจมผลทาใหจานวนคนไขทเดนทางมาจากตางประเทศลดลงอยางนอยชวคราว และปญหาความขดแยงทางการเมองยงกลบมามความรนแรงขนในชวงสงกรานตของป 2552 ซงคงมผลกระทบดานลบเชนกน แตในขณะนยงเรวเกนไปทจะทานายวาจานวนคนไขในในป 2551-2552 และหลงจากนน จะเพมขนหรอลดลงมากนอยเพยงใด

วกฤตเศรษฐกจโลกทเรมขนในป 2551 เปนวกฤตทรนแรง และมแนวโนมทจะมผลกระทบในระยะเวลานานหลายป วกฤตน (ประกอบกบภาพลกษณของปญหาความขดแยงทางการเมองและความมนคงในประเทศไทย) นาจะสงดานลบกบการทองเทยวของไทยในระยะสนและระยะปานกลาง (อยาง

10 ตามรายงานทสานกสงเสรมธรกจบรการ กรมสงเสรมการสงออก กระทรวงพาณชย รวบรวมจาก 55 โรงพยาบาลในป 2550 และ 30 โรงพยาบาลในป 2546 (แตจานวนโรงพยาบาลทกลาวถงนอาจจะตางกบความเขาใจของคนทวไป ตวอยางเชน โรงพยาบาลกรงเทพ ทซอยศนยวจย ไดเพมจาก 1 โรงพยาบาลเปน 4 โรงพยาบาลในปจจบน แตในความเขาใจของประชาชนทวไปคงจะนบเปนแค 1 โรงพยาบาลเหมอนเดม) 11 อยางไรกตาม จานวน “คนไขตางชาต” ทกลาวถงน สวนใหญเปนชาวตางชาตทมาทางานหรอตงถนฐานในประเทศไทยและประเทศเพอนบานเปนสวนใหญ (อาจสงถงรอยละ 50-60) อกประมาณรอยละ 10 เปนนกทองเทยวทปวย และทเหลอประมาณรอยละ 30-40 จงเปนชาวตางชาตทตงใจเดนทางเขามารบบรการทางการแพทยในประเทศไทย ซงตกประมาณ 400,000 คนป 2549 และ 420,000 คนในป 2550 ซงเปนจานวนทสงพอๆ กบสงคโปร ทงน SingaporeMedicine ซงประกอบดวยหนวยงานตางๆ ของรฐหลายหนวยงาน (เชน Economic Development Board, Singapore Tourism Board และ International Enterprise Singapore ดรายละเอยดใน www.SingaporeMedicine.com) ระบในโฆษณาใน Newsweek September 24, 2007 วาในป 2549 มคนไขชาวตางชาตเขามารบบรการในสงคโปรมากกวา 400,000 คน) ในขณะท Boston Consulting Group ประมาณวาในป 2549 ม medical tourist เดนทางมาไทย 660,000 คน ขณะทไปสงคโปร 450,000 คน และอนเดยและมาเลเชยประเทศละ 300,000 คน 12 รายงานของ SingaporeMedicine เองกแสดงใหเหนวา ในชวงหลงวกฤตเศรษฐกจป 2540 จานวนคนไขตางชาตทเดนทางมารกษาในประเทศไทยสงกวาประเทศคแขงอนในภมภาคน อนไดแก สงคโปร มาเลเซยและออสเตรเลย 13 นายแพทยชาตร ดวงเนตร ประธานคณะผบรหารศนยการแพทยโรงพยาบาลกรงเทพ บรษทกรงเทพดสตเวชการ จากด (มหาชน) ระบวาขณะนประเทศไทยกาวขนสศนยกลางของการรกษาพยาบาล (เมดคลฮบ) โดยมยอดผเดนทางเขามารกษามากทสดในโลก รองลงมาคอ อนเดย เยอรมน และองกฤษ (ผจดการออนไลน 27 สงหาคม 2550)

9-9

นอย 2-3 ป) อยางหลกเลยงไมได และในระยะสน กคงจะสงผลกระทบดานลบตอการเขามาของคนไขชาวตางชาตดวยเชนกน

อยางไรกตาม ในระยะปานกลางและระยะยาวนน ผลกระทบของวกฤตท มตออปสงค ความตองการดานการรกษาพยาบาลในประเทศไทยของชาวตางชาตอาจจะตางไปจากผลกระทบดานการทองเทยวดวยสาเหตหลายประการคอ ประการแรก ในความเปนจรงแลว กจกรรมทนยมเรยก คอ medical tourism มองคประกอบทเปนการทองเทยวคอนขางนอย (ยกเวนกรณเดนทางมาตรวจสขภาพหรอทาฟน14) ประการทสอง วกฤตเศรษฐกจในประเทศตะวนตกทาใหประเทศเหลานนตอง “รดเขมขด” กนมากขน จงมแนวโนมทจะสงคนไขไปรบการรกษาในตางประเทศมากขน (แตในขณะเดยวกน กอาจจะหนไปรบบรการจากประเทศทมคารกษาพยาบาลตา เชน อนเดย มากขน) ประการทสาม ในประเทศทระบบประกนสขภาพมกจะผกตดกบการจางงาน (เชน สหรฐอเมรกา) วกฤตเศรษฐกจทาใหมผทวางงานและไมมประกนสขภาพมากขน เนองจากคาใชจายในการรบบรการในสหรฐมราคาสงมาก ผทไมมประกนสขภาพจงมแนวโนมทจะเสาะหาบรการทมราคาถกในตางประเทศมากขน (รวมทงมเวลาทจะเดนทางไปรบการรกษาในตางประเทศดวย) ประการทส ในปจจบน (หลงจากทมเหตการณปดสนามบนหลายแหง รวมทงสนามบนนานาชาตในปทผานมา และยงมความไมสงบระดบทเปนการจราจลในเมองใหญและการปราบปรามดวยกาลงทหารในชวงสงกรานตปน ซงกยงไมสามารถทาใหเหตการณสงบลงอยางแทจรง) ประเทศไทยกลายมาเปนประเทศทมปญหาภาพลกษณทนาจะมผลกระทบตอการตดสนใจของชาวตางชาตทจะเดนทางมารบการรกษาพยาบาลพอสมควร ในระยะน แมวาโดยธรรมชาตแลวปญหานนาจะลดลงหรอหมดไปหลงจากทประเทศกลบเขาสภาวะปกตในชวงเวลาไมนานนก (เชน โรงพยาบาลเอกชนหลายแหงมยอดคนไขตางชาตเพมขนในชวงตนป หลงจากทหดหายไปในชวงปดสนามบนเมอปลายปกอน)15 อยางไรกตาม ยงเปนการยากทจะทานายไดวาปญหาความขดแยงทางการเมองจะลดระดบกลบมาสภาวะปกตทมเสถยรภาพเมอใด

ดวยเหตน เราจงมเหตผลทจะเชอไดวาการทองเทยวของไทยจะไดรบผลกระทบดานลบจากวกฤตในชวงนคอนขางมาก และมความเปนไปไดมากทจานวนคนไขตางประเทศในป 2551-2552 อาจจะตากวาป 2550 แตเรายงไมมขอมลเพยงพอทพยากรณไดวาจานวนคนไขตางประเทศทจะเดนทางมารบบรการในประเทศไทยจะเพมขนหรอลดลงในชวงสองถงสามปขางหนาหรอหลงจากนน

2. การประเมนความสามารถในการแขงขนของบรการสขภาพ ตารางท 9.4 เปน SWOT Analysis ทชใหเหนถงศกยภาพ โอกาส และขอจากดในการพฒนา

ของบรการสขภาพของไทย

14 นอกจากนคนไขจากบางประเทศ (เชน ในแถบตะวนออกกลาง) มกจะมากนเปนครอบครว อยางไรกตาม สมาชกในครอบครวเหลานนกมกจะกลายเปนคนไขทมารบบรการตรวจสขภาพหรอทาฟนในประเทศไทยพรอมกนไปดวย จงไมชดเจนวาโดยเฉลยแลว คนไขแตละคนจากประเทศเหลานมจานวนผตดตามทไมไดเขามารบบรการทางการแพทยมากกวาคนไขจากภมภาคอนจรงหรอไม 15 ซงคงจะตางกบผลกระทบทมตอการทองเทยว ทอาจมผลในระยะยาวกวา เนองจากนกทองเทยวมกจะสนใจบรรยากาศภายในประเทศเปาหมายดวย และมแนวโนมทจะหลกเลยงประเทศทมความขดแยงทางการเมองทรนแรง

9-10 10

ตารางท 9.4 SWOT Analysis ของบรการสขภาพของไทย

Strength Weakness Opportunity Threat

สภาพแวดลอม/โครงสรางทางธรกจ

• ประเทศไทยเปนประเทศเปดและเปนแหลงทองเทยวทเปนทรจกดทวโลก

• สถานพยาบาลเอกชนแนวหนาของไทยไดพฒนามาเปนเวลานานกวา 30 ป และมชอเสยงเปนทยอมรบของชาวตางชาต

• หลกสตรทางการแพทยของไทยเชอมโยงกบหลกสตรแพทยตะวนตกสมยใหม

• ประเทศไทยมแพทยทจบจากสถาบนการศกษาทเปนทยอมรบในระดบสากลจานวนหนงทสามารถรองรบอปสงคของการรกษาพยาบาลของคนตางชาตได

• ผใหบรการแทบทกประเภทของไทยม service mind สง และผประกอบการไทยมขดความสามารถในการทาการตลาดในตางประเทศสง

• อตราคาบรการรกษายงตากวาในประเทศพฒนาแลวคอนขางมาก ทาใหประเทศไทยเปนจดสนใจของ medical tourist

สภาพแวดลอม/โครงสรางทางธรกจ

• ประเทศไทยมปญหาการขาดแคลน บคลากรมาตงแตเดม ปญหาปรากฏชดขนเมอมหลกประกนสขภาพถวนหนา และรนแรงขนเมอมคนไขตางชาตเขามาจานวนมาก

• บคลากรในสถานพยาบาลของไทยมทกษะดานภาษาองกฤษและภาษาตางประเทศทจากด (แตกมแนวโนมทดขนในระยะหลง)

บทบาทของรฐ/เอกชน

• การขยายตวอยางรวดเรวของธรกจบรการสขภาพเอกชนทาใหมแพทยจานวนมากทยายออกจากโรงพยาบาลรฐไปเอกชน เพมปญหาการขาดแคลนแพทยในโรงเรยน แพทยและสถานพยาบาลของภาครฐ

กฎ กตกาของรฐ/เอกชน

• ระเบยบแพทยสภากดกนแพทยตางชาต ซงไมเออกบการแกปญหาการขาดแคลนแพทยในระยะสน

• ยงไมเออกบการจงใจใหนาทรพยากรจากภาคเอกชนมารวมผลตบคลากรทางการแพทย

• ตลาด medical tourism มขนาดใหญและขยายตวอยางตอเนอง

• รฐบาลและองคกร/บรษทประกนสขภาพในประเทศพฒนาแลวบางประเทศสนบสนนการรกษาพยาบาลในตางประเทศเพอประหยดคาใชจายดานสาธารณสข

• มโอกาสเตบโตแมกระทงในชวงวกฤตเศรษฐกจโลก

• ตลาดทเกยวของ (เชน สปา บานพกผสงอาย ผลตภณฑและสมนไพร) ของไทยยงมโอกาสทจะขยายไดอกมาก โดยจะมผลกระทบดานการขาดแคลนบคลากรไมมาก

• การขยายตวอยางรวดเรวของธรกจบรการสขภาพเอกชนทาใหมอาจารยแพทยผเชยวชาญจานวนมากออกไปทางานบรการในโรงพยาบาลเอกชน สงผลใหปญหาการขาดแคลนแพทยผเชยวชาญในสถานพยาบาลของภาครฐรนแรงขน มผลตอบรการทคนไทยไดรบ และอาจสงผลตอคณภาพการผลตแพทยในระยะยาว

• ราคาคาบรการทเพมขนมากจากชาวตางชาตทมกาลงซอสง ทาใหตนทนการใหบรการของภาครฐและเอกชนในโครงการประกนสงคมมแนวโนมเพมขน อาจสงผลตอตนทนคาแรงงานและความสามารถในการแขงขนของธรกจและประเทศในระยะยาว

• ความผนผวนของลกคาตางประเทศทขนอยกบสภาวะเศรษฐกจโลก และการพฒนาหรอปรบตวของประเทศคแขง ทาใหธรกจ medical tourism มความเสยงตอความผนผวนของรายไดสง

• ปญหาความขดแยงภายในประเทศ (ซงมความเสยงทสงกวาในอดต)

9-11

ทผานมา มความพยายามในการวดหรอเปรยบเทยบความสามารถในการแขงขนหลายวธ แตการเปรยบเทยบดวยวธเหลานนมปญหาอยางนอยสามประการคอ ประการแรก แทบทกวธ (โดยเฉพาะ “ทฤษฎ” และ “เครองมอ” ตางๆ ทนกบรหารธรกจนยมใช) มกเปนกรอบกวางๆ ทมองคประกอบสวนทเปน subjective อยคอนขางมาก ทาใหเครองมอเหลานนไมไดเปนมาตรวดทางวทยาศาตรทสามารถวดไดอยางแมนยา หรอสามารถทาซา (replicate) (โดยเปลยนตวนกวจยมาศกษาภายใตสงแวดลอมเดยวกนแลวยงไดผลเหมอนเดม) ตวอยางเชน SWOT Analysis และ Balanced Score Card ซงผลทไดมกขนกบการใชดลยพนจของนกวจยซงเปนผตความและใหนาหนกความสาคญไมนอยไปกวาตวขอมลเอง

ประการทสอง ในการเปรยบเทยบความสามารถในการแขงขนขามประเทศนน มกมบรบทของปจจยแวดลอมตางๆ ทตางกน ทาใหหลายกรณไมสามารถนามาเปรยบเทยบกนไดโดยตรง (ตวอยางเชน โรงพยาบาลเอกชนในอนเดยอาจหาแพทยไดงายกวาโรงพยาบาลเอกชนของไทย รวมทงมแพทยอนเดยจานวนมากทพรอมทจะไปทางานในตางประเทศ แตกไมไดหมายความวา อนเดยไมมปญหาการขาดแคลนแพทย เพราะในความเปนจรงแลวอนเดยนาจะมสดสวนของประชากรทเขาไมถงบรการสขภาพขนพนฐานมากกวาประเทศไทยทมโครงการหลกประกนสขภาพถวนหนา)

ประการทสาม แทบทกประเทศมปญหาความครบถวนของขอมล และยงไปกวานน นยาม วธการเกบขอมล (หรอการประมาณการ) และคณภาพของขอมลทมอยของแตละประเทศมกจะแตกตางกนมาก และยากทจะนาตวเลขมาเปรยบเทยบกนไดโดยตรง เราจงพบวาในขณะททงหนงสอ Patients Beyond Borders (Second Edition 2008) ซงเปนหนงสอคมอสาหรบคนไขทจะเดนทางไปรกษาในตางประเทศ (ในลกษณะเดยวกบคมอนกทองเทยวหรอ Traveler’s Guide) และ The Boston Consulting Group (ดตารางท 9.5) ตางกระบวาสงคโปรมคารกษาพยาบาล (และรายรบตอคนไข) ทแพงกวาไทย แตตวเลขคารกษาพยาบาลทหนงสอ Patients Beyond Borders (2008) แสดงไวในตารางในหนา 10 สาหรบการผาตดใหญ 7 รายการ มถง 4 รายการสาคญทคาใชจายในการรกษาในประเทศไทยสงกวาสงคโปร (ไดแก การผาตดบายพาสเสนเลอดหวใจ การผาตดเปลยนลนหวใจพรอมกบทาบายพาส การผาตดเปลยนขอเขา และการผาตดเปลยนขอสะโพก) และในกรณของ The Boston Consulting Group ซงศกษาเปรยบเทยบใน 5 ประเทศ คอ ไทย สงคโปร อนเดย มาเลเซย และฟลปปนส โดยพยายามเปรยบเทยบเฉพาะบรการสวนทเปน medical tourism ซงขอสรปโดยทวไปไมไดตางรายงานอนๆ รวมทงในดานคารกษาพยาบาล แตจะเหนไดวาตวเลขคาใชจายตอหวท The Boston Consulting Group คานวณออกมาเปนเหรยญสหรฐตอผปวยใหภาพทเกอบจะตรงกนขามกบการประเมนเชงคณภาพในสวนของคารกษาพยาบาลในหนาทสองของตารางเดยวกน

9-12

ตารางท 9.5 เปรยบเทยบ medical tourism ของประเทศไทยและประเทศคแขงในภมภาคน โดย The Boston Consulting Group

รายการ ไทย สงคโปร อนเดย มาเลเซย ฟลปปนส

จานวนคนไขชาวตางชาต

~660,000 (เฉพาะคนไขทเดนทางเพอมารบการรกษาโดยเฉพาะ)

~450,000 ~300,000 ~300,000 ~100,000-200,000

รายไดจากคนไขชาวตางชาต (ลานดอลลารสหรฐฯ) (ป 2549)

750 (เฉพาะคนไขทเดนทางเพอมารบการรกษาโดยเฉพาะ)

425

440

54

125

คาใชจายตอหว (ดอลลารสหรฐตอคนไข 1 คน)

1,140 940 1,470 180 1,000

รายไดจากคนไขชาวตางชาต (%)

20-40% 30-50% 10-15% ~5-30% <5%

จานวนโรงพยาบาลทไดมาตรฐาน JCI

3 11 8 0 2

การยอมรบ

“ตดอนดบ 1 ใน 10 ทชาวตางชาตตองการเดนทางมารกษามากทสด” - Newsweek

“จดหมายทดทสดในการทองเทยวเชงสขภาพ” - Travel Weekly 2007

เปนประเทศทใหมในธรกจการทองเทยวเชงสขภาพ ยงไมมชอเสยงเปนทยอมรบในระดบสากล

Positioning ความมประสทธภาพในการรกษาโรคเฉพาะทางและ ตตยภม รวมถงความเปนเลศในการใหบรการ

การรกษาในโรคทซบซอนและคณภาพในการรกษาพยาบาล

คณภาพการรกษาพยาบาลทดในราคาทถกทสด

ยงไมม Positioning ทชดเจน

บรการทางการแพทย ราคาตาสาหรบชาวฟลปปนสทอยตางประเทศ และ Micronesia

จดขายสาคญ การบาบด, การรกษาโรคเฉพาะทางและ ตตยภม (Tertiary)

การรกษาแบบจตภม (Quaternary) และตตยภม (Tertiary)

การรกษาแบบตตยภม (Tertiary) และจตภม (Quaternary)

การรกษาโรคเฉพาะทางและตตยภม (Tertiary)

การบาบด, การรกษาโรคเฉพาะทางและตตยภม (Tertiary)

คารกษาพยาบาล ♣♣ ♣ ♣♣♣♣ ♣♣♣♣ ♣♣♣ คณภาพของบรการทางการแพทย

♣♣♣ ♣♣♣♣ ♣♣♣ ♣♣ ♣/♣♣

การบรการ ♣♣♣♣ ♣♣♣ ♣♣♣ ♣♣ ♣♣♣

โครงสรางพนฐานทางการแพทย

♣♣♣ ♣♣♣♣ ♣♣♣ ♣

9-13

รายการ ไทย สงคโปร อนเดย มาเลเซย ฟลปปนส

ปญหาและอปสรรค - ขาดแคลนแพทยและพยาบาล - การรกษาสมดลระหวางคนไขไทยและคนไขตางชาต

- ตลาดมขนาดเลกทาใหมปญหาเรองขนาด (scale)

- ปญหาโครงสรางพนฐานของประเทศ

- ขาดสมดลระหวางภาครฐกบภาคเอกชน

- การพฒนามาตรฐานรวมของประเทศ

- ขาด Positioning ทชดเจนเมอเทยบกบคแขง

- ขาดการสนบสนนจากภาครฐ

- โครงสรางพนฐาน เชน สนามบนและการจราจร ยงไมดพอ

- ปญหาความปลอดภยและและความมนคงของประเทศ

- ภาครฐขาดการประสานงานทดในการใหการสนบสนน

ทศทางในอนาคต - มแนวโนมทจะขยายตวอยางตอเนอง

- การเขามาของผประกอบการรายใหม

- การสนบสนนอยางจรงจงจากภาครฐในการเจาะกลมตลาดใหม

- โรงพยาบาลจะเจาะตลาดคสญญากบบรษทในตางประเทศ

- มชอเสยงและเนนการรกษาโรคเฉพาะทางหรอโรคทรนแรง เปนทยอมรบในระดบสากล

- มงสรางเครอขายในภมภาค

- เนนเจาะตลาดคสญญากบบรษทและกลมคนไขทมประกนในตางประเทศ

- เปนศนยกลางทางการแพทยทมคาใชจายตา

- จะมคนไขจากสหรฐอเมรกาและสหราชอาณาจกรเพมขนมาก

- เนนเจาะตลาดคสญญากบบรษทและกลมคนไขทมประกนในตางประเทศ

- ม ศกยภาพทขยายการใหบรการชาวตางชาตทเปนมสลม

- แตอาจจะไมสามารถแขงขนกบประเทศคแขงอนๆ ทพยายามขยายตลาดนเชนกน

- มแนวโนมทจะโตในตลาดหลก คอชาวฟลปปนสทอยในตางประเทศและเกาะกวม และจากธรกจประกน

- แตการขยายตวจะชะงก ถาปญหาตางๆ ไมไดรบการแกไข

หมายเหต: จานวน * ยงมากยงด (มคาระหวาง 0 ถง ♣♣♣♣)

ทมา: รวบรวมจาก The Boston Consulting Group. Overview of Medical Tourism. February 2008.

ในการศกษาน ผวจยไดทบทวนผลการศกษาหลายชนทเปรยบเทยบจดออนจดแขงของ medical tourism ในประเทศในแถบนในหลายแงมมไวอยางละเอยด (ดภาคผนวกบทท 13) ซงแมวางานสวนใหญจะเปนงานเชงคณภาพหรอบางกรณกเปนเพยงความเหน แตผล (และความเหน) ทไดกคอนขางสอดคลองกน (ดตารางท 9.5) นอกจากน ถาเราประยกตแนวคดของ Tiebout model (หรอ Tiebout sorting) ซงเปนแบบจาลองดาน public choice theory ของ Charles Tiebout "A Pure Theory of Local Expenditures," 1956) ซงใชแนวคดเรอง “foot voting” หรอ "vote with their feet" มาอธบายวาในกรณทการยายถนทาไดอยางเสรนน การตดสนใจเลอกถนทอย (เชน จะอยในรฐใด) กเปนการแสดงถงการตดสนใจของผบรโภค (ตามแนวคดเรอง revealed preference) วาถนทอยใดเปนทอยท “ดทสด” ของเขา ซงในแงนนน จานวนคนไขชาวตางชาตทงทเลอกมาทางาน ตงถนฐาน ทองเทยว และเดนทางเขามารบการรกษาพยาบาล ท

9-14

เพมขนอยางรวดเรว (และเรวกวาประเทศคแขงโดยสวนใหญ) กเปนประจกษพยานของความสามารถในการแขงขนของบรการรกษาพยาบาลของไทยในสายตาของชาวตางชาตเหลานทชดเจนทสด

ดงนน ปญหาทประเทศไทยและรฐบาลไทย (รวมทง สศช.) ควรสนใจจงไมไดอยทบรการรกษาพยาบาลของไทยมความสามารถในการแขงขนในการดงดดชาวตางชาตเขามาหรอไม (เพราะถงวนน หลกฐานแวดลอมทมอยเปนคาตอบทชดเจนในตวเองอยแลว ถงแมวาจะยงมสงทยงปรบปรงได ตามทจะเสนอในหวขอถดไป)16 แตควรตองหนมาพจารณาเรองนในฐานะทเปนสวนยอยสวนหนงของยทธศาสตรดานสขภาพของประเทศ ซงผวจยจะไดนาเสนอในหวขอตอไป

3. ขอเสนอยทธศาสตรการพฒนาสาขาบรการสขภาพ

การพฒนาเศรษฐกจและสงคมจะดาเนนไปไดอยางสมดลและยงยน กตอเมอประชาชนในชาตมสขภาพทด เปนทนมนษยทเปนทรพยากรทสาคญ (รวมกบทรพยากรอน เชน ทดน นา เครองจกรกล) ในการพฒนาประเทศและแขงขนกบประเทศอนๆ บรการดานสขภาพจงมความสาคญอยางยงใน การรกษาและพฒนาขดความสามารถในการแขงขนของภาคธรกจไทยทตองเผชญกบแรงกดดนของ การแขงขนจากประเทศกาลงพฒนาอนๆ รวมทงประเทศทมตนทนแรงงานตากวา

แตนอกจากสขภาพจะเปนปจจยเชงคณภาพของทรพยากรทนมนษยทเปนปจจยการผลตและพฒนาประเทศ รวมทงแขงขนกบประเทศอนๆ แลว สขภาพยงเกยวโยงโดยตรงกบความเปนอยของประชาชน ทงน คนจานวนมากในหลายสงคมมองสขภาพเปนเปาหมายของชวตและเปนสทธขนพนฐานทมนษยแตละคนสมควรจะไดรบ ไมวาเขาเหลานนจะสามารถสรางประโยชนตอบแทนใหแกสงคมมากนอยเพยงใด17

เมอระดบรายไดของประชากรไทยเพมมากขน ความตองการบรการดานสขภาพทมคณภาพมกจะสงขนเปนเงาตามตว18 ในขณะเดยวกน โครงสรางอายของประชากรในประเทศทมจานวนผสงอายเพมขนอยางรวดเรวทาใหความตองการบรการดานสขภาพ (และบรการในสาขาอนๆ ทเกยวกบผสงอาย เชน สถานดแลผสงอาย) มแนวโนมทจะขยายตวสงขน

ในปจจบน นอกจากภาคบรการดานสขภาพของไทยจะตอบสนองกบความตองการของคนไทย ยงมบทบาทในการใหบรการชาวตางชาตนบลานคนตอป ซงสวนหนงเปนชาวตางชาตทมาทางานหรอทองเทยวในประเทศไทย แตในระยะหลงจานวนชาวตางชาตทตงใจเดนทางมารบการรกษาพยาบาลใน

16 จรงอย ปญหาความขดแยงทางการเมองอาจมผลกระทบดานลบทลดความสามารถในการแขงขนของไทยลงเมอเทยบกบประเทศอน แตการแกปญหานกตองแกทตนเหตโดยตรงเปนหลก 17 การถกเถยงกนอยางรนแรงในเรองการทาแทง และอาจรวมไปถงการใชเทคโนโลยพนธวศวกรรม กเปนตวอยางหนงของความเหนเชงปรชญาทแตกตางกนในเรองน 18 บรการนมคาความยดหยนของอปสงคตอรายไดสง จงเปนบรการทมแนวโนมทจะขยายตวเมอระดบรายไดของประชากรของประเทศสงขน

9-15

ประเทศ (ในรปของ medical tourist) เพมขนอยางมนยสาคญจนถอไดวาประเทศไทยเปนประเทศแนวหนาของเอเชยในบรการดานน ความสาเรจในการขยาย medical tourism มสวนชวยนารายไดมาสประเทศ แตกมสวนทดงราคาคาบรการใหสงขน เนองจากโดยทวไปแลวชาวตางชาตทเดนทางเขามารบบรการมกาลงซอทสงกวาคนไทยมาก คาบรการทสงไมไดกระทบตอภาคเอกชนเทานน หากมสวนดงแพทยออกจากระบบของรฐไปสเอกชนมากขน ทาใหตนทนของภาครฐทงในการผลตและรกษาบคลากรใหอยในภาครฐเพมขนตามไปดวย19 ในระยะยาวจงมโอกาสมากทการขยายตวอยางรวดเรวเพอรองรบคนไขตางชาตจะดงใหตนทนคาแรงของประเทศไทยเพมรวดเรวขนกวากรณปกต20 ซงคงจะสงผลกระทบตอความสามารถในการแขงขนของประเทศดวยเชนกน นอกจากน การทบคลากรทาง ดานสขภาพถกดงออกจากระบบของรฐอยางตอเนองนาจะมผลกระทบตอทงคณภาพการเรยนการสอนในโรงเรยนแพทย และตอความเพยงพอและคณภาพของบรการดานสขภาพของภาครฐ ซงในปจจบนเปนทพงหลกของประชากรและกาลงแรงงานสวนใหญของประเทศดวย

เพอทจะรกษาสมดลระหวางทนมนษยและความสามารถในการแขงขนของประเทศในภาพรวม กบเปาหมายการหารายไดเขาประเทศจากคนไขชาวตางชาต จงมความจาเปนทจะตองกาหนดแนวทางและลาดบความสาคญในการพฒนาสาขาบรการสขภาพของประเทศใหมความชดเจนมากขน


ประเทศไทยจะมบรการสขภาพทมคณภาพทประชาชนในประเทศสามารถเขาถงไดอยางทวถง สงผลใหมทรพยากรมนษยทมคณภาพ ซงจะชวยเสรมสรางความสามารถในการแขงขนของประเทศ และมบทบาทรองในการหารายไดเขาประเทศ

3.2 เปาประสงคในการพฒนา

1) เพอพฒนาคณภาพชวตของประชาชน

2) เพอใหประเทศมทรพยากรมนษยทมคณภาพ อนจะชวยเสรมขดความสามารถ ในการแขงขนของภาคการผลตและภาคบรการของไทย และสนบสนนการเตบโตทางเศรษฐกจทยงยน

3) เพอสรางรายไดทเปนเงนตราตางประเทศ

19 เพอทจะพยายามรกษาบคลากรในโรงพยาบาลระดบอาเภอ รฐบาลทแลว (โดย รมต.เฉลม อยบารง) ไดอนมตใหโรงพยาบาลชมชนทวประเทศเพมเบยเลยงเหมาจายใหบคลากรทางการแพทยหลายสาขา (โดยเฉพาะอยางยงแพทย ซงมการปรบเพม 10,000-70,000 บาทตอคนตอเดอน) ซงจะมผลทาใหตนทนของสถานพยาบาลเพมขนคอนขางมาก ในขณะทมการปรบคาหวของโครงการบตรทอง (30 บาท) เพมขนประมาณ 200 บาท เปนประมาณ 2,400 บาทตอหว ซงเปนไปไดมากวาจะทาใหโรงพยาบาลในหลายพนทเหลองบดาเนนการสาหรบใชกบคนไข (งบสวนทไมใชคาตอบแทน) นอยกวาในปทผานมา 20 ทงจากการมตนทนคารกษาพยาบาลทสงขน และยงมโอกาสทเพมขนจากการทรฐอาจตองเกบภาษจากลกจางและนายจาง (เชน ประกนสงคม) เพมขนเพอนามาใชจายในดานสวสดการรกษาพยาบาลของลกจางทมแนวโนมเพมขนตามไปดวย

9-16


เพอใหการพฒนาบรการดานสขภาพของประเทศบรรลเปาประสงคในการเปนสาขาบรการทมบทบาทสาคญในการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ชวยเสรมสรางขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ รวมทงมสวนชวยนารายไดจากตางประเทศดวย ยทธศาสตรหลกในการพฒนาบรการดานสขภาพควรใหความสาคญแกประเดนดงตอไปน

3.3.1 ยทธศาสตรในการพฒนาสาขาบรการสขภาพเพอพฒนาคณภาพชวตของประชาชน และพฒนาทรพยากรมนษยเพอเสรมสรางขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ

ก) สรางความชดเจนในเชงนโยบาย

สขภาพเปนเรองทเกยวของกบทกคน จงมผมสวนไดสวนเสยทงทเปนปจเจกและองคกรตางๆ เปนจานวนมาก รวมทงองคกรทมกฎหมายกาหนดใหมบทบาทหนาทในการกาหนดยทธศาสตรสขภาพของประเทศ หนวยงานของภาครฐในหลายกระทรวงซงบางครงกมเปาหมายหลกทแตกตางกน และมทงทสอดคลองและขดกบเปาหมายขององคกรอนๆ ทงในภาคเอกชนและภาคประชาชนดวย การมยทธศาสตรสขภาพของประเทศทเปนเอกภาพและมการกาหนดลาดบความสาคญทชดเจนจงมความสาคญในการขบเคลอนการพฒนาสาขาบรการนของแตกระทรวง กรมและหนวยงานสงเสรมและสนบสนนกนและกน มาตรการทควรดาเนนการในเรองนไดแก

• ใชกลไกระดบชาตทถกกาหนดไวใน พรบ.สขภาพแหงชาต พศ.2550 มากาหนดนโยบายรวมและประสานหนวยงานตางๆ ของภาครฐใหมเอกภาพทางนโยบายและยทธศาสตรดานสขภาพทมองจากภาพรวมของประเทศ และมการกาหนดลาดบความสาคญของเปาหมายตางๆ อยางชดเจน

อยางไรกตาม ในการกาหนดนโยบายและยทธศาสตรดานสขภาพของประเทศ ซงแมวาจะมภาครฐเปนสวนทสาคญ แตกควรใหความสาคญกบการมสวนรวมของภาคเอกชน และใหความสนใจกบมมมองของภาคเอกชน รวมทงพยายามเนนการสรางความรวมมอกบภาคเอกชน ซงมบทบาทสาคญในการใหบรการดานสขภาพในปจจบน

ข) เพมอปทานของบคลากรทางการแพทยใหเพยงพอสาหรบกบการจดบรการทมคณภาพสาหรบคนในประเทศไทย และเพอรองรบความตองการของของชาวตางชาตไดโดยไมสงผลกระทบทรนแรงตอการเขาถงบรการทมคณภาพของคนไทย

• เพมการผลตบคลากรทางการแพทยในสาขาทอาจมการผลตตากวาศกยภาพ เชน พยาบาล (ซงบางสถาบนกาหนดปรมาณการผลตจาก

9-17

อตรากาลงของหนวยงาน) และทนตแพทย (ซงมกมนกศกษาปหนงสวนหนงลาออกไปเรยนสาขาอน)

• ลงทนขยายการผลตบคลากรทางดานการแพทย/สาธารณสขตางๆ ทขาดแคลน โดยเฉพาะแพทย ทนตแพทย และพยาบาล เพอทจะสามารถผลตบคลากรเหลานเพมขนไดโดยทยงสามารถรกษาคณภาพพนฐานเอาไวได21

• พจารณาเกบคาธรรมเนยมการรกษาพยาบาลจากคนไขชาวตางชาตท เดนทางมาเพอรบการรกษาในประเทศไทย22และบรการทางการแพทย อนใดท มข น เ พอตอบสนองคนไข ในต างประเทศโดยเฉพาะ23 และนารายไดสวนนมาลงทนในการผลตบคลากรทางดานการแพทยเพมขนและสรางแรงจงใจในการรกษาหรอเพมจานวนอาจารยแพทยผเชยวชาญในโรงเรยนแพทย

• ยกระดบคณภาพการรกษาพยาบาลในระบบบรการของรฐ ใหมการกระจายของศนยความเปนเลศ (Excellent Center) ในดานตางๆ ทเออกบการเขาถงบรการทจาเปนในดานเหลานของประชาชนในภมภาคตางๆ

• สงเสรมใหภาคเอกชนเขามามบทบาทมากขนในการผลตบคลากรทางดานการแพทย /สาธารณสขรวมไปถงการรวมผลตแพทยผเชยวชาญเฉพาะทางกบโรงพยาบาลเอกชน

• ปรบปรงกฎระเบยบหรอกระบวนการของภาครฐทเปนอปสรรคตอการนาเขาแพทยตางชาตทจะมาใหบรการรกษาคนไขชาวตางชาต24 เพอเออใหสถานพยาบาลเอกชนสามารถขยายบรการรกษาคนไข

21 ซงหมายความวาจะตองมอาจารยแพทยทมคณภาพมากพอ ดงนน จงตองมระบบแรงจงใจทดพอทจะรกษาหรอดงดดอาจารยแพทยผเชยวชาญใหอยในโรงเรยนแพทย 22 คาธรรมเนยมนควรเปนสดสวนคงทของคารกษาพยาบาล ทงน นอกจากมาตรการนจะเพมความเปนธรรม โดยใหชาวตางชาตทเจาะจงเขามาเพอรบบรการทางการแพทยมสวนรวมรบภาระการอดหนนการผลตบคลากรทางการแพทย ซงปจจบนสวนทสาคญมาจากภาษทเกบจากคนไทย (และชาวตางชาตบางสวนทมาทางานในประเทศไทย)แลว มาตรการนจะยงชวยลดทอนแรงกดดนดานความขาดแคลนบคลากร และราคาคารกษาพยาบาลภายในประเทศไมใหเพมขนเรวเทากบกาลงซอทมาจากตางชาต 23 ทงน ควรไดมการศกษา พจารณา และเตรยมการ แตยงไมนามาตรการนมาใชจนกวาจะเหนแนวโนมวาจานวนคนไขหรอบรการเหลานเรมเพมกลบขนมาสงกวาระดบทเคยมในป 2550 และในอนาคตควรยกเลกมาตรการนหลงจากทมหลกฐานเชงประจกษทชดเจนวาปญหาการขาดแคลนบคลากรทางการแพทยไดหมดไปโดยพนฐาน 24 ขอกาหนดของแพทยสภาทกาหนดใหแพทยตองสอบใบประกอบโรคศลปเปนภาษาไทยเทานน

9-18

ชาวตางชาตเพอหารายไดเขาประเทศ โดยไมสงผลกระทบตอการเขาถงบรการทมคณภาพของคนไทยมากเกนไป25

• ขยายการผลตแพทย track พเศษทใหทนนกเรยนในทองถนมาเรยนแพทยแลวทาสญญากลบไปชดใชทนสองเทา (10 ป) ในชนบท

• ผลต/ฝกอบรมพยาบาลเวชปฏบตเพอมาทาหนาทคดกรองและรกษาคนไขจานวนมากทเปนโรคพนๆ โดยเฉพาะอยางยงในสถานพยาบาลระดบตนทไมมแพทยเตมเวลา เชน ศนยสขภาพชมชนและสถานอนามย

3.3.2 ยทธศาสตรในการสรางรายไดจากการใหบรการสขภาพ

ก) สงเสรมใหชาวตางชาตไดรบความสะดวกมากขนในการเขามารบบรการสขภาพ

• ปรบปรงกฎ ระเบยบ กระบวนการ และขนตอนในดานการตรวจคนเขาเมอง (เชน การใหวซาเพอการรกษาพยาบาลทใหความสะดวกในการตอวซาเปนพเศษถามความจาเปนดานการแพทย) เพออานวยความสะดวกกบคนไขชาวตางชาตทตองการมารบบรการดานรกษาพยาบาลในประเทศไทย

• ผลกดนใหมการเจรจาตอรองกบประเทศคคาในการจดทาความ ตกลงเขตการคาเสรเพอทจะใหผปวยจากประเทศคคาทมาใชบรการสขภาพกบสถานพยาบาลในประเทศไทยสามารถเบกจายคารกษาพยาบาลจากระบบประกนสขภาพของภาครฐไดเชนเดยวกบกรณทใชบรการในประเทศตนเอง

ข) สงเสรมบรการทเกยวของกบสขภาพ ทมศกยภาพในการสรางรายได และทมบคลากรเพยงพอหรอสามารถผลตเพมไดงายและรวดเรว

• สงเสรมบรการดานสปา บานพกผสงอาย นวดแผนไทย/นวดเพอบาบดรกษา และผลตภณฑท เ กยวของกบสขภาพตางๆ เชน สมนไพร

ค) สงเสรมการลงทนในดานบรการทเกยวของกบสขภาพของผประกอบการ ชาวไทยในตางประเทศ

25 ในทานองเดยวกน รฐควรเนนการสงเสรมบรการทเกยวของ เชน สปา และบานพกผสงอาย ซงมปญหาในเรองความขาดแคลนบคลากรนอยกวา (หรอสามารถผลตเพมไดงายและรวดเรวกวา) บคลากรทใหบรการดานรกษาพยาบาล

9-19

โดยทวไปแลว กฎกตกาดานการลงทนในประเทศพฒนาแลวจะไมจากดการ เขาไปลงทนและการถอหนของคนตางชาต แตจะมกฎกตกาทเขมงวดในการรบคนตางชาตเขาไปทางาน ดวยเหตผลดงกลาว ในการสงเสรมการลงทนของผประกอบการชาวไทยในธรกจบรการทเกยวของกบสขภาพในตางประเทศ รฐควรมการผลกดนในประเดนตอไปน

• เจรจาตอรองใหผประกอบอาชพบรการดานสปาและนวดแผนไทย/นวดเพอบาบดรกษา ฯลฯ ทมทกษะทเปนทตองการของตางชาต สามารถเขาไปประกอบอาชพในตางประเทศไดโดยสะดวก เพอทจะสงเสรมการแผขยายของธรกจบรการทเกยวของกบสขภาพของไทยในตางแดน โดยอาจมการรบรองมาตรฐานวชาชพรวมกน (Mutual Recognition)

• จดทามาตรฐานวชาชพของวชาชพทตองการจะสงออก ใหเปนทยอมรบในระดบสากล โดยอาจดาเนนการรวมกนระหวางกรมพฒนาฝมอแรงงาน กรมพฒนาธรกจการคา และกระทรวงสาธารณสข

4. กลไกในการขบเคลอน

สขภาพเปนเรองทมผเกยวของและผมสวนไดสวนเสยทงทเปนปจเจกและองคกรตางๆ เปนจานวนมาก รวมทงองคกรทมกฎหมายกาหนดใหมบทบาทหนาททเกยวของกบการกาหนดยทธศาสตรสขภาพของประเทศ หนวยงานของภาครฐในหลายกระทรวง (ซงบางครงอาจมเปาหมายหลกทแตกตาง) และองคกรอนๆ ทงในภาคเอกชนและภาคประชาชน การไดมาและขบเคลอนนโยบายและยทธศาสตรสขภาพของประเทศทชดเจนและเปนเอกภาพ จงจาเปนตองผานหรออาศยกลไกในทกภาคสวน

นอกจากน ในกระบวนการขบเคลอนนโยบายและยทธศาสตรดานสขภาพของประเทศ ซงแมวาจะมภาครฐเปนสวนทสาคญ แตกควรใหความสาคญกบการมสวนรวมของภาคเอกชน และใหความสนใจกบมมมองของภาคเอกชน รวมทงพยายามเนนการสรางความรวมมอกบภาคเอกชน ซงมบทบาทสาคญในการใหบรการดานสขภาพในมลคาทใกลเคยงกบบรการของภาครฐในปจจบน

ในปจจบน มกลไกในภาคสวนตางๆ ทเกยวของอยางนอยดงตอไปน

4.1 คณะกรรมการสขภาพแหงชาต (คสช.) สานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.) และสมชชาสขภาพแหงชาต

พรบ.สขภาพแหงชาต พ.ศ.2550 ซงระบวาเปน “กฎหมายวาดวยสขภาพแหงชาต เพอวางกรอบและแนวทางในการกาหนดนโยบายยทธศาสตรและการดาเนนงานดานสขภาพของประเทศ รวมทงมองคกรและกลไกเพอใหเกดการดาเนนงานอยางตอเนองและมสวนรวมจากทกฝาย อนจะนาไปสเปาหมายในการสรางเสรมสขภาพ รวมทงสามารถดแลแกไขปญหาดานสขภาพของประชาชนไดอยางมประสทธภาพและทวถง และเปนการสอดคลองกบบทบญญตแหงมาตรา 56 มาตรา 76 และมาตรา 82 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย” ไดกาหนดใหมคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (คสช.) ซงม

9-20

หนาทจดทา “ธรรมนญสขภาพแหงชาต” (โดยในการจดทานน ให คสช. นาความคดเหนและขอเสนอแนะของสมชชาสขภาพมาประกอบดวย) เพอใชเปนกรอบและแนวทางในการกาหนดนโยบาย ยทธศาสตร และการดาเนนงานดานสขภาพของประเทศเสนอคณะรฐมนตรเพอพจารณาใหความเหนชอบ และเมอคณะรฐมนตรใหความเหนชอบแลว ใหผกพนหนวยงานของรฐและหนวยงานอนทเกยวของทจะตองดาเนนการตอไปตามอานาจหนาทของตน

ดงนน ดวยบทบาทและหนาทตามกฎหมาย การขบเคลอนยทธศาสตรดานสขภาพจงตองดาเนนการผาน คสช. (และอาจรวมถงสมชชาสขภาพ) ไมเชนนนแลว กอาจเกดกรณท คสช. (ซงมนายกรฐมนตรหรอรองนายกฯ ทไดรบมอบหมายเปนประธาน) อาจกาหนดธรรมนญและยทธศาสตรดานสขภาพทตางออกไป ซงเมอผานความเหนชอบจากคณะรฐมนตรแลว กจะมผลผกพนหนวยงานของรฐใหตองดาเนนการตามทกาหนดไวใน พรบ.

อยางไรกตาม ทผานมาการขบเคลอนนโยบายของกลไกน ยงมสวนรวมของภาคธรกจเอกชนไมมากนก ซงอาจทาใหไมสามารถขบเคลอนยทธศาสตรทเปนอนหนงอนเดยวกนของประเทศออกมาไดจรง ผทเกยวของ (รวมทงภาคเอกชน) จงควรใหความสนใจกบการชกนาใหเกดการมสวนรวมระหวางรฐและเอกชนมากขน

4.2 สภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

มหนาทใหคาปรกษารฐบาลในดานนโยบายและยทธศาสตรทสาคญ ซงทผานมาทางสภาทปรกษาฯ กไดใหความสาคญและไดสนบสนนใหมการศกษาวจย26 ตลอดจนไดทาความเหนเรองนเสนอตอทงภาครฐและภาคเอกชน

4.3 สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.)

เปนหนวยงานวชาการภายใตกระทรวงสาธารณสขทดแลงานวจยดานระบบสาธารณสข สวรส. จงเปนกลไกทจะมบทบาทสาคญทสามารถขบเคลอนยทธศาสตรดานสขภาพของประเทศผานทงรฐบาล (โดยเฉพาะอยางยงกระทรวงสาธารณสข) วงวชาการดานสาธารณสข และในสมชชาสขภาพ

4.4 สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

เปนองคกรทใหความสาคญและมประสบการณในดานการขบเคลอนคอนขางมาก และมทรพยากรทสามารถใหภาคนามาใชในการขบเคลอนคอนขางมาก และ สสส. ใหความสนใจกบยทธศาสตรสขภาพของประเทศดวย

26 เชน คณะทางานเศรษฐกจภาคบรการ สภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ไดใหความสนบสนนการศกษาเรองนของ อญชนา ณ ระนอง วโรจน ณ ระนอง และศรชย จนดารกษ “โครงการศกษาวจย แนวทางการพฒนาศนยกลางสขภาพของประเทศไทย (Thailand Medical Hub)” สถาบนบณฑตพฒนบรการศาสตร. สงหาคม 2551.

9-21

4.5 สภาวชาชพ สมาคมวชาชพ และชมรมวชาชพตางๆ

สภาวชาชพ สมาคมวชาชพ และชมรมวชาชพตางๆ (ทงของแพทย ทนตแพทย เภสชกร พยาบาล ฯลฯ) และสมาคมธรกจทเกยวของ (เชน สมาคมโรงพยาบาลเอกชน) ซงลวนแลวแตเปนกลมทมสวนไดสวนเสยโดยตรงกบนโยบายและยทธศาสตรดานสขภาพ และอาจรวมไปถงองคกรธรกจระดบชาต เชน สภาหอการคาแหงประเทศไทย และสมาคมดานการทองเทยวตางๆ

4.6 สถานพยาบาลรฐและเอกชน

สถานพยาบาลของรฐ โดยเฉพาะโรงเรยนแพทย เปนกลมทมสวนไดสวนเสยโดยตรงกบนโยบายและยทธศาสตรดานสขภาพ

4.7 หนวยงานภาครฐทเกยวของ

นอกจากกระทรวงสาธารณสข ซงเปนทงหนวยงานทควบคมกากบดแลและเปนเจาของสถานพยาบาลทดแลคนสวนใหญของประเทศ และกระทรวงศกษาธการซงมโรงเรยนแพทยเกอบทงหมดอยในสงกดแลว กยงอกหลายหนวยงานทเกยวของ เชน กระทรวงพาณชย การทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) สานกงานคณะกรรมการพลเรอน (กพ.) สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (กพร.) เปนตน

4.8 องคกรภาคประชาชนตางๆ

โดยเฉพาะอยางยง องคกรเอกชนทไมแสวงหากาไร หรอ Non-governmental Organization- NGO ดานคมครองผบรโภค เชน มลนธเพอผบรโภค

ขอพจารณาเพมเตม ถาพจารณาจากโครงสรางทมอยในปจจบน การกาหนดและขบเคลอนยทธศาสตรดานสขภาพท

เปนเอกภาพของประเทศควรตองดาเนนการผานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (คสช.) และสมชชาสขภาพแหงชาต ซงเปนโครงสรางทกาหนดไวในกฎหมาย แตทผานมากมขอวจารณจากภาคเอกชนวา กลไกนไมไดใหความสาคญกบความเหนและการมสวนรวมของภาคธรกจสถานพยาบาลเอกชนเทาทควร และทผานมากยงไมไดเขามามบทบาทในเรองนอยางชดเจน (ตวอยางเชน ในรางธรรมนญสขภาพฉบบปจจบนกยงไมไดกลาวถงเรองน) ประกอบกบความสาคญของการกาหนดทศทางในเรองน ซงมผลอยางมากทงในดานการเขาถงบรการทมคณภาพของประชาชนคนไทยและในดานรายไดเขาประเทศ (ซงคาดวามมลคาเพมรอยละ 0.3-0.4 ของ GDP) รฐบาลจงอาจพจารณาตงคณะกรรมการ อนกรรมการ หรอคณะทางานระดบชาตทมตวแทนจากทกภาคสวนทเกยวของมาทาหนาทพจารณาปญหาในเรองนโดยเฉพาะ เพอทจะทาใหกระบวนการกาหนดนโยบายและการขบเคลอนในเรองนไมไดถกผกขาดในวงหนงวงใดตามทมผตงขอครหาเอาไว

9-22

บทท 9 ยทธศาสตรการพฒนาสาขาบรการสขภาพ ...................................................................................................... 1

1. สถานภาพของบรการสขภาพ ..................................................................................................................... 1 2. การประเมนความสามารถในการแขงขนของบรการสขภาพ ................................................................................. 9 3. ขอเสนอยทธศาสตรการพฒนาสาขาบรการสขภาพ ......................................................................................... 14 4. กลไกในการขบเคลอน ........................................................................................................................... 19

ตารางท 9.1 มลคาเพม ของงานดานสขภาพและสงคมสงเคราะห (หนวย: พนลานบาท) ...................................................................... 2 ตารางท 9.2 จานวนสถานพยาบาลภาครฐและภาคเอกชน ........................................................................................................... 3 ตารางท 9.3 จานวนชาวตางชาตทมารบบรการทางการแพทยในโรงพยาบาลเอกชนไทย ระหวางป พ.ศ. 2544-2550 ................................... 7 ตารางท 9.4 SWOT ANALYSIS ของบรการสขภาพของไทย ................................................................................................. 10 ตารางท 9.5 เปรยบเทยบ MEDICAL TOURISM ของประเทศไทยและประเทศคแขงในภมภาคน โดย THE BOSTON CONSULTING GROUP

................................................................................................................................................................. 12 รปท 9.1 อตราการขยายตวของบรการดานสขภาพ ณ ราคาในแตละป (CURRENT PRICE) .................................................................. 4 รปท 9.2 อตราการขยายตวของบรการดานสขภาพ ณ ราคาคงทป 2531 ........................................................................................... 5

บรรณานกรม

ภาษาไทย

นพนธและคณะ. 2543. “คอรรปชนในวงราชการไทย: กรณศกษาและยทธศาสตรการตอตานคอรรปชนในเชงเศรษฐศาสตร”

วสทธ บญญะโสภต, กองแผนงาน. 2550. อก 5 ปขางหนา โครงสรางประชากรไทยจะเปนอยางไร? วนท 24 เม.ย.

สานกงานการตรวจเงนแผนดน. 2550. รายงานผลการปฏบตงานประจาปงบประมาณ สานกงานคณะกรรมการการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2543. ตารางปจจยการผลตและ

ผลผลตของประเทศไทยป สานกงานคณะกรรมการการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2543. Gross Domestic Product

at 1988 prices ประจาป 2543 2544 2545 2546 2547 2548 และ 2549 สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2547. การเปลยนปฐานสถตรายได

ประชาชาตของประเทศไทย.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2554. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ.2550-2554)

สานกงานสถตแหงชาต. .2541. สถตการจางงาน พ.ศ. 2541-2551.

สานกบญชประชาชาต. 2548. การเปลยนปฐานสถตรายไดประชาชาตของประเทศไทย.

สานกบญชประชาชาต. 2549. รายไดประชาชาตของประเทศไทย (National Income of Thailand) ฉบบป 2549.

สานกบญชประชาชาต. 2551. คมอการประมวลผลสถตบญชประชาชาต.

ภาษาองกฤษ

Council for Economic Planning and Development. 2002. Challenge 2008 National Development Plan.

Department of Investment Services. 2008. CEPD: Service sector to employ 6 million by 2008 ขอมลใน http://investintaiwan.nat.gov.tw/en/news/200409/2004090401.html

Economic and Social Research Institute, Cabinet Office, Government of Japan. http://www.esri.cao.go.jp/en/sna/h18- kaku/20annual-report-e.html

บ-2

Economist Intelligence Unit (EIU) and IBM Institute for Business Value. 2008. E-Readiness Rankings: Maintaining Momentum, http://a330.g.akamai.net/7/330/25828/20080331202303/graphics.eiu.com/upload/ibm_ereadiness_2008.pdf

Fabricant. 1940. The Output of Manufacturing Industries, 1899-1937. New York: National Bureau of Economic Research.

Fixler, D.J. and D. Siegel. 1999. “Outsourcing and Productivity Growth in Services”, Structural Change and Economic Dynamics, 10 (1999), 177-194.

Geary. 1944. “Comparison of The Concepts of Efficiency and Closeness for Consistent Estimates of a Parameter”. Biometrika (33): 123-128.

General statistics office of Vietnam . 2008. Gross domestic product at current prices by economic sector ขอมลใน http://www.gso.gov.vn/default_en.aspx?tabid=468&idmid=3&ItemID=6200

Hill. 1971. The measurement of Real Product; a theoretical and empirical analysis of the growth rates for different industries and countries, OECD, Paris http://en.wikipedia.org/wiki/Five-Year_Plans_of_India

IMD World Competitiveness Yearbook, year 1997, 1998, 2007, 2008.

IMF . 2003. Balance of Payments Statistics. Part 1: Country Tables. IMF Yearbook 2003

IMF . 2004. International Financial Statistics. IMF Yearbook 2004

IMF. 2008. Balance of Payment Statistics (BOPS) ขอมลใน http://www.imfstatistics.org/bop/

International Telecommunication Union (ITU). Digital Access Index (DAI), http://www.itu.int/ITU-D/ict/dai/

Kongsrud, Per and Isabelle Wanner. 2005. The Impact of Structure; Policies on Trade-related Adjustments and the Shift to Services. OECD Economics Department Working Paper.

Lum, Moyer and Yuskavaga. 2000. Improved Estimated of Gross Products by Industry for 1947-98, Survey of Current Business of the BEA, June 2000.

Meade, Douglas . 1981. “Why Real Value Added is not my Favourite Concept” p 2.

Mercer. 2008. GLOBAL/WORLD COST OF LIVING RANKINGS 2008/2009, http://www.finfacts.ie/costofliving.htm

บ-3

National Bureau of Statistics of China. 2007. China Statistical Yearbook 2007 ขอมลใน http://www.stats.gov.cn/tjsj/ndsj/2007/indexeh.htm

National Statistics Republic of China (Taiwan) . 2007. Rates of Increase in Real GDP by Kind of Activity ขอมลใน http://eng.stat.gov.tw/public/data/dgbas03/bs4/ninews_e/t03.xls

Nikomborirak, Deunden. 2008. Lirneasia Six Country Multicomponent Study 2006-2007: Thailand.

OECD, value-added Method for Services.

OECD. 2000. Measuring Real Value Added in Service Activities: Experience in OECD Countries, JOINT ADB/ESCAP WORKSHO ON REBASING AND LINKING IF NATION ACCOUNTS SERIES, 21-24 March 2000 Bangkok, Thailand.

OECD. 2005. Enhancing the Performance of the Service Sector, OECD Publishing.

OECD. 2008. Public Right of Way for Fibre Deployment to the Home, Working Party on Communication Infrastructures and Services Policy, DSTI/ICCP/CISP(2007)5/Final, April.

Pike, R. and Drew. 2002. “Experimental Monthly Index of Services”, Economic Trends, No. 583.

Reserve Bank of India. 2008. Reserve Bank of India Annual Report 2004-05 ขอมลใน http://rbidocs.rbi.org.in/rdocs/annualreport/pdfs/65516.pdf

Stone. 1944. National Income and Expenditure: Oxford University Press, 1st edition.

The Boston Consulting Group. (2008). Overview of Medical Tourism, Give back deck

Tiebout, Charles. 1956. “A Pure Theory of Local Expenditures” In Journal of Political Economy 64, no. 5.

Transparency International. Corruption Perception Index, http://www.transparency.org/policy_research/surveys_indices/cpi/2007

Travel+Leisure. 2008. TRAVEL+LEISURE WORLD’S BEST AWARDS: Top cities overall, http://www.travelandleisure.com/worldsbest/2008/results.cfm?cat=cities

United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD). 2005. World Investment Report, www.unctad.org/en/docs/wir2005_en.pdf

United Nations Development Programme. Human Development Report 2007/2008, http://hdrstats.undp.org/countries/country_fact_sheets/cty_fs_THA.html

Wolfl, Anita. 2003. Productivity Growth in Service Industries: An Assessment of Recent Patterns and the Role of Measurement, STI Working paper 2003/7, 25 June 2003.

บ-4

Wolfl, Anita. 2005. The Service Economy in the OECD Countries, STI Working paper 2005/3, 11 February 2005.

World Economic Forum. 2008. The Global Competitiveness Report 2007-2008.

เวปไซต

Website of Australia Bureau of Statistics, www.abs.gov.au Website of Bureau of Economic Analysis, US Department of Commerce, http://www.bea.gov Website of Department of Industrial Policy & Promotion, www.dipp.nic.in/ Website of SingaporeMedicine, www.singaporemedicine.com Website of the United Nations. http://unstats.un.org/unsd/cr/registry/regcst.asp?Cl=3&Lg=1 เวปไซตกรมเจรจาการคาระหวางประเทศ, http://www.dtn.moc.go.th/

http://en.wikipedia.org/wiki/Economy_of_the_People%27s_Republic_of_China

http://en.wikipedia.org/wiki/Five-Year_Plans_of_India

Documents

รายงานฉบับสมบูรณ์ โครงการศึกษาเพื่อจัดทำ ยุทธศาสตร์การ ... · บทที่