รายงานวจยฉบบสมบรณ

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกบวถชวตของมนษย : ศกษาผลกระทบและการปรบตวของเกษตรกรผปลกขาวในพนทลมน าทะเลสาบสงขลา

Climate Change and Human’s Livelihoods : An Examination of Impacts and Adaptations of Rice Farmers in Songkhla Lake Basin Area

ดร.สมพร คณวชต หวหนาโครงการ นางสาวยพน รามณย ผรวมวจย รศ.ดร.บญชา สมบรณสข ทปรกษาโครงการ

โครงการวจยนไดรบทนสนบสนนจากงบประมาณแผนดน ภายใตโครงการตามแผนพฒนาลมนาทะเลสาบสงขลา ปงบประมาณ 2558

คณะการจดการสงแวดลอม มหาวทยาลยสงขลานครนทร

ii

รายงานวจยฉบบสมบรณ

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกบวถชวตของมนษย : ศกษาผลกระทบและการปรบตวของเกษตรกรผปลกขาวในพนทลมน าทะเลสาบสงขลา

Climate Change and Human’s Livelihoods : An Examination of Impacts and Adaptations of Rice Farmers in Songkhla Lake Basin Area

คณะผวจย สงกด 1. ดร.สมพร คณวชต คณะวทยาการจดการ หวหนาโครงการวจย มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2. นางสาวยพน รามณย ศนยวจยขาวพทลง ผรวมวจย 3. รศ.ดร.บญชา สมบรณสข คณะทรพยากรธรรมชาต ทปรกษาโครงการ มหาวทยาลยสงขลานครนทร

โครงการวจยนไดรบทนสนบสนนจากงบประมาณแผนดน ภายใตโครงการตามแผนพฒนาลมนาทะเลสาบสงขลา ปงบประมาณ 2558

คณะการจดการสงแวดลอม มหาวทยาลยสงขลานครนทร

iii

สารบญ

สารบญ .................................................................................................................................................... iii

สารบญตาราง........................................................................................................................................... vi สารบญภาพ ............................................................................................................................................. xi

กตตกรรมประกาศ ................................................................................................................................... xii

บทคดยอ ............................................................................................................................................... xiii Abstract ................................................................................................................................................. xv

บทนา ...................................................................................................................................................... 1 วตถประสงค ............................................................................................................................................ 6

บทท 1 การตรวจสอบเอกสาร/การทบทวนวรรณกรรม ................................................................................ 7 แนวคด/ทฤษฎ ................................................................................................................................. 7

แนวคดเรองการปรบตวเพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate Change Adaptation) ..................................................................................................................................... 7

แนวคดเรองการรบรความเสยงภยพบต (Disaster Risk Perception) ................................................ 8

แนวคดเรองการดาเนนมาตรการในระดบครวเรอนเพอลดผลกระทบจากภย (Hazard Adjustment Adoption) ........................................................................................................................................ 8

เอกสารงานวจยทเกยวของ .............................................................................................................. 9

บทท 2 วธการทดลอง/ระเบยบวธวจย ...................................................................................................... 13 ประชากรและกลมตวอยาง/ผใหขอมลหลก .................................................................................. 13

วธการเกบรวบรวมขอมลและเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล ................................................ 13

การวเคราะหขอมล ........................................................................................................................ 14

บทท 3 ผลการวจย .................................................................................................................................. 15 ขอมลพนฐานของพนทททาการศกษา ........................................................................................... 15

ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา .............................................................................. 15

ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง .............................................................................. 18

ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง ............................................................................... 23

ขอมลพนฐานของกลมตวอยางในการวจย .................................................................................... 26

ผลการศกษาตามคาถามวจยและผลการทดสอบสมมตฐาน ........................................................... 30

iv

1. ความร/ความเขาใจของเกษตรกรเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ .............................. 30

2. ผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอวถชวตชาวนาในพนททศกษา ................... 37

3. การรบรความเสยงภยพบตทางธรรมชาตของชาวนาในพนทลมนาทะเลสาบสงขลา ................ 51

4. ระดบผลกระทบภยพบตทางธรรมชาตตอวถชวตของเกษตรกรผปลกขาวในลมนาทะเลสาบสงขลา ........................................................................................................................................... 60

5. ระดบความแตกตางของการรบรความเสยงภยพบต (Disaster Risk Perception) ตามปจจยสวนบคคล ............................................................................................................................................ 67

6. ความสมพนธระหวาง การสนบสนนทางสงคม ขอมลขาวสาร คณลกษณะสวนบคคลของผรบ ระดบผลกระทบจากภยพบตทเคยประสบ กบระดบการรบรความเสยงภยพบต ........................... 76

7. ความสมพนธระหวาง การรบรเรองความเสยงภยพบต สนบสนนทางสงคม ขอมลขาวสาร คณลกษณะสวนบคคลของผรบ ระดบผลกระทบจากภยพบตทเคยประสบ กบการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต ...................................................................................................................... 80

8. การปรบตวของเกษตรกรตอผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ........................... 83

9. การเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของเกษตรกร ................................................................... 93

10. ปญหาอปสรรคในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและขอเสนอแนะจากชาวนา .................................................................................................................................................... 101

บทท 4 สรปและอภปรายผลการวจย ...................................................................................................... 106 1. ความร/ความเขาใจของเกษตรกรเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ............................ 107

2. ผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอวถชวตชาวนาในพนททศกษา ................. 108

3. การรบรความเสยงภยพบตทางธรรมชาตของชาวนาในพนทลมนาทะเลสาบสงขลา .............. 111

4. ระดบผลกระทบภยพบตทางธรรมชาตตอวถชวตของเกษตรกรผปลกขาวในลมนาทะเลสาบสงขลา ......................................................................................................................................... 114

5. ระดบความแตกตางของการรบรความเสยงภยพบต (Disaster Risk Perception) ตามปจจยสวนบคคล .......................................................................................................................................... 117

6. ความสมพนธระหวาง การสนบสนนทางสงคม ขอมลขาวสาร คณลกษณะสวนบคคล ระดบผลกระทบจากภยพบตทเคยประสบ กบระดบการรบรความเสยงภยพบต .................................. 117

7. ความสมพนธระหวาง การรบรเรองความเสยงภยพบต สนบสนนทางสงคม ขอมลขาวสาร คณลกษณะสวนบคคล ระดบผลกระทบจากภยพบตทเคยประสบ กบการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต ........................................................................................................................................ 118

v

8. การปรบตวของเกษตรกรตอผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ......................... 119

9. การเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของเกษตรกร ................................................................. 124

10. ปญหาอปสรรคในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและขอเสนอแนะจากชาวนา .................................................................................................................................................... 125

เอกสารอางอง ................................................................................................................................................... 127 ขอคดเหนและขอเสนอแนะ .............................................................................................................................. 130

5.1 การใชวถ Climate-Smart Agriculture และการพฒนา Climate-Smart Villages เพอปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ................................................................................................. 130

5.2 ขอเสนอแนะตอการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต ........................................................... 139

5.3 ขอเสนอแนะสาหรบการวจยครงตอไป ................................................................................. 140

ภาคผนวก ............................................................................................................................................ 142 แบบสอบถามทใชในการเกบขอมลเชงปรมาณ ........................................................................... 143

vi

สารบญตาราง

ตาราง 1 ภยพบตทางธรรมชาตทเกยวกบสภาพภมอากาศ จากป ค.ศ. 1980-2011 ................................................ 1 ตาราง 2 ผลกระทบจากภยพบตทางธรรมชาต จากป ค.ศ. 2000-2012 .................................................................. 2 ตาราง 3 การคาดการณการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในพนทลมนาทะเลสาบสงขลาและพนทใกลเคยงในชวง 30 ขางหนา เทยบกบปฐาน พ.ศ. 2542 – 2553 .......................................................................................... 4 ตาราง 4 มาตรการทประชาชนในสลม 4 แหงของประเทศ El Salvador ดาเนนการเพอรบมอกบสภาพภมอากาศทเปลยนแปลงไป (Wamsler, 2012, pp.33-35) ................................................................................................... 10 ตาราง 5 จานวนครวเรอนในพนทวจย ................................................................................................................ 13 ตาราง 6 ปฏทนการทานาของบานทงสงวน ตาบลแดนสงวน ............................................................................ 17 ตาราง 7 ปฏทนการทานาของบานจงเก ตาบลจองถนน ...................................................................................... 20 ตาราง 8 ปฏทนการทานาของบานมะกอกใต ตาบลชยบร .................................................................................. 22 ตาราง 9 ปฏทนการทานาของบานนาทอม ตาบลนาขยาด .................................................................................. 24 ตาราง 10 จานวนและรอยละของกลมตวอยาง จาแนกตามเพศและระดบการศกษา (n = 103) ........................... 26 ตาราง 11 กลมตวอยาง จาแนกตามอาย จานวนสมาชกในครวเรอน รายได ลกษณะทพกอาศย และอาชพหลก (n = 103) ................................................................................................................................................................. 27 ตาราง 12 คาเฉลยของจานวนพนททานาและจานวนผลผลตขาวตอป (เกวยน) ทชาวนาในพนททาได (n = 103) ............................................................................................................................................................................ 29 ตาราง 13 จานวนและรอยละของกลมตวอยาง จาแนกตามสทธในทดนทานา วตถประสงคในการทานา ประเภทของการทานา และพฤตกรรมการบนทกตนทนการทานา (n = 103)................................................................... 29 ตาราง 14 ความตระหนก (Awareness) ถงการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ (n = 103) ............................... 30 ตาราง 15 ความร/ความเขาใจของเกษตรกรเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของเกษตรกรในชมชนบานทงสงวน ต.แดนสงวน อ.ระโนด จ.สงขลา ......................................................................................................... 32 ตาราง 16 ความร/ความเขาใจของเกษตรกรเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของเกษตรกรในชมชนบานจงเก ตาบลจองถนน อ.เขาชยสน จ.พทลง .......................................................................................................... 32 ตาราง 17 ความร/ความเขาใจของเกษตรกรเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของเกษตรกรในชมชนบานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง ............................................................................................... 33 ตาราง 18 ความร/ความเขาใจของเกษตรกรเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของเกษตรกรในชมชนบานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง ....................................................................................... 33 ตาราง 19 คาเฉลยการตระหนกหรอรบรการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในภาพรวม (n = 103) ..................... 34 ตาราง 20 คาเฉลยการตระหนกหรอรบรการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจาแนกตามพนท (n = 103) .............. 35 ตาราง 21 การเปรยบเทยบระดบการรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศระหวางเพศชายกบเพศหญง (n = 103) .............................................................................................................................................. 35

vii

ตาราง 22 ระดบการรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ จาแนกตามระดบการศกษา (n = 103) ............................................................................................................................................................................ 36 ตาราง 23 การเปรยบเทยบระดบการรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของผทมระดบการศกษาตางกน ................................................................................................................................................. 36 ตาราง 24 ผลการวเคราะหการถดถอยพหคณเพอศกษาปจจยดานอายและรายไดทมผลตอระดบการรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (n = 103) .................................................................................... 37 ตาราง 30 การเปรยบเทยบระดบการไดรบผลกระทบในแงการทานาจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศระหวางชาวนาในพนทตางๆ .............................................................................................................................. 39 ตาราง 31 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการทานาขาวของเกษตรกรในชมชนบานทงสงวน ต.แดนสงวน อ.ระโนด จ.สงขลา ........................................................................................................................ 41 ตาราง 32 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการทานาขาวของเกษตรกรในชมชนบานจงเก ตาบลจองถนน อ.เขาชยสน จ.พทลง .................................................................................................................. 41 ตาราง 33 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการทานาขาวของเกษตรกรในชมชนบานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง ........................................................................................................... 42 ตาราง 34 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการทานาขาวของเกษตรกรในชมชนบานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง ..................................................................................................... 42 ตาราง 35 จานวนและรอยละของความคดเหนเกยวกบผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอสขภาพในภาพรวมทง 4 พนท (n = 103) ............................................................................................................ 43 ตาราง 40 การเปรยบเทยบระดบผลกระทบดานสขภาพจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของชาวนาในพนทตางๆ (n = 103) .................................................................................................................................................. 45 ตาราง 41 จานวนและรอยละของความคดเหนตอผลผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการดาเนนชวตของกลมตวอยางทงหมดใน 4 พนท (n = 103) ................................................................................. 46 ตาราง 46 การเปรยบเทยบระดบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการดารงชวตของชาวนาในพนทตางๆ ........................................................................................................................................................... 47 ตาราง 47 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการทานาขาวของเกษตรกรในชมชนบานทงสงวน ต.แดนสงวน อ.ระโนด จ.สงขลา ........................................................................................................................ 49 ตาราง 48 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการดาเนนชวตของเกษตรกรในชมชนบานจงเก ตาบลจองถนน อ.เขาชยสน จ.พทลง .................................................................................................................. 50 ตาราง 49 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการทานาขาวของเกษตรกรในชมชนบานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง ........................................................................................................... 50 ตาราง 50 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการทานาขาวของเกษตรกรในชมชนบานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง ..................................................................................................... 51 ตาราง 51 ระดบการรบรความเสยงภยนาทวม (n = 103) .................................................................................... 53

viii

ตาราง 52 ระดบการรบรความเสยงภยแลง (n = 103) .......................................................................................... 53 ตาราง 53 ระดบการรบรความเสยงภยจากลมพาย (n = 103) .............................................................................. 54 ตาราง 54 ระดบการรบรความเสยงภยนาทวม แยกตามพนท (n = 103) ............................................................. 54 ตาราง 55 การเปรยบเทยบระดบการการรบรความเสยงภยนาทวมของชาวนาในพนทตางๆ .............................. 55 ตาราง 56 ระดบการรบรความเสยงภยแลง แยกตามพนท (n = 103) ................................................................... 55 ตาราง 57 การเปรยบเทยบระดบการการรบรความเสยงภยแลงของชาวนาในพนทตางๆ ................................... 56 ตาราง 58 ระดบการรบรความเสยงภยจากลมพาย แยกตามพนท (n = 103) ........................................................ 57 ตาราง 59 Reliability Test for Items used for Creating Flood Risk Perception (FRP) ....................................... 59 ตาราง 60 Reliability Test for Items used for Creating Drought Risk Perception (DRRP) ................................ 59 ตาราง 61 Reliability Test for Items used for Creating Storm Risk Perception (SRP) ....................................... 60 ตาราง 62 ระดบผลกระทบจากภยนาทวม (Perceived Flood Impact) (n = 103) ................................................. 62 ตาราง 63 ระดบผลกระทบจากลมพาย (Perceived Storm Impact) (n = 103) ..................................................... 62 ตาราง 64 ระดบผลกระทบจากภยแลง (Perceived Drought Impact) (n = 103) .................................................. 63 ตาราง 65 ระดบผลกระทบจากภยนาทวม แยกตามพนท (n = 103) .................................................................... 63 ตาราง 66 การเปรยบเทยบระดบการไดรบผลกระทบจากภยพบตนาทวมของชาวนาทอยในพนทตางกน ......... 64 ตาราง 67 ระดบผลกระทบจากภยลมพาย แยกตามพนท (n = 103) .................................................................... 65 ตาราง 68 การเปรยบเทยบระดบการไดรบผลกระทบจากภยภยลมพายของชาวนาทอยในพนทตางกน ............. 65 ตาราง 69 ระดบผลกระทบจากภยแลง แยกตามพนท (n = 103) ......................................................................... 66 ตาราง 70 การเปรยบเทยบระดบการไดรบผลกระทบจากภยแลงของชาวนาทอยในพนทตางกน ...................... 67 ตาราง 71 Reliability Test for Disaster Risk Perception Index ........................................................................... 68 ตาราง 72 Inter-Item Correlation Matrix for Disaster Risk Perception Index .................................................... 69 ตาราง 73 การเปรยบเทยบระดบการรบรความเสยงภยพบตของชาวนาทมระดบการศกษาตางกน .................... 69 ตาราง 75 Reliability Test for Perceived Flood Impact Index ............................................................................ 72 ตาราง 76 Inter-Item Correlation Matrix for Perceived Flood Impact Index ..................................................... 72 ตาราง 77 Reliability Test for Perceived Drought Impact Index ........................................................................ 72 ตาราง 78 Inter-Item Correlation Matrix for Perceived Drought Impact Index.................................................. 73 ตาราง 79 Reliability Test for Perceived Storm Impact Index ............................................................................ 73 ตาราง 80 Inter-Item Correlation Matrix for Perceived Storm Impact Index ..................................................... 73 ตาราง 81 Reliability Test for Perceived Disaster Impact Index ........................................................................ 74 ตาราง 82 Inter-Item Correlation Matrix for Perceived Disaster Impact Index .................................................. 74 ตาราง 83 ผลการวเคราะหการถดถอยพหคณเพอศกษาผลหรออทธพลของปจจยดานรายได อาย และประสบการณทเคยประสบภยพบตหรอระดบผลกระทบภยพบต ทมตอระดบการรบรความเสยงภยพบต (n =103) .................................................................................................................................................................. 75

ix

ตาราง 84 Reliability Test for Social Support Index ........................................................................................... 78 ตาราง 85 ผลการวเคราะหการถดถอยพหคณเพอศกษาผลหรออทธพลของปจจยดานการสนบสนนทางสงคม ขอมลขาวสาร คณลกษณะสวนบคคลของผรบ และระดบผลกระทบจากภยพบตทเคยประสบ ทมตอระดบการรบรความเสยงภยพบต (n = 103) ........................................................................................................................ 78 ตาราง 86 Reliability Test for Disaster Preparedness Index ............................................................................... 81 ตาราง 87 Inter-Item Correlation Matrix for Disaster Preparedness Index......................................................... 81 ตาราง 88 ผลการวเคราะหการถดถอยพหคณเพอศกษาผลหรออทธพลของปจจยดานการรบรเรองความเสยงภยพบต สนบสนนทางสงคม ขอมลขาวสาร คณลกษณะสวนบคคลของผรบ ระดบผลกระทบจากภยพบตทเคยประสบ ทมตอการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต (n = 103) ........................................................................... 82 ตาราง 89 กลยทธหลกในการปรบตว ของเกษตรกรในชมชนบานทงสงวน ต.แดนสงวน อ.ระโนด จ.สงขลา .. 85 ตาราง 90 กลยทธหลกในการปรบตวของเกษตรกรในชมชนบานจงเก ตาบลจองถนน อ.เขาชยสน จ.พทลง .... 85 ตาราง 91 กลยทธหลกในการปรบตวของเกษตรกรในชมชนบานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง .................................................................................................................................................................. 86 ตาราง 92 กลยทธหลกในการปรบตวของเกษตรกรในชมชนบานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง .................................................................................................................................................................. 86 ตาราง 93 กลยทธสนบสนนในการปรบตว ของเกษตรกรในชมชนบานทงสงวน ต.แดนสงวน อ.ระโนด จ.สงขลา ................................................................................................................................................................. 86 ตาราง 94 กลยทธสนบสนนในการปรบตวของเกษตรกรในชมชนบานจงเก ตาบลจองถนน อ.เขาชยสน จ.พทลง ............................................................................................................................................................................ 87 ตาราง 95 กลยทธสนบสนนในการปรบตวของเกษตรกรในชมชนบานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง ...................................................................................................................................................... 87 ตาราง 96 กลยทธสนบสนนในการปรบตวของเกษตรกรในชมชนบานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง ...................................................................................................................................................... 87 ตาราง 97 ภมปญญาทองถนในการทานาเพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของแตละหมบาน ...... 88 ตาราง 98 ระดบการปรบตวดานการทานาของชาวนาในพนทททาการศกษา (n = 103) ..................................... 89 ตาราง 100 ระดบการปรบตวดานการประกอบอาชพเสรมเพอลดความเสยงจากการขาดรายไดจากการทานา .. 89 ตาราง 102 กจกรรมทชาวนาเลอกใชเพอปรบตวดานการทานาเพอลดความเสยงความเสยหายทอาจเกดจากภยพบตธรรมชาตเชนนาทวม ภยแลง ลมพาย ......................................................................................................... 90 ตาราง 103 กจกรรมทชาวนาเลอกใชเพอปรบตวดานการประกอบอาชพเสรมเพอลดความเสยงจากการขาดรายไดหรอรายไดลดลงหากนาขาวเสยหายหรอไดผลผลตนอยจากภยพบตธรรมชาต (n = 103) ....................... 91 ตาราง 104 การเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของเกษตรกรในชมชนบานทงสงวน ต.แดนสงวน อ.ระโนด จ.สงขลา ................................................................................................................................................................. 94

x

ตาราง 105 การเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของเกษตรกรในชมชนบานจงเก ตาบลจองถนน อ.เขาชยสน จ.พทลง .................................................................................................................................................................. 94 ตาราง 106 การเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของเกษตรกรในชมชนบานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง ...................................................................................................................................................... 95 ตาราง 107 การเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของเกษตรกรในชมชนบานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง ............................................................................................................................................. 95 ตาราง 108 ระดบการเตรยมความพรอมรบมอกบนาทวม (n = 103) ................................................................... 96 ตาราง 110 กจกรรมทชาวนาเลอกใชเพอเตรยมความพรอมรบมอกบนาทวม .................................................... 96 ตาราง 111 ระดบการเตรยมความพรอมรบมอกบภยแลง (n = 103) ................................................................... 98 ตาราง 113 กจกรรมทชาวนาเลอกใชเพอเตรยมความพรอมรบมอกบภยแลง (n =103) ...................................... 98 ตาราง 114 ระดบการเตรยมความพรอมรบมอกบภยจากลมพาย ...................................................................... 100 ตาราง 116 กจกรรมทชาวนาเลอกใชเพอเตรยมความพรอมรบมอกบลมพาย (n = 103) ................................... 100 ตาราง 117 ปญหาอปสรรคในการปรบตวดานการทานาและการประกอบอาชพเสรม (n = 103) ..................... 102 ตาราง 118 ปญหาอปสรรคในการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต (n = 103) ................................................. 104

xi

สารบญภาพ

รป 1 แผนท ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา ............................................................................... 17 รป 2 แผนท ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง ............................................................................... 20 รป 3 แผนท ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง ........................................................................................... 23 รป 4 แผนท ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง ................................................................................. 25 รป 5 การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศภายใตการรบรของเกษตรกรในพนทลมนาทะเลสาบสงขลา................. 31 รป 6 แผนภาพสรปผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการทานาขาวของเกษตรกรในพนทททาการศกษา ........................................................................................................................................................ 40 รป 7 แผนภาพสรปผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการทานาขาวของเกษตรกรในพนทททาการศกษา ........................................................................................................................................................ 49 รป 8 องคประกอบหรอการสรางตวแปรการรบรความเสยงภยพบต .................................................................. 58 รป 9 องคประกอบหรอการสรางตวแปรผลกระทบจากภยพบต ........................................................................ 60 รป 10 องคประกอบหรอการสรางตวแปรดชนการรบรความเสยงภยพบต (Disaster Risk Perception Index) ... 68 รป 11 องคประกอบหรอการสรางตวแปรผลกระทบจากภยพบต ...................................................................... 70 รป 12 องคประกอบหรอการสรางตวแปรการสนบสนนทางสงคม .................................................................... 77 รป 13 กลยทธ 4 ปรบเปลยน เพอการปรบตวดานการทานาภายใตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ................ 84 รป 14 กลยทธสนบสนน เพอการปรบตวดานการทานาภายใตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ...................... 85 รป 15 เกษตรกรในประเทศเคนยาไดนาหลกวถเกษตรทองกบสภาพภมอากาศไปปรบใช .............................. 130 รป 16 ชาวนาในเนปาลกาลงเดนสารวจนาขาวทปลกตามแนวทางเกษตรทองกบสภาพภมอากาศ (Climate-Smart Agriculture) ........................................................................................................................................... 131 รป 17 เปาหมายหลก 3 ประการของวถเกษตรทองกบสภาพภมอากาศ (CSA) ................................................. 132 รป 18 การใชแผนเทยบสใบขาวในการกาหนดปรมาณใหปยไนโตรเจนในแตละชวงเวลา ............................. 135 รป 19 การใชเครองมอวดความสมบรณ/สภาพความแขงแรงของพชแบบอตโนมต ........................................ 135 รป 20 ความปราดเปรอง 8 ดานของ Climate-Smart Villages .......................................................................... 136 รป 21 การเตรยมพรอมดานอาหารและนาดมเพอรบมอกบภยพบต ................................................................. 139 รป 22 ชาวบานใชเรอทเตรยมไวเปนพาหนะในการสญจรเมอเกดนาทวม การเตรยมพรอมจะชวยใหรบมอกบภยพบตไดด ........................................................................................................................................................... 140

xii

กตตกรรมประกาศ โครงการ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกบวถชวตของมนษย: ศกษาผลกระทบและการปรบตวของเกษตรกรผปลกขาวในพนทลมนาทะเลสาบสงขลา ไดรบทนสนบสนนการวจยจากงบประมาณแผนดน ภายใตโครงการตามแผนพฒนาลมน าทะเลสาบสงขลา ปงบประมาณ 2558 คณะการจดการสงแวดลอม มหาวทยาลยสงขลานครนทร การวจยครงน สาเรจลลวงไปดวยด ผวจยขอกราบขอบพระคณผใหทนทใหโอกาสทาวจยในครงน ขอขอบพระคณ รศ.ดร.บญชา สมบรณสข ทไดใหแนวทางและคาแนะนาทดในการทาวจยเสมอมา กราบขอบพระคณ นางสาวยพน รามณย ในฐานะผรวมวจยและนกวชาการผเชยวชาญดานขาว รวมทงผบรหารและเจาหนาทศนยวจยขาวพทลง ทใหคาแนะนา ชวยเหลอ และอานวยความสะดวกในทกดาน ขอกราบขอบพระคณชาวนาในพนททใหความรวมมอในการลงพนททาวจยเปนอยางสง และสดทาย ขอขอบคณเจาหนาทของโครงการตามแผนพฒนาลมน าทะเลสาบสงขลา คณะการจดการสงแวดลอม มหาวทยาลยสงขลานครนทร ทกทาน ทคอยชวยเหลอใหคาแนะนาทดเสมอมา ในนามของหวหนาโครงการวจย กระผมขอกราบขอบพระคณทกทานเปนอยางสง ดร.สมพร คณวชต

หวหนาโครงการวจย

xiii

บทคดยอ ภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไดกอใหเกดผลกระทบในแงลบหลายดานตอชวตมนษย กลมคนกลมหนงทอาจไดรบผลกระทบมากทสดจากการเปลยนแปลงดงกลาวคอผประกอบอาชพเกษตรกรรม ทชวตความเปนอยและรายไดหลกของครวเรอนมาจากการทาเกษตรกรรมซงผกพนหรอเชอมโยงกบสภาพดนฟาอากาศ เมอสภาพภมอากาศมความแปรปรวนและเปลยนแปลงยอมกระทบตอผลตภาพทางการเกษตร รายไดของครวเรอน ความมนคงทางอาหารในอนาคต ชวตความเปนอยของเกษตรกร รวมทงวถชวตความเปนอยโดยรวม การวจยครงนจงเกดขน เพอศกษาผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการทานาและการดารงชวต รวมทงการปรบตวตอผลกระทบดงกลาวของชาวนาในพนทลมน าทะเลสาบสงขลาซงเปนพนทเกษตรกรรมสาคญของจงหวดภาคใตตอนลางฝงตะวนออกทมนยสาคญตอความมนคงทางอาหารของภมภาคนในอนาคต การวจยครงนใชระเบยบวธวจยท งเชงคณภาพและเชงปรมาณ เกบขอมลโดยใชแบบสอบถาม แบบสมภาษณเชงลกและแบบสนทนากลม กบกลมตวอยางและผใหขอมลหลกในพนท 4 อาเภอ 2 จงหวด (สงขลาและพทลง) วเคราะหขอมลเชงปรมาณโดยใชสถตเชงพรรณนา คาเฉลย การวเคราะหความแตกตางของคาเฉลย การวเคราะหความแปรปรวน และการวเคราะหถดถอยพหสตร วเคราะหขอมลเชงคณภาพดวยเทคนค Grounded Theory Approach การวเคราะหขอมลไดผลการวจยดงตอไปน : 1. ผตอบแบบสอบถามทเปนชาวนาในพนทททาการศกษา สวนใหญตระหนกหรอรบรถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และการรบรดงกลาวอยในระดบมาก การรบรของชาวนาเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ปรากฏออกมาใน 5 รปแบบหลก คอ อากาศทรอนขน เกดลมพายบอยขน ฤดกาลเปลยนแปลงไปไมแนนอน ขาดนา/นาแลง และนาทวมบอยขน 2. ผตอบแบบสอบถามทเปนชาวนาในพนทสวนใหญเคยไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในลกษณะททาใหการทานาเสยหาย โดยผลกระทบทเกดขนไดแก มแมลงพช/โรคพชมากขน ตนขาวเสยหาย/นาขาวเสยหายจากภยธรรมชาต ดนเคม (จากภยแลง) ขาดน าทานาในฤดแลง ผลผลตขาวเสยหาย และตนทนการทานาสงขน สวนผลกระทบดานสขภาพ อยในระดบนอย ในดานการดาเนนชวตประจาวน ชาวนาสวนใหญเหนดวยในระดบมากวา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทาใหการดาเนนชวตในปจจบนนนยากขน ผลกระทบในแงของการดาเนนชวต ไดแก บานเรอน/ทรพยสนเสยหายจากภยพบต ปศสตวเสยหายจากภยพบต เสยสขภาพกาย สขภาพจต สาธารณปโภคขดของยามเกดภยพบต สงแวดลอมขาดความอดมสมบรณ รายไดลดลง เศรษฐกจของชมชนไมเตบโต และสงผลกระทบตอการประกอบอาชพเสรมอนๆ

3. การรบรความเสยงภยนาทวมของชาวนาอยในระดบมาก ขณะทการรบรความเสยงภยแลงและการรบร ความเสยงภยจากลมพายอยในระดบปานกลาง นอกจากน ยงพบวา พนทมผลตอการรบรความเสยงภยน าทวมกบภยแลงทตางกน แตไมมผลตอการรบรความเสยงภยจากลมพายทตางกน

4. ในภาพรวมระดบผลกระทบจากภยพบตทงสามภย คอ นาทวม ลมพาย และ ภยแลง ทชาวนาเคยประสบ อยในระดบปานกลาง อยางไรกตาม เมอแยกวเคราะหลงไปในแตละพนทและแตละภย พบวา ชาวนาทอยในพนทตางกนไดรบผลกระทบจากภยพบตทง 3 ชนดในระดบทตางกน

xiv

5. ปจจยเรอง อาย เพศ รายได และระดบการศกษาทแตกตางกน ไมไดเปนปจจยททาใหชาวนาในพนทดงกลาวรบรหรอมองความเสยงภยพบตแตกตางกน 6. ระดบผลกระทบจากภยพบตทเคยประสบมามความสมพนธเชงบวกหรอมอทธพลตอการรบรความเสยงภยพบตของชาวนาในพนทททาการศกษา อยางมนยสาคญทางสถต 7. อายและระดบการตดตามรบฟงขอมลขาวสาร มอทธพลตอระดบการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของครวเรอน อยางมนยสาคญทางสถต 8. การปรบตวของชาวนาตอผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในดานการทานา ม 2 กลยทธ คอ กลยทธหลกกบกลยทธสนบสนน กลยทธหลกประกอบดวยกลยทธ 4 ปรบเปลยน ไดแก ปรบเปลยนพนธขาว ปรบเปลยนวธการหรอกระบวนการทานา ปรบเปลยนการบารงดน และปรบเปลยนปฏทนทานา สวนกลยทธสนบสนน ไดแก รวมกลมปลกขาว ลดการทานาปรง รวมกลมแปรรปขาวและสนคาเกษตรชมชน จดหา/จดเกบน าเพอการทานา ตงกองทนหมบานเพอการรบมอกบผลกระทบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และประกอบอาชพเสรม สวนภมปญญาทองถนหลกทมการนามาใช คอ การเลอกปลกพนธขาวททนตอสภาพอากาศทรายแรงได ซงสวนมากเปนขาวพนธพนเมองดงเดม อยางไรกตาม การศกษาระดบการปรบตวในภาพรวมพบวาอยในระดบตา สวนใหญชาวนาดาเนนกจกรรมการปรบตวในดานการทานาครวเรอนละ 1-2 กจกรรม 9. การศกษาการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตในระดบครวเรอนพบวา มระดบตาหมดทง 3 ภย (น าทวม ภยแลง ลมพาย) และในระดบชมชนหรอหมบานกขาดการเตรยมดวยเชนกน 10. สาหรบปญหาอปสรรคทชาวนาในพนทวจยประสบมากทสดในการปรบตว ไดแก เงนทนไมเพยงพอ ขาดความรเกยวกบเทคนควธการปลกขาวใหมๆ ขาดความรเกยวกบการกาจดศตรขาวโดยไมใชสารเคม ขาดความรเกยวกบประกอบอาชพเสรม ขาดความรความเขาใจทลกซงเกยวกบผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพ และขาดความรวมมอหรอการสนบสนนจากหนวยงานภาครฐทเกยวของ ทงน ผวจยไดเสนอแนะวา ควรมการรเรมนาแนวทาง Climate-Smart Agriculture มาใชในการทาการเกษตรในพนทดงกลาว และพฒนาหมบานตามหลก Climate-Smart Villages เนองจากเปนการปรบตวทมแบบแผน เปนการปรบตวแบบองครวมดทงระบบ เปนการปรบตวเชงปองกน (Preventive) และ ครอบคลม (Comprehensive) ซงจะทาใหชาวนากลายเปน Climate-Smart Farmers ไดในทสด สวนการวจยครงตอไป ควรเพมจานวนกลมตวอยางสาหรบการวจยเชงปรมาณใหมากยงขน และควรทาการศกษาการปรบตวของเกษตรกลมอน เชน กลมปลกพชไร พชสวน รวมทงผทประกอบอาชพประมง เพอใหเหนภาพครอบคลมมากยงขน ค าส าคญ : การปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ การเตรยมความพรอมรบมอภยพบต วถเกษตรทองสภาพภมอากาศ หมบานปราดเปรองเรองภมอากาศ ชาวนา

xv

Abstract

Global warming and climate change have produced negative impacts on humans in several ways. It is widely accepted among researchers that those who may be most affected by such changes are farmers. And, unfortunately, as the well-beings and incomes of these farmers are mainly dependable on agricultural production, which is directly linked with climatic conditions, agricultural productivity, household income, future food security and overall livelihoods of these farmers can be affected when facing climate variability and/or climate change. The purpose of this research project is to explore the impacts of climate change on rice farming and farmers’ livelihoods and how these farmers adapt to such impacts. Four villages within Sonkhla Lake Basin, a major agricultural area that is important to future food security in eastern south region of Thailand, were selected as the research sites. Both qualitative and quantitative were employed in this study. Data were collected using a survey questionnaire and interview guides for both focus-group and in-depth interviews. Descriptive statistics and inferential statistics including t-Test, One-Way ANOVA, and Multiple Regression were used to analyze quantitative data while Grounded Theory Approach was employed for analyzing qualitative data. Findings of this research are as follows: 1. Most of the respondents (farmers) in the research areas were aware of the presence of climate change that has occurred. This awareness was at a high level. Farmers’ awareness was exhibited in 5 patterns which were increased temperature, increases in storms, a change in seasons, scarce of water/drought, and more floods. 2. Most of the respondents indicated that their rice farms had been affected by climate change. Climate change on rice farms are exhibited in 5 patterns including more diseases and insects, damages on rice field due to natural disasters like flood and drought, increased salted soil (due to drought), scarce of water for rice farming in summer, decreased productivity, and an increase in rice farming cost. In terms of the effects on the overall livelihood, most respondents admitted that climate change had a considerable impact on their livelihood (a high level impact). Such impacts were: damages to their dwellings and assets due to natural disasters, damages to livestock due to natural disasters, sufferings from climate-related physical and psychological illnesses, disruption of utility services in times of disasters, decreased richness of the natural environment and rice fields (which once used to be sources of food such as fish and other wildlife), a decrease in economic growth of villages, and the effects on other secondary careers or alternative income sources. 3. Farmer’s flood risk perception was high while their perceptions on drought and storm risks were at a moderate level. Research results also indicated that the difference of living or farming locations

xvi

affected the way farmers perceived flood and drought risks. However, this was not the case for storm risk. 4. Farmers in the research areas had experienced all three natural disasters before. Overall, the impacts of these disasters, self-rated by the respondents, were at a moderate level. When considering the location, data analyses showed that farmers who lived in different locations were affected by each type of disasters in different way. 5. Age, sex, income, and education were not found to be the significant factors that predicted disaster risk perception of the samples (rice farmers) in this study. 6. The only statistically significant factor that predicted disaster risk perception in this study was the level of disaster impact (that farmers have experienced before) 7. Age and the level of information acquisition were found to be the significant predictors of farmer’s disaster or emergency preparedness. 8. Rice farmers in the research areas employed two strategies for adaptation of rice farming to the impacts of climate change: main strategy and supporting strategy. Main strategy included change types of rice for every growing season, change rice growing techniques, change soil nourishment techniques, and change growing/harvesting calendars. The supporting strategy included partnership with other village members in rice farming, partnership with other village members in producing and selling agro-products, preserve/acquire water for farming, village’s establish climate change adaptation fund, and seek other secondary jobs or alternative income sources. The main local knowledge used by farmers for rice farming adaptation was to choose to grow rice types that could adapt to extreme weathers and most of those kinds of rice were local genetics. Finally, when considering the level of farming adaptation, data analyses showed that the adaptation level of these farmers was at a low level. 9. The levels of preparedness for flood, drought, and storms of these farmers were all at a low level. Moreover, research findings also indicated that all 4 villages had not done anything to prepare for natural disasters, suggesting that disaster preparedness at the village level was quite low for all 4 villages. 10. In an attempt to adapt to the impacts of climate change, farmers indicated that they were lacking of the following things: financial resource; new rice growing techniques; knowledge of weed management and pesticide without using chemicals, knowledge and skills for doing a second career, deep understanding about the impacts of climate change, and support from government agencies. Finally, it is recommended in this research that farmers and all related organizations work together in introducing Climate-Smart Agriculture (CSA) practices to rice farming in these areas and to transform villages in these areas into Climate-Smart Villages (CSV). In researcher’s perspective, CSA- and CSV-based adaptation is more systematic, preventive and comprehensive. By practicing CSA and CSV,

xvii

farmers can ensure their rice productivity, maintain future food security, increase resilience to climate change impacts and protect the environment as CSA and CSV practices help mitigate or reduce the releases of carbon. Next research should increase the sample size and include other groups of farmers as well as fishermen so that the study is more comprehensive and the research results can be more generalizable. Keywords : Climate Change Adaptation, Disaster Preparedness, Climate Smart Agriculture, Climate Smart Villages, Farmers

1

บทน า

คากลาวทวา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของโลกกาลงเปนสาเหตททาใหเกดภยคกคามชวต ความเปนอยผคนทวโลกในศตวรรษน อาจมไดเปนคากลาวอางเกนความจรง หากพจารณาสภาพทเกดขนในปจจบนจะพบวา ผคนในหลายพนทของโลกไดรบผลกระทบและกาลงเผชญกบปญหาตางๆ หลายประการทเกยวของกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เชน ภยแลงทยาวนาน อณหภมสงหรอตาแบบสดขว คลนความรอน พายหมะ พายเฮอรเคน (หรอไตฝ น หรอไซโคลน) และปญหาน าทวมทรนแรง สงเหลาน ไดทาลายชวตและทรพยสนของผคนอยางมหาศาลในรอบ 3 ทศวรรษทผานมา สภาพภมอากาศทเปลยนแปลงไปโดยเฉพาะการทอณหภมของโลกสงขน ทาใหเกดปญหาอยางนอย 2 ปญหา คอ การเกดภยพบตทางธรรมชาตและผลกระทบในเรองการประกอบอาชพโดยเฉพาะอาชพทตองพงพงทรพยากรนาอยางเกษตรกรรม ในรอบ 30 กวาปทผานมา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Natural Disaster) ไดมสวนทาใหเกดภยพบตทางธรรมชาตเกดขนเปนจานวนมาก United Nations International Strategy for Disaster Reduction (UNISDR) รายงานวา จากป ค.ศ. 1980-2011 ไดเกดภยพบตทางธรรมชาตทเกยวของกบสภาพภมอากาศอยางนอย 7,009 ครง จาแนกไดเปน อทกภย (Floods) 3,455 ครง พาย (Storms) 2,689 ครง ภยแลง (Droughts) 470 ครง และสภาพอากาศเลวราย (Extreme Temperatures) 395 ครง (ตามตารางท 1) ขอมลดงกลาวยงแสดงใหเหนอกวา จากป 1980 ถง 2011 ภยพบตเหลานมแนวโนมเกดสงขนเรอยๆ (United Nations Office for Disaster Risk Reduction, 2013a) นอกจากน ภยธรรมชาตทเกดขนยงไดสรางความเสยหายมหาศาลตอชวตและทรพยสนของมนษย ขอมลจาก UNISDR ระบวา ในชวงประมาณ 10 ปทผานมา (ค.ศ. 2000-2012) ภยธรรมชาตไดคราชวตผคนไปแลว 1.2 ลานคน ทาใหมผเดอดรอนหรอไดรบผลกระทบถง 2.9 พนลานคน และสรางความเสยหายทางเศรษฐกจถง 1.7 แสนลาน เหรยญดอลลารสหรฐอเมรกา (United Nations Office for Disaster Risk Reduction, 2013b) (ตามตารางท 1) แมวาขอมลตวเลขผเสยชวตมไดชใหเหนวามแนวโนมเพงขนอยางชดเจน (จานวนผเสยชวตเปลยนแปลงไปตามแตละปทมภยพบตรายแรง) แตจานวนผไดรบผลกระทบและมลคาความเสยหายทงสนมแนวโนมสงขนอยางเหนไดชดจากป ค.ศ. 2000-2012 ขอมลในสองสวนชใหเหนวา ในอนาคต ภยพบตมแนวโนมทจะเกดมากยงขนและความรนแรงกมแนวโนมสงขนดวยเชนกน ตาราง 1 ภยพบตทางธรรมชาตทเกยวกบสภาพภมอากาศ จากป ค.ศ. 1980-2011

ประเภทของภยธรรมชาต จานวนครงทเกดในชวงป ค.ศ. 1980-2011 อทกภย 3,455

พาย 2,689 ภยแลง 470

สภาพอากาศเลวราย 395 ทมา: United Nations Office for Disaster Risk Reduction (2013a, p.1)

2

ตาราง 2 ผลกระทบจากภยพบตทางธรรมชาต จากป ค.ศ. 2000-2012

ประเภทความสญเสย/เสยหาย ยอดความเสยหาย มลคาความเสยหายทงสน (เปนเงน) 1.7 แสนลาน ดอลลารสหรฐฯ จานวนผไดรบผลกระทบ 2.9 พนลาน คน จานวนผเสยชวต 1.2 ลานคน ทมา: United Nations Office for Disaster Risk Reduction (2013b, p.1) การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไมเพยงแตมสวนทาใหเกดภยพบตทางธรรมชาตเพมมากขนเทานน ในอกทางหนง การเพมขนของอณภมเฉลยของโลกยงสงผลตอวถชวตและอาชพของมนษยโดยเฉพาะอาชพเกยวกบการเกษตรและประมงทตองอาศยสภาวะภมอากาศทเหมาะสมตอการผลต รายงานของ International Food Policy Research Institute (IFPRI) ชใหเหนวา ในอนาคต การกนดอยดของมนษยและการเกษตรจะไดรบผลกระทบในทางลบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ กลาวคอ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ จะทาใหผลผลตทางการเกษตรของพชทสาคญในประเทศกาลงพฒนาทงหลายจะลดลงอยางมากโดยเฉพาะประเทศในทวปเอเชยใต (Nelson et al., 2009) การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลกไมเพยงสงผลตอผลผลตดานการเกษตรในประเทศกาลงพฒนาเทานน ประเทศพฒนาแลวกประสบปญหาเชนกน อยางกรณของประเทศสหรฐอเมรกา Environmental Protection Agency (EPA) ไดรายงานวา การทอณหภมของโลกสงขนแลวทาใหเกดภยแลงทยาวนาน เกดคลนความรอน และน าทวม อาจทาใหผลผลตทางการเกษตรในประเทศสหรฐอเมรกาลดลง ผลผลตของปศสตวกอาจไดอาจลดลงเชนกนจากอณหภมทสงขนทาใหสตวปวยและตาย นอกจากน ผลผลตปศสตวยงอาจลดลงจากการทขาดแคลนอาหารสตวทงในแงปรมาณและคณภาพอนเกดจากผลผลตพชทลดลงนนเอง ในดานประมง สตวน าบางประเภทอาจลดลงเรอยๆ เนองจากอณหภมของน าทสงขน สตวน าบางประเภทตองการอณหภมทเฉพาะเจาะจงในการทจะมชวตอยได ดงนน การทสภาพภมอากาศโลกเปลยนแปลงไป ยอมทาใหผลผลตดานการเกษตรและประมงมแนวโนมลดลง ซงสถานการณดงนนมไดเกดขนแตในประเทศสหรฐอเมรกาเทานน แตเกดทวโลก และสถานการณดจะเลวรายมากกวาในประเทศกาลงพฒนาทงหลายเนองจากมปญหาซ าเตมอนๆ อยางเชนการเพมขนของประชากรอยางรวดเรวในประเทศเหลานน นอกจากน เมอเทยบกบประเทศทพฒนาแลว ประเทศกาลงพฒนายงมขอจากดในเรองทางเลอกของการปรบตวเพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเชน การเปลยนแนวทางหรอวธการบรหารจดการฟารมสตวและการเพาะปลกพช รวมทงการปรบปรงเกยวกบชลประธาน จะเหนไดวา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทาใหเกดปญหาภยพบตทางธรรมชาตซงสงผลตอชวตและทรพยสนของมนษย รวมทงทาใหผลผลตทางการเกษตรและประมงลดลง ผลผลตทางการเกษตรและประมงทลดลงยงอาจทาใหรายไดของเกษตรกรและชาวประมงลดลงอกดวย การศกษาทผานมาพบวา แมวาการอณหภม

3

ของโลกทสงขน อาจทาใหรายไดทางการเกษตรของเกษตรกรลดลงในระยะยาว (Bobojonov & Aw-Hassan, 2014) ดงนน ประชาชน เกษตรกรและชาวประมงควรตระหนกถงความสาคญของปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและผลกระทบทมตอพวกเขา ควรใหความสนใจ ทาความเขาใจเพอหาแนวทางรบมอทเหมาะสม เพอลดผลกระทบทอาจจะเกดขนทงในดานชวต ทรพยสน อาชพและรายไดของตน ในประเทศไทย การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไดสงผลในทางลบเชนเดยวกบประเทศอนๆ ผลกระทบทชดเจนคอเรองปญหาภยแลงทมกเกดขนกบจงหวดตอนบนของประเทศโดยเฉพาะในพนทภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยง สวนภาคอนๆ กมปญหาภยแลงเชนกนในบางพนท สาหรบในภาคใต ภยแลงจะมเฉพาะในบางพนทเชนในเขต 3 จงหวดชายแดน หรอบางสวนของจงหวดนครศรธรรมราช เปนตน กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภยรายงานวา ในป พ.ศ. 2553 ประเทศไทยประสบภยแลงถง 64 จงหวด (684 อาเภอ 4,848 ตาบล 45,958 หมบาน) ราษฎรประสบภยทงสน 15,740,824 คน (4,077,411 ครวเรอน) พนทการเกษตรไดรบความเสยหายถง 1,716,853 ไร มลคาความเสยหายเฉพาะป พ.ศ. 2553 ทงสน 1,415,223,466 บาท (กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย, 2553) นอกจากภยแลงแลว นาทวมกเปนปญหาหลกทสาคญซงไดสรางความเสยหายใหกบประเทศไทยอยางมหาศาลมาหลายครงตงแตอดตจนถงปจจบน ขอมลจากกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภยชใหเหนวา ในรอบ 22 ปทผานมา (พ.ศ. 2532-2554) ไดเกดอทกภยขนในประเทศเฉลยถง 10 ครงตอป ซงอทกภยมแนวโนมทรนแรงขน สรางผลกระทบเปนวงกวางมากขน ทาใหมผไดรบผลกระทบสงมากขนเรอยๆ ในแตละป อยางกรณมหาอทกภยครงใหญในป 2554 กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภยไดสรปวา มพนทประสบภยทงหมด 74 จงหวด ราษฎรเดอดรอนประมาณ 16.2 ลานคน พนทการเกษตรเสยหายถง 11,798,241 ไร อทกภยครงนสรางความเสยหายทงสนถงประมาณ 23,840 ลานบาท (กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย, 2554) สาหรบพนทบรเวณลมน าทะเลสาบสงขลานน การศกษาเกยวกบสภาพภมอากาศทผานมาพบวามการเปลยนแปลงทงในแง ปรมาณนาฝน อณหภม และฤดกาล กลาวคอ ในชวง 30 ปทผานมา (พ.ศ. 2524-2554) การวเคราะหขอมลปรมาณฝนสะสมรายปและฝนสะสมรายเดอนในพนทภาคใตฝงตะวนออก พบวามแนวโนมการเปลยนแปลงทเพมขน สาหรบการวเคราะหอณหภมสงสด-ตาสดรายเดอน และอณหภมสงสด-ตาสดเฉลยรายเดอน พบวามแนวโนมเพมสงขนเชนกน แตเปนการเพมขนอยางชาๆ ในสวนของการวเคราะห การเปลยนแปลงของจานวนวนรอนและการเปลยนแปลงของจานวนวนทฝนตก พบวา ในชวง พ.ศ. 2524-2553 ทผานมา จานวนวนรอน (วนทมอณหภมสงกวา 35 องศาเซลเซยส) ในพนทภาคใตฝงตะวนออกมแนวโนมเพมขน เชนเดยวกนกบจานวนวนทมฝนตก (คอวนทมปรมาณน าฝนสงกวา 3 มลลเมตร) มแนวโนมทเพมสงขน นอกจากน การคาดการณความเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของพนทรอบทะเลสาบสงขลาและพนทจงหวดใกลเคยงในอก 30 ปขางหนา (พ.ศ. 2556 – 2582) พบวา ทงอณหภมสงสดเฉลยรายเดอน อณหภมตาสดเฉลยรายเดอน ปรมาณฝนสะสม ในภาพรวมมแนวโนมเพมขน (แตการเพมขนมากหรอนอยจะมความแตกตางกนบางในแตละพนท) สวนการคาดการณจานวนวนทฝนตกตอปและปรมาณน าฝนสงสดรายวนนน พบวา บางพนททมแนวโนมลดลง ขณะทบ างพ น ท มแนวโนม เพม สง ขน ดงแจก แจงไวในตาราง ท 3 (ส านกงานนโย บายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2556)

4

ตาราง 3 การคาดการณการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในพนทลมน าทะเลสาบสงขลาและพนทใกลเคยงในชวง 30 ขางหนา เทยบกบปฐาน พ.ศ. 2542 – 2553

ตวแปรภมอากาศ ชวง 30 ป ในอนาคต (พ.ศ. 2556 – 2582) อณหภมสงสดเฉลยรายเดอน เพมขนไมเกน 0.34 องศาเซลเซยส บางสวนของ จ.

สงขลาจะเพมขนถง 0.42 องศาเซลเซยส อณหภมตาสดเฉลยรายเดอน เพมขนอยในชวง 0.4-0.5 องศาเซลเซยส ปรมาณฝนสะสมเฉลยรายป พนทสวนใหญมแนวโนมเพมขนไมเกน 160 ม.ม. แต

ในบางพนทของ จ.สตล จ.สงขลา จะมแนวโนมเพมถงประมาณ 315 ม.ม. ขณะทในบางพนทของ จ.นครศรธรรมราช มมแนวโนมการเพมขนของฝนสะสมรายปถง 950 ม.ม.

จานวนวนฝนตกตอป มแนวโนมลดลงเลกนอย ประมาณ 4 วน/ป ยกเวนในบางสถานของ จ.ตรง มแนวโนมเพมขนเลกนอย

ปรมาณนาฝนสงสดรายวน มแนวโนมลดลงประมาณ 25 % แตในบางจงหวด เชน จ.นครศรธรรมราช และ จ.ตรง จะมแนวโนมเพมขนอยางชดเจน

ทมา: ปรบปรงจากตาราง 3–1 สรปการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในพนทศกษาชวง 30, 60 และ 90 ป ในอนาคต เทยบกบปฐาน พ.ศ. 2542 – 2553 (สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2556, น.6) การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทงทผานมาและแนวโนมในอนาคตดงทไดมการระบไวในเอกสารการศกษาทจดทาโดยสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (โดยการศกษาวจยของ คณะการจดการสงแวดลอม มหาวทยาลยสงขลานครนทร) ดงทกลาวไวขางตน ลวนมนยยะตอวถชวตและการประกอบอาชพของประชาชนในพนทลมนาทะเลสาบสงขลา ซงในรายงานการวจยฉบบเดยวกนนไดวเคราะห ความรนแรงของการเปดรบตอภย (Exposure) ความออนไหว (Sensitivity) และความเปราะบาง (Vulnerability) ของพนทการทาเกษตรกรรมในลมน าทะเลสาบสงขลาไวอยางนาสนใจ กลาวโดยสรป รายงานฉบบดงกลาวชใหเหนวา การประกอบอาชพทานาขาว การทาสวนยางพารา การทาสวนปาลมน ามน การทาสวนผลไม และการทาประมง ลวนมความเสยงทจะไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เพยงแตระดบของการเปดรบ ความออนไหว และความเปราะบางอาจมความมากนอยแตกตางกนกนไปบาง ฉะนน เกษตรกรมความจาเปนทจะตองปรบตว หากตองการลดผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศใหนอยลง

5

จากขอมลขางตนจะเหนไดวา ประชาชน เกษตรกร หรอชาวประมงในพนทลมนาทะเลสาบสงขลามโอกาสทจะไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในอนาคต ทงในแงของผลกระทบจากการเกดภยยพบตทางธรรมชาตทบอยครง รนแรงและคาดการณไดมากขน รวมทงในแงผลกระทบตอการประกอบอาชพซงสงผลตอไปถงรายไดของครวเรอนทอาจไมมความแนนอน เปนตน ดงนน การศกษาในครงน ผวจยจงสนใจทาการศกษาวา ประชาชน (การศกษาครงนจะเนนเกษตรกรผปลกขาว) ในเขตลมน าทะเลสาบสงขลามความเขาใจเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและผลกระทบทมตอพวกเขาทงในแงภยพบตทางธรรมชาตและผลกระทบตอการประกอบอาชพหรอไม อยางไร เกษตรกรไดดาเนนการ หรอมแผนทจะดาเนนการรบมอหรอปรบตวตอผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศหรอไม อยางไร ทงน ผลการศกษาวจยครงนจะเปนขอมลสาหรบหนวยงานภาครฐทเกยวของในการวางแผนชวยเหลอหรอทางานรวมกบชมชนในการรบมอกบผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอวถชวตชมชนรอบลมนาทะเลสาบสงขลาทเหมาะสมตอไป

6

วตถประสงค

1. เพอศกษาผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการประกอบอาชพทานาและการดารงชวตของชาวนาในพนทลมนาทะเลสาบสงขลา*** 2. เพอศกษาการปรบตวเพอรบมอกบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทมตอการประกอบอาชพทานาและการดารงชวต ตลอดจนปญหา อปสรรคของชาวนาในการปรบตวดงกลาว 3. เพอศกษาการรบรความเสยงภยพบตและการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของชาวนาในพนทน าทะเลสาบสงขลา ***หมายเหต: พนทลมนาทะเลสาบสงขลาในการศกษาครงน จากดเฉพาะพนท ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง และเพมอกหนงพนทซงมไดอยใกลบรเวณลมน าทะเลสาบสงขลา แตอาจเปนประโยชนในเชงเปรยบเทยบสาหรบงานวจยครงน คอ ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง ทงน การกาหนดพนทศกษาดงกลาวน เปนคาแนะนาจากนกวจยรวมจากศนยวจยขาว จงหวดพทลง และขอบเขตการวจยจะศกษาเฉพาะการทานาและการดาเนนชวตของชาวนา จะไมครอบคลมดานการประมง

7

บทท 1 การตรวจสอบเอกสาร/การทบทวนวรรณกรรม

คาถามวจยหลกของการศกษาครงนคอ เกษตรกรผปลกขาวในพนทลมนาทะเลสาบสงขลาไดรบผลกระทบและมการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยางไร เพอหาคาตอบสาหรบคาถามวจยหลกดงกลาว ในเบองตน ผวจยไดทาการทบทวนแนวคด ทฤษฎ และเอกสารงานวจยทผานมา ในสวนนจะนาเสนอเปน 2 สวนหลก สวนทหนง แนวคด/ทฤษฎ และสวนทสอง เอกสารงานวจยทเกยวของ แนวคด/ทฤษฎ แนวคดเรองการปรบตวเพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate Change Adaptation) แนวคดเรองการปรบตวเพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไดรบความสนใจมากในชวง 10 กวาปทผานมา มงานเขยนและงานวจยในตางประเทศพอสมควรทเนนประเดนเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ผลกระทบ และการปรบตวของผคนเพอใหอยรอดไดหรอไดรบผลกระทบนอยทสดจากการเปลยนแปลงดงกลาว การปรบตวเพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ หรอ Climate Change Adaptation เปนการปรบเปลยนระบบธรรมชาตหรอระบบของมนษยเพอรบมอกบสงกระตนทางภมอากาศทเกดขนจรงหรอทคาดการณเอาไว รวมทงเพอรบมอกบผลกระทบของการเปลยนแปลงนนดวย (The U.N. Intergovernmental Panel on Climate Change: IPCC) เปนการดาเนนการเพอตานทาน รบมอและใชประโยชนความเปลยนแปลงทมอาจหลกเลยงได (Yamin et al., 2005) หรออาจเปน กจกรรมหรอโครงการตางๆ ทดาเนนการเพอลดผลกระทบของความถและความรนแรงของภยธรรมชาต เพอลดความเปราะบางและการเปดรบของคนหรอชมชนตอภยนนในขณะเดยวกนกเปนกจกรรมทเสรมสรางความสามารถของชมชนในการรบมอและพนฟจากผลกระทบของภยพบต (Adger et al., 2005) การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลกระทบในระดบทแตกตางกนตามพนฐานหรอลกษณะของแตละบคคล หมายถงวา ภยธรรมชาตทเกดขนจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทาใหคนทมคณลกษณะหรอพนฐานทตางกนไดรบผลกระทบทแตกตางกน บางคนไดรบผลกระทบมาก บางคนไดรบผลกระทบนอยกวา ขนอยกบความสามารถในการเขาถงแหลงทรพยากร รวมไปถงปจจยสวนบคคลอนๆ เชน อาย เพศ ชนชนทางสงคม และชาตพนธ ความแตกตางเหลานมความเกยวของกบระดบของความเปราะบางและความสามารถในปรบตวของแตละบคคล เปนอยางมาก ฉะนน ในการปรบตวรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศนน Yamin et al. (2005) เสนอวา ควรเปนกจกรรมทสรางความศกยภาพหรอความสามารถในการปรบตวหรอรบมอ ควรเปนกจกรรมทเสรมสรางความสามารถของบคคล กลมคน หรอองคกร ใหสามารถปรบตวใหเขากบการเปลยนแปลงได งานวจยชนน จะนาเอานยามและการอธบายเหลานไปใชเปนแนวทางในการสรางเครองมอสาหรบการเกบขอมลเรองการปรบตวของเกษตรกรผปลกขาว ในพนทคลองลมน าทะเลสาบสงขลาตอการ

8

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ โดยจะใชเปนแนวทางในการตงคาถามสาหรบการสมภาษณเชงลกและการสนทนากลม แนวคดเรองการรบรความเสยงภยพบต (Disaster Risk Perception) การรบรความเสยงภยพบต (Disaster Risk Perception) อาจมองไดวาเปนเรองเกยวกบการทบคคลรบรหรอเชอวาภยพบตจะสงผลหรอไมสงผลกระทบตอตน รวมทง (หากรบรวาจะสงผล) จะสงผลมากหรอนอยในระดบใด การรบรความเสยงภยพบตมความสาคญตอผคนเนองจากการรบรความเสยงภยพบตมอทธพลตอการตดสนใจของผคนวาในสถานการณเสยงทจะเกดภยพบต บคคลนนๆ จะดาเนนการหรอลงมอกระทาการใดๆ เพอรกษาชวตและทรพยสนของพวกเขาหรอไม กลาวอกนยหนง บคคลอาจจะไมกระทาการเพอปกปองชวตและทรพยสนของพวกเขา หากพวกเขาไมเชอวาชวตพวกเขากาลงเสยงทจะไดรบผลกระทบ (Lindell et al., 2007) การรบรความเสยงภยพบตวดไดจาก 3 องคประกอบ ไดแก การรบรถงโอกาสทภยพบตจะเกด การรบรถงระดบผลกระทบ และการรบรถงความนากลว/ความรนแรงของภยพบต นอกจากน งานวจยทผานมายงทาใหทราบในเบองตนวา การรบรความเสยงภยพบตของแตละบคคลไดรบอทธพลจากปจจยดงตอไปน สญญาณเตอนภยทางธรรมชาต (Environmental Cues) บรบททางสงคม ตวแปรดานขอมลขาวสาร (ประเภท แหลงทมาและเนอหา) และคณลกษณะสวนบคคลของผรบขาวสาร (Lindell et al., 2007) ผวจยจะใชแนวคดนและการคนพบของงานวจยทเกยวของมาเปนแนวทางในการศกษาการรบรความเสยงภยพบตของประชาชนในเขตลมน าทะเลสาบสงขลา แนวคดเรองการด าเนนมาตรการในระดบครวเรอนเพอลดผลกระทบจากภย (Hazard Adjustment Adoption) พฤตกรรมของมนษยในการปกปองตวเองใหรอดพนจากภยพบต เรยกวา Protective actions ซงอาจ แปลเปนภาษาไทยไดวา การดาเนนการเพอปกปองชวตและทรพยสนจากผลกระทบของภยพบต การดาเนนการดงกลาว หมายรวมทงพฤตกรรมทดาเนนการเพอรบมอกบภยคกคามทกาลงจะเกดขนในเวลาอนใกลและภยคกคามในระยะยาว ตวอยางของการดาเนนการเพอปกปองชวตและทรพยสนจากภยทจะเกดขนในระยะเวลาอนใกล ไดแก การทครวเรอนนากระสอบทรายมาวางเพอปองกนนาทวมบานเรอน อาคาร การยกของขนสทสงเพอปองกนน าทวม การอพยพออกจากพนทเสยงภยทอาจจะโดนน าทวมในอกไมกชวโมง การหาทหลบภยภายในตวอาคาร เปนตน (Drabek, 1986; Mileti, Drabek, & Haas, 1975 as cited in Lindell & Perry, 2004, p.3) สวนพฤตกรรมทดาเนนการเพอปกปองชวตและทรพยสนจากภยคกคามในระยะยาวอาจมองไดวาเปนการดาเนนมาตรการในระดบครวเรอนเพอลดผลกระทบจากภย(Hazard Adjustment Adoption) ซงการตดสนใจของครวเรอนทจะดาเนนการในลกษณะดงกลาวอาจอาจเกดขนไดหากภาครฐหรอหนวยงานทเกยวของมการรณรงคเพอสรางความตระหนกรในหมประชาชาน ตวอยางของการดาเนนมาตรการในระดบครวเรอนเพอลด

9

ผลกระทบจากภย หรอ Hazard Adjustment Adoption ไดแก การตดสนใจยายทอยอาศยออกจากพนทเสยงภย มาตรการการเตรยมความพรอมรบมอตางๆ เชน การตนอาหารและของใชทจาเปนสาหรบกรณทเกดเหตฉกเฉน การมแผนการตดตอสอสารระหวางคนในครอบครวยามเกดเหตการณฉกเฉน รวมทงมาตรการเพอชวยในการฟนฟหลงเกดภยพบต เชน การซอประกนภยทครอบคลมเหตภยพบต หรอการเกบเงนไวเพอใชยามฉกเฉน เปนตน (Lindell & Perry, 2004) งานวจยทผานๆ มา ชใหเหนวามหลายปจจยทมอทธพลตอการตดสนใจของบคคลหรอครวเรอนในการดาเนนการเพอลดผลกระทบจากภย (Hazard Adjustment Adoption) ตวอยางของปจจยเหลานน ไดแก สญญาณเตอนภยทางธรรมชาต (Environmental Cues) บรบททางสงคม ตวแปรดานขอมลขาวสาร (ประเภท แหลงทมาและเนอหา) และคณลกษณะสวนบคคลของผรบสารและระดบการรบรเรองความเสยงภยพบตของแตละบคคล งานวจยครงนจะนาแนวคดและขอคนพบจากการศกษาทผานๆ มาใชเปนแนวทางศกษาการตดสนใจของประชาชนหรอครวเรอนในเขตลมน าทะเลสาบสงขลาในการดาเนนมาตรการเพอลดผลกระทบจากภย เอกสารงานวจยทเกยวของ งานเขยนหรองานวจยเกยวกบการปรบตวเพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสวนมากเปนงานททาการศกษาในตางประเทศ จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของพบวางานเขยนและงานวจยในดานนมสองลกษณะ อยางแรกเปนการศกษาความพยายามของชมชนในการลดผลกระทบจากสงทอาจกลายเปนภยพบต อกสวนหนงจะเปนการศกษาเกยวกบผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตออาชพโดยเฉพาะเกษตรกรรมและประมง รวมทง ความพยายามของประชาชน ครวเรอนหรอเกษตรกร ชาวประมง ในการปรบตวเพอลดผลกระทบดานการประกอบอาชพดงกลาว ตวอยางงานวจยทศกษาความพยายามของชมชนในการลดผลกระทบจากสงทอาจจะกลายเปนภยพบต ไดแกงานของ Carey และคณะ (2012) ททาการศกษาความพยายาม 40 ป ของเมอง Carhuaz ทตงอยบรเวณเทอกเขา Cordillera Blanca ของประเทศเปร ในการจดการกบภยภเขาน าแขง (Glacier Hazard Management) นกวจยกลมนพยายามศกษาวา เพราะเหตใดมาตรการในการปรบตวเพอรบมอกบภยพบตอนเกดจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจงถกหรอไมถกนาไปปฏบตหรอดาเนนการอะไรทเปนปจจยสงเสรม อะไรทกดกนเปนอปสรรคตอการนามาตรการในการปรบตวไปดาเนนการหรอปฏบต ใครบางทมสวนรวมหรอไมมสวนรวมในกระบวนการในบรหารจดการภยดงกลาว อาศยขอมลเชงคณภาพ กลมผวจยไดคนพบปจจยทสงเสรม รวมทงปจจยทเปนตวกดกน เปนอปสรรคตอการดาเนนโครงการปรบตวเพอลดผลกระทบจากภยพบตและรบมอกบสภาพภมอากาศทเปลยนแปลงไป ตวอยางปจจยทสนบสนนไดแก ความสามารถเฉพาะทาง (Technical Capacity) ความชดเจนของภยหรอภยสามารถมองเหนไดมากนอยแคไหน (ระดบการปรากฏของภย) (Disaster Events with Visible Hazards) การชวยเหลอจากหนวยงานหรอการสนบสนนเชงสถาบน (Institutional Support) บคคลกรทมความทมเทยดมนทจะทาใหสาเรจ (Committed Individuals) และการมสวนรวมจากนานาชาต (International Involvement) ตวอยางปจจยทกดกนหรอเปนอปสรรคตอการดาเนนกจกรรมเพอปรบตวกบการ

10

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศในบรบทของการละลายภเขาน าแขงไดแก การทประชาชนหรอบคคลทเกยวของมการรบรความเสยงภยพบตทแตกตางกน (Divergent Risk Perceptions) นโยบายของรฐบาลทจากดหรอไมเอออานวย ความไมมงคนเชงสถาบน ความแตกตางของระดบความร และภยทมองไมเหนหรอไมปรากฏชดเจน เปนตน สาหรบมาตรการหรอแนวทางในการรบมอกบภยทเกดจากการละลายของภเขาน าแขงนน นกวจยกลมนแนะนาวาควรประกอบไปดวยมาตรการลดผลกระทบจากความเสยงภยพบตและโครงการทเกยวกบการปรบตวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไปพรอมๆ กน กลาวคอ ควรมองคประกอบในเชงสงคม-สงแวดลอมทหลากหลาย เชน ตองมความรทสมบรณในการระบและคาดการณภยทเกดการเปลยนแปลงทางสงแวดลอม ลดโอกาสหรอความเปนไปไดทจะเกดภยพบตดวยโครงสรางทางวศวกรรมตางๆ ทเหมาะสม การยายประชากร อาคารสงปลกสรางและโครงสรางสาธารณปโภคทงหมดทเปดรบความเสยงภยทงหมดออกจากพนทเสยงภยพบต และลดความเปราะบางดวยมาตรการทางการเมองและสงคมเศรษฐกจเพอเสรมสรางความเขมแขงของชมชน (Carey et al., 2012) งานวจยอกชนหนงเปนการศกษาความสามารถในการปรบตวของผคนในสลม 4 แหงของประเทศ El Salvador ทไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตงแตป ค.ศ. 2011 จากการศกษาพบวามาตรการในการปรบตวเพอรบมอกบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประชาชนใน 4 สลมของ El Salvador แบงไดเปน 4 กลมมาตรการไดแก มาตรการเพอสรางความสามารถในปองกนหรอลดการเกดภยพบต (Coping Capacities to Reduce Hazards—Prevention) มาตรการเสรมสรางความสามารถในการลดความเปราะบาง (Coping Capacities to Reduce Vulnerability—Mitigation) มาตรการเสรมสรางความสามารถในการรบมอกบภยพบต (Coping Capacities to Respond to Hazards/Disasters—Preparedness for Response) และมาตรการเสรมสรางความสามารถในการฟนฟจากภยพบต (Coping Capacities to Recovery from Hazards/Disasters—Risk Financing) ตวอยางกจกรรมหรอโครงการของมาตรการตางๆ ระบในตารางท 4 ตาราง 4 มาตรการทประชาชนในสลม 4 แหงของประเทศ El Salvador ด าเนนการเพอรบมอกบสภาพภมอากาศทเปลยนแปลงไป (Wamsler, 2012, pp.33-35)

มาตรการ ตวอยางกจกรรม/โครงการ มาตรการเพอสรางความสามารถในปองกนหรอลดการเกดภยพบต (Coping capacities to reduce hazards—prevention)

การสรางโครงสรางเพอยดหนาดนเพอปองกนดนถลม การกอสรางกาแพงหรอพนงกนนาเพอปองกนนาทวม โดยใชยางรถเกา กอนกน อฐ หรอถงไนลอนทบรรจทรายหรอซเมนต รวมถงการปลกพชคลมดนเพอยดหนาดน มาตรการพวกนเปนการดาเนนการแบบสวนบคคล (แตละครวเรอน) ไมมการทารวมกน

มาตรการเสรมสราง เปนมาตรการทมงลดความเปราะบางทางสงคม ความเปราะบางทางเศรษฐกจ

11

ความสามารถในการลดความเปราะบาง (Coping capacities to reduce vulnerability—mitigation)

ความเปราะบางขององคกร และความเปราะบางทางกายภาพ ตวอยางมาตรการเหลานไดแก การปรบสภาพตวบานและองคประกอบของบาน เชน การตดตงระบบรางนาหรอการใชแผนพลาสตกคลมเพอปองกนการซมของนาฝน การเพมความชนของหลงคาบานเพอใหนาฝนไหลออกไปไดเรวขน การกาจดเศษขยะหรอใบไมออกจากทางไหลของนาเพอปองกนนาทวม รวมทงการกาจดสงอดตนสงกดขวางการไหลของนาในแมนาลาคลอง นอกจากน ยงรวมไปถงมาตรการอนๆ ทดาเนนการเพอลดความเสยงจากอาชพทอาจกระทบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโดยเฉพาะอาชพเกยวกบเกษตรกรรม ตวอยางมาตรการเหลาน ไดแก การทชาวบานทางานนอกเขตพนทอาศยเพอทวาหากเกดภยพบตขนในเขตพนทพกอาศย ระดบผลกระทบในดานอาชพจะไดไมมากจนเกนไป การทสมาชกในครอบครวประกอบอาชพทหลากหลายเพอลดความเสยงหากอาชพของสมาชกในครอบครวคนหนงไดรบผลกระทบจากภยพบต กยงมสมาชกคนอนๆ ทสามารถประกอบอาชพอนๆ เลยงครอบครวได เหลานเปนมาตรการเพอลดความเปราะบางในระดบครวเรอน

มาตรการเสรมสรางความสามารถในการรบมอกบภยพบต/การเตรยมความพรอม (Coping capacities to respond to hazards/disasters—preparedness for response)

เปนมาตรการปรบตวเพอปรบปรงความสามารถในการรบมอ เปนการเตรยมความพรอมของชมชนหากเกดสถานการณฉกเฉนหรอภยพบตขน ตวอยางของมาตรการเหลาน ไดแก การจดตงกลมของประชาชนในชมชนเพอเฝาระวงหรอสงเกตระดบนาในแมนาหรอปรมาณนาฝน การจดตงกลมเพอดแลบานเรอนทถกทงไวหลงจากสมาชกของชมชนอพยพไปยงศนยพกพงและการเตรยมการอพยพเดกๆ ในพนทเสยงภยใหไปอยกบครอบครวทบานตงอยในพนทปลอดภย เปนตน

มาตรการเสรมสรางความสามารถในการฟนฟจากภยพบต (Coping capacities to recovery from hazards/disasters—risk financing and stand-by for recovery)

สวนนแบงเปน 2 มาตรการ มาตรการแรกเรยกวา Risk Financing เปนการโยกยายความเสยงของบคคล ครวเรอน หรอชมชนไปยงบคคลอนหรอแบงปนความเสยงรวมกน ความสามารถในการปรบตวเชนนมวตถประสงคเพอชวยใหประชาชนฟนฟจากผลกระทบของภยพบตไดดขนดวยการสรางระบบการเงนของชมชนทจะชวยใหประชาชนไดรบเงนฉกเฉนหรอเงนดวนไปใชฟนฟซอมแซมบานเรอนและการประกอบอาชพหลงเกดเหตภยพบต ตวอยางของมาตรการในลกษณะน ไดแก การจดตงระบบทชวยใหสมาชกของชมชนไดเขาถงแหลงเงนกทเปนทางการและไมเปนทางการ การหาเงนบรจาค การออมทรพย (สวนตวหรอออมทรพยชมชน) การหารายไดเสรม การขายทรพยสน เปนตน มาตรการสรางความสามารถในการฟนฟอกประเภทหนงเรยกวา stand-by for recovery เปนสวนหนงของมาตรการเตรยมความพรอมเพอฟนฟจากภยพบต ม

12

เปาหมายเชนเดยวกบ Risk Financing คอเพอใหประชาชนสามารถฟนฟจากผลกระทบภยพบตไดดขน แตมใชโดยการจดตงกองทนเงนกหรอเงนชวยเหลอแบบยามฉกเฉนอยางกรณของ Risk Financing แตเปนการสรางกลไกและโครงสรางสาหรบฟนฟจากภยพบตทเหมาะสมเพอชวยอานวยความสะดวกในการซอมแซมอาคาร บานเรอน ทรพยสนทเสยหายจากเหตภยพบต เปนตน

งานศกษาเกยวกบการปรบตวเพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนการวจยเกยวกบการรบรของเกษตรกรในพนท Sub-Sahara ของทวปแอฟรกา ในเรองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและการปรบตวของเกษตรกรเหลานน งานวจยนมขอคนพบทนาสนใจหลายประการ ประการแรก เกษตรกรสวนใหญทอยในพนท sub-Sahara Africa ตระหนกหรอรบรถงอณหภมทสงขนและรปแบบการตกของฝนทเปลยนแปลงไป ประการทสอง การศกษาพบวา เมอรบรบรหรอตระหนกวา อณหภมสงขนและรปแบบการตกของฝนเปลยนแปลงไปจากเดม เกษตรกรในพนทจงไดรบมอโดยการปลกพนทหลากหลายชนดเพอลดความเสยงจากการผลผลตทตกตาและขาดรายไดจากพชบางชนด การปรบเปลยนวน เวลาหรอ ปฏทนการเพาะปลกและเกบเกยวใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงของรปแบบการตกของฝน ความเพยงพอของระบบชลประทาน หรอการเปลยนไปประกอบอาชพทมใชเกษตรกรรม เปนตน ประการท 3 ปจจยททาใหตดสนใจลงมอดาเนนมาตรการหรอกจกรรมปรบตวเพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไดประกอบดวย ประสบการณในการทาการเกษตร (จานวนปทประกอบอาชพเกษตรกรรม) ขนาดของครวเรอน ระดบการศกษา ความสามารถในการเขาถงแหลงทนหรอเงนกตางๆ รวมทงการเขาถงแหลงรายไดทมใชเกษตรกรรม Juana et al. (2013) สรปไดวา งานวจยเกยวกบการปรบตวเพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจะมสองลกษณะ กลาวคอ ในทางหนงอาจเปนการศกษาความพยายามของเมอง ชมชน ครวเรอน และบคคลในการลดผลกระทบจากภยพบตทางธรรมชาตทอาจจะเกดขน สาหรบอกแนวทางหนงจะเปนการศกษาวาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศมผลกระทบตอการประกอบอาชพอยางไรตอครวเรอนหรอเกษตรกร และครวเรอนหรอเกษตรกรมการรบรหรอตระหนกรถงผลกระทบนนอยางไร มวธการ มาตรการหรอแนวทางในการรบมอเพอลดผลกระทบดานการประกอบอาชพเกษตรกรรมหรอประมงของพวกเขาอยางไร รวมทงมปญหาอปสรรคอยางไรในการดาเนนการเพอปรบตวกบการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ ในการศกษาครงน ผวจยจะใชงานวจยทผานมาเปนตวอยาง/แนวทางในการศกษาผลกระทบและการปรบตวของชาวนาทอาศยในเขตลมนาทะเลสาบสงขลา

13

บทท 2 วธการทดลอง/ระเบยบวธวจย ประชากรและกลมตวอยาง/ผใหขอมลหลก ประชากรทศกษาในครงน คอ ครวเรอนใน 4 ตาบล คอ ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง และ ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง โดยแตละตาบลมจานวนครวเรอน (ตามขอมลในเวบไซตขององคกรปกครองสวนทองถนทง 4 แหง ณ เดอนสงหาคม 2558) ดงน ตาราง 5 จ านวนครวเรอนในพนทวจย

ตาบล จานวนครวเรอน แดนสงวน 930 จองถนน 998

ชยบร 2, 568 นาขยาด 2,555

รวม 7,051 ในการหากลมตวอยางสาหรบการวจยเชงปรมาณ ผวจยไดใชจานวนครวเรอน 7,051 ขางตนไปกาหนดจานวนกลมตวอยางสาหรบการแจกแบบสอบถาม โดยโดยกาหนดคา margin of error ท 5% คา confidence level ท 95% และคา response distribution ท 50% และจากการคานวณกลมตวอยางทเหมาะสมสาหรบการวจย (ใชโปรแกรมในการคานวณกลมตวอยางอตโนมต จากเวบไซต http://www.raosoft.com/samplesize.html) โดยกาหนดคาตางๆ ขางตน ไดจานวนกลมตวอยางสาหรบการวจยในครงน คอ 365 ครวเรอน อยางไรกตาม การลงพนทเพอแจกแบบสอบถามโดยวธการ Simple Random Sampling ไดแบบสอบถามฉบบสมบรณทสามารถนาวาวเคราะหผลการวจยทงสน 103 ฉบบ คดเปนอตราการตอบกลบเทากบ 28.22% ซงถอวาเปนอตราตอบกลบทยอมรบได รายละเอยดดงอธบายไวในสวนของผลการวจย นอกจากน ผวจยยงไดคดเลอกผใหขอมลหลก สาหรบการสมภาษณเชงลกและการสนทนากลม โดยกาหนดคณสมบตคอ ตองมอาย 18 ปขนไป มอาชพทานา และอาศยอยในเขตพนท 4 ตาบลดงกลาวขางตนดวย สาหรบขอมลพนฐานของพนททใชในการศกษา ผวจยไดนาเสนอไวในสวนของผลการวจย ดานลาง วธการเกบรวบรวมขอมลและเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล การวจยครงน มการเกบขอมลวจยทหลากหลาย ทงการใชแบบสอบถาม (Survey Questionnaire) เพอศกษาขอมลพนฐาน สถานะทางเศรษฐกจสงคม ของครวเรอน รวมทง ความคดของครวเรอนเกยวกบประเดนตางๆ ทผวจยสนใจศกษา เชน การตระหนกหรอการรบรเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ผลกระทบจากการ

14

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศทงในแงของการทานาและการดาเนนชวตประจาวน การรบรความเสยงภยพบตทางธรรมชาต การปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต ซงขอมลทไดจากการใชแบบสอบถามน ผวจยนาไปวเคราะหโดยใชสถตตางๆ ทง Descriptive Statistics และ Inferential Statistics ตางๆ เพอหาความสมพนธระหวางตวแปรตางๆ ทสนใจศกษา (รายละเอยดแบบสอบถามอยในภาคผนวกทายเลม) นอกจากน ผวจยยงเกบขอมลโดยวธสนทนากลมและสมภาษณเชงลก โดยใชแบบคาถามสาหรบการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview Guide) และแบบคาถามสาหรบการสนทนากลม (Focus-Group Interview Guide) โดยประเดนในการถามจะเกยวกบ ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและการปรบตวของชาวนาในแตละพนท รวมทงปญหาและอปสรรคทชาวนาประสบ ในความพยายามเพอปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ การวเคราะหขอมล ขอมลเชงปรมาณทไดจากแบบสอบถาม ไดนามาวเคราะหเพอตรวจสอบคา Frequencies, Percentage, Mean, Standard Deviation รวมทงดความแตกตางของคาเฉลยดวยสถต T-Testและ One-Way ANOVA และวเคราะหหาความสมพนธโดยใชเทคนคการวเคราะห Regression Analysis สาหรบขอมลเชงคณภาพทไดจากการสมภาษณเชงลกและสนทนากลม ไดนามาวเคราะหดวยเทคนค Grounded Theory Approach เพอหา Themes ทปรากฏออกมาจากขอมลดงกลาว

15

บทท 3 ผลการวจย ขอมลพนฐานของพนททท าการศกษา

พนทสาหรบการวจยในครงน ไดมการปรบเปลยนจากขอเสนอการวจย กลาวคอ ปรบจาก พนท อาเภอระโนด อาเภอกระแสสนธ อาเภอสงหนคร อาเภอเมอง อาเภอควนเนยง อาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา อาเภอปากพะยน อาเภอบางแกว อาเภอเขาชยสนและอาเภอควนขนน จงหวดพทลง รวมทงอาเภอชะอวด จงหวดนครศรธรรมราช มาเปนเพยงพนท 1) ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา 2) ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง 3) ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง และ 4) ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง ซงเปนการปรบตามคาแนะนาของ คณยพน รามณย นกวชาการประจาศนยวจยขาวพทลง จงหวดพทลง ผ รวมวจย เพอจากดพนทใหแคบลงมาอยบรเวณใกลลมน าทะเลสาบสงขลาหรอทะเลนอยใหมากขน และเปนพนททผวจยรวมมความคนเคย มความสมพนธกบเกษตรกร อนจะเปนประโยชนในการลงพนทเกบขอมลสาหรบการวจยในครงน แตละพนทมดงรายละเอยดดงตอไปน ต าบลแดนสงวน อ าเภอระโนด จงหวดสงขลา

ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา เปนพนทหนงทถกเลอกเพอทาการศกษาครงน ตาบลแดนสงวน มขอมลพนฐานของพนท ดงตอไปน (องคการบรหารสวนตาบลแดนสงวน, 2558) ประวตความเปนมา

ตาบลแดนสงวนเปนตาบลทจดตงขนใหม เมอป พ.ศ. 2534 เดมอยในตาบลคลองแดน ทชอ "คลองแดน" เนองจากเปนเขตระหวางเมองสงขลา และเมองนครศรธรรมราช เมอแยกตาบลใหม ชอ "แดนสงวน" เนองมาจากภายในเขตตาบลมทงทสงวนไวสาหรบเลยงสตว เรยกวา "ทงสงวน" ซงมเนอท 3,340 ไร จงตงชอวาตาบลแดนสงวน เพอใหสอความหมายถงทงสงวนทมไวสาหรบเลยงสตว ทตงและอาณาเขต

องคการบรหารสวนตาบลแดนสงวน อยหางจากทวาการอาเภอระโนด ระยะทางประมาณ 25 กโลเมตร ซงตงอยทางทศเหนอของทวาการอาเภอ และอาณาเขตตดตอกบพนทใกลเคยง ดงน

ทศเหนอ จดตาบลคลองแดน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา และ ตาบลรามแกว ตาบลควนชลก อาเภอหวไทร จง หวดนครศรธรรมราช

ทศใต จดตาบลบานใหม อาเภอระโนด จงหวดสงขลา ทศตะวนออก จดตาบลทาบอน ตาบลหนองแดน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา

16

ทศตะวนตก จดตาบลตะเครยะ ตาบลบานใหม อาเภอระโนด จงหวดสงขลา ขนาดพนท

องคการบรหารสวนตาบลแดนสงวน มเนอททงหมดประมาณ 45.10 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 28,188 ไร พนทสาหรบการเกษตรประมาณ 21.42 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 18,434 ไร ลกษณะภมประเทศและภมอากาศ

ลกษณะภมประเทศ พนทสวนใหญขององคการบรหารสวนตาบลแดนสงวน เปนทราบลมมนาทวมขงบางสวน

ลกษณะภมอากาศ ตงอยในเขตภมอากาศแบบมรสมเขตรอน ม 2 ฤดกาล คอ ฤดฝน และฤดรอน จานวนหมบานและจานวนประชากร

องคการบรหารสวนตาบลแดนสงวน ม 5 หมบาน เปนเขต อบต. เตมพนท คอ หมท 1 บานทงสงวน หมท 2 บานชอนฉา หมท 3 บานมาบเตย หมท 4 บานขนาก หมท 5 บานแมใหญ องคการบรหารสวนตาบลแดนสงวน มจานวนประชากรทงหมด 2,865 คน แยกเปนชาย 1,414 คน หญง

1,451 คน มความเฉลยหนาแนน 64.59 คน/ตารางกโลเมตร และมจานวนครวเรอนทงสน 930 ครวเรอน (ขอมล ณ วนท 19 ตลาคม 2549) นบถอศาสนาพทธ 100% การประกอบอาชพของประชากร

เกษตรกรรม 99% คาขาย รบจาง อนๆ 1%

ลกษณะการทานา จากการสมภาษณเชงลกและสนทนากลมกบเกษตรกรผปลกขาวกลมหนง คอ คณวนด ราชภคด และ

สมาชกกลมแปรรปสนคาเกษตรบานทงสงวน ณ วนท 6 กนยายน 2558 ไดขอสรปปฏทนหรอกระบวนการทานา (นาป) ของบานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา ดงน

17

ตาราง 6 ปฏทนการท านาของบานทงสงวน ต าบลแดนสงวน

ชวงเวลาการทานา กจกรรมการทานา 1. ปลายพฤศจกายน ไถซงขาว ไถกลบ เตรยมดน 2. ปลายธนวาคม-ตนมกราคม

หวาน

3. กมพาพนธ ใสปยครงท 1 บารงขาวใหโต บรหารจดการนาในนา ปดชองตานา ขงนาในนา กาจดวชพช

4. มนาคม ใสปยครงท 2 เปนการบารงขาวทตงทอง ใหขาวทองใหญ 5. ปลายเมษายน ขาวสก เกบเกยวขาว

สวนนาปรง ทนจะเรมราวๆ ปลายเดอนพฤษภาคมและไปเกบเกยวประมาณเดอนกนยายน หลงจากนน

ชวงเดอนตลาคม-พฤศจกายน จะเปนชวงพกดน กระบวนการจะไปวนปลกขาวนาปอกครงคอปลายเดอนพฤศจกายน การปลกขาวในแถบนจะเนนปลกเพอขายเปนสวนใหญและเกบไวเพอบรโภคใหพอในแตละปขาวทปลกจะเปนขาว กข 25 เปนหลก แตกมการปลกขาวสงขหยดและไรซเบอรร เปนอาชพเสรมดวย สองอยางหลงปลกไวแปรรปเปนขาวซอมมอขาวกลองบรรจถงขาย ปญหาเกยวกบการทานาทน เกษตรกรเลาวามกมปญหาเรองดนเคมชวงทานาปรง หรอแมกระทงตอนทานาปในชวงทปไหนมน านอยฝนแลง น าเคมจะเขามาและทาใหดนเคม ขาวเสยหาย ปลกขาวไมได ขาวตายไมไดผล ดงนน หากปไหนฝนแลงน านอย ในความรสกของเกษตรกรนน การทานาของเกษตรกรแถบนจงมกจะไดรบผลกระทบอยางมาก

รป 1 แผนท ต าบลแดนสงวน อ าเภอระโนด จงหวดสงขลา

ทมา : Google.com

ต.แดนสงวน

18

ต าบลจองถนน อ าเภอเขาชยสน จงหวดพทลง ตาบลจองถนน เปนอกพนทหนงทเลอกทาการศกษาครงน ขอมลพนฐานของพนทตาบลจองถนน ม

ดงตอไปน (เทศบาลตาบลจองถนน, 2558) ประวตความเปนมา

ตาบลจองถนน เรยกกนวา ตาบลจงหนน ทงนเพราะพนทเปนทสงและเปนปารกรางมชาวบานอาศยอยไมกครวเรอน บรเวณแถบนมสตวปาชกชมและมตนขนนอยจานวนมาก ในชวงฤดฝนน าจะทวม กระจงจานวนมากจะมาอาศยอยในบรเวณน ชาวบานจงเรยกชอหมบานวาบานจงหนน ตอมาออกเสยงเปน จองถนน และหมบานมลกษณะพนทเปนแหลมยนลงไปในทะเลสาบสงขลา จงเรยกกนวา บานแหลมจองถนน ซงในหมบานแหลมจองถนน มกลมบานยอยๆ คอ บานหวแหลม บานจงหนน บานหวควน และบานบอโอน ทตงและอาณาเขต

ทศเหนอ ตดตอ อบต.หานโพธ อ.เขาชยสน จ.พทลง โดยมแนวเขตเรมตนจากปากคลองทอม บานโคกขาม บรเวณพกน P J 292281 ไปทาง ทศตะวนออกเฉยงเหนอ ตามกงกลางคลองปากพะเนยด ถงปากคลองปากพะเนยด บรเวณพกด P J 311305 ไปทางทศตะวนออกเฉยงเหนอในทะเลสาบสงขลา บรเวณพกด P J 370330 รวมระยะทางดานทศเหนอประมาณ 10.30 กโลเมตร ทศใต ตดตอ อบต. นาปะขอ อ.บางแกว จ.พทลง โ ด ย มแนวเขตเรมตนจากทะเลสาบสงขลา บรเวณพกด P J 412262 ไปทางทศตะวนตก ถงปากคลองเขน บรเวณพกด P J 354262 ไปทางทศตะวนตก ตามแนวเหมองสงน าถงหลกเขตท 1 บรเวณพกด P J 343262 ไปทางทศตะวนตก ตามทงนา ถง หลกเขตท 2 บรเวณพกด P J 332262 ไปทางทศตะวนออกเฉยงเหนอ ผานถนนสายเขาชยสน – จงเก ตามทงนา ถงบานแตระ หลกเขตท 3 บรเวณพกด P J 320265 ไปทางทศตะวนตกเฉยงใต ตามทงนาผานถนนวดโหนดทางทศเหนอถงคลองอายโต บรเวณพกด P J 306257 ไปทางทศใต ตามกงกลางคลองอายโต สนสดทบานทาบวแกว หลกเขตท 4 บรเวณพกด P J 301253 รวมระยะทางดานทศใตประมาณ 11.90 กโลเมตร ทศตะวนออก ตดตอ ทะเลสาบสงขลา โดยมแนวเขตเรมตนในทะเลสาบสงขลา บรเวณพกด P J 370330 ไปทางทศตะวนออกเฉยงใต ในทะเลสาบสงขลา บรเวณพกด P J 412262 รวมระยะทางดานทศตะวนออกประมาณ 8 กโลเมตร

ทศตะวนตก ตดตอ อบต. ทามะเดอ อ.บางแกว จ.พทลง โดยมแนวเขตเรมตนจากบานทาบวแกว หลกเขตท 4 บรเวณพกด P J 301253 ไปทางทศเหนอตามทงนา ผานถนนสายเขาชยสน - จงเก ถงหลกเขตท 5 บรเวณพกด P J 290275 ไปทางทศเหนอ ตามคลองสงน าชลประทาน สนสดทปากคลองทอม บานโคกขาม บรเวณพกด P J 292281 รวมระยะทางดานทศตะวนตกประมาณ 3.30 กโลเมตร ขนาดพนท

เนอท โดยประมาณ 18 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 11,250 ไร แบงเปนพนทเพาะปลก

19

ทางการเกษตร ประมาณ 8,438 ไร ลกษณะภมประเทศและภมอากาศ

พนททาง กายภาพเปนทราบและทราบลมกระจายทวไปมลาคลองสายหลกไหลผานจานวน 3 สาย คอ คลองปากพะเนยด คลองบางแกว และคลองเตรอะ พนทบางสวนตดทะเล จงเหมาะแกการประกอบอาชพดานการเกษตร และดานการประมง

ตาบลจองถนน มลกษณะเปนทราบจากทศตะวนตกแลวคอย ๆ ลาดตาไปทางทศตะวนออกของตาบลจนจดกบทะเลหลวง พนทสวนใหญใชเปนพนทเกษตรกรรม และทอยอาศย โดยมแมน าทสาคญ 3 สาย ไดแก คลองเพนยด คลองบางแกว และคลองเตรอะ ลกษณะพนทโดยภาพรวมอาจสรปไดวาเปน "ควน สวน นา เล " ประกอบกนไป จานวนหมบาน/จานวนประชากร

จานวนประชากร ทงสน 3,657 คน แยกเปน ชาย 1,801 คน หญง 1,856 คน มความหนาแนนเฉลย 203 คน/ตารางกโลเมตร จานวนครวเรอน 998 ครวเรอน การประกอบอาชพของประชากร

สภาพทางเศรษฐกจโดยรวมของประชากรขนกบการประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนหลก รองลงมา คอ อาชพคาขาย ขาวเปนพชเศรษฐกจทสาคญของตาบลจองถนน มพนทเพาะปลกขาวจาแนกเปน * ขาวนาป ประมาณ 5,689 ไร * ขาวนาปรง ประมาณ 1,261 ไร * ยางพารา ประมาณ 694 ไร * ไมผล/ไมยนตน ประมาณ 455 ไร * พชไร/พชผก ประมาณ 150 ไร * อน ๆ ประมาณ 189 ไร พนธขาวทนยมปลกคอ ขาวเลบนก ขาวชยนาท ขาวเบตง ขาวมาเลแดง ขาวสงขหยด ลกษณะการทานา

จากการสมภาษณเชงลกกบผใหขอมลหลกซงเปนหวหนากลมวสาหกจชมชนบานจงเก คอ คณระเบยบ ทาตะภรมย เมอวนท 5 กนยายน 2558 ไดขอสรปปฏทนหรอกระบวนการทานา (นาป) ของบานจงเก ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง ดงน

20

ตาราง 7 ปฏทนการท านาของบานจงเก ต าบลจองถนน

ชวงเวลาการทานา กจกรรมการทานา 1. สงหาคม เตรยมดน ไถกลบ ใสปยนาหมกเพอบารงดน และเตรยมกลา ทาแปลงกลา ตกกลา

(กรณใชวธการปกดา) 2. กนยายน ถามนากเรมดานา หากไมมน ากเปลยนเปนวธหวานแหง 3. ตลาคม ใสปยครงท 1 บารงตนขาวใหเตบโต 4. พฤศจกา-ธนวาคม ใสปยครงท 2 บารงชวงขาวตงทอง 5. มกราคม (หรอบางทตนกมพาพนธ)

ขาวสก เกบเกยวขาว

สวนนาปรง ทนจะเรมราวๆ ปลายเดอนกมพาพนธหรอตนเดอนมนาคมและไปเกบเกยวประมาณเดอน

กรกฎาคม หลงจากนน กระบวนการจะไปวนปลกขาวนาปอกครงคอราวๆ เดอนสงหาคม การปลกขาวของชาวนาในแถบนจะปลกทงเพอขายและเพอบรโภค ขาวทปลกจะเปนขาวเลบนก ขาวชยนาท ขาวเบตง ขาวมาเลแดง ขาวสงขหยด รป 2 แผนท ต าบลจองถนน อ าเภอเขาชยสน จงหวดพทลง

ทมา : Google.com

ต.จองถนน

21

ต าบลชยบร อ าเภอเมอง จงหวดพทลง พนททเลอกทาการศกษาอกแหงหนง คอ ตาบลชยบร มขอมลพนฐานดงตอไปน (องคการบรหารสวนตาบลชยบร, 2558) ประวตความเปนมา ตาบลชยบร ไดรบการยกฐานะเปนองคการบรหารสวนตาบลชยบร เมอป พ.ศ. 2539 ตอมาไดรบการประกาศปรบขนาดองคการบรหารสวนตาบล (อบต.) จาก อบต.ขนาดเลก เปน อบต. ขนาดกลาง มหมบานในเขตพนทรบผดชอบ จานวน 13 หมบาน ทตงและอาณาเขต

ตงอยทางดานทศเหนอของอาเภอเมองพทลง และอยหากจากอาเภอเมองเปนระยะทาง 9 กโลเมตร อาณาเขต มลกษณะดงน

ทศเหนอ ตดตาบลมะกอกเหนอ อาเภอควนขนน ทศใต ตดตาบลพญาขน ตาบลปรางหม อาเภอเมองพทลง ทศตะวนออก ตดตาบลลาปา อาเภอเมองพทลง ทศตะวนตก ตดตาบลพนมวงก อาเภอควนขนน

ขนาดพนท เนอทมทงหมดประมาณ 54.53 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 34,082 ไร ลกษณะภมประเทศ/ภมอากาศ

สภาพพนทมลกษณะเปนพนทลาดตาจากทศตะวนตกสทศตะวนออก ซงเปนทราบลม น าทวมขงเปนระยะเวลานานในฤดฝน ซงสามารถแบงพนททดนตาบลออกไดเปน 2 อยาง คอ ทราบ มเนอทประมาณ 50% ของพนททาการเกษตร ซงอยในหมท 1 6 8 10 11 12 13 เหมาะสาหรบการปลกขาวและถวเขยว ทราบลม มเนอทประมาณ 50% ของพนททาการเกษตร ซงอยในหมท 2 3 4 5 7 9 เหมาะสาหรบปลกขาวนาป และนาปรง และการจดไรนาสวนผสม ภมประเทศของตาบลชยบรเหมาะสาหรบการพฒนาเปนแหลงผลตผลทางการเกษตร เชน การทานา ปลกไมผล ไมยนตน เปนตน จานวนหมบานและจานวนประชากร

22

มทงหมด 13 หมบาน มประชากรทงสน 8,206 คน รวมแลว 2, 568 ครวเรอน (บานมะกอกใตพนททไปทาการเกบขอมลมประชากร 277 คน รวมแลว 87 ครวเรอน) การประกอบอาชพของประชากร

ประชากรสวนใหญประกอบอาชพดานการเกษตร สวนใหญมอาชพทานา มอาชพเสรมไดแก ปลกพรก ปลกผลไม เลยงสตว เชน โค หม เปด ไก นอกเหนอจากภาคเกษตรกรรม ในชวงวางเวนจากการทานา ประชากรยงออกไปรบจางและทาการคาขายเพอหารายไดเสรมอกดวย ลกษณะการทานา

จากการสมภาษณเชงลกกบผใหขอมลหลกซงเปนเกษตรกรตวอยางคอคณลงมนส ไดขอสรปปฏทนหรอกระบวนการทานา (นาป) ของบานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง ดงน

ตาราง 8 ปฏทนการท านาของบานมะกอกใต ต าบลชยบร

ชวงเวลาการทานา กจกรรมการทานา 1. มกราคม หรอ กมพาพนธ

เตรยมดน ไถแปร ไถกลบใหดนรวนซย

2. กมพาพนธ หวาน 3. มนาคม ใสปยครงท 1 4. เมษายน-พฤษภาคม ใสปยครงท 2 บารงชวงขาวตงทองไปจนถงขาวเรมออกรวง 5. มถนายน เรมเกบเกยวขาว

หลงจากเกบเกยวในเดอนมถนายน ชวงระหวางเดอน กรกฎาคม สงหาคม กนยายน จะเปนชวงพกดน

ไมมการทานา นาปรงจะเรมหลงจากนน คอชวงเดอนตลาคม ไปเกบเกยวชวงปลายเดอนธนวาคม การปลกขาวในแถบนจะเนนปลกเพอขายเปนสวนใหญและเกบไวเพอบรโภคใหพอในแตละป โดยขาวทปลกมทง หอมนล หอมปทม กข 29 เปนตน

23

รป 3 แผนท ต าบลชยบร อ าเภอเมอง จงหวดพทลง

ทมา : Google.com ต าบลนาขยาด อ าเภอควนขนน จงหวดพทลง เทศบาลตาบลนาทอม มขอมลพนฐาน ดงตอไปน (เทศบาลตาบลนาทอม, 2558) ประวตความเปนมา

ตาบลนาขยาด เดมชอตาบลสะพานขอย ซงเปนชอของหมบาน ตอมาพบวาสาเหตทเปลยนเปน ตาบลนาขยาดเพราะพนทเปนทราบเหมาะ กบการทานา และเปนทตา น าจงทวมมากในฤดฝน นาททามกจะไมไดผล ภาษาปกษใตเรยกวา "อยาหยด" ตอมาเรยกวา "นาหยด" หมายความวา ทานาวางใจไมได ซงเปนภาษาทองถน ภาคกลางใชวา "นาขยาด" ปจจบนตาบลนาขยาดเปนตาบลเกาแก ตงอยในอาเภอควนขนน

ทตงและอาณาเขต

ททาการเทศบาลตาบลนาขยาดตงอยหมท 10 ตาบลนาขยาด ในอาเภอควนขนน จงหวดพทลง อยทางทศตะวนตกเฉยงใตของทวาการอาเภอควนขนน มระยะหางจากอาเภอประมาณ 11 กโลเมตร ระยะหางจากตวจงหวดประมาณ 18 กโลเมตร

ทศเหนอ ตดตอกบตาบลดอนทราย อาเภอควนขนน และตาบลเขายา อาเภอศรบรรพต ทศใต ตดตอกบแพรกหา อาเภอควนขนน ทศตะวนออก ตดตอกบตาบลพนมวงก ตาบลโตนดดวน อาเภอควนขนน ทศตะวนตก ตดตอกบตาบลตะแพน อาเภอศรบรรพตทศเหนอ

ต.ชยบร

24

ขนาดพนท ตาบลนาขยาดมเนอทประมาณ 49 ตารางกโลเมตร หรอ 30,625 ไร

ลกษณะภมประเทศและภมอากาศ พนทสวนใหญเปนทราบลม พนททางทศตะวนตกเปนเนนสง และภเขา เหมาะแกการปลกขาว และ

ทาสวนยางพารา และปลกผลไม ลกษณะภมอากาศอยในสถานทไมรอนจด และไมหนาวจด อณหภมประมาณ 27 - 28 องศาเซลเซยส อณหภมสงสดเฉลย 30 - 35 องศาเซลเซยส ฤดกาลแบงเปน 2 ฤด คอ ฤดรอน เรมตงแตเดอน กมภาพนธ - พฤษภาคม ฤดฝนจะเรมตงแตเดอนพฤษภาคม – กมภาพนธ ซงเปนชวงทไดรบอทธพลจากลมมรสมตะวนตกเฉยงใต และลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ จานวนหมบาน/จานวนประชากร

ม 12 หมบาน อยในเขตเทศบาลตาบลนาขยาด เตมหมบาน 12 หมบานโดยแยกพนการปกครองออกเปน 12 หมบาน ประชากรทงสน 8,068 คน แยกเปนชาย 3,916 คน หญง 4,152 คน มความหนาแนนเฉลย 165 คน / ตารางกโลเมตร (ขอมล ณ เดอนมนาคม พ.ศ. 2551 กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย) การประกอบอาชพของประชากร

ลกษณะการประกอบอาชพของราษฎรสวนใหญประกอบอาชพการเกษตร คาขาย รบจางและรบราชการ รายไดสวนใหญจงมาจากภาคการเกษตร แตเนองจากในสภาวะเศรษฐกจในปจจบนราคาสนคาทางการเกษตรมราคาทไมแนนอน จงทาใหคาครองชพสงขน ซงไมพอแกการใชจาย ลกษณะการทานา

จากการสมภาษณเชงลกกบผใหขอมลหลกซงเปนเกษตรกรตวอยางและเปนประธานกลมวสาหกจชมชนบานนาทอมรวมใจ คอคณโชตกา ทองขนดา ไดขอสรปปฏทนหรอกระบวนการทานา (นาป) ของบานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง ดงน

ตาราง 9 ปฏทนการท านาของบานนาทอม ต าบลนาขยาด

ชวงเวลาการทานา กจกรรมการทานา 1. กรกฎาคม เตรยมดน ไถกลบพชคลมดนทปลกไวใหกลายเปนปย 2. สงหาคม-กนยายน สงหาคมเรมหวานขาวเลบนก สวนตนถงกลางเดอนกนยายนหวานขาวสงขหยด ขาว

สองพนธนใชระยะเวลาเตบโตตางกน แตสดทายขาวจะสกทนกนพอด 3. ตลาคม พฤศจกายน ใสปย บารงตนขาว ดแลขาวในนา ดแลกาจดวชพช จนขาวเรมตงทอง ออกรวง

25

ธนวาคม 4. มกราคม หรอ กมพาพนธ

เกบเกยวขาว

ทน จะไมมการทานาปรง เพราะในหนาแลงจะไมมนา และชลประธานยงไมเขาถงพอทจะทานาปรงได

การปลกขาวในแถบนจะเปนการปลกเพอบรโภคเทานน โดยขาวทปลกมทง เลกนก และสงขหยด รป 4 แผนท ต าบลนาขยาด อ าเภอควนขนน จงหวดพทลง

ทมา : Google.com สรป จะเหนไดวา พนท 4 พนททใชเปนพนทสาหรบงานวจยครงน จะมความแตกตางกนในสงตอไปน

1. ปฏทนการปลกขาวทแตกตางกน โดย บานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา เรมทานาเดอนพฤศจกายน บานจงเก ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง เรมทานาเดอนสงหาคม บานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง เรมทานาเดอนมกราคม สวนบานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง เรมทานาเดอนกรกฎาคม

2. ในแงของพนท 3 พนทมสวนทตดกบทะเล ทะเลสาบสงขลา หรอทะเลนอย ไดแก บานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา บานจงเก ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง และบานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง เปนพนทราบลมทสามารถทานาไดทงนาปและนาปรง คอทานา 2 ครงตอป สวน บานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง เปนพนทสงใกลเขตภเขา ทานาไดปละ 1 ครงคอนาป จะพงพงน าฝน เทานน ในการทานา นอกจากน บานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระ

ต.นาขยาด

26

โนด จงหวดสงขลา บานจงเก ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง และบานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง ในบางพนท จะมปญหาเรองของดนในทนาเคมแทรกเขามาหากปไหนฝนแลงน านอย ทาใหสงผลตอการทานาปรงในชวงหนาแลง หรอแมกระทงนาป ในปทมปรมาณฝนนอย แต บานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง ไมมปญหาเรองดนเคมแตจะมปญหาเรองการขาดน า น าฝนไมพอตอการทานาป หากปไหนแลง ฝนนอยจะไดรบผลกระทบมาก

3. บานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา บานจงเก ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง และบานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง จะเนนทานาเพอขายเปนสวนใหญและบางสวนเกบไวบรโภค ขณะท บานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง จะเปนการปลกขาวเพอบรโภคเองเทานน ขอมลพนฐานของกลมตวอยางในการวจย

กลมตวอยางสาหรบงานวจยในครงน คอชาวนาใน 4 พนทในบรเวณรอบลมน าทะเลสาบสงขลา ไดแก ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง และ ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง จานวนทงสน 103 ครวเรอน คดเปน 28.22% ของกลมตวอยางทตงเอาไว (คอ จานวน 365) ทเกดจากการคานวณจากฐานจานวนประชากรททาการศกษา สดสวนนถอเปนอตราการตอบกลบทพบไดทวไปในงานวจยเชงปรมาณทมการสารวจโดยใชแบบสอบถามในการเกบขอมล จานวน 103 ครวเรอนน เปนครวเรอนจากตาบลแดนสงวน 33 ครวเรอน ตาบลชยบร 18 ครวเรอน ตาบลนาทอม 20 ครวเรอน และตาบลจองถนนอก 32 ครวเรอน โดยผททาแบบสอบถามเปนหวหนาครวเรอน เปนเพศชาย 29.1% เพศหญง 70.9% กลมตวอยางสวนใหญ คอ 69.9% จบการศกษาระดบประถมศกษา รองลงมา 12 % จบการศกษาระดบปรญญาตรหรอเทยบเทา 11% จบการศกษามธยมปลาย และ 8% จบการศกษาชนมธยมตน ดงตารางดานลาง ตาราง 10 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามเพศและระดบการศกษา (n = 103)

เพศ ความถ รอยละ ชาย 30 29.1 หญง 73 70.9

รวมทงสน 103 100

ระดบการศกษา ความถ รอยละ ประถมศกษา 72 69.9

มธยมตน 8 7.8

27

มธยมปลาย 11 10.7 ปรญญาตร 12 11.7

รวมทงสน 103 100

ในแงของอายของกลมตวอยาง อายสงสด คอ 76 ป ตาสด 30 ป และอายเฉลยอยทประมาณ 57.18 ป กลมตวอยางมจานวนสมาชกในครวเรอนเฉลยอยทประมาณ 4 คน โดยจานวนสมาชกในครวเรอนสงทสดคอ 9 คน และมจานวนสมาชกในครวเรอนตาทสดคอ 1 คน (โสด) ในแงของรายได จากการสารวจพบวา รายไดเฉลยอยทประมาณ 11,033 บาทตอเดอน รายไดสงสดคอ 70,000 บาทตอเดอน สวนรายไดตาสด คอ 1,500 บาทตอเดอน ในแงของการอยอาศย ชาวนาในพนทสวนใหญ คอ 49.5% อาศยอยในบานปนชนเดยว รองลงมา 26.2% อาศยอยในบานสองชน (ปนทงหลงหรอปนผสมไม) 23.3% อาศยอยในบานไมชนเดยวยกพนใตถนสง และ 1% อาศยอยในตกสง 3 ชนขน สวนในดานการประกอบอาชพ พบวา กลมตวอยาง 97.1% ประกอบอาชพทานาปลกขาวเปนอาชพหลก 1.9% ทาสวนยางพาราเปนอาชพหลก และอก 1% ประกอบอาชพอนเปนอาชพหลก ไปดงตารางดานลาง ตาราง 11 กลมตวอยาง จ าแนกตามอาย จ านวนสมาชกในครวเรอน รายได ลกษณะทพกอาศย และอาชพหลก

(n = 103)

คณลกษณะ Min Max X SD อาย 30 76 57.18 11.493 สมาชกในครวเรอน 1 9 3.81 1.534 รายไดตอเดอน 1500 70000 11033.05 11512.202

ลกษณะทพกอาศย ความถ รอยละ บานปนชนเดยว 51 49.5 บานไมชนเดยวยกพนใตถนสง 24 23.3 บาน 2 ชน (ปนทงหลงหรอปนผสมไม)

27 26.2

ตก 3 ชนขนไป 1 1 รวมทงสน 103 100

28

อาชพหลก ความถ รอยละ ทานาขาว 100 97.1 ทาสวนยางพารา 2 1.9 อนๆ 1 1

รวมทงสน 103 100 จากขอมลสวนบคคลขางตน มประเดนทตองใหความสนใจ คอ ครวเรอนชาวนาในพนททาการศกษาบางสวนยงถอวามความเปราะบาง (Vulnerability) ตอการไดรบผลกระทบจากภยพบต กลาวคอ มครวเรอนทเปนชาวนาเกอบ 50% ทอาศยอยในบานปนชนเดยว ซงถอวาเปนโครงสรางทพกอาศยทเปราะบางตอการไดรบผลกระทบของนาทวม ในทางทฤษฎการจดการภยพบตจดจาแนกวาเปนความเปราะบางทางกายภาพเพราะเปนความเปราะบางของทอยอาศยหรออาคาร (Physical Vulnerability) หากเกดน าทวมสงระดบเกอบสองเมตรหรอสองเมตรขนไป ผอยอาศยและทรพยสนขาวของภายในบานยอมเสยงทจะไดรบผลกระทบ ขณะทกลมตวอยางมหวหนาครวเรอนทมอายเฉลยสงถงเกอบ 60 ป ซงถอวาใกลเขาถงสถานะผสงวย เชนเดยวกนกบดานการศกษาทกลมตวอยางสวนใหญคอ 69.9% จบการศกษาระดบประถมศกษา และมรายไดเฉลยอยทประมาณ 11,033 บาทตอเดอน (เทากบวาตอวนนนชาวนาแถบนมรายไดเทากบรายไดขนตาคอประมาณ 300 บาทตอวนเทานน เหลานถอเปนความเปราะบางทางสงคม (Social Vulnerability) ตอการไดรบผลกระทบจากภยพบต ทงสน ในแงของการทานา การวเคราะหขอมลจากแบบสอบถาม พบวา โดยเฉลย ชาวนาในพนทททาการศกษามทดนในการทานาประมาณ 17.94 ไร ชาวนาทมพนททานามากทสดมพนทถง 100 ไร และคนทมพนทนอยทสดมพนททานา 1 ไร ทดนทใชทานาปลกขาวสวนใหญ (61.2%) ชาวนาหรอครวเรอนเปนเจาของทดนเอง สวนอก 16.5% บอกวา เชาทดนคนอนทา สวนอก 22.3% บอกวา เปนทดนในลกษณะอน ซงมไดระบ ลกษณะการทานาในพนทแถบน สวนใหญ (67%) ทาทงนาปและนาปรง มชาวนา 31.1% ทาเฉพาะนาป และอก 1.9% ทาเฉพาะนาปรง สาหรบวตถประสงคในการทานา การวเคราะหขอมลจากแบบสอบถาม พบวา 53.4% ทานาทงเพอขายและเพอบรโภค ขณะท 23.3% ระบวา ทาเพอขายอยางเดยว และอก 23.3% ระบวา ทานาเพอบรโภคในครวเรอนอยางเดยว ในแงของผลผลตจากการทานา พบวา โดยเฉลยในแตละป ชาวนาแถบน ไดผลผลตขาวปละประมาณ 16 เกวยน มผไดผลผลตสงสดคอ 80 เกวยน และตาสดคอ 1 เกวยน และในแงของการจดบนทกตนทนการทานา พบวา 82.5% ตอบวาไมไดมการจดบญชคาใชจายดานตางๆ ในการทานาไวเลย ขณะทมเพยง 17.5% ตอบวา ไดมการจดบญชคาใชจายดานตางๆ ในการทานาไว รายละเอยด ดงตารางดานลาง

29

ตาราง 12 คาเฉลยของจ านวนพนทท านาและจ านวนผลผลตขาวตอป (เกวยน) ทชาวนาในพนทท าได (n = 103)

พนทนาและผลผลต

Min Max X SD

พนททานา (ไร) 1 100 17.94 18.97 ผลผลตขาว (เกวยน)

1 80 15.93 19.15

ตาราง 13 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามสทธในทดนท านา วตถประสงคในการท านา ประเภท

ของการท านา และพฤตกรรมการบนทกตนทนการท านา (n = 103)

สทธของพนททานา ความถ รอยละ ครอบครวทานเปนเจาของ 63 61.2 เชาทดนคนอนทา 17 16.5 อนๆ 23 22.3

รวมทงสน 103 100

วตถประสงคของการทานา ความถ รอยละ บรโภคในครวเรอน 24 23.3 เพอขาย 24 23.3 ไวบรโภค ถาเหลอขาย 55 53.44

รวมทงสน 103 100

ประเภทของการทานา ความถ รอยละ นาปอยางเดยว 32 31.1 นาปรงอยางเดยว 2 1.9 นาปและนาปรง 69 67

รวมทงสน 103 100

การบนทกตนทนการทานา ความถ รอยละ ไมไดบนทกไว 85 82.5 บนทกไว 18 17.5

รวมทงสน 103 100

30

ผลการศกษาตามค าถามวจยและผลการทดสอบสมมตฐาน

ผลการวจย นาเสนอออกมาในรป 7 หวขอหลก ไดแก 1) ความร/ความเขาใจเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 2) ผลกระทบตอการทานา (และการเกษตรดานอนๆ) 3) ผลกระทบตอการดารงชวต 4) การปรบตว 5) การเตรยมความพรอมรบมอภยพบต 6) ปญหา/อปสรรคตอการปรบตว และ 7) ขอเสนอแนะจากชมชน 1. ความร/ความเขาใจของเกษตรกรเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ตอบคาถามวจยขอท 1 ผวจยไดตงคาถามวจยยอยขอหนงวา เกษตรกรผปลกขาวในพนทลมน าทะเลสาบสงขลามความร/ความเขาใจเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยางไรบาง ในสวนน ผวจยไดทาการเกบขอมลโดยใชท งแบบสอบถามและการสนทนากลม โดยแบบสอบถาม (Survey Questionnaire) นน ไดทาการเกบจากเกษตรกร จานวน 103 คน เปนครวเรอนจากตาบลแดนสงวน 33 ครวเรอน ตาบลชยบร 18 ครวเรอน ตาบลนาทอม 20 ครวเรอน และตาบลจองถนนอก 32 ครวเรอน เพอวเคราะหวา เกษตรกรในพนทศกษามความตระหนกร (Awareness) ถงการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศทกาลงเกดขนหรอไม มากนอยเพยงใด ผวจยไดตงคาถามวา “ทานเหนดวยหรอไมวาในปจจบน สภาพอากาศเปลยนแปลงไป ไมเหมอนแตกอน มความแปรปรวน ไมแนไมนอน อากาศรอนขน บางทฝนตกมากเกนไป นาทวม บางปฝนทงชวง นาแลง และมพายลมแรงมากยงขนกวาแตกอน” ผลการวเคราะหขอมลเชงปรมาณทไดจากแบบสอบถาม ดงปรากฏในตาราง ตาราง 14 ความตระหนก (Awareness) ถงการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ (n = 103)

ตวแปร/ขอคาถาม จานวน % ทานเหนดวยหรอไมวาในปจจบน สภาพอากาศเปลยนแปลงไป ไมเหมอนแตกอน มความแปรปรวน ไมแนไมนอน อากาศรอนขน บางทฝนตกมากเกนไป นาทวม บางปฝนทงชวง นาแลง และมพายลมแรงมากยงขนกวาแตกอน

ไมเหนดวย (1) เหนดวยเลกนอย (2)

ไมแนใจ (3) เหนดวยมาก (4)

เหนดวยอยางยง (5) รวม

4 8 7

56 28

103

3.9 7.8 6.8

54.4 27.2 100

31

จากตาราง จะเหนไดวา กลมตวอยางทเปนชาวนา 103 คน จาก 4 พนท (ตาบลแดนสงวน 33 ครวเรอน ตาบลชยบร 18 ครวเรอน ตาบลนาทอม 20 ครวเรอน และตาบลจองถนนอก 32 ครวเรอน) ซงมอาณาเขตตดหรอใกลกบลมน าทะเลสาบสงขลา จานวนถง 54.4% ทเหนดวยมาก และ 27.7% ทเหนดวยอยางยง วาสภาพภมอากาศในปจจบนเปลยนแปลงไปไมเหมอนเดมไมแนนอน แสดงใหเหนวา ชาวนาสวนใหญในเขตบรเวณดงกลาวตระหนกหรอรบร ถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ แลว “ภาพ” หรอ “การรบร” เกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศดงกลาว สอออกมาในรปหรอลกษณะใด กลาวอกในหนง การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนเรองเกยวกบอะไรในความรสกหรอการรบรของชาวนาในเขตพนทดงกลาว เพอตอบคาถามน นกวจยไดศกษาในเชงลก โดยทาการสมภาษณแบบสนทนากลม (Focus-group Interview) ใน 4 ตาบล ของ 4 อาเภอทเปนพนททาการศกษา (ไดแก ต. แดนสงวน 33 คน ต.นาขยาด 20 คน ต.จงเก 32 คน และ ต.ชยบร 18 คน) แลวนาขอมลในรปของคาสมภาษณมาวเคราะหโดยใชวธการ Grounded Theory ซงเรมจากการกาหนดรหสเบองตน (Initial Coding) และรหสเชงลก (Focused Coding) พบวา ในภาพรวม ความร/ความเขาใจของเกษตรกรเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ปรากฏออกมาใน 5 รปแบบหลก (Themes) คอ (1) อากาศทรอนขน (2) เกดลมพายบอยขน (3) ฤดกาลเปลยนแปลงไปไมแนนอน (4) ขาดน า/น าแลง และ (5) น าทวม โดยในแตละชมชนจะมความรความเขาใจ การรบร หรอ การมองเรองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทงทคลายคลงกน ดงแผนภาพ ดานลาง รป 5 การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศภายใตการรบรของเกษตรกรในพนทลมน าทะเลสาบสงขลา

อยางไรกตาม มใชทกชมชนจะรบรเรองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยางครอบคลมทง 5 ประเดน บางชมชนสอออกมาเพยง 2 หรอ 3 หรอ 4 ประเดน ขณะทบางชมชนมองวาเปนเรองทง 5 ประเดนตามท

32

นาเสนอขางตน ซงจะไดมการวเคราะหหรอวจารณตอไปวาเพราะเหตใดชมชนแตละชมชนจงมองเรองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในลกษณะเชนนน ตาราง ดานลาง แสดง Themes เกยวกบความรความเขาใจของเกษตรกรเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (พรอมตวอยางคาสมภาษณ หรอ Interview Quotes ทแสดงถง themes ดงกลาว) ตาราง 15 ความร/ความเขาใจของเกษตรกรเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของเกษตรกรในชมชนบานทงสงวน ต.แดนสงวน อ.ระโนด จ.สงขลา

Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes อากาศทรอนขน “อากาศรอนขน รอนชน”

“อากาศรอนมากขน” “ตอนนรอนมากขน”

เกดลมพายบอยขน /รนแรงขน “ลมแรงขน” ฤดกาลเปลยนแปลงไปไมแนนอน “ฝนตกไมตามฤดกาล”

“ฤดเปลยนไมแนนอน” “สภาพอากาศไมเหมอนเดม ฝนตกไมตองตามฤดกาล จะตกกอนฤด เชน เมอกอนตกสามวนสามคนแตเดยวนไมตก”

ขาดนา/นาแลง “ภยแลงกแลงยาวนาน ฝนนอยลง”

ตาราง 16 ความร/ความเขาใจของเกษตรกรเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของเกษตรกรในชมชนบานจงเก ต าบลจองถนน อ.เขาชยสน จ.พทลง

Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes อากาศทรอนขน “ปจจบนอากาศรอนจด”

“รอนมากขน” เกดลมพายบอยขน /รนแรงขน “ลมแรงมากขน”

“พายมาก” “เกดพายเปนครงคราวและเรมมพายมากขน” “เกดพายมาก” “ลมแรงมากขน”

ฤดกาลเปลยนแปลงไปไมแนนอน “ฝนตกไมตรงฤดกาล” “เมอกอนทานาตามฤดกาล แตตอนนทาไมได เนองจากฤดกาล

33

เปลยนแปลง” เมอกอนฝนตกเดอน5-6 แตตอนนไมตกแลว

ขาดนา/นาแลง “เดยวนแลงมากทานาปรงไมได” นาทวม “นาทวมขงทกป นาทวมมาก”

“มนาทวมขงนา” “นาทวม หลายปตอครง”

ตาราง 17 ความร/ความเขาใจของเกษตรกรเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของเกษตรกรในชมชนบานมะกอกใต ต าบลชยบร อ าเภอเมอง จงหวดพทลง

Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes อากาศทรอนขน “อากาศรอนมาก” เกดลมพายบอยขน /รนแรงขน “ลมพายมาไมแนนอน” นาทวม “นาทวม”

“นาทวมทกป” ตาราง 18 ความร/ความเขาใจของเกษตรกรเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของเกษตรกรในชมชนบานนาทอม ต าบลนาขยาด อ าเภอควนขนน จงหวดพทลง

Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes เกดลมพายบอยขน /รนแรงขน “พาย จะมทงลมทงฝน เกดทเกดนาน และถขน ปละ 2-3 ครง” ฤดกาลเปลยนแปลงไปไมแนนอน “ฤดเปลยน ฝนตกมง ฝนตกไมทวฟา ตกไมแนนอน ไมตามฤดกาล

ฝนตกนอยกวาเดม ชากวาเดม”

ขาดนา/นาแลง “เมอกอนแลง 3 เดอน มกราคม ถง เมษายน แตตอนน ฤดแลงนานกวาฤดฝน”

ทดสอบสมมตฐานการวจยขอท 1 การวจยครงนไดตงสมมตฐานการวจยขอท 1 วา ระดบการรบรหรอตระหนก ของชาวนาเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและผลกระทบตอวถชวต อยในระดบทแตกตางกนขนอยกบคณลกษณะสวนบคคล เชน อาย ระดบการศกษา เพศ รายได การทดสอบสมมตฐานน เรมจากการวเคราะหระดบการรบรหรอตระหนก ของชาวนาเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในภาพรวมวาเปนอยางไร โดยการหาคาเฉลยจากการตอบแบบสอบถามขอ 16

34

“ทานเหนดวยหรอไม/มากนอยเพยงใดวา สภาพอากาศเปลยนแปลงไป ไมเหมอนแตกอน มความแปรปรวน ไมแนไมนอน อากาศรอนขน บางทฝนตกมากเกนไป น าทวม บางปฝนทงชวง น าแลง และมพายลมแรงมากยงขนกวาแตกอน” ขอคาถามน มคาตอบใหเลอกตามมาตรวดแบบ Likert-Scale โดยมตวเลอกใหตอบ 5 ระดบ ดงน 1 หมายถง ไมเหนดวย 2 หมายถง เหนดวยเลกนอย 3 หมายถง ไมแนใจ 4 หมายถง เหนดวยมาก 5 หมายถง เหนดวยอยางยง การวเคราะหระดบการรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตามความคดเหนของชาวนาในเขตพนทดงกลาว จะใชการวเคราะหคา Mean แลวนาคา Mean มาแปรผลระดบโดยใชเกณฑการแปรคาระดบความความเขาใจหรอความตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ดงน อนตรภาคชน = คะแนนสงสด – คะแนนตาสด/จานวนชน = 5-1/5 = 0.80 คะแนนเฉลยระหวาง 1.00 – 1.80 หมายถง ระดบนอยทสด คะแนนเฉลยระหวาง 1.81 – 2.60 หมายถง ระดบนอย คะแนนเฉลยระหวาง 2.61 – 3.40 หมายถง ระดบปานกลาง คะแนนเฉลยระหวาง 3.41 – 4.20 หมายถง ระดบมาก คะแนนเฉลยระหวาง 4.21 – 5.00 หมายถง ระดบมากทสด ผลการวเคราะหคา Mean ดงปรากฏในตารางท 11 ตาราง 19 คาเฉลยการตระหนกหรอรบรการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในภาพรวม (n = 103)

Variable X SD CC Awareness 3.93 1.003

จากการวเคราะหคา Mean พบวา ในภาพรวม กลมตวอยางมคาเฉลยระดบการรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ อยท 3.93 ซงอยในระดบมาก ตามเกณฑอนตรภาคชนทกาหนดไว และหากวเคราะหคาเฉลยลงไปในแตละพนท จะพบวา ทกพนททาการศกษา กลมตวอยางมการรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยในระดบมากเหมอนกนหมด โดยท ชาวนาในพนท ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา มระดบการรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในระดบมาก ( X = 4.18) ซงเปนระดบทสงทสด รองลงมา ไดแก ชาวนาในพนท ตาบลจงเก อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง (X = 3.97)

35

ชาวนาในพนท ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง (X = 3.72) และสดทาย ชาวนาในพนท ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง (X = 3.65) โดยสรป ขอมลดงกลาว แสดงใหเหนวา ชาวนาในพนทดงกลาวตางกรบรไดวาสภาพภมอากาศในพนททตนอาศยอยเปลยนแปลงไปจากแตกอน ไมเหมอนเดม และไมแนไมนอน ตาราง 20 คาเฉลยการตระหนกหรอรบรการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจ าแนกตามพนท (n = 103)

พนท n X SD แดนสงวน 33 4.18 .983

ชยบร 18 3.72 1.018 นาทอม 20 3.65 .933

จองถนน 32 3.97 1.031

จากน น ผวจ ยไดทาการทดสอบสมมตฐานเพมเตมในสวนทวา ระดบการรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ แตกตางกนตามคณลกษณะสวนบคคล เชน เพศ ระดบการศกษา อาย และรายได อยางมนยสาคญทางสถตหรอไม การทดสอบในสวนน การทดสอบวาเพศทตางกนมระดบการรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตหรอไม ใชการวเคราะหความแตกตางของคา Mean โดยใช t-Test การทดสอบวาระดบการศกษาทตางกนมระดบการรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตหรอไม ใชการวเคราะห One-Way ANOVA สวนการวเคราะหวา อายและรายไดมผลตอระดบการรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยางมนยสาคญทางสถตหรอไม ใชเทคนคการวเคราะห Multiple Regression ผลการวเคราะหดงแสดงในตารางดานลาง ตาราง 21 การเปรยบเทยบระดบการรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศระหวางเพศชายกบ

เพศหญง (n = 103)

Sex n X SD t Sig. Male 30 3.87 1.106 -.423 .674 Female 73 3.96 .964

ขอมลจากตารางวเคราะห t-Test ดานบนพบวา ระดบรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของกลมตวอยางทงหมดใน 4 พนท ไมมความแตกตางกนตามเพศ กลาวคอ ในบรบทของการศกษานชาย หญง มไดมความแตกตางกนในแงของการรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทเกดขน เพราะ “ความตาง” ของคาเฉลยระดบรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของกลมตวอยาง 2 กลมคอ

36

ชาย หญง ไมมนยสาคญทางสถต ทระดบความเชอมน 95% (คา Sig. มากกวา 0.05) ผลการทดสอบ ไมเปนไปตามสมมตฐานทต งไว ท งน อาจเปนเพราะจานวนกลมตวอยางชาย หญง ทไมสมดลกน อาจสงผลตอการวเคราะหคาเฉลยและตอผลการวเคราะหทจะมนยสาคญทางสถต กเปนได ตาราง 22 ระดบการรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ จ าแนกตามระดบการศกษา (n = 103)

Education n X SD primary school 72 3.86 1.079 lower secondary 8 4.25 .463 higher secondary 11 4.27 .647 undergrad 12 3.83 1.030 ตาราง 23 การเปรยบเทยบระดบการรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของผทมระดบการศกษาตางกน

Source of Variance df SS MS F Sig. Between Groups 3 2.565 .855 .847 .472 Within Groups 99 99.960 1.101 Total 102 102.524

การวเคราะห One-Way ANOWA ไมพบวามอยางนอย 1 กลมทมคาเฉลยแตกตางจากคาเฉลยของกลมอนๆ อก 3 กลมอยางมนยสาคญทางสถต นอกจากน การวเคราะหความแตกตางกลมตอกลมยงไมพบวามคใดทคาเฉลยมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ทระดบความเชอมน 95% (คา Sig. มากกวา 0.05) ชใหเหนวา ในบรบทของการศกษาน (รวมทงกบกลมตวอยางน) ระดบการศกษาทแตกตางกนมไดทาใหระดบการรบรของชาวนาในพนทททาการศกษามระดบทแตกตางกนแตอยางใด คนทมระดบการศกษาตากบคนทมระดบการศกษาสงกวามไดมการรบรหรอตระหนกตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทแตกตางกน ผลการทดสอบ ไมเปนไปตามสมมตฐานทตงไว ทงน อาจเปนเพราะกลมตวอยางในแตละกลมมจานวนนอย หรออาจเปนเพราะมจานวนบางกลมทมากกวากลมอนๆ อยางมาก จงอาจสงผลตอระดบการมนยสาคญทางสถต

37

ตาราง 24 ผลการวเคราะหการถดถอยพหคณเพอศกษาปจจยดานอายและรายไดทมผลตอระดบการรบรหรอ

ตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (n = 103)

Variables b Beta age -.010

(.009) -.119

Income in thousand -.004 (.006)

-.074

Constant 4.576 R2 .018 Note: n = 103; b = unstandardized regression coefficient with standard error in parentheses; Beta = standardized regression coefficient การวเคราะห Multiple Regression ในสวนน ตองการตรวจสอบวา อายและรายไดมผลตอระดบการรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยางมนยสาคญทางสถตหรอไม ผลการวเคราะหพบวา ตวแปรตนสองตวแปรในโมเดลนคออายและรายไดรวมกนพยากรณตวแปรตามคอระดบการรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ไดประมาณ 0.02% แตเปนโมเดลทไมมนยสาคญทางสถต (F = .403) ชใหเหนวา อายและรายได ไมมผลตอระดบการรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของชาวนาในพนทททาการศกษา กลาวอกนยหนง อายมาก อายนอย รายไดมาก (รวย) รายไดนอย (จน) ไมใชปจจยททาใหชาวนาในพนทททาการศกษารบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทตางกน แตอยางใด อยางไรกตาม การทดสอบดงกลาวไมเปนไปตามสมมตฐานทตงเอาไว ทงน อาจเปนเพราะกลมตวอยางในแตละกลมมจานวนนอย หรออาจเปนเพราะมจานวนบางกลมทมากกวากลมอนๆ อยางมาก จงอาจสงผลตอระดบการมนยสาคญทางสถต 2. ผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอวถชวตชาวนาในพนททศกษา ตอบคาถามวจยขอท 2 เพอตอบคาถามวจยทวา เกษตรกรผปลกขาวในเขตพนทลมน าทะเลสาบสงขลาไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยางไร ผวจยไดทาการวเคราะหโดยใชขอคาถามท 17 เพอศกษาผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการทานา และ ขอ 20 กบ ขอ 21 เพอศกษาผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการดาเนนชวต ในความรสกของเกษตรกร การตอบคาถามวจยน จะนาเสนอเปน 2 สวน สวนแรกคอ ผลกระทบตอการทานา และสวนท 2 ผลกระทบตอการดาเนนชวต

38

2.1 ผลกระทบตอการท านา จากการวเคราะหการตอบแบบสอบถามในขอ 17 ทถามเกษตรกรวา “ทานเหนดวยหรอไม/มากนอยเพยงใดวาสภาพภมอากาศทแปรปรวน ไมแนไมนอน ทาใหการทานาขาวของทานไดรบความเสยหาย?” ผตอบแบบสอบถามกาหนดใหตอบคาถามจากตวเลอกตามมาตรวดแบบ Likert-Scale โดยมตวเลอกใหตอบ 5 ระดบ ดงน 1 หมายถง ไมเหนดวย 2 หมายถง เหนดวยเลกนอย 3 หมายถง ไมแนใจ 4 หมายถง เหนดวยมาก 5 หมายถง เหนดวยอยางยง การวเคราะหความถและรอยละของการตอบแบบสอบถาม พบวา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทททาการศกษาถง 47.6% ทระบวาตนเหนดวยมากวาสภาพภมอากาศทแปรปรวน ไมแนไมนอน สงผลใหการทานาไดรบความเสยหาย ขณะท 23.3% ระบวา เหนดวยอยางยง ขอมลดงกลาวสอใหเหนวา กลมตวอยางรวมกนมากกวา 70% ไดรบหรอเคยไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในลกษณะททาใหการทานาเสยหาย เมอศกษาลกลงไปในแตละพนท พบวา ชาวนา ต. แดนสงวน สวนใหญไดรบผลกระทบในระดบมาก 45.5% หรอ มากทสด 39.4% รวมทงสน 84% ทระบวาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลกระทบตอการทานาในระดบมากขนไป สวนชาวนาบานมะกอกใต ต.ชยบร เพยง 16.7% เทานนทระบวา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลกระทบตอการทานาในระดบมากทสด และ 27.8% ระบวา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลกระทบตอการทานาในระดบมาก ในขณะท มจานวนถง 44.4% ทระบวา ไมเหนดวยวา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลกระทบตอการทานา และ 11.1% ทระบวา เหนดวยเลกนอย ขอมลดงกลาวอาจสะทอนใหเหนวา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทบานมะกอกใต ต.ชยบร อ.เมอง จ.พทลง มากกวา 50% รสกหรอมองวาตนไมไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในแงของการทานา สาหรบชาวนา ต.จงเก อ.เขาชยสน จ.พทลง สวนใหญไดรบผลกระทบมาก 53.1% และ มากทสด 21.9% รวมทงสน 75% ทระบวาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลกระทบตอการทานาในระดบมากขนไป สดทาย ชาวนาในพนท ต.นาขยาด อ.ควนขนน จ.พทลง สวนใหญไดรบผลกระทบมาก 60% และ มากทสด 5% รวมทงสน 65% ทระบวาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลกระทบตอการทานาในระดบมากขนไป การวเคราะหเปรยบเทยบระดบการไดรบผลกระทบในแงการท านาจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ การวเคราะหเปรยบเทยบระดบการไดรบผลกระทบในแงการทานาจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

39

ใน 4 พนท จะใชการวเคราะหคา Mean แลวนาคา Mean มาแปรผลระดบโดยใชเกณฑการแปรคาระดบการไดรบผลกระทบในแงการทานาจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ดงน อนตรภาคชน = คะแนนสงสด – คะแนนตาสด/จานวนชน = 5-1/5 = 0.80 คะแนนเฉลยระหวาง 1.00 – 1.80 หมายถง ระดบนอยทสด คะแนนเฉลยระหวาง 1.81 – 2.60 หมายถง ระดบนอย คะแนนเฉลยระหวาง 2.61 – 3.40 หมายถง ระดบปานกลาง คะแนนเฉลยระหวาง 3.41 – 4.20 หมายถง ระดบมาก คะแนนเฉลยระหวาง 4.21 – 5.00 หมายถง ระดบมากทสด จากการตอบแบบสอบถามขอ 17 พบคาเฉลยของแตละพนทดงตอไปน ตาราง 25 การเปรยบเทยบระดบการไดรบผลกระทบในแงการท านาจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศระหวางชาวนาในพนทตางๆ

พนท n X แดนสงวน 33 4.00

ชยบร 18 3.17 นาทอม 20 3.35

จองถนน 32 3.72 จะเหนไดวา คาเฉลยในการตอบแบบสอบถามในขอท 17 “ทานเหนดวยหรอไม/มากนอยเพยงใดวาสภาพภมอากาศทแปรปรวน ไมแนไมนอน ทาใหการทานาขาวของทานไดรบความเสยหาย?” พบวา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนท ต.แดนสงวน อ.ระโนด มคาเฉลยสงสด คอ 4 (เหนดวยระดบมาก) รองลงมา ไดแก พนท ต.เขาชยสน คาเฉลยเทากบ 3.72 พนท ต.ควนขนน คาเฉลยเทากบ 3.35 และ พนท ต.ชยบร คาเฉลยเทากบ 3.17 แสดงใหเหนวา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนท ต.แดนสงวน อ.ระโนด จ.สงขลามองวา ตนเองไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในแงของการทานามากทสด เปรยบเทยบกบอก 3 พนท นอกจากน เพอใหเกดความเขาใจในเชงลกมากยงขน ผวจยยงไดศกษาตอวา ผลกระทบทกลมตวอยางทเปนชาวนาทง 4 พนทมองวาตนไดรบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในแงของการทานา มอะไรบาง เพอใหไดคาตอบในสวนน ผวจยไดทาการเกบขอมลโดยการสนทนากลม (Focus-group Interview) ใน 4 ตาบล ของ 4 อาเภอทเปนพนททาการศกษา (ไดแก ต. แดนสงวน 33 คน ต.นาขยาด 20 คน ต.จงเก 32 คน และ ต.ชยบร 18 คน) แลวนาขอมลในรปของคาสมภาษณมาวเคราะหโดยใชวธการ Grounded Theory ซงเรมจากการกาหนด

40

รหสเบองตน (Initial Coding) และรหสเชงลก (Focused Coding) พบวา ในภาพรวมทง 4 พนท ผลกระทบทชาวนาในพนทททาการศกษาไดรบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในแงของการทานานน ปรากฏออกมาใน 6 รปแบบหลก (Themes) คอ 1. แมลงพช โรคพช ศตรพชมากขน (ทาใหตนขาวเสยหาย) 2. ตนขาวเสยหาย/นาขาวเสยหายจากภยธรรมชาต (ตนเปอยตายยามนาทวม ขาวลบยามหนาแลง) 3. ดนเคม (นาทวมนาทะเลหนนทาใหดนเคม ภยแลงทาใหดนเคม) 4. ทานาปรงไมได ขาดนาทานาในฤดแลง 5. ผลผลตขาวเสยหาย 6. ตนทนการทานาสงขน รป 6 แผนภาพสรปผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการท านาขาวของเกษตรกรในพนททท าการศกษา

อยางไรกตาม แมวาในภาพรวม ทกชมชนไดรบผลกระทบหลกทคลายคลงกน (Common Impacts) แต มใชทกชมชนจะไดรบผลกระทบอยางครอบคลมทง 5 ดาน บางชมชนอาจไดรบผลกระทบ 4 ดาน นอกจากน บางชมชนยงไดรบผลกระทบเฉพาะพนท (Area-specific Impacts) ซงแตกตางจากชมชนอนๆ ททาการศกษา เชน ชาวนาในพนทหมบานทงสงวนตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา และหมบานมะกอกใต ตาบลชยบร จงหวดพทลง จะไดรบผลกระทบในเรองของดนเคมเมอยามหนาแลง สงผลตอการทานาปรง ทาใหไมไดผลผลตทด ซงผลกระทบดงกลาว จะไมปรากฏในกลมตวอยางในอก 2 พนท คอ ตาบลจงเก อาเภอเขาชย

ผลกระทบตอการท านาในพนทศกษา

ศตรพชมากขน

ดนเคม

ขาดน าท านา

ตนขาว/นาขาวเสยหาย

ผลผลตลดลง

ตนทนสงขน

41

สน และตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง เปนตน ตารางดานลาง แสดง Themes เกยวกบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการทานาขาวของเกษตรกร (พรอมตวอยางคาสมภาษณ หรอ Interview Quotes ทแสดงถง themes ดงกลาว) ซงไดจาการวเคราะหขอมลจากการสมภาษณแบบสนทนากลมใน 4 ชมชน ตาราง 26 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการท านาขาวของเกษตรกรในชมชนบานทงสงวน ต.แดนสงวน อ.ระโนด จ.สงขลา

Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes ตวอยางคาสมภาษณ แมลงพช โรคพช ศตรพชมากขน มเชอโรค แมลงมากขน (เพลย)

หมอกลง อากาศเปลยนแปลงทาใหขาวเปนโรค ใบจด ใบดาง มวชพช เขาไมออกดอก มเพลย เกดโรคในพช มแมลงและศตรพชมากขน โรคและวชพชมากขน

ตนขาวเสยหายจากภยธรรมชาต (ตนเปอยตายยามนาทวม ขาวลบยามหนาแลง ลมพายทาใหตนขาวลม)

ลมพายรนแรงทาใหขาวตนเลกลม เกบเกยวยากผลผลตนอย นาทวมทกป และทวมปานกลาง จะทวมประมาณ 2 อาทตย จมคนนาประมาณ 50 เซนตเมตร ทาใหหวานขาวไมได นาทวมนาขาวเสยหาย

ดนเคม (นาทวมนาทะเลหนนทาใหดนเคม / ภยแลงทาใหดนเคม)

นานอยลง เนองจากแลง มปญหานาเคมมากขน ดนเปนกรด (ชวงเดอน ม.ย.-ก.ย.) ดนเคม ดนเปนกรด มนาเคมเขามา ถาแลงมากนาเคม จะทานาไมได

ตนทนการทานาสงขน ตนทนเพม ตอนนใชตนทนสงขน เพราะตองใชสารเคมกาจดโรคพช ทาใหรายไดนอยลง

ตาราง 27 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการท านาขาวของเกษตรกรในชมชนบานจงเก ต าบลจองถนน อ.เขาชยสน จ.พทลง

Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes ตวอยางคาสมภาษณ แมลงพช โรคพช ศตรพชมากขน หอยเชอรระบาด เขากดกนขาว

มสตวปกมากดกนขาว ศตรพชระบาด เกดเชอราในศตรพช

ตนขาวเสยหายจากภยธรรมชาต (ตนเปอยตายยามนาทวม ขาวลบยาม

เวลานาทวมขาวกจะเสยหาย (ขาวเปอย) แตถาเจอภยแลงขาวทกาลงออกดอกกจะเปนขาวลบ

42

หนาแลง ลมพายทาใหตนขาวลม) มปญหาขาวเปอย นาทวมทาใหนาขาวเสยหายไมไดขาว

ดนเคม (นาทวมนาทะเลหนนทาใหดนเคม / ภยแลงทาใหดนเคม)

นาทะเลหนนทาใหเกดนาทวม เกดปญหาดนเคมตามมา

ทานาปรงไมได ขาดนาทานาในฤดแลง เมอกอนทานาปรบ แตเดยวนแลง ทานาปรงไมได ผลผลตลดลง ผลตลดลง ตาราง 28 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการท านาขาวของเกษตรกรในชมชนบานมะกอกใต ต าบลชยบร อ าเภอเมอง จงหวดพทลง

Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes ตวอยางคาสมภาษณ แมลงพช โรคพช ศตรพชมากขน ขาวเปนโรคมาก

หอยเชอรกดกนขาว นกกดกนขาว

ดนเคม (นาทวมนาทะเลหนนทาใหดนเคม / ภยแลงทาใหดนเคม)

ถาแลงจะเกดปญหานาเคม ซงชมนมะกอกใตไดรบผลกระทบนาเคมมากทสด

ผลผลตลดลง ผลผลตขาวนอยลงจากเดม ตาราง 29 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการท านาขาวของเกษตรกรในชมชนบานนาทอม ต าบลนาขยาด อ าเภอควนขนน จงหวดพทลง

Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes ตวอยางคาสมภาษณ แมลงพช โรคพช ศตรพชมากขน ตนขาวเสยหายจากภยธรรมชาต (ตนเปอยตายยามนาทวม ขาวลบยามหนาแลง ลมพายทาใหตนขาวลม)

นาทวมขาวเสยหายหมด ลมพายมาขาวลมเสยหายขาวทองแลว ขาวลม ลบ

ผลผลตลดลง นาทวมทาผลผลตนอย ทาใหขาดทน นาทวม นามากขาวไมแตกกอ ทาใหผลผลตนอยลง หวานขาวแลวฝนไมตก ขาวไมเกด ลมพายมาขาวลมเสยหายขาวทองแลว ขาวลม ลบ ไมมผลผลต (ไดแตขางบน ดานลางเสยหาย)

43

2.2 ผลกระทบตอการด าเนนชวต เพอตอบคาถามวจยทวา เกษตรกรในพนทลมน าทะเลสาบสงขลาไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยางไรในแงของการดาเนนชวต ผวจยไดใชขอคาถามท 20 ซงถามเกษตรกรเกยวกบผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอสขภาพของตนและคนในครอบครว และขอ 21 ซงถามเกยวกบผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอดาเนนชวตประจาวนโดยรวม มาทาการวเคราะห โดยเรมจากการวเคราะหผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอสขภาพของชาวนาและคนในครวครว ใชขอคาถามขอ 20 ซงถามชาวนาวา “การเปลยนแปลงสภาพอากาศ ลมฟาฝนทแปรปรวน ทาใหสขภาพของทานและคนในครอบครวแยลงเพยงใด” โดยคาตอบเปนตวเลอกแบบ Likert-scale ดงน 5 = แยลงมากทสด (ไดรบผลกระทบระดบมากทสด) 4 = แยลงมาก (ไดรบผลกระทบระดบมาก) 3 = แยลงปานกลาง (ไดรบผลกระทบระดบปานกลาง) 2 = แยงลงเลกนอย (ไดรบผลกระทบระดบนอย) 1 = ไมแยลง (ไมไดรบผลกระทบเลย) นาผลการตอบแบบสอบถามมาวเคราะหคาความถและรอยละ ผลการวเคราะหดงนาเสนอในตาราง ตาราง 30 จ านวนและรอยละของความคดเหนเกยวกบผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอ

สขภาพในภาพรวมทง 4 พนท (n = 103)

ระดบการไดรบผลกระทบ จานวน รอยละ ไมไดรบผลกระทบ 14 13.6

นอย 40 38.8 ปานกลาง 30 29.1

มาก 14 13.6 มากทสด 5 4.9

จากตารางจะพบวา ผตอบแบบสอบถามซงเปนชาวนาในพนททศกษาสวนใหญ คอ 38.8% มความรสกหรอมความคดเหนวา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศมผลตอสขภาพของตนและคนในครอบครวอยในระดบนอย รองลงมาคอระดบปานกลาง (29.1%) จานวนชาวนาในพนท 13.6% ตอบวาไมไดรบผลกระทบทางดานสขภาพเลย อยางไรกตาม มชาวนาจานวนหนงทตอบวาไดรบผลกระทบดานสขภาพมาก คอ 13.6% และมากทสด คอ 4.9% ซงถอวาเปนสดสวนคอนขางนอย เมอเทยบกบความรสกหรอความคดเหนเกยวกบผลกระทบในแงของการทานา ในสวนนอาจมองไดวา เมอพดถงผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ สงทชาวนาเหนหรอรสกไดชดเจนคอผลกระทบตอการทานาเนองจากเปนเรองทเชอมโยงกบรายไดหรอเศรษฐกจของครวเรอนโดยตรง สวนในแงของสขภาพ ชาวนาอาจชนกบการอยกบวถชวตของการเปนชาวนาทหนกเบาเอาส

44

การเจบปวยเลกๆ นอยๆ เชน รอนแดด หรอเปนไขเลกๆ นอยๆ ชาวนาอาจไมมองวา เปนเรองทตองใสใจหรอสนใจ หรอเปนผลกระทบทแทบจะไมรสก สาหรบชาวนา ทมพนฐานการเปนคนทอดทน หนกเบาเอาส อยแลว นนเอง อยางไรกตาม ผวจยยงสนใจทจะทราบตอไปอกวา หากวเคราะหในแตละชมชน แตละชมชนไดรบผลกระทบในแงของสขภาพเปนอยางไร จงไดทาการศกษาความถของการตอบแบบสอบถามในแตละชมชน และศกษาเปรยบเทยบคาเฉลยของการตอบแบบสอบถามในแตละชมชนเชนกน การวเคราะหผลกระทบในแงสขภาพ ชาวนาในแตละพนทกาหนดในใหตอบคาถามในแบบสอบถามขอท 20 “การเปลยนแปลงสภาพอากาศ ลมฟาฝนทแปรปรวน ทาใหสขภาพของทานและคนในครอบครวแยลงเพยงใด” โดยคาตอบเปนตวเลอกแบบ Likert-scale ดงน 5 = แยลงมากทสด 4 = แยลงมาก 3 = แยลงปานกลาง 2 = แยงลงเลกนอย 1 = ไมแยลง นาผลการตอบแบบสอบถามมาวเคราะหคาความถและรอยละ ผลการวเคราะห พบวา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทตาบลแดนสงวนสวนใหญรสกวาตนและครอบครวไดรบผลกระทบดานสขภาพจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยในระดบนอย คอ 39.4% รองลงมาไดรบผลกระทบในระดบปานกลาง คอ 30.3% กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทตาบลนาขยาด สวนใหญรสกวาตนและครอบครวไดรบผลกระทบดานสขภาพจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยในระดบนอย คอ 45% รองลงมาไดรบผลกระทบในระดบปานกลางและไมไดรบผลกระทบทางสขภาพจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเลย มสดสวนเทากน คอ 25% กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทตาบลจองถนน สวนใหญรสกวาตนและครอบครวไดรบผลกระทบดานสขภาพจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยในระดบปานกลาง คอ 37.5% รองลงมาไดรบผลกระทบในระดบนอย คอ 28.1% กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทตาบลชยบร สวนใหญรสกวาตนและครอบครวไดรบผลกระทบดานสขภาพจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยในระดบนอย คอ 50% รองลงมาตอบวาไมไดรบผลกระทบทางสขภาพจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเลย มสดสวนถง คอ 22.2% สดทาย วจยทาการวเคราะหเปรยบเทยบวา ระดบการไดรบผลกระทบในแงของสขภาพจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศใน 4 พนทเปนอยางไร โดยทาการวเคราะหระดบคาเฉลยเปรยบเทยบกบคะแนนอนตรภาคชนระดบผลกระทบทางดานสขภาพ เกณฑการแปรคาระดบการไดรบผลกระทบในแงสขภาพจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ดงน อนตรภาคชน = คะแนนสงสด – คะแนนตาสด/จานวนชน = 5-1/5 = 0.80

45

คะแนนเฉลยระหวาง 1.00 – 1.80 หมายถง ไมไดรบผลกระทบเลย คะแนนเฉลยระหวาง 1.81 – 2.60 หมายถง ไดรบผลกระทบเลกนอย คะแนนเฉลยระหวาง 2.61 – 3.40 หมายถง ไดรบผลกระทบระดบปานกลาง คะแนนเฉลยระหวาง 3.41 – 4.20 หมายถง ไดรบผลกระทบระดบมาก คะแนนเฉลยระหวาง 4.21 – 5.00 หมายถง ไดรบผลกระทบระดบมากทสด จากการตอบแบบสอบถามขอ 20 พบคาเฉลยของแตละพนทดงตอไปน ตาราง 31 การเปรยบเทยบระดบผลกระทบดานสขภาพจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของชาวนาในพนท

ตางๆ (n = 103)

พนท n X แดนสงวน 33 2.76

ชยบร 18 2.22 นาทอม 20 2.88

จองถนน 32 2.57 จากการวเคราะหคาเฉลยการไดรบผลกระทบดานสขภาพจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ พบวา กลมตวอยางทงหมดจากทกพนทททาการศกษา (103 คน) ไดรบผลกระทบดานสขภาพอยในระดบนอย (X = 2.57) และเมอพจารณาลงไปในแตละพนทพบวา กลมตวอยางจากตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลาไดรบผลกระทบทางสขภาพในระดบปานกลาง (X = 2.76) เชนเดยวกบกลมตวอยางจากตาบลจงเก อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง (X = 2.88) ขณะทกลมตวอยางจากตาบลชยบร อาเภอเมอง และตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน ไดรบผลกระทบในระดบนอย มคาเฉลย 2.22 และ 2.10 ตามลาดบ ไมมคาเฉลยในพนทใดเลยทไดตอบวาตนและครอบครวไดรบผลกระทบทางสขภาพจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในระดบมากหรอมากทสด นอกจากน เพอทาความเขาใจถงผลกระทบตอการดาเนนชวตของชาวนาในลมน าทะเลสาบสงขลาจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ผวจยยงไดทาการวเคราะหเพมเตมโดยใชขอคาถามท 21 ในแบบสอบถาม โดยถามชาวนาในพนทททาการศกษาวา “ทานเหนดวยมากนอยเพยงใดวา สภาพอากาศทเปลยนแปลงไป ลมฟาฝนทแปรปรวน ทาใหชวตเราอยยากขน” เปนการวเคราะหความคดเหนหรอการรบรเรองผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการดาเนนชวตในภาพรวมของเกษตรกรโดยคาตอบเปนตวเลอกแบบ Likert-scale ดงน 5 = เหนดวยอยางยง/เหนดวยมากทสด (ไดรบผลกระทบระดบมากทสด) 4 = เหนดวยมาก (ไดรบผลกระทบระดบมาก) 3 = ไมแนใจ/เหนดวยปานกลาง (ไดรบผลกระทบระดบปานกลาง)

46

2 = เหนดวยเลกนอย (ไดรบผลกระทบระดบนอย) 1 = ไมเหนดวย (ไมไดรบผลกระทบ) นาผลการตอบแบบสอบถามมาวเคราะหคาความถและรอยละ ผลการวเคราะหดงนาเสนอในตาราง ตาราง 32 จ านวนและรอยละของความคดเหนตอผลผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการ

ด าเนนชวตของกลมตวอยางทงหมดใน 4 พนท (n = 103)

ความคดเหน จานวน รอยละ ไมเหนดวย 2 1.9

เหนดวยเลกนอย 32 31.1 ไมแนใจ 5 4.9

เหนดวยมาก 57 55.3 เหนดวยมากทสด 7 6.8

จากตารางจะพบวา ผตอบแบบสอบถามซงเปนชาวนาในพนททศกษาสวนใหญ คอ 55.3% เหนดวยในระดบมากวา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทาใหการดาเนนชวตในปจจบนนนยากขน (อยยากขนเมอเทยบกบแตกอน) อยางไรกตาม รองลงมาคอ 31.1% ของจานวนกลมตวอยางททาการศกษากลบเหนดวยเพยงเลกนอยเทานนวา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทาใหการดาเนนชวตในปจจบนนนยากขน ในสวนนจงอาจพอสรปไดวา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทททาการศกษาสวนใหญ “รบร” หรอ มองวาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ไดสงผลกระทบตอการดาเนนชวตในภาพรวมของพวกเขาอยในระดบมากพอสมควร และมบางสวนทรสกหรอมองวา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลกระทบตอการดาเนนชวตของพวกเขาเพยงเลกนอยเทานน อยางไรกตาม ผวจยยงสนใจทจะทราบตอไปอกวา หากวเคราะหในแตละชมชน ชาวนาในแตละชมชนจะมมมมองในเรองนอยางไร จงไดทาการศกษาความถของการตอบแบบสอบถามในแตละชมชน และศกษาเปรยบเทยบคาเฉลยของการตอบแบบสอบถามในแตละชมชนเชนกน การวเคราะหผลกระทบตอการดาเนนชวตในภาพรวมนน ชาวนาในแตละพนทกาหนดในใหตอบคาถามในแบบสอบถามขอท 21 “ทานเหนดวยมากนอยเพยงใดวา สภาพอากาศทเปลยนแปลงไป ลมฟาฝนทแปรปรวน ทาใหชวตเราอยยากขน” โดยคาตอบเปนตวเลอกแบบ Likert-scale ดงน 5 = เหนดวยอยางยง/เหนดวยมากทสด (ไดรบผลกระทบระดบมากทสด) 4 = เหนดวยมาก (ไดรบผลกระทบระดบมาก) 3 = ไมแนใจ/เหนดวยปานกลาง (ไดรบผลกระทบระดบปานกลาง) 2 = เหนดวยเลกนอย (ไดรบผลกระทบระดบนอย) 1 = ไมเหนดวย (ไมไดรบผลกระทบ)

47

นาผลการตอบแบบสอบถามมาวเคราะหคาความถและรอยละ ผลการวเคราะห พบวา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนท ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา สวนใหญ (54.5%) เหนดวยในระดบมาก วา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลทาใหการดาเนนชวตในปจจบนยากขนกวาแตกอน รองลงมา (24.2%) เหนดวยในระดบนอย กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนท ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง สวนใหญ (75%) เหนดวยในระดบมาก วา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลทาใหการดาเนนชวตในปจจบนยากขนกวาแตกอน รองลงมา (20%) เหนดวยในระดบนอย กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนท ตาบลจงเก อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง สวนใหญ (46.9%) เหนดวยในระดบมาก วา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลทาใหการดาเนนชวตในปจจบนยากขนกวาแตกอน รองลงมา (40.6%) เหนดวยในระดบนอย กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนท ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง สวนใหญ (50%) เหนดวยในระดบนอย วา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลทาใหการดาเนนชวตในปจจบนยากขนกวาแตกอน รองลงมา (22.2%) ไมเหนดวย วา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลทาใหการดาเนนชวตในปจจบนยากขนกวาแตกอน เพอความเขาใจในเชงลก ผวจยจงไดทาการวเคราะหตอ โดยไดวเคราะหเปรยบเทยบวา ระดบความคดเหนผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการดาเนนชวตในภาพรวมของชาวนาใน 4 พนทเปนอยางไร โดยทาการวเคราะหระดบคาเฉลยเปรยบเทยบกบคะแนนอนตรภาคชนโดยเกณฑการแปรคาระดบความคดเหนเกยวกบผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการดาเนนชวตในภาพรวม มคาดงน อนตรภาคชน = คะแนนสงสด – คะแนนตาสด/จานวนชน = 5-1/5 = 0.80 คะแนนเฉลยระหวาง 1.00 – 1.80 หมายถง ไมไดรบผลกระทบเลย คะแนนเฉลยระหวาง 1.81 – 2.60 หมายถง ไดรบผลกระทบเลกนอย คะแนนเฉลยระหวาง 2.61 – 3.40 หมายถง ไดรบผลกระทบระดบปานกลาง คะแนนเฉลยระหวาง 3.41 – 4.20 หมายถง ไดรบผลกระทบระดบมาก คะแนนเฉลยระหวาง 4.21 – 5.00 หมายถง ไดรบผลกระทบระดบมากทสด ผลการวเคราะหดงตาราง ตาราง 33 การเปรยบเทยบระดบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการด ารงชวตของชาวนาในพนทตางๆ

พนท n X แดนสงวน 33 3.61 ชยบร 18 3.22 นาทอม 20 3.45 จองถนน 32 3.6

48

การวเคราะหเปรยบเทยบระดบความคดเหนเกยวกบผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการดาเนนชวตในภาพรวมของชาวนาใน 4 พนท พบวา กลมตวอยางทงหมดจากทกพนทททาการศกษา (103 คน) มระดบความคดเหนเฉลยเกยวกบผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการดาเนนชวตอยในระดบปานกลาง (X = 3.34) เมอพจารณาลงไปในแตละพนทพบวา กลมตวอยางจากตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลามความคดเหนในเรองนอยในระดบมาก (X = 3.61) อาจสะทอนใหในเบองตนไดวาชาวนาในพนทนรบรหรอรสกวาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลกระทบทาใหการดาเนนชวตหรอการใชชวตของตนในปจจบนยากลาบากกวาแตกอน เชนเดยวกบชาวนาในพนทตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง (X = 3.45) สวนชาวนาในอกสองพนคอตาบลชยบร อาเภอเมอง และตาบลจงเก อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง ทมระดบความคดเหนอยในระดบปานกลาง (X = 3.22 และ 3.06 ตามลาดบ) จงอาจกลาวไดวา ชาวนาในสองพนทนรบรหรอมองวาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลตอการดาเนนชวตในปจจบนอยบางพอสมควร แตไมถงกบยากลาบากมากมายหรอรนแรงแตอยางใด นอกจากน เพอใหเกดความเขาใจในเชงลกมากยงขน ผวจยยงไดศกษาตอวา ผลกระทบทกลมตวอยางทเปนชาวนาทง 4 พนทมองวาตนไดรบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในแงของการดาเนนชวต มอะไรบาง เพอใหไดคาตอบในสวนน ผวจยไดทาการเกบขอมลโดยการสนทนากลม (Focus-group Interview) ใน 4 ตาบล ของ 4 อาเภอทเปนพนททาการศกษา (ไดแก ต. แดนสงวน 33 คน ต.นาขยาด 20 คน ต.จงเก 32 คน และ ต.ชยบร 18 คน) แลวนาขอมลในรปของคาสมภาษณมาวเคราะหโดยใชวธการ Grounded Theory ซงเรมจากการกาหนดรหสเบองตน (Initial Coding) และรหสเชงลก (Focused Coding) พบวา ในภาพรวมทง 4 พนท ผลกระทบทชาวนาในพนทททาการศกษาไดรบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในแงของการดาเนนชวตนน ปรากฏออกมาใน 8 รปแบบหลก (Themes) คอ 1. บานเรอน/ทรพยสนเสยหายจากภยพบต (บานเรอน ขาวของ เสยหายจากลมพาย นาทวม) 2. ปศสตวเสยหายจากภยพบต (ปศสตวเสยหายจากนาทวม) 3. เสยสขภาพกาย สขภาพจต (มโรคภยไขเจบ ไมสบาย เครยด หมดกาลงใจ) 4. สาธารณปโภคขดของ ตดขาด ไมมใช ( ขาดนากนนาใช ไมมไฟฟาใช ยามเกดภยพบต) 5. สงแวดลอม/นาขาดความอดมสมบรณ (ปลาหายไปจากทองนา ความอดมสมบรณหายไปจากนา) 6. รายไดลดลง ขาดรายได เปนหน ตองกเงนมาใชเพราะผลผลตไดนอย รายไดลดลง 7. เศรษฐกจของชมชนไมเตบโต 8. ผลกระทบตอการประกอบอาชพอนๆ

49

รป 7 แผนภาพสรปผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการท านาขาวของเกษตรกรในพนททท าการศกษา

อยางไรกตาม แมผลกระทบตอการดาเนนชวตจะคลายคลงกน ในแตละพนทอาจมปญหาในลกษณะเฉพาะในเชงพนท ตารางตอไปน แสดงใหเหนถงผลกระทบทแตละพนทไดรบ แสดงในรปของ Theme ไดจากการวเคราะหการสนทนากลม พรอมตวอยางคาสมภาษณ หรอ Interview Quotes ทแสดงถง themes ดงกลาว ตาราง 34 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการท านาขาวของเกษตรกรในชมชนบานทงสงวน ต.แดนสงวน อ.ระโนด จ.สงขลา

Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes ตวอยางคาสมภาษณ บานเรอน/ทรพยสนเสยหายจากภยพบต (บานเรอน ขาวของ เสยหายจากลมพาย นาทวม)

ลมพายพดหลงคาพงบาน หลงคาเปดตนไมลม

เสยสขภาพกาย สขภาพจต ไมสบาย รอนไมอยากออกไปไหน เจบไขไดปวยบอย สขภาพมปญหา เปนภมแพ

สาธารณปโภคขดของ ตดขาด ไมมใชยามเกดภยพบต

ภยแลง ขาดนากนนาใช

50

สงแวดลอมชมชนความอดมสมบรณ มปญหาออกทะเลไมพบปลา รายไดลดลง ขาดรายได เปนหน รายไดไมมงานทา

เปนหนเงนก (ดอกเบยแพง) ผลกระทบตอการประกอบอาชพอนๆ ปลกพรกแตมเชอราในพรก ตาราง 35 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการด าเนนชวตของเกษตรกรในชมชนบานจงเก ต าบลจองถนน อ.เขาชยสน จ.พทลง

Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes ตวอยางคาสมภาษณ บานเรอน/ทรพยสนเสยหายจากภยพบต (บานเรอน ขาวของ เสยหายจากลมพาย นาทวม)

พายทาใหบานเรอนเสยหาย หลงคาเปดเวลาลมแรง บานเรอนเสยหายจากพายหลงคาเปด นาทวมขนของไมทน

ปศสตวเสยหายจากภยพบต (ปศสตวเสยหายจากนาทวม)

วว ควาย ตาย เสยหายไปกบนาทวม สตวเปด ไก วว ไดรบความเสยหายบาง สตวเลยงสญหาย

เสยสขภาพกาย สขภาพจต เปนไข กบโรคเครยด เพราะหมดกาลงใจ โรคเทาเปอย สขภาพจตไมด สขภาพจตไมด มความเครยด เปนไขหวด โรคเทาเปอย นากดเทา ปจจบนอากาศรอนจด หนาวจด แปรเปลยนไปมาก เวลาอากาศรอนมากจะอยไมได อากาศรอนแลวไมสบาย

ผลกระทบตอการประกอบอาชพอนๆ ออกทะเลไมได เนองมาจากนาทวมและพาย ตาราง 36 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการท านาขาวของเกษตรกรในชมชนบานมะกอกใต ต าบลชยบร อ าเภอเมอง จงหวดพทลง

Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes ตวอยางคาสมภาษณ บานเรอน/ทรพยสนเสยหายจากภยพบต (บานเรอน ขาวของ เสยหายจากลมพาย นาทวม)

ทผานมา พาย ทาใหบานพง แตไมมาก

สงแวดลอม/นาขาดความอดมสมบรณ สตวในนาหายไปจากเดม ปลาหายไปจากนา

รายไดลดลง ขาดรายได เปนหน บางครอบครวกสามารถชวยเหลอตนเองได แตบาง

51

ครอบครวตองกเงน เศรษฐกจของชมชนไมเตบโต ความเจรญเตบโตหดหาย ตาราง 37 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการท านาขาวของเกษตรกรในชมชนบานนาทอม ต าบลนาขยาด อ าเภอควนขนน จงหวดพทลง

Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes ตวอยางคาสมภาษณ บานเรอน/ทรพยสนเสยหายจากภยพบต (บานเรอน ขาวของ เสยหายจากลมพาย นาทวม)

พายมาหลงคา เปด ปลว

เสยสขภาพกาย สขภาพจต รอนมากทาใหหอบ มไข ภมแพ เกดความเครยด มลมบาหม (หวดวน)

สงแวดลอม/นาขาดความอดมสมบรณ ปลาหายไปจากทงนา สภาพนาไมเหมอนกอน

3. การรบรความเสยงภยพบตทางธรรมชาตของชาวนาในพนทลมน าทะเลสาบสงขลา ตอบคาถามวจยขอท 4 เพอตอบคาถามวจยขอ 4 ทผวจยไดตงเอาไววา เกษตรกรผปลกขาว ในพนทลมนาทะเลสาบสงขลาการรบรความเสยงภยพบตอยในระดบใด การวเคราะหขอมลเพอใหไดคาตอบสาหรบคาถามวจยในขอน ในขนแรก ผวจยไดทาการตรวจสอบคาเฉลยของการตอบคาถาม 9 ขอ ของกลมตวอยางทงหมด 103 คนใน 4 พนทททาการศกษา ขอคาถาม 9 ถกอออกแบบมาเพอวดการรบรความเสยงภยพบต 3 ภย ดงน การรบรความเสยงภยนาทวม ใชขอคาถามดงน (22) ทานคดวานาทวมมโอกาสเกดไดมากนอยเพยงใด ในหมบานของเรา (Perceived Likelihood) (23) ทานคดวานาทวมสามารถทาใหชวต ทรพยสน เรอกสวนไรนา ของทานเสยหายมากเพยงใด (Perceived Impact) (24) ทานคดวานาทวมเปนภยทนากลวมากนอยเพยงใด (Perceived Dread) การรบรความเสยงภยแลง ใชขอคาถามดงน (25) ทานคดวา “ภยแลง” มโอกาสเกดไดมากนอยเพยงใด ในหมบานของเรา (Perceived Likelihood)

52

(26) ทานคดวา “ภยแลง” สามารถทาใหชวต ทรพยสน เรอกสวนไรนา ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด (Perceived Impact) (27) ทานคดวา “ภยแลง” เปนภยทนากลวมากนอยเพยงใด (Perceived Dread) การรบรความเสยงภยจากลมพาย ใชขอคาถามดงน (28) ทานคดวาพายมโอกาสเกดไดมากนอยเพยงใด ในหมบานของเรา (Perceived Likelihood) (29) ทานคดวาพายสามารถทาใหชวต ทรพยสน เรอกสวนไรนา ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด (Perceived Impact) (30) ทานคดวาพายเปนภยทนากลวมากนอยเพยงใด (Perceived Dread) การใชขอคาถามในลกษณะนมาวดการรบรความเสยงภยพบตในแตละดานของเกษตรกร เปนการนาแนวคดการสรางเครองมอวดการรบรความเสยงภยพบตของบคคลทวไปทมกนยมใชในงานวจยทางดานการจดการภยพบต โดยการวจยในดานการจดการภยพบต จะใชตวแปรวด (Measured หรอ Observed Variables) 3 ตวในการวดหรอสรางตวแปรแฝงทเรยกวา การรบรความเสยงภยพบต (Disaster Risk Perception) โดยตวแปรทใชวดการรบรความเสยงภยพบตจะตองประกอบดวยขอคาถาม 3 ขอ ดงน ขอคาถามทวดหรอถามเกยวกบ Perceived Likelihood ขอคาถามทวดหรอถามเกยวกบ Perceived Impact ขอคาถามทวดหรอถามเกยวกบ Perceived Dread ในแตละขอคาถาม ผวจยไดกาหนดตวเลอกในแตละขอเปน 5 ตวเลอกตามแบบ Likert-scale ดงน 1 = นอยทสด 2 = นอย 3 = ปานกลาง 4 = มาก 5 = มากทสด และเพอวเคราะหระดบการรบรความเสยงในแตละประเภทของชาวนาในพนททาการศกษา ผวจยไดทาการวเคราะหคาเฉลยเปรยบเทยบกบคะแนนอนตรภาคชนโดยเกณฑการแปรคาระดบการรบรความเสยงภยพบต มคาดงน อนตรภาคชน = คะแนนสงสด – คะแนนตาสด/จานวนชน = 5-1/5 = 0.80 คะแนนเฉลยระหวาง 1.00 – 1.80 หมายถง การรบรความเสยงอยในระดบตาทสด

53

คะแนนเฉลยระหวาง 1.81 – 2.60 หมายถง การรบรความเสยงอยในระดบตา คะแนนเฉลยระหวาง 2.61 – 3.40 หมายถง การรบรความเสยงอยในระดบปานกลาง คะแนนเฉลยระหวาง 3.41 – 4.20 หมายถง การรบรความเสยงอยในระดบมาก คะแนนเฉลยระหวาง 4.21 – 5.00 หมายถง การรบรความเสยงอยในระดบมากทสด (สงทสด) ผลการวเคราะห ดงในตาราง ตาราง 38 ระดบการรบรความเสยงภยน าทวม (n = 103)

มตการรบรความเสยง X SD perceived likelihood 3.57 .976

perceived impact 3.38 1.001 perceived dread 3.55 .936

average of all 3 dimensions 3.50 .79057

จากตาราง จะเหนวา คะแนนเฉลยการรบรถงความเปนไปไดหรอโอกาสทจะเกดน าทวมอยในระดบมาก (X = 3.57) การรบรผลกระทบของนาทวมอยในระดบปานกลาง (X = 3.38) สวนการรบรความรนแรงหรอความนากลวของน าทวมอยในระดบมาก (X = 3.55) และในภาพรวมแลว การรบรความเสยงภยน าทวมของกลมตวอยางทเปนชาวนาใน 4 พนทททาการศกษาอยในระดบมาก (X = 3.50) ตาราง 39 ระดบการรบรความเสยงภยแลง (n = 103)

มตการรบรความเสยง X SD perceived likelihood 3.04 .989 perceived impact 3.20 1.042 perceived dread 3.25 1.100 average of all 3 dimensions 3.17 .91451 จากตาราง จะเหนวา คะแนนเฉลยการรบรถงความเปนไปไดหรอโอกาสทจะเกดภยแลง อยในระดบปานกลาง (X = 3.04 ) การรบรผลกระทบของภยแลงอยในระดบปานกลาง (X = 3.20) สวนการรบรความรนแรงหรอความนากลวของภยแลงอยในระดบปานกลาง (X = 3.25 ) และในภาพรวมแลว การรบรความเสยงภยแลงของกลมตวอยางทเปนชาวนาใน 4 พนทททาการศกษาอยในระดบปานกลาง (X = 3.16)

54

ตาราง 40 ระดบการรบรความเสยงภยจากลมพาย (n = 103)

มตการรบรความเสยง X SD perceived likelihood 3.08 1.054

perceived impact 3.26 1.137 perceived dread 3.68 1.139

average of all 3 dimensions 3.34 .95765

จากตาราง จะเหนวา คะแนนเฉลยการรบรถงความเปนไปไดหรอโอกาสทจะเกดภยลมพาย อยในระดบปานกลาง (X = 3.08) การรบรผลกระทบของภยลมพายอยในระดบปานกลาง (X = 3.26) สวนการรบรความรนแรงหรอความนากลวของภยลมพายอยในระดบมาก (X = 3.68) และในภาพรวมแลว การรบรความเสยงภยจากลมพายของกลมตวอยางทเปนชาวนาใน 4 พนทททาการศกษาอยในระดบปานกลาง (X = 3.34) นอกจากน เพอความเขาใจในเชงลกมากขน ผวจยไดทาการวเคราะหลงไปในแตละพนท วาระดบคาเฉลยการรบรความเสยงภยพบตแตละภย แตละชมชน เปนอยางไร ผลการวเคราะหเปนดงน ตาราง 41 ระดบการรบรความเสยงภยน าทวม แยกตามพนท (n = 103)

พนท n X SD แดนสงวน 33 3.56 .665

ชยบร 18 3.31 .718 นาทอม 20 2.92 .878

จองถนน 32 3.92 .650

จากตารางจะพบวา ใน 4 พนทททาการศกษา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทบานจงเก ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง มระดบการรบรความเสยงของภยน าทวมสงทสด (X = 3.92) รองลงมาคอ บานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา (X = 3.56) ตามดวย บานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง (X = 3.31) และสดทาย กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทบานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง มระดบการรบรความเสยงภยนาทวมตาทสด (X = 2.92) หากเปรยบเทยบคาเฉลยของแตละพนทกบระดบคะแนนอนตรภาคชนจะพบวา กลมตวอยางในพนทตาบลจองถนนมการรบรความเสยงภยน าทวมอยในระดบมาก กลมตวอยางในพนทตาบลแดนสงวนมการรบรความเสยงภยน าทวมอยในระดบมากเชนกน สวนชาวนาในพนทตาบลชยบรมการรบรความเสยงภยน าทวมอยในระดบปานกลาง สวนชาวนาในพนทตาบลนาขยาดมการรบรความเสยงอยในระดบปานกลาง และเปนท

55

นาสนใจ เมอทาการเปรยบเทยบคาเฉลย (Mean) ของแตละพนท โดยใชการวเคราะห One-way ANOVA พบวา มกลมตวอยางอยางนอย 1 กลม (พนท) ทมคาเฉลยแตกตางจากกลมอนๆ อยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.05 ชใหเหนวา ชาวนาทอยในพนทตางกนมระดบการการรบรความเสยงภยนาทวมทแตกตางกน ดงตาราง ตาราง 42 การเปรยบเทยบระดบการการรบรความเสยงภยน าทวมของชาวนาในพนทตางๆ

Source of Variance df SS MS F Sig. Between Groups 3 13.080 4.360 .847 .000*** Within Groups 99 50.670 .512 Total 102 63.750 *** p < .001 ผลการวเคราะหการเปรยบเทยบรายคของคาเฉลยระดบการการรบรความเสยงภยนาทวมของชาวนา จาแนกตามพนท (ใชวธทดสอบของ Scheffe)

พนท M แดนสงวน ชยบร นาทอม จองถนน แดนสงวน 3.56 - .24074 .63889* -.36111

ชยบร 3.31 - 39815 -.60185* นาทอม 2.92 - -1.00000*

จองถนน 3.92 - * p < .05 ตาราง 43 ระดบการรบรความเสยงภยแลง แยกตามพนท (n = 103)

พนท n X SD แดนสงวน 33 3.59 .825

ชยบร 18 2.56 .970 นาทอม 20 2.88 .998

จองถนน 32 3.25 .677

จากตารางจะพบวา ใน 4 พนทททาการศกษา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทบานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา มระดบการรบรความเสยงของภยแลงสงทสด (X = 3.59) รองลงมา คอ บานจงเก ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง (X = 3.25) ตามดวย บานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอ

56

ควนขนน จงหวดพทลง (X = 2.88) ) และสดทาย กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทบานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง (X = 2.55) หากเปรยบเทยบคาเฉลยของแตละพนทกบระดบคะแนนอนตรภาคชนจะพบวา กลมตวอยางในพนทตาบลแดนสงวนมการรบรความเสยงภยแลงอยในระดบมาก กลมตวอยางในพนทตาบลจองถนนมการรบรความเสยงภยแลงอยในระดบปานกลาง กลมตวอยางในพนทตาบลนาขยาดมการรบรความเสยงภยแลงอยในระดบปานกลาง แล กลมตวอยางในพนทตาบลชยบรมการรบรความเสยงภยแลงอยในระดบนอย และเปนทนาสนใจ เมอทาการเปรยบเทยบคาเฉลย (Mean) ของแตละพนท โดยใชการวเคราะห One-way ANOVA พบวา มกลมตวอยางอยางนอย 1 กลม (พนท) ทมคาเฉลยแตกตางจากกลมอนๆ อยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.05 ชใหเหนวา ชาวนาทอยในพนทตางกนมระดบการการรบรความเสยงภยแลงทแตกตางกน ดงตาราง ตาราง 44 การเปรยบเทยบระดบการการรบรความเสยงภยแลงของชาวนาในพนทตางๆ

Source of Variance df SS MS F Sig. Between Groups 3 14.349 4.783 6.673 .000*** Within Groups 99 70.957 .717 Total 102 85.305 *** p < .001 ผลการวเคราะหการเปรยบเทยบรายคของคาเฉลยระดบการการรบรความเสยงภยแลงของชาวนา จาแนกตามพนท (ใชวธทดสอบของ Scheffe)

พนท M แดนสงวน ชยบร นาทอม จองถนน แดนสงวน 3.59 - 1.03030* .70253* .33586 ชยบร 2.56 - -.32778 -.69444 นาทอม 2.88 - -.36667 จองถนน 3.25 - * p < .05

57

ตาราง 45 ระดบการรบรความเสยงภยจากลมพาย แยกตามพนท (n = 103)

พนท n X SD แดนสงวน 33 3.38 1.099 ชยบร 18 3.05 .794 นาทอม 20 3.08 .929 จองถนน 32 3.61 .851

จากตารางจะพบวา ใน 4 พนทททาการศกษา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทบานจงเก ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง มระดบการรบรความเสยงของภยจากลมพายสงทสด (X = 3.61) รองลงมา คอ บานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา (X = 3.38) ตามดวย บานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง (X = 3.08) และสดทายกลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทบานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง (X = 3.06) หากเปรยบเทยบคาเฉลยของแตละพนทกบระดบคะแนนอนตรภาคชนจะพบวา กลมตวอยางในพนทตาบลจองถนนมการรบรความเสยงภยจากลมพายอยในระดบมาก กลมตวอยางในพนทตาบลแดนสงวน ตาบลชยบร และตาบลนาขยาด ตางกมการรบรความเสยงภยจากลมพายอยในระดบปานกลาง และจากการวเคราะหเปรยบเทยบคาเฉลยระหวางกลมตวอยางจาก 4 พนทเหลานดวยวธการวเคราะห One-way ANOVA ไมพบวามกลมใดทมคาเฉลยของการรบรความเสยงภยจากลมพายแตกตางจากกลมอนอยางมนยสาคญทางสถต ชใหเหนวาชาวนาทอาศยอยในพนทตางกนไมไดมการรบรความเสยงจากลมพายทแตกตางกน ทดสอบสมมตฐานขอท 3 การศกษาครงน ไดต งสมมตฐานขอท 3 ไววา การรบรถงโอกาสทภยพบตจะเกด การรบรถงระดบผลกระทบ และการรบรถงความนากลว/ความรนแรงของภยพบต เปนองคประกอบของการรบรเรองความเสยงภยพบต (Risk Perception) การทดสอบสมมตฐานขอน จงเรมจากการสรางตวแปรในระดบ scale ขนมากอน เรยกวา การรบรความเสยงภยพบต ซงในการศกษาน ผวจยไดสรางตวแปรการรบรความเสยงภยพบตขนมา 3 ตวแปร คอ การรบรความเสยงภยนาทวม การรบรความเสยงภยจากลมพาย และการรบรความเสยงภยแลง การทจะศกษาระดบการรบรความเสยงทเปนตวแปรระดบ scale ทง 3 ตวไดนน ผวจยตองทาการตรวจสอบกอนวา ขอคาถาม (Items) แตละขอในแบบสอบถามทใชถามการรบรความเสยงในแตละดานนน มความสอดคลองตองกน มความสอดคลองภายใน (Internal Consistency) หรอไม ทฤษฎและงานวจยดานการจดการภยพบตทผานมา มกใช 3 ขอคาถามดงตอไปน ในการสรางตวแปร scale เพอวดการรบรความเสยงภยพบต ไดแก การรบรโอกาสทจะเกดภย (Perceived Likelihood) การรบรระดบความรนแรงหรอความนากลวของภย (Perceived Dread) และการรบรระดบผลกระทบของภยทอาจจะเกดกบตวผตอบแบบสอบถาม (Perceived Impacts) (ตามภาพประกอบดานลาง) โดยการวเคราะหวาขอคาถามเหลานเปนมความสอดคลองตองกนภายใน มความเหมาะสมทจะนามา

58

สรางเปนตวแปร scale นหรอไม หรอจะเปนองคประกอบทดของตวแปรแฝง (Latent Variable) นน หรอไม สามารถทาได โดยใชการวเคราะห Confirmatory Factor Analysis (CFA) หรออาจทาไดโดยการตรวจสอบความเชอมน (Reliability Test) โดยพจารณาคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Chronbach’s Alpha) ซงตองมระดบตงแต 0.70 ขนไป ถงจะยอมรบได รป 8 องคประกอบหรอการสรางตวแปรการรบรความเสยงภยพบต

ในการศกษาครงน ผวจยใช วธการตรวจสอบความเชอมน (Reliability Test) พจารณาคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Chronbach’s Alpha) โดยในการสรางตวแปร scale นน ผวจยใชขอคาถามท (22) ทานคดวาน าทวมมโอกาสเกดไดมากนอยเพยงใด ในหมบานของเรา (23) ทานคดวาน าทวมสามารถทาใหชวต ทรพยสน เรอกสวนไรนา ของทานเสยหายมากเพยงใด และ (24) ทานคดวาน าทวมเปนภยทนากลวมากนอยเพยงใด มาสรางเปนตวแปร scale แรก คอ การรบรความเสยงภยน าทวม (Flood Risk Perception : FRP) สาหรบตวแปร scale ตวทสอง การรบรความเสยงภยแลง (Drought Risk Perception : DRRP) นน ผวจยใชขอคาถามท (25) ทานคดวา “ภยแลง” มโอกาสเกดไดมากนอยเพยงใด ในหมบานของเรา (26) ทานคดวา “ภยแลง” สามารถทาใหชวต ทรพยสน เรอกสวนไรนา ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด และ (27) ทานคดวา “ภยแลง” เปนภยทนากลวมากนอยเพยงใด มาใชในการสรางตวแปร scale ดงกลาว สาหรบตวแปร scale เกยวกบการรบรความเสยงภยพบตตวท 3 การรบรความเสยงภยจากลมพาย (Storm Risk Perception : SRP) ผวจยใชขอคาถามท (28) ทานคดวาพายมโอกาสเกดไดมากนอยเพยงใด ในหมบานของเรา (29) ทานคดวาพายสามารถทาใหชวต ทรพยสน เรอกสวนไรนา ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด และ (30) ทานคดวาพายเปนภยทนากลวมากนอยเพยงใด โดยกาหนดตวเลอกในแตละขอเปน 5 ตวเลอกตามแบบ Likert-scale ดงน 1 = นอยทสด 2 = นอย 3 = ปานกลาง 4 = มาก

59

5 = มากทสด ดงทกลาวไวขางตน การทดสอบสมมตฐานในขอน ผวจยใชวธการตรวจสอบความเชอมน (Reliability Test) โดยพจารณาคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Chronbach’s Alpha) ซงตองมระดบตงแต 0.70 ขนไป ถงจะยอมรบไดวาขอคาถามเหลานนมความสอดคลองภายในและเหมาะทจะนามาสรางตวแปร scale หรอเปนองคประกอบของตวแปรแฝงทตองการวดแนวคดเรองการรบรความเสยงภยพบตหรอไม ผลการวเคราะหดงตารางตอไปน ตาราง 46 Reliability Test for Items used for Creating Flood Risk Perception (FRP)

Cronbach's Alpha

Cronbach's Alpha Based on Standardized Items

N of Items

.745 .744 3 จากตาราง จะพบวา คา Cronbach's Alpha มคาอยทระดบ 0.744 ซงเปนระดบทยอมรบได (Cutoff Value อยท 0.70 คอ ตองมคาตงแตระดบ 0.70 ขนไปจงจะยอมรบได) แสดงใหเหนวา การนาขอคาถามท 22 23 24 มาสรางเปนตวแปร scale หรอเปนตวแปรแฝง การรบรความเสยงภยน าทวม (Flood Risk Perception) นน มคาความเชอมนอยในระดบทยอมรบได ชใหเหนวาขอคาถามเหลาน นมความสอดคลองภยในกน (Internal Consistency) ในระดบทยอมรบได เหมาะสมทจะนามาสรางเปนตวแปร scale หรอเปนองคประกอบทเหมาะสมของตวแปรแฝงดงกลาว เปนไปตามสมมตฐานทตงเอาไว ตาราง 47 Reliability Test for Items used for Creating Drought Risk Perception (DRRP)

Cronbach's Alpha

Cronbach's Alpha Based on Standardized Items

N of Items

.847 .849 3 จากตาราง จะพบวา คา Cronbach's Alpha มคาอยทระดบ 0.849 ซงเปนระดบทยอมรบได (Cutoff Value อยท 0.70 คอ ตองมคาตงแตระดบ 0.70 ขนไปจงจะยอมรบได) แสดงใหเหนวา การนาขอคาถามท 25 26 27 มาสรางเปนตวแปร scale หรอตวแปรแฝง การรบรความเสยงภยแลง (Drought Risk Perception) นน มคาความเชอมนอยในระดบทยอมรบได ชให เหนวาขอคาถามเหลาน นมความสอดคลองภายในกน (Internal

60

Consistency) ในระดบทยอมรบได เหมาะสมทจะนามาสรางเปนตวแปร scale หรอเปนองคประกอบทเหมาะสมของตวแปรแฝงดงกลาว เปนไปตามสมมตฐานทตงเอาไว ตาราง 48 Reliability Test for Items used for Creating Storm Risk Perception (SRP)

Cronbach's Alpha

Cronbach's Alpha Based on Standardized Items

N of Items

.827 .826 3 จากตาราง จะพบวา คา Cronbach's Alpha มคาอยทระดบ 0.826 ซงเปนระดบทยอมรบได (Cutoff Value อยท 0.70 คอ ตองมคาตงแตระดบ 0.70 ขนไปจงจะยอมรบได) แสดงใหเหนวา การนาขอคาถามท 28 29 30 มาสรางเปนตวแปร scale หรอตวแปรแฝง การรบรความเสยงภยจากลมพาย (Storm Risk Perception) นน มคาความเชอมนอยในระดบทยอมรบได ชใหเหนวาขอคาถามเหลาน นมความสอดคลองภายในกน (Internal Consistency) ในระดบทยอมรบได เหมาะสมทจะนามาสรางเปนตวแปร scale หรอเปนองคประกอบทเหมาะสมของตวแปรแฝงดงกลาว เปนไปตามสมมตฐานทตงเอาไว เมอทาการตรวจสอบวาขอคาถามทนามาสรางตวแปร scale หรอ ตวแปรแฝง การรบรความเสยงภยพบตทงสามตวแลววามระดบความเชอมนทยอมรบได คอมคา Cronbach's Alpha สงกวา 0.70 ทกตว ผวจยไดทาการสรางตวแปร scale ขนมาดวยการรวมคะแนนจากแตละขอคาถามเขาดวยกน ตวแปร scale เหลาน จะถกนาไปใชในการวเคราะหหาความสมพนธกบตวแปรอนๆ เพอเปนการตอบคาถามวจยและทดสอบสมมตฐานขออนๆ ตอไป 4. ระดบผลกระทบภยพบตทางธรรมชาตตอวถชวตของเกษตรกรผปลกขาวในลมน าทะเลสาบสงขลา ตอบคาถามวจยขอ 2 : ระดบผลกระทบจากภยพบตทเคยประสบ เพอศกษาประสบการณการไดรบผลกระทบจากภยพบตทางธรรมชาตของชาวนาในพนทลมน าทะเลสาบสงขลา ผวจยไดสรางเครองมอวดระดบผลกระทบจากภยพบต 3 ภย ไดแก น าทวม ภยแลง ลมพาย โดยการวดผลกระทบทชาวนาเคยไดรบนนวด 3 มต (โดยใช 3 ขอคาถาม) ไดแก ผลกระทบตอสขภาพ ผลกระทบตอบานเรอนทรพยสน และผลกระทบตอเรอกสวนไรนาททาการเกษตร สาหรบแตละภย ดงภาพดานลาง รป 9 องคประกอบหรอการสรางตวแปรผลกระทบจากภยพบต

61

ขอคาถามทใชในการสรางเครองมอวดสาหรบผลกระทบในแตละภย มดงน ระดบผลกระทบนาทวม ขอคาถามท 31. ทผานมา นาทวม ทาให สขภาพ ของทานและคนในครอบครวแยลงมากนอยเพยงใด ขอคาถามท 32. ทผานมา นาทวม ทาให บานเรอน ทรพยสน ขาวของ ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด ขอคาถามท 33. ทผานมา นาทวม ทาให เรอกสวน ไรนา/พนทปลกขาว ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด ระดบผลกระทบลมพาย ขอคาถามท 34. ทผานมา ลมพาย ทาให สขภาพ ของทานและคนในครอบครวแยลงมากนอยเพยงใด ขอคาถามท 35. ทผานมา ลมพาย ทาให บานเรอน ทรพยสน ขาวของ ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด ขอคาถามท 36. ทผานมา ลมพาย ทาให เรอกสวน ไรนา/พนทปลกขาว ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด ระดบผลกระทบภยแลง ขอคาถามท 37. ผานมา ภยแลง ทาให สขภาพ ของทานและคนในครอบครวแยลงมากนอยเพยงใด ขอคาถามท 38. ทผานมา ภยแลง ทาให บานเรอน ทรพยสน ขาวของ ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด ขอคาถามท 39. ทผานมา ภยแลง ทาให เรอกสวน ไรนา/พนทปลกขาว ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด ผวจยไดกาหนดตวเลอกในแตละขอเปน 5 ตวเลอกตามแบบ Likert-scale ดงน 1 = นอยทสด 2 = นอย 3 = ปานกลาง 4 = มาก 5 = มากทสด

62

และเพอวเคราะหระดบผลกระทบจากภยพบตดานตางๆ ทชาวนาในพนททาการศกษาเคยประสบมา ผวจยไดทาการวเคราะหคาเฉลยเปรยบเทยบกบคะแนนอนตรภาคชนโดยเกณฑการแปรคาระดบผลกระทบของภยพบต มคาดงน อนตรภาคชน = คะแนนสงสด – คะแนนตาสด/จานวนชน = 5-1/5 = 0.80 คะแนนเฉลยระหวาง 1.00 – 1.80 หมายถง ไดรบผลกระทบระดบนอยทสด คะแนนเฉลยระหวาง 1.81 – 2.60 หมายถง ไดรบผลกระทบระดบนอย คะแนนเฉลยระหวาง 2.61 – 3.40 หมายถง ไดรบผลกระทบระดบปานกลาง คะแนนเฉลยระหวาง 3.41 – 4.20 หมายถง ไดรบผลกระทบระดบมาก คะแนนเฉลยระหวาง 4.21 – 5.00 หมายถง ไดรบผลกระทบระดบมากทสด ผลการวเคราะห ดงในตาราง ตาราง 49 ระดบผลกระทบจากภยน าทวม (Perceived Flood Impact) (n = 103)

ผลกระทบดานตางๆ X SD สขภาพ 2.84 .947

ทรพยสน ทอยอาศย 3.00 1.029 ททากน เรอสวนไรนา 3.29 1.016

ภาพรวม 3.05 .798 จากตาราง จะเหนวา ทผานมา ระดบผลกระทบของภยพบต น าทวม ตอสขภาพ ทครวเรอนในพนทททาการศกษาเคยประสบ อยในระดบปานกลาง (X = 2.84) ผลกระทบตอบานเรอนทรพยสนขาวของ อยในระดบปานกลาง (X = 3.00) ผลกระทบตอเรอกสวนไรนาพนทปลกขาว อยในระดบปานกลาง (X = 3.29) และผลกระทบจากภยพบต นาทวม ในภาพรวมอยในระดบ ปานกลาง (X = 3.05) ตาราง 50 ระดบผลกระทบจากลมพาย (Perceived Storm Impact) (n = 103)

ผลกระทบดานตางๆ X SD สขภาพ 2.81 .929

ทรพยสน ทอยอาศย 2.83 .961 ททากน เรอสวนไรนา 2.92 1.054

ภาพรวม 2.85 .874

63

จากตาราง จะเหนวา ทผานมา ระดบผลกระทบของลมพาย ตอสขภาพ ทครวเรอนในพนทททาการศกษาเคยประสบ อยในระดบปานกลาง (X = 2.81) ผลกระทบตอบานเรอนทรพยสนขาวของ อยในระดบปานกลาง (X = 2.83) ผลกระทบตอเรอกสวนไรนาพนทปลกขาว อยในระดบปานกลาง (X = 2.92) และผลกระทบจากลมพาย ในภาพรวมอยในระดบ ปานกลาง (X = 2.85) ตาราง 51 ระดบผลกระทบจากภยแลง (Perceived Drought Impact) (n = 103)

ผลกระทบดานตางๆ X SD สขภาพ 2.84 1.027

ทรพยสน ทอยอาศย 2.68 1.050 ททากน เรอสวนไรนา 2.97 1.024

ภาพรวม 2.83 .942 จากตาราง จะเหนวา ทผานมา ระดบผลกระทบของภยแลง ตอสขภาพ ทครวเรอนในพนทททาการศกษาเคยประสบ อยในระดบปานกลาง (X = 2.84) ผลกระทบตอบานเรอนทรพยสนขาวของ อยในระดบปานกลาง (X = 2.68) ผลกระทบตอเรอกสวนไรนาพนทปลกขาว อยในระดบปานกลาง (X = 2.97) และผลกระทบจากภยแลงในภาพรวมอยในระดบ ปานกลาง (X = 2.83) นอกจากน เพอความเขาใจในเชงลกมากขน ผวจยไดทาการวเคราะหลงไปในแตละพนท วาระดบคาเฉลยการรบรความเสยงภยพบตแตละภย แตละชมชน เปนอยางไร ผลการวเคราะหเปนดงน ตาราง 52 ระดบผลกระทบจากภยน าทวม แยกตามพนท (n = 103)

พนท n X SD แดนสงวน 33 3.26 .686

ชยบร 18 2.69 .828 นาทอม 20 2.53 .634

จองถนน 32 3.34 .774

จากตารางจะพบวา ใน 4 พนทททาการศกษา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทบานจงเก ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากน าทวม (จากการประเมนดวยตนเองในแบบสอบถาม) สงทสด (X =3.34) รองลงมา คอ บานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา

64

(X =3.26) ตามดวย บานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง (X = 2.69) และสดทาย บานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากนาทวมนอยทสด (X = 2.53) หากเปรยบเทยบคาเฉลยของแตละพนทกบระดบคะแนนอนตรภาคชนจะพบวา กลมตวอยางในพนทตาบลจองถนนมคาเฉลยของระดบผลกระทบจากน าทวมอยในระดบปานกลาง กลมตวอยางในพนทตาบลตาบลแดนสงวน มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากน าทวมอยในระดบปานกลาง กลมตวอยางในพนทตาบลชยบร มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากน าทวมอยในระดบปานกลาง สวนกลมตวอยางในพนทตาบลนาขยาด มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากน าทวมอยในระดบนอย และเปนทนาสนใจ เมอทาการเปรยบเทยบคาเฉลย (Mean) ของแตละพนท โดยใชการวเคราะห One-way ANOVA พบวา มกลมตวอยางอยางนอย 1 กลม (พนท) ทมคาเฉลยแตกตางจากกลมอนๆ อยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.05 ชใหเหนวา ชาวนาทอยในพนทตางกนไดรบผลกระทบจากภยพบตนาทวมแตกตางกน ดงตาราง ตาราง 53 การเปรยบเทยบระดบการไดรบผลกระทบจากภยพบตน าทวมของชาวนาทอยในพนทตางกน

Source of Variance df SS MS F Sig. Between Groups 3 11.985 3.995 7.475 .000*** Within Groups 99 52.914 .534

Total 102 64.900 *** p < .001 ผลการวเคราะหการเปรยบเทยบรายคของคาเฉลยระดบการการรบรความเสยงภยนาทวมของชาวนา จาแนกตามพนท (ใชวธทดสอบของ Scheffe)

พนท M แดนสงวน ชยบร นาทอม จองถนน แดนสงวน 3.26 - .57744 .72929* -.08112

ชยบร 2.69 - .15185 -.65856* นาทอม 2.53 - -.81042*

จองถนน 3.34 - * p < .05

65

ตาราง 54 ระดบผลกระทบจากภยลมพาย แยกตามพนท (n = 103)

พนท n M SD แดนสงวน 33 3.01 .859

ชยบร 18 2.43 .846 นาทอม 20 2.47 .596

จองถนน 32 3.18 .896

จากตารางจะพบวา ใน 4 พนทททาการศกษา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนท บานจงเก ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากภยลมพาย (จากการประเมนดวยตนเองในแบบสอบถาม) สงทสด (X = 3.18) รองลงมา คอ บานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา (X = 3.01) ตามดวย บานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง (X = 2.47) และสดทาย บานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากภยลมพายนอยทสด (X =2.43) หากเปรยบเทยบคาเฉลยของแตละพนทกบระดบคะแนนอนตรภาคชนจะพบวา กลมตวอยางในพนทตาบลจองถนน มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากภยลมพายอยในระดบปานกลาง กลมตวอยางในพนทตาบลแดนสงวน มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากภยลมพายอยในระดบปานกลาง กลมตวอยางในพนทตาบลนาขยาด มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากภยลมพายอยในระดบนอย สวนกลมตวอยางในพนทตาบลชยบรกมคาเฉลยของระดบผลกระทบจากภยลมพายอยในระดบนอย เชนกน และเมอทาการเปรยบเทยบคาเฉลย (Mean) ของแตละพนท โดยใชการวเคราะห One-way ANOVA พบวา มกลมตวอยางอยางนอย 1 กลม (พนท) ทมคาเฉลยแตกตางจากกลมอนๆ อยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.05 ชใหเหนวา ชาวนาทอยในพนทตางกนไดรบผลกระทบจากภยภยลมพายแตกตางกน ดงตาราง ตาราง 55 การเปรยบเทยบระดบการไดรบผลกระทบจากภยภยลมพายของชาวนาทอยในพนทตางกน

Source of Variance df SS MS F Sig. Between Groups 3 10.443 3.481 5.107 .003** Within Groups 99 67.483 .682

Total 102 77.927 ** p < .05

66

ผลการวเคราะหการเปรยบเทยบรายคของคาเฉลยระดบการการรบรความเสยงภยลมพายของชาวนา จาแนกตามพนท (ใชวธทดสอบของ Scheffe)

พนท X แดนสงวน ชยบร นาทอม จองถนน แดนสงวน 3.01 - .58418 .54343 -.16698

ชยบร 2.43 - -.04074 -.75116* นาทอม 2.47 - -.71042*

จองถนน 3.18 - * p < .05 ตาราง 56 ระดบผลกระทบจากภยแลง แยกตามพนท (n = 103)

พนท n X SD แดนสงวน 33 3.29 1.073

ชยบร 18 2.28 .887 นาทอม 20 2.55 .633

จองถนน 32 2.84 .771

จากตารางจะพบวา ใน 4 พนทททาการศกษา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนท บานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากภยแลง (จากการประเมนดวยตนเองในแบบสอบถาม) สงทสด (X =3.29) รองลงมา คอ บานจงเก ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง (X = 2.84) ตามดวย บานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง (X = 2.55) และสดทาย บานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากภยแลง นอยทสด (X = 2.28) หากเปรยบเทยบคาเฉลยของแตละพนทกบระดบคะแนนอนตรภาคชนจะพบวา กลมตวอยางในพนทตาบลแดนสงวน มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากภยแลง อยในระดบปานกลาง กลมตวอยางในพนทตาบลจองถนน มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากภยแลง อยในระดบปานกลาง กลมตวอยางในพนทตาบลนาขยาด มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากภยแลง อยในระดบ นอย และกลมตวอยางในพนทตาบลชยบร มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากภยแลง อยในระดบนอย เชนกน และเมอทาการเปรยบเทยบคาเฉลย (Mean) ของแตละพนท โดยใชการวเคราะห One-way ANOVA พบวา มกลมตวอยางอยางนอย 1 กลม (พนท) ทมคาเฉลยแตกตางจากกลมอนๆ อยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.05 ชใหเหนวา ชาวนาทอยในพนทตางกนไดรบผลกระทบจากภยแลง แตกตางกน ดงตาราง

67

ตาราง 57 การเปรยบเทยบระดบการไดรบผลกระทบจากภยแลงของชาวนาทอยในพนทตางกน

Source of Variance df SS MS F Sig. Between Groups 3 14.135 4.712 6.115 .001** Within Groups 99 76.282 .771

Total 102 90.416 ** p < .05 ผลการวเคราะหการเปรยบเทยบรายคของคาเฉลยระดบการการรบรความเสยงภยลมพายของชาวนา จาแนกตามพนท (ใชวธทดสอบของ Scheffe)

พนท M แดนสงวน ชยบร นาทอม จองถนน แดนสงวน 3.29 - 1.01515* .74293* .44918

ชยบร 2.28 - -.27222 -.56597 นาทอม 2.55 - -.29375

จองถนน 2.84 - * p < .05

5. ระดบความแตกตางของการรบรความเสยงภยพบต (Disaster Risk Perception) ตามปจจยสวนบคคล ทดสอบสมมตฐานขอ 2 สมมตฐานขอท 2 ของการศกษาครงน คอการรบรเรองความเสยงภยพบต ของเกษตรกรผปลกขาว มระดบทแตกตางกนขนอยกบคณลกษณะสวนบคคล เชน อาย ระดบการศกษา เพศ รายได และประสบการณทเคยประสบภยพบตโดยตรงในอดต เพอทดสอบสมมตฐานขอน ผวจยไดสรางตวแปร scale (เปน summated scale) ขนมาอกตวแปรหนง คอ ดชนการรบรความเสยงภยพบต (Disaster Risk Perception Index: DRPI) ซงเปนการรบรความเสยงภยพบตในภาพรวม เปนการรวมคะแนนของตวแปร scale 3 ตวแปร ไดแก การรบรความเสยงภยน าทวม (Flood Risk Perception: FRP) ภยแลง (Drought Risk Perception: DRRP) และลมพาย (Storm Risk Perception: SRP) ทไดสรางไวกอนหนาน แผนภาพดานลางแสดงองคประกอบของตวแปรดชนการรบรความเสยงภยพบต (Disaster Risk Perception Index)

68

รป 10 องคประกอบหรอการสรางตวแปรดชนการรบรความเสยงภยพบต (Disaster Risk Perception Index)

กอนทจะมการรวมคะแนนเพอสรางตวแปร ดชนการรบรความเสยงภยพบต (Disaster Risk Perception Index) ผวจยไดทาการตรวจสอบความสอดคลองภายในของตวแปร 3 ตวแปร คอ ตวแปร scale การรบรความเสยงภยน าทวม การรบรความเสยงภยแลง และการรบรความเสยงภยลมพาย ทจะนามาสรางเปน ดชนการรบรความเสยงภยพบต (Disaster Risk Perception Index) ในภาพรวม โดยทดสอบคาความเชอมน (Reliability Test) จากคา Chronbach’s Alpha ดงตารางดานลาง ตาราง 58 Reliability Test for Disaster Risk Perception Index

Reliability Statistics Cronbach's Alpha

Cronbach's Alpha Based on Standardized Items

N of Items

.806 .805 3 จากตาราง จะพบวา คา Cronbach's Alpha มคาอยทระดบ 0.805 ซงเปนระดบทยอมรบได (Cutoff Value อยท 0.70 คอ ตองมคาตงแตระดบ 0.70 ขนไปจงจะยอมรบได) แสดงใหเหนวา การนา ตวแปร scale การรบรความเสยงภยน าทวม การรบรความเสยงภยแลง และการรบรความเสยงภยลมพาย มาสรางเปน ดชนการรบรความเสยงภยพบต (Disaster Risk Perception Index) ในภาพรวม นน มคาความเชอมนอยในระดบทยอมรบได ชใหเหนวาตวแปรเหลานนมความสอดคลองภายในกน (Internal Consistency) ในระดบทยอมรบได เหมาะสมทจะนามาสรางเปนตวแปร ดชนการรบรความเสยงภยพบต (Disaster Risk Perception Index) ในภาพรวม ตารางดานลางแสดง Inter-Item Correlation Matrix ของตวแปรเหลานน

69

ตาราง 59 Inter-Item Correlation Matrix for Disaster Risk Perception Index

1 2 3 FRP 1.000 DRRP .481 1.000 SRP .561 .697 1.000 จากนน ผวจยไดนา ดชนการรบรความเสยงภยพบต (Disaster Risk Perception Index) ไปทดสอบสมมตฐานขอ 2 เพอวเคราะหวา ปจจยสวนบคคล ไดแก การศกษา เพศ รายได อาย และประสบการณทเคยประสบภยพบต (วดจากระดบผลกระทบภยพบต ซงเปนตวแปรดชน ทไดสรางขนอกตว ดงจะไดกลาวตอไป) 5.1 ระดบการศกษากบการรบรความเสยงภยพบต ในทางทฤษฎดานการจดการภยพบต การรบรความเสยงภยพบต อาจขนอยกบปจจยสวนบคคล เชน เพศ ระดบการศกษา อาย รายได เชอชาต วฒนธรรมและอนๆ คนทมปจจยสวนบคคลทแตกตางกน อาจมการรบรความเสยงภยพบตทแตกตางกนได ในสวนน เปนการวเคราะหวา ในบรบทกลมตวอยางในพนทททาการศกษาครงน ผทมระดบการศกษาทตางกนจะมระดบการรบรความเสยงภยพบตทตางกนหรอไม ทดสอบโดย One-way ANOVA ผลการวเคราะหดงตาราง ตาราง 60 การเปรยบเทยบระดบการรบรความเสยงภยพบตของชาวนาทมระดบการศกษาตางกน

Education n X SD primary school 72 29.35 6.935 lower secondary 8 32.63 4.868 higher secondary 11 32.27 6.886 undergrad 12 30.25 6.904

Source of Variance df SS MS F Sig. Between Groups 3 143.335 47.778 1.033 .381 Within Groups 99 4578.626 46.249

Total 102 4721.961

70

การเปรยบเทยบคาความแตกตางของเฉลยระดบการรบรความเสยงตามปจจยดานการศกษาไมมนยสาคญทางสถต หมายความวา ผทมระดบการศกษาทตางกนมระดบการระดบการรบรความเสยงทไมแตกตางกนแตอยางใด 5.2 เพศกบการรบรความเสยงภยพบต การทดสอบวา เพศทแตกตางกนมผลตอการรบรความเสยงภยพบตทตางกนหรอไม ใชสถต t-Testในการทดสอบ ผลการวเคราะหขอมลทไดจากกลมตวอยาง 4 พนทรอบบรเวณลมน าทะเลสาบสงขลา พบวา เพศทตางกนมไดมระดบการรบรความเสยงภยพบตทแตกตางกนแตอยางใด 5.3 รายได อาย และประสบการณทเคยประสบภยพบตหรอผลกระทบภยพบตกบการรบรความเสยงภยพบต การวเคราะหวา รายได อาย และประสบการณภยพบตทเคยไดรบตางกนจะสงผลตอการรบรความเสยงภยพบตทแตกตางกนหรอไม ในสวนน จะทาการวเคราะหในลกษณะทดสอบความสมพนธเพอดวา ปจจยดานรายได อาย และประสบการณภยพบตทเคยไดรบ มอทธพลตอระดบการรบรความเสยงภยพบตหรอไม เนองตวแปรรายได และอาย ในการศกษาครงน ผวจยมไดกาหนดใหเปนระดบชนซงมลกษณะเปน nominal หรอ categorical หรอ dichotomous variable แตปลอยใหเปนตวแปรในลกษณะ numerical หรอ continuous variable เพอใหมความเหมาะสมในการทดสอบความสมพนธโดยใชสถต Regression Analysis นอกจากน ใสสวนของตวแปร ประสบการณทเคยประสบภยพบต นน ผวจยไมตองการใหมลกษณะเปนตวแปร nominal หรอ categorical หรอ dichotomous variable ทเพยงแตแบงประเภทวา เคยหรอไมเคยไดรบผลกระทบจากภยพบต แตไมสามารถบอกระดบผลกระทบทไดรบ เพอแกปญหาน ผวจยจงได operationalize ตวแปรดงกลาว ใหเปน ระดบผลกระทบจากภยพบตทเคยประสบมา โดยวดจากขอคาถาม 3 ขอ ไดแก ผลกระทบตอสขภาพ ผลกระทบตอบานเรอนทรพยสน และผลกระทบตอเรอกสวนไรนาททาการเกษตร สาหรบวดผลกระทบในแตละภย ดงภาพดานลาง รป 11 องคประกอบหรอการสรางตวแปรผลกระทบจากภยพบต

71

ขอคาถามทใชในการสรางเครองมอวดสาหรบผลกระทบในแตละภย มดงน ระดบผลกระทบนาทวม ขอคาถามท 31. ทผานมา นาทวม ทาให สขภาพ ของทานและคนในครอบครวแยลงมากนอยเพยงใด ขอคาถามท 32. ทผานมา นาทวม ทาให บานเรอน ทรพยสน ขาวของ ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด ขอคาถามท 33. ทผานมา นาทวม ทาให เรอกสวน ไรนา/พนทปลกขาว ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด ระดบผลกระทบลมพาย ขอคาถามท 34. ทผานมา ลมพาย ทาให สขภาพ ของทานและคนในครอบครวแยลงมากนอยเพยงใด ขอคาถามท 35. ทผานมา ลมพาย ทาให บานเรอน ทรพยสน ขาวของ ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด ขอคาถามท 36. ทผานมา ลมพาย ทาให เรอกสวน ไรนา/พนทปลกขาว ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด ระดบผลกระทบภยแลง ขอคาถามท 37. ผานมา ภยแลง ทาให สขภาพ ของทานและคนในครอบครวแยลงมากนอยเพยงใด ขอคาถามท 38. ทผานมา ภยแลง ทาให บานเรอน ทรพยสน ขาวของ ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด ขอคาถามท 39. ทผานมา ภยแลง ทาให เรอกสวน ไรนา/พนทปลกขาว ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด ผวจยไดกาหนดตวเลอกในแตละขอเปน 5 ตวเลอกตามแบบ Likert-scale ดงน 1 = นอยทสด 2 = นอย 3 = ปานกลาง 4 = มาก 5 = มากทสด เพอสรางตวแปร ดชนผลกระทบภยพบตในภาพรวม (Perceived Disaster Impact Index: PDII) ผวจย เรมจากการสรางตวแปร scale ขนมา 3 ตวแปร คอ ผลกระทบจากน าทวม ผลกระทบจากภยแลง และผลกระทบจากลมพาย โดยกอนสรางตวแปรเหลานขนมาผวจยไดทาการตรวจสอบความสอดคลองภายในของขอคาถามขางตนทเปนองคประกอบของตวแปร scale เหลานน โดยทดสอบคาความเชอมน (Reliability Test) จากคา Chronbach’s Alpha ดงตารางดานลาง

72

ตาราง 61 Reliability Test for Perceived Flood Impact Index

Reliability Statistics Cronbach's Alpha

Cronbach's Alpha Based on Standardized Items

N of Items

.717 .717 3 จากตาราง จะพบวา คา Cronbach's Alpha มคาอยทระดบ 0.717 ซงเปนระดบทยอมรบได (Cutoff Value อยท 0.70 คอ ตองมคาตงแตระดบ 0.70 ขนไปจงจะยอมรบได) แสดงใหเหนวา การนาขอคาถามท 31 32 33 มาสรางเปนตวแปร scale ผลกระทบจากน าทวม นน มคาความเชอมนอยในระดบทยอมรบได ชใหเหนวาขอคาถามเหลานนมความสอดคลองภายในกน (Internal Consistency) ในระดบทยอมรบได เหมาะสมทจะนามาสรางเปนตวแปร scale ดงกลาว คา Inter-Item Correlation Matrix ของขอคาถามตางๆ ดงแสดงในตารางดานลาง ตาราง 62 Inter-Item Correlation Matrix for Perceived Flood Impact Index

1 2 3 1 1.000 2 .483 1.000 3 .374 .516 1.000 ตาราง 63 Reliability Test for Perceived Drought Impact Index

Reliability Statistics Cronbach's Alpha

Cronbach's Alpha Based on Standardized Items

N of Items

.898 .898 3 จากตาราง จะพบวา คา Cronbach's Alpha มคาอยทระดบ 0.898 ซงเปนระดบทยอมรบได (Cutoff Value อยท 0.70 คอ ตองมคาตงแตระดบ 0.70 ขนไปจงจะยอมรบได) แสดงใหเหนวา การนาขอคาถามท 37 38 39 มาสรางเปนตวแปร scale ผลกระทบจากภยแลง นน มคาความเชอมนอยในระดบทยอมรบได ชใหเหนวาขอคาถาม

73

เหลานนมความสอดคลองภายในกน (Internal Consistency) ในระดบทยอมรบได เหมาะสมทจะนามาสรางเปนตวแปร scale ดงกลาว คา Inter-Item Correlation Matrix ของขอคาถามตางๆ ดงแสดงในตารางดานลาง ตาราง 64 Inter-Item Correlation Matrix for Perceived Drought Impact Index

1 2 3 1 1.000 2 .781 1.000 3 .751 .703 1.000 ตาราง 65 Reliability Test for Perceived Storm Impact Index

Reliability Statistics Cronbach's Alpha

Cronbach's Alpha Based on Standardized Items

N of Items

.868 .868 3 จากตาราง จะพบวา คา Cronbach's Alpha มคาอยทระดบ 0.868 ซงเปนระดบทยอมรบได (Cutoff Value อยท 0.70 คอ ตองมคาตงแตระดบ 0.70 ขนไปจงจะยอมรบได) แสดงใหเหนวา การนาขอคาถามท 34 35 36 มาสรางเปนตวแปร scale ผลกระทบจากลมพาย นน มคาความเชอมนอยในระดบทยอมรบได ชใหเหนวาขอคาถามเหลานนมความสอดคลองภายในกน (Internal Consistency) ในระดบทยอมรบได เหมาะสมทจะนามาสรางเปนตวแปร scale ดงกลาว คา Inter-Item Correlation Matrix ของขอคาถามตางๆ ดงแสดงในตารางดานลาง ตาราง 66 Inter-Item Correlation Matrix for Perceived Storm Impact Index

1 2 3 1 1.000 2 .655 1.000 3 .625 .781 1.000 จากนน ผวจยไดนา ตวแปร scale 3 ตวทสรางขน ไดแก ผลกระทบจากน าทวม (Perceived Flood Impact) ผลกระทบจากภยแลง (Perceived Drought Impact) และ ผลกระทบจากลมพาย (Perceived Storm Impact) มา

74

สรางเปนตวแปร ดชนผลกระทบภยพบตในภาพรวม (Perceived Disaster Impact Index: PDII) โดยกอนทจะมการรวมคะแนนเพอสรางตวแปร ดชนผลกระทบภยพบตในภาพรวม (Perceived Disaster Impact Index: PDII) ผวจยไดทาการตรวจสอบความสอดคลองภายใน (Internal Consistency) ของตวแปร scale 3 ตวแปร ขางตน คอ Perceived Flood Impact, Perceived Drought Impact และ Perceived Storm Impact โดยทดสอบคาความเชอมน (Reliability Test) จากคา Chronbach’s Alpha ดงตารางดานลาง ตาราง 67 Reliability Test for Perceived Disaster Impact Index

Reliability Statistics Cronbach's Alpha

Cronbach's Alpha Based on Standardized Items

N of Items

.860 .862 3 จากตาราง จะพบวา คา Cronbach's Alpha มคาอยทระดบ 0.862 ซงเปนระดบทยอมรบได (Cutoff Value อยท 0.70 คอ ตองมคาตงแตระดบ 0.70 ขนไปจงจะยอมรบได) แสดงใหเหนวา การนา ตวแปร scale 3 ตวแปร ขางตน คอ Perceived Flood Impact, Perceived Drought Impact และ Perceived Storm Impact มาสรางเปน ดชนผลกระทบภยพบตในภาพรวม (Perceived Disaster Impact Index: PDII) นน มคาความเชอมนอยในระดบทยอมรบได ชใหเหนวาตวแปรเหลานนมความสอดคลองภายในกน (Internal Consistency) ในระดบทยอมรบได เหมาะสมทจะนามาสรางเปนตวแปร ดชนผลกระทบภยพบตในภาพรวม (Perceived Disaster Impact Index: PDII) ตารางดานลางแสดง Inter-Item Correlation Matrix ของตวแปรเหลานน ตาราง 68 Inter-Item Correlation Matrix for Perceived Disaster Impact Index

1 2 3 1 1.000 2 .694 1.000

3 .573 .758 1.000 ผวจยไดนา ดชนผลกระทบภยพบตในภาพรวม (Perceived Disaster Impact Index: PDII) ไปทดสอบสมมตฐาน ตามทตงไวในขอ 2 คอ รายได อาย และประสบการณทเคยประสบภยพบตหรอผลกระทบภยพบตทตางกน มผลตอระดบการรบรความเสยงภยพบต ทแตกตางกน ซงจากนไปจะใชคาวา ระดบผลกระทบจากภย

75

พบต แทน คาวา ประสบการณทเคยประสบภยพบต (โดยวดจากตวแปร ดชนผลกระทบภยพบตในภาพรวม หรอ Perceived Disaster Impact Index) ใชเทคนคการวเคราะห Multiple Regression ไดผลการวเคราะห ดงน ตาราง 69 ผลการวเคราะหการถดถอยพหคณเพอศกษาผลหรออทธพลของปจจยดานรายได อาย และ

ประสบการณทเคยประสบภยพบตหรอระดบผลกระทบภยพบต ทมตอระดบการรบรความเสยงภยพบต (n =103)

Variables b Beta age -.018

(.049) -.030

Income in thousand .016 (.027)

.042

Sex (Female)a .621 (1.109)

.042

EDU1 (Secondary)b 1.028 (1.418)

.059

EDU2 (College)c -.546 (1.710)

-.026

Disaster Impact .691*** (.071)

.705

Constant 12.179 R2 .534 Note: n = 103; b = unstandardized regression coefficient with standard error in parentheses; Beta = standardized regression coefficient. a. Compared to Male b. Compared to Elementary c. Compared to Elementary ***p. < .001 (two-tailed test) การวเคราะหผลกระทบหรอความสมพนธระหวางตวแปรตน ไดแก เพศ รายได อาย ระดบการศกษา และระดบผลกระทบจากภยพบตทผานมา กบตวแปรตาม คอ ระดบความเสยงภยพบต พบวา มเพยงตวแปรตนตวเดยวคอ ระดบความเสยงภยพบตทเคยไดรบมอทธพลหรอมความสมพนธเชงบวกกบระดบการรบรความเสยงภยพบตอยางมนยสาคญทางสถต (b = .691, P < .001)

76

6. ความสมพนธระหวาง การสนบสนนทางสงคม ขอมลขาวสาร คณลกษณะสวนบคคลของผรบ ระดบผลกระทบจากภยพบตทเคยประสบ กบระดบการรบรความเสยงภยพบต ทดสอบสมมตฐานขอ 4 ในสมมตฐานขอ 4 เดมท (ในเอกสารขอเสนอโครงการ) ผวจยตองการทดสอบวา สญญาณเตอนภยทางธรรมชาต หรอ Environmental Cues มผลตอการรบรความเสยงของกลมตวอยางทเปนเกษตรกรในพนทลมน าทะเลสาบสงขลาหรอไม เพราะในทางทฤษฎการสอสารในภาวะความเสยงภยธรรมชาต สญญาณเตอนภยทางธรรมชาต หรอ Environmental Cues อาจมผลตอการรบรความเสยงภยพบตของคน อยางไรกตาม การทจะ Operationalize แนวความคดเรอง Environmental Cues ใหออกมาเปนตวแปรทวดโดยใชขอคาถามในแบบสอบถามนน คอนขางยากในทางปฏบต ตองมการทบทวนวรรณกรรมและออกแบบขอคาถามและใชภาษาทเหมาะสมและงายตอการทาความเขาใจ ผวจยเหนวา หากมการออกแบบขอคาถามไมดพอ อาจทาใหผตอบแบบสอบถามไมเขาใจ หรอไมแนใจ ทาใหเกดการเขาใจทผด (Misleading) นาไปสการนาขอมลทไมตรงกบความเปนจรงมาวเคราะห และอาจผลการวเคราะหรวมทงการสรปผลการวเคราะหทผดพลาด ได ผวจยจงตดสนใจ ไมทาทดสอบผลกระทบจากตวแปรดงกลาว แตยงคงตวแปรอนๆ ในสมมตฐานขอนเอาไวเชนเดม โดยในสมมตฐานขอน มตวแปรเพมเขามาอก 2 ตว คอ ตวแปรดานการสนบสนนทางสงคม และตวแปรดานขอมลขาวสาร ในทางทฤษฎดานการสอสารความเสยงภยธรรมชาต และการจดการภยพบต การสนบสนนทางสงคมและขอมลขาวสารกอาจมผลตอการรบรความเสยงภยพบต และพฤตกรรมการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของคนไดเชนกน ผวจยจงไดสรางตวแปร scale ขนมา 1 คอ Social Support Index สวนตวแปรดานขอมลขาวสาร ผวจยใชขอคาถามท 51 ซงถามเกยวกบชองทางขาวสารทชาวนารบฟงเกยวกบขอมลเกยวกบสภาพดนฟาอากาศและภยพบตวาตดตามขาวสารดงกลาวจากชองทางใดบาง รวมแลวทงหมดกชองทาง เปนตน ในสวนนจะขอกลาวถงการสรางตวแปร ดชนการสนบสนนทางสงคม (Social Support Index) พอสงเขป ดงน ระดบการสนบสนนทางสงคม วดโดยตวแปร ดชนการสนบสนนทางสงคม (Social Support Index) ซงการสนบสนนทางสงคมในการศกษาครงน ประกอบดวย การสนบสนนชวยเหลอเกอกลในรปแบบตางๆ จากสมาชกในครวเรอนดวยกนเอง เพอนบานหรอสมาชกอนๆ ในหมบานเดยวกน และการสนบสนนจากหนวยงานภาครฐทเกยวของ ตามแผนภาพดานลาง

77

รป 12 องคประกอบหรอการสรางตวแปรการสนบสนนทางสงคม

ขอคาถามทใชในการสรางตวแปร ดชนการสนบสนนทางสงคม (Social Support Index) มดงน ขอคาถามท 52. คนในครอบครวของทานมการชวยเหลอเกอกลกนและกน มากนอยเพยงใด ขอคาถามท 53. คนในหมบานหรอชมชนของทานมการชวยเหลอเกอกลกนและกน มากนอยเพยงใด ขอคาถามท 54. หนวยงานภาครฐในจงหวดของทานใหการชวยเหลอสนบสนนดานการทานา การประกอบอาชพ การดารงชวต มากนอยเพยงใด ผวจยไดกาหนดตวเลอกในแตละขอเปน 5 ตวเลอกตามแบบ Likert-scale ดงน 1 = นอยทสด 2 = นอย 3 = ปานกลาง 4 = มาก 5 = มากทสด กอนทจะสราง ตวแปร ดชนการสนบสนนทางสงคม (Social Support Index) ผวจยไดทาการตรวจสอบความสอดคลองภายในของขอคาถามขางตนทเปนองคประกอบของตวแปร scale ดงกลาว โดยทดสอบคาความเชอมน (Reliability Test) จากคา Chronbach’s Alpha ดงตารางดานลาง

78

ตาราง 70 Reliability Test for Social Support Index

Reliability Statistics Cronbach's Alpha

Cronbach's Alpha Based on Standardized Items

N of Items

.638 .640 3 จากตารางจะเหนไดวา คา Cronbach's Alpha ทไดรบ คอ 0.64 ตากวา 0.70 ซงเปนคาขนตาทยอมรบไดเพยงเลกนอย อยางไรกตาม ผวจยยนยนทจะใชขอคาถามทง 3 เหลานน ในการสรางตวแปร ดชนการสนบสนนทางสงคม (Social Support Index) เนองจากขอคาถามสามขอดงกลาว ตางกมความหมายในเชงการตความ และแตละคาถามกถอเปนสวนหนงของแนวคด การสนบสนนทางสงคม ผวจยจงนาขอคาถาม 3 ขอดงกลาว มาทาการสรางตวแปร ดชนการสนบสนนทางสงคม (Social Support Index) และใชในการทดสอบสมมตฐาน ขอ 4 โดยใช Multiple Regression Analysis ไดผลดงตาราง ตอไปน ตาราง 71 ผลการวเคราะหการถดถอยพหคณเพอศกษาผลหรออทธพลของปจจยดานการสนบสนนทางสงคม ขอมลขาวสาร คณลกษณะสวนบคคลของผรบ และระดบผลกระทบจากภยพบตทเคยประสบ ทมตอระดบการ

รบรความเสยงภยพบต (n = 103)

Variables b Beta age -.031

(.050) -.053

Income in thousand .006 (.028)

.017

EDU1 (Secondary)a .831 (1.416)

.048

EDU2 (College)b .163 (1.753)

.008

Sex (Female)c .821 (1.111)

.055

Social Support .290 (.261)

.083

79

Level of information acquisition -.511 (.323)

-.121

Disaster Impact .716*** (.072)

.731

Constant 10.492 R2 .548 Note: n = 103; b = unstandardized regression coefficient with standard error in parentheses; Beta = standardized regression coefficient. a. Compared to Elementary b. Compared to Elementary c. Compared to Male ***p. < .001 (two-tailed test) จากตารางจะพบวา โมเดลทสรางขนมาเพอใชอธบายความสมพนธระหวางตวแปรตางๆ ดงกลาวขางตนเปนโมเดลทมนยสาคญทางสถต (F = 14.268, P < .001) กลาวคอ มตวแปรตนอยางนอย 1 ตวทผลตอตวแปรตาม คอ การรบรความเสยงภยพบต อยางมนยสาคญทางสถต นอกจากน ตวแปรตนตางๆ ในโมเดลนสามารถอธบายตวแปรตามรวมกนได 54.8% (R2= 0.548) อยางไรกตาม จากการพจารณาคานยสาคญทางสถต (P value) ของตวแปรตนตางๆ ภายในโมเดล พบวา ตวแปรตนตวแปรเดยว ทมอทธพลตอตวแปรตามอยางมนยสาคญทางสถต คอ ระดบผลกระทบจากภยพบตทผานมา (b = .716, P < 0.001) แสดงใหเหนวา บคคลหรอครวเรอนทเคยไดรบผลกระทบจากภยพบตทผานมา ยงผลกระทบทเคยไดรบสงมากเพยงใด กยงทาใหบคคลบคคลหรอครวเรอนนนมการรบรความเสยงภยพบตทสง มองวาภยพบตมโอกาสทจะเกดขนไดมาก เปนสงทอาจมความรนแรงสง และสามารถสรางผลกระทบตอตนเองหรอครวเรอนสง นนเอง ระดบผลกระทบจากภยพบตทผานมา จงเปนเพยงตวแปรเดยวทเปนไปตามสมมตฐาน ตวแปรอนๆ ไมเปนไปตามสมมตฐาน ทตงเอาไว (ทงน อาจเปนเพราะหลายสาเหต เชน จานวน sample size ทไมมากพอ ความไมสมดลกนระหวางสดสวนของกลมตวอยางตางๆ เชน มจานวนกลมตวอยางทเปนเพศหญงมากกวาเพศชายมากเกนไป หรอ มจานวนกลมตวอยางทมระดบการศกษาระดบประถมศกษามากกวาจานวนกลมตวอยางทมระดบการศกษาอนๆ มากเกนไป การทสดสวนของกลมตวอยางมความแตกตางกน ไมสมดลกนเชนน อาจมผลตอการตอบคาถามทคอนไปทางใดทางหนงมากเกนไป จนทาใหผลการวเคราะหไมถงระดบทมนยสาคญทางสถตได นอกจากน อาจเกดปญหาเรองการกระจายขอมลกบตวแปรอน เชน รายได หรอ อาย ซงอาจสงผลตอระดบนยสาคญทางสถตของผลการวเคราะหขอมลได)

80

7. ความสมพนธระหวาง การรบรเรองความเสยงภยพบต สนบสนนทางสงคม ขอมลขาวสาร คณลกษณะสวนบคคลของผรบ ระดบผลกระทบจากภยพบตทเคยประสบ กบการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต

ทดสอบสมมตฐาน 5 และ 6 อยางทอธบายไวขางตน (ขอ 6) วาในการศกษาครงนจะไมนาตวแปร สญญาณเตอนภยทางธรรมชาต มาวเคราะหในการศกษาครงน ดงนน ในการศกษาตวแปรทมอทธพลตอการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของชาวนาในลมน าทะเลสาบสงขลา ในครงน จะพจารณาเพยงตวแปรตน ดงตอไปน การรบรเรองความเสยงภยพบต สนบสนนทางสงคม ขอมลขาวสาร คณลกษณะสวนบคคลของผรบ และ ระดบผลกระทบจากภยพบตทเคยประสบมา และจะเปนการทดสอบอทธพลทางตรงเทานน (โดยใชเทคนค Multiple Regression Analysis) ไมวเคราะหอทธพลทางออมตามทระบไวในขอเสนอโครงการ เนองจากจานวนกลมตวอยาง (Sample Size) มเพยง 103 คน ไมเพยงพอทจะใชเทคนคการวเคราะห Structural Equation Modeling ซงควรม Sample Size 200 cases ขนไป โดยการทดสอบความสมพนธดงกลาว ผวจยไดกาหนด ตวแปรตาม คอ ระดบการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต เปนตวแปร scale เรยกวา ดชนการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต (Disaster Preparedness Index) ทสรางจากขอคาถาม 3 ขอคาถามทถามชาวนาเกยวกบกจกรรมทไดดาเนนการและการสรรหา เกบรวบรวม การเตรยมทรพยากรตางๆ ทจาเปนสาคญการรบมอกบภยพบต เปนตวแปรทวดจากการปฏบตจรงหรอสงทมอยจรง จงมลกษณะเปนวตถวสย (Objective) โดยขอคาถามทใชในการสรางตวแปรดชนดงกลาว ประกอบดวย 44. ครอบครวของทานมการเตรยมตว/เตรยมความพรอมรบมอกบนาทวมอยางไรบาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) เตรยมขาวสารอาหารแหงยารกษาโรคของใชจาเปนไวในบาน ( ) สารองเงนเกบไวใชยามฉกเฉน ( ) ปรบบานใหสงพนนา เชน ยกหรอดดบานเปนสองชน ( ) มเรอไวใชสญจรยามเกดนาทวม ( ) ฟงขาวสารเกยวกบลมฟาอากาศอยเปนประจา ( ) เขาอบรมความรเกยวกบการรบมอภยพบตทหนวยงานภาครฐเปนจด 45. ครอบครวของทานมเตรยมตว/เตรยมความพรอมรบมอกบภยแลงอยางไรบาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) เกบนาไวในโอง ถงหรอภาชนะเผอใชยามฝนแลง ( ) เตรยมเงนไวซอนาเพอบรโภคอปโภค ( ) ขดสระ ( ) ขดบอบาดาล ( ) ฟงขาวสารเกยวกบลมฟาอากาศอยเปนประจา 46. ครอบครวของทานมเตรยมตว/เตรยมความพรอมรบมอกบลมพายอยางไรบาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) เตรยมยารกษาโรคและของใชจาเปนไวในบาน

81

( ) เตรยมเงนสารองเกบไวใชยามฉกเฉน ( ) เสรมโครงสรางบานใหแขงแรงสามารถตานทานแรงลมได ( ) รบฟงขาวสารเกยวกบลมฟาอากาศอยเปนประจา ( ) เขาอบรมความรเกยวกบการรบมอภยพบตทหนวยงานภาครฐเปนจด กอนทจะนาขอคาถาม 3 ขอมาสรางเปนตวแปร ดชนการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต (Disaster Preparedness Index) ผวจยไดทาการตรวจสอบความสอดคลองภายใน (Internal Consistency) ของขอคาถามขางตนทเปนองคประกอบของตวแปรดชน ดงกลาว โดยทดสอบคาความเชอมน (Reliability Test) จากคา Chronbach’s Alpha ดงตารางดานลาง ตาราง 72 Reliability Test for Disaster Preparedness Index

Reliability Statistics Cronbach's Alpha

Cronbach's Alpha Based on Standardized Items

N of Items

.806 .808 3 จากตารางจะเหนไดวา คา Cronbach's Alpha ทไดรบ คอ 0.808 ซงเปนระดบทยอมรบได (Cutoff Value อยท 0.70 คอ ตองมคาตงแตระดบ 0.70 ขนไปจงจะยอมรบได) แสดงใหเหนวา การนาขอคาถามท 44 45 46 มาสรางเปนตวแปร ดชนการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต (Disaster Preparedness Index) นน มคาความเชอมนอยในระดบทยอมรบได ชใหเหนวาขอคาถามเหลานนมความสอดคลองภายในกน (Internal Consistency) ในระดบทยอมรบได เหมาะสมทจะนามาสรางเปนตวแปร ดงกลาว คา Inter-Item Correlation Matrix ของขอคาถามตางๆ ดงแสดงในตารางดานลาง ตาราง 73 Inter-Item Correlation Matrix for Disaster Preparedness Index

1 2 3 1 1.000 2 .444 1.000 3 .693 .616 1.000

82

คะแนนจากการตอบขอคาถาม 3 ขอดงกลาว ถกนามาบวกรวมกนเพอสรางเปนตวแปรดชนการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต (Disaster Preparedness Index) ชวงคะแนนของดชนนอยระหวาง 3-16 โดยคะแนนดชนยงสง (เขาใกล 16) แสดงวามระดบการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตสง หากมคะแนนดชนตา (เขาใกล 3) แสดงวามระดบการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตตา เมอสรางตวแปรตามทเรยกวา ดชนการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต (Disaster Preparedness Index) เรยบรอยแลว ผวจยไดทดสอบความสมพนธโดยใชเทคนค Multiple Regression Analysis ไดผลดงตาราง ตาราง 74 ผลการวเคราะหการถดถอยพหคณเพอศกษาผลหรออทธพลของปจจยดานการรบรเรองความเสยงภยพบต สนบสนนทางสงคม ขอมลขาวสาร คณลกษณะสวนบคคลของผรบ ระดบผลกระทบจากภยพบตทเคย

ประสบ ทมตอการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต (n = 103)

Variables b Beta age .090

(.029) .349

Income in thousand -.024 (.016)

-.147

EDU1 (Secondary)a .762 (.813)

.100

EDU2 (College)b .513 (1.004)

.056

Sex (Female)c .636 (.638)

.098

Social Support .040 (.150)

.026

Level of information acquisition .658** (.187)

.359

Disaster Impact -.040 (.059)

-.093

Disaster Risk Perception .092 (.059)

.212

Constant -2.626 R2 .228

83

Note: n = 103; b = unstandardized regression coefficient with standard error in parentheses; Beta = standardized regression coefficient. a. Compared to Elementary b. Compared to Elementary c. Compared to Male **p. < .05 (two-tailed test) จากตารางจะพบวา โมเดลทสรางขนมาเพอใชอธบายความสมพนธระหวางตวแปรตางๆ ดงกลาวขางตนเปนโมเดลทมนยสาคญทางสถต (F = 3.046, P < .05) กลาวคอ มตวแปรตนอยางนอย 1 ตวทผลตอตวแปรตาม คอ ระดบการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของครวเรอน อยางมนยสาคญทางสถต นอกจากน ตวแปรตนตางๆ ในโมเดลนสามารถอธบายตวแปรตามรวมกนได 22.8% (R2 = 0.228) อยางไรกตาม จากการพจารณาคานยสาคญทางสถต (P value) ของตวแปรตนตางๆ ภายในโมเดล พบวา ตวแปรอาย (b = 0.090, P < .05) และ ตวแปรระดบการตดตามรบฟงขอมลขาวสารผานชองทานตางๆ (b = 0.658, P < .05) มอทธพลตอระดบการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของครวเรอน อยางมนยสาคญทางสถต แสดงใหเหนวา ระดบการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตแปรผนตรงกบอาย กลาวคอ ในกลมตวอยางชาวนาททาการศกษาใน 4 พนท บคคลทมอายมากจะมระดบการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตสงกวาบคคลทมอายนอย ทงนอาจเปนเพราะดวยประสบการณชวตทเคยประสบมา ทาใหผทมอายมากรบรถงโอกาสและผลกระทบของภยพบตทอาจจะเกดขน จงเหนความสาคญของการเตรยมความพรอม ในขณะทขอมลขาวสารกมบทบาทสาคญในการสงเสรมการเตรยมความพรอม กลาวคอ ยงบคคลไดรบฟงขาวสารจากชองทางทหลากหลายมากเทาใด กจะทาใหบคคลเหนความสาคญและดาเนนการเตรยมความพรอมในครวเรอนมากยงขน นนเอง 8. การปรบตวของเกษตรกรตอผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ตอบคาถามวจยขอ 3 8.1 การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ผลคาถามการวจยขอท 3 ของโครงการวจยครงน คอ เกษตรกรผปลกขาว มการรบมอหรอปรบตวตอผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการประกอบอาชพหรอไม อยางไร เพอตอบคาถามวจยน ผวจยได ทาการเกบขอมลโดยการสนทนากลม (Focus-group Interview) ใน 4 ตาบล ของ 4 อาเภอทเปนพนททาการศกษา (ไดแก ต. แดนสงวน 33 คน ต.นาขยาด 20 คน ต.จงเก 32 คน และ ต.ชยบร 18 คน) แลวนาขอมลในรปของคาสมภาษณมาวเคราะหโดยใชวธการ Grounded Theory ซงเรมจากการกาหนดรหสเบองตน (Initial Coding) และรหสเชงลก (Focused Coding) การวเคราะหขอมลพบวา การดาเนนการของเพอรบมอหรอปรบตวตอผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทมตอการประกอบอาชพทานาของพวกเขา ประกอบดวย กล

84

ยทธหลกหรอกลยทธทเกยวของกบการทานาโดยตรง กบ กลยทธสนบสนน ซงเปนกลยทธทชวยเสรมใหการดาเนนกลยทธหลกใหสาเรจและชวยใหการประกอบอาชพชาวนาใหอยรอดตอไปได ดงน กลยทธหลก (Core Adaptation Strategies) ประกอบดวยกลยทธ 4 ปรบเปลยน ดงน 1. ปรบเปลยนพนธขาว (Change Types of Rice) เชน เปลยนพนธขาว ปลกขาวพนธใหมในแตละฤดทานา 2. ปรบเปลยนวธการหรอกระบวนการทานา (Change Methods of Growing Rice) เชน เปลยนวธการปลกขาว ใชเทคนควธการปลกขาวใหมๆ 3. ปรบเปลยนการบารงดน (Change Soil Nourishment Techniques) 4. ปรบเปลยนปฏทนทานา (Change Rice Farming/Harvesting Calendar) เชน เลอนฤดทานา ปรบปฏทนการทานา เลอนฤดเกบเกยว รป 13 กลยทธ 4 ปรบเปลยน เพอการปรบตวดานการท านาภายใตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

สวน กลยทธสนบสนน (Supporting Strategies for Better Adaptation) ปรากฏออกมาใน 5 รปแบบหลก (Themes) คอ 1. รวมกลมปลกขาว รวมกลมทานา 2. ลดการทานาปรง ไมปลกขาวนอกฤด 3. รวมกลมแปรรปขาวและสนคาเกษตรชมชน เชน แปรรปขาว แปรรปสนคาเกษตร 4. จดหา/จดเกบ/สารองนาเพอการทานา เชน ตดตงเครองสบนา ขดบอบาดาล ขดสระในพนทนา 5. ตงกองทนเพอชวยเหลอการทานา เชน กองทนหมบาน กองทนเพอการปรบตวและฟนฟจากภยพบต 6. ประกอบอาชพเสรมอนๆ เชน ปลกผกขาย รบจางทาอาชพอนๆ

85

รป 14 กลยทธสนบสนน เพอการปรบตวดานการท านาภายใตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

นอกจากการวเคราะหการปรบตวจากขอมลรวมของทกพนทแลว ผวจยยงไดศกษาลกลงไปวา ในแตละชมชนมการปรบตวอยางไรบาง มการปรบตวตามแนวทางทระบขางตนทกกลยทธหรอ ทก themes ทไดวเคราะหไวขางตนหรอไม ตารางตอไปน แสดงใหเหนถงการปรบตวของชาวนาในแตละพนท แยกตามหมบาน แสดงในรปของ Theme ซงไดจากการวเคราะหการสนทนากลม พรอมตวอยางคาสมภาษณ หรอ Interview Quotes ทแสดงถง themes ดงกลาว กลยทธหลกในการปรบตว ตาราง 75 กลยทธหลกในการปรบตว ของเกษตรกรในชมชนบานทงสงวน ต.แดนสงวน อ.ระโนด จ.สงขลา

Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes ตวอยางคาสมภาษณ ปรบเปลยนการบารงดน ใสปยเคมรวมกบปยอนทรยชวยทาใหปรบดนไดด

ใชปยสงดด ทาปยจากพช

ปรบเปลยนปฏทนทานา ปรบชวงเวลาปลก ตาราง 76 กลยทธหลกในการปรบตวของเกษตรกรในชมชนบานจงเก ต าบลจองถนน อ.เขาชยสน จ.พทลง

Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes ตวอยางคาสมภาษณ ปรบเปลยนพนธขาว ปลกขาวพนธใหม เปลยนพนธขาวปลกใหม ในแต

86

ละฤดการทานา ปรบเปลยนปฏทนทานา มการเลอนฤดทานา ไมทานาในหนานาหลาก

เปลยนฤดกาลปลก มการเปลยนแปลงฤดเพาะปลก

ตาราง 77 กลยทธหลกในการปรบตวของเกษตรกรในชมชนบานมะกอกใต ต าบลชยบร อ าเภอเมอง จงหวดพทลง

Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes ตวอยางคาสมภาษณ ปรบเปลยนพนธขาว เปลยนพนธขาวในการปลกแตละครง ปรบเปลยนปฏทนทานา ปลกขาวหนนา (ม.ย-ก.ย.) ชวงนาหลาก มนาทวม

ไมมการทานาในชวงฤดนาหลาก นาทวม ตาราง 78 กลยทธหลกในการปรบตวของเกษตรกรในชมชนบานนาทอม ต าบลนาขยาด อ าเภอควนขนน จงหวดพทลง

Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes ตวอยางคาสมภาษณ ปรบเปลยนวธการหรอกระบวนการทานา มการหวานแหง ถาฝนแลง ไถแปร ไถหวาน ปรบเปลยนปฏทนทานา เปลยนฤดกาลเพาะปลก กลยทธสนบสนนในการปรบตว ตาราง 79 กลยทธสนบสนนในการปรบตว ของเกษตรกรในชมชนบานทงสงวน ต.แดนสงวน อ.ระโนด จ.สงขลา

Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes ตวอยางคาสมภาษณ รวมกลมแปรรปขาวและสนคาเกษตรชมชน มการรวมกลมแมบานบานทงสงวนแปรรปสนคา

เกษตร เชน ขาวไรซเบอรรบรรจถง ไขเคม กลวยฉาบ

จดหา/จดเกบนาเพอการทานา มการอาศยนาฝน และนาจากชลประทาน ประกอบอาชพเสรม มการปลกพรกเปนอาชพเสรม

เลยงสตว เลยงสตวไก วว แพะ เปด ปลกขาวไรเบอรรเพอขาย รบจางทางานทวไป

87

ตาราง 80 กลยทธสนบสนนในการปรบตวของเกษตรกรในชมชนบานจงเก ต าบลจองถนน อ.เขาชยสน จ.พทลง

Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes ตวอยางคาสมภาษณ รวมกลมปลกขาว/รวมกลมทานา มการรวมตวปลกขาว รวมกลมแปรรปขาวและสนคาเกษตรชมชน มการรวมกลมเปนวสาหกจชมชนบานจงเก แปรรป

ขาวสงขหยดขาย ลดการทานาปรง ไมปลกขาวนอกฤด ไมปลกขาวนอกฤด ตาราง 81 กลยทธสนบสนนในการปรบตวของเกษตรกรในชมชนบานมะกอกใต ต าบลชยบร อ าเภอเมอง จงหวดพทลง

Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes ตวอยางคาสมภาษณ ตงกองทนหมบาน มกองทนหมบาน ประกอบอาชพเสรม ปลกผก ปลกพรก ตาราง 82 กลยทธสนบสนนในการปรบตวของเกษตรกรในชมชนบานนาทอม ต าบลนาขยาด อ าเภอควนขนน จงหวดพทลง

Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes ตวอยางคาสมภาษณ รวมกลมแปรรปขาวและสนคาเกษตรชมชน มการรวมกลมแมบานนาทอมรวมใจผลตและ

จาหนายสนคาแปรรปเกษตร เชน ขาวสงขหยดบรรจถง ขาวกลองสงขหยด ขาวซอมมอสงขหยด ขนมตางๆ ททาจากขาวสงขหยด

จดหา/จดเกบนาเพอการทานา ฤดแลง เกบนาในแหลงนา ประกอบอาชพเสรม ปลกผก ปลกปลกพรกเปนอาชพเสรม การใชภมปญญาทองถนในการทานาเพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ จากการวเคราะหขอมลเชงคณภาพทไดจากการสนทนากลมใน 4 พนท พบวา ภมปญญาทองถนหลกทชาวนาในแตละพนทนามาปรบใชคอ การเลอกปลกพนธขาวททนตอสภาพอากาศทรายแรง เชน พนธขาวททนนาทวม อยไดนานในชวงนาทวมตนไมเปอย หรอ พนธททนแลงได หรอพนธททนดนเคมได ซงสวนมากเปนขาวพนธพนเมองดงเดม รายละเอยดดงตาราง

88

ตาราง 83 ภมปญญาทองถนในการท านาเพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของแตละหมบาน

หมบาน ภมปญญาทองถนในการทานาเพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

บานทงสงวน ต.แดนสงวน อ.ระโนด จ.สงขลา

เปลยนพนธขาวททนตอนาเคม ทนตอสภาพอากาศ (ไมไดระบชอพนธขาว)

บานจงเก ต. จองถนน อ. เขาชยสน จ. พทลง

มการปลกขาวชอพราวเพอปรบตวนาทวม ซอพนธขาวชอพราวมาปลก

บานมะกอกใต ต. ชยบร อ. เมอง จ. พทลง

เตรยมพนธขาวททนนา (อายยน ไมเปอยงาย) (ไมไดระบชอพนธขาว)

บานนาทอม ต. นาขยาด อ. ควนขนน จ. พทลง

ปลกขาวททนแลงไดด มการปลกขาวเลบนก ขาวสงขหยด

8.2 การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ 8.2.1 ระดบการปรบตว 8.2.1.1 ระดบการปรบตวดานการทานา นอกจากการศกษาวาเกษตรกรผปลกขาว มการรบมอหรอปรบตวตอผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการประกอบอาชพการทานาอยางไรแลว ผวจยยงสนใจศกษาวา การปรบตวของชาวนาดงกลาว อยในระดบใด เพอตอบคาถามน ผวจยไดใชขอคาถาม 1 ขอ เกยวกบกจกรรมการปรบตวดานการทานา โดยใหกลมตวอยางเลอกกจกรรมดานการปรบตวทตนไดดาเนนการในพนทนาของตน ผวจยไดใชคาเฉลย (X ) ของคะแนนจากการตอบคาถามขอน ไปวเคราะหระดบการปรบตวดานการทานาของชาวนาในพนทททาการศกษา โดยเปรยบเทยบกบคะแนนอนตรภาคชนทกาหนด คอ

คาเฉลยของคะแนนการปรบตว การตความระดบการปรบตว 1.00-5.33 ตา 5.34-9.67 กลาง

9.68-14.00 สง การวเคราะหขอมลจากกลมตวอยางทเปนชาวนาจานวน 103 คนใน 4 พนท พบวา ระดบการปรบตวดานการทานาของชาวนาในพนทททาการศกษาอยในระดบตา (X = 2.38, S.D. = 1.34) ดงตาราง

89

ตาราง 84 ระดบการปรบตวดานการท านาของชาวนาในพนททท าการศกษา (n = 103)

Variable X SD Level of farming adaptation 2.38 1.337

นอกจากนยงพบอกวา กลมตวอยาง 35% ไดดาเนนกจกรรมการปรบตวดานการทานา 2 กจกรรม และ รองลงมา 28.2% ของกลมตวอยางดาเนนการ 1 กจกรรม ชใหเหนวา กลมตวอยางสวนใหญ (63.2%) ไดดาเนนกจกรรมการปรบตว 1 หรอ 2 กจกรรมเทานน 8.2.1.1 ระดบการปรบตวเพอลดความเสยงจากการขาดรายได ผวจยตงคาถามวา ชาวนาไดดาเนนการลดความเสยงจากการขาดรายไดหากผลผลตขาวไดรบความเสยหายจากภยธรรมชาตตางๆ หรอความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ มากนอยเพยงใด (หรออยในระดบใด) เพอตอบคาถามน ผวจยไดใชขอคาถาม 1 ขอ เกยวกบกจกรรมการปรบตวดานการประกอบอาชพเสรม โดยใหกลมตวอยางเลอกกจกรรมการประกอบอาชพเสรมทตนไดดาเนนการ ผวจยไดใชคาเฉลย (X ) ของคะแนนจากการตอบคาถามขอน ไปวเคราะหระดบการปรบตวดานการประกอบอาชพเสรมเพอลดความเสยงจากการขาดรายไดของชาวนาในพนทททาการศกษา โดยเปรยบเทยบกบคะแนนอนตรภาคชนทกาหนด คอ

คาเฉลยของคะแนนการปรบตว การตความระดบการปรบตว 1.00-4.33 ตา 4.34-7.67 กลาง

7.68-11.00 สง การวเคราะหขอมลจากกลมตวอยางทเปนชาวนาจานวน 103 คนใน 4 พนท พบวา ระดบการปรบตวดานการประกอบอาชพเสรมเพอลดความเสยงจากการขาดรายไดจากการทานา อยในระดบตา (X = 1.74, S.D. = 1.04) ดงตาราง ตาราง 85 ระดบการปรบตวดานการประกอบอาชพเสรมเพอลดความเสยงจากการขาดรายไดจากการท านา

Variable X SD Level of occupational adaptation (level of income diversification)

1.74 1.038

90

นอกจากนยงพบอกวา กลมตวอยาง 52% ไดดาเนนกจกรรมดานการประกอบอาชพเสรมเพอลดความเสยงจากการขาดรายไดจากการทานา 1 กจกรรม รองลงมา 32 % ดาเนนการ 2 กจกรรม ชใหเหนวา กลมตวอยางสวนใหญ (84.4%) ไดดาเนนกจกรรมการปรบตวดานการประกอบอาชพเสรมเพอลดความเสยงจากการขาดรายไดจากการทานา1 หรอ 2 กจกรรมเทานน 8.2.2 กจกรรมการปรบตวทชาวนาเลอกดาเนนการมากทสด ผวจยยงไดศกษาลงไปอกวา กจกรรมการปรบตวในดานทานากจกรรมใดทมการเลอกใชเพอรบมอกบผลกระทบจากการเปลยนแปลงภมอากาศในพนททาการศกษา การวเคราะหขอมลจากแบบสอบถามโดยพจารณาคา Frequencies และ Percentage ปรากฏผลดงตอไปน ตาราง 86 กจกรรมทชาวนาเลอกใชเพอปรบตวดานการท านาเพอลดความเสยงความเสยหายทอาจเกดจากภย

พบตธรรมชาตเชนน าทวม ภยแลง ลมพาย (n = 103)

ทานมหรอไดดาเนนกจกรรมเหลานในการทานาหรอไม

% ของชาวนาทเลอกใชกจกรรมการปรบตวตางๆ ไดดาเนนการ (ม /ไดทา) (% จากกลมตวอยาง 103

คน)

ไมไดดาเนนการ (ไมม/ ไมไดทา)

(% จากกลมตวอยาง 103 คน)

รวม (%)

ขดสระ 15.5 84.5 100 ขดบอบาดาล 7.8 92.2 100 สรางคนดนกกเกบนา 32.0** 68 100 ตดตงสปรงเกลแจกจายนาอตโนมต

3.9 96.1 100

วางทอสงนา 8.7 91.3 100 ตดตงเครองสบนา 35.0* 65 100 ปลกพชหลากหลายชนดในพนทนา/ไร/สวน

22.3*** 77.7 100

ปรบเปลยนปฎทนหรอเวลาการปลกและเกบเกยวขาว

8.7 91.3 100

ใชวธการปลกขาวแบบใหม

14.6 85.4 100

ใชพนธขาวททนตอความ 18.4**** 81.6 100

91

แลง ใชพนธขาวททนตอนาทวม

17.5***** 82.5 100

ใชพนธขาวททนตอนา/ดนเคม

9.7 90.3 100

สลบสบเปลยนพนธขาว/ใชพนธขาวทแตกตางกนปลกในแตละฤดทานา

32.0** 68.0 100

ปลกพนตระกลถวหรอมนหลงการเกบเกยว

14.6 85.4 100

*กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 1 **กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 2 ***กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 3 ****กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 4 *****กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 5 จากตาราง จะพบวา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทททาการศกษา มการเลอกแนวทางตอไปนในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในดานของการทานาเพอลดความเสยงความเสยหายทอาจเกดจากภยพบตธรรมชาตเชนน าทวม ภยแลง ลมพาย อนดบ 1 ถง 5 ตามลาดบ (วดจาก percentage ของผตอบวา ใช/ ม หรอ ไดดาเนนการ จากจานวนกลมตวอยางทงหมด 103 คน) ตอไปน ตดตงเครองสบนาในพนททานา (35%) สรางคนดนกกเกบนา (32%) สลบสบเปลยนพนธขาว/ใชพนธขาวทแตกตางกนปลกในแตละฤดทานา (32%) ปลกพชหลากหลายชนดในพนทนา/ไร/สวน (22.3%) ใชพนธขาวททนตอความแลง (18.4%) ใชพนธขาวททนตอนาทวม (17.5%) ตาราง 87 กจกรรมทชาวนาเลอกใชเพอปรบตวดานการประกอบอาชพเสรมเพอลดความเสยงจากการขาดรายได

หรอรายไดลดลงหากนาขาวเสยหายหรอไดผลผลตนอยจากภยพบตธรรมชาต (n = 103)

92

ทานไดดาเนนกจกรรมเหลานในการปรบตวดานการประกอบอาชพเสรมหรอไม

% ของชาวนาทเลอกใชกจกรรมการปรบตวตางๆ ไดดาเนนการ (ไดทา) (% จากกลมตวอยาง 103 คน)

ไมไดดาเนนการ (ไมไดทา) (% จากกลมตวอยาง 103 คน)

รวม (%)

ทาสวนยาง 28.2** 71.8 100 ปลกปาลม 16.5*** 83.5 100 ทาสวนผลไม 8.7 91.3 100 ปลกผก 45.6* 54.4 100 เพาะเหดขาย 3.9 96.1 100 เลยงผง/ขายนาผง 2.9 97.1

100

แปรรปสนคาจากขาวและสนคาเกษตรอนๆ

4.9 95.1

100

ขายของ/ทาธรกจอนๆ 10.7***** 89.3 100 รบจางทวไป 28.2** 71.8 100 พงพารายไดจากลกๆ ททางานในบรษทเอกชนหรอหนวยงานราชการ

8.7 91.3

100

ไมมแหลงรายไดอน/ไมมอาชพเสรมใดๆ

14.6**** 85.4 100

*กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 1 **กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 2 ***กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 3 ****กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 4 *****กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 5 จากตาราง จะพบวา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทททาการศกษา มการเลอกแนวทางตอไปนในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในดานการประกอบอาชพเสรมเพอลดความเสยงจากการขาดรายไดหรอรายไดลดลงหากนาขาวเสยหายหรอไดผลผลตนอยจากภยพบตธรรมชาต อนดบ 1 ถง 5 ตามลาดบ (วดจาก percentage ของผตอบวา ใช/ ม หรอ ไดดาเนนการ จากจานวนกลมตวอยางทงหมด 103 คน) ตอไปน ปลกผก (45.6%)

93

ทาสวนยาง (28.2%) รบจางทวไป (28.2%) ปลกปาลม (16.5%) ไมมแหลงรายไดอน/ไมมอาชพเสรมใดๆ (14.6%) ขายของ/ทาธรกจอนๆ (10.7%) 9. การเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของเกษตรกร ตอบคาถามวจยขอ 3 และ ขอ 5 (เนนมตการเตรยมพรอมรบมอภยพบต 3 ภย) 9.1 การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ การตอบคาถามวจยในขอ 3 และ 5 สวนหนง ผวจยตองการศกษาดวยวา ชาวนาในพนทลมน าทะเลสาบสงขลา มการปรบตวหรอมการเตรยมความพรอมตอภยพบตทางธรรมชาตอยางไรบาง มการใชภมปญญาทองถนเกยวกบการเตอนภยธรรมชาต (ธรรมชาตเตอนภย) หรอไม อยางไร โดยทาการศกษาการปรบตว/เตรยมความพรอมใน 3 ภยไดแก นาทวม ภยแลง พาย และเพอตอบคาถามในสวนน ผวจยได ทาการเกบขอมลโดยการสนทนากลม (Focus-group Interview) ใน 4 ตาบล ของ 4 อาเภอทเปนพนททาการศกษา (ไดแก ต. แดนสงวน 33 คน ต.นาขยาด 20 คน ต.จงเก 32 คน และ ต.ชยบร 18 คน) แลวนาขอมลในรปของคาสมภาษณมาวเคราะหโดยใชวธการ Grounded Theory ซงเรมจากการกาหนดรหสเบองตน (Initial Coding) และรหสเชงลก (Focused Coding) การวเคราะหขอมลสรปไดดงน การปรบตว/การเตรยมความพรอมรบมอนาทวม 1. ตดตามรบฟงขาวสารอยเสมอ 2. ใชธรรมชาตเตอนภยเพอการรบมอ 3. เตรยมอปกรณทใชรบมอ 4. ปรบบานใหสงขน ปรบปรงบาน ยกบาน ดดบาน 5. เตรยมขาวสารอาหารแหง ปจจย 4 การปรบตว/การเตรยมความพรอมรบมอภยแลง 1. จดหานาเพอการอปโภคบรโภคในครวเรอน เชน ขดบอบาดาล สบนา ขดสระนา ขดบอนา 2. เตรยมภาชนะเกบนา เชน ตมเกบนา การปรบตว/การเตรยมความพรอมรบมอลมพาย 1. ฟงขาวสารเกยวกบลมพาย 2. ไมมการเตรยมความพรอมใดๆ

94

นอกจากการวเคราะหการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตจากขอมลรวมของทกพนทแลว ผวจยยงไดศกษาลกลงไปวา ในแตละชมชนมการเตรยมความพรอมในการรบมอกบภยพบตอยางไรบาง แตละหมบานไดมการดาเนนการตามแนวทางทระบขางตนทกแนวทางหรอ ทก themes ทไดวเคราะหไวดานบนหรอไม ตารางตอไปน แสดงใหเหนถงการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของชาวนาในแตละพนท แยกตามหมบาน แสดงในรปของ Theme ซงไดจากการวเคราะหการสนทนากลม พรอมตวอยางคาสมภาษณ หรอ Interview Quotes ทแสดงถง themes ดงกลาว ตาราง 88 การเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของเกษตรกรในชมชนบานทงสงวน ต.แดนสงวน อ.ระโนด จ.สงขลา

ภยพบต Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes ตวอยางคาสมภาษณ นาทวม 1. ตดตามรบฟงขาวสารอยเสมอ ฟงขาวเตอนภยจากโทรทศน

2. ใชธรรมชาตเตอนภยเพอการรบมอ ถานกฮกรอง ไมนานฝนจะตก ถาปลาไขมากฝนตก

3. เตรยมอปกรณทใชรบมอ มการใชเครองสบนา 4. ปรบบานใหสงขน ปรบปรงบาน ดดบาน ถมดนใหเสมอถนน 5. เตรยมขาวสารอาหารแหง ปจจย 4 เตรยมขาวสารอาหารแหง

เตรยมปจจยส ภยแลง 1. จดหานาเพอการอปโภคบรโภคในครวเรอน

เชน ขดบอบาดาล สบนา ขดสระนา ขดบอนา ขดสระของตนเองไวใชในครวเรอน มการขดบอนาขดสระ

2. เตรยมภาชนะเกบนา เชน ตมเกบนา มตมเกบนา ลมพาย 1. ฟงขาวสารเกยวกบลมพาย ฟงขาวสารเกยวลมพาย ตาราง 89 การเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของเกษตรกรในชมชนบานจงเก ต าบลจองถนน อ.เขาชยสน จ.พทลง

ภยพบต Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes ตวอยางคาสมภาษณ นาทวม 1. ตดตามรบฟงขาวสารอยเสมอ มการฟงขาวสารจากศนยอตนยมวทยา

2. ใชธรรมชาตเตอนภยเพอการรบมอ วธดนาทวม มดอพยพ ปลวกขนตนยาง ไสเดอนขนมาอยบนพน ไสเดอนขนจากดน

3. เตรยมอปกรณทใชรบมอ เตรยมเครองสบนา 4. ปรบบานใหสงขน ปรบปรงบาน มการดดบานขน มใตถนบาน

95

ภยแลง - - ลมพาย - - ตาราง 90 การเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของเกษตรกรในชมชนบานมะกอกใต ต าบลชยบร อ าเภอเมอง จงหวดพทลง

ภยพบต Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes ตวอยางคาสมภาษณ นาทวม 3. เตรยมอปกรณทใชรบมอ เตรยมเรอ

4. ปรบบานใหสงขน ปรบปรงบาน ยกบานสงขน อาศยอยชนบน 5. เตรยมขาวสารอาหารแหง ปจจย 4 เกบขาวสารอาหารแหง สารองไว (ชวงนา

ทวม เดอน พ.ย.) เตรยมปจจย 4

ภยแลง 1. จดหานาเพอการอปโภคบรโภคในครวเรอน เชน ขดบอบาดาล สบนา ขดสระนา ขดบอนา

ขดสระนา ขดบอนา

ลมพาย 2. ไมมการเตรยมความพรอมใดๆ ไมไดเตรยมตวรบมอกบพาย ตาราง 91 การเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของเกษตรกรในชมชนบานนาทอม ต าบลนาขยาด อ าเภอควนขนน จงหวดพทลง

ภยพบต Themes ทพบจากการวเคราะหขอมล Interview Quotes ตวอยางคาสมภาษณ นาทวม 1. ตดตามรบฟงขาวสารอยเสมอ รบฟงขาวสารจากโทรทศน วทย 2. ใชธรรมชาตเตอนภยเพอการรบมอ หมอกภเขาขน

มดดาคาบไข มแมลงเมาออกมามาก ดอกกระเทยมเขาบาน ดอกตะไครนาบานอยรมคลอง ดอกชมเหดเทศบาน ทงหมดนเปนสญญาณวาฝนจะมา

5. เตรยมขาวสารอาหารแหง ปจจย 4 มการเตรยม อาหารแหง ปลากระปอง มามา ภยแลง 1. จดหานาเพอการอปโภคบรโภคในครวเรอน

เชน ขดบอบาดาล สบนา ขดสระนา ขดบอนา มบอบาดาลในบาน

ลมพาย 2. ไมมการเตรยมความพรอมใดๆ มการพดคยกนบางเกยวกบพาย แตไมเคยมการซกซอม เพราะไมเคยเกดหนกๆ

96

9.2 การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ 9.2.1 ระดบการเตรยมความพรอมรบมอกบนาทวม นอกจากการศกษาวาครวเรอนเกษตรกรผปลกขาวในพนทลมน าทะเลสาบสงขลา มการเตรยมความพรอมรบมอกบนาทวมอยางไรแลว ผวจยยงสนใจศกษาวา การเตรยมความพรอมของครวเรอนดงกลาว อยในระดบใด เพอตอบคาถามน ผวจยไดใชขอคาถาม 1 ขอ เกยวกบกจกรรมการเตรยมความพรอมรบมอน าทวม โดยใหกลมตวอยางเลอกกจกรรมตางๆ ทครวเรอนของตนไดดาเนนการเพอเปนการเตรยมความพรอมรบมอกบน าทวม ผวจยไดใชคาเฉลย (X) ของคะแนนจากการตอบคาถามขอน ไปวเคราะหระดบการเตรยมความพรอมรบมอน าทวมของครวเรอเกษตรกรในพนทททาการศกษา โดยเปรยบเทยบกบคะแนนอนตรภาคชนทกาหนด คอ

คาเฉลยของคะแนนการปรบตว การตความระดบการปรบตว 1.00-2.67 ตา 2.68-4.35 กลาง 4.36-6.00 สง

การวเคราะหขอมลจากกลมตวอยางทเปนหวหนาหรอตวแทนครวเรอน 103 คนใน 4 พนท พบวา ระดบการเตรยมความพรอมรบมอกบนาทวม อยในระดบตา (X = 2.57, S.D. = 1.257) ดงตาราง ตาราง 92 ระดบการเตรยมความพรอมรบมอกบน าทวม (n = 103)

Variable X SD Level of flood preparedness 2.57 1.26

นอกจากนยงพบอกวา กลมตวอยาง 30.1% ไดดาเนนกจกรรมเตรยมความพรอมรบมอน าทวม 3 กจกรรม รองลงมา 28.2% ดาเนนการเตรยมความพรอมรบมอน าทวม 2 กจกรรม และ 22.3 ดาเนนการเตรยมความพรอมรบมอน าทวม 1 กจกรรม ชใหเหนวา กลมตวอยางสวนใหญ คอ ประมาณ 80.6% ดาเนนกจกรรมเตรยมความพรอมรบมอกบนาทวม 1-3 กจกรรม นอกจากน ผวจยยงไดศกษาลงไปอกวา กจกรรมการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตกจกรรมใดทมการเลอกใชมากทสด การวเคราะหขอมลจากแบบสอบถามโดยพจารณาคา Frequencies และ Percentage ปรากฏผลดงตอไปน ตาราง 93 กจกรรมทชาวนาเลอกใชเพอเตรยมความพรอมรบมอกบน าทวม

97

n = 103 ทานไดดาเนนกจกรรมเหลานในการเตรยมความพรอมรบมอนาทวมหรอไม

% ของชาวนาทเลอกใชกจกรรมตางๆ ในการเตรยมความพรอมรบมอนาทวม ไดดาเนนการ (ไดทา/ม) (% จากกลมตวอยาง 103 คน)

ไมไดดาเนนการ (ไมไดทา/ไมม) (% จากกลมตวอยาง 103 คน)

รวม (%)

เตรยมขาวสารอาหารแหงยารกษาโรคของใชจาเปนไวในบาน

85.4* 14.6 100

สารองเงนเกบไวใชยามฉกเฉน

55.3*** 44.7

100

ปรบบานใหสงพนนา เชน ยกหรอดดบานเปนสองชน

23.3 76.7

100

มเรอไวใชสญจรยามเกดนาทวม

15.5 84.5

100

ฟงขาวสารเกยวกบลมฟาอากาศอยเปนประจา

62.1** 37.9

100

เขาอบรมความรเกยวกบการรบมอภยพบตทหนวยงานภาครฐเปนจด

18.4 81.6

100

*กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 1 **กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 2 ***กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 3 จากตาราง จะพบวา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทททาการศกษา มการเลอกแนวทางตอไปนในการเตรยมความพรอมรบมอกบน าทวม อนดบ 1 ถง 3 ตามลาดบ (วดจาก percentage ของผตอบวา ใช/ ม หรอ ไดดาเนนการ จากจานวนกลมตวอยางทงหมด 103 คน) ตอไปน เตรยมขาวสารอาหารแหงยารกษาโรคของใชจาเปนไวในบาน (85.4%) ฟงขาวสารเกยวกบลมฟาอากาศอยเปนประจา (62.1%) สารองเงนเกบไวใชยามฉกเฉน (55.3%)

98

9.2.2 ระดบการเตรยมความพรอมรบมอกบภยแลง นอกจากการศกษาวาครวเรอนเกษตรกรผปลกขาวในพนทลมน าทะเลสาบสงขลา มการเตรยมความพรอมรบมอกบภยแลงอยางไรแลว ผวจยยงสนใจศกษาวา การเตรยมความพรอมของครวเรอนดงกลาว อยในระดบใด เพอตอบคาถามน ผวจยไดใชขอคาถาม 1 ขอ เกยวกบกจกรรมการเตรยมความพรอมรบมอภยแลง โดยใหกลมตวอยางเลอกกจกรรมตางๆ ทครวเรอนของตนไดดาเนนการเพอเปนการเตรยมความพรอมรบมอกบภยแลง ผวจยไดใชคาเฉลย (X) ของคะแนนจากการตอบคาถามขอน ไปวเคราะหระดบการเตรยมความพรอมรบมอกบภยแลงของครวเรอเกษตรกรในพนทททาการศกษา โดยเปรยบเทยบกบคะแนนอนตรภาคชนทกาหนด คอ

คาเฉลยของคะแนนการปรบตว การตความระดบการปรบตว 1.00-2.33 ตา 2.34-3.67 กลาง 3.68-5.00 สง

การวเคราะหขอมลจากกลมตวอยางทเปนหวหนาหรอตวแทนครวเรอน 103 คนใน 4 พนท พบวา ระดบการเตรยมความพรอมรบมอกบภยแลง อยในระดบตา (X = 2.11, S.D. = 1.102) ดงตาราง ตาราง 94 ระดบการเตรยมความพรอมรบมอกบภยแลง (n = 103)

Variable X SD Level of drought preparedness 2.11 1.10

นอกจากนยงพบอกวา กลมตวอยาง 37.9% ไดดาเนนกจกรรมเตรยมความพรอมรบมอภยแลง 2 กจกรรม รองลงมา 35% ดาเนนการเตรยมความพรอมรบมอภยแลง 1 กจกรรม ชใหเหนวา กลมตวอยางสวนใหญ คอ ประมาณ 72.9% ดาเนนกจกรรมเตรยมความพรอมรบมอภยแลง 1-2 กจกรรม นอกจากน ผวจยยงไดศกษาลงไปอกวา กจกรรมการเตรยมความพรอมรบมอกบภยแลงกจกรรมใดทมการเลอกใชมากทสด การวเคราะหขอมลจากแบบสอบถามโดยพจารณาคา Frequencies และ Percentage ปรากฏผลดงตอไปน ตาราง 95 กจกรรมทชาวนาเลอกใชเพอเตรยมความพรอมรบมอกบภยแลง (n =103)

ทานไดดาเนนกจกรรมเหลานในการเตรยมความพรอมรบมอภยแลง

% ของชาวนาทเลอกใชกจกรรมตางๆ ในการเตรยมความพรอมรบมอภยแลง ไดดาเนนการ (ไดทา/ม) (% จากกลมตวอยาง 103

ไมไดดาเนนการ (ไมไดทา/ไมม)

รวม (%)

99

หรอไม คน) (% จากกลมตวอยาง 103 คน)

เกบนาไวในโอง ถงหรอภาชนะเผอใชยามฝนแลง

68.9* 31.1

100

เตรยมเงนไวซอนาเพอบรโภคอปโภค

37.9*** 62.1

100

ขดสระ 24.3 75.7

100

ขดบาดาล 12.6 87.4

100

ฟงขาวสารเกยวกบลมฟาอากาศอยเปนประจา

65.0** 35.0

100

*กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 1 **กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 2 ***กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 3 จากตาราง จะพบวา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทททาการศกษา มการเลอกแนวทางตอไปนในการเตรยมความพรอมรบมอกบภยแลง อนดบ 1 ถง 3 ตามลาดบ (วดจาก percentage ของผตอบวา ใช/ ม หรอ ไดดาเนนการ จากจานวนกลมตวอยางทงหมด 103 คน) ตอไปน เกบนาไวในโอง ถงหรอภาชนะเผอใชยามฝนแลง (68.9%) ฟงขาวสารเกยวกบลมฟาอากาศอยเปนประจา (65.0%) เตรยมเงนไวซอนาเพอบรโภคอปโภค (37.9%) 9.2.3 ระดบการเตรยมความพรอมรบมอภยจากลมพาย นอกจากการศกษาวาครวเรอนเกษตรกรผปลกขาวในพนทลมน าทะเลสาบสงขลา มการเตรยมความพรอมรบมอกบภยจากลมพายอยางไรแลว ผวจยยงสนใจศกษาวา การเตรยมความพรอมของครวเรอนดงกลาว อยในระดบใด เพอตอบคาถามน ผวจยไดใชขอคาถาม 1 ขอ เกยวกบกจกรรมการเตรยมความพรอมรบมอภยจากลมพาย โดยใหกลมตวอยางเลอกกจกรรมตางๆ ทครวเรอนของตนไดดาเนนการเพอเปนการเตรยมความพรอมรบมอกบภยจากลมพาย ผวจยไดใชคาเฉลย (X ) ของคะแนนจากการตอบคาถามขอน ไปวเคราะหระดบการเตรยมความพรอมรบมอกบภยจากลมพายของครวเรอเกษตรกรในพนทททาการศกษา โดยเปรยบเทยบกบคะแนนอนตรภาคชนทกาหนด คอ

100

คาเฉลยของคะแนนการปรบตว การตความระดบการปรบตว 1.00-2.33 ตา 2.34-3.67 กลาง 3.68-5.00 สง

การวเคราะหขอมลจากกลมตวอยางทเปนหวหนาหรอตวแทนครวเรอน 103 คนใน 4 พนท พบวา ระดบการเตรยมความพรอมรบมอกบภยจากลมพาย อยในระดบตา (X = 2.18, S.D. = 1.127) ดงตาราง ตาราง 96 ระดบการเตรยมความพรอมรบมอกบภยจากลมพาย

Variable X SD Level of storm preparedness 2.18 1.13

นอกจากนยงพบอกวา กลมตวอยาง 34% ไดดาเนนกจกรรมเตรยมความพรอมรบมอภยจากลมพาย 2 กจกรรม รองลงมา 33% ดาเนนการเตรยมความพรอมรบมอภยจากลมพาย 1 กจกรรม ชใหเหนวา กลมตวอยางสวนใหญ คอ ประมาณ 67% ดาเนนกจกรรมเตรยมความพรอมรบมอภยจากลมพาย 1-2 กจกรรม นอกจากน ผวจยยงไดศกษาลงไปอกวา กจกรรมการเตรยมความพรอมรบภยจากลมพายกจกรรมใดทมการเลอกใชมากทสด การวเคราะหขอมลจากแบบสอบถามโดยพจารณาคา Frequencies และ Percentage ปรากฏผลดงตอไปน ตาราง 97 กจกรรมทชาวนาเลอกใชเพอเตรยมความพรอมรบมอกบลมพาย (n = 103)

ทานไดดาเนนกจกรรมเหลานในการเตรยมความพรอมรบมอลมพายหรอไม

% ของชาวนาทเลอกใชกจกรรมตางๆ ในการเตรยมความพรอมรบมอลมพาย ไดดาเนนการ (ไดทา) (% จากกลมตวอยาง 103 คน)

ไมไดดาเนนการ (ไมไดทา) (% จากกลมตวอยาง 103 คน)

รวม (%)

เตรยมยารกษาโรคและของใชจาเปนไวในบาน

55.3** 44.7

100

เตรยมเงนสารองเกบไวใชยามฉกเฉน

45.6*** 54.4

100

เสรมโครงสรางบานใหแขงแรงสามารถตานทาน

28.2 71.8

100

101

แรงลมได รบฟงขาวสารเกยวกบลมฟาอากาศอยเปนประจา

68.0* 32.0

100

เขาอบรมความรเกยวกบการรบมอภยพบตทหนวยงานภาครฐเปนจด

18.4 81.6

100

*กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 1 **กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 2 ***กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 3 จากตาราง จะพบวา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทททาการศกษา มการเลอกแนวทางตอไปนในการเตรยมความพรอมรบมอกบภยพบตลมพาย อนดบ 1 ถง 3 ตามลาดบ (วดจาก percentage ของผตอบวา ใช/ ม หรอ ไดดาเนนการ จากจานวนกลมตวอยางทงหมด 103 คน) ตอไปน รบฟงขาวสารเกยวกบลมฟาอากาศอยเปนประจา (68.0%) เตรยมยารกษาโรคและของใชจาเปนไวในบาน (55.3%) เตรยมเงนสารองเกบไวใชยามฉกเฉน (45.6%) 10. ปญหาอปสรรคในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและขอเสนอแนะจากชาวนา ตอบคาถามวจยขอ 6 คาถามวจยขอท 6 ของโครงการวจยครงน คอ เกษตรกรผปลกขาว มปญหาหรออปสรรคอะไรบางในการปรบตวเพอรบมอกบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทงในแงผลกระทบดานการประกอบอาชพและความเสยงภยพบต เพอตอบคาถามวจยน ผวจยได ทาการเกบขอมลโดยการสนทนากลม (Focus-group Interview) ใน 4 ตาบล ของ 4 อาเภอทเปนพนททาการศกษา (ไดแก ต. แดนสงวน 33 คน ต.นาขยาด 20 คน ต.จงเก 32 คน และ ต.ชยบร 18 คน) แลวนาขอมลในรปของคาสมภาษณมาวเคราะหโดยใชวธการ Grounded Theory ซงเรมจากการกาหนดรหสเบองตน (Initial Coding) และรหสเชงลก (Focused Coding) การวเคราะหขอมลพบวา ม 5 กลมปญหาหรออปสรรค ทชาวนาประสบปญหาในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต ไดแก 1. ขาดทรพยากรในการปรบตว/รบมอ

ขาดเงนทน ขาดเครองมออปกรณ ไมมอปกรณในการแปรรปขาวสงขหยด

2. ความยงยากของโครงการพฒนาชมชน บางโครงการทเขามาชวยเหลอชมชนมระเบยบมขนตอนยงยากทาใหไมอยากทา

102

บางโครงการยากชาวบานทาไมได บางโครงการขาดความตอเนอง

3. การสนบสนนทไมเพยงพอจากภาครฐ ขาดการชวยเหลออยางตอเนอง ขาดการชวยเหลอจากทางราชการ ปญหากรมชลประทานจายน าไมทวถง

4. ขาดความร/ขอมลขาวสาร ไมมความรในการประกอบอาชพเสรม ขาดความรเรองพายไมรพายจะมาเมอไร หากเกดไมรจะทาอยางไร

5. ขาดตลาดรองรบสนคาแปรรปเกษตรของชมชน ขาดตลาดขาดของ ทชมชนไดมการแปรรป

นอกจากน ผวจยยงไดศกษาลงไปอกวา ชาวนาในพนททาการศกษาประสบปญหาอปสรรคในขอใดมากทสด การวเคราะหขอมลจากแบบสอบถามปรากฏผลดงตอไปน

ตาราง 98 ปญหาอปสรรคในการปรบตวดานการท านาและการประกอบอาชพเสรม (n = 103)

ปญหาอปสรรคในการปรบตวดานทานาและการประกอบอาชพเสรม

% ของชาวนาทเผชญกบปญหาอปสรรคตางๆ ในการปรบตวดานการทานาและการประกอบอาชพ มปญหาอปสรรคในดานน (% จากกลมตวอยาง 103 คน)

ไมมปญหาอปสรรคในดานน (% จากกลมตวอยาง 103 คน)

รวม (%)

เงนทนไมเพยงพอ 45.6* 54.4 100 ขาดความรเกยวกบเทคนควธการปลกขาวใหมๆ

29.1** 70.9

100

ขาดความรหรอขอมลเกยวกบพนธขาวใหมๆ

18.4 81.6 100

ขาดความรความเขาใจเกยวกบผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

21.4**** 78.6

100

ขาดความรเกยวกบระบบ 14.6 85.4 100

103

การจดการนาในไรนา ขาดความรเกยวกบประกอบอาชพเสรม

21.4**** 78.6

100

ขาดความรวมมอและสนบสนนจากหนวยงานภาครฐทเกยวของ

20.4***** 79.6

100

ขาดความรเกยวกบการลดตนทนการปลกขาว

12.6 87.4

100

ขาดความรเกยวกบการกาจดศตรขาวโดยไมใชสารเคม

26.2*** 73.8

100

ความรเกยวกบเกษตรอนทรย

14.6 85.4

100

ขาดความรเกยวกบการสงเสรมวสาหกจชมชนและชองทางการขาย

17.5 82.5

100

*กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 1 **กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 2 ***กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 3 ****กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 4 *****กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 5 จากตาราง จะพบวา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทททาการศกษา มปญหาอปสรรคในการปรบตวดานการทานาและการประกอบอาชพ อนดบ 1 ถง 5 ตามลาดบ (วดจาก percentage ของผตอบวา ใช/ ม หรอ ไดดาเนนการ จากจานวนกลมตวอยางทงหมด 103 คน) ตอไปน เงนทนไมเพยงพอ (45.6%) ขาดความรเกยวกบเทคนควธการปลกขาวใหมๆ (29.1%) ขาดความรเกยวกบการกาจดศตรขาวโดยไมใชสารเคม (26.2%) ขาดความรเกยวกบประกอบอาชพเสรม (21.4%) ขาดความรความเขาใจเกยวกบผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (21.4%) ขาดความรวมมอและสนบสนนจากหนวยงานภาครฐทเกยวของ (20.4%)

104

ตาราง 99 ปญหาอปสรรคในการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต (n = 103)

ทานมปญหาอปสรรคในการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตดงตอไปนหรอไม

% ของชาวนาทเผชญกบปญหาอปสรรคตางๆ ในการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต มปญหาอปสรรคในดานน (% จากกลมตวอยาง 103 คน)

ไมมปญหาอปสรรคในดานน (% จากกลมตวอยาง 103 คน)

รวม (%)

ไมมเงนพอสาหรบซอขาวของมาเกบไวใชยากฉกเฉน

36.9* 63.1

100

ขาดความรเกยวกบการรบมอกบนาทวม

16.5 83.5

100

ขาดความรเกยวกบการรบมอกบพาย

29.1** 70.9

100

ขาดความรเกยวกบการรบมอกบภยแลง

15.5 84.5

100

ขาดความรวมมอของคนในชมชน

23.3*** 76.7

100

ขาดความรวมมอและสนบสนนจากหนวยงานภาครฐทเกยวของ

23.3*** 76.7

100

*กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 1 **กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 2 ***กจกรรมทมการเลอกดาเนนการมากเปนอนดบ 3 จากตาราง จะพบวา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทททาการศกษา มปญหาอปสรรคในการเตรยมความพรอมรบมอกบภยพบต อนดบ 1 ถง 3 ตามลาดบ (วดจาก percentage ของผตอบวา ใช/ ม หรอ ไดดาเนนการ จากจานวนกลมตวอยางทงหมด 103 คน) ตอไปน ไมมเงนพอสาหรบซอขาวของมาเกบไวใชยากฉกเฉน (36.9%) ขาดความรเกยวกบการรบมอกบพาย (29.1%) ขาดความรวมมอของคนในชมชน (23.3%) ขาดความรวมมอและสนบสนนจากหนวยงานภาครฐทเกยวของ (23.3%)

105

ขอเสนอแนะจากกลมตวอยางในพนท นอกจากน ชาวนาในพนทททาการศกษายงไดใหขอมลเกยวกบขอเสนอแนะ โดยกลมตวอยางทเปนชาวนาเหลานน สะทอนวา การทชาวนาในพนทจะสามารถปรบตวตอผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ สงทชาวนาตองการหรอสงทภาคสวนทเกยวของตองดาเนนการ สามารถแบงเปนหวขอหลกๆ ไดดงตอไปน 1. สรางความสามคคในชมชน (เพอเปนประโยชนในการรวมกลมในเรองตางๆ) 2. ใหมการสนบสนนเงนทนจากหนวยงานราชการ 3. .ใหมการตงกองทนหรอเงนสารองหมบาน 4. ใหมการทางานแบบบรณาการระหวางหมบานกบทกหนวยงานทเกยวของ ตองการใหมการรวมกลม ชาวบาน องคการบรหารสวนตาบล และเอกชนทเกยวของ 5. ใหมชวยเหลอเรองชลประทานใหทวถง อยากใหชลประทานมาขดสระเพอทานาปรง 6. อยากไดความร อยากฝกอบรมการประกอบอาชพเสรม อยากไดความรเกยวกบเกษตรอนทรย ตองการความรเกยวกบกบโรค แมลงในขาว 7. ใหมการชวยเหลอในการพฒนาผลตภณฑใหมๆ ในชมชน เชน การแปรรปผลตภณฑเกยวกบขาว 8. ใหมการชวยพฒนาตลาด เพมชองทางการขายผลตภณฑแปรรปสนคาเกษตรชมชน 9. อยากใหแกปญหานาเคม (ระโนด) 10. อยากไดพนธขาวททนตอดนเคม ตองการพนธขาวททนตอดนเคม/นาเคม หรอพนธขาวชยนาท (ระโนด)

106

บทท 4 สรปและอภปรายผลการวจย

ภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศถกมองวากาลงกลายเปนภยคกคามตอชวตความเปนอยของผคนในหลายพนททวโลก ไมเพยงแตภยพบตทางธรรมชาตอยางลมพายในภาคพนดน พายเฮอรรเคน (ไตฝ นหรอไซโคลน แลวแตละจะเรยกตามแตละพนท) ในมหาสมทร ฝนตกหนกกวาปกตในบางพนทจนเกดน าทวม ฝนตกนอยในบางพนทจนเกดภยแลง และสภาพอากาศทเลวรายทงหนาวจน พายหมะ หรอคลนความรอน เทานนทถกมองวาเปนผลทสมพนธหรอเชอมโยงกบภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เกษตรกรรมและวถชวตความเปนอยของเกษตรกรกอาจไดรบผลกระทบทางตรงและอาจเปนภาคสวนทไดรบผลกระทบตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศมากทสดกลมหนง เนองจากเกษตรกรรมโดยเฉพาะการทานาปลกขาวนนตองอาศยปจจยทางธรรมชาตทสาคญทสดคอน าในการทานา หากฝนตกมาก กทาใหเกดน าทวมนาขาว ตนขาวเปอยตาย เสยหาย แตหากฝนตกนอย จนเกดภยแลง หรอฝนตกไมตรงตามฤดกาลทเคยเปนมา การทานายอมไดรบผลกระทบทนทเชนกน อาจมขอโตแยงทวาหากฝนไมตกกสามารถใชน าจากอางเกบน า เขอน และระบบชลประทานได แตหากฝนไมตก หรอตกนอย นาในเขอนยมลดลง และนาในเขอนหรออางเกบน ายอมถกแบงปนไปใชในภาคสวนอนๆ ทงการผลตพลงงาน ภาคอตสาหกรรมรม และครวเรอน ดงนน ยอมสงผลตอการทาการเกษตร อยางแนนอน เมอเปนเชนนน ผลผลตทางการเกษตรยอมลดลด เมอผลผลตลดลง รายไดของชาวนากลดลง อาจนาไปสความยากจนไดในทสด รวมทงอาจมผลกระทบตอความมนคงทางอาหารไดอกทางหนงดวย ดวยเหตผลเหลาน การวจยนจงเกดขน แมในพนทน การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและผลกระทบอาจจะยงไมปรากฏชดเจนวารนแรงเหมอนในพนทอนเชนในบางสวนของทวปแอฟรกา แตการศกษาน จะชวยใหเหนสภาพปจจบนทเปนอยในดานตางๆ ของเกษตรกรผปลกขาวในพนทลมน าทะเลสาบสงขลาภายใตบรบทของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ อนจะมประโยชนตอการวางแผนเพอการรบมอไดในอนาคต การศกษาครงนมวตถประสงคในการวจย ดงตอไปน 1. เพอศกษาผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการประกอบอาชพเกษตรกรรม (ปลกขาว) ของประชาชนในพนทลมนาทะเลสาบสงขลา (พนทลมนาทะเลสาบสงขลาในการศกษาครงน จากดเฉพาะพนท ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง และเพมอกหนงพนทซงมไดอยใกลบรเวณลมน าทะเลสาบสงขลา แตอาจเปนประโยชนในเชงเปรยบเทยบสาหรบงานวจยครงน คอ ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง ทงน การกาหนดพนทศกษาดงกลาวน เปนคาแนะนาจากนกวจยรวมจากศนยวจยขาว จงหวดพทลง และขอบเขตการวจยจะศกษาเฉพาะการทานาและการดาเนนชวตของชาวนา จะไมครอบคลมดานการประมง) 2. เพอศกษาการปรบตวเพอรบมอกบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทมตอการประกอบอาชพ ตลอดจนปญหา อปสรรคของประชาชนในการปรบตวดงกลาว 3. เพอศกษาความรความเขาใจหรอการรบรความเสยงภยพบตของประชาชน

107

4. ศกษาความร ภมปญญาเกยวกบการเตอนภยโดยธรรมชาตหรอธรรมชาตเตอนภย ทประชาชนใชเพอเอาตวรอดจากภยพบตทางธรรมชาต เพอเปนแนวทางสาหรบนาไปพฒนาเปนองคความรหรอสงตอไปยงชนรนหลง เยาวชน ในชมชนเพอใหสามารถรบมอกบภยพบตไดดยงขนในอนาคต ในสวนนจะขอนาเสนอการสรปและอภรายผลการวจยไปพรอมๆ กน โดยแยกนาเสนอเปน 10 หวขอหลก ไดแก 1. ความร/ความเขาใจของเกษตรกรเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 2. ผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอวถชวตชาวนาในพนททศกษา 2.1 ผลกระทบตอการทานา 2.2 ผลกระทบตอการดาเนนชวต 3. การรบรความเสยงภยพบตทางธรรมชาตของชาวนาในพนทลมนาทะเลสาบสงขลา 4. ระดบผลกระทบภยพบตทางธรรมชาตตอวถชวตของเกษตรกรผปลกขาวในลมนาทะเลสาบสงขลา 5. ระดบความแตกตางของการรบรความเสยงภยพบต (Disaster Risk Perception) ตามปจจยสวนบคคล

6. ความสมพนธระหวาง สญญาณเตอนภยทางธรรมชาต การสนบสนนทางสงคม ขอมลขาวสาร คณลกษณะสวนบคคลของผรบ ระดบผลกระทบจากภยพบตทเคยประสบ กบระดบการรบรความเสยงภยพบต

7. ความสมพนธระหวาง การรบรเรองความเสยงภยพบต สญญาณเตอนภยทางธรรมชาต สนบสนนทาง สงคม ขอมลขาวสาร คณลกษณะสวนบคคลของผรบ ระดบผลกระทบจากภยพบตทเคยประสบ กบการ เตรยมความพรอมรบมอภยพบต 8. การปรบตวของเกษตรกรตอผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 9. การเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของเกษตรกร 10. ปญหาอปสรรคในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและขอเสนอแนะจากชาวนา ผวจยขอนาเสนอการสรปและอภรายผลการวจย ดงตอไปน 1. ความร/ความเขาใจของเกษตรกรเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ กลมตวอยางทเปนชาวนา 103 คนใน 4 หมบานในพนทอาเภอระโนด จงหวดสงขลา อาเภอเขาชยสน อาเภอควนขนนและอาเภอเมอง จงหวดพทลง ทมอาณาเขตตดหรอใกลกบลมน าทะเลสาบสงขลา จานวนถง 54.4% ทเหนดวยมาก และ 27.7% ทเหนดวยอยางยง วาสภาพภมอากาศในปจจบนเปลยนแปลงไปไมเหมอนเดมไมแนนอน แสดงใหเหนวา ชาวนาสวนใหญในเขตบรเวณดงกลาวตระหนกหรอรบร ถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ นอกจากน การวเคราะหระดบการรบรหรอตระหนก ของชาวนาเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพ

108

ภมอากาศ โดยพจารณาจากคาเฉลย (Mean) จากการตอบคาถามวา “ทานเหนดวยหรอไม/มากนอยเพยงใดวา สภาพอากาศเปลยนแปลงไป ไมเหมอนแตกอน มความแปรปรวน ไมแนไมนอน อากาศรอนขน บางทฝนตกมากเกนไป น าทวม บางปฝนทงชวง น าแลง และมพายลมแรงมากยงขนกวาแตกอน” ยงพบอกวา ในภาพรวม กลมตวอยางมการรบรหรอตระหนกถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยในระดบ “มาก” เหมอนกนหมด แสดงใหเหนวา ชาวนาในพนทดงกลาวตางกรบรไดวาสภาพภมอากาศในพนททตนอาศยอยเปลยนแปลงไปจากแตกอน ไมเหมอนเดม และไมแนไมนอน โดยคาเฉลยของชาวนาในพนทบานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนดจงหวดสงขลา มคาเฉลยสงสดเมอเปรยบเทยบกบชาวนาในอก 3 พนท ทงน ผวจยมองวา การทชาวนาในพนทบานทงสงวนมการรบรถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทสงกวาชาวนาในพนทอน สาเหตสวนหนงอาจเปนเพราะทกครงทฝนตกนอย นาฝนนอยหรอในยามหนาแลงนน น าทะเลทเขามาจะทาใหดนในบรเวณนนเคมสงผลตอตนขาว ทาใหตนขาวตาย ไดผลผลตนอย ซงเปนสงทชาวนาบรเวณนนเนนย าตลอดในชวงทผวจยลงพนทเกบขอมล นกวจยจงคาดการณวา ปญหาดนเคมทเปนผลสบเนองจากฝนตกนอย เปนปจจยเสรมหรอปจจยแทรก ทมผลตอการรบรเรองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของชาวนาในพนทบานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงวดสงขลาทสงกวาชาวนาในพนทอนเลกนอย นงเอง อยางไรกตาม การวเคราะหขอมลในกลมตวอยางดงกลาวในทกพนท พบวา ระดบการรบรเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ไมเกยวของกบเพศ อาย ระดบการศกษา และระดบรายได แตอยางใด นอกจากน ผวจยยงไดศกษาลกลงไปอกวา ชาวนาในพนทททาการศกษา มองเรองการเปลยนเปลยนแปลงสภาพภมอากาศวาเปนเรองเกยวกบอะไร ภาพของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในมมมองของชาวนา เปนอยางไร การวเคราะหขอมลเชงคณภาพสรปไดวา การรบรของชาวนาเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ปรากฏออกมาใน 5 รปแบบหลก (Themes) คอ (1) อากาศทรอนขน (2) เกดลมพายบอยขน (3) ฤดกาลเปลยนแปลงไปไมแนนอน (4) ขาดนา/นาแลง และ (5) นาทวม 2. ผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอวถชวตชาวนาในพนททศกษา 2.1 ผลกระทบตอการทานา การศกษาพบวา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทททาการศกษาถง 47.6% ระบวาตนเหนดวยมากวาสภาพภมอากาศทแปรปรวน ไมแนไมนอน สงผลใหการทานาไดรบความเสยหาย ขณะท 23.3% ระบวา เหนดวยอยางยง ขอมลดงกลาวสอใหเหนวา กลมตวอยางรวมกนมากกวา 70% ไดรบหรอเคยไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในลกษณะททาใหการทานาเสยหาย นอกจากน การวเคราะหเปรยบเทยบระดบการไดรบผลกระทบในแงการทานาจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศใน 4 พนท พบวา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนท ต.แดนสงวน อ.ระโนด มคาเฉลยสงสด คอ 4 (เหนดวยระดบมาก) รองลงมา ไดแก พนท ต.เขาชยสน

109

คาเฉลยเทากบ 3.72 พนท ต.ควนขนน คาเฉลยเทากบ 3.35 และ พนท ต.ชยบร คาเฉลยเทากบ 3.17 แสดงใหเหนวา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนท ต.แดนสงวน อ.ระโนด จ.สงขลามองวา ตนเองไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในแงของการทานามากทสด เปรยบเทยบกบอก 3 พนท ซงผวจยมองในลกษณะเดยวกบทไดอภปรายไวในขางตนวา ในการทานาปในฤดฝนทปใดฝนตกนอย ปรมาณฝนนอย หรอในการทานาปรงในหนาแลง นาทะเลจะสงผลใหดนบรเวณนนเคม มผลตอตนขาวทาใหตนขาวเสยหาย ทาใหผลผลตขาวไดนอย ชาวนาบรเวณนนจงมระดบการรบรถงผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทมตอการทานาของพวกเขา ในลกษณะนอาจมองไดวา ปญหาดนเคมทเกดขนในเวลาทน าฝนนอย เปนปจจยเสรมหรอปจจยแทรก ทมผลตอการรบรผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของชาวนาในพนทบานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงวดสงขลา นนเอง ผลกระทบทชาวนาในพนทททาการศกษาไดรบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในแงของการทานานน ปรากฏออกมาใน 6 รปแบบหลก (Themes) คอ 1. แมลงพช โรคพช ศตรพชมากขน (ทาใหตนขาวเสยหาย) 2. ตนขาวเสยหาย/นาขาวเสยหายจากภยธรรมชาต (ตนเปอยตายยามนาทวม ขาวลบยามหนาแลง) 3. ดนเคม (นาทวมนาทะเลหนนทาใหดนเคม ภยแลงทาใหดนเคม) 4. ทานาปรงไมได ขาดนาทานาในฤดแลง 5. ผลผลตขาวเสยหาย 6. ตนทนการทานาสงขน อยางไรกตาม แมวาในภาพรวม ทกชมชนไดรบผลกระทบหลกทคลายคลงกน (Common Impacts) แต มใชทกชมชนจะไดรบผลกระทบอยางครอบคลมทง 5 ดาน บางชมชนอาจไดรบผลกระทบ 4 ดาน นอกจากน บางชมชนยงไดรบผลกระทบเฉพาะพนท (Area-specific Impacts) ซงแตกตางจากชมชนอนๆ ททาการศกษา เชน ชาวนาในพนทหมบานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา และหมบานมะกอกใต ตาบลชยบร จงหวดพทลง จะไดรบผลกระทบในเรองของดนเคมเมอยามหนาแลง สงผลตอการทานาปรง ทาใหไมไดผลผลตทด ซงผลกระทบดงกลาว จะไมปรากฏในกลมตวอยางในอก 2 พนท คอ ตาบลจงเก อาเภอเขาชยสน และตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง เปนตน 2.2 ผลกระทบตอการดาเนนชวต 2.2.1 ดานสขภาพ การศกษาผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทมตอสขสภาพของชาวนาในพนทลมน าทะเลสาบสงขลาไดผลการวเคราะหขอมลทนาสนใจ กลาวคอ กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนททศกษาสวนใหญ (38.8%) มความรสกหรอมความคดเหนวา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศมผลตอสขภาพของตนและคนในครอบครวอยในระดบนอย รองลงมาคอระดบปานกลาง (29.1%) ทนาสนใจยงไปวานน คอ จานวนชาวนาในพนทถง 13.6% ตอบวาตนและครอบครวไมไดรบผลกระทบทางดานสขภาพเลย อยางไรกตาม มชาวนาจานวน

110

หนงทตอบวาไดรบผลกระทบดานสขภาพมาก คอ 13.6% และมากทสด คอ 4.9% ซงถอวาเปนสดสวนคอนขางนอย เมอเทยบกบความรสกหรอความคดเหนเกยวกบผลกระทบในแงของการทานา ในสวนนอาจมองไดวา เมอพดถงผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ สงทชาวนาเหนหรอรสกไดชดเจนคอผลกระทบตอการทานาเนองจากเปนเรองทเชอมโยงกบรายไดหรอเศรษฐกจของครวเรอนโดยตรง สวนในแงของสขภาพ ชาวนาอาจชนกบวถชวตของการเปนชาวนาทหนกเบาเอาส การเจบปวยเลกๆ นอยๆ เชน รอนแดด หรอเปนไขเลกๆ นอยๆ ชาวนาอาจไมมองวา เปนเรองทตองใสใจหรอสนใจ หรอเปนผลกระทบทแทบจะไมรสก สาหรบชาวนา ทมพนฐานการเปนคนทอดทน หนกเบาเอาส อยแลว นนเอง ผลการวจยดงกลาวสอดคลองกบการศกษาเปรยบเทยบระดบผลกระทบตอสขภาพโดยพจารณาจากคาเฉลย (Mean) ของการตอบแบบสอบถามเทยบกบคะแนนอนตรภาคชนทกาหนดขนมา จากการวเคราะหคาเฉลยการไดรบผลกระทบดานสขภาพจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ พบวา กลมตวอยางทงหมดจากทกพนทททาการศกษา (103 คน) ไดรบผลกระทบดานสขภาพอยในระดบนอย (X = 2.57) และเมอพจารณาลงไปในแตละพนทพบวา กลมตวอยางจากตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลาไดรบผลกระทบทางสขภาพในระดบปานกลาง (X = 2.76) เชนเดยวกบกลมตวอยางจากตาบลจงเก อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง (X = 2.88) ขณะทกลมตวอยางจากตาบลชยบร อาเภอเมอง และตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน ไดรบผลกระทบในระดบนอย มคาเฉลย 2.22 และ 2.10 ตามลาดบ ไมมคาเฉลยในพนทใดเลยทไดตอบวาตนและครอบครวไดรบผลกระทบทางสขภาพจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในระดบมากหรอมากทสด 2.2.2 ดานการดาเนนชวต/การใชชวตประจาวน เพอทาความเขาใจถงผลกระทบตอการดาเนนชวตของชาวนาในลมน าทะเลสาบสงขลาจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ผวจยยงไดทาการศกษาเพมเตมวา ชาวนาในแถบนมความรสกวา สภาพอากาศทเปลยนแปลงไป ลมฟาฝนทแปรปรวน สงผลกระทบตอชวตความเปนอยของพวกเขามากนอยเพยงใด การวเคราะหขอมลพบวา ชาวนาในพนททศกษาสวนใหญ (55.3%) เหนดวยในระดบมากวา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทาใหการดาเนนชวตในปจจบนนนยากขน (อยยากขนเมอเทยบกบแตกอน) อยางไรกตาม รองลงมาคอ 31.1% ของจานวนกลมตวอยางททาการศกษากลบเหนดวยเพยงเลกนอยเทานนวา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทาใหการดาเนนชวตในปจจบนนนยากขน ในสวนนจงอาจพอสรปไดวา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทททาการศกษาสวนใหญ “รบร” หรอ มองวาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ไดสงผลกระทบตอการดาเนนชวตในภาพรวมของพวกเขาอยในระดบมากพอสมควร และมบางสวนทรสกหรอมองวา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลกระทบตอการดาเนนชวตของพวกเขาเพยงเลกนอยเทานน เพอความเขาใจในเชงลก ผวจยจงไดทาการศกษาตอโดยไดวเคราะหเปรยบเทยบคาเฉลย (Mean) ของระดบความคดเหนของชาวนาในเรองผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการดาเนนชวตในภาพรวมของชาวนาใน 4 พนเปรยบเทยบกบคะแนนอนตรภาคชนทกาหนด ผลการวเคราะหขอมล พบวา กลมตวอยางทงหมดจากทกพนทททาการศกษา (103 คน) มระดบความคดเหนเฉลยเกยวกบผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอการดาเนนชวตอยในระดบปานกลาง (X = 3.34) เมอพจารณาลงไปในแตละพนทพบวา กลม

111

ตวอยางจากตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลามความคดเหนในเรองนอยในระดบมาก (X = 3.61) อาจสะทอนใหในเบองตนไดวาชาวนาในพนทนรบรหรอรสกวาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลกระทบทาใหการดาเนนชวตหรอการใชชวตของตนในปจจบนยากลาบากกวาแตกอน เชนเดยวกบชาวนาในพนทตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง (X = 3.45) สวนชาวนาในอกสองพนคอตาบลชยบร อาเภอเมอง และตาบลจงเก อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง ทมระดบความคดเหนอยในระดบปานกลาง (X = 3.22 และ 3.06 ตามลาดบ) ซงอาจกลาวไดวา ชาวนาในสองพนทนรบรหรอมองวาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลตอการดาเนนชวตในปจจบนอยบางพอสมควร แตไมถงกบยากลาบากมากมายหรอรนแรงแตอยางใด หรอในแงหนงอาจมองไดวา ชาวนาในสองพนทหลงมการปรบตวแตเปนการปรบตวปรบใจแบบคอยเปนคอยไปจนเกดความเคยชนจนไมรสกวาตนไดรบผลกระทบอะไรจากการเปลยนแปลงดงกลาว นอกจากน ผวจยยงไดศกษาตอวา ผลกระทบทกลมตวอยางทเปนชาวนาทง 4 พนทมองวาตนไดรบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในแงของการดาเนนชวตนน มอะไรบาง การวเคราะหขอมลเชงคณภาพจากการสนทนากลม สรปไดวา ในภาพรวมท ง 4 พนท ผลกระทบทชาวนาในพนทททาการศกษาไดรบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในแงของการดาเนนชวต ปรากฏออกมาใน 8 รปแบบหลก (Themes) คอ 1. บานเรอน/ทรพยสนเสยหายจากภยพบต (บานเรอน ขาวของ เสยหายจากลมพาย นาทวม) 2. ปศสตวเสยหายจากภยพบต (ปศสตวเสยหายจากนาทวม) 3. เสยสขภาพกาย สขภาพจต (มโรคภยไขเจบ ไมสบาย เครยด หมดกาลงใจ) 4. สาธารณปโภคขดของ ตดขาด ไมมใช ( ขาดนากนนาใช ไมมไฟฟาใช ยามเกดภยพบต) 5. สงแวดลอม/นาขาดความอดมสมบรณ (ปลาหายไปจากทองนา ความอดมสมบรณหายไปจากนา) 6. รายไดลดลง ขาดรายได เปนหน ตองกเงนมาใชเพราะผลผลตไดนอย รายไดลดลง 7. เศรษฐกจของชมชนไมเตบโต 8. ผลกระทบตอการประกอบอาชพอนๆ 3. การรบรความเสยงภยพบตทางธรรมชาตของชาวนาในพนทลมน าทะเลสาบสงขลา 3.1 ภาพรวม ในปจจบนภยพบตทางธรรมชาตโดยเฉพาะทเกยวของเชอมโยมกบสภาพภมอากาศนนเกดถมากขน รนแรงขน และคาดการณไดยาก มความไมแนไมนอน เรยกไดวาจะเกดขนเมอใดกได และเมอภยพบตเหลานเกดขนแลว ไมเพยงแตชวตทรพยสนบานเรอนทอาจจะเสยหาย เรอกสวนไรนาทดนสาหรบทาการเกษตรซงเปนแหลงรายไดหลกของครวเรอนเกษตรกรกอาจจะไดรบผลกระทบไปดวย ฉะนน การศกษาการรบรความเสยงภยพบตของเกษตรกรจงเปนสงทสาคญ เพราะการรบรความเสยงภยพบต (Disaster Risk Perception) ถอเปนสงสาคญ เปนเรองเกยวกบการทบคคลรบรหรอมองโอกาสทภยพบตจะเกดอยางไร มองเรองระดบผลกระทบทตนจะไดรบหรอทภยพบตนนๆ จะสงผลกระทบตอตนอยางไร มองเรองระดบความรนแรงหรอความนากลวของภยพบตน นๆ อยางไร ซงการรบรความเสยงภยพบตน ในทางทฤษฎ มผลตอการเตรยมความพรอมรบมอ (Preparedness for Response) หรอการดาเนนกจกรรมหรอการดาเนนการเพอปกปองชวตทรพยสนของตน

112

(Protective Actions or Hazard Adjustments) และจากงานวจยทผานมา กพบหลกฐานเชงประจกษวา การรบรความเสยงภยพบตสงผลตอการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตหรอการดาเนนการเพอปกปองชวตทรพยสนของบคคล โดยสงทอาจสงผลตอการรบรความเสยงภยพบตอาจมาจากปจจยสวนบคคลเชนเพศ รายได อาย ระดบการศกษา วฒนาธรรมหรอความเชอคานยมเฉพาะถน ประสบการณทเคยประสบภยพบต หรอระดบผลกระทบทเคยไดรบจากภยพบตทผานมา เปนตน การศกษาการรบรความเสยงภยพบตในพนทลมน าทะเลสาบสงขลา ผวจยไดทาการศกษาระดบการรบรความเสยงใน 3 ภย ไดแก นาทวม ภยแลง และลมพาย ซงลวนเปนภยพบตทมความเกยวเนองกบสภาพภมอากาศ (Climate-Related Disasters) โดยทาการวเคราะหคาเฉลยเปรยบเทยบกบคะแนนอนตรภาคชนทกาหนด ผลการวเคราะหขอมล พบวา การรบรความเสยงภยนาทวมของกลมตวอยางทเปนชาวนาใน 4 พนทททาการศกษาอยในระดบมาก (X = 3.50) ชใหเหนวา กลมตวอยางทเปนชาวนาในบรเวณนมการรบรความเสยงภยน าทวมอยในระดบสง สาหรบภยแลง พบวา การรบรความเสยงภยแลงของกลมตวอยางทเปนชาวนาใน 4 พนทททาการศกษาอยในระดบปานกลาง (X = 3.16) จงอาจสรปไดวา กลมตวอยางทเปนชาวนาในบรเวณนมการรบรความเสยงภยแลงอยในระดบปานกลาง ในแงของภยจากลมพาย พบวา การรบรความเสยงภยจากลมพายของกลมตวอยางทเปนชาวนาใน 4 พนทททาการศกษาอยในระดบปานกลาง (X = 3.34) ชใหเหนวา ชาวนาในบรเวณนมการรบรความเสยงภยลมพายในระดบปานกลาง เชนกน ทเปนเชนน อาจเปนเพราะในแถบลมน าทะเลสาบสงขลาน ภยพบตน าทวมเกดบอยครงมากกวาภยแลงและลมพาย และผลกระทบของน าทวมกเหนไดชดเจนมากกวาผลกระทบจากภยแลงและนาทวม จงทาใหการรบรความเสยงของชาวนาตอนาทวมมมากกวาอกสองภย อยางไรกตาม จากการบอกเลาของชาวนา ลมพายและภยแลง กเรมเกดบอยครงขนกวาแตกอนแตกยงไมบอยครงเทากบนาทวม จงทาใหการรบรอยในระดบปานกลาง ไมมาก หรอ ไมนอย นนเอง นอกจากน เพอความเขาใจในเชงลกมากขน ผวจยไดทาการวเคราะหลงไปในแตละพนท วาระดบคาเฉลยการรบรความเสยงภยพบตแตละภย แตละชมชน เปนอยางไร การทชาวนาอยในพนททแตกตางกนจะมผลตอการรบรความเสยงภยพบตทแตกตางกนหรอไม ผลการวเคราะหสรปไดดงน 3.2 ระดบการรบรความเสยงภยนาทวม แยกตามพนท กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทบานจงเก ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง มระดบการรบรความเสยงของภยนาทวมสงทสด (X = 3.92) รองลงมาคอ บานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา (X = 3.56) ตามดวย บานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง (X = 3.31) และสดทาย กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทบานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง มระดบการรบรความเสยงภยน าทวมตาทสด (X = 2.92) หากเปรยบเทยบคาเฉลยของแตละพนทกบระดบคะแนนอนตรภาคชนจะพบวา กลมตวอยางในพนทตาบลจองถนนและตาบลแดนสงวนมการรบรความเสยงภยน าทวมอยในระดบมาก สวนชาวนาในพนทตาบลชยบรมการรบรความเสยงภยน าทวมอยในระดบปานกลาง และชาวนาในพนทตาบลนาขยาดมการรบรความเสยงอยในระดบปานกลาง และเปนทนาสนใจ เมอทาการเปรยบเทยบคาเฉลย (Mean) ของแตละพนท โดยใชการวเคราะห One-way ANOVA พบวา มกลมตวอยางอยางนอย 1 กลม (พนท) ทม

113

คาเฉลยแตกตางจากกลมอนๆ อยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.05 ชใหเหนวา ชาวนาทอยในพนทตางกนมระดบการการรบรความเสยงภยน าทวมทแตกตางกน เชน ชาวนาทอยในพนทบานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด มการรบรความเสยงภยนาทวมสงกวา ชาวนาทอยในพนทบานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน สวน ชาวนาทอยในพนทบานบานจงเก ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน สงกวา มการรบรความเสยงภยน าทวมสงกวา ชาวนาในตาบลชยบร อาเภอเมองและตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จะเหนไดวา การรบรความเสยงภยน าทวมของชาวนาในพนท ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน ตากวาทงพนท ตาบลแดนสงวน และตาบลจองถนน เนองจากเมอเปรยบเทยบกบสองพนทแลว ทผานมาการเกดน าทวมในตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน ไมบอยครงเทากบอกสองพนท และจากการสมภาษณเชงลกและการสนทนากลม การเกดน าทวมในพนทนจะมลกษณะน าทวมฉบพลน แบบมาเรวไปเรว น าขงอยในพนทเพยงประมาณ 1-2 ชวโมงกลดลง ซงเปนไปตามสณฐานหรอกายภาพของพนท (Topology) ทเปนพนทสงลาดเอยง ซงไมเหมอนกบอกสองพนท รวมทงพนทตาบลชยบรดวย ทมลกษณะเปนทราบลมมสวนตดทะเลนอยหรอทะเลสาบสงขลา มน าทวมบอยครง และทวมแลวนาขงนานกวา ระบายออกไดชากวา พนทตาบาลนาทอม อาเภอควนขนน กลาวอกนยหนง ระดบการเปดรบของพนท (Hazard Exposure) ตอการไดรบผลกระทบน าทวมแตกตางกน พนทบานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง ซงเปนทสงลาดเอยง มระดบการเปดรบตอการไดรบผลกระทบน าทวมขง (Flood Hazard Exposure) ต ากวา อก 3 พนท ทมลกษณะเปนทราบลมน าทวมถง ทงน าฝน และจากน าทะเลหนน นนเอง เมอเปนเชนน การรบรความเสยงภยน าทวมของชาวนาในแถบ ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงตากวาพนทอนๆ 3.3 ระดบการรบรความเสยงภยแลง แยกตามพนท กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทบานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา มระดบการรบรความเสยงของภยแลงสงทสด (X = 3.59) รองลงมา คอ บานจงเก ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง (X = 3.25) ตามดวย บานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง (X = 2.88) ) และสดทาย กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทบานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง (X = 2.55) หากเปรยบเทยบคาเฉลยของแตละพนทกบระดบคะแนนอนตรภาคชนจะพบวา กลมตวอยางในพนทตาบลแดนสงวนมการรบรความเสยงภยแลงอยในระดบมาก กลมตวอยางในพนทตาบลจองถนนมการรบรความเสยงภยแลงอยในระดบปานกลาง กลมตวอยางในพนทตาบลนาขยาดมการรบรความเสยงภยแลงอยในระดบปานกลาง แล กลมตวอยางในพนทตาบลชยบรมการรบรความเสยงภยแลงอยในระดบนอย และเมอทาการเปรยบเทยบคาเฉลย (Mean) ของแตละพนท โดยใชการวเคราะห One-way ANOVA พบวา มกลมตวอยางอยางนอย 1 กลม (พนท) ทมคาเฉลยแตกตางจากกลมอนๆ อยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.05 ชใหเหนวา ชาวนาทอยในพนทตางกนมระดบการการรบรความเสยงภยแลงทแตกตางกน ทชดเจนทสด คอ ระดบการรบรความเสยงของชาวนาในพนท ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา มระดบการรบรความเสยงของภยแลงสงทสด และสงกวาชยบรและเขาชยสน อยางมนยสาคญทางสถต ซงสอดคลองกบคาสมภาษณและการสนทนากลมกบชาวนาในพนททเมนจะเนนย ากวาชาวนาในพนทอนๆ ถงปญหาทตนมกประสบคอ ปญหาหนาแลงทมกทาใหเกด

114

ปญหาดนเคมเพมตามมาทาใหกระทบตอการทานา เนองจากเปนพนทตดกบทะเลสาบทน าทะเลเขาถงได ดวยปจจยดงกลาวน การรบรความเสยงภยแลงของพนทน จงสงกวาพนทอนๆ 3.4 ระดบการรบรความเสยงภยจากลมพาย แยกตามพนท กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทบานจงเก ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง มระดบการรบรความเสยงของภยจากลมพายสงทสด (X = 3.61) รองลงมา คอ บานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา (X = 3.38) ตามดวย บานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง (X = 3.08) และสดทายกลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทบานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง (X = 3.06) หากเปรยบเทยบคาเฉลยของแตละพนทกบระดบคะแนนอนตรภาคชนจะพบวา กลมตวอยางในพนทตาบลจองถนนมการรบรความเสยงภยจากลมพายอยในระดบมาก กลมตวอยางในพนทตาบลแดนสงวน ตาบลชยบร และตาบลนาขยาด ตางกมการรบรความเสยงภยจากลมพายอยในระดบปานกลาง และจากการวเคราะหเปรยบเทยบคาเฉลยระหวางกลมตวอยางจาก 4 พนทเหลานดวยวธการวเคราะห One-way ANOVA ไมพบวามกลมใดทมคาเฉลยของการรบรความเสยงภยจากลมพายแตกตางจากกลมอนอยางมนยสาคญทางสถต ชใหเหนวาชาวนาทอาศยอยในพนทตางกนไมไดมการรบรความเสยงจากลมพายทแตกตางกน ทงน อาจเปนเพราะลมพาย แมจะเรมเกดบอยเกดแรงมากขนเมอเทยบกบแตกอน แตกความถกยงถอวานอยกวาน าทวม สวนผลกระทบของลมพายกจากดในบรเวณไมมากเทากบน าทวมหรอภยแลงทมกสงผลกระทบเปนบรเวณกวางไดมากกวา ในแงของความชดเจนของความเสยหายตอทรพยสน เรอกสวนไรนา และวถชวตนน ลมพายกสงผลกระทบตอชาวนาไดไมชดเจนเทากบน าทวมหรอภยแลง นอกจากน การททง 4 พนทมระดบการรบรความเสยงภยจากลมพายไมแตกตางกนบอกเปนนยไดอกอยางหนงวา ลมพายนน สามารถเกดและสงผลกระทบในทกพนทแถบนไดพอๆ กน ระดบการเปดรบของพนท (Exposure) ตอการไดรบผลกระทบจากลมพายใน 4 พนทนจงไมตางกนแมวาบางพนทจะเปนทสงลาดเอยงหรอจะเปนทราบลม กตาม 4. ระดบผลกระทบภยพบตทางธรรมชาตตอวถชวตของเกษตรกรผปลกขาวในลมน าทะเลสาบสงขลา

4.1 ภาพรวม การศกษาผลกระทบจากภยพบตทชาวนาเคยไดรบในชวงทผานมาจนถงปจจบน พบวา ในภาพรวม ระดบผลกระทบจากภยพบตทงสามภย คอ น าทวม ลมพาย และ ภยแลง อยในระดบปานกลาง ทงหมด (X = 3.05, 2.85 และ 2.83 ตามลาดบ) อยางไรกตาม เมอแยกวเคราะหลงไปในแตละพนทและแตละภย ไดขอสรป ดงตอไปน

115

4.2 ระดบผลกระทบจากภยน าทวม แยกตามพนท กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทบานจงเก ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากน าทวม (จากการประเมนดวยตนเองในแบบสอบถาม) สงทสด (X =3.34) รองลงมา คอ บานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา (X =3.26) ตามดวย บานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง (X = 2.69) และสดทาย บานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากน าทวมนอยทสด (X = 2.53) และ เมอทาการเปรยบเทยบคาเฉลย (Mean) ของแตละพนท โดยใชการวเคราะห One-way ANOVA พบวา มกลมตวอยางอยางนอย 1 กลม (พนท) ทมคาเฉลยแตกตางจากกลมอนๆ อยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.05 ชใหเหนวา ชาวนาทอยในพนทตางกนไดรบผลกระทบจากภยพบตนาทวมแตกตางกน คาอธบายผลการวจยในขอนมลกษณะเดยวกบผลการวจยในประเดนการรบรความเสยงภยพบต กลาวคอ ลกษณะกายภาพหรอสณฐานของพนท (Topology) บานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง ทเปนพนทสงลาดเอยง เมอเกดน าทวมในพนทน น าจะทวมแบบฉบพลน (Flash Flood) แบบมาเรวไปเรว น าขงอยในพนทเพยงประมาณ 1-2 ชวโมงกลดลง ขณะทในอกสามพนทมลกษณะเปนทราบลม (Low-lying Areas) ทงบางยงตดทะเลนอยหรอทะเลสาบสงขลา มน าทวมบอยครง และทวมแลวนาขงนานกวา ระบายออกไดชากวา กลาวอกนยหนง ระดบการเปดรบของพนท (Hazard Exposure) ตอการไดรบผลกระทบนาทวมแตกตางกน พนทบานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง ซงเปนทสงลาดเอยง มระดบการเปดรบตอการไดรบผลกระทบน าทวมขง (Flood Hazard Exposure) ตากวา อก 3 พนท ทมลกษณะเปนทราบลมน าทวมถง ทงน าฝน และจากน าทะเลหนน นนเอง เมอเปนเชนน ระดบผลกระทบน าทวมทชาวนาในตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง จงตากวาชาวนาในพนทอนๆ 4.3 ระดบผลกระทบจากภยลมพาย แยกตามพนท กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนท บานจงเก ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากภยลมพาย (จากการประเมนดวยตนเองในแบบสอบถาม) สงทสด (X = 3.18) รองลงมา คอ บานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา (X = 3.01) ตามดวย บานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง (X = 2.47) และสดทาย บานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากภยลมพายนอยทสด (X =2.43) หากเปรยบเทยบคาเฉลยของแตละพนทกบระดบคะแนนอนตรภาคชนจะพบวา กลมตวอยางในพนทตาบลจองถนน มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากภยลมพายอยในระดบปานกลาง กลมตวอยางในพนทตาบลแดนสงวน มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากภยลมพายอยในระดบปานกลาง กลมตวอยางในพนทตาบลนาขยาด มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากภยลมพายอยในระดบนอย สวนกลมตวอยางในพนทตาบลชยบรกมคาเฉลยของระดบผลกระทบจากภยลมพายอยในระดบนอย เชนกน และเมอทาการเปรยบเทยบคาเฉลย (Mean) ของแตละพนท โดยใชการวเคราะห One-way ANOVA พบวา มกลมตวอยางอยางนอย 1 กลม (พนท) ทมคาเฉลยแตกตางจากกลมอนๆ อยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.05 ชใหเหนวา ชาวนาทอยในพนทตางกนไดรบผลกระทบจากภยภยลมพายแตกตางกน ผลการวจยในขอน ไมสอดคลองกบผลการวจยเรองการรบรความเสยงลมพาย ทพบกอนหนานวา ชาวนาในพนทตางกน รบร

116

ความเสยงภยลมพายไมแตกตางกน สะทอนใหเหนวา การรบรความเสยงภยพบต กบ ผลกระทบทเกดขนจรง อาไมสอดคลองกนเสมอไป ในกรณน ผลการวเคราะหขอมลเกยวกบการรบรความเสยงภยลมพายพบวา ชาวนาทอยตางพนทกนมระดบการรบรความเสยงภยลมพายไมแตกตางกน แตการวเคราะหผลกระทบทเคยประสบมากลบพบวา ชาวนาทในพนทบานจงเก ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลงเคยไดรบผลกระทบจากลมพายในระดบทสงกวาชาวนาในตาบลชยบร อาเภอเมอง และตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน อยางไรกตาม ขอคนพบในสวนนอาจมองไดอกทางหนงวา โดยทไมคานงถงผลกระทบทเคยไดรบมาในอดต ลมพายคอภยทสามารถสรางการรบรหรอความกลวแกชาวนาไดในทกพนทเทาๆ กน เปนภยทกลมตวอยางในการศกษาครงนมองวา มโอกาสทจะเกด มโอกาสทจะสรางความเสยหาย ไดในทกพนท ไมจากดพนทวาจะอยอาศยหรอทานาทใด นนเอง 4.4 ระดบผลกระทบจากภยแลง แยกตามพนท กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนท บานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากภยแลง (จากการประเมนดวยตนเองในแบบสอบถาม) สงทสด (X =3.29) รองลงมา คอ บานจงเก ตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง (X = 2.84) ตามดวย บานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน จงหวดพทลง (X = 2.55) และสดทาย บานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง มคาเฉลยของระดบผลกระทบจากภยแลง นอยทสด (X = 2.28) และเมอทาการเปรยบเทยบคาเฉลย (Mean) ของแตละพนท โดยใชการวเคราะห One-way ANOVA พบวา มกลมตวอยางอยางนอย 1 กลม (พนท) ทมคาเฉลยแตกตางจากกลมอนๆ อยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.05 ชใหเหนวา ชาวนาทอยในพนทตางกนไดรบผลกระทบจากภยแลง แตกตางกน โดยท ชาวนาในพนทตาบลจองถนน อาเภอเขาชยสน มระดบคาเฉลยของการไดรบผลกระทบจากภยแลงสงกวาชาวนาในพนทบานมะกอกใต ตาบลชยบร อาเภอเมอง จงหวดพทลง และโดยเฉพาะกรณของ ชาวนาในพนทหมบานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลา ทมระดบคาเฉลยการไดรบผลกระทบจากภยแลง สงกวาทง ชาวนาในบานมะกอกใต ตาบลชยบร และชาวนาในหมบานนาทอม ตาบลนาขยาด อาเภอควนขนน ซงในสวนน สามารถอธบายไดคลายๆ กบกรณของการรบรเรองผลกระทบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและการรบรความเสยงภยแลง กลาวคอ จากคาบอกเลาของชาวนา ในพนทบานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงหวดสงขลานน เมอปใดฝนตกนอย หรอในยามหนาแลงทมการทานาปรง น ามกจะไมพอ พอน าฝนนอย น าทะเลจะสงผลใหดนบรเวณนนเคม มผลตอตนขาวทาใหตนขาวเสยหาย ทาใหผลผลตขาวไดนอย กระทบตอรายได ตอการดารงชวตของชาวนาในพนทดงกลาว ลกษณะนอาจมองไดวา ปญหาดนเคมทเกดขนในเวลาทน าฝนนอยหรอในหนาแลง เปนปจจยเสรม (Reinforcing Factor) ทสงผลตอระดบการไดรบผลกระทบจากภยแลงของชาวนาในพนทบานทงสงวน ตาบลแดนสงวน อาเภอระโนด จงวดสงขลา ในระดบทมากกวาทอนๆ นนเอง

117

5. ระดบความแตกตางของการรบรความเสยงภยพบต (Disaster Risk Perception) ตามปจจยสวนบคคล

ในทางทฤษฎดานการจดการภยพบต บคคลอาจมระดบความเสยงภยพบตแตกตางกนไดตามปจจยสวนบคคลเชน เพศ รายได อาย ระดบการศกษา ซงกมงานวจยในตางประเทศททาการศกษาและไดผลวจยทรองรบสมมตฐานขางตน แตกยงมขอโตเถยงอกวา สมมตฐานดงกลาวจะเปนแบบไปในลกษณะเชนนนในทกทหรอไม เพอทาการทดสอบสมมตฐานดงกลาว ผวจยจงไดทาการศกษาประเดนดงกลาวกบกลมตวอยางใน 4 พนท ผลการวเคราะหขอมล พบวา ผทม อาย เพศ รายได และระดบการศกษา ทแตกตางกน มไดมระดบการรบรความเสยงภยพบตทแตกตางกนแตอยางใด กลาวอกนยหนง สาหรบชาวนาในพนทน ปจจยเรอง อาย เพศ รายได และระดบการศกษา อาจมใชสงททาใหชาวนาในพนทดงกลาวรบรหรอมองความเสยงภยพบตแตกตางกน ฉะนน เนอหาของการสอสารความเสยงภยทางธรรมชาต (Contents of Environmental Risk Communication) เพอรณรงคหรอใหความรเกยวกบภยพบตเพอสรางความตระหนกรใหเกดการเตรยมความพรอมเพอรบมอสาหรบหนวยงานทเกยวของ อาจไมตองคานงถงความแตกตางในปจจยสวนบคคลเหลานมากนก แตอาจใหความสาคญกบปจจยอนๆ เชน ประเภทของสอ (Types of Media) กลยทธ (Strategies) หรอเทคนควธการ (Methods) ทใชในการสอสารสอสาร ตลอดจนชองทางการสอสาร (Communication Channels) เชน ชองทางการสอสารแบบดงเดมกบชองทางการสอสารแบบใหม ชองทางการสอสารแบบไมเปนทางการเชน แบบเพอนบาน แบบผนาศาสนา ผนาชมชน กบชองทางการสอสารแบบทางการผานหนวยงานราชการเชนประกาศตางๆ เปนตน เหลาน อาจมผลตอการรบรความเสยงภยพบตทแตกตางกนของชาวนาในแถบนกเปนได ซงควรมการศกษาในวจยครงตอไป 6. ความสมพนธระหวาง การสนบสนนทางสงคม ขอมลขาวสาร คณลกษณะสวนบคคล ระดบผลกระทบจากภยพบตทเคยประสบ กบระดบการรบรความเสยงภยพบต นอกจากการศกษาวาปจจยสวนบคคลทแตกตางกนจะมผลตอการรบรความเสยงภยพบตทแตกตางกนหรอไมแลว ในการศกษาครงน ผวจยยงตองการทดสอบความสมพนธในเชงเหตและผล (Causal Relationship) ระหวางการสนบสนนทางสงคม ขอมลขาวสาร คณลกษณะสวนบคคลของผรบ ระดบผลกระทบจากภยพบตทเคยประสบ กบระดบการรบรความเสยงภยพบต โดยใชเทคนคการวเคราะห Multiple Regression ซงผลการวเคราะหขอมลพบวา มเพยงระดบผลกระทบจากภยพบตทผานมา เทานน ทมความสมพนธเชงบวกหรอมอทธพลตอการรบรความเสยงภยพบตของชาวนาในพนทลมนาทะเลสาบสงขลา อยางมนยสาคญทางสถต แสดงใหเหนวา บคคลหรอครวเรอนทเคยไดรบผลกระทบจากภยพบตทผานมา ยงผลกระทบทเคยไดรบสงมากเพยงใด กยงทาใหบคคลบคคลหรอครวเรอนนนมการรบรความเสยงภยพบตทสง มองวาภยพบตมโอกาสทจะเกดขนไดมาก เปนสงทอาจมความรนแรงสง และสามารถสรางผลกระทบตอตนเองหรอครวเรอนสง นนเอง

118

อยางไรกตาม เมอผลการวจยเปนเชนน ความนาเปนหวงจงอยทชาวนาผทไมเคยประสบภยพบตหรอเคยประสบแตไดรบผลกระทบในระดบตา อาจไมมแรงจงใจ มความสนใจ หรอมแนวโนมตาทจะเตรยมความพรอมของครวเรอนในการรบมอกบภยพบตทอาจจะเกดขนเมอใดกได โดยเฉพาะภยพบตทเกยวเนองกบสภาพภมอากาศ (Climate-Related Disasters) ทอาจเปนผลจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เชน น าทวม พาย ภยแลง สภาพอากาศเลวราย ทยากจะคาดเดาไดวาจะเกดเมอใดและรนแรงมากนอยเพยงใด หนวยงานทเกยวของจงตองใหความสนใจ ใสใจ ใหความสาคญกบคนกลมน เพอดาเนนมาตรการในการสอสารความเสยงภยธรรมชาตใหเกดการรบรทถกตองหรอเหมาะสม เพอใหเกดพฤตกรรมการรจกเตรยมความพรอมรบมอภยพบตมากยงขน นนเอง 7. ความสมพนธระหวาง การรบรเรองความเสยงภยพบต สนบสนนทางสงคม ขอมลขาวสาร คณลกษณะสวนบคคล ระดบผลกระทบจากภยพบตทเคยประสบ กบการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต การเตรยมความพรอมรบมอภยพบต (Disaster Preparedness) เปนพฤตกรรมทสาคญตอการรบมอเพอปกปองชวตทรพยสน เพอใหยงอยรอดไดในภาวะวกฤตทมกเกดขนยามเกดภยพบตขนาดใหญ ฉะน น นกวชาการดานการจดการภยพบตจงมกใหความสนใจในการศกษาวาปจจยอะไรบางทมความสมพนธหรอมอทธพลตอการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต เพอจะไดนาเสนอแนวทางในการสงเสรมการเตรยมความพรอมในระดบตางๆ ทงบคคล ครวเรอน องคกรหรอระดบเมอง ตอไป การศกษาครงนกเชนกน ผวจยตองการทดสอบวา ในบรบทของครวเรอนชาวนาในพนทลมน าทะเลสาบสงขลา จะมปจจยอะไรบางทสงผลกระทบหรอมความสมพนธกบการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตบาง ผวจยไดพฒนาโมเดลขนมาเพอทดสอบความสมพนธระหวางตวแปรตน ซงไดแก การรบรเรองความเสยงภยพบต สนบสนนทางสงคม ขอมลขาวสาร คณลกษณะสวนบคคล และระดบผลกระทบจากภยพบตทเคยประสบ กบตวแปรตามทผวจยสนใจศกษา คอ การเตรยมความพรอมรบมอภยพบต ทาการวเคราะหขอมลโดยใชเทคนค Multiple Regression ผลการวเคราะหขอมลพบวา ตวแปรปจจยสวนบคคลคออายและตวแปรระดบการตดตามรบฟงขอมลขาวสาร มอทธพลตอระดบการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของครวเรอน อยางมนยสาคญทางสถต แสดงใหเหนวา ระดบการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตแปรผนตรงกบอาย กลาวคอ ในกลมตวอยางชาวนาททาการศกษาใน 4 พนท บคคลทมอายมากจะมระดบการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตสงกวาบคคลทมอายนอย ท ง นอาจเปนเพราะดวยประสบการณชวตทเคยประสบมา ทาใหผทมอายมากรบรถงโอกาสและผลกระทบของภยพบตทอาจจะเกดขน จงเหนความสาคญของการเตรยมความพรอม ในขณะทขอมลขาวสารกมบทบาทสาคญในการสงเสรมการเตรยมความพรอม กลาวคอ ยงบคคลไดรบฟงขาวสารจากชองทางทหลากหลายมากเทาใด กจะทาใหบคคลเหนความสาคญและดาเนนการเตรยมความพรอมในครวเรอนมากยงขน นนเอง ฉะนน หนวยงานทเกยวของกบการจดการภยพบตควรใหความสนใจกบกลมผทมอายนอย โดยเฉพาะเดก หรอวยรน ทอาจขาดประสบการณในการประสบพบเจอภยพบต จนทาใหมองไมเหนโอกาสทภยพบตจะเกดรวมทงความรนแรงและผลกระทบทพวกเขาอาจไดรบ จงขาดการเตรยมความพรอม นอกจากน การรณรงคผานสอและชองทางการสอสารตางๆ กควรมการ

119

ดาเนนการอยเปนระยะๆ เพอใหเกดความตระหนกรหรอการรบรความเสยงภยพบตอยางตอเนอง เพราะแมวาคนเราจะเคยประสบภยพบตมากอน แตภยพบตมไดเกดบอยดงเชนอบตเหตทวไป (แตเกดแลวผลกระทบจะรนแรงกวามาก) จงอาจทาใหผคนหลงลมทจะเตรยมตวเตรยมพรอมทจะรบมอได ฉะนน การรณรงคใหเกดการรบรหรอตระหนกรจงตองทาอยางตอเนอง นนเอง อยางไรกตาม เปนทนาสงเกต ทการศกษาครงน ไมพบวา ตวแปรการรบรความเสยงภยพบตมผลหรอมอทธพลตอการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของชาวนาในพนทดงกลาว ซงไมสอดคลองกบงานวจยในตางประเทศทผานมา เชน งานของ Terpstra (2010) ทพบวาระดบการรบรความเสยงภยพบตมความสมพนธทางบวกกบความตงใจในการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของประชาชนชาวเบลเยยม อยางมนยสาคญทางสถต ทงน อาจเปนเพราะขอจากดดานจานวนกลมตวอยาง (Sample Size) ทไมมากพอ หรออาจเปนเพราะสดสวนของกลมตวอยางไมสมดลกนระหวางเพศหญงเพศชาย หรอระดบการศกษาทผทจบการศกษาระดบประถมศกษามสดสวนมากกวากลมอนอยางมาก เหลาน อาจสงผลตอผลการวเคราะหขอมลททาใหไมมนยสาคญทางสถตกเปนได การศกษาครงตอใจจงควรเพมจานวนกลมตวอยางใหไดอยางนอย 200 คน และควรมสดสวนทสมดลกนระหวางปจจยสวนบคคลตางๆ ทงเพศ หรอระดบการศกษา เปนตน 8. การปรบตวของเกษตรกรตอผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 8.1 กลยทธการปรบตวดานการทานาของชาวนาในปจจบน จดเนนของการศกษาครงนอยท การศกษาวา ชาวนาในพนทลมน าทะเลสาบสงขลา มการปรบตวอยางไรบาง ตอผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ โดยเฉพาะในแงของการปรบตวดานการทานาซงเปนอาชพหลกของประชาชนในแถบน การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศมผลตอปรมาณฝนทตกลงมาทอาจมากหรอนอยเกนไป ชวงเวลาของฝนตกทอาจเปลยนแปลงไปไมเหมอนเดม อาจเกดน าทวม อาจเกดภยแลง อาจเกดลมพาย ซงลวนแลวแตสามารถสรางผลกระทบตอการทานา รวมทงการเกษตรอนๆ ดวยเชนกน เมอนาขาวเสยหาย เศรษฐกจในครวเรอนยอมไดรบผลกระทบ รายไดลดลง เนองจากการขายขาวเปนแหลงรายไดหลกของชาวนา เมอรายไดลดลง อาจทาระดบความยากจนสงขน อาจสงผลกระทบในดานอนๆ อก เชน เมอรายไดลดลง ไมพอใช ตองไปกหนยมสนคนอน และไมมเงนไปใชหน เกดความเครยด ไมสบาย เกดปญหาสขภาพ หรออาจลกลามไปถงปญหาลกขโมย ปญหาอาชญากรรมตางๆ ได นอกจากน การทผลผลตขาวลดลง อาจสงผลกระทบตอความมนคงทางอาหารของพนทแถบน รวมถงบรเวณใกลเคยงทซอขาวจากแถบนไปบรโภค ดงนน การปรบตวของชาวนาจงเปนสงสาคญ การศกษานจงตองการศกษาสถานะปจจบนวา ชาวนาในบรเวณดงกลาว มการปรบตวอยางไรบางหรอไม ขอมลทไดยอมเปนประโยชนตอการหนวยงานทเกยวของในการวางแผนการเพอสงเสรมศกยภาพของชาวนาในแถบนใหมความสามารถในการดารงชวตภายใตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในปจจบนและอนาคตได การศกษาครงน พบวา การดาเนนการของชาวนาในพนทลมน าทะเลสาบสงขลาเพอรบมอหรอปรบตวตอผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทมตอการประกอบอาชพทานาของพวกเขา ประกอบดวย กล

120

ยทธหลกหรอกลยทธทเกยวของกบการทานาโดยตรง กบ กลยทธสนบสนน ซงเปนกลยทธทชวยเสรมใหการดาเนนกลยทธหลกใหสาเรจและชวยใหการประกอบอาชพชาวนาอยรอดตอไปได ดงน กลยทธหลก (Core Adaptation Strategies) ประกอบดวยกลยทธ 4 ปรบเปลยน ดงน 1. ปรบเปลยนพนธขาว (Change Types of Rice) เชน เปลยนพนธขาว ปลกขาวพนธใหมในแตละฤดทานา 2. ปรบเปลยนวธการหรอกระบวนการทานา (Change Methods of Growing Rice) เชน เปลยนวธการปลกขาว ใชเทคนควธการปลกขาวใหมๆ 3. ปรบเปลยนการบารงดน (Change Soil Nourishment Techniques) 4. ปรบเปลยนปฏทนทานา (Change Rice Farming/Harvesting Calendar) เชน เลอนฤดทานา ปรบปฏทนการทานา เลอนฤดเกบเกยว ตามภาพดานลาง

สวน กลยทธสนบสนน (Supporting Strategies for Better Adaptation) ปรากฏออกมาใน 5 รปแบบหลก (Themes) คอ 1. รวมกลมปลกขาว รวมกลมทานา 2. ลดการทานาปรง ไมปลกขาวนอกฤด 3. รวมกลมแปรรปขาวและสนคาเกษตรชมชน เชน แปรรปขาว แปรรปสนคาเกษตร 4. จดหา/จดเกบนาเพอการทานา เชน ตดตงเครองสบนา สบนาเขานา ขดบอบาดาล 5. ตงกองทน เชน กองทนหมบาน 6. ประกอบอาชพเสรม

121

8.2 การใชภมปญญาทองถนในการทานาเพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ นอกจากกลยทธดงกลาวขางตนทชาวนาในแถบลมน าทะเลสาบสงขลาเลอกใชเพอปรบตวกบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศแลว ชาวนาในแตละหมบานยงมการนาภมปญญาทองถนมาชวยในเรองของการทานาภายในสภาพภมอากาศทเปลยนแปลงไปในปจจบน โดยภมปญญาทองถนหลกทชาวนาในแตละพนทนามาปรบใช คอ การเลอกปลกพนธขาวททนตอสภาพอากาศทรายแรง เชน พนธขาวททนน าทวม อยไดนานในชวงน าทวมตนไมเปอย หรอ พนธททนแลงได หรอพนธททนดนเคมได ซงสวนมากเปนขาวพนธพนเมองดงเดม รายละเอยดดงตาราง

หมบาน ภมปญญาทองถนในการทานาเพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

บานทงสงวน ต.แดนสงวน อ.ระโนด จ.สงขลา เปลยนพนธขาวททนตอนาเคม ทนตอสภาพอากาศ (ไมไดระบชอพนธขาว)

บานจงเก ต. จองถนน อ. เขาชยสน จ. พทลง มการปลกขาวชอพราวเพอปรบตวนาทวม ซอพนธขาวชอพราวมาปลก

บานมะกอกใต ต. ชยบร อ. เมอง จ. พทลง เตรยมพนธขาวททนนา (อายยน ไมเปอยงาย) (ไมไดระบชอพนธขาว)

บานนาทอม ต. นาขยาด อ. ควนขนน จ. พทลง ปลกขาวททนแลงไดด มการปลกขาวเลบนก ขาวสงขหยด

122

8.3 กจกรรมทชาวนาเลอกใชเพอปรบตวดานการทานาเพอลดความเสยงความเสยหายทอาจเกดจากภยพบตธรรมชาตเชนนาทวม ภยแลง ลมพาย นอกจากน ผวจยยงไดศกษาลงไปอกวา กจกรรมการปรบตวในดานทานากจกรรมใดทชาวนาแถบบรเวณน เลอกใชเพอรบมอกบผลกระทบจากการเปลยนแปลงภมอากาศมากทสด ผลการวเคราะหขอมลจากแบบสอบถามโดยพจารณาคา Frequencies และ Percentage ปรากฏวา กลมตวอยางทเปนชาวนาในพนทททาการศกษา มการเลอกแนวทางตอไปนในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในดานของการทานาเพอลดความเสยงความเสยหายทอาจเกดจากภยพบตธรรมชาต เชน นาทวม ภยแลง ลมพาย อนดบ 1 การตดตงเครองสบนาในพนททานา อนดบ 2 มสองมาตรการทมความถในการถกเลอกเทากน คอ การสรางคนดนกกเกบนา และ การสลบสบเปลยนพนธขาว/ใชพนธขาวทแตกตางกนปลกในแตละฤดทานา อนดบ 3 การปลกพชหลากหลายชนดในพนทนา/ไร/สวน อนดบ 4 การใชพนธขาวททนตอความแลง อนดบ 5 การใชพนธขาวททนตอนาทวม อยางไรกตาม เมอทาการวเคราะหวา การปรบตวในดานการทานาของชาวนาใน 4 พนท อยในระดบใด โดยพจารณาจากจานวนกจกรรมการปรบตวในดานการทานาทแตละครวเรอนไดดาเนนการ พบวา ระดบการปรบดานการทานาของชาวนาในพนทททาการศกษาอยในระดบตา และสวนใหญกลมตวอยางมการดาเนนกจกรรมการปรบตวในดานการทานาครวเรอนละ 1-2 กจกรรม เทานน โดยกจกรรมการปรบตวดานการทานาทชาวนาเลอกนามาใชมากทสด ไดแก การตดตงเครองสบน าในพนททานา การสรางคนดนกกเกบน า การสลบสบเปลยนพนธขาวหรอใชพนธขาวทแตกตางกนปลกหมนเวยนไปในแตละฤดทานา การปลกพชหลากหลายชนดในพนทนา/ไร/สวน ดงทกลาวไวแลวขางตน กจกรรมเหลาน กถอเปนกจกรรมการทเกษตรกรในหลายพนททงในประเทศไทยและตางประเทศนามาใชเพอปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เปนกจกรรมการปรบตวทเกษตรกรสามารถรเรมหรอดาเนนการไดเอง ไมยงยาก ไมซบซอน และตนทนไมสงนก อยางไรกตาม ผวจยมองวา เปนมาตรการปรบตวแบบตงรบ เพอลดผลกระทบจากการสญเสยหากเกดความแปรปรวนดานภมอากาศทอาจทาใหนาขาวเสยหาย ซงการดาเนนการเหลานน จะชวยลดผลกระทบไมใหเกดการสญเสยมาก แตมาตรการดงกลาวมลกษณะตงรบและมการดาเนนการแบบสวนบคคล คอ “ทาของใครของมน” ซงการดาเนนการเชนน ผทมทรพยากรทงการเงน ความร ความสามารถ ประสบการณ และเครอขาย มากกวา อาจมการปรบตวทดกวา ทาไดมากกวา แตคนทขาดแคลนทรพยากรและความร ประสบการณ และเครอขาย กอาจปรบตวไดนอยกวา ดาเนนการไดนอยกวา ดงนน ความย งยนของหมบานในแงของการผลตอาหารเพอรกษาความมนคงดานอาหาร ความสามารถของหมบานในการรรบปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และการลดการปลอยกาซเรอนกระจกทเปนสาเหตหนงของภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอาจไมบรรล เพราะการปรบตวมลกษณะทตางคนตางทา ทาตามยถากรรม แลวแตความสามารถ ความร เครอขายและทรพยากรทแตละคนม ผวจยจงเหนวา ในอนาคต ชาวนาในแตละหมบานอาจหาทางรวมมอกนกบหนวยงานภาครฐภาคเอกชนตางๆ ทเกยวของ เชน เกษตรอาเภอ/จงหวด ศนยวจยขาว ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ

123

กรมอตนยมวทยา และหนวยงานอนๆ ในการพฒนาหมบานใหเปน หมบานปราดเปรองเรองภมอากาศ (Climate-Smart Villages) ทมการนาวถการเกษตรทองกบสภาพภมอากาศ (Climate-Smart Agriculture) ซงจะทาใหชาวนาในหมบานกลายเปนชาวนาผปราดเปรองเรองภมอากาศ (Climate-Smart Farmers) แนวทาง Climate-Smart Agriculture และ Climate-Smart Village จะชวยชาวนาและคนในหมบานชนทบมแนวทางการปรบตวตอสภาพภมอากาศในเชงปองกน และผลของการดาเนนการจะชวยสรางความสามารถในการปรบตวทมความย งยน สามารถปลกขาวหรอทาการเกษตรเพอรกษาความมนคงทางอาหาร และในขณะเดยวกนกชวยลดการปลอยกาซเรอนกระจกทเปนสาเหตของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ไดอกดวย ในตอนทายรายงานฉบบน ผวจยจะไดอภปรายแนวคด Climate-Smart Agriculture และ Climate-Smart Villages พอสงเขป เพอเปนแนวทางสาหรบชาวนา เกษตรกร และหนวยงานทเกยวของในการพฒนาแนวทางในการปรบตวของชาวนา/ประชาชนในชนทบตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศใหดยงขน ตอไป 8.4 กจกรรมทชาวนาเลอกใชเพอปรบตวดานการประกอบอาชพเสรมเพอลดความเสยงจากการขาดรายไดหรอรายไดลดลงหากนาขาวเสยหายหรอไดผลผลตนอยจากภยพบตธรรมชาต สาหรบการศกษาวามาตรการใดทชาวนาในพนทลมน าทะเลสาบสงขลาใชเพอลดความเสยงจากการขาดรายไดหรอรายไดลดลงหากนาขาวเสยหายหรอไดผลผลตนอยจากภยพบตธรรมชาตมากทสด การวเคราะหขอมล Frequencies และ Percentage จากการตอบแบบสอบถาม พบวา แนวทางทชาวนาเลอกใชในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในดานการประกอบอาชพเสรมเพอลดความเสยงจากการขาดรายไดหรอรายไดลดลงหากนาขาวเสยหายหรอไดผลผลตนอยจากภยพบตธรรมชาต ไดแก อนดบ 1 ปลกผกขาย อนดบ 2 มสองมาตรการทมความถในการถกเลอกเทากน คอ ทาสวนยาง และรบจางทวไป อนดบ 3 ปลกปาลม อนดบ 4 ไมมแหลงรายไดอน/ไมมอาชพเสรมใดๆ*** อนดบ 5 ขายของ/ทาธรกจอนๆ อยางไรกตาม การวเคราะหระดบการปรบตวดานการประกอบอาชพเสรมเพอลดความเสยงจากการขาดรายไดจากการทานาในพนทททาการศกษา พบวา อยในระดบตา โดยกลมตวอยางสวนใหญ ไดดาเนนกจกรรมการประกอบอาชพเสรมเพอลดความเสยงจากการขาดรายไดหรอรายไดลดลงหากนาขาวเสยหายจากภยพบตธรรมชาตเพยง 1 หรอ 2 กจกรรม นอกจากนมกลมตวอยางจานวนหนงทตอบวา ไมมแหลงรายไดอน/ไมมอาชพเสรมใดๆ ซงมความถในการเลอกมาเปนอนดบท 4 สะทอนใหเหนวา ยงมชาวนากลมหนงทยงมความเปราะบางตอการไดรบผลกระทบจากการขาดรายได หากนาขาวเสยหายหรอไดผลผลตนอยจากภยพบตทางธรรมชาตตางๆ หนวยงานทเกยวของควรใหความสนใจกลมคนเหลานและหาแนวทางสงเสรมการประกอบอาชพเสรมตางๆ เพอลดความเสยงตอการขาดรายไดอนเปนผลจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทงในปจจบนและอนาคต ตอไป

124

9. การเตรยมความพรอมรบมอภยพบตของเกษตรกร

ในดานการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต ผวจยยงไดศกษาวา กจกรรมการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตกจกรรมใดทมการเลอกใชโดยชาวนาในพนททาการศกษา การวเคราะหขอมลจากแบบสอบถามโดยพจารณาคา Frequencies และ Percentage ทาใหทราบวา ชาวนาในแถบลมน าทะเลสาบสงขลาเลอกทจะดาเนนมาตรการตางๆ ตอไปน ในการเตรยมความพรอมเพอรบมอกบภยพบตดานตางๆ นาทวม กจกรรมการเตรยมความพรอมรบมอน าทวมทกลมตวอยางเลอกดาเนนการมากทสด 3 อนดบแรก ไดแก อนดบ 1 เตรยมขาวสารอาหารแหงยารกษาโรคของใชจาเปนไวในบาน อนดบ 2 ฟงขาวสารเกยวกบลมฟาอากาศอยเปนประจา และ อนดบ 3 สารองเงนเกบไวใชยามฉกเฉน อยางไรกตาม จากการวเคราะหคาเฉลยของ ระดบการเตรยมความพรอมรบมอกบนาทวมของกลมตวอยาง พบวา ระดบการเตรยมความพรอมรบมอน าทวมอยในระดบตา และกลมตวอยางสวนใหญ คอ ประมาณ 80.6% ดาเนนกจกรรมเตรยมความพรอมรบมอกบน าทวม 1-3 กจกรรม ภาครฐควรมการรณรงค ใหขอมล ใหความร และสนบสนนทรพยากรหรอทางานรวมกบชาวนามากขนเพอเพมพนทกษะ/ความสามารถของชาวนาในตรยมความพรอมเพอรบมอกบนาทวมใหดยงขน ภยแลง กจกรรมการเตรยมความพรอมรบมอภยแลงทกลมตวอยางเลอกดาเนนการมากทสด 3 อนดบแรก ไดแก อนดบ 1 เกบน าไวในโอง ถงหรอภาชนะเผอใชยามฝนแลง อนดบ 2 ฟงขาวสารเกยวกบลมฟาอากาศอยเปนประจา อนดบ 3 เตรยมเงนไวซอน าเพอบรโภคอปโภค อยางไรกตาม จากการวเคราะหคาเฉลยของระดบการเตรยมความพรอมรบมอกบภยแลง พบวา อยในระดบตา และกลมตวอยางสวนใหญ คอ ประมาณ 72.9% ดาเนนกจกรรมเตรยมความพรอมรบมอภยแลง 1-2 กจกรรม ภาครฐควรมการรณรงค ใหขอมล ใหความร และสนบสนนทรพยากรหรอทางานรวมกบชาวนามากขนเพอเพมพนทกษะ/ความสามารถของชาวนาในตรยมความพรอมเพอรบมอกบภยแลงใหดยงขน ลมพาย กจกรรมการเตรยมความพรอมรบมอกบภยลมพายทกลมตวอยางเลอกดาเนนการมากทสด 3 อนดบแรก ไดแก อนดบ 1 รบฟงขาวสารเกยวกบลมฟาอากาศอยเปนประจา อนดบ 2 เตรยมยารกษาโรคและของใชจาเปนไวในบาน อนดบ 3 เตรยมเงนสารองเกบไวใชยามฉกเฉน อยางไรกตาม การวเคราะหคาเฉลยของระดบการเตรยมความพรอมรบมอกบภยจากลมพาย พบวา อยในระดบตา และกลมตวอยางสวนใหญ คอ ประมาณ 67% ดาเนนกจกรรมเตรยมความพรอมรบมอภยจากลมพาย 1-2 กจกรรม ภาครฐควรมการรณรงค ใหขอมล ให

125

ความร และสนบสนนทรพยากรหรอทางานรวมกบชาวนามากขนเพอเพมพนทกษะ/ความสามารถของชาวนาในตรยมความพรอมเพอรบมอกบภยลมพายใหดยงขน ทกลาวขางตนถอเปนการเตรยมความพรอมในระดบครวเรอนทตางคนตางทาเพอการอยรอดของแตละครวเรอนหากเกดเหตภยพบต อยางไรกตาม การศกษากลบพบวา การเตรยมความพรอมรบมอภยพบตในระดบชมชนหรอหมบาน กลบมคอนขางนอย ไมคอยมการเตรยมความพรอมเทาทควร ดงคาใหสมภาษณบางสวนจากชาวนาในหมบานตางๆ เชน “ไมมจดอพยพในพนท แตจะขนไปอยทสง” “ไมมศนยอพยพเวลานาทวม เพราะหมบานไมเคยมนาทวมหนก” คาสมภาษณจากการสนทนากลมเหลาน สะทอนใหเหนถงการขาดการวางแผนการเตรยมความพรอมในระดบชมชน ซงหากการเตรยมความพรอมในระดบชมชนตา การรบมอของชาวนาในหมบานกอาจจะลาบากไมมประสทธภาพ การฟนฟครวเรอนและหมบานเองกอาจจะเปนไปไดชา เชนเดยวกน หนวยงานทเกยวของควรใหความสนใจในการสงเสรมการเตรยมความพรอมในระดบหมบานเพอใหหมบานทอยหางไกลหมบานในเขตชนบทมความสามารถในการรบมอและฟนฟทดขน ตอไป 10. ปญหาอปสรรคในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและขอเสนอแนะจากชาวนา

ทายทสด ผวจยตองการทราบวา ชาวนาในพนทลมน าทะเลสาบสงขลามปญหาอปสรรคอะไรบางในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต การวเคราะหขอมลจากการสนทนากลม พบวา ม 5 กลมปญหาหรออปสรรค ทชาวนาประสบปญหาในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต ไดแก 1. ขาดทรพยากรในการปรบตว/รบมอ (เชน ขาดเงนทน ขาดเครองมออปกรณ ไมมอปกรณในการแปรรปขาวสงขหยด) 2. ความยงยากของโครงการพฒนาชมชน (เชน บางโครงการทเขามาชวยเหลอชมชนมระเบยบมขนตอนยงยากทาใหไมอยากทา บางโครงการยากชาวบานทาไมได บางโครงการขาดความตอเนอง) 3. การสนบสนนทไมเพยงพอจากภาครฐ (เชน ขาดการชวยเหลออยางตอเนอง ขาดการชวยเหลอจากทางราชการ ปญหากรมชลประทานจายนาไมทวถง 4. ขาดความร/ขอมลขาวสาร (เชน ไมมความรในการประกอบอาชพเสรม ขาดความรเรองพายไมรพายจะมาเมอไร หากเกดไมรจะทาอยางไร) 5. ขาดตลาดรองรบสนคาแปรรปเกษตรของชมชน (เชน ขาดตลาดขายของ ทชมชนไดมการแปรรป)

126

สาหรบปญหาอปสรรคทชาวนาในพนททาการศกษาประสบมากทสดในการปรบตวดานการทานาและการประกอบอาชพเสรม 5 อนดบแรก ไดแก อนดบ 1 เงนทนไมเพยงพอ อนดบ 2 ขาดความรเกยวกบเทคนควธการปลกขาวใหมๆ อนดบ 3 ขาดความรเกยวกบการกาจดศตรขาวโดยไมใชสารเคม อนดบ 4 มสองปญหาทเทากน คอ ขาดความรเกยวกบประกอบอาชพเสรม และ ขาดความรความเขาใจเกยวกบผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพ อนดบ 5 ขาดความรวมมอและสนบสนนจากหนวยงานภาครฐทเกยวของ สวนปญหาอปสรรคในการเตรยมความพรอมรบมอภยพบตทชาวนาในแถบลมนาทะเลสาบสงขลาประสบมากทสด 3 อนดบแรก ไดแก อนดบ 1 ไมมเงนพอสาหรบซอขาวของมาเกบไวใชยากฉกเฉน อนดบ 2 ขาดความรเกยวกบการรบมอกบพาย อนดบ 3 มสองปญหาทเทากน คอ ขาดความรวมมอของคนในชมชน และขาดความรวมมอและสนบสนนจากหนวยงานภาครฐทเกยวของ ขอเสนอแนะจากกลมตวอยางในพนท นอกจากน ชาวนาในพนทททาการศกษายงไดใหขอมลเกยวกบขอเสนอแนะ โดยไดสะทอนวา การทชาวนาในพนทจะสามารถปรบตวตอผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ สงทชาวนาตองการหรอสงทภาคสวนทเกยวของตองดาเนนการ สามารถแบงเปนหวขอหลกๆ ไดดงตอไปน 1. สรางความสามคคในชมชน (เพอเปนประโยชนในการรวมกลมในเรองตางๆ) 2. ใหมการสนบสนนเงนทนจากหนวยงานราชการ 3. .ใหมการตงกองทนหรอเงนสารองหมบาน 4. ใหมการทางานแบบบรณาการระหวางหมบานกบทกหนวยงานทเกยวของ ตองการใหมการรวมกลม ชาวบาน องคการบรหารสวนตาบล และเอกชนทเกยวของ 5. ใหมชวยเหลอเรองชลประทานใหทวถง อยากใหชลประทานมาขดสระเพอทานาปรง 6. อยากไดความร อยากฝกอบรมการประกอบอาชพเสรม อยากไดความรเกยวกบเกษตรอนทรย ตองการความรเกยวกบกบโรคขาวและแมลงททาใหเกดโรคในขาว 7. ใหมการชวยเหลอในการพฒนาผลตภณฑใหมๆ ในชมชน เชน การแปรรปผลตภณฑเกยวกบขาว 8. ใหมการชวยพฒนาตลาด เพมชองทางการขายผลตภณฑแปรรปสนคาเกษตรชมชน 9. อยากใหแกปญหานาเคม (ระโนด) 10. อยากไดพนธขาวททนตอดนเคม ตองการพนธขาวททนตอดนเคม/นาเคม หรอพนธขาวชยนาท (ระโนด)

127

เอกสารอางอง

ภาษาไทย กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย (2553). สถตสถานการณภยแลงของประเทศไทยตงแต พ.ศ. 2532 – 2553.

สบคนเมอวนท 15 ธนวาคม 2557 จาก http://61.19.100.58/public/group4/disaster01/data20y/drought20y_1.pdf

กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย (2554). สถานการณสาธารณภย: สรปสถานการณอทกภยของประเทศไทย พ.ศ. 2532-2554. สบคนเมอวนท 23 มกราคม 2558 จาก http://61.19.100.58/public/group4/disaster01/data20y/flood20y_5.pdf กรมอตนยมวทยา. (มมป). การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ. สบคนเมอ 12 สงหาคม 2559 จาก

http://www.tmd.go.th/info/info.php?FileID=86 เทศบาลตาบลจองถนน (2558). สภาพและขอมลพนฐาน. สบคนเมอ 15 สงหาคม 2558 จาก

http://www.jongthanon.go.th/index.php?option=com_content&view=article&id=11&Itemid=59 เทศบาลตาบลนาทอม (2558). ขอมลพนฐาน. สบคนเมอ 15 สงหาคม 2558 จาก https://www.google.co.th สถาบนวจยและพฒนาพลงงานนครพงค มหาวทยาลยเชยงใหม. (2014). เปลยนพชเปนพลงงานดวยเทคโนโลย

CMU-CSTR. สบคนเมอ 12 สงหาคม 2559 จาก http://www.erdi.cmu.ac.th/index.php/news/1163?category=11

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (2556). โครงการพฒนาลมน าทะเลสาบสงขลา อยางยงยน: รายงานฉบบสมบรณ. กรงเทพฯ.

องคการบรหารสวนตาบลชยบร (2558). แผนพฒนา. สบคนเมอ 15 สงหาคม 2558 จาก http://www.chaiburicity.go.th/developPlan/?cid=3 องคการบรหารสวนตาบลแดนสงวน (2558). ขอมลพนฐาน. สบคนเมอ 15 สงหาคม 2558 จาก http://www.dansahuan.go.th/content/history ภาษาองกฤษ Adger, W. N., Arnell, N. W., & Tompkins, E. L. (2005). Successful adaptation to climate change across scales. Global environmental change, 15(2), 77-86. Bobojonov, I., & Aw-Hassan, A. (2014). Impacts of climate change on farm income security in Central Asia: An integrated modeling approach. Agriculture, Ecosystems & Environment, 188, 245-255. Carey, M., Huggel, C., Bury, J., Portocarrero, C., & Haeberli, W. (2012). An integrated socio-environmental

framework for glacier hazard management and climate change adaptation: lessons from Lake 513, Cordillera Blanca, Peru. Climatic change, 112(3-4), 733-767.

CGIAR. (2013). Climate-Smart Villages. Retrieved August 26, 2016 from

128

http://www.seachangecop.org/sites/default/files/documents/2013%2007%20CGIAR%20-%20Climate-Smart%20Villages.pdf

CGIAR. (2013). Climate-Smart Villages: A Community Approach to Sustainable Agricultural Development. Retrieved August 26, 2016 from https://cgspace.cgiar.org/bitstream/handle/10568/33322/CCAFSClimate-SmartVillages2013.pdf FAO. (N.D.). FAO Success Stories on Climate-Smart Agriculture. Retrieved August 26, 2016 from http://www.fao.org/3/a-i3817e.pdf FAO. (N.D.) Climate-Smart Agriculture. Retrieved August 26, 2016 from http://www.fao.org/climate-smart-agriculture/en Juana, J. S., Kahaka, Z., & Okurut, F. N. (2013). Farmers' Perceptions and Adaptations to Climate Change in

Sub-Sahara Africa: A Synthesis of Empirical Studies and Implications for Public Policy in African Agriculture. Journal of Agricultural Science (1916-9752), 5(4).

Lindell, M.K. & Perry, R.W. (2004). Communicating Environmental Risk in Multiethnic Communities. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications, Inc.

Lindell, M. K., Prater, C., & Perry, R. W. (2007). Wiley Pathways Introduction to Emergency Management. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.

Nelson, G. C., M. W. Rosegrant, J. Koo, R. Robertson, T. Sulser, T. Zhu, C. Ringler, S. Msangi, A. Palazzo, M. Batka, M. Magalhaes, R. Valmonte-Santos, M. Ewing and D. Lee, 2009: Impact on Agriculture and Costs of Adaptation. International Food Policy Research Institute, 6(5.5).

Terpstra, Teun (2010). Flood preparedness: thoughts, feelings and intentions of the Dutch public. thesis. Retrieved June 22, 2014 from http://doc.utwente.nl/69492/1/thesis_T_Terpstra.pdf

United States Environmental Protection Agency (N.D.). Climate Impacts on Agriculture and Food Supply. Retrieved December 9, 2014 from http://www.epa.gov/climatechange/impacts-adaptation/agriculture.html

United Nations Office for Disaster Risk Reduction (2013a). Disaster Impacts 2000- 2012. Retrieved November 22, 2013 from

http://www.preventionweb.net/files/31737_20130312disaster20002012copy.pdf United Nations Office of Disaster Reduction (2013b). Number of Climate-related

Disasters Around the World (1980-2011). Retrieved June 5, 2014 from http://www.preventionweb.net/files/20120613_ClimateDisaster1980-2011.pdf

Wamsler, C. (2012). Complementing institutional with localised strategies for climate change adaptation: a south–north comparison. Disasters, 36(1), 28-53.

129

Yamin, F., Rahman, A., & Huq, S. (2005). Vulnerability, adaptation and climate disasters: a conceptual overview. IDS bulletin, 36(4), 1-14.

130

ขอคดเหนและขอเสนอแนะ

5.1 การใชวถ Climate-Smart Agriculture และการพฒนา Climate-Smart Villages เพอปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ แนวทางหนงทหลายประเทศกาลงใหความสาคญในการชวยเหลอชาวนาและเกษตรกรใหสามารถปรบตวภายใตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไดอยางย งยน คอ การพฒนาหมบานในชนบทใหมความชาญฉลาด มความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ หรอทเรยกวา หมบานปราดเปรองเรองภมอากาศ (Climate-Smart Villages) รป 15 เกษตรกรในประเทศเคนยาไดน าหลกวถเกษตรทองกบสภาพภมอากาศไปปรบใช

(ทมา: http://www.fao.org/3/a-i3817e.pdf) หนวยงานทมชอวา CGIAR ซงเปนหนวยงานทเกดจากความรวมมอกนหลายองคกรในการวจยเพอรกษาความมนคงทางอาหารสาหรบอนาคต ไดตงโครงการทมชอวา Climate-Smart Villages ขนมา โดยมเปาหมายเพอเพมรายไดและสรางความสามารถในการรรบปรบตวตอความเสยงอนเกดจากสภาพภมอากาศใหกบชาวนาและเกษตรกร ชาวนาทอาศยอยในหมบานปราดเปรองเรองภมอากาศน จะเรยกวา เปนชาวนาปราดเปรองเรองภ ม อ า ก า ศ (Climate-Smart Farmers) ซ ง ช า ว น า เ ห ล า น จ ะ ทา น า ห ร อ ก า ร เ ก ษ ต ร ต า ม “วถเกษตรทองกบสภาพภมอากาศ (Climate-Smart Agriculture)” ปจจบน หลายพนททวโลกไดนาหลกการนไปปรบใชในหมบานในชนบททไดรบผลกระทบตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ไมวาจะเปนประเทศบกนาฟาโซ กานา มาล เซเนกล ในแถบแอฟรกาตะวนตก เอธโอเปย เคนยา แทนซาเนย อกนดา ในแอฟรกาตะวนออก โคลมเบย กวเตมาลา ฮอนดรส นการากว ในทวปอเมรกาใต บงกลาเทศ เนปาล อนเดย ในเอเชยใต เวยดนาม ลาว กมพชา ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต แตยงไมปรากฏรายงานวาในประเทศไทยมการนาแนวทางนมาปรบใชในหมบานใดเลย

131

รป 16 ชาวนาในเนปาลก าลงเดนส ารวจนาขาวทปลกตามแนวทางเกษตรทองกบสภาพภมอากาศ (Climate-Smart Agriculture)

(ทมา: http://www.carbonnews.co.nz/story.asp?storyID=9135) หมบานในหลายประเทศเหลาน บอกวาผลผลตขาวและการเกษตรอนๆ ของพวกเขาดขน สภาพแวดลอมดไมเสอมโทรม รายไดมากขน และคณภาพชวตกดขนดวย เชน ในประเทศเนปาล หลงจากทชาวนาบางหมบานไดนาหลกการนไปปรบใช ชาวนาพบวา การปลกขาวโดยใชวธการปลกการดแลและเกบเกยวทเปนมตรกบสงแวดลอมตามแนวทาง Climate-Smart Agriculture นน ทาใหไดผลผลตเพมขน ทงยงชวยใหพวกเขาปรบตวใหอยรอดไดในสภาพภมอากาศเปลยนแปลงไปไมแนไมนอน วถเกษตรทองกบสภาพภมอากาศ (Climate-Smart Agriculture : CSA) วถเกษตรทองกบสภาพภมอากาศ (Climate-Smart Agriculture : CSA) เปนแนวทางทชวยเปลยนผานระบบเกษตรกรรมแบบเดมๆ ไปสระบบใหมทสงเสรมใหเกดการพฒนาทย งยนและคงไวซงความมนคงทางอาหารไดอยางมประสทธภาพ ภายใตสภาพภมอากาศทกาลงเปลยนแปลงไป เปาหมายหลกของวถเกษตรทองกบสภาพภมอากาศ (CSA) ม 3 ประการ คอ 1. เพมผลตภาพทางการเกษตรและเพมรายไดใหเกษตรกรอยางย งยน

2. สรางความแขงแกรง ความยดหยน ความสามารถในการรรบปรบตวของเกษตรกรตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 3. ลดการปลอยกาซเรอนกระจก และเพมพนผลสาเรจในการบรรลซงความมนคงทางอาหารของชาตและเปาหมายแหงการพฒนา

132

สรปไดวา วถเกษตรทองกบสภาพภมอากาศ เปนแนวทางในการพฒนากลยทธทางการเกษตรทชวยใหชาวนา/เกษตรกรในหมบานรกษาความมนคงทางอาหารไวไดอยางย งยนภายใตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ จงถอเปนวถเกษตรทเหมาะสมกบยคทสภาพภมอากาศมความแปรปรวนสง บางพนทฝนแลง ฝนนอย บางพนทฝนตกมากเกนไป หรอฝนตกผดฤดกาล เปนตน วถเกษตรทองกบสภาพภมอากาศจงเปนแนวทางทชวยใหผมสวนเกยวของในทกระดบกาหนดยทธศาสตรดานการเกษตรทเหมาะสมกบพนทนนๆ ไดเปนอยางด รป 17 เปาหมายหลก 3 ประการของวถเกษตรทองกบสภาพภมอากาศ (CSA)

ตวอยางกจกรรมตามวถเกษตรทองกบสภาพภมอากาศ (CSA) วถเกษตรทองกบสภาพภมอากาศ (Climate-Smart Agriculture) สามารถชวยลดการปลอยกาซเรอนกระจก รกษาความมนคงทางอาหาร และยงชวยใหเกษตรกรสามารถปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศได ดงนน ชาวนา/เกษตรกร อาจพจารณาดาเนนการดงตวอยางแนวทางการทาการเกษตรแบบ Climate-Smart Agriculture ตอไปน ในพนทนาหรอพนททาการเกษตรของตนได

ทาการเกษตรเชงอนรกษ จดการ/บารงดนดวยวธการบดอดดน ปรบระบบทานา/ไร ระบบฟารมดวยการปลกพชหมนเวยนหลายๆ ชนด กระจายพชผลหรอปลกพชหลายอยางผสมผสานกนในพนทเดยวกน สงเสรมการใชพชตระกลถวในการปลกพชหมนเวยน รจกคลมดนดวยวธการตางๆ ปลกพชคลมดน ฟนฟดนทเสอมโทรม ลดการใชปยเคม

133

บารงดนและพชดวยวธผสมผสาน ทงปยชวภาพ ปยพชสด ปยอนทรย และปยเคม รวมกน ปลกพชประหยดปย (พชทใชปยนอยในการชวยเจรญเตบโต) ใชระบบปศสตวและปลกพชแบบองครวม ปลกพชพลงงาน เชน มนสาปะหลง ขาวโพด ทเจรญเตบโตไดเรว ดแลงาย ตนทนเพาะปลกตา สามารถ

นามาแปรรปเปนพลงงานเพอทดแทนพลงงานสนเปลองหรอพลงงานฟอสซลได ควบคมและลดการปลอยกาซททาใหเกดภาวะโลกรอนจากเครองยนตเผาไหม หรอ ของเสยจากสตว

หรอมลฝอยจากปศสตว ปรบปรงพฒนาเทคนคการปลกขาว อนรกษนา จดการระบบชลประทาน บรหารจดการนาใตดนหรอนาบาดาล ใชแนวทางวนเกษตรทมการปลกไมยนตนรวมกบพชเศรษฐกจและทาการปศสตวผสมผสานกนไปใน

พนทไรนา ปรบเปลยนรปแบบการปลกพช ใชเมลดพนธทมคณภาพสงและปลกพชทมความสามารถในการปรบตวสง ทาการเกษตรอนทรย

องคประกอบส าคญของหมบานปราดเปรองเรองภมอากาศ (Climate-Smart Villages) การพฒนาหมบานปราดเปรองเรองภมอากาศ (Climate-Smart Village) จะตองมการนาเทคโนโลยอจฉรยะดานการตดตามพยากรณตรวจสอบสภาพภมอากาศมาใชในหมบาน นาเทคโนโลยนนมาใหบรการขอมลขาวสารหรอสารสนเทศดานสภาพภมอากาศในพนทภายในหมบานเพอใหชาวนาเอาขอมลเหลานนไปปรบใชในการประกอบการทานา การเกษตรอนๆ และการดารงชวต ใหสอดคลองกบสภาพภมอากาศและลดความเสยงจากความเสยหายอนอาจจะเกดจากความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ คนในหมบานจะตองรวมกนกบภาคสวนทเกยวของมาวางแผนพฒนาหมบานใหสอดคลองกบขอมลสภาพภมอากาศทตรวจวดไดในพนทของตนจากขอมลทเกดจากเทคโนโลยอจฉรยะดงกลาว นอกจากน ชาวบานจะตองรจกใชภมปญญาทองถนมาชวยในการปรบตวดานการเกษตรใหกบเขาสภาพภมอากาศทเปลยนแปลงไปดวย องคประกอบของหมบานปราดเปรองเรองภมอากาศ (Climate-Smart Villages) ในการสราง หมบานปราดเปรองเรองภมอากาศ (Climate-Smart Villages) จะตองมการสราง “ความชาญฉลาดหรอปราดเปรอง” ใน 6 เรอง ดงน 1. ปราดเปรองเรองดนฟาอากาศ (Weather Smart) สาหรบชาวนาหรอเกษตรกร สภาพดนฟาอากาศถอวามความสาคญมากตอการวางแผนทาการเกษตรใหทนทานหรออยรอดไดภายใตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ในหมบานทมความปราดเปรองเรองภมอากาศ

134

เกษตรกรจะรบขอมลขาวสารเกยวกบดนฟาอากาศและรบฟงคาแนะนาเกยวกบการทาการเกษตรทไดผลภายใตความแปรปรวนของสภาพอากาศผานทางรายการวทย รายการโทรทศน หนงสอพมพและขอความทสงมาทางโทรศพทมอถอ เกษตรกรในหมบานปราดเปรองเรองภมอากาศยงทาประกนภยผลผลตการเกษตรเพอลดความเสยงตอการสญเสยผลผลตทางการเกษตรทอาจเกดจากความเปลยนแปลงหรอความแปรปรวนไมแนไมนอนของปรมาณฝนหรออณหภม ทอาจจะเกดขนในชวงตางๆ ของขนตอนการทาการเกษตร เชน ตงแตชวงหวาน ชวงพชเตบโต ไปจนถงชวงเกบเกยว 2. ปราดเปรองเรองน า (Water Smart) แนวการจดการทรพยากรน าใหสามารถรองรบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Resilient Water Management) ถอวามความสาคญอยางยงยวดตอการทาการเกษตรของหมบานปราดเปรองเรองภมอากาศ แนวการจดการทรพยากรน าใหสามารถรองรบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ จะชวยเพมพนประสทธภาพและผลตภาพของนาในพนทหมบานนนๆ แนวทางดงกลาว ประกอบไปดวย การนาน าใตดนมาใช การเกบกกน าฝนเพอเอาไวใช การรวมกนบรหารจดการแหลงน าของหมบาน การปรบพนทดนดวยระบบเลเซอร การอนรกษทรพยากรน า การใหน าพชดวยระบบน าหยดและการบรหารจดการน าในไรนาทมประสทธภาพ เปนตน กลาวอกนยหนง ชาวนา/เกษตรกรตองรจกใชน าหลายๆ แหลง หลายๆ วธ และรจกผสมผสานกน รวมทงรจกบรหารจดการอนรกษนาไวใชใหพอเพยงและย งยน

3. ปราดเปรองเรองคารบอน (Carbon Smart) คารบอนเปนสาเหตหนงททาใหสภาพภมอากาศเปลยนแปลง ชาวนาทปราดเปรองเรองภมอากาศ (Climate-Smart Farmers) จะตองทานาหรอทาการเกษตรทลดการปลอยคารบอน โดยวธการหนง คอ เพมปรมาณสะสมกาซคารบอนในดนในพนททานาทาไร การเกบคารบอนไวในดนนอกจากจะชวยลดโลกรอนไดแลว ยงชวยทาใหดนอดมสมบรณอกดวย เพราะกาซคารบอนจะมสวนในกระบวนการยอยสลายซากพชซากสตวในดน ทาใหดนอดมสมบรณนนเอง โดยวธการทานาตามแบบฉบบของหมบานปราดเปรองเรองภมอากาศทจะชวยเพมปรมาณสะสมของกาซนในดน ไดแก ทาวนเกษตร มการทาปศสตวและการจดการมลสตวอยางชาญฉลาดโดยรจกใชประโยชนจากมลสตวและไมทาใหมลสตวเปนแหลงปลอยคารบอน มการไถพรวนดนแบบอนรกษ มการปลกพชหลากหลายชนดในพนท และมการกาจดเศษซากของเสยจากการเกษตรอยางชาญฉลาด เชน นาเศษหญาไปทาปยหมก ทาปยพชสด แทนการเผาทาลาย เปนตน

4. ปราดเปรองเรองไนโตรเจน (Nitrogen Smart) ในหมบานปราดเปรองเรองภมอากาศ ชาวนาทชาญฉลาดจะมการใชแผนเทยบสใบขาว เครองตรวจวดความสมบรณหรอสภาพความแขงแรงของขาวและพชพรรณแบบอตโนมต รวมทงเครองมออนๆ เพอชวยในการตดสนใจวาจะใสปยไนโตรเจนทเปนอาหารของพชในแตละชวงเวลาปรมาณเทาใด ในแตละชวงจะใสมาก

135

นอยเพยงใดจงจะเกดประโยชนสงสดแกตนขาวและพช ขณะเดยวกบกชวยในเรองการประหยดตนทนเรองปย ทงยงชวยลดการปลอยกาซเรอนกระจกททาใหโลกรอนไดอกทางหนงดวย รป 18 การใชแผนเทยบสใบขาวในการก าหนดปรมาณใหปยไนโตรเจนในแตละชวงเวลา

(ทมา: http://knowledgebank-brri.org/leaf-color-chart-lcc-for-fertilizer-n-management-in-rice) รป 19 การใชเครองมอวดความสมบรณ/สภาพความแขงแรงของพชแบบอตโนมต

(ทมา: http://www.wnif.co.uk/2014/05/trimble-simple-nitrogen-sensing-at-your-fingertips)

5. ปราดเปรองเรองพลงงาน (Energy Smart) การทานาในหมบานปราดเปรองเรองภมอากาศ จะตองมวธการกาจดซากพชทด ไมกอใหเกดการเนาเปอยแบบเสยของ ไถพรวนใหนอย ใชเครองจกรทางการเกษตรทประหยดพลงงาน เหลาน จะชวยอนรกษพลงงานและลดการปลอยกาซเรอนกระจกทมสวนทาใหเกดโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ซงผลของ

136

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจากกจกรรมการเกษตรทไมเหมาะสมจะกลบทารายพชผลและชวตความเปนอยของเกษตรกรในรปแบบของนาทวม ฝนแลง อากาศแปรปรวน เปนตน

6. ปราดเปรองเรองความร (Knowledge Smart) ชาวนาในหมบานปราดเปรองเรองภมอากาศจะใชนวตกรรมใหมๆ ในการคนหาและคดเลอกพนธขาวทด แกรง ทนทาน ปรบตวไดภายใตสภาพภมอากาศทเปลยนแปลง ในหมบานเหลานในตางประเทศ ชาวนาจะมถงเกบเมลดพนธพชททนหรอปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศได พวกเขาจะเกบเมลดพนธพชตางๆ ไว เพอทาการประเมนวาพนธใด แบบใด ทเหมาะสมทสดทจะปลกในสภาพภมอากาศบรเวณนน ชาวนาจะใหขอมลวาขาวหรอพชพนธใดทนไดด ปรบตวไดด พนธใดตายเรว ออนแอ ปรบตวยาก แกนกวจย เพอนกวจยหรอนกวชาการจะไดนาขอมลเหลานนไปศกษาเพมเตม แลวเอาผลการวจยมาบอกกลาวแกชาวนา ดงนน ชาวนากบนกวจย/นกวชาการจะทางานรวมกน วจยรวมกน เพอคนหาและสรางองคความรเพอใหรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไดนนเอง ชาวนาในหมบานปราดเปรองเรองภมอากาศ จงเปนชาวนาทฉลาดและทานา/ทาการเกษตรทตงอยบนพนฐานของความรและปญญา นนเอง สรป ชาวนาในหมบานปราดเปรองเรองภมอากาศ (Climate-Smart Villages) ตองมความฉลาดปราดเปรองใน 6 ดาน ตามแผนภาพความปราดเปรอง 6 ดาน ขางลางน รป 20 ความปราดเปรอง 8 ดานของ Climate-Smart Villages

แนวทางการพฒนาหมบานปราดเปรองเรองภมอากาศ (Building a Climate-Smart Village)

CSV

ปราดเปรองเรอง

คารบอน

ปราดเปรองเรองน า

ปราดเปรองเรองดนฟาอากาศ

ปราดเปรองเรองความร

ปราดเปรองเรอง

ไนโตรเจน

ปราดเปรองเรอง

พลงงาน

137

หนวยงาน CCAFS แนะนาวา การสรางหมบานปราดเปรองเรองภมอากาศ หรอ Climate-Smart Village มขนตอนดงตอไปน

1.เลอกพนท การพฒนาหมบานในชนบทใหกลายเปนหมบาน ปราดเปรองเรองภมอากาศ หรอ Climate-Smart Village นนเรมจากการเลอกพนททจะทาโครงการ โดยการเลอกวาหมบานใดจะพฒนาใหเปน หมบานปราดเปรองเรองภมอากาศ (Climate-Smart Village) นน จะตองพจารณาสภาพความเสยงทางภมอากาศของพนทนนๆ พจารณาทางเลอกตางๆ เกยวกบการใชประโยชนทดนทสามารถปรบใชไดในบรเวณนนๆ ชาวนาหรอชาวบานในพนทจะตองมความประสงคทจะรวมโครงการ และองคกรปกครองสวนทองถนจะตองเขามามสวนรวมในการจดตงดวยหมบานดงกลาวดวย

2. สรางการมสวนรวมของคนในหมบาน การมสวนรวมของคนในหมบานถอเปนสงสาคญตอความสาเรจของการจดตงหมบานปราดเปรองเรองภมอากาศ จะตองมการจดต งคณะทางานทประกอบไปดวยกลมของชาวบาน กลมของชาวนา/เกษตรกร นกวชาการ/นกวจย ผเชยวชาญหรอทปรกษาดานการเกษตรชนบท และผใหญบานหรอผนาชมชน

3. ส ารวจขอมลพนฐาน นกวจยจะตองทาการสารวจขอมลพนฐานทครอบคลมในเรองตางๆ เพอใหทราบสถานะปจจบนดานสงคม-เศรษฐกจ ทรพยากรทมอยในหมบาน รายไดและผลผลตขาว/ผลผลตเกษตรโดยเฉลยทแตละครวเรอนทาได ตลอดจนวธการจดการกบความเสยงในแงของการทานาและการประกอบอาชพทแตละครวเรอนใชอย การสารวจขอมลในเรองเหลานจะเปนการชวยประเมนผลลพธทเกดขนจากการทชาวนาดาเนนกจกรรมตางๆ ตามแนวทางการเกษตรทองสภาพภมอากาศและการดาเนนการใน 6 ความปราดเปรองตามหลกการหมบานปราดเปรองเรองภมอากาศไดในแตละชวงเวลาของการดาเนนการ 4. จดล าดบความส าคญของกจกรรมทด าเนนการ ผมสวนเกยวของทงหมดในการจดตงหมบานปราดเปรองเรองภมอากาศจะตองมาประชมปรกษาหารอกนเพอจดลาดบความสาคญของแตละกจกรรมใน 6 ดาน และทดสอบวา เทคนควธการหรอเทคโนโลยอจฉรยะดานสภาพภมอากาศใดและวธการหรอแนวทางในการทาการเกษตรแบบใดทเหมาะสมทสดสาหรบสภาพภมอากาศในพนทหมบานนนๆ การดาเนนการใสสวนน ทาไดโดยการสนทนากลม และประเดนการสนทนาตองเปนการพดคยกนวาชาวนาหรอเกษตรกรจะทาอะไรกอนหลงหากมเงนงบประมาณจานวนหนง (เปนการจาลองเหตการณวา หากหมบานงบประมาณกอนหนง ชาวบานจะทากจกรรมอะไรบาง จะทาอะไรกอนหลงด)

138

5. สรางศกยภาพใหกบชาวนา เพอสงเสรมการมสวนรวมและเปนการจงใจชาวนาในหมบานใหรวมโครงการ ในบางครง เครองมอและเทคนควธการตางๆ อาจตองมการจดหาจดใหกบชาวนากอนตงแตทแรก เครองมออปกรณตางๆ เชน เครองวดปรมาณนาฝน พนธพชตางๆ ทไดรบการปรบปรงพฒนาแลว พนธสตวตางๆ เมลดพนธไมตางๆ เครองจกรทางการเกษตรทใชงานงายไมซบซอน เงนชวยเหลอบางสวนสาหรบประกนภยพชผล หรอแมกระทงสวนลดซมการดโทรศพทมอถอ เพราะโทรศพทมอถอเปนเครองมอสาคญอนหนงในการทานาตามแนวทางหมบานปราดเปรองเรองภมอากาศ เพราะเปนสอหรอชองทางทชาวนารบขอมลตางๆ ดานสภาพดนฟาอากาศและคาแนะนาดานการเพาะปลก การดแลพชพรรณ และการเกบเกยวนนเอง นอกจากน นกวชาการ นกวจย ตวแทนภาคธรกจเอกชน และองคกรปกครองสวนทองถนจะตองจดหลกสตรฝกอบรมตางๆ ในเรองเทคนควธการหรอแนวทางการทาการเกษตรทด ในบางพนทนกวจย/นกวชาการอาจตองใชพนทเลกๆ ในการสาธตแนวทางการทาเกษตรแบบปราดเปรองเรองภมอากาศเพอใหชาวนาไดเหนจรงกบตาวาไดผลเปนอยางไร 6. ตรวจสอบตดตามความกาวหนา ในการจดตงหมบานปราดเปรองเรองภมอากาศจะตองมการแตงตงผประสานงานในหมบานและผชวยผ ประสานงานโครงการเพอคอยใหขอมลทางเทคนคกบชาวนาในหมบานและประสานงานกบหนวยงานทเกยวของ ชาวนาทรวมโครงการจะตองจดบนทกประจาวนวาตนทากจกรรมอะไรบางในแตละวน และตองรวมกนกบผประสานงานของโครงการในหมบานในการตรวจสอบ ตดตาม ประเมน วาวธการทตนนาไปดาเนนการทานา ทาการเกษตรแบบองกบสภาพภมอากาศแตละวธนน ไดผลเปนอยางไร มความกาวหนาอยางไรบาง ขอมลการประเมนผลเหลาน สดทาย นกวจยจะนาไปวเคราะห ประมวลผล และเกบไวในฐานขอมลดจทล เพอประโยชนในการเผยแพร แลกเปลยนเรยนร และการปรบปรงใหดขน ตอไป 7. กระจายผลทดออกไปสหมบานอนๆ หากสามารถดาเนนการตามแนวทางวถเกษตรทองสภาพภมอากาศ และการจดตงหมบานปราดเปรองเรองภมอากาศ ไดผลด ประสบความสาเรจในหมบานหนง ควรกระจายผลดนนไปสหมบานอนๆ เพอใหชาวนาในหมบานอนไดรบสงทดเชนเดยวกน โดยการเผยแพรความรเรองวถเกษตรทองกบสภาพภมอากาศ อาจทาไดในรปของเอกสารหรอคลปวดโอทบนทกเรองราวความสาเรจทเกดขนในหมบานทประสบความสาเรจ แลวนาไปเผยแพรผานสอทองถน สอระดบชาต และนานาชาต นอกจากน องคกรปกครองสวนทองถนกอาจจะจดงานขนมา เชน งานวนชาวนา งานเปดทง หรอแลวจะตงชอ โดยในงานนนมการแสดงผลตภณฑการเกษตร จดนทรรศการความสาเรจของวถเกษตรแบบองสภาพภมอากาศ แนวทางการจดการหมบานปราดเปรองเรองภมอากาศ มการจดประชมเชงปฏบตเพอเปนการกระตนจงใจ ใหความร ตอบขอสงสย และเป นการชวยกนระดมสมองเพอปรบปรงสงททาอยใหดขน ไดอกทางหนงดวย

139

5.2 ขอเสนอแนะตอการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต ในปจจบน ความเปลยนแปลงและแปรปรวนของสภาพภมอากาศกาลงกลายเปนสงทเรยกวา ความปกตใหม (The New Normal) คอ ความเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศในรปแบบตางๆ เชน ฝนตกมากเกนไปจนนาทวม ฝนนอย/ภยแลง ลมพายรนแรง ความแปรปรวนของสภาพอากาศ สภาพอากาศเลวราย สงเหลานจากเดมทนานๆ จงจะเกด ปจจบนเกดมากขน ถขน จนกาลงกลายเปนเรองปกตไปเสยแลว และบอยครงไมสามารถคาดการณไดอยางแนนอนวาจะเกดขนเมอใด เมอเปนเชนน การคาดการณวาน าทวม ภยแลง ลมพาย จะเกดขนชวงใด จงไมใชเรองงาย ดงนน ภยพบตเหลานอาจจะเกดตอนเมอใดกได หากไมเตรยมความพรอมไวบาง ชาวนา/เกษตรกรอาจลาบาก อาจไมมอาหารทานชวงเกดภย อาจจะบาดเจบหรอเจบปวย ทรพยสนขาวของอาจเสยหายใชการไมได และการฟนฟครวเรอนอาจเปนไปอยางลาชา ดงนน ชาวนา/เกษตรกรควรมการเตรยมความพรอมสาหรบภยพบตเหลานไวบาง เชน

เกบสารองนาและอาหารแหงอาหารกระปองไวบาง ยามน าทวมอาจไมมไฟฟาไวหงหาอาหาร การสารองอาหารแหงอาหารกระปองททานไดเลย จะชวยใหอยรอดได เพราะบางครงกวาจะมเจาหนาทมาชวยกหลายวน ชาวนาจงควรมนามอาหารสารองไวสก 3-7 วน

รป 21 การเตรยมพรอมดานอาหารและน าดมเพอรบมอกบภยพบต

(ทมา: http://thaipublica.org)

ควรเกบสารองของใชทจาเปนไวตดบานบาง เชน ไฟฉาย สบ ยาสฟน กระดาษชาระ ถงพลาสตกไวใสของเสยจากการขบถายยามเกดนาทวม หรอแผนพลาสตกเอาไวปนอนได หากบานถกน าทวมและตองอพยพไปอยบนทสงของหมบาน

ควรจะเกบสารองยาสามญประจาบานไวตลอด หากเกดเหตฉกเฉนทคนในครอบครวบาดเจบหรอเจบปวย จากนาทวมหรอจากลมพาย จะชวยบรรเทาอาการได ในระดบหนง

ควรเกบเงนสารองไวใชยามฉกเฉนไวบาง เพอเอาไวซอของกนของใชยามเกดภยพบต ซอนากนนาใชยามเกดภยแลงหากไมไดสารองนาไว หรอเกบไวเพอซอมแซมบานเรอนทเสยหายจากนาทวมหรอลมพาย เปนตน

140

หากบานเรอนตงอยในพนทลมนาทวมถงเปนประจา ควรมเรอและตรวจสอบดเปนระยะๆ วาเรอยงใชการไดหรอไม ยามเกดนาทวมเรอจะชวยในการสญจรเพอไปซอหาอาหาร ไปรบความชวยเหลอหรอขอความชวยเหลอจากเพอนบานและหนวยงานทเกยวของได

รป 22 ชาวบานใชเรอทเตรยมไวเปนพาหนะในการสญจรเมอเกดน าทวม การเตรยมพรอมจะชวยใหรบมอกบภยพบตไดด

(ทมา: http://www.thaigoodview.com)

กรณภยแลง ควรคดทจดหาภาชนะทสามารถเกบนาไวไดมากพอประมาณ สาหรบใชไดเปนเดอนๆ เพราะเราจาเปนตองใชนาในการประกอบกจกรรมประจาวนมากมาย ทงกน อาบ ลางจาน ซกผา เขาหองนา รดพชผกสวนครวทปลกไวเปนอาหาร เปนตน น ามความสาคญอยางยงยวดตอการดารงชวตประจาวน ดงนน ชาวนาควรคดทจะมทเกบนาไวมากๆ อาจขดบอนาหรอบาดาล เพอสารองนาไวใชในครวเรอน ถอเปนทางเลอกทดอยางหนง

สดทาย ควรมหมายเลขโทรศพทฉกเฉนตางๆ ตดบานไวบาง เพอขอความชวยเหลอยามจาเปน และควรตดตามขาวสารเกยวกบสภาพลมฟาอากาศอยเปนประจา เพอจะไดเตรยมพรอมรบมอกบภยพบตทอาจจะเกดขนไดนนเอง

5.3 ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป การวจยครงตอไปควรเพมจานวนกลมตวอยางสาหรบการวจยเชงปรมาณ เชน กลมตวอยาง 200 ครวเรอนขนไป เพอใหไดผลการวจยทสามารถสรปอนมานไดดยงขน (Generalizability of Research Findings) นอกจากน ควรทาการศกษาการปรบตวของเกษตรกรทปลกพชอยางอนดวย ทงพชไร พชสวน รวมทงผทประกอบอาชพประมง วาไดรบผลกระทบอยางไร และปจจบนมการปรบตวอยางไร เพอใหเหนภาพของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ผลกระทบทมตอเกษตรกรรมตางๆ และสถานการณปรบตวของเกษตรกรกลมตางๆ ไดครอบคลมมากยงขน รวมทง ควรรเรมทาการวจยแบบ Participatory Action Research ทมการนาเอาหลกการ Climate-Smart Agriculture และ Climate-Smart Villages ไปปรบใชในงานวจย โดยนกวจย รวมกบ

141

เกษตรกรและคนในแตละหมบาน รวมทงหนวยงานภาครฐภาคเอกชนทเกยวของ ทดลองนาแนวทางการทาการเกษตรตามวถ Climate-Smart Agriculture หรอ นาแนวทาง Climate-Smart Villages ไปใชในการพฒนาหมบานในชนบท แลวตดตาม ตรวจสอบ ประเมน วาไดผลเปนอยางไร ในแงของ การทาการเกษตร ผลผลตทได ความเปนไปไดในการรกษาความมนคงทางอาหาร ความสามารถในการปรบตวของเกษตรกรในหมบานในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และการลดการปลอยกาซเรอนกระจกจากการทาการเกษตรตามแบบ Climate-Smart Agriculture ในแตละหมบาน ผลการวจยแบบ Participatory Action Research โดยใชแนวคด Climate-Smart Agriculture และ Climate-Smart Villages อาจจะนาไปเปนบทเรยนหรอเปนแบบอยาง สาหรบหมบานในพนทอนในการนาไปปรบใชเพอรบมอกบการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศได

142

ภาคผนวก

143

แบบสอบถามทใชในการเกบขอมลเชงปรมาณ -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกบวถชวตมนษย: ผลกระทบและการปรบตวของเกษตรกรผปลกขาวในพนทลมนาทะเลสาบสงขลา

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- คาชแจง: ขอใหทานตอบคาถามโดยทาเครองหมาย √ ลงในคาตอบทตรงกบความเปนจรงหรอความคดเหนของทานมากทสด ตอนท 1. ขอมลทวไปเกยวกบครวเรอนและการประกอบอาชพ 1. เพศของผตอบแบบสอบถาม ( ) ชาย ( ) หญง 2. อายของผตอบแบบสอบถาม (ปจจบนทานมอายกป)...................................................... 3. สมาชกในครวเรอนของทานมจานวนกคน...................................................................... 4. ครวเรอนของทานมรายไดโดยเฉลยกบาทตอเดอน (ประมาณ)......................................... 5. ระดบการศกษาของทาน ( ) ป.6 ( ) ม.3 ( ) ม.6 ( ) ปรญญาตรหรอเทยบเทา ( ) สงกวาปรญญาตร 6. ลกษณะทพกอาศยของครอบครวทานเปนแบบใด ( ) บานปนชนเดยว ( ) บานไมชนเดยวยกพนใตถนสง ( ) บาน 2 ชน (ปนทงหลงหรอปนผสมไม) ( ) ตก 3 ชนขนไป 7. อาชพหลกของทานคออะไร ( ) ปลกขาว ( ) ทาสวนยาง ( ) คาขาย ( ) อนๆ โปรดระบ............................. 8. ปจจบนทานทาการปลกขาวเพอการใด ( ) บรโภคในครวเรอน ( ) เพอขาย ( ) ไวบรโภคถาเหลอกขาย 9. ทานมพนททานาขาวจานวนกไร................................................... 10. ทนาปจจบนเปนของใคร ( ) ของครอบครวทานเอง ( ) เชาผอนทา ( ) อนๆ................................................. 11. ลกษณะการปลกขาวของทานเปนแบบใด ( ) นาป ( ) นาปรง ( ) นาปและนาปรง 12. แตละปทานไดผลผลตขาวกเกวยน.................................... 13. ทานมตนทน (รวมทกอยาง) ในการทานาแตละครงกบาทตอไร.................................................... 14. ทานไดจดบญชคาใชจายดานตางๆ ในการทานาหรอไม ( ) ไมไดจดไว (หากไมไดจดไว ขามไปขอ 15) ( ) ไดจดไว หากทานจดไว กรณาแยกตนทนตางๆ ตอไรในการทานาในแตละครง (ถาตวไหนทานทาเองใหระบตนทนเปน 0 บาท) คาจางไถนา.............บาท/ไร คาจางลบนา/ปรบหนาดนกอนหวาน..............บาท/ไร คาเมลดพนธ..........บาท/ไร คาปยเคม...........บาท/ไร คาจางหวานเมลด...........บาท/ไร คาจางหวานปยเคม.........บาท/ไร คายาคมหญา ยาฆาหญา ยาปองกนแมลง ยาฆาแมลง ฮอรโมนบ ารงพช..............บาท/ไร คาจาฉดยาฆาหญาฆาแมลง............บาท/ไร คาจางรถเกบเกยวรวมคาน ามน..............บาท/ไร คาน ามนเชอเพลงสบน าเขานา...........บาทตอไร คาเชานา.............บาท/ไร

144

15. หากทานปลกขาวเพอขาย แตละปทานขายขาวเฉลยไดกบาท......................................(หากทานปลกเพอบรโภคอยางเดยวไมตองตอบขอน) ตอนท 2. ความคดเหนเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและผลกระทบ 16. ทานเหนดวยหรอไมวาในปจจบน สภาพอากาศเปลยนแปลงไป ไมเหมอนแตกอน มความแปรปรวน ไมแนนอนไมนอน อากาศรอนขน บางปฝนตกมากเกนไป นาทวม บางปฝนทงชวง นาแลง และมพายลมแรงมากยงขนกวาแตกอน ( ) ไมเหนดวย ( )เหนดวยเลกนอย ( ) ไมแนใจ ( ) เหนดวยมาก ( ) เหนดวยอยางยง 17. ทานเหนดวยหรอไมวาสภาพอากาศทแปรปรวน ไมแนไมนอน ทาใหการทานาขาวของทานไดรบความเสยหาย ( ) ไมเหนดวย ( )เหนดวยเลกนอย ( ) ไมแนใจ ( ) เหนดวยมาก ( ) เหนดวยอยางยง 18. ทผานมาปญหานาทวมทาใหการทานาปลกขาวของทานไดรบความเสยหายมากนอยเพยงใด ( )ไมเสยหาย ( ) เสยหายเลกนอย ( ) เสยหายปานกลาง ( ) เสยหายมาก ( ) เสยหายมากทสด 19. ทผานมาปญหาภยแลงทาใหการทานาปลกขาวของทานไดรบความเสยหายมากนอยเพยงใด ( )ไมเสยหาย ( ) เสยหายเลกนอย ( ) เสยหายปานกลาง ( ) เสยหายมาก ( ) เสยหายมากทสด 20. ทผานมาการเปลยนแปลงสภาพอากาศ ลมฟาฝนทแปรปรวน ทาใหสขภาพของทานและคนในครอบครวแยลงเพยงใด ( ) ไมแยลง ( ) แยงลงเลกนอย ( ) แยลงปานกลาง ( ) แยลงมาก ( ) แยลงมากทสด 21. ทานเหนดวยหรอไมวา สภาพอากาศทเปลยนแปลงไป ลมฟาฝนทแปรปรวน ทาใหชวตเราอยยากขน ( ) ไมเหนดวย ( )เหนดวยเลกนอย ( ) ไมแนใจ ( ) เหนดวยมาก ( ) เหนดวยอยางยง ตอนท 3. ความคดเหนเกยวกบภยพบต (นาทวม ภยแลง ลมพาย) 22. ทานคดวานาทวมมโอกาสเกดไดมากนอยแคไหนในหมบานของเรา ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 23. ทานคดวานาทวมสามารถทาใหชวต ทรพยสน เรอกสวนไรนา ของทานเสยหายมากนอยแคไหน ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 24. ทานคดวานาทวมเปนภยทนากลวมากนอยแคไหน ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 25. ทานคดวา “ภยแลง” มโอกาสเกดไดมากนอยแคไหนในหมบานของเรา ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 26. ทานคดวา “ภยแลง” สามารถทาใหชวต ทรพยสน เรอกสวนไรนา ของทานเสยหายมากนอยแคไหน ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 27. ทานคดวา “ภยแลง” เปนภยทนากลวมากนอยแคไหน

145

( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 28. ทานคดวาพายมโอกาสเกดไดมากนอยแคไหนในหมบานของเรา ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 29. ทานคดวาพายสามารถทาใหชวต ทรพยสน เรอกสวนไรนา ของทานเสยหายมากนอยแคไหน ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 30. ทานคดวาพายเปนภยทนากลวมากนอยแคไหน ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด ตอนท 4. ความคดเหนเกยวกบผลกระทบดานตางๆ ของภยพบตในชวง 10 ปทผานมาจนถงปจจบน 31. ทผานมา นาทวม ทาให สขภาพ ของทานและคนในครอบครวแยลงมากนอยเพยงใด ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 32. ทผานมา นาทวม ทาให บานเรอน ทรพยสน ขาวของ ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 33. ทผานมา นาทวม ทาให เรอกสวน ไรนา/พนทปลกขาว ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 34. ทผานมา ลมพาย ทาให สขภาพ ของทานและคนในครอบครวแยลงมากนอยเพยงใด ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 35. ทผานมา ลมพาย ทาให บานเรอน ทรพยสน ขาวของ ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 36. ทผานมา ลมพาย ทาให เรอกสวน ไรนา/พนทปลกขาว ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 37. ผานมา ภยแลง ทาให สขภาพ ของทานและคนในครอบครวแยลงมากนอยเพยงใด ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 38. ทผานมา ภยแลง ทาให บานเรอน ทรพยสน ขาวของ ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 39. ทผานมา ภยแลง ทาให เรอกสวน ไรนา/พนทปลกขาว ของทานเสยหายมากนอยเพยงใด ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 40. นาขาวของทานไดรบผลกระทบหรอความเสยหายจาก “น าเคม” ในทะเล (ทะเลสาบสงขลา/ทะเลนอย) มากนอยเพยงใด ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด ตอนท 5. ความคดเหนเกยวกบการปรบตวดานการประกอบอาชพ

146

41. การทานาขาวของทานในปจจบน มการดาเนนการในเรองตางๆ ตอไปนภายในบรเวณนาหรอไม (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) ขดสระ ( ) ขดบอบาดาล ( ) สรางคนดนกกเกบนา ( ) ตดตงสปรงเกลแจกจายนาอตโนมต ( ) วางทอสงนา ( ) ตดตงเครองสบนา ( ) ปลกพชหลากหลายชนดในพนทนา/ไร/สวน ( ) ปรบเปลยนปฎทนหรอเวลาการปลกและเกบเกยวขาว ( ) ใชวธการปลกขาวแบบใหม ( ) ใชพนธขาวททนตอความแลง ( ) ใชพนธขาวททนตอนาทวม ( ) ใชพนธขาวททนตอนา/ดนเคม ( ) สลบสบเปลยนพนธขาว/ใชพนธขาวทแตกตางกนปลกในแตละฤดกาล ( ) ปลกพนตระกลถวหรอมนหลงการเกบเกยว 42. หากปใดผลผลตจากขาวไดนอยลง รายไดลดลง ทานไดหารายไดเสรมจากอาชพใดบาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) ทาสวนยาง ( )ปลกปาลม ( ) ทาสวนผลไม ( ) ปลกผก ( ) เพาะเหดขาย ( ) เลยงผง/ขายนาผง ( ) แปรรปสนคาจากขาวและสนคาเกษตรอนๆ ( )ขายของ/ทาธรกจอนๆ ( ) รบจางทวไป ( ) พงพารายไดจากลกๆ ททางานในบรษทเอกชนหรอหนวยงานราชการ ( ) ไมมแหลงรายไดอน/ไมมอาชพเสรมใดๆ 43. ทานมปญหาหรออปสรรคในการปรบตวดานการทานา หรอการประกอบอาชพอะไรบาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) เงนทนไมเพยงพอ ( ) ขาดความรเกยวกบเทคนควธการปลกขาวใหมๆ ( ) ขาดความรหรอขอมลเกยวกบพนธขาวใหมๆ ( ) ขาดความรความเขาใจเกยวกบผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ( ) ขาดความรเกยวกบระบบการจดการนาในไรนา ( ) ขาดความรเกยวกบประกอบอาชพเสรม ( ) ขาดความรวมมอและสนบสนนจากหนวยงานภาครฐทเกยวของ ( ) ขาดความรเกยวกบการลดตนทนการปลกขาว ( ) ขาดความรเกยวกบการกาจดศตรขาวโดยไมใชสารเคม ( ) ความรเกยวกบเกษตรอนทรย ( ) ขาดความรเกยวกบการสงเสรมวสาหกจชมชนและชองทางการขาย ตอนท 6 ความคดเหนเกยวกบการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต 44. ครอบครวของทานมการเตรยมตว/เตรยมความพรอมรบมอกบนาทวมอยางไรบาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) เตรยมขาวสารอาหารแหงยารกษาโรคของใชจาเปนไวในบาน ( ) สารองเงนเกบไวใชยามฉกเฉน ( ) ปรบบานใหสงพนนา เชน ยกหรอดดบานเปนสองชน ( ) มเรอไวใชสญจรยามเกดนาทวม ( ) ฟงขาวสารเกยวกบลมฟาอากาศอยเปนประจา ( ) เขาอบรมความรเกยวกบการรบมอภยพบตทหนวยงานภาครฐเปนจด 45. ครอบครวของทานมเตรยมตว/เตรยมความพรอมรบมอกบภยแลงอยางไรบาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) เกบนาไวในโอง ถงหรอภาชนะเผอใชยามฝนแลง ( ) เตรยมเงนไวซอนาเพอบรโภคอปโภค ( ) ขดสระ ( ) ขดบาดาล ( ) ฟงขาวสารเกยวกบลมฟาอากาศอยเปนประจา 46. ครอบครวของทานมเตรยมตว/เตรยมความพรอมรบมอกบลมพายอยางไรบาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

147

( ) เตรยมยารกษาโรคและของใชจาเปนไวในบาน ( ) เตรยมเงนสารองเกบไวใชยามฉกเฉน ( ) เสรมโครงสรางบานใหแขงแรงสามารถตานทานแรงลมได ( ) รบฟงขาวสารเกยวกบลมฟาอากาศอยเปนประจา ( ) เขาอบรมความรเกยวกบการรบมอภยพบตทหนวยงานภาครฐเปนจด 47. หากเกดนาทวมขนในหมบาน ทานคดวาครอบครวของทานมความพรอมในการรบมอมากนอยแคไหน ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 48. หากเกดภยแลงขนในหมบาน ทานคดวาครอบครวของทานมความพรอมในการรบมอมากนอยแคไหน ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 49. หากเกดลมพายขนในหมบาน ทานคดวาครอบครวของทานมความพรอมในการรบมอมากนอยแคไหน ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 50. ทานมปญหาอปสรรคอยางไรบางในการเตรยมความพรอมรบมอกบนาทวม อทกภย ภยแลง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) ไมมเงนพอสาหรบซอขาวของมาเกบไวใชยากฉกเฉน ( ) ขาดความรเกยวกบการรบมอกบนาทวม ( ) ขาดความรเกยวกบการรบมอกบพาย ( ) ขาดความรเกยวกบการรบมอกบภยแลง ( ) ขาดความรวมมอของคนในชมชน ( ) ขาดความรวมมอและสนบสนนจากหนวยงานภาครฐทเกยวของ ตอนท7. ขอมลเกยวกบการรบฟงขาวสารและการสนบสนนทางสงคม 51. ปกตทานรบฟงขาวสารเกยวกบลมฟาอากาศและขาวเกยวกบภยพบตจากแหลงใดบาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) โทรทศน ( ) วทยชมชน ( )เสยงตามสายในหมบาน ( )หนงสอพมพ ( )ขาวจากมอถอหรอเฟสบค ( ) เวบไซตในอนเตอรเนต ( ) ประกาศทเปนหนงสอราชการจากหนวยงานภาครฐ ( ) ปายประกาศในหมบาน ( ) จากพนบานเลาใหฟง ( ) ผนาชมชน ( ) อนๆ โปรดระบ........................................................................................ 52. คนในครอบครวของทานมการชวยเหลอเกอกลกนและกนดมากนอยแคไหน ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 53. คนในหมบานหรอชมชนของทานมการชวยเหลอเกอกลกนและกนดมากนอยแคไหน ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด 54. หนวยงานภาครฐในจงหวดของทานใหการชวยเหลอสนบสนนดานการทานา การประกอบอาชพ การดารงชวตดมากนอยแคไหน ( ) นอยทสด ( ) นอย ( ) ปานกลาง ( ) มาก ( ) มากทสด