กลมสาระการเรยนรภาษาไทยตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑

ชนมธยมศกษาปท ๕

หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน

ผเรยบเรยง

รองศาสตราจารยจตตนภา ศรไสย

อาจารยประนอม วบลยพนธ

อาจารยอนทรวธ เกษตระชนม

ผตรวจ

รองศาสตราจารยไขสร ปราโมช ณ อยธยา

รองศาสตราจารยอมรา เลกเรงสนธ

ผชวยศาสตราจารยนชนอย สถรองกร

หลกภาษาและการใชภาษาไทย

บรรณาธการ

รองศาสตราจารยจตตนภา ศรไสย

หนงสอเรยน หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๕ เลมน สถาบนพฒนา-

คณภาพวชาการ (พว.) จดทำาขนเพอใชในการจดการเรยนรสาระการเรยนรพนฐาน กลมสาระ

การเรยนรภาษาไทย ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ โดยม

วตถประสงคเพอใหนกเรยนสงเกตลกษณะภาษาไทย สามารถพฒนาทกษะการใชภาษาไทย

ในการสอสารในชวตประจำาวนใหมประสทธภาพยงขน รวมทงพฒนาคณลกษณะดานการคด-

วเคราะหและการคดมตอนๆเชนการคดอยางมวจารณญาณการคดสงเคราะหการคดประเมนคา

และการคดสรางสรรค อนจะนำาไปสความเขาใจภาษา การตระหนกรคณคาของภาษาไทย ในฐานะ

ทเปนเครองมอการสอสารและมรดกทางวฒนธรรมของชาตไทย

การนำาเสนอเนอหาแบงเปน๒ตอน ตอนท ๑ เรยนรหลก ประจกษภาษา มเนอหาเกยวกบ

หลกเกณฑการใชภาษาไทยใหถกตอง อนเปนพนฐานสำาคญในการใชภาษาเพอการสอสารตอนท ๒

พฒนาทกษะสอสาร มเนอหาเกยวกบหลกการใชทกษะทางภาษาแตละดาน ไดแก การอาน

การเขยน การฟง การด และการพด เพอเปนแนวทางในการฝกทกษะทางภาษาใหมประสทธภาพ

ตอนทายบทเรยนแตละเรองมการสรปความรทกระชบ เขาใจงาย มประเดนสำาคญทนกเรยนควร

คดพจารณา รวมทงมกจกรรมเสนอแนะ เพอใหนกเรยนฝกคดและฝกปฏบต อนจะทำาให

เกดความเขาใจภาษาและมความชำานาญในการใชทกษะทางภาษามากยงขน

สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.) หวงเปนอยางยงวาหนงสอเรยนเลมนจะมประโยชน

แกการจดการเรยนรภาษาไทยตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑

หากมขอเสนอแนะเพอการปรบปรงหนงสอเรยน คณะผจดทำาขอนอมรบดวยความขอบคณ

และจะนำาไปพฒนาคณภาพของหนงสอเรยนเลมนตอไป

สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ(พว.)

คำ�นำ�

สงวนลขสทธ

สำ�นกพมพ บรษทพฒน�คณภ�พวช�ก�ร (พว.) จำ�กด

พ.ศ. ๒๕๕๙

สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.)

๗๐๑ ถนนนครไชยศร แขวงถนนนครไชยศร เขตดสต กรงเทพฯ ๑๐๓๐๐

โทร. ๐-๒๒๔๓-๘๐๐๐ (อตโนมต ๑๕ ส�ย), ๐-๒๒๔๓-๑๘๐๕

แฟกซ : ทกหม�ยเลข, แฟกซอตโนมต : ๐-๒๒๔๑-๔๑๓๑, ๐-๒๒๔๓-๗๖๖๖

website : www.iadth.com

การรอยเรยงประโยค ๔๗

● สวนประกอบของประโยค ๔๗

● ล�ำดบค�ำในประโยค ๔๘

● ควำมยำวของประโยค ๔๙

● กำรแสดงเจตนำของผสงสำรในประโยค ๔๙

● หลกในกำรรอยเรยงประโยค ๕๑

● กำรวเครำะหกำรรอยเรยงประโยค ๕๓

หลกการแตงค�าประพนธประเภทราย ๕๗

● รำยสภำพ ๕๗

● รำยยำว ๕๘

ตอนท ๒ พฒนาทกษะสอสาร ๖๑

ภาษาพฒนาความคด ๖๓

● ภำษำกบควำมคด ๖๓

● ทศทำงกำรคด ๖๕

● ประเภทของกำรคด ๖๖

● กำรแสดงเหตผลโดยใชภำษำ ๖๘

● ปจจยทสงเสรมกำรคด ๖๙

● อปสรรคในกำรคด ๖๙

คณธรรมและมารยาทในการสอสาร ๗๑

● คณธรรมในกำรสอสำร ๗๑

● มำรยำทในกำรสอสำร ๗๑

● กำรสอสำรในบรบทตำงๆ ๗๓

● ปลกฝงคณธรรมไทยใชภำษำ ๗๙

ชาญฉลาดถามตอบรอบคอบคด ๘๒

● ตอบถำมบรรลวตถประสงค ๘๒

● สรำงสมพนธภำพในกำรถำม ๘๔

● ถำมอยำงชำญฉลำด ๘๕

● ตอบฉลำดมำรยำทงำม ๘๗

หนา

ตอนท ๑ เรยนรหลก ประจกษภาษา ๗

วฒนธรรมกบภาษาของมนษย ๘

● วฒนธรรมในสงคมมนษย ๘

● ทมำของวฒนธรรม ๑๑

● เอกลกษณทำงวฒนธรรม ๑๔

● ภำษำสะทอนวฒนธรรม ๑๖

● ภำษำมำตรฐำน ๒๐

● ภำษำไทยใชสมผสคลองจอง ๒๑

● ภำษำกบกำรสบทอดวฒนธรรม ๒๒

● ภำษำถนกบวฒนธรรมทองถน ๒๔

สวนประกอบของภาษา ๒๗

● พยญชนะ ๒๗

● สระ ๒๙

● วรรณยกต ๓๐

● เสยงหนกเสยงเบำ ๓๐

● ค�ำกบบรบท ๓๑

● ประโยค ๓๒

ค�าและส�านวน ๓๕

● ค�ำ ๓๕

● กำรใชค�ำ ๓๘

● ส�ำนวน ๔๑

● กำรใชส�ำนวน ๔๔

สารบญ

วจารณญาณในการฟงและการอาน ๘๙

● การฟงและการอานอยางมวจารณญาณ ๘๙

● การพฒนาวจารณญาณในการฟงและการอาน ๙๑

การพดตอทประชมชน ๑๐๒

● ประเภทของการพดตอทประชมชน ๑๐๒

● การเตรยมตวพด ๑๐๗

● เคลดลบของการพดใหประสบความส�าเรจ ๑๐๘

● การประเมนการพดตอทประชมชน ๑๑๐

การสอสารในการประชม ๑๑๓

● ศพทเฉพาะทใชในการประชม ๑๑๓

● การสอสารในการประชม ๑๑๖

การเขยนรายงานเชงวชาการ ๑๑๙

● การจดบนทก ๑๑๙

● สวนประกอบของรายงานเชงวชาการ ๑๒๔

● ขนตอนการเขยนรายงานเชงวชาการ ๑๒๔

การเขยนสอสารเชงกจธระ ๑๒๖

● การกรอกแบบรายการ ๑๒๖

● การเขยนประกาศ ๑๓๔

การเขยนเรยงความเกยวกบการมจตสาธารณะ ๑๔๐

บรรณานกรม ๑๔๓

● อธบายธรรมชาตของภาษาพลงของภาษาและลกษณะของภาษา(ท๔.๑ม.๔-๖/๑)

● ใชคำาและกลมคำาสรางประโยคตรงตามวตถประสงค(ท๔.๑ม.๔-๖/๒)

● ใชภาษาเหมาะสมแกโอกาสกาลเทศะและบคคลรวมทงคำาราชาศพทอยางเหมาะสม(ท๔.๑ม.๔-๖/๓)

● แตงบทรอยกรอง(ท๔.๑ม.๔-๖/๔)

● วเคราะหอทธพลของภาษาตางประเทศและภาษาถน(ท๔.๑ม.๔-๖/๕)

● อธบายและวเคราะหหลกการสรางคำาในภาษาไทย(ท๔.๑ม.๔-๖/๖)

● วเคราะหและประเมนการใชภาษาจากสอสงพมพและสออเลกทรอนกส(ท๔.๑ม.๔-๖/๗)

เรยนรหลกประจกษภาษา

หลกการแตงคำาประพนธประเภทราย

การรอยเรยงประโยค

สวนประกอบของภาษา

คำาและสำานวน

วฒนธรรมกบภาษาของมนษย

๑ตอนท

เรยนรหลก ประจกษภาษา

แผนผงสาระการเรยนร

ตวชวด

หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๕8

อาชพนาร

การทอผา บานทรงไทย

วฒนธรรมในสงคมมนษย

วฒนธรรมกบภาษาของมนษย 9

วฒนธรรมหมายถงสงทท�าความเจรญงอกงามใหแกหมคณะสงมชวตทอยรวมกนเปนหมคณะ

ยอมมวฒนธรรมของกลม เพอใหสามารถอยรวมกนไดอยางเปนระเบยบเรยบรอย ซงแตละหมคณะ

จะมวฒนธรรมทเจรญกาวหนาแตกตางกน

มนษยแตกตางจากสตวตรงทมนษยรจกปรบปรงสงตางๆ เพอตอบสนองความตองการของตน

ซงความตองการทจ�าเปนของมนษยอาจแบงไดดงน

๑. ความตองการดานวตถ เพอการด�ารงชวตและอ�านวยความสะดวก เชน สงของเครองใช

ปจจย๔ไดแกอาหารเครองนงหมทอยอาศยและยารกษาโรค

๒. ความตองการดานสงคม การทมนษยอยรวมกนเปนสงคมจ�าเปนตองมการจดระเบยบ

สงคมเพอความสงบเรยบรอย

๓.ความตองการดานจตใจเพอชวยกลอมเกลาความรสกนกคดใหเปนไปในทางทดงาม

จากความตองการดานตาง ๆ ของมนษย มนษยจงสรางแบบแผนการด�าเนนชวตเพอใหเกด

ความเจรญงอกงามและความเปนระเบยบเรยบรอยสงทมนษยสรางขนนเรยกวาวฒนธรรม

วฒนธรรมจงเปนเรองเกยวกบพฤตกรรม วถชวต และผลตผลทมนษยในสงคมรวมกนก�าหนด

และสรางสรรคขน โดยมเหตปจจยจากธรรมชาตและการเรยนรซงกนและกน โดยผานการคดเลอก

ปรบปรงและสบทอดมาจนถงปจจบน

วฒนธรรมแบงเปน๔ประเภทดงน

๑. วตถธรรม หมายถง วฒนธรรมทางวตถ เปนวฒนธรรมทเกดจากการน�าวสดจากธรรมชาต

มาประดษฐสงตางๆ เชน เครองแตงกายทอยอาศยถนนสะพาน เครองมอเครองใชในการด�ารงชวต

วฒนธรรมทางวตถนสะทอนใหเหนลกษณะนสยของคนในสงคมนน ๆ ได เชน ความประณต

ละเอยดถถวนของคนไทยทแสดงออกมาในการเยบปกถกรอย การทอผา การจกสาน การตกแตง

ลวดลายในสถาปตยกรรม

นอกจากน วตถธรรมยงสะทอนใหเหนภมปญญาของมนษยดวย เชนการสรางบานทรงไทย

ทมลกษณะเปนบานไมชนเดยว ใตถนสง มหลงคาแหลมสง เพอประโยชนใชสอยและแกปญหา

อนเกดจากธรรมชาต กลาวคอ ประเทศไทยมลกษณะทางกายภาพทอยในเขตรอน พนทราบลม

และมฝนตกชกในฤดฝน ซงในบางครงอาจเกดน�าทวมได การปลกบานทรงไทยใตถนสงจงเปน

การปองกนน�าทวมถงตวบานและมหลงคาสงท�าใหบานเยนสบาย

วฒนธรรมกบภาษาของมนษย

สถาปนก สถาปนกเปนอาชพทเกยวของกบการออกแบบอาคาร ออกแบบพนทภายนอกอาคารตกแตงภายในและวางแผนในการกอสราง เพอใหอาคารมความสวยงามทนสมย และปลอดภยสอดคลองกบสภาพภมประเทศภมอากาศและกฎหมายผประกอบอาชพนจงตองมความคดรเรมสรางสรรคละเอยดรอบคอบเพราะเปนงานทตองรบผดชอบตอชวตของผอยอาศย

๒. คตธรรม หมายถง วฒนธรรมทเกยวกบหลกในการด�าเนนชวต เปนเรองเกยวกบความคด

ความเชอ ความศรทธาในศาสนาและค�าสอนของลทธตาง ๆ เชน ความมเมตตา ความสามคค

ความซอสตยความกตญญความเชอในกฎแหงกรรมวาท�าดไดดท�าชวไดชว

๓. เนตธรรม หมายถง วฒนธรรมทเกยวกบกฎหมายหรอกฎเกณฑของสงคม เปนขอก�าหนด

รวมกนเพอควบคมพฤตกรรมของสมาชกในสงคมใหอย ในระเบยบแบบแผน ผ ทฝาฝนกฎหมาย

หรอขอบงคบจะถกลงโทษเนตธรรมจงท�าใหสงคมสงบสข

๔.สหธรรม หมายถง วฒนธรรมทางสงคม สงทตองปฏบตเมออย ร วมกน ไมวาจะเปน

การแสดงมารยาทตอกน เชน การทกทายดวยวธการตาง ๆ มการไหว การจบมอ การกลาวค�าสวสด

การแสดงคณธรรมการแสดงน�าใจชวยเหลอแบงปนกนนอกจากน สหธรรมยงรวมถงประเพณตาง ๆ

ทหลอหลอมความเปนอนหนงอนเดยวกนของ

คนในสงคมนบตงแตประเพณอนเกยวเนองกบ

พระมหากษตรย เชน พระราชพธจรดพระนงคล-

แรกนาขวญ ประเพณ เก ยวกบศาสนา เช น

การแหเทยนพรรษา ประเพณสารทเดอน ๑๐

จนถงประเพณอนเกยวเนองกบการด�าเนนชวต

เชน ประเพณโกนจก ประเพณแตงงาน สหธรรม

ท� าให สมาชกในสงคมเกดความผกพน และ

อยรวมกนอยางมความสขพระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ

หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๕10

สรปความร

ประเดนทบทวนและควรคด

กจกรรมเสนอแนะ

วฒนธรรมกบภาษาของมนษย 11

วฒนธรรมเปนสงทสรางความเจรญใหแกมนษยทงดานรางกายความคดและจตใจ

เปนสงทพฒนาสงคมใหกาวหนาเปนระเบยบเรยบรอยและสงบสขวฒนธรรมม๔ประเภทดงน

๑. วตถธรรม คอ วฒนธรรมทางวตถทมนษยสรางขน

๒. คตธรรม คอ วฒนธรรมทเกยวกบความคดความเชอทเปนหลกในการด�าเนนชวต

๓. เนตธรรม คอ วฒนธรรมทเปนกฎเกณฑของสงคม

๔. สหธรรม คอ วฒนธรรมทพงปฏบตในการอยรวมกน

๑. มนษยกบวฒนธรรมเกยวของกนอยางไร

๒. การท�ารงของสตวและการสรางบานเรอนของมนษยเปนวฒนธรรมหรอไม

๓. ใหนกเรยนยกตวอยางวฒนธรรมทเปนวตถมา๕ตวอยางพรอมทงบอกความเกยวของ

กบมนษย

๔. เนตธรรมและสหธรรมแตกตางกนอยางไร

๕. นกเรยนมคตธรรมในการด�าเนนชวตอยางไร

๑. ใหนกเรยนรวมกนอภปรายค�ากลาวทวา “มนษยสามารถสรางโลกและท�าลายโลกได” นน

เปนเพราะเหตใด

๒. ใหนกเรยนศกษาวฒนธรรมแตละประเภทในทองถนของตนแลววเคราะหวาวฒนธรรมเหลานน

ท�าใหมนษยและสงคมเจรญขนจรงหรอไมอยางไร

๓. ใหนกเรยนแบงกลมศกษาวฒนธรรมไทยทแตกตางกบวฒนธรรมตางชาตเชนวฒนธรรม

การแตงกายวฒนธรรมการกนอยวฒนธรรมเกยวกบสงกอสรางวฒนธรรมทางสงคม

ทมาของวฒนธรรม

เมอกลมคนมาตงถนฐานอยรวมกนยอมเกดวฒนธรรม เพอใหสงคมนนมระเบยบเรยบรอย

มเอกลกษณของตนเอง และมการพฒนาใหเจรญกาวหนาขน วฒนธรรมของสงคมหรอชนชาตตาง ๆ

อาจมความคลายคลงและแตกตางกนขนอยกบสาเหตหลายประการเชน

จะเหนไดวาวฒนธรรมเกยวของกบการด�ารงชวตของมนษยในทกดาน โดยมนษยเปนผสราง

วฒนธรรมและวฒนธรรมเปนสงทสรางความเจรญใหแกสงคมมนษยนนเอง

๑. ทตง ชนชาตทตงถนฐานในภมประเทศทแตกตางกนยอมมวฒนธรรมตางกน เพอปรบ

วถการด�าเนนชวตใหเขากบสงแวดลอมและภมอากาศ เชน ชนชาตทตงถนฐานบรเวณเทอกเขา

ซงมอากาศหนาวเยน การสรางบานเรอนและการแตงกายจะมดชดเพอปองกนความหนาวเยน

และหาวธสรางความอบอน เรมจากการกอกองไฟตามธรรมชาต พฒนามาเปนเตาผงจนถง

เครองท�าความรอนในปจจบน สวนชนชาตทตงถนฐานบรเวณทราบลมซงมน�าอดมสมบรณแตม

อากาศคอนขางรอน มกจะสรางบานเรอนแบบเปดโลงใหอากาศถายเทไดสะดวกเพอระบายความรอน

การแตงกายมกจะใชผาเบาสบายและนยมกจกรรมทเกยวของกบน�า

บานแบบตะวนตก บานทรงไทย

๒.ความอดมสมบรณของทรพยากร ความอดมสมบรณนเปนผลสบเนองมาจากลกษณะ

ทางภมศาสตร กลมชนซงอยในพนททมความอดมสมบรณ ไมตองแกงแยงดนรนมาก กจะถก

หลอหลอมใหมบคลกราเรง สนกสนาน มน�าใจแบงปนกน มกจกรรมรนเรงอยเสมอ สวนกลมชน

ทอยในพนทกนดารทรพยากรขาดแคลนด�ารงชวตอยางยากล�าบากกจะถกหลอหลอมใหตองแยงชง

เพอความอยรอดผคนมลกษณะเครงเครยดกจกรรมตางๆเปนไปเพอการด�ารงชวต

๓. ชมชนใกล เคยง ชมชนทอยใกลเคยงกนจะมอทธพลทางวฒนธรรมซงกนและกน

โดยอาจเปนการปรบตวเพอใหชมชนของตนสามารถด�ารงอยได จงมความออนนอม อยอยางสงบ

ยอมรบวฒนธรรมของชมชนใกลเคยงมาผสมผสานกบวฒนธรรมของตน หรอถาชมชนของตน

เปนชมชนทเขมแขงมก�าลงมากกาวหนาเหนอชมชนอนกอาจมความคดทจะขยายอาณาเขตเปนตน

หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๕12

สรปความร

ประเดนทบทวนและควรคด

กจกรรมเสนอแนะ

วฒนธรรมกบภาษาของมนษย 13

วฒนธรรมของแตละชนชาตมความหลากหลายและแตกตางกนขนอยกบทตงซงมภมประเทศ

และภมอากาศไมเหมอนกนความอดมสมบรณของทรพยากรทหลอหลอมพฤตกรรมในการด�ารงชวต

และวฒนธรรมของชมชนใกลเคยงซงท�าใหเกดการปรบเปลยนวฒนธรรม

ปจจบนวทยาการตาง ๆ เจรญกาวหนาไปมาก ท�าให

การตดตอระหวางประเทศสะดวกรวดเรว ดงนน วฒนธรรม

จงแผขยายอยางรวดเรวและกวางขวาง นานาประเทศตางก

รบวฒนธรรมจากตางชาตมากบางนอยบาง ไมเฉพาะชมชน

ทอยใกลเคยงกนเทานน เชน ไทยรบวฒนธรรมการแตงกาย

แบบตะวนตกมาผสมผสานกบการแตงกายแบบไทย ในสมย

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว หญงไทยนยม

นงโจงกระเบนและสวมเสอแขนหมแฮมแทนการหมสไบ

แมจะมการแลกเปลยนทางวฒนธรรมซงกนและกน

แตทกชนชาตกยอมด�ารงความเปนเอกลกษณทางวฒนธรรม

ของชาตตนไวเพอความภาคภมใจและด�ารงความเปนชาต

ใหคงอยสมเดจพระเจาลกเธอ เจาฟาสทธาทพยรตน

สขมขตตยกลยาวด กรมหลวงศรรตนโกสนทร

๑. เพราะเหตใดวฒนธรรมของแตละประเทศจงตางกน

๒. วฒนธรรมการแตงกายของกลมชนทมภมอากาศหนาวเยนใชเสอผาเหมอนหรอตางกบ

กลมชนทมภมอากาศรอนจงอธบาย

๓. ประเพณการแขงเรอเปนวฒนธรรมของกลมชนทมลกษณะทตงของประเทศอยางไร

๔. คานยมของกลมชนทอยในประเทศทมความอดมสมบรณตางจากประเทศทแรนแคนอยางไร

๕. ประเทศทมประชาชนมความรความสามารถเปนสวนใหญหรอมประมขทมความสามารถ

เปนผน�าทดงามสามารถท�าใหประเทศเจรญกาวหนาไดอยางไร

สาเหตเหลานท�าใหวฒนธรรมของชนชาตตาง ๆ มความหลากหลาย บางสวนคลายคลงกน

บางสวนแตกตางกน วฒนธรรมไทยกเชนเดยวกน นกเรยนจะเหนวาคนไทยสวนใหญประกอบอาชพ

เกษตรกรรม เนองจากภมประเทศมแหลงน�าทอดมสมบรณเหมาะแกการเพาะปลก การมอาชพ

เกษตรกรรมท�าใหเกดความเชอและประเพณทสบเนองมา เชน ประเพณขอฝนประเพณท�าขวญขาว

และเพราะเหตทมแหลงน�าจ�านวนมากคนไทยจงมประเพณทเกยวของกบน�า เชน ประเพณสงกรานต

ประเพณลอยกระทงประเพณแขงเรอ

ใหนกเรยนรวมกนอภปรายในประเดนตอไปน

❤ การแตงกายตามวฒนธรรมประจ�าชาตแตกตางจากการแตงกายตามสมยนยมอยางไร

❤ เพราะเหตใดประชาชนชาวตะวนออกจงนยมเดนทางไปศกษาในประเทศทางตะวนตก

❤ เหตใดประชาชนชาวไทยจงมความภาคภมใจทไดเกดมาภายใตรมพระบรมโพธสมภารของ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว

หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๕14

สรปความร

ประเดนทบทวนและควรคด

กจกรรมเสนอแนะ

วฒนธรรมกบภาษาของมนษย 15

เอกลกษณทางวฒนธรรม

แมวฒนธรรมจะมความหลากหลายและมการผสมผสานดงเหตท

กลาวมา แตวฒนธรรมของชนชาตใดชนชาตหนงยอมม เอกลกษณ

ของชาตตนเพอแสดงความโดดเดนแตกตางจากชาตอน เปนลกษณะเฉพาะ

ทไมเหมอนชาตใด เชน เอกลกษณของวฒนธรรมไทยทส�าคญมการไหว

การแตงกายแบบไทยดนตรไทยศลปะไทยภาษาไทยสงเหลานไดสะทอน

ความเปนไทยสสายตาชาวโลก

นอกจากน ลกษณะนสยของคนไทยเปนวฒนธรรมอกอยางหนง

ทสะทอนเอกลกษณไทยเชน

๑.ใจกวาง ยอมรบคนทกชาต ทกศาสนา ไมแบงชนวรรณะ ไมกดกนสทธเสรภาพอนเปนไป

ในทางทถกตอง ไมกอความเดอดรอนใหผอน ดงจะเหนวามชาวตางชาตเขามาอาศยอยในประเทศไทย

จ�านวนมาก และประกอบอาชพตาง ๆ ไมวาจะรบราชการ รฐวสาหกจ หรอเอกชนการนบถอศาสนา

กไมจ�ากดเสรภาพผนบถอศาสนาตางๆ สามารถประกอบพธกรรมทางศาสนาไดอยางอสระทกศาสนา

จงอยรวมกนอยางสนต ทกคนสามารถแสดงความคดเหนไดอยางเปดเผยโดยไมเปนการกลาวราย

ใหผอนเสยหาย และสงคมเปดโอกาสใหหญงกบชายมฐานะเทาเทยมกน เหลานเปนสงทแสดงถง

ความใจกวางของสงคมไทย

๒.รกสงบ “ไทยนรกสงบ แตถงรบไมขลาด” จากประวตศาสตรชาตไทยจะเหนวาคนไทย

รกความสงบ ไมชอบรกรานใคร แตหากมใครลวงล�าอธปไตย เรากจะปกปองอยางสดก�าลงมยอมให

ใครมาย�ายได แมในปจจบนกเชนเดยวกน คนไทยนยมใชการเจรจาดวยเหตผลเพอประสานประโยชน

ทงในประเทศและระหวางประเทศ

๓.โอบออมอาร คนไทยเปนคนมน�าใจ เออเฟอเผอแผ และชอบชวยเหลอผอนโดยเฉพาะ

ผทก�าลงเดอดรอนหรอทกขยากดงทนกเรยนไดเหนอยเสมอเมอมผประสบภยธรรมชาตในทองทตางๆ

เชน น�าทวม ภยหนาว คนไทยจะรวมใจกนบรจาคสงของและทรพยสนตามก�าลงทจะชวยไดไปให

ผประสบภยเพอบรรเทาความเดอดรอน เจาหนาทในแตละสวนจะชวยกนอยางเตมท การแสดงออก

ทดงามเหลานไดหลอหลอมใหเกดคานยมการชวยเหลอกนขนในสงคมไทย

การไหวเปนเอกลกษณทางวฒนธรรมของคนไทย

เอกลกษณทางวฒนธรรมคอ ระเบยบแบบแผนหรอรปแบบในการด�าเนนชวตอนเปนลกษณะ

เฉพาะของวฒนธรรมทตางจากวฒนธรรมของชาตอน มทงวฒนธรรมทเปนรปธรรมและนามธรรม

เอกลกษณทางวฒนธรรมเปนสงทตองอนรกษและสบทอดเพอสรางความภาคภมใจใหลกหลานและ

แสดงถงความเปนชาตตลอดไป

๑. เอกลกษณทางวฒนธรรมคออะไร

๒. เอกลกษณทางวฒนธรรมของไทยมอะไรบาง

๓. คนไทยควรอนรกษวฒนธรรมไทยอยางไร

ใหนกเรยนรวมกนอภปรายในประเดนตอไปน

❤ เอกลกษณทางวฒนธรรมของแตละประเทศมความส�าคญทควรอนรกษอยางไร

❤ การทคนไทยไมกดกนเชอชาตและศาสนาเปนผลดอยางไร

❤ ในฐานะทนกเรยนเปนคนไทยจะปฏบตตนอยางไรในการใชภาษาการแตงกาย

และการรบประทานอาหารใหยงคงเอกลกษณไทยในสงคมยคปจจบน

หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๕16

(นทรรศการสญจรฉลอง ๗๐๐ ป ลายสอไทย ๒๕๒๖ : ๒๔)

(นทรรศการสญจรฉลอง ๗๐๐ ป ลายสอไทย ๒๕๒๖ : ๓๔)

จากหนงสอ บรรทดฐานภาษาไทย เลม ๑ ของสถาบนภาษาไทย กระทรวงศกษาธการ

จากหนงสอ บรรทดฐานภาษาไทย เลม ๑ ของสถาบนภาษาไทย กระทรวงศกษาธการ

(นทรรศการสญจรฉลอง ๗๐๐ ป ลายสอไทย ๒๕๒๖ : ๒๕)

(นทรรศการสญจรฉลอง ๗๐๐ ป ลายสอไทย ๒๕๒๖ : ๓๕)

วฒนธรรมกบภาษาของมนษย 17

ภาษาสะทอนวฒนธรรม

ภาษาเปนเครองมอสอสารทมนษยสรางขนเพอใชถายทอดความร ความคด ความตองการ

ใหเขาใจกน ภาษาเปนวฒนธรรมทส�าคญอยางหนงเพราะภาษาแสดงถงความเปนเอกลกษณของชาต

เปนเครองสะทอนใหเหนวถชวตของคนในชาต และชวยถายทอดวฒนธรรมไมใหสญหาย โดยผาน

การบอกเลาและการบนทกเปนลายลกษณอกษรเปนมรดกตกทอดกนมา

ภาษาทสะทอนวฒนธรรมมทงอวจนภาษาและวจนภาษาดงน

อวจนภาษา คอ ภาษาทาทาง เปนพฤตกรรมทปฏบตสบตอกนมา โดยสอความหมายตามท

สงคมนนๆก�าหนดขนเชนการโบกมอการโอบกอดในสงคมไทยมอวจนภาษาทสอถงวฒนธรรมไทย

เชนการไหวการกราบการนงพบเพยบการเดนตามหลงผใหญอยางนอบนอม

วจนภาษา คอ ภาษาทเปนลายลกษณอกษรและภาษาพด เปนสงทสะทอนใหเหนวฒนธรรม

ประจ�าชาตเปนรปธรรมเดนชด เชน ประเทศไทยมภาษาไทยใชมาตงแตกอนสมยสโขทย จนกระทง

พอขนรามค�าแหงมหาราชทรงประดษฐอกษรไทยขน และมววฒนาการมาตลอดสมยสโขทย อยธยา

ธนบรและรตนโกสนทรจนเปนอกษรไทยทใชกนในปจจบน

พยญชนะและสระสมยพอขนรามคำาแหงมหาราช

พยญชนะและสระสมยสมเดจพระนารายณมหาราชพ.ศ.๒๒๒๓

ภาษาไทยมเอกลกษณทสะทอนใหเหนวฒนธรรมไทยดงน

๑. ภาษาไทยมคำาแสดงความลดหลนเกยวกบฐานะของบคคลไดแก

๑.๑ มค�าเรยกเครอญาตตายายลงปานาอาพนองหลานซงแสดงถงการเคารพ

ผอาวโส

๑.๒ การใชค�าสรรพนามแทนตนเอง แทนผทพดดวย และแทนผทกลาวถง เชน ฉน

ขาพเจาเธอคณเขาทานซงแสดงถงความสมพนธระหวางบคคลและยกยองใหเกยรตแกกน

๑.๓ การใชค�าราชาศพทและค�าสภาพใหเหมาะสมกบระดบบคคลอนมพระมหากษตรย

พระบรมวงศานวงศ พระสงฆ ขาราชการผใหญ และสภาพชน เชน ใชค�ากราบบงคมทลตอ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหววา “ใตฝาละอองธลพระบาทปกเกลาปกกระหมอม” ซงแสดงถงการยกยอง

เทดทนอยางสงสดตามแบบแผนของไทย

๒. การใชคำาไทยแทในการสอสารอยางไมเปนทางการ เปนการสนทนาในครอบครวและ

เพอนสนท เชน ลก หมา กน ถาเปนการสอสารอยางเปนทางการนยมใชค�ายมจากภาษาตางประเทศ

เชน บตร สนข รบประทาน นอกจากน ยงนยมใชภาษาตางประเทศในการตงชอบคคลหรอสถานท

เชน อภชาต เบรด พระทนงอมพรสถาน การใชค�าทบศพททมาจากภาษาอน เชน คอมพวเตอร

กตาร บาสเกตบอล สกยาก เทมประ วาซาบ เกยว แสดงใหเหนวาคนไทยรจกรบวฒนธรรมตางชาต

มาผสมผสานกบวฒนธรรมไทยไดอยางกลมกลนท�าใหภาษาไทยมความร�ารวยทางภาษา

หลกภาษาและการใชภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๕18

สรปความร

ประเดนทบทวนและควรคด

กจกรรมเสนอแนะ

วฒนธรรมกบภาษาของมนษย 19

ภาษาเปนวฒนธรรมทส�าคญอยางหนงซงสะทอนเอกลกษณของชาต ขณะเดยวกนกชวยสบทอด

วฒนธรรมไมใหสญหายทงโดยการบอกเลาตอๆกนและการบนทกเปนลายลกษณอกษร

ภาษาไทยสะทอนเอกลกษณไทยดงน

๑. การมถอยค�าหลายระดบเพอเลอกใชใหเหมาะสมกบบคคลและโอกาสซงแสดงถงสถานภาพ

การมสมมาคารวะและการใหเกยรตซงกนและกน

๒.การใชค�าไทยแทและค�าทรบมาจากภาษาตางประเทศไดอยางผสมผสานและเหมาะสม

๓.ภาษาไทยมค�าทใชบอกลกษณะตางๆไดอยางละเอยด

๔.ภาษาไทยมค�าสมผสคลองจองและส�านวนโวหารเปรยบเทยบ

๕.ภาษาไทยแทจะน�าค�าทมความหมายเฉพาะซงเปนประเภทเดยวกนมาเรยงกน

เพอใชเรยกในความหมายรวมเชนหมหมากาไกหมายถงสตวเลยง

๖. ภาษาไทยมค�าลงทายหรอค�าขานรบชวยใหภาษาพดมความไพเราะ

เรองนาร...จากราชบณฑตยสถาน

ในภาษาไทยมภาพสะทอนใหเหนลกษณะของวฒนธรรมอยางหนง คอ มความละเอยดลกซงใน

การใชค�าศพทเรยกล�าดบญาตดงน

เช ยดหรอเทยดเปนพอหรอแมของชวดหรอทวด ชวดหรอทวดเปนพอหรอแมของปยาตายาย

ปกบยาเปนพอกบแมของพอ ตากบยายเปนพอกบแมของแม พอกบแมเปนผใหก�าเนดแกลก

ลกเปนผถอก�าเนดจากพอแมหลานเปนลกของลกเหลนเปนลกของหลานทเปนลกของลก

ลอเปนลกของเหลนลบเปนลกของลอลดเปนลกของลบ

สวนค�าวา“โหลน”นนปรากฏในเพลงปลกใจเพลงหนงซงท�าใหเขาใจวา“โหลน”คอลกของเหลน

แตในความเปนจรง“โหลน”ไมมความหมายและไมมทใช

เรยบเรยงจาก เรอง “โหลน...มาจากไหน” เขยนโดย ชวนพศ เชาวนสกล

ทมา : http://www.royin.go.th/knowledge/index.php

๑. ภาษาไทยมภาพสะทอนวฒนธรรมอยางไร

๒. เพราะเหตใดจงนยมใชค�าไทยในการสอสารอยางไมเปนทางการ

๓. ค�าทมาจากภาษาบาล - สนสกฤตมกถกน�ามาตงเปนชอของสถานทใดบางจงยกตวอยาง

เปนหมวดหมใหชดเจน

๔. ภาษาไทยมค�าทใชบอกลกษณะของสงตางๆอยางละเอยดใหนกเรยนแบงกลมคนหาและ

รวบรวมค�าดงกลาวกลมละ๑ลกษณะเชนรสชาตสลกษณะของทองฟารปรางหนาตา

ใหนกเรยนรวมกนอภปรายในประเดนตอไปน

❤ ภาษาไทยมการใชถอยค�าหลายระดบสะทอนภาพวฒนธรรมไทยอยางไร

❤ เพราะเหตใดเดกไทยทอยตางประเทศเมอกลบมาอยในประเทศไทยจงไมสามารถสอสาร

กบผอาวโสกวาไดอยางมประสทธผลเหมอนเดกไทยทอยประเทศไทยตลอดเวลา

❤ นกเรยนมวธการอนรกษภาษาไทยอยางไร

๓. ภาษาไทยมคำาทใชบอกลกษณะของสงตาง ๆ อยางละเอยด เชนค�าบอกลกษณะของเสยง

มทงหวานกองแหบทมดงคอยพราเหนอใสโครมครามตงตงอกทกเจยวจาวจอกแจก

๔. ภาษาไทยมกใชถอยคำาใหสมผสคลองจอง ทำาใหภาษามความไพเราะสละสลวย รวมทง

มส�านวนตาง ๆ ทใชกลาวเปรยบเทยบซงสะทอนถงความเปนไทยไดอยางด เชน หลงสฟาหนาสดน

มความหมายวา ทตองตรากตร�าท�างานหนก มกหมายถง ชาวไรชาวนา ซงในเวลาท�าไรท�านา

หลงตองสกบแดด และหนาตองกมลงดน ส�านวนนสอดคลองกบอาชพเกษตรกรรมซงเปนอาชพหลก

ของคนไทย

๕. ภาษาไทยแทจะมคำาเรยกสงตางๆ โดยเฉพาะเจาะจง เชนค�าเรยกภาชนะมถวยจานชาม

กะละมง หมอ ไห ซงถาตองการกลาวถงภาชนะเหลานโดยรวมจะใชค�าวา ถวยโถโอชามค�าประเภทน

ทมกใชอยเสมอ เชน เรอกสวนไรนา หมายถง พนทท�าการเกษตร หมหมากาไก หมายถง สตวเลยง

ชางมาววควายหมายถงสตวใหญทใชแรงงาน

๖. ภาษาไทยมการใชคำาลงทายหรอคำาขานรบ (ประตชญาวเศษณ) เชน ครบ คะ จา ขอรบ

เจาคะ กระหมอม เพคะ แสดงถงความไพเราะออนหวาน การมสมมาคารวะ และแสดงสถานภาพ

ของผสงสารกบผรบสารดวย