2554

กลมโบราณคดใตน า กรมศลปากร

กระทรวงวฒนธรรม

รายงานโครงการการจดการความรดานการขดคนทางโบราณคดใตน า(ฉบบสมบรณ)

2

การขดคนทางโบราณคดใตน า งานโบราณคดใตน า(Underwater Archaeology) นนเปนสาขาหนงของงานโบราณคดโดยมวธการเกบขอมลทแตกตางออกไปจากงานโบราณคดบนบก(Land Archaeology) ดงนนค านยามของงานโบราณคดจงสามารถน ามาใชกบงานโบราณคดใตน าได รวมถงเปาหมายของงานโบราณคดและงานโบราณคดใตน า โบราณคด คอ การศกษาเรองราวและพฤตกรรมของมนษยในอดต โดยศกษาจากหลกฐานตางๆ ทพบบนดนและใตน า จากนนน าหลกฐานทพบมาวเคราะหและแปลความเพอบอกเลาเรองราวในอดต โดยมระเบยบวธการศกษา กระบวนการศกษาและเทคนควธเฉพาะเปนของตนเอง (ภาคสนามและภาควเคราะห)1

จากขางตนแสดงใหเหนถงนยามของงานโบราณคดและการท างานทางโบราณคดเพอบรรลเปาหมายของงานโบราณคดทม 3 ขอ ดงน

1.ก าหนดอายของแหลงโบราณคดทท าการศกษาตามแตละชนวฒนธรรม (Dating) 2.สรางคอภาพในอดตของแหลงโบราณคดทท าการศกษา(Reconstruction) 3.อธบายสภาพสงคมและการกระท าของมนษยในอดตได(Explanation)

จากเปาหมายขางตนท าใหเกดกระบวนการศกษาทางโบราณคดขน ซงกลาวไดวาเปนวธในการด าเนนการในการศกษาทางโบราณคดใหเปนกระบวนการตามหลกวชาการ เพอใหบรรลเปาหมายของงานโบราณคดทงหมด 3 ขอ โดยกระบวนการศกษาทางโบราณคดสามารถจดจ าแนกออกไดดงตอไปน

1.การส ารวจทางโบราณคด 2.การขดคนทางโบราณคด 3.การวเคราะหและตความหลกฐาน 4.การเขยนรายงาน 5.การเผยแพรงานทางโบราณคด 6.การตดตามและประเมนผล

โดยระเบยบวธและขนตอนแนวทางการปฏบตงานโบราณคดใตน า มสวนเกยวของกบ

กระบวนการศกษาในขางตน แตหากลงลกในสวนของ ระเบยบวธและขนตอนแนวทางการปฏบตงาน

1 ศลปากร, กรม, คมอการปฏบตงานดานโบราณคด, อรณการพมพ, กรงเทพฯ, 2551, หนา 3.

3

โบราณคดใตน านนจะแตกตาง เนองจาก 2งานโบราณคดใตน าเปนกระบวนการท างานเฉพาะดาน มขนตอนการท างานคลายกบบนบก แตมขอจ ากดในสวนตางๆมากกวา โดยจะมขนตอนในการด าเนนงานทส าคญไดแกการส ารวจทางโบราณคด การขดคนทางโบราณคด การวเคราะหตความ การเขยนรายงาน และการเผยแพรงานทางโบราณคด เชนเดยวกบงานโบราณคดภาคพนดน แตเทคนคขนตอนและกระบวนการในการจดการกบหลกฐานทางโบราณคด ทงในการส ารวจ ขดคน นนแตกตาง เนองจากผปฏบตงานจ าเปนตองปฏบตงานใตน า ซงมสภาพแวดลอมทแตกตางจากงานโบราณคดบนบก 3โบราณคดใตน ามขอบเขตของการศกษาครอบคลมเรองตวมนษยโดยตรง เรองการตงถนฐาน ชวตความเปนอย การท ามาหากน เทคโนโลย ศลปะ การเมองการปกครอง และศาสนาความเชอ เนนหนกในเรองทมความสมพนธเกยวกบน าและแหลงน าโดยเฉพาะอยางยงเรองการคมนาคมทางน า เรอและพาหนะทางน า การตอเรอ การเดนเรอ ทาเรอ สนคา แหลงผลตสนคา ตลาด ยทธนาว ชวตความเปนอยของคนในเรอ ชาวน า และเมองทาตางๆในประวตศาสตรมนษยชาตเปนส าคญ การขดคนทางโบราณคดใตน า เปนการเกบขอมลหลกฐานทางโบราณคดเพอน ามาประกอบการศกษา วจยถงพฤตกรรมของมนษยในอดตเพอวเคราะหถงขอเทจจรงทางประวตศาสตรและวฒนธรรม นอกเหนอจากการเกบขอมลโดยการส ารวจเพอหาแหลงทมหลกฐานปรากฏใหเหนบนผวดนแลว ยงมหลกฐานทางโบราณคดบางอยางอยใตดนบนพนทองทะเลหรอทองน า ซงจ าเปนตองมการขดคนลกลงไป เพอรวบรวมหลกฐานในสวนนมาประกอบการศกษาวจยดวย การขดคนทางโบราณคดใตน าเปนขนตอนหนงของการศกษาเรองราวและพฤตกรรมของมนษยในอดต เพอท าความเขาใจกบประวตความเปนมา วฒนธรรม และวถชวตของมนษย โดยการศกษาคนควาและรวบรวมขอมลตางๆ ทางโบราณคดจากหลกฐานทฝงจมอยใตน า และในดนใตพนทองน า ทงทเปนโบราณวตถ นเวศวตถ และรองรอยกจกรรมตางๆ ของมนษย ดวยวธการขดคนและเกบขอมลอยางเปนระบบระเบยบ และเปนขนตอนตามหลกวชา ประเภทของการขดคนทางโบราณคดใตน า 1.การขดตรวจเพอหาขอมลเบองตน เปนการด าเนนงานหลงจากไดขอมลจากขนตอนการส ารวจพนผวดน และขอมลหลกฐานจากดานอนๆ เชน เอกสาร แผนทและภาพถาย เพอใหมนใจวาบรเวณทตองการขดคนเปนแหลงโบราณคดหรอไมตามทคาดหมายแลว ยงท าใหทราบไดวาแหลงดงกลาว มโบราณวตถอยางไร ลกษณะการปก

2 ศลปากร, กรม, คมอการปฏบตงานดานโบราณคด, อรณการพมพ, กรงเทพฯ, 2551, หนา 45.

3 ศลปากร, กรม, โบราณคดสคราม, อมรนทร พรนตง กรพ จ ากด, กรงเทพฯ, 2531, หนา 2.

4

คลม การกอตวของหลกฐานโบราณคดเปนรปแบบใด มชนวฒนธรรมของมนษยในอดตกชนล าดบสมย มความลกเทาไร เพอใชเปนขอมลประกอบการตดสนในในการวางแผนด าเนนการในอนาคต การขดตรวจเพอหาขอมลเบองตนควรเปนการขดตรวจขนาดเลกๆ (การขดหลมทดสอบ Test pit) อาจใชวธขดโดยใชมอโบกทรายหรอเลนออกเพอใหเหนซากเรอตามแนวยาวทประเมนวาเปนซากเรอ

2.การขดคนทางโบราณคดใตน าเตมรปแบบ เปนการขดคนในบรเวณแหลงโบราณคดเพอคนหาหลกฐานขอมลทส าคญเกยวกบวฒนธรรมวถชวตความเปนอย อายสมยของแหลงโบราณคดนนๆ การเลอกขดเฉพาะทส าคญ จ าเปนตองส ารวจสภาพพนทและเลอกบรเวณทจะท าการขดคนเพอใหไดขอมลหลกฐานทสามารถตอบปญหาทตองการทราบไดซงบางครงอาจจะตองใชผลทไดจากการขดตรวจหรอเจาะตรวจขอมลเบองตน มาประกอบการพจารณาด าเนนการเลอกพนทขดคน การเลอกขดเฉพาะทส าคญ ไดแก - การขดคนแบบสม(Random Excavation) เปนการขดคนโดยการสมเลอกจดทจะก าหนดเปนหลมขดคนทางโบราณคด เนองจากมขอจ ากดในดานตางๆ เชน งบประมาณ บคลากร ระยะเวลา และขอจ ากดอนๆ จงท าใหจ าเปนตองเลอกจดทคาดวามความเหมาะสมทสด หรออาจไดรบขอมลไดดทสด ทงนโดยอาศยการพจารณาจากขอมลเบองตนทไดจากการส ารวจมากอน

ภาพซาย : การขดคนโดยวธการใชมอโบกทราย ภาพขวา : การบนทกขอมลแหลงเรอ

จม

5

-การขดคนขนาดใหญเพอใหไดขอมลมาก (Area Excavation) เปนการขดคนทวบรเวณแหลงโบราณคดใตน า เชน ซากเรอโบราณทงล าลกถงกระดกง หรอขดคนในพนทกวางทสดเทาทจะท าได เพอคนหาหลกฐานขอมลทางโบราณคดทเกยวกบแหลงโบราณคดนนๆ ใหไดมากทสด การขดคนลกษณะนมความมงหมายเพอตอบปญหาส าคญทตองการทราบ โดยมปจจยสนบสนนการด าเนนงานอยางเตมท ซงโดยปกตการขดคนลกษณะนไมเสรจสมบรณในครงเดยว เนองจากปญหาสภาพภมอากาศ และงบประมาณจงท าใหตองด าเนนการขดคนตอเนองเปนระยะเวลานาน

Tp1

Tp3

Tp2

ภาพซาย : แสดงแผนผงการขดคนแบบสม สแดงแสดงต าแหนงหลมขดคน จ านวน 3 หลมขดคน บนพนทขนาดใหญ 1 ทมา : ดดแปลงจาก http://springlake.tumblr.com

ภาพซาย : การขดคนทางโบราณคดใตน าทวทงบรเวณขนาดใหญเพอใหไดขอมลมาก ภาพขวา : แสดงแผนผงการขดคนแบบสม สแดงแสดงต าแหนงหลมขดคน ทวบรเวณ ทมา : ดดแปลงจาก http://springlake.tumblr.com

6

-การขดซ าทเดม (Re-Excavation) เปนการขดคนในจดทเคยมผวจยท าการขดคนมากอนแลว ซงบางครงผวจยทขดคนไวกอนอาจขดคนเพยงตอนใดตอนหนงของพนท เมอท าการขดซ าทเดมอาจจะไดขอมลในสวนทยงไมไดท าการขดคน หรอขอมลในสวนทยงขดไปไมถงในครงกอน การขดคนแบบนเปนการตรวจสอบหลกฐานขอมล หรอรายงานของนกวจยคนกอน หรอเปนการตรวจสอบหลกฐานขอมลบางสวนทยงสงสย เพอหาหลกฐานขอมลหรอความรเพมเตม

-การขดเพอไมใหขอมลสญหาย หรอ การขดกแหลงโบราณคด (Rescue Excavation) เปนการขดคนในบรเวณทแหลงโบราณคดจะถกท าลาย หรอสญหายไป ทงจากการกระท าของมนษยและจากภยธรรมชาตทคาดหมายได เชนในบรเวณทจะสรางเขอนขดคลองชลประทาน ท าเหมองแร วางทอสงแกสใตทะเล การขดเจาะน ามนหรอแกส การวางสายเคเบลใตน า หรอบรเวณทอาจพงทลายจากกระแสน าในอนาคต ซงจะตองด าเนนการอยางรบดวนและรวบรด เปนการขดคนโดยมจดมงหมายเพอรวบรวมหลกฐานทางโบราณคดกอนทจะถกท าลายใหไดมากทสด ซงบางครงอาจจะตองเลอกขดคนในบรเวณทจะถกท าลายกอน หรอ อาจจะตองเลอกขดในบรเวณทถกรบกวนนอยทสด เพอใหไดหลกฐานขอมลทสมบรณคมคา ในระยะเวลาทจ ากด เรยกอกอยางหนงวา การขดกแหลงโบราณคด

ภาพซาย : แหลงเรอจมเกาะครามจากการส ารวจและขดคนครงแรก ป พ.ศ. 2517 ภาพขวา : แหลงเรอจมเกาะครามจากการส ารวจและขดคนป พ.ศ. 2547 (ขดซ าทเดม) ทมา : ภาพขวาจาก คณ ธนชย ธนโรจนประดษฐ

7

การเลอกจดขดคนทางโบราณคดใตน า การเลอกจดในการขดคนนนมหลากหลายปจจยทเกยวของกบการเลอกจดในการขดคนโดยขนอยกบจดประสงคและความตองการของผท าการขดคนวาตองการอะไรจากการขดคน ซงขอมลประกอบการตดสนใจของผขดคนนนสวนใหญจะไดมาจากขนตอนการปฏบตงานทางโบราณคดใตน าในขนส ารวจ ซงตองผานกระบวนการทบทวนวรรณกรรม ส ารวจ ฯลฯ และจดท าเปนองคความรในบรเวณพนทแหลงโบราณคดนนๆ เพองายตอการหาเปาหมายในการขดคน แตการเลอกจดในการขดคนมมหลกส าคญในการเลอกดงตอไปน 1.รองรอยโบราณทยงมองเหนอย คอ รองรอยทเหลออยและปรากฏใหเหนถงนยหรอบรบททางโบราณคดซงแสดงใหเหนวาพนทบรเวณนนเปนแหลงโบราณคดถงแมแหลงโบราณคดจะไมสมบรณ ผพงทลายตามกาลเวลาและสงแวดลอมทกระท าตอแหลงโบราณคดนนๆ แตยงคงระบไดวาเปนแหลงโบราณคด เชน แนวโครงสรางตวเรอ ชนสวนไมทองเรอ

ภาพซาย : ภาพการขดกแหลงโบราณคดบรเวณกระทรวงพานชยเดมเพอสรางใหม ภาพขวา : สภาพซากโบราณสถานบรเวณกระทรวงพานชยเดมซงเปนวงเกา ทมา : ทนงศกด เลศพพฒนวรกล. “กระทรวงพานชย(เดม) : ความคบหนาของการขดคนทางโบราณคด” เมองโบราณ. 33(1) : 20-21.

8

2.เอกสารโบราณ เปนหลกฐานทนกโบราณคดตองท าการถอดความจากตวเอกสารในเรองของพนทแหลงโบราณคด ต าแหนงแหลงโบราณคด เพอใชในการตดสนใจในการเลอกพนทท าการขดคน เชน จดหมายเหต ประชมพงศาวดาร ฯลฯ 3.รองรอยทอยบนดน เปนรองรอยทสามารถมองเหนไดวาเปนหลกฐานโบราณคด จงสามารถสรปไดวาบรเวณพนทเปนแหลงโบราณคด เชน ชนสวนภาชนะดนเผาทพบบนเนนดนในบรเวณกวางสามารถสนนษฐานไดวาใตดน-ทรายนนนาจะมหลกฐานทางโบราณคด

4.ขอมลจากการสมภาษณ เปนขอมลทไดจากการสอบถามจากผ อน ซงอาจเปนบคคลทอาศยอยในพนทแหลงโบราณคดหรอเปนผ ทมความรและเกยวของกบแหลงโบราณคดนนๆ เชน บคคลในพนท ชาวประมง นกประดาน าทองถน เปนตน

ภาพซาย : รองรอยทเหลออยบนผวน าของวดตโลกอาราม กวานพะเยา จงหวดพะเยา ภาพขวา : รองรอยทเหลออยของแหลงเรอจม มนนอก(เรอเมล) อ าเภอแกลง จงหวดระยอง

ภาพซาย : โบราณวตถทอยบนพนทราย

ท าใหสามารถสนนษฐานไดวาใตดน-

ทรายมหลกฐานทางโบราณคดอย

9

รปแบบหลมขดคนทางโบราณคดใตน า ในการขดคนทางโบราณคดใตน าจะตองท าอยางมระบบ และวธการทละเอยดรอบคอบตองค านงถงความปลอดภยในการท างาน ขนตอนวธการปฏบต การจดบนทก เพอใหไดขอมลทถกตองตรงกบความเปนจรงมากทสด 1.การก าหนดจดก าหนดตายตว (Fixed point) จดก าหนดตายตวเปนจดทส าคญในการขดคนทางโบราณคด เพราะเปนหลกในการวางผงหลมขดคนวาจะอยในทศทางใด ระยะทางเทาใดจากจดก าหนดตายตว และเมอตองการขยายขนาดของหลมขดคน กสามารถท าผงเพมไดโดยมมาตรฐานเดยวกน ดงนนการเลอกต าแหนงจดก าหนดตายตวควรเปนจดมนคง แขงแรง ไมสามารถเปลยนแปลงสภาพไดงาย และควรเปนจดทมความสงกวาพนทโดยรอบเชนกองหน หรอถาไมสามารถหาได กสามารถหลอเสาคอนกรตแลวปกลงไปคลายกบหลกเขตของกรมทดน เพอเปนจดสงเกตในการคนหาต าแหนงหลมขดคนทางโบราณคดไดในอนาคต ทงนการวางจดก าหนดตายตวในงานโบราณคดใตน า จะตองค านงถงสภาพแวดลอมทอาจเปนแหลงปลาชม มเรอลากอวนผานเสมอ ท าใหมการท าลายผวหนาดนซงตองปองกนไวลวงหนา การก าหนดจดตายตวทางโบราณคดใตน าจะก าหนดบรเวณทเปนเนนสงสดของกองโบราณวตถ ในกรณทไมพบตวเรอ หากในกรณทพบตวเรอจะก าหนดจดตายตวเปนบรเวณหวเรอหรอทายเรอแลวแตกรณ 2.การวางผงหลมขดคนทางโบราณคด กอนการวางผงหลมขดคนทางโบราณคดใตน า จะตองวางเสนมาตรฐานสมมต(Base Line) กอนแลวจงวางผงขดคนตามแนวเสนมาตรฐานสมมต

ภาพซายและขวา : การเกบขอมลโดยวธการสมภาษณจากบคคลทอาศยอยในพนทใกลเคยงแหลงโบราณคด

10

การวางผงหลมขดคนตองวางผงเปนตารางรปสเหลยมจตรสขนาดเทาๆกน คลมพนททงหมดกอนเพอใหงายตอการบนทกต าแหนงโบราณวตถทไดจากการขดคนและสะดวกในการขยายพนทหลมขดคนแลวจงท าการขดคนตามรปแบบการขดคน วธการขดคนโบราณคดใตน า วธการขดคนทางโบราณคดใตน า โดยทวไป มดงน การขดตามแนวสมมต เรมโดยการขดดานใดดานหนงของตารางผงขดคนเปนหลมขนาดเลก แลวคอยๆ ดดทรายดนจากหลมทไดขดไวแลวใหกวางขนหรอยาวออกไปยงแนวทก าหนด อาจเปนเสนสมมตอกดานหรอผนงทองเรอหรอฝากนระวางอกดานจงหยด กรณแหลงโบราณคดใตน าเปนโบราณสถานทพงทลายหรอจมลงไปใตน าจะใชกระบวนการขดคนโบราณสถานแบบบนภาคพนดนโดยอนโลมแตใชเครองมอดดทราย โคลน เลน และวธการบนทกขอมลแบบโบราณคดใตน า การขดคนแหลงโบราณคดใตน าแบบกนเขอน การท างานในน าตนจะมความยงยากนอยกวาในน าลก เพราะสามารถท างานใตน าไดนานกวา ทงยงสามารถตดตอสอสารกนได และการขนยายสะดวกกวาในระดบน าลก บางแหงน าตนมาก อาจจะท างานขดคนโดยไมตองด าน ากได เชนการขดคนศกษาซากเรอส าเภาโบราณทบานเสมดงาม อ าเภอเมอง จงหวดจนทบร ซงพบซากเรอจมอยในโคลนรมตลง รมฝงแมน าจนทบร จะใชการสรางเขอนดนลอมรอบแหลงโบราณคดหรอซากเรอ สบน าททวมซากเรอออกจนแหงดวยเครองสบน าธรรมดา แบงพนทเปนตารางเพอการอางองและบนทกขอมล แลวขดลอกเอาดนโคลนออกโดยใชเครองมอแบบการขดคนบนภาคพนดน หรออาจใชน าฉดลางชวยในการขดคนเรวขน จากนนถายภาพท าแผนผงบนทกขอมลเหมอนการปฏบตงานขดคนแหลงโบราณคดบนภาคพนดนโดยทวไป ขอควรระวงส าหรบการขดคนแบบน คอ ตอง ไมใหวตถตางๆ ทพบระหวางการขดคนแหงตวเพราะจะท าใหโบราณวตถเสอมสลายได โดยเฉพาะอยางยงประเภทอนทรยวตถจงตองพนละอองน ารกษาความชนไวตลอดเวลา

11

การเตรยมงานกอนการขดคนทางโบราณคดใตน า เพอใหการขดคนทางโบราณคดเปนไปอยางมประสทธภาพและไดผลทางวชาการอยางคมคากบการลงทนจงตองมการเตรยมงานใหเหมาะสมรดกมกอนการขดคนซงอาจจะแยกออกเปนขอๆเพอใหเหนไดอยางชดเจน ดงน 1.งบประมาณ การสรรหางบประมาณในการด าเนนการขดคนทางโบราณคดจะตองมการจดท ารายละเอยดของโครงการและประมาณการคาใชจาย ตามหลกเกณฑของแหลงเงนทนตางๆ 2.คณะเจาหนาทส าหรบการขดคนใตน า ควรประกอบดวยบคคลตางๆ และแบงหนาทในการปฏบตงานดงตอไปน - ผอ านวยการขดคน มหนาทวางแผนการปฏบตงานในโครงการ จดเตรยมงบประมาณอ านวยการแกไขปญหาขอขดของ ใหการปฏบตงานเปนไปตามแผนงานทวางไว - ผควบคมการขดคน มหนาทวางแผนการขดคน ควบคมการด าเนนงานขดคนใหเปนไปตามหลกวชาการ และเปนไปตามแผนงาน ตามเปาหมายการศกษาคนควาวจยทางวชาการ - ผควบคมการปฏบตการใตน า มหนาทวางแผนการปฏบตการใตน าใหสอดคลองเหมาะสมกบการขดคนและควบคมการปฏบตงานใหเปนไปตามแผน ทงนจะตองค านงถงขดความสามารถผ รวมงาน ความปลอดภยและเตรยมการปองกนอบตเหตไวเปนหลก - ผควบคมและบนทกการด าน า มหนาทตดตามตรวจสอบจดบนทกการปฏบตงานใตน าและแจงเตอนผปฏบตงานใตน าเกยวกบก าหนดระยะเวลา ปรมาณแกสทใชกอนและหลงการปฏบตงานรวมทงการแจงระวงภยกรณการปฏบตงานไมเปนไปตามแผนการด าน า - เจาหนาทควบคมความปลอดภยผวน า มหนาทตดตามตรวจสอบ จดบนทกการปฏบตงานใตน าวาปฏบตงานเปนปกตหรอไม มขอขดของประการใด ตองการความชวยเหลอประการใดหรอไม ทงน

ภาพซาย : ซากเรอส าเภาโบราณทบานเสมดงาม

อ าเภอเมอง จงหวดจนทบร เปนแหลงโบราณคดทใช

การกนเขอนในการขดคน

12

นบตงแตผปฏบตงานใตน าลงด าน าจนกระทงหลงจากขนสผวน า เชนการสงเกตฟองอากาศ(กรณใชระบบวงจรเปด)การสงเกตทนลอยบคคล (Surface marker bouy) -ผปฏบตการใตน า มหนาทปฏบตงานตามแผนงานทวางไว โดยรอบคอบ รดกม ทงแผนงานการขดคนและแผนการปฏบตงานใตน า โดยค านงถงความปลอดภยเปนหลก - ผปฏบตการใตน าส ารอง มหนาทเตรยมตวท าหนาทผปฏบตงานใตน าตามแผนงานทวางไว และพรอมด าน าทนทในกรณฉกเฉน เมอไดรบแจงจากผควบคมการด าน า หรอผควบคมความปลอดภยผวน า - เจาหนาทบนทกขอมลและท าทะเบยนโบราณวตถ มหนาทจดบนทกขอมลทางวชาการตามแบบบนทกตางๆและจดท าทะเบยนโบราณวตถทพบตามแบบทก าหนด - ชางภาพใตน า มหนาทจดเตรยมอปกรณถายภาพใตน า อปกรณกนน าตางๆ ใหเหมาะสมกบกรณ และท าหนาทผปฏบตงานใตน าโดยท าการบนทกภาพ ทงหลกฐานขอมลทางวชาการและวธการปฏบตงาน - ชางศลปกรรม (วาดเสนและบนทกแผนผง) มหนาทจดเตรยมเครองมอ อปกรณการวาดเสนและแผนผง อปกรณกนน าตางๆ ใหเหมาะสมกบกรณ และท าหนาทผปฏบตงานใตน าโดยท าการบนทกภาพลายเสนและแผนผง - เจาหนาทการเงนและบญช มหนาทจดท าบญชรบ – จายเงนงบประมาณ รวบรวมใบเสรจรบเงน ใบส าคญในการเบกจายเงน จดเตรยมค าขอ จดซอ จดจางตามระเบยบการเงนและพสด - ผ เชยวชาญในดานสาขาวชาการตางๆทเกยวของ เชน นกประวตศาสตรศลปะ นกวทยาศาสตรเพอการอนรกษ สถาปนก เปนตน 3.วสดอปกรณ การขดคนทางโบราณคดจะมวสดอปกรณตางๆส าหรบการด าเนนงานดงตอไปน - เครองเขยน เชน ดนสอ ยางลบ ปากกา กระดาษวาดเขยน กระดาษกราฟ กระดาษไขกนน า สมดบนทก วงเวยน ไมฉาก ฯลฯ - เชอกชนดและขนาดตางๆ ส าหรบท าผงใตน า และผกโยงยดทนหมายต าแหนงทผวน า - เทปวดระยะขนาดตางๆ - กลองสองทางไกลชนดมเขมทศ เครองเลง ไมหลก ไมสเกลขนาดตางๆ - กลองถายภาพใตน า กลองวดโอทใชในงานสนาม - อปกรณทางวทยาศาสตรอนทจ าเปน - ถงพลาสตก ถงตาขาย แปรงลวด กลองพลาสตกขนาดตางๆ ฯลฯ - แบบพมพชนดตางๆ เพอใชบนทกในระหวางการขดคน - อปกรณด าน าตามเทคนคทเลอกใหเหมาะสมกบกรณ - อปกรณอนๆ ส าหรบการขดคนในงานแตละประเภท แตละลกษณะภมประเทศทไมเหมอนกน

13

- แบบบนทกตางๆทใชในการขดคนทางโบราณคดใตน า 4.การตดตอประสานงานกบหนอยงานทเกยวของ เพอความถกตองตามกฎหมาย ความสะดวก ความปลอดภยและอนๆ ดงตอไปน - ขออนญาตเพอท าการขดคน ตออธบดกรมศลปากรตามกฎหมาย - ตดตอเจาหนาทฝายทองททจะออกไปท าการขดคน ไดแกผวาราชการจงหวด นายอ าเภอ เจาหนาทต ารวจ ก านน ผใหญบาน ฯลฯ - ตดตอขออนญาตจากเจาของทดนทจะไปท าการขดคนเพอความถกตองตามกฎหมายและควรท าเปนลกลกษณอกษร 5.ยานพาหนะ โดยพจารณาถงแหลงทจะออกไปท าการขดคนวาควรจะใชพาหนะใด เชน รถยนต เรอ แลวจดเตรยมใหพรอมทงคนขบและอปกรณอนๆ ทจ าเปนตองใชในการเดนทาง 6.การจดสงสวนลวงหนา เพอตรยมการในเรองตางๆใหเรยบรอย เชน ทพก เชาเรอในการท าการขดคน การประสานงานกบเจาหนาทฝายตางๆ ขนตอนการปฏบตงานขดคนทางโบราณคดใตน า 1.การประชมชแจงระเบยบตางๆ เพอใหการปฏบตการขดคนทางโบราณคดเปนไปดวยความเรยบรอย จงจ าเปนตองมการประชมชแจงระเบยบตางๆในการขดคนทางโบราณคดใหคณะปฏบตงานรบทราบ เพอปฏบตเปนไปในแนวทางเดยวกน ตวอยางเชน การก าหนดเวลาท างาน เวลาเลกงาน ตารางในการท างานของคณะปฏบตงาน การประชม ก าหนดหนาท วธการปฏบต การจดแบงชดด าน า เวลา สญญาณในการปฏบตงานใตน า ประกอบดวย - สถานการณปจจบน สภาพภมอากาศ ความเรวลม ทศทาง กระแสน า -กจกรรมทจะปฏบต -การวางแผนการด า จดชดด าน า -ขอระมดระวง -การแกปญหาเฉพาะหนา ขอปฏบตกรณเกดอบตเหต -การเปนโรคใตน า -การบาดเจบจากพษสตวทะเล -การบาดเจบจากการกระทบกระแทก

14

2.การถายภาพพนทแหลงโบราณคด การถายภาพพนทแหลงโบราณคดเปนขนตอนส าคญตองถายภาพทงกอนและหลงการปรบสภาพพนทแหลงโบราณคด เพราะจะท าใหผ ทอานรายงานการขดคนทางโบราณคด สามารถทราบความเปลยนแปลงของพนทแหลงโบราณคดกอนและหลงท าการขดคน เปนหลกฐานใหผ ทจะมาท าการศกษาเพมเตมตอไป การถายภาพแหลงโบราณคดใตน าแยกออกเปน 3 ประเภท -การถายภาพการปฏบตงาน เปนการบนทกลกษณะวธการปฏบตงาน เปนการถายภาพทวไป อาจใหไฟแวบหรอไมแลวแตกรณ ควรใชเลนสมมกวางประมาณ 17 มลลเมตร หรอนอยกวาเพอลดสงเจอปนทลอยอยในน าและเพมความคมชด

ภาพซาย : ตารางชแจงระเบยบในการปฏบตงานการขดคนทางโบราณคดใตน า ภาพขวา : การประชมชแจงระเบยบในการปฏบตงานใตน าแกผปฏบตงานใตน า

ภาพซายและขวา : ภาพการปฏบตงานใตน าแสดงลกษณะวธการปฏบตงานวธตางๆ

15

-การถายภาพโบราณวตถทพบ หรอ สภาพแหลงโบราณคดใตน าทก าลงปฏบตงาน คอการบนทกขอมลทางวชาการ สงทพบดวยภาพถาย จ าเปนตองมจดอางองประกอบ ไดแก แผนขอมลบอกต าแหนงหลมหรอตาราง วนทถาย และไมมาตราสวนแสดงขนาด

-การถายภาพแหลงโบราณคดใตน าทงบรเวณ เปนการบนทกสภาพพนทแหลงโบราณคดใตน าทวทงหมด ซงอาจกนพนทกวางและไมสามารถถายไดหมดในภาพเดยว จ าเปนตองถายแยกเปนสวนและน ามาตอกนภายหลง

3.การท าแผนท แผนผงแหลงโบราณคด การท าแผนทแหลงโบราณคดเปนการระบต าแหนงของหลมขดคนบนแผนท เพอความสะดวกในการเขาไปสแหลงโบราณคดนนในครงตอไป การจดท าแผนผงแหลงโบราณคดใตน าอาจแยกออกเปนประเภทตางๆ ไดตามความจ าเปนใหเหมาะแกกรณ โดยทวไปประกอบดวย

ภาพซาย : ภาพถายโบราณวตถพรอมมาตราสวน ภาพขวา : ภาพถายสภาพแหลงโบราณคดใตน า มจดอางองเปนการบอกต าแหนงหลม

ภาพซาย : แสดงสภาพพนท

แหลงโบราณคดใตน าทวทง

บรเวณทท าการขดคน

16

-แผนทแสดงต าแหนงแหลงโบราณคดใตน า มาตราสวน 1:50,000 และ/หรอ 1:250,000

-แผนผงแหลงโบราณคดใตน าแสดงขอบเขตแหลงฯ ทศทาง ขนาด และโบราณวตถชนส าคญทพบ

ภาพซาย : การก าหนดจดต าแหนงแหลงโบราณคดลงในแผนทสภาพภมประเทศ มาตราสวน 1:50000ภาพขวา : การก าหนดพกดแหลงโบราณคดบนภาพถายทางอากาศหรอภาพถายดาวเทยม ในปจจบน ทมา : ภาพขวาจากโปรแกรม Google earth

ภาพบน : แผนผงแหลงโบราณคดเรอมนนอก (เรอเมล) จงหวดระยอง

17

-แผนผงแสดงต าแหนงบรเวณส าคญ(มาตราสวนขยาย) 4.การเกบโบราณวตถบนผวดน หลงจากการวางผงหลมขดคนเปนทเรยบรอยแลวกอนทจะด าเนนการขดคนทางโบราณคดจะตองเกบโบราณวตถบนผวดน บรเวณหลมขดคน และท าการบนทกต าแหนงของโบราณวตถเหลานน เหมอนกบการบนทกต าแหนงโบราณวตถทไดจากการขดคน เพอใหทราบความเปลยนแปลงของจ านวนและรปแบบของโบราณวตถในทกๆ ชองระวาง เพอประโยชนในการตความขอมลทไดจากการขดคนทางโบราณคดตอไป 5.วธในการปฏบตงานขดคนทางโบราณคดใตน า การขดคนทางโบราณคดใตน ามวธการดงตอไปน 5.1การขดคนโดยใชเครองดดทรายระบบแรงดนอากาศ (Air Lift) มระบบการท างานโดยอาศยหลกการของบอยล คอ เมอความกดเพมขนปรมาตรลดลง เมอความกดลดลงปรมาตรเพมขนอาศยหลกการน น ามาประดษฐเครองมอขดคน โดยใชอากาศอดจากผวน าสงลงไปตามทอสงอากาศขนาดเลกแลวตอปลายสายเขากบทอพลาสตกขนาดใหญเปนทางระบาย เมอปลอยอากาศลงไปตามสายอากาศแลวปลอยอากาศออกจากปลายททพนใตน า ฟองอากาศจะขยายตวขนเรอยๆ ตามความกดทลดลงฟองอากาศจะขยายตวใหญขนท าใหเกดแรงดดขนทปลายทอออน ดดดงเอาทราย น าทะเล เศษวตถขนาดเลกตดผานไป -อปกรณของเครองดดทรายระบบแรงอดอากาศ (Air Lift) 1.ปมลม ส าหรบสรางอากาศอดเขาสทอสง

ภาพซาย : ปมลมส าหรบสรางแรงอดเขาส

ระบบ โดยการอดลมเขาสทอสงเพอใหเกด

การสรางแรงดด

18

2.ทอลม พรอมวาลวกกลม

3.ทอ PVC ขนาดเสนผานศนยกลาง 4 นว ยาวสเมตร ส าหรบใชเปนทอสง ทอทงทราย และสรางแรงดน หากปฏบตงานในพนททมความลกมาก อาจใชทอสองทอนตอกนเพอสรางแรงดดใหมากขน

ภาพซาย : ทอ PVC ส าหรบเปนทอสง-ทงทราย รวมถงการสรางแรงดน-ดด ภาพขวา : ขอตอส าหรบตอ ทอ PVC 2 ทอเขาดวยกนใชส าหรบพนททมความลกมาก

ภาพซาย : ทอลมพรอมวาลว กกลมส าหรบ

เปนทอสงลมจากปมลมเขาสระบบ (ทอ)

19

4.ตมน าหนก ส าหรบถวงยดทอ pvc ไมใหลอยขนสผวน า

5.ทนลอย ส าหรบฉดรงทอ pvc ใหตงในแนวดง

6.เชอกรง ใชจ านวน 2 เสน ส าหรบปรบและบงคบทศทางของทอทงทราย เพอใหไปในทศทางทตองการและทรายไมฟ งกระจายกลบมายงแหลงโบราณคด 7.หลกเหลก ส าหรบใชผกเชอกรง

ภาพซาย : ตมน าหนกส าหรบถวงอปกรณ

ภาพซาย : ทนลอยส าหรบรงทอใหตงตรง

20

8.ทอออนและหวดด ส าหรบดดทราย

ภาพซาย : หลกเหลกส าหรบผกเชอก

ภาพซาย : ทอออนและหวดด

21

ขนตอนประกอบอปกรณของเครองดดทรายระบบแรงอดอากาศ (Air Lift) 1.น าทอ PVC และ ตมน าหนก ลงไปวางไวบนพนทะเล ผกเชอกจากทอเขากบตมน าหนก

2.น าทนมาผกกบทอแลวเตมลมเขาใสทนเพอใหเกดแรงยก

3.ทอจะตงตรงตามแนวดง ผกเชอกรงเพอก าหนดทศทางของทางทงใหเหมาะสมกบการท างาน

22

4.ตอทอออนและหวดดส าหรบดด 5.ตอทอลมและเปดลมเพอสรางแรงดด

การขดคนดวยวธนตองค านงทศทางของกระแสน าเปนหลก เพราะถาตดตงไมดกระแสน าจะพดเอาเศษตางๆทพนออกทางปลายทอใหกลบเขามายงแหลงขดคนได และท าใหทศนวสยใตน าไมด ท างานล าบาก เครองดดทรายระบบแรงอดอากาศมขอเสยในการใช คอ การตดตงและเคลอนยายไมสะดวก ใชกบแหลงโบราณคดใตน าทอยในระดบตนๆ ไมไดผล ไมสามารถตดตงอปกรณไวไดตลอดเวลาเนองจากเรออวนลากของชาวประมงจะท าใหเกดความเสยหายได

23

ภาพบน : ภาพจ าลองการขดคนแหลงโบราณคดใตน าโดยใช เครองดดทรายระบบแรงดนอากาศ(Air Lift) ในการท าการขดคน

24

5.2การขดคนโดยใชเครองดดทรายระบบแรงดนน า (Water Dredge) เปนอปกรณทมประสทธภาพมากในขณะน ประกอบและตดตงงายสะดวกกวาระบบแรงดนอากาศ ใชไดกบทกระดบความลก แตการตดตงกยงตองค านงถงทศทางกระแสน าเชนกน -อปกรณของเครองดดทรายระบบแรงดนน า (Water Dredge) 1.ทอ PVC ขนาดเสนผานศนยกลาง 4 นว ยาวสเมตร ส าหรบใชเปนทอสง ทอทงทราย และสรางแรงดน

2.ขอตอสามทางตว y ขนาดเสนผานศนยกลาง 4 นว ใชส าหรบสรางแรงสงและแรงดดจากแรงน าทสงผาน

ภาพซาย : ทอ PVC ขนาดเสนผาน

ศนยกลาง 4 นว

ภาพซาย : ขอตอตว y ส าหรบการ

สรางแรงดด

25

3.ทอลดภายในขนาดทางน าเขา 2.5 นว ทางออก 1 นว ใชในการเพมก าลงฉดน าส าหรบสรางแรงสงน าเพอใหเกดแรงดดทขอตอสามทางตว y ตอไป

ภาพซาย : ทอลดขนาดภายในเพอ

เพมก าลงฉดน า

ภาพซาย : ภาพดานตดภายในของ

ทอลดขนาดเพอเพมก าลงฉดน า

ลกศรสแดงแสดงถงน าทไหลผานทอ

ลดขนาดภายใน ทมแรงดนมากขน

เกดเปนแรงฉด

ทางน าเขาขนาดใหญ

ญ

ทางน าออกขนาดเลก

ญ

26

4.ปมน า ขนาดทอดดน า 4 นว ใชในการสรางแรงสงน าใหสายสงน า

5.ทอออนส าหรบใชในการดดทราย ขนาดเสนผานศนยกลาง 4 นว ใชในการดดทราย

6.สายสงน า ขนาดเสนผานศนยกลาง 2-2.5 นว โดยใชหวดบเพลงมาตรฐานในการตอ

ภาพซาย : ปมน าขนาดทอสงน าเสนผานศนยกลาง 4 นว ภาพขวา : เครองยนตส าหรบหมนปมน า

ภาพซาย : ทอออนและหวดด

ภาพซาย : สายสงน าดบเพลง หวดบเพลง

27

7.แหวนรดสาย ตางๆ ขนตอนประกอบอปกรณของเครองดดทรายระบบแรงดนน า (Water Dredge) 1.น าทอ PVC, ขอตอสามทางรปตว y, หมด ลงไปวางไวบนพนทะเลบรเวณทจะท าการขดคนแลวประกอบทอPVC เขากบ ขอตอสามทางรปตว y

2.ยดอปกรณกบพนทรายดวยหลกเหลก

3.ตอสายสงน าและทอออนส าหรบดดทราย

สายสงน า

ทอออนดดทราย

28

4.เดนเครองปมน าเพอสงน าตามสายสงน าผานขอตอสามทางรปตว y ท าใหเกดแรงดดทขอตอสามทางสงถงปลายทอออนดดทราย

การท างานของเครองดดทรายระบบแรงดนน า เดนเครองสบน าสงน าไปตามสายสงน าถงทอสามทางรปตว y โดยทอสงน าจะตอเขากบหวฉดน าดบเพลงทถกหลอดวยปนซเมนตเพอความแขงแรงและตอเขากบสามทางตว y ซงปลายอกดานจะตอกบทอ PVC ทใชในการทงทราย โคลนหรอเศษวสดอนๆ เมอแรงดนน าถกสงผานตว y สามทางแลว จะเกดแรงดดบรเวณสวนทเปนแขนอกขางของตว y สามทางซงตอทอทางดดชนดออนไว ใชปลายทอออนอกดานทปากทางดดดดทราย โคลนออกจากพนทขดคนเมอขดไปพบโบราณวตถทส าคญๆ จะใชมอโบก (Hand Fan) จนกวาจะเหนโบราณวตถลอยตว หลงจากการท าการสเกตซ ถายภาพท าหลกฐานแลวตองน าขนเพอขยายการขดคนตอไป

ทางดด

ทางทง

ภาพบน : ภาพจ าลองการขดคนทางโบราณคดใตน าโดยใชเครองดดทรายระบบแรงดนน า(Water Dredge)

29

5.3การขดคนโดยการใชแรงฉดน า (Water Jet) เปนการขดคนเพอตรวจสอบแหลงโบราณคดใตน าเทานน ไมเหมาะทจะน ามาเปนอปกรณในการขดคน เนองจากแรงฉดน าจะท าใหเกดความเสยหายตอหลกฐานทางโบราณคดได เมอฉดน าแลวจะท าใหเกดการฟ งกระจายของ โคลน เศษ วตถตางๆ เปนเหตใหทศนวสยใตน าไมดท างานล าบาก เหมาะจะใชในการฉดเพอขดเจาะเปนหลมทดสอบมากกวา มหลกการท างานคลายกบเครองดดทรายระบบแรงดนน าเพยงแตเปลยนจากขอตอสามทางทปลายสายสงน าเปนหวฉดดบเพลง 5.4การขดคนโดยใชมอโบก (Hand Fan) หรอเศษภาชนะชวยโบก เปนการขดคนทตองการรายละเอยดมากเปนพเศษจะใชประกอบกบอปกรณการขดคนอนๆ เนองจากมอเราจะสามารถสมผสโบราณวตถนน ท าใหทราบถงรปลกษณ สณฐานและรายละเอยดอนๆ ไดด ไมท าใหเกดความเสยหายตอวตถนน วธน ตองมทศนวสยใตน าทคอนขางด แตบางครงทศนวสยไมดกใชได แตเปลยนจากมอโบกเปนการคล ารปพรรณสณฐานแลววเคราะหวาเปนอะไร

5.5 การขดคนโดยใชเครองมออนๆ เชน เสยม พลว เหลกสก คอนเคาะ เปนการใชเครองมอประกอบกบการขดคนชนดแรงดนอากาศและแรงดนน า เนองจากบางครงพนทการขดคนเปนดนเหนยวใชปลายทอทางดดอยางเดยวไมสามารถดดเอาดนเหนยวออกไปได จ าเปนตองใชพลวหรอเสยมในการขดเจาะแลวใชปลายทอทางดดดดเอาดนทงไป กรณทพนทขดคนเปนทรายปนเปลอกหอย เวลาใชทอทางดดจะเกดการอดตนบรเวณปากทอทางดดไดงายจ าเปนตองใชคอนเคาะเปลอกหอยใหแตกเปนชนเลกๆ สามารถลอดผานชองทปากทอทางดดไปได ในการขดคนบางครงตองใชเหลกสกชวย เมอพจารณาพนทการขดคนแลวไมพบอะไรควรใชเหลกสกปกลงไปในพนทขดคนเพอตรวจสอบอกครงวา มโบราณวตถอกหรอไม

ภาพซาย : การขดคนโดยใชมอโบก

(Hand Fan)

30

6.เทคนคการขดคนในแตละจด มเทคนควธการทแตกตางกบไปในแตละจด ดงน 6.1เทคนคการขดคนบรเวณน าตนในตวเรอ ภายในตวเรอบรเวณผวดานบนจะมโบราณวตถอยหนาแนนมาก การขดคนใชระบบดดทรายแบบแรงดนน า สามารถท าการขดคนครงละสองคนท าใหประหยดเวลาขนปรมาณงานไดมากขน โดยการใชการตอขอตอสามทางรปตว T ตอเขากบอปกรณดดทรายระบบแรงดนน า เพอใหสามารถใชงานไดสองทาง แตสวนมากจะมปญหาทบรเวณทบรเวณขอตอรปตวทมกจะหลดบอยท าใหตองเสยเวลาในการประกอบใหมเนองจากสายสงน าใชเพยงสายเดยวท าใหตองใชก าลงสงน าสงกวาปกตเพอใหหวและหางดดท างานไดเตมทโดยเปดผวหนาทเปนทรายปนโคลนออกไป ถายงดดลกลงไปจะมความหนาแนนมากจ าเปนตองใชเสยมพลวขดออกเขาหาปากทอทางดดท าใหการขดคนเรวขน เมอขดจนถงจดทมไมทองเรอจะใชวธการขดตามแนวเรยงตวของไมใหลอยตว การขดคนในชวงนตองใชเวลานานมากกวาจะเปดใหเหนถงภายในระวางเรอไดทงหมด

31

6.2เทคนคการขดคนเพอตรวจสอบแนวกระดกงเรอ เพอตองการทราบรปพรรณสณฐานของตวเรอ ตรวจดกระดกง จ าเปนตองขดเจาะเขาไปในใตทองเรอ บรเวณกลางล าโดยขดเจาะกราบทางดาน ทศเหนอ เปนชองการขดคนแบบนคอนขางยงยากและล าบากมาก มวธการและเทคนคดงน - การขดเจาะนอกกราบเรอ เมอวางผงการขดคนแลวจะใชเหลกสกปกบรเวณมมของผงแลวใชปากทอทางดดขดเจาะลงไปตามแนวเหลก เพอท าใหหลมขดคาไดฉากมากทสด เมอขดลกลงจนสดเหลกสกแลว ใชเหลกสกปกตอลงไปอกแลวขดตามลงไปจนไดระดบความลกตามตองการ ในการขดเจาะบรเวณนดนจะเหนยวแนนมากจะตองใชพลวขดชวยและใชปากทอทางดดชวยดวย

ขอตอสามทางรปตว T

ภาพบน : แสดงการท าการขดคนในพนทตน มผขดคน 2 คนพรอมกนเพอประหยดเวลาในการปฏบตงาน

32

- การขดเจาะเขาใตทองเรอ เมอขดหลมขดคนบรเวณกราบเรอเรยบรอยแลวตอไปกขดเจาะเขาใตทองเรอซงยงขดลกเขาไปกยงมดสนทจนมองไมเหนอะไร ไมสามารถก าหนดทศทาง จงใชเหลกสกปกบรเวณกราบเรอตามผงขดคน จากนนใชเหลกสกปกเขาไปใตทองเรอบรเวณกนหลมขดคนโดยใหขนานกบทองเรอมากทสดและใชปากทอทางดดและพลวขดตามเหลกสกเขาไปใตทองเรอ ในการขดคนทกคนจะตองทราบวาตนเองขดอยบรเวณไหนของผงซงสงเกตไดดวยการสมผสกบเหลกสก - กรณวางผงการขดคนขนาดตาราง 3x3 เมตร ท ากรอบเหลกขนาดกวาง 1.30 เมตร ยาว 3 เมตร ไปวางเปนกรอบปากทางเขาหลมขดคนบรเวณกราบเรอ ใหสามารถทราบทศทางของตวเองและหลมขดคนไดฉากมากขน ขณะท าการขดคนนนอาศยเพยงมอคล าทศทางการขดคนเทานนซงสงเกตไดจากเหลกสกทปกเปนแนวระนาบเขาไป - การขดคนบรเวณพนทกระจายตวของโบราณวตถบรเวณดานกราบเรอการขดคนในพนทการกระจายตวของโบราณวตถนน ท าการขดคนขยายพนทออกไปตามแนวทางการกระจายตวของโบราณวตถอยางตอเนอง ในการขดคนนจะตองอาศยระบบสมผสและความจ าเขาชวยเนองจากไมสามารถก าหนดไดแนนอนวาขดคนไดลกถงพนทองทะเลเดมกอนการจมตวของเรอหรอไมแตจะสงเกตไดจากเมอขดลกลงไปมากพอสมควรแลวเชนผานชนทรายปนโคลนในชนแรก ผานชนดนเหนยวไปพบเศษเปลอกหอยปนทรายอก สนนษฐานไดวาลกจนถงพนทองทะเลกอนการจมตวของเรอ ในการขดคนบรเวณนจะไมมการเคลอนยายไมตวเรอออกจากจดเดมโดยไมจ าเปน จะยงคงสภาพเดมไวใหมากทสด ขอเสย คอ ไมตวเรออาจจะเปนอปสรรคในการขดคนลงไปใหถงพนทองทะเลเดม 7.การควบคมการด าเนนการขดคน ผควบคมการขดคนทางโบราณคด จ าเปนตองควบคมการขดคนอยางใกลชด ท าการจดบนทกขอมลตางๆ อาท บนทกต าแหนงโบราณวตถ บนทกการขดคนประจ าวน เปนตน และตองท าการแกไขปญหาเฉพาะหนาตางๆ ทเกดขนไดจากการขดคน และท าการประสานงานกบนกวชาการสาขาอนทเกยวของ เพอแกไขปญหาทเกดขนไดอยางมประสทธภาพ ทงนเพอเปนโอกาสประชาสมพนธใหแกผ ทสนใจไดทราบเรองราวตางๆ ของการขดคนทางโบราณคดดวย 8.การจดจ าแนกประเภทสงของทไดจากการขดคน ขณะด าเนนการขดคนทางโบราณคด ควรมการจ าแนกประเภทโบราณวตถทไดจากการขดคนออกเปนประเภทหลกๆ เชน โบราณวตถจ าพวกภาชนะดนเผา เปนตน โบราณนเวศวตถจ าพวกเปลอกหอย กระดกสตว เปนตน ควรด าเนนการแยกยอยประเภทโบราณวตถใหมากทสดเทาทจะท าไดในระหวางการขดคน บนทกขอมลตางๆ ของโบราณวตถทไดและน าไปปรกษาผ เชยวชาญเพอจ าแนกประเภทโบราณวตถโดยละเอยดอกครงหนง รวมทงเกบตวอยางถานเศษอนทรยวตถ หรอกระดก เพอสงใหนกวทยาศาสตรตรวจสอบหาอายทางวทยาศาสตร หรอคนควาชนดสายพนธ ฯลฯ 9.ขนตอนการปฏบตงานภายหลงการขดคน การอนรกษโบราณวตถทไดจากการขดคนใตน า ตองค านงถงการควบคมสภาพแวดลอมเหมอนเดมใหมากทสดเทาทจะท าได เพราะโบราณวตถจากใตน า

33

โดยเฉพาะอยางยงอนทรยวตถจะพบมากกวาการขดคนทางโบราณคดภาคพนดน อนทรยวตถเหลานมลกษณะอมน าและมเกลอสะสมอยมาก หามปลอยใหแหงเองโดยเดดขาด และอยาใหถกแสงสวางโดยไมจ าเปน จนกวาจะน าเขาหองปฏบตการสงวนรกษาแลวเทานน เนองจากจะเปนการเรงกระบวนการเสอมสลาย 10.การเกบตวอยางดน เกบตวอยางดนตามชนดนทแบงไวตามสภาพภมประเทศ โดยทวไปชนดนในแหลงโบราณคดใตน าจะแบงเปน 2 ชน คอ พนดนเดม และชนดนปกคลมทมาทบถมภายหลงทงนเพอน าไปศกษาวเคราะหโดยละเอยดตอไป 11.การกลบหลมขดคน เมอเสรจภารกจการขดคนทางโบราณคดเรยบรอยแลว ตองท าการกลบหลมขดคนบรเวณทเปนซากเรอ เพอปองกนการเลอมสลายจากธรรมชาตและการกระท าของมนษย เชนการกดกนของหนอนทะเล การลากอวนผานหนาดนของเรอประมง ฯลฯ 12.การท าหนงสอขอบคณผ ทเกยวของ ท าหนงสอขอบคณผ ทมสวนเกยวของและชวยเหลอการขดคนทางโบราณคดใหด าเนนงานไปอยางราบรน